ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ Γ. ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗ ΕΠΙΤΙΜΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΟΥ
ΤΟΥ Α Ν Α ΓΝ Ω ΣΤΗ ΡΙΟ Υ ΑΓΙΑΣΟ Υ
«Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΣ»
τέως ΕΠΙΜΕΛΗΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΓΕΡΣΕΩΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ «ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ ΑΓΙΑΣΟΥ Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΣ»
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
1963
Εις την ιεράν μνήμην των αειμνήστων ιδρυτών τού Αναγνωστηρίου
ανατίθημι
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ
Ο ί ερα σ ιτέχνα ι του Α ν α γ ν ω σ τ η ρ ίο υ πρό 40 ετών είς τό έργον «η Β οσκοπούλα». Τό πλείσ τον τούτω ν έχουσ ιν α π οβιώσει.
Σ ύ ν τ ο μ ο ς ιστορία της α νεγέ ρσ εω ς του ο ι κ ο δ ο μ ικ ο ύ σ υγκ ρ ο τ ή μ α τ ο ς, του Α ν α γ ν ω σ τ η ρίου Α γ ι ά σ ο υ «η Α ν ά π τ υ ξ ι ς » Έ τος συνεπληρώθη από της 14ης Σεπτεμβρίου 1962, με γάλης ημέρας τής Χριστιανωσύνης, καθ’ ήν η Εκκλησία εορ τάζει την ύψωσιν τού Τιμίου Σταυρού, ότε είς τα πρόθυρα τής κωμοπόλεως τής Αγιάσου, ετελεί το ιερά μυσταγωγία. Ε ν μέσῳ βαθυτάτης συγκινήσεως των κατοίκων τής κω μοπόλεως καί των μελών του Αναγνωστηρίου, υπό τούς χαρ μοσύνους ήχους των κωδώνων των ναών καί των εορταστικών θουρίων τής φιλαρμονικής, παρουσία των αρχών τής Λέσβου, η Α. Σεβασμιότης ο Μητροπολίτης μας κ.κ. Ι άκωβος, κατέθε τε τον θεμέλιον λίθον του οικοδομικού συγκροτήματος, τό οποίον θ ά περιλάβη τας αιθούσας Βιβλιοστασίου, Αναγνωστη ρίου, Λαογραφικού Μουσείου, πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και διαφόρων βοηθητικών χώρων. Η χαρά καί η συγκίνησις ήτο διάχυτος είς τα πρόσωπα των κατοίκων καί των μελών του ιδρύματος, παλαίμαχοι δ’ αγωνισταί τούτου εθεάθησαν δακρύοντες, βλέποντες να εκπλη ρούται εν όνειρον τό οποίον τούς εβαυκάλιζεν επί εβδομήκοντα σχεδόν έτη. Και ανεπόλουν τα διάφορα στάδια, τας διαφόρους περιπε τείας ας υπέστη ο μικρός αυτός πνευματικός οίκος, από τής ημέρας τής ιδρύσεώς του, ότε μία μικρά ομάς φιλοπροόδων συμπολιτών μας, ίδρυε τό Αναγνωστήριον «η Ανάπτυξις», εν μέσω χειμώνι τής δουλείας και τής χαμητικής καχυποψίας. Η μικρά πλατεία προ του χώρου τής τελετής και όλαι αι πέριξ οδοί επληρώθησαν λαού και εκ των κατοίκων τής Αγιά σου και εκ των χιλιάδων προσκυνητών οί οποίοι είχον προσέλ
θει λόγῳ τής μεγάλης εορτής ήτις τελείται εν Α γιάσω κατά την ημέραν αυτήν. Ρίγη συγκινήσεως ησθάνθησαν πάντες, όταν η Α. Σεβα σμιότης, ψάλλων μετά των ιερέων και ιεροψαλτών, το «Σώσον Κύριε τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου» ηγία σε τον χώρον, καταθέσας τον θεμέλιον λίθ ον καί ευχηθείς όπως «η θεία χάρις, η πάντοτε τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελ λείποντα αναπληρούσα», βοηθ ήσῃ την διοίκησιν καί τα μέλη
Η
Α. Σ εβ α σ μ ιότης ο Μ ητροπολίτης Μ υτιλήνης κ. κ. Ια κ ώ β ο ς τε λώ ν τον α γ ια σ μ ό ν .
του ιδρύματος να φέρωσιν είς πέρας τό βαρύ και επίμοχθον έρ γον τό οποίον επωμίσθησαν. Επήνεσε την διοίκησιν και τα μέλη δια τας ευγενείς προ σπαθείας των προς εξύψωσιν του πνευματικού επιπέδου του λαού τής Αγιάσου, ετόνισε την μεγάλην αγάπην την οποίαν τρέφει προς τό Αναγνωστήριον από τής μαθητικής του ζωής, δια τούς ευγενείς σκοπούς τούς οποίους επιδιώκει και εποιήσα τε έκκλησιν και προς τας αρχάς καί προς τούς πολίτας να βοη
θήσωσι την ευγενή αυτήν προσπάθειαν, ώστε ν’ αποπερατωθῂ ο πνευματικός οίκος της Αγιάσου. Ε ίτα ο επίτιμος πρόεδρος τού Αναγνωστηρίου, κ. Ευ στράτιος Χριστοφαρής, εξέθεσε δι’ ολίγων την ιστορίαν τής ιδρύσεως αυτού, αρξάμενος του λόγου του διά των λόγων τής Γραφής «αύ τη η ημέρα ήν εποίησεν ο Κύριος, αγαλλιασσόμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή», αποκαλέσας ιστορικήν την ημέραν αυτήν καθ’ ήν πραγματοποιείται ο πόθος ο οποίος εθέρμανε τα στήθη των μελών του ιδρύματος, από τής συστάσεώς του ν’ αποκτήση τούτο κατάλληλον στέγην. Η υχαρίστησε πάντας όσοι εβοήθησαν ώστε να «γίνουν αλή θεια τα όνειρα καί παραμύθ ια» καί ν’ αξιωθώμεν να παραστώ μεν εις την σεμνήν αυτήν τελετήν τής καταθέσεως του θεμε λίου λίθου καί τής ενάρξεως των εργασιών τής ανεγέρσεως τού πνευματικού φάρου τής Α γιάσου. Αλλά διά ν’ ανατείλη η χαρ μόσυνος αυτή ημέρα καί να δοκιμάσωμεν τας συγκινήσεις τής ενάρξεως του έργου, απητήθησαν μακροχρόνιοι προσπάθειαι και συνεχείς αγώνες. Κόποι και μόχθοι, ελπίδες και απαγοητεύσεις, μεγάλαι δυ σκολίαι και ανυπέρβλητα προσκόμματα. Ό τ α ν η μικρά εκείνη ομάς κατά τό 1894 ίδρυσε τό μι κρόν Αναγνωστήριον, δεν εφαντάζετο ότι η λυχνία την οποίαν ήναπτε θά εξελίσσετο εις φωτεινόν φάρον, διαχέοντα τό φώς του είς μακρυνούς ορίζοντας καί ότι τό μικρόν ίδρυμα θ ά εξε λίσσετο είς τοιαύτην οργάνωσιν, ώστε ν’ ανεγείρη αιθούσας διά την στέγασίν του. Οί σκοποί ήσαν περιωρισμένοι είς την ανάγνωσιν βιβλίων καί εφημερίδων και διά τούτο έδωκαν τον τίτλον «Αναγνω στήριον η Ανάπτυξις» διότι απέβλεπον είς την Α νάπτυξιν των γνώσεων των, διά τής Αναγνώσεως. Ο τίτλος βεβαίως αυτός δεν ανταποκρίνεται πλέον είς την δράσιν καί εξέλιξιν του ιδρύ ματος, τό οποίον καλλιεργεί προ πολλού τον πνευματικόν το μέα εις ευρυτέρους ορίζοντας, αλλά ο τίτλος Αναγνωστήριον κατέστη ιστορικός και δεν επιτρέπεται να μεταβληθ ή. Οί πρώτοι λοιπόν ιδρυταί απέβλεπον είς περιωρισμένους σκοπούς, αλλά ολίγον κατ’ ολίγον τα μέλη ηύξανον, οί σκοποί
ηυρύνοντο καί η μικρά αίθουσα δεν ήτο πλέον επαρκής προς εξυπηρέτησιν των σκοπών τούτων. Ήρχισαν λοιπόν αι σκέψεις ότι δέον να εξευρεθή αίθου
Η Α. Σ εβασ μιότη ς κ α τα θ έτ ω ν τον θεμέλιον λίθον.
σα, σχέδια κατηρτίζοντο αλλά ταύτα έμενον επί του χάρτου, διότι ούτε οικόπεδον κατάλληλον εξευρίσκετο, ούτε και πόροι ήτο δυνατόν να εξασφαλισθώσι. Και εγκατελείπετο προς στιγ
μήν πάσα σκέψις διά ν’ αρχίση καί πάλιν η άχαρις προσπά θεια, μέ αρνητικόν αποτέλεσμα. Παρ’ όλας όμως τας δυσκολίας, παρ’ όλας τας προς στιγ μήν απογοητεύσεις, η ελπίς δεν απέλειπε τας διοικήσεις του ιδρύματος καί η ελπίς αυτή εξέτρεφε τας προσπαθείας. Κατά τό έτος 1937 η κοινότης Αγιάσου εδώρησεν είς τό
Ο επίτιμος πρόεδρος του Α ν α γ ν ω σ τ η ρ ίο υ κ. Ε υσ τρά τιος Χ ριστο φαρής ομ ιλών κ α τά την τελετήν τής θεμελιώσεως.
Αναγνωστήριον τό οικόπεδον Φάλκα, είς θέσιν Σταυροί, επειδή όμως τό ίδρυμα δεν κατώρθωσε να εξεύρη πόρους διά την ανέ γερσιν αιθούσης, η δωρεά ανεκλήθη. Καί πάλιν λοιπόν πλοία και δίκτυα καί άγρα ουδαμού. Τέλος όμως η θεία πρόνοια έκρινεν ότι πρέπει να θέση τέρ μα είς την αγωνίαν καί να βραβεύση τας ευγενείς προσπαθείας των μελών του ιδρύματος. Κατά τό έτος 1958, ψήφω κανονική και ομοφώνῳ τής Ιεράς Συνόδου, εγκατεστάθη Μητροπολίτης Μυτιλήνης ο νυν ευκλεώς διοικών την Μητρόπολιν αυτήν Σεβασμιώτατος κ.κ.
Ιακώ βος, ο από Σισανίου και Σιατίστης. Η αγγελία της εκλογής του ηκούσθη μέ άφατον χαράν από τα μέλη του Ιδρύματος, διότι ο Σεβασμιώτατος ήτο γνωστός ώς φίλος αυτού από τής εποχής τής μαθητικής του ζωής καί οσάκις ήρχετο είς Αγιάσον δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τό Αναγνωστήριον. Η φήμη του δέ ως ρέκτου και θερμουργού κατά την δια ποίμανσιν τής επαρχίας Σισανίου και Σιατίστης, είχε φθάσει μέχρι τής Μυτιλήνης, γνωστής ούσης άλλως τε τής δραστηριό τητός του από τής υπηρεσίας του ως γραμματέως και πρωτο συγγέλλου τής Μητροπόλεως αυτής. Ο επίτιμος πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Ευστράτιος Χρι στοφαρής, προσφωνών αυτόν κατά την δεξίωσίν του εν αυτῴ , παρεκάλεσεν όπως είς τό πρόγραμμα των ανοικοδομήσεων είς τας οποίας σκέπτεται να προβή, περιλάβη και την στέγασιν του Αναγνωστηρίου. Η Α. Σεβασμιότης, αφού ετόνισε την αγάπην την οποίαν τρέφει προς τό ίδρυμα από τής παιδικής του ηλικίας, υπεσχέθη ότι θα εκτείνη την μέριμνάν του επ’ αυτού καί ότι εν των με λημάτων του θά είναι και η εξασφάλισις στέγης δια τούτο. Πράγματι άρχισε να μελετά τό ζήτημα αυτό καί κατέληγεν είς την απόφασιν να χορηγήση στέγην διά τό Αναγνωστήριον είς τό οικοδομικόν συγκρότημα τό οποίον θ’ ανεγερθεί εις την θέσιν όπου είναι σήμερον τό παλαιόν Συνοδικόν καί τα κελλία τα οποία πρόκειται να καταδαφισθώ σιν. Η απόφασις αυτή ενεθο υσίασε τα μέλη καί την διοίκησιν του Αναγνωστηρίου καί εθεωρήθ η ως ανατολή καλυτέρων ημε ρών, εφόσον όμως εμελετάτο η λύσις αυτή παρουσίαζε δύσκολα προβλήματα. Διότι τό Αναγνωστήριον θ ά ήτο φιλοξενούμενον είς οίκη μα ανήκον είς τον ναόν τής Παναγίας και συνεπώς δεν θα είχεν ιδιόκτητον στέγην. Ε κτός τούτου τό Αναγνωστήριον δίδει ερασιτεχνικάς πα ραστάσεις, τα τελευταία δέ έτη οπερέττες. Αί δοκιμαί με τα άσματα καί τας μουσικάς θα εγίνωντο
είς τό Αναγνωστήριον τό οποίον θ ά εστεγάζετο εις τον περί βολον του ναού. Τούτο όμως θά είχε δυσμενή απήχησιν παρά τω θρησκευο μένω λαῴ και διά τούτο η διοίκησις του Ιδρύματος εσκέφθη ότι πρέπει ν’ αποφευχθή πάσα αντίδρασις εκ μέρους του λαού καί ότι θά έπρεπε να εξευρεθή άλλη λύσις και ηρχίσαμεν και πάλιν τας σκέψεις καί τας προσπαθείας διά την εξεύρεσιν κατ’ αρχάς καταλλήλου οικοπέδου καί κατόπιν των αναγκαιούντων πόρων ή έστω και μέρους αυτών κατ’ αρχάς. Και ανέκυπτον καί πάλιν αι δυσκολίαι καί τό ζήτημά μας περιεπλέκετο, διότι η Αγιάσος κειμένη μεταξύ λόφων, δεν δια θέτει επιπέδους χώρους καί συνεπώς κατάλληλα οικόπεδα. Τό μόνον οικόπεδον τό οποίον προσεφέρετο να εξυπηρε τ ήση τούς σκοπούς μας, ήτο τό δωρηθέν είς τον ναΐσκον τής Ζωοδόχου Πηγής παρά τού αειμνήστου Στεφάνου Βρανιάδη, είς την είσοδον τής κωμοπόλεως, τό οποίον ενοικιάζετο κατά τούς θερινούς μήνας, ως εξοχικόν κέντρον καί απέφερε μικρόν εισό δημα. Τό οικόπεδον όμως τούτο ήτο αναπαλλοτρίωτον, συμφώ νως προς την θέλησιν του διαθέτου καί επομένως δεν ηδύνατο ούτε να δωρηθή προς τό Αναγνωστήριον ούτε καί ν’ αγορασθή παρ’ αυτού, μή διαθ έτοντος άλλως τε και τό απαιτούμενον προς τούτο χρηματικόν ποσόν. Πώς λοιπόν ηδύνατο η διοίκησις του Ιδρύματος ν’ απο κτήση τούτο; Σκέψεις και συσκέψεις έως ότου κατέληξεν είς την απόφασιν να προτείνη, εάν θ ά ήτο δυνατόν, να γίνη ανταλλαγή· να παραχωρήση δηλαδή τό Αναγνωστήριον εν ελαιόκτημα κεί μενον είς θέσιν Πασπαλά καί προερχόμενον έκ δωρεάς του αει μνήστου Θεοδώρου Κουκουβάλα καί τό 1/2 εξ αδιαιρέτου ενός οικοπέδου είς θέσιν Αγία Βαρβάρα και έναντι αυτών να λάβη το οικόπεδον. Διά να επιτευχθή όμως τούτο έπρεπε να εγκριθή η πράξις αυτή κατά πρώτον παρά τής εκκλησιαστικής επιτροπής του ιερού Προσκυνήματος, η οποία διαχειρίζεται τό κληροδότημα Βρανιάδη, να επικυρωθή δέ παρά της εν Α θήναις επιτροπής κληροδοτη μάτων.
Παρεκλήθη λοιπόν η Α. Σεβασμιότης, ο Μητροπολίτης μας, ο πάντοτε πρόθυμος να μάς ενισχύση, όπως προδιαθέση τους αρμοδίους διά την επίτευξιν του σκοπού μας. Η Α. Σεβασμιότης ανέπτυξεν είς αυτούς την ιστορίαν καί την δράσιν του Αναγνωστηρίου, την πνευματικ ήν. εθνικήν καί κοινωνικήν καί εύρε πρόθυμον κατανόησιν να δεχθώσι την τοι αύτην ανταλλαγήν καί ειδοποιήθημεν να προβώμεν εις τας δεούσας ενεργείας. Συνήλθον τότε αι διοικήσεις του ι ερού προσκυνήματος καί του Αναγνωστηρίου καί κρίνασαι ότι η ανταλλαγή είναι επω φελής καί διά τα δυο μέρη, συνέταξαν τα σχετικά πρακτικά, τα οποία υπεβλήθησαν εις την επιτροπήν κληροδοτημάτων εν Α θήναις, παρά τής οποίας καί ενεκρίθησαν καί ούτω τό Α ναγνωστήριον απέκτησε τό κατάλληλον οικόπεδον. Εννοείται ότι η έγκρισις αυτή διήλθ εν από πολλά στάδια και εκινήθησαν πολλοί παράγοντες, έως ότου επέλθη το ευχά ριστον δι’ ημάς αποτέλεσμα, προ παντός δέ εβάρυνεν η γνω μάτευσις της οικονομικής εφορείας ότι η ανταλλαγή ευνοεί καί τα δύο μέρη. Η ημέρα κατά την οποίαν υπεγράφησαν αι συμβολαιο γραφικαί πράξεις, υπήρξεν ημέρα χαράς καί συγκινήσεων διά τα μέλη του Αναγνωστηρίου, διότι ύστερα από τόσα έτη, ύ στερα από τόσους κόπους, ελπίδας καί απογοητεύσεις, εγένετο μια αρχή καί η αρχή είναι τό ήμισυ του παντός. Μετά την απόκτησιν του οικοπέδου αρχίζει νέος Γολγοθάς, η εξεύρεσις πόρων. Τό Αναγνωστήριον, οργανισμός ιδιωτικού δικαίου, δεν διαθέτει παρά μικράν περιουσίαν καί συνεπώς δεν είχεν αντί κρυσμα να συνάψη δάνειον, έπρεπε λοιπόν να εξευρεθώ σι πόροι εκ διαφόρων πηγών. Η διοίκησις εγνώριζε βεβαίως όλας τας δυσκολίας τας οποίας θά συναντήση, αλλ’ ήτο αποφασισμένη να παραβλέψη όλα τα εμπόδια, να κινηθή προς όλας τας κατευθύνσεις, αρκεί να γίνη έναρξις εκτελέσεως του έργου, πιστεύουσα ότι θά εύρη κατανόησιν καί ότι τας προσπαθείας της θά στέψη είς τό τέ λος η επιτυχία.
Ως πρώτον λιμένα σωτηρίας εύρομεν το ταμείον ανεγέρ σεως διδακτηρίων Αγιάσου, το οποίον έχει εισόδημα από την ρητίνην του μεγάλου δάσους τής περιοχής του Τσίγκου. Κατόπιν καταλλήλων ενεργειών η διοικούσα τό ταμείον τούτο επιτροπή εφάνη γενναιόδωρος και ενέγραψεν είς τον προϋπολογισμόν της τό ποσόν των 200,000 δραχμών, ως πρώ την δόσιν, η πράξις της όμως αύ τη έπρεπε να εγκριθή παρά τής αρμοδίας επιτροπής του υπουργείου Παιδείας. Νέοι λοιπόν καί πάλιν αγώνες, νέαι προσπάθειαι διά να πεισθή η ως άνω επιτροπή ότι τό Αναγνωστήριον εξυπηρετεί την μαθητεύουσαν νεότητα, ότι τό Α ναγνωστήριον είναι η βι βλιοθήκη των μαθητών. Δι’ εμπεριστατωμένου υπομνήματος τό οποίον υπέβαλεν η διοίκησις του ιδρύματος, ανέπτυξε τας υπηρεσίας τας οποίας τούτο προσφέρει είς τούς μαθητάς του Γυμνασίου καί των Δη μοτικών Σχολείων. Ό τι αι χιλιάδες τόμοι των βιβλίων μας τίθενται είς την διάθεσιν των μαθητών, ότι η αίθουσα του ιδρύματος είναι τό εντευκτήριον τής νεότητος, η οποία ευρίσκει εν ηθικόν περιβάλ λον, όπου καλλιεργούνται τα εθνικά καί θρησκευτικά πάτρια καί όπου ο μαθητής θά συναντήση τούς συμμαθητάς του θά συζητήση μετ’ αυτών καί θ ά λύση τας απορίας του. Η επιτροπή του Υπουργείου, πεισθεί σα περί των ευγε νών σκοπών τούς οποίους επιδιώκει τό Αναγνωστήριον, ενέ κρινε τό ως άνω ποσόν των 200.000 δραχμών, τό οποίον ήτο καί ο πρώτος εξευρεθείς πόρος διά την εξόρμησίν μας. Καί επεστρατεύσαμεν όλους τούς φίλους τού Αναγνωστη ρίου, οί οποίοι είναι και αρκετοί καί θ ερμοί φίλοι τού ιδρύμα τος, οί οποίοι καί μακράν ευρισκόμενοι δεν παύουσι ν’ αγαπώ σιν αυτό καί να εκτιμώσι τούς αγώνας του καί κατωρθώθη ώστε να εξασφαλισθώ σι καί άλλα ποσά ως κάτωθι . Κρατικά λαχεία 70.000, Υ πουργείον Εσωτερικών 30.000. Υπουργεί ον Παιδείας 50.000 Δήμος Αγιάσου 20.000. Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου 5.000. Η. Α. Σεβασμιότης ο Μητροπολίτης μας κατά την ημέραν τής καταθέσεως του θεμελίου λίθου προσέφερε 2000.
Ο επίτιμος πρόεδρος κ. Ευστράτιος Χριστοφαρής 10.000. Ο κ Χατζέλλης 3000. Ο κ. Παναγ. Χριστοφαρής η Μπαντέλης 2000. Ο κ. Χαρίλαος Κορομηλάς 1 λίραν χρυσήν. Ο κ. Βασίλειος Κεραμειδιάρης 2.000. Ο αείμνηστος παλαίμαχος διδάσκαλος καί ιστοριοδίφης Αγιάσου Ευστράτιος Κολαξιζέλλης ή Κακάβης 5.000 δραχμές, καί διάφορα άλλα ποσά εξ εισφοράς καί ερασιτεχνικών παρα στάσεων. Η επιτροπή η οποία διαχειρίζεται τό κληροδότημα τού αει μνήστου Γρηγορίου Σκορδά, προσέφερεν εις μνήμην του 50.000 δραχμών, υπό τον όρον ότι μία των αιθουσών του ανεγειρομέ νου οικοδομικού συγκροτήματος, να λάβη τό όνομα «αίθουσα Γρηγορίου Σκορδά». Η διοίκησις του Αναγνωστηρίου απεδέχθη την ως άνω πρότασιν, έπρεπεν όμως καί η πράξις αυτή να εγκριθή παρά τής αρμοδίας επιτροπής κληροδοτημάτων του υπουργείου. Νέαι λοιπόν και πάλιν κατεβλήθησαν προσπάθειαι και η επιτροπή η οποία εγνώριζε τούς ευγενείς σκοπούς τής διοική σεως του Αναγνωστηρίου ενέκρινε την πράξιν αυτήν και ανε λήφθη και τό ποσόν αυτό. Κατόπιν άποφάσεως τής Γενικής Συνελεύσεως των μελών του Ιδρύματος, απεφασίσθη όπως εκποιηθή η οικία η άνήκουσα είς τούτο καί προερχομένη εκ τής δωρεάς τής αειμνήστου Βα σιλικής Βαλασσοπούλου. Α λλά καί εδώ νέα προσκόμματα. Η οικία συμφώνως προς την θέλησιν τής δωρητρίας ήτο αναπαλλοτρίωτος και συνεπώς η εκποίησις έπρεπε να εγκριθή παρά τής επιτροπής κληροδοτη μάτων. Ε ξ αρχής λοιπόν και πάλιν νέαι αγωνίαι, νέοι κόποι, νέαι προσπάθειαι, νέα κινητοποίησις διαφόρων φίλων δια να πεισθή η επιτροπή να εγκρίνη την εκποίησιν. Τούτου επιτευχθέντος η οικία εξεποιήθη αντί του ποσού των 84.500 δραχμών. Ό πως βλέπωμεν λοιπόν διά ν’ ανατείλη η χαρμόσυνος ημέρα τής καταθέσεως του θε μελίου λίθου καί τής ενάρξεως των εργασιών, απητήθησαν κόποι και μόχθοι. Έ
πρεπε να υπερπηδηθώσι πολλά εμπόδια, ν’ ανατραπώσι διαθή και καί να κρούωμεν πύλας ευτυχώς ακουόντων. Δια να επιτευχθώσιν όλα αυτά απητείτο θέλησις άκαμπτος και επιμονή, αλλά προ παντός θερμός ζήλος καί απόφασις ν’ αχθή εις πέρας τό έργον. Ευτυχώς τό Αναγνωστήριον ηυτύχη σε να έχη διοίκησιν είς την οποίαν υπήρχε και θέλησις καί δρα στηριότης, αλλά καί προ παντός σύνεσις δια να προβαίνη εκά στοτε είς τας καταλλήλους ενεργείας, ώστε να επιλύωνται κατ’ ευχήν τα διάφορα ανακύπτοντα ζητήματα. Τό αδελφάτον του Αναγνωστηρίου καί η διοίκησις αυτού θ εωρούσιν ως θεάρεστον τό έργον τό οποίον ανέλαβον και διά τούτο δεν φείδονται κόπων καί χρόνου ώστε να προχωρή τούτο ημέρα τη ημέρα. Η θέλησις εθριάμβευσε, τα εμπόδια ήρθησαν καί η θεμε λίωσις του έργου ήρξατο υπό τας ευλογίας τής Εκκλησίας. Ό ταν εξησφαλίσθη εν μέρος των πόρων, υπήρξαν δύο σκέ ψεις : ή ν’ αναμείνωμεν να συγκεντρωθή ολόκληρον τό απαιτού μενον ποσόν, ή ν’ αρχίσωμεν τας εργασίας με τό υπάρχον τοιού τον, ελπίζοντες ότι συν τω χρόνω και κατά την πρόοδον των εργασιών, θ ά εξευρίσκωνται νέοι πόροι. Π ροκριθε ίσης τής δευτέρας σκέψεως, ήρξαντο αι εργασίαι επί σχεδίων του αρχιτέκτονος Γεωργίου Γιαννουλέλλη καί στα τικού μηχανικού Δημητρίου Ράπτη, επιβλέποντος εκ μέρους του Αναγνωστηρίου του κ. Ευστρ Γραμμέλη· τα σχέδια ολοκλήρου του οικοδομικού συγκροτήματος είναι ανηρτημένα είς την πρό σοψιν του Ι δρύματος καί επισύρουσι τας ευμενείς κρίσεις των επισκεπτών. Τό πρώτον μέρος του έργου έχει χτισθεί καί περιλαμβάνει τό γραφείον, τό καθ’ αυτό Αναγνωστήριον, το Βιβλιοστάσιον καί την αί θουσαν λαογραφικού Μουσείου. Ή δ η κτίζεται τό δεύτερον καί μεγαλύτερον μέρος, τό ο ποίον θά περιλαμβάνη την μεγάλην αίθουσαν των πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων καί διαφόρους βοηθητικούς χώ ρους. Είς την αίθουσαν αυτήν έχει δοθεί σχήμα πετάλου, τό οποίον καταλήγει είς μεγάλην σκηνήν, η οποία θ ά εξυπηρετή καί τας μαθητικάς εορτάς καί τας τοιαύτας των ερασιτεχνικών εκ-
δηλώσεων του Αναγνωστηρίου. Η θε μελίωσις του δευτέρου τμήματος μας εδημιούργησε δύσκολα προβλήματα. Κάτωθεν διήρχετο ο κεντρικός οχετός τής κωμοπόλεως, όπου δέ ανεζητούμεν θεμέλια, συνηντούσαμεν ρέοντα ύδατα. Υ πεβλήθημεν λοιπόν είς μεγάλας δαπάνας διά να δημιουρ γήσωμεν στερεάς βάσεις εκ σκυροκονιάματος και σιδήρου. Μέγα εμπόδιον επίσης διά την πρόοδον του έργου, παρου
Τό πρώ τον τμήμα του οικοδομ ικ ού σ υγκ ροτή μ α το ς του Α ναγνω στηρίου, π ρ ο α υ το ύ ί σ τα τα ι ο πρόεδρος κ. Π άνος Π ράτσος.
σίαζον τα παλαιά κελλία εις τα οποία εστεγάζοντο διάφοροι πτωχοί και τα οποία κατελάμβανον την θέσιν εις ήν θ ά εκτί ζετο η σκηνή. Έ πρεπε λοιπόν αφ ’ ενός μέν να παραχωρηθώσι ταύτα παρά τής εκκλησιαστικής επιτροπής καί να εγκριθή η πράξις αυτή παρά τής επιτροπής κληροδοτημάτων, αφού και αυτά ανήκον εις τό κληροδότημα Βρανιάδη και αφ’ ετέρου να ευρεθώσιν οική ματα διά να στεγασθώσιν οι είς αυτά διαμένοντες πτωχοί.
Χάρις εις τας αόκνους προσπαθείας τής διοικήσεως του Αναγνωστηρίου ήρθησαν καί τα εμπόδια αυτά και ούτω και ο χώρος αυτός περιελήφθη είς τό οικοδομικόν συγκρότημα. Τοιουτοτρόπως εντός έτους συνεπληρώθη εν μέρος του όλου έργου, θ ά είχε δέ συντελεσθή μεγαλύτερον μέρος εάν δεν υποβαλλόμεθ α είς μεγάλας δαπάνας διά δικαιώματα μηχανικών και φόρους προς τό Δημόσιον. Τό κράτος μάς έδιδε διά τής μιας χειρός καί αφαιρούσε διά τής άλλης. Τοιαύτα έργα πνευματικού καί κοινωνικού πε ριεχομένου έπρεπε ν’ απαλλάσσωνται τής φορολογίας, αφού εί ναι υποχρέωσις του κράτους να τ’ ανεγείρη. Η επαρχία διψά από πνευματικήν κίνησιν και τό κράτος έχει υποχρέωσιν να τής παρέχη έστω και ψυχία έναντι όσων δια τίθενται διά την πρωτεύουσαν. Τό Αναγνωστήριον ι δρυθέ ν εν μέσω χειμώνι τής δου λείας τ ω 1894 προσέφερε μεγάλας υπηρεσίας είς τον πνευμα τικόν τομέα καί δέον να τύχη τής δεούσης προσοχής καί προ στασίας. Η γήθη πάντοτε πάσης ευγενούς κινήσεως, εμόρφωσε πλή θος συμπολιτών μας, δίδει ερασιτεχνικάς παραστάσεις αι οποί αι επισύρουν ευμενείς κρίσεις των επαϊόντων, δίδει φιλολογικάς εσπερίδας, επιστημονικάς διαλέξεις και ηγείται τής τουριστικής κινήσεως. Ά λλα προ παντός είναι ο εντευκτήριος οίκος τής νεότη τος όπου καλλιεργούνται τα εθνικά καί θρησκευτικά πάτρια καί είναι η βιβλιοθήκη όπου ο μαθητής ευρίσκει τα κατάλληλα β ι βλία διά την μόρφωσιν και ηθικήν διαπαιδαγώγησίν του. Η σημερινή διοίκησις του ιδρύματος ανέλαβεν εν έργον δυσανάλογον προς την δυναμικότητά του και εν τούτοις δεν εδίστασεν. Ε γνώριζεν ότι θ ά συναντήση μεγάλας δυσκολίας, ότι θά δοκιμάση πικρίας και ενίοτε και ειρωνείας εκ μέρους των πάντοτε απαισιοδόξων και εν τούτοις ετόλμησεν. Ή το βεβαίως τολμηρά καί παράτολμος η απόφασις τής διοικήσεως, εν τούτοις τό έργον τό οποίον έχει επιτελέσει μέχρι σήμερον, προκαλεί τον θ αυμασμόν των επισκεπτών και την συγκίνησιν των κατοίκων τής Αγιάσου.
Θ’ απαιτηθώσι βεβαίως μεγάλαι ακόμη προσπάθειαι, ελπί ζομεν όμως ότι καί τό κράτος καί αι οργανώσεις και πάντες οί δυνάμενοι, θά έλθωσιν αρωγοί, ώστε ν’ αποπερατωθή ο πνευ ματικός οίκος τής Αγιάσου, ο οποίος θα είναι καύχημα δι’ ολόκληρον την Λέσβον. Η σημερινή διοίκησις αποτελείται εκ τών κάτωθι κυρίων: Ευστράτιος Χριστοφαρής, επίτιμος Πρόεδρος. Πάνος Πράτσος Πρόεδρος. Ιωάννης Χατζηλεωνίδας Αντιπρόεδρος. Πάνος Ευαγγελινός Ταμίας. Χριστόφας Χατζηπαναγιώτης Γεν. Γραμματεύς. Σύμβουλοι : Ευστράτιος Ξενέλλης, Προκόπιος Στεφάνου, Ευστράτιος Κουρβανιός. Είς τό πλευρόν τής διοικήσεως αυτής παρίστανται όλα τα μέλη του ιδρύματος και πάντες είναι πρόθυμοι να προσφέρω σι τας υπηρεσίας των καί πάντες ελπίζουσιν ότι με την βοή θειαν του Θεού καί του Προστάτου του ιδρύματος ταξιάρχου καί τας ευχάς τής Α. Σεβασμιότητος του Μητροπολίτου μας, θ ’ αχθή είς πέρας τό έργον και θά δημιουργηθή εν έργον πο λιτισμού, διά τό οποίον θ ά σεμνύνεται η Αγιάσος. Τοιουτο τρόπως ο μικρός πνευματικός οίκος ο όποιος ιδρύθη προ εβδο μήκοντα ετών, εν μέσω χειμώνι τής δουλείας και ο οποίος από τής ιδρύσεώς του εστεγάζετο είς στενούς και περιωρισμένους χώρους, θά εύρη τέλος τό καταφύγιόν του καί θά εκπληρή ανέ τους τούς ευγενείς σκοπούς τούς οποίους επιδιώκει. Ο οίκος αυτός θ ά υποδέχεται είς τας αιθούσας του πάντα επίσημον ξένον είτε έκ μέρους τής διοικήσεως προερχόμενον εί τε εκ μέρους του πνευματικού κόσμου. Τοιουτοτρόπως τό Αναγνωστήριον, του οποίου η φήμη έχει καταστεί πανελλήνιος, θ ά γίνη τό κέντρον τών διερχομένων καί ο πνευματικός κόσμος τής Αγιάσου καί οί μαθηταί των Σχολών μας, θ ά έχωσιν είς την διάθεσιν των τας βιβλιοθήκας του, διά να δικαιολογείται ούτω ο τίτλος του «Αναγνωστήριον η Ανάπτυξις». Α π ό την χώραν δέ τών μακάρων αι ψυχαί τών ιδρυτών τού ιδρύματος θ ’ αγαλλιώσι βλέπουσαι ότι ο σπόρος τον οποίον
έσπειραν έπεσεν είς γόνιμον γην καί απέδωκε δένδρον ποιούν καλούς καρπούς. Μέγας οφείλεται έπαινος είς πάντας όσοι ειργάσθησαν καί εργάζονται ανιδιοτελώς διά την εκπλήρωσιν του ευγενούς αυτού σκοπού, ώς και είς πάντας όσοι ενίσχυσαν είτε ηθικώς είτε υλι κώς τό έργον αυτό τό οποίον με τόσους κόπους συντελείται. Η διοίκησις έχει όλην την θ έλησιν, αλλά χρειάζεται την συμπαράστασιν πολλών παραγόντων και ιδίως τής πολιτείας, η οποία πρέπει να ενισχύση το έργον διά γενναίας παροχής. Έχομεν την ελπίδα ή μάλλον την πεποίθησιν, ότι συν τόμως θ’ ανατείλη καί δευτέρα χαρμόσυνος ημέρα καθ’ ήν η Α. Σεβασμιότης ο Μητροπολίτης μας θά ευλογήση το όλον έρ γον τελών τα εγκαίνια τού πνευματικού οίκου τής Αγιάσου του «Αναγνωστηρίου η Ανάπτυξις». ΕΥ ΣΤΡΑ ΤΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟ Φ Α ΡΗ Σ Ε πίτιμος Πρόεδρος Αναγνωστηρίου