Agiasos mag 132 2002

Ο τραπεζικός Ευάγγελος Μπράντης και ο α είμ νησ τος συνεργά τη ς μας Δ ημή ­ τριος Τσέγκος (δεξιά).

Ο Θ εόδωρος Π α να γιώ του Π απάνης, που α π ο χ α ιρ έτισ ε πέρσι πρόωρα τη ζωή στο Βερολίνο...

Ο κεραμοποιός Ελευθέριος Στεφάνου Χατζηεμμανουήλ (Κάλφας), όταν υπη­ ρετούσε ένστολος την πατρίδα...

Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Το πανηγύρι της δημιουργίας............................................................................................................... ΧΑΡΙΔΑΟΥ ΚΔ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (ΙΣΤ' ) ....................................................................... ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος ( Β' ) ....................................................................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Σύντομο οδοιπορικό στους Αγίους Τ όπους......................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μίμης Ελευθεριάδη. Ο άνθρωπος, ο δημοσιογράφος, ο λογοτέχνης............................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένα ενημερωτικό δίπτυχο των δημοτικών εκλογών του 1982..... Ανταποκριτή, Ορθόδοξος βυζαντινός γάμος στον Παλαιόκηπο της Γέρας............................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Έδιετσ’ τα λέγαν γι π ρ ο υ τνο ί............................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Όμηρου Σουσαμλή...................................................................................... ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Χαϊκού. ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Ζήλια (ποίημα). ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΖΙΝΗ-δΚΕνΑδ, Το σπίτι μου το πατρικό (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Ιτοιμαζόστι τσ’ έρχιτι..................................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΔΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ, Τα συγχαρητήριά μας (ποίημα). ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μικρός Τιτανικός (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, Ύμνος στην αγάπη (ποίημα)................................................................................. ΣΤΡΑΤΗ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Αιτιολογικές παραδόσεις του τόπου μας. Ο Βριγιός πραματευτής και το χειμωνικό............... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μια επιστολή του κεραμιστή-ζωγράφου Πάνου Βαλσαμάκη........................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑ, Η πολιτιστική παρουσία της Αγιάσου στη Θράκη και στη Ζάκυνθο.............................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΣΟΥΤΑΚΟΥ-ΜΗΤΣΟΥ Ν. ΤΣΙΑΜΗ, Γιώργου Τσαλίκη: «Αναμνήσεις-Ιστορικά Λαογραφικά Διηγήματα»....... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές.................................................................................................................................... Τα πθίτκα μας (Ερμ. Χατζηβασιλείου, Χρ. Γλεζέλης, Πρ. Κουτσκουδής, Μιχ. Χριστοφαρής)............................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................................................. Εισφορές. Συγχαρητήρια.............................................................................................................................................................................. Κοινωνικά......................................................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 6 8 10 13 15 16 17 18 19 20 22 24 26 28 30 31 33 34

ΕΞΩΦΥΛΛΟ «Μικρασιάτισσα Μάνα». Γλυπτό της Κατερίνας Χαλεπά Κατσάτου, φιλοτεχνημένο το 1983. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 14.10.1984, στην παραλία της Επάνω Σκάλας Μυτιλήνης. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 11.9.1999)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Στιγμιότυπο από παρέλαση αντιστασιακών, στην Αγία Βαρβάρα Αθήνας, στις 28.10.1999. Σημαιοφόρος ο Αγιασώτης Πλούτων Γεωργίου Βέτσικας.

Ι55Ν 1106-3378

ΤΟ Π Α Ν Η Γ Υ Ρ Ι ΤΗΣ Δ Η Μ Ι Ο Υ Ρ Γ Ι Α Σ Σ τις 13 και στις 20 του Οκτώβρη προσήλθαμε για μια ακόμη φορά στις κάλπες, για να εκλέξουμε με την ψήφο μας τοπικούς άρχοντες, δημάρχους, νομάρχες, συμβούλους. Είχε φτάσει το πλήρωμα του χρόνου για τους κάθιδρους δρομείς του χτες, που θα έπρεπε ή να ανανεώσουν τη θητεία τους ή να αντικατασταθούν από άλλους, σύμφωνα με την ετυμηγορία του λαού... Και για τις εκλογές αυτές ο αγώνας ήταν μακρύς, σκληρός, δαπανηρός. Μεγάλα τα νιτερέσα, υπερβολι­ κές οι φιλοδοξίες, έντονη η συμμετοχή στα δημόσια πράγματα πολλών ενεργών πολιτών, αλλά παράλληλα και αποκαρδιωτική η αποχή άλλων, που με τη συμπε­ ριφορά τους αποδυναμώνουν τη δημοκρατία... Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι εκλογικές αναμετρήσεις διαφέρουν σε πολλά σημεία από προγε­ νέστερες, που ήταν κρικελωμένες με την αστυνομοκρα­ τία, με τη βία, με τον ψυχολογικό καταναγκασμό, με τη νοθεία, με τα λογής λογής απατηλά διλήμματα, όπως θυμούνται οι παλαιότεροι. Και στις μέρες μας όμως δεν είναι όλα ρόδινα. Διορθώθηκαν πολλά, αλλά τα περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης υπάρχουν... Μας δόθηκε η ευκαιρία κατά την προεκλογική περίοδο, κατά τις μέρες των εκλογών, αλλά και αργότερα, να επιση­ μάνουμε πολλά, να γνωρίσουμε την περιρρέουσα ατμό­ σφαιρα μιας μεθοδικά προετοιμαζόμενης και πραγματο­

ποιούμενης μάχης και ν’ αφουγκραστούμε τον απόηχό της. Περιορίστηκε αισθητά το αβυσσαλέο μίσος του παρελθόντος, αλλά δεν εξέλιπε σε πολλούς ο φανατι­ σμός. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έντυπος και ηλε­ κτρονικός τύπος, εργάστηκαν αποδοτικά, μια και οι εκλογές είναι για πολλά από αυτά χρυσή ευκαιρία, μάν­ να εξ ουρανού. Η σπουδή της προβολής και της διαφήμι­ σης ρύπανε ανεξέλεγκτα και βάναυσα πόλεις και χωριά, με αφίσες, με λογής λογής έντυπα, με συνθήματα, με ήχους. Πρωτοπόροι σ’ αυτά όσοι είχαν οικονομική δύνα­ μη, δική τους ή ξένη, όσοι είχαν ισχυρούς συντρέχτες, αλλά και πειθήνιους παρατρεχάμενους. Πραγματο­ ποιήθηκαν αναρίθμητες κομματικές συγκεντρώσεις, οργανώθηκαν συζητήσεις, παρουσιάστηκαν φιλόδοξα προγράμματα, δόθηκαν υποσχέσεις. Δεν έλειψαν βέβαια και αυτή τη φορά οι συνεργασίες, οι γόνιμες αλλά και οι περιστασιακές. Η άγρα ψήφων, προπαντός στις επανα­ ληπτικές εκλογές, άνοιξε το δρόμο και σε ανεπίτρεπτες μεθοδεύσεις, που προσβάλλουν τον άνθρωπο και τον πολίτη, που θυμίζουν νοσηρές αλλοτινές συνήθειες... Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει και από αυτές τις εκλογές να βγει κερδισμένη. Οι υποσχέσεις πρέπει να υλοποιηθούν και το πανηγύρι της δημιουργίας να συνεχιστεί απρόσκοπτα σ’ όλο τσν ελλαόικό χώρο... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία, έξω από το Δημαρχείο, στο Χάνι, του Δημάρχου Αγιάσου, των μελιάν του Δημοτικού Συμβουλίου και του μόνιμου προσωπικού-υπαλλήλων (1954). Διακρίνονται, από αριστερά, στην πρώτη σειρά: Φώτιος Βερβέρης, Χριστόφας Αρβανιτέλης, Ευστράτιος Τραγάκης (δήμαρχος), Σωκράτης Βασλάς, Μιχαήλ Γαλετσέλης (υπάλληλος), Κλεάνθης Μαστραντωνάς, Μιλτιάδης Χουτζαίος (υπάλληλος). Στη δεύτερη σειρά: Γρηγόριος Πράτσος, Ευστράτιος Βεργάμαλης (Βέτσικας), Ευστράτιος Γαββές, Ιωάννης Αλεντάς, Ιωάννης Μανάκας (υπάλληλος), Χαράλαμπος Δούκαρος, Πάνος Ευαγγελινός και Χριστόφας Τζαναβάρης.

Π Α ΤΡΙΑ Ο ΓΝ Ω ΣΤΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΣΤ'

Ο ΟΤΕ μεταφέρθηκε

μετά στο Ξενοδοχείο του Ευστρατίου Σκορδά, στην Καρυά, και τελικά στο υ π ά ρ χ ο ν ιδ ιό κ τη το κ τ ίρ ιό του. Με σ υγκίνησ η θυμάμαι τότε τον Π αναγιώτη Κωμαΐτη, το γέρο­ ντα, που ανέβηκε κάποια φορά -τη μοναδική εξάλ­ λο υ - τα σκαλιά και μπήκε στο Γραφείο του ΟΤΕ πολύ συγκινημένος. Και πώ ς να γινόταν αλλιώς, αφού εδώ μέσα έκανε το γάμο του, έζησε και δημι­ ούργησε μεγάλη οικογένεια. Αφού κάθισε για λίγο φανερά συγκινημένος, όπω ς αναφέραμε, μου απε­ κάλυψε και μια κρύπτη που υπήρχε μέσα. Μ ετά κατέβηκε τα σκαλιά αργά αργά και για τελευταία του φορά. Ή τα ν ένας αποχαιρετισμός που έκανε στην ίδ ια τη ζω ή ο κ α λ ο κ ά γ α θ ο ς γ ε ρ ο ν τ ά κ ο ς Π αναγιώ της Κ ω μαΐτης, αφού σε λίγο έφυγε για πάντα. Το οίκημα του Παναγιώτη Κωμαΐτη χρησι­ μέυσε α ρ γ ό τε ρ α γ ια ά λ λ ες χ ρ ή σ ε ις, ό π ω ς Κ τη νια τρ είο κ α ι Γ ραφείο μ εταβα τικώ ν ια τρ ώ ν ΙΚΑ. Κάτω από τη βεράντα του ίδιου οικήματος οι αδελφοί Παναγιώτη Κωμαΐτη δημιούργησαν ένα χώρο, που τον έκαναν ραφείο οι ίδιοι, που τις γιορ­ τές του Δεκαπενταύγουστου έφερναν και πουλού­ σαν παράλληλα και π α ιδ ικ ά π α ιχ ν ίδ ια . Το ίδιο μα γα ζί για το ν ίδ ιο σ κοπό το χρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε αργότερα ο μακαρίτης Δημήτριος Τσιβγούλης και τώ ρ α π ο υ λ ά σ ’ α υ τό π α ιδ ικ ά π α ιχ ν ίδ ια ο Ε υσ τρ ά τιος Ά νθιμου Γυρέλης. Στην ίδια σειρά, κάτω α πό το σ π ίτι του Γεω ργίου Τ σουκαρέλη, συζύγου της μακαρίτισσας Μαρικούλας Στεφάνου, λειτουργεί έκθεση ξυλόγλυπτων του Κωνσταντίνου Χρυσάφη. Παραπλεύρως ήταν άλλοτε το παντοπω ­ λείο του Αλέκου Παπάνη (Λιόλια) και τώρα είναι κατάστημα π α ιδ ικ ώ ν π α ιχ ν ιό ιώ ν - τουρ ισ τικ ώ ν ειδώ ν της συζύγου του Ελένης και του γιου της Γιάννη Παπάνη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Εκκλησία της Π αναγίας της Αγιάσου ανακαίνισε τα κελιά, που είναι μέσα στον περίβολό της, και δημιούργη­ σε τα γνω στά Μ ουσεία. Στην εξωτερική πλευρά κατασκεύασε μια σειρά μαγαζιών, που νοικιάστη­ καν αμέσως. Έ τσ ι η συνέχεια της Κάτω Αγοράς, με τα καινούργια μαγαζιά της, πήρε όψη διαφορε­ τική από τη μέχρι τώρα γνωστή οικοδομική γραμ­ μή της. Η νέα αυτή κατασκευή ήταν και είναι πρ ο­ σαρμοσμένη στο όλο εκκλησιαστικό οικοδόμημα.

Για να επιτευχθεί αυτό, φρόντισε ο αρχιτέκτονας Γιώργος Γιαννουλέλης, ο οποίος εκπόνησε τη σχε­ τική μελέτη. Το πρώτο κατά σειρά μαγαζί έγινε ραφείο των α δ ελ φ ώ ν Π α ν α γ ιώ τ ο υ Κ ω μαΐτη (Ε υ σ τρ α τίο υ , Βασιλείου και Λέσβανδρου) και μετά φαρμακείο των αλησμόνητων φαρμακοποιών Πάνου Ευαγγε­ λινού και Γιάννη Χατζηλεωνίδα. Τώρα είναι κατά­ στημα τουριστικώ ν ειδώ ν και ειδών προίκας της ακάματης Κ α τερίνας Τοπαλή. Εδώ η Κ ατερίνα, συνεχίζοντας την παράδοση της Αγιάσου, ασχολείται με τα χειροποίητα «δετά» της και με τις δαντέ­ λες της. Το επόμενο μαγαζί έγινε υποδηματοποιείο του Γιάννη Αβαγιανού και πολύ αργότερα, για κάποιο χρονικό διάστημα,ήταν δικηγορικό γραφείο του Αναστασίου Ιωάννου Χατζηγιάννη. Το επόμενο έγινε κουρείο του Πάνου Τσουλέλη, ο ο π ο ίο ς χρ η μ ά τισ ε κ α ι δ η μ ο τικ ό ς σύμβουλος κ α ι α ν τ ιδ ή μ α ρ α χ ο ς , τώ ρ α δε το λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί ο

Το κατάστημα της Ελένης Δημητρίου Παπουτσέλη, με την ανορθόγραφη επιγραφή, και στη συνέχεια το κατάστημα του Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου, στον Κάτω Κάμπο. Διακρίνονται ο Δημήτριος Ευστρατίου Παπουτσέλης, με το φορητό σκιάδιο, και ο ράφτης Βασίλειος Παναγιώτη Κωμαΐτης, μακαρίτες και οι δυο σήμερα. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αύγουστος 1990)

Ε υσ τράτιος Α νθιμου Γυρέλης, με ψ ιλικ ά και με π α ιδ ικ ά π α ιχ ν ίδ ια . Έ π ε τ α ι το υ φ α ν τή ρ ιο της Ξανθής, χήρας του Ευστρατίου Τινέλη. Η ακούρα­ στη Ξανθή, παρά τα προβλήματα υγείας που α ντι­ μετω πίζει, επιμένει και εξακολουθεί να τηρεί τη λαϊκή παράδοση στα υφαντά και στις δαντέλες της Αγιάσου. Συνεχίζοντας την παράδοση στην οικια ­ κή οικονομία, εξυψώνει την Αγιάσο και προκαλεί το θαυμασμό και το ενδιαφέρον των ντόπιω ν και ξένων επισκεπτών. Το επόμενο μαγαζί το είχε για κάποιο χρονικό διάστημα η Κ ατερίνα Τοπαλή με τα γνωστά είδη της και στο μεθεπόμενο είχε εγκατασταθεί ο αλη­ σ μ ό ν η το ς κ α λ λ ιτ έ χ ν η ς Γ ιά ν νη ς Σ ο υ σ α μ λ ή ς ή Κακούργος, με το σαντούρι του και με τα «τσουκα­ ρέλια» του. Το σλόγκαν του «Γω τα κάνου, γω τα π ’λιώ» έγινε πολύ γνωστό και πέρα από τα όρια της Αγιάσου, ακούγεται δε ευρέως σε πολλές παρό­ μ ο ιες π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις . Π ρ ο σ ω π ικ ά το ά κ ουσ α σε κάποια Λ αϊκή Αγορά των Αθηνών. Εδώ ο αξέχα­ στος Γιάννης υποδεχόταν τους επισκέπτες με τις νότες του σ α ντουρ ιού του, τους προσέλκυε και μοσχοπουλούσε τις κασέτες του με την παραδοσια­ κή μουσική, καθώς και τα «τσουκαρέλια» του. Εδώ μέσα είχε δώ σει π ρ α γμ α τικ ά τον εαυτό του στις τέχνες του και εδώ μέσα επέπρωτο ν ’ αφήσει πρό­ ωρα την τελευταία του πνοή. Τώρα, στο μαγαζί α υ τό κ α ι στο δ ιπ λ α ν ό , λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί Έ κ θεσ η Ξυλογλυπτικής και Επίπλω ν των εξαδέλφων Παν. Χατζέλη και Σία, στην οποία εκθέτουν τα παραδο­ σιακά ξυλόγλυπτα έργα τους. Α πέναντι από το εκθετήριο τω ν Χ ατζέληδω ν είχε πολύ παλιά το παντοπωλείο του ο Γρηγόριος Νουλέλης ή Ρουδιά, και τα τελευταία χρόνια, για μικρό χρονικό διάστημα, ήταν συμβολαιογραφείο. Τώρα είναι κατοικία και στο υπόγειο μαγαζί είναι εκθεμένα ξυλόγλυπτα έργα των Χατζέληδων. Προχωρούμε το δρόμο προς τον Απέσο. Μετά την παράπλευρη είσοδο της Εκκλησίας και προς τα αριστερά είναι δυο αποθήκες του Ξενώνα της Εκκλησίας. Τη μια τη χρ η σ ιμ οπ οιεί η Εκκλησία κ α ι την άλλη την έχ ει ο έ μ π ο ρ ο ς Δ η μ ή τρ ιο ς Τζέγκος ή Γλέζ’. Παράπλευρα, κάτω από το σπίτι της Ευθυμίας, συζύγου Κώστα Μ αστραντωνά, το οποίο προικοδοτήθηκε από το θείο της Σταύρο Ψ αριανό, είναι ένα κλειστό μαγαζί. Αυτό το είχε υποδηματοποιείο ο πα τέρα ς της Ε υθυμίας Ε υσ τράτιος Γρηγορίου Τοπαλής -π ο υ έκανε γερά παπούτσ ια - πέρασαν δε κατά κ α ιρ ο ύς α πό αυτό και οι υ π ο δη μ α το π ο ιο ί Γ ιάννης Π α σ χ α λ ίδ η ς (Π α σ χα λ ιά ), Ε υ σ τρ ά τιο ς Κουλάνης και Γιάννης Π απαπορφυρίου (Τσίρος). Α π έν α ν τι α κ ρ ιβ ώ ς είχε ρ α φ είο ο κ α λ ό κ α ρ δ ο ς Αχιλλέας Πολυπάθου ή Μ πούμπας, παλαιότερα δε

Το παλαιό Τηλεφωνείο-Τηλεγραφείο της Αγιάσου, στη θέση «Σίδερα», στο δρόμο που οδηγεί στην Αγορά. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. 27.8.1997)

στον ίδιο χώρο διατηρούσε κατάστημα ψιλικών ο Βασίλειος Κοντέλης, άλλοτε αυτοκινητιστής. Οι χώ ρ οι α υτοί α να κα ινίστηκα ν αργότερα και εδώ στεγάζονται τώρα τα Γραφεία του «Συνασπισμού της Αριστερός και της Προόδου» Αγιάσου. Π ρ ος το τέλος του ίδιο υ δρ όμ ου, α ρ ισ τερά , δημιούργησε μα γα ζί ο Ε υ σ τρ ά τιο ς Τ οπαλής με υφάσματα και ψ ιλικ ά, που τώ ρα είνα ι αποθήκη των γιων του, που ασχολούνται με το εμπόριο, και της μητέρας τους Κατερίνας. Στην απέναντι γωνία πριν από χρόνια χτίστηκε και λειτουργεί το Αγροτικό Ιατρείο Αγιάσου. Στη θέση αυτή δεν μπορούμε να μη θυμηθούμε τη δημο­ τικ ή βρύση, το ν τσ εσ μ έ, π ο υ έφ ερε το ό νο μ α «Κατουρλάς», προφανώς, γιατί παρείχε νερό πολ­ λές ώρες την ημέρα, όταν όλες οι άλλες βρύσες στέ­ ρευαν. (Σ υνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΜΕΤΑΠΟΑΕΜΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΓΙΑΣΟΣ Νοσταλγικές καλοκαιρινές θύμησες και στοχασμοί... Β Α λ λ α σημαντικό γεγονός του καλοκαιριού ήταν η συνάντηση που γινόταν κάθε Κυριακή στο Σταυρί, με Αγιασώτες και Ασωματιανούς, που ήταν και αυτοί νοικοκυρεμένοι και εργατικοί άνθρωποι. Γινόταν ανταλλαγή των προϊόντω ν, δηλαδή αλισβερίσι. Οι Ασωματιανοί έφερναν συνήθως χτένια για τους αργα­ λειούς, τυροβόλια, παπούτσια, ντέμπλες και μιτάρια. Πολλοί από δαύτους έρχονταν στην Αγιάσο, για να σιάξουν τα δόντια τους στην καλή οδοντίατρο, τη μακαρίτισσα σήμερα Μαρίκα Κοντούλη, την ξαδέρφη της μάνας μου. Το καλοκαίρι το «Κουπέλ’» το αγαθό ανέβαινε και κατέβαινε την πατωμένη πολλές φορές, αδιαμαρτύρητα, και έκανε χουσμέτια για λίγο ψωμί. Μεγάλη ζωντάνια έδινε στην Αγιάσο το καλοκαίρι και ο ερχομός των παιδιώ ν από τη Μυτιλήνη στις Κατασκηνώσεις του ΠΙΚΓ1Α, που γίνονταν στην αυλή των σχολείων, λόγω του υγιεινού κλίματος του χωριού μας. Γνωριζόμαστε με τα παιδιά της πόλης και η χαρά μας ήταν μεγάλη, καθώς μαθαίναμε τον τρόπο ζωής τους και καθώς παρακολουθούσαμε τις διάφορες εκδη­ λώσεις ψυχαγωγικού περιεχομένου που παρουσίαζαν συχνά. Τραγουδούσαμε μαζί τους το «Γιούπι για για, γιούπι, γιούπι για» και κλαίγαμε, όταν έφευγαν. Αλλα φτω χόπαιδα της Αγιάσου τα καλοκαίρια πάλευαν για τον επιούσιο, πουλώντας στα πανέρια δαδί, αχλάδια, μήλα, «ντριβίσια» και της Ευρώπης, ακόμα καβούρια από τα ποτάμια, καθώς και αβγά και τραχανό. Αλλα έσπαζαν με το σφυράκι πετράδι και το πουλούσαν στους χτίστες και άλλα πουλούσαν με τα σακιά «γκουγκτζέλις». Ο αδερφός μου ο Γιώργος, ένα καλοκαίρι, που

είχε σπάσει το χέρι του και το είχε στο γύψο, για να ξεχνιέται, κεντούσε μαζί με τα κορίτσια της γειτονιάς π α νέμ ορ φ α ερ γόχειρ α . Μια μέρα ο Σ τρ α τή ς ο Τσόκαρος, ο μακαρίτης σήμερα, του είπε περνώντας: Τώρα συ τι είσι, α γ ό ρ ’ γι κ ο υ ρ ίτσ ’, Γ ιώ ργους γι Γιουργίτσα; Από τότε ο Γιώργος δεν ξανακέντησε... Τα καλοκαίρια στην Αγιάσο, για να έχουν τα παι­ διά δημιουργική απασχόληση, όπως θα λέγαμε στις μέρες μας, τα έστελναν οι γονείς τους τσιράκια, στα ραφεία, στα κουρεία, στα καφενεία, ή πουλούσαν σιμίτια. Ο αδερφός μου ο Γιώργος πουλούσε με το κασελάκι καραμέλες στο γήπεδο και η γιαγιά μου τον ακολουθούσε με ένα κουμαράκι με νερό, για να μην ξεραθεί ο λαιμός του μες στη ζέστα, μια και δεν έτρω­ γε τίποτα από αυτά που πουλούσε, για να πάει καλά το εμπόριο... Έτσι, φαίνεται, πρόκοψαν τα παιδιά αυτά, τα αυτοδημιούργητα, γιατί είχαν μέσα τους μεράκι για δράση, έστω και τα καλοκαίρια. Καλοκαίρι στην Αγιάσο και τα σοκάκια, ασπρι­ σμένα με λουλάκι ή ασβέστη, ν ’ αστράφτουν από καθαριότητα, μια και κάθε Σάββατο όλοι σκούπιζαν τους δρόμους, γιατί η Αστυνομία γύριζε περιπολία και επέβαλε την καθαριότητα, αλλά και γιατί το ήθε­ λαν. Οι μπουγάδες και το πλύσιμο στο χέρι, με το νερό κουβαλητό με τους κουβάδες πολλές φορές, έκα­ ναν τα χράμια και τα σεντόνια να μοσχοβολούν, πλυ­ μένα με το σαπούνι από ελαιόλαδο και όχι με χημικά απορρυπαντικά και χλώρια. Οι γυναίκες τα καλοκαίρια, καθισμένες στα «σκαμνέλια» και στα ψάθινα «καριγλέλια», έξω από τις πόρτες, έπλεκαν,κεντούσαν, γελούσαν, τραγουδού­ σαν και κουτσομπόλευαν. Το Σταυρί της Αγιάσου. Στο βάθος διακρίνεται με ένα χωροφύλακα ο γραφικός τύπος από τον Ασώματο Κώστας Ηλιο­ γραμμένος ή Κουντάρα. Στο πίσω μέρος της κάρτας αναγράφονται τα παρακάτω, των οποίων διατη­ ρούμε την ορθογραφία: Ε ν9 Α γιάσσος τής 18/12/57 Πρός τα αγαπητά μας αδέλφια Μ έρη και Στρατή για να θημηθιτε το χόργιο κάι την Σηνηκήαν Σάς Στάβρη Σάς ευχόμαστε Χ ρόνια Πολά το νεό Χρόνο το 1958 ό κενονργιος Χρόνος χαρούμενος εφτηχησμένος 'ηκογενηακος Α. Τσονπης (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Αγγελική Τσουπή)

Τα παιδιά, αφημένα από τις πολυμελείς φαμίλιες, έτρεχαν ξυπόλυτα και ανέμελα στα καλντερίμια, περιμένοντας να χτυπήσει ο εσπερινός, να φάνε απογευμα­ τινό και βραδινό μαζί, μια και τα στόματα ήταν πολλά. Τα λανάρια να λαναρίζουν, τ ’ αδράχτια να γνέθουν το μαλλί και το πλέξιμο και το φάσιμο να μη σταμα­ τούν ως το βράδυ. Πρωί ξυπνούσαν, νωρίς κοιμόντου­ σαν, για να ξεκουραστούν, οι άνθρωποι που έφυγαν πτα. Εμείς τώρα αλλάξαμε την ισορροπία της ζωής. Κατά το Σάββατο να και ο αξέχαστος μάγειρας, ο γέρος ο Φονιάς, να κουβαλά μαζί με τον εργάτη, στο καλογανωμένο χαρανί, το μοσχομυρισμένο πατσά. Τον πήγαινε στο Σταυρί και οι καλοφαγάδες τον αποτελείωναν. Να και ο Θοδωρής ο Βαρουτέλης, μακαρίτης και αυτός σήμερα, ο ανεπανάληπτος, με τη βρακού τη γυναίκα του, να μας έχει έτοιμο το παραδοσιακό για­ ούρτι και το μυρωδάτο λαδοτύρι, που μαζί με την ντομάτα αποτελούσε το καλύτερο καλοκαιρινό φαγη­ τό, μαζί και με το κατάμαυρο ψωμί, το ζυμωτό, το κατά τα άλλα παραδοσιακό σήμερα. Αποθέωση του καλοκαιριού ήταν ο δεκαπενταύγουστος! Το πανηγύρι της Παναγιάς τραβούσε τον κόσμο από το νησί και από την άλλη Ελλάδα, μια και οι άνθρω ποι είχαν ως αρχή ότι «η πίστη σώζει». Η Μεγαλόχαρη, σκέπη και ελπίδα στον πόνο και στις προσδοκίες των πιστών. Έρχονταν πεζοί, με τα ζώα, με τα αυτοκίνητα, να προσκυνήσουν την Παναγιά τη Βρεφοκρατούσα της Αγιάσου, τη θαυματουργή, που είναι, κατά την παράδοση, έργο του ευαγγελιστή Αουκά και που ακόμη και Τούρκοι την πίστεψαν και ζήτησαν τη βοήθεια της σε δύσκολες στιγμές της ζωής τους... Θ ρησ κευτικότητα και εμπορ οπα νή γυρ η τον Αύγουστο και μαζί το συναπάντημα αγαπημένων προσώπων. Μουσικές, χοροί, ένα χωριό πανηγυριώ­ τικο, μια Αγιάσος αξέχαστη, που μας σκλάβωσε την ψυχή στα αλλιώτικα χρόνια που ζούμε τώρα. Να και η γιαγιά μου, η Παναγιωτούδα, να λέει στη μάνα μου, την παραμονή του πανηγυριού: «Έλα, Μάριγια, να δεις αυτουκίνητα τσι μουσουκλέτις, έλα να δεις κόσμου του χουριό!» Η χαρά της ήταν απερί­ γραπτη, μπροστά σ’ αυτό το ξεφάντωμα. Η καημένη! Πού να ζούσε τώρα, ίσως και να τρύπωνε σε κανένα «μπουτζάκ’», για να γλιτώσει από τις εντούρο μηχα­ νές και από τις ΒΜ \ν και για να μην πληγωθεί η ψυχή της από τους αδικοχαμένους της ασφάλτου, που είναι πάμπολλοι. Πού είναι η λαχτάρα που είχαμε για το ξεφάντω­ μα και το γλέντι απλών ανθρώπων, που με ένα ποτη­ ράκι ούζο, με δυο ελιές, με μια σαρδέλα και με λίγη ντομάτα για μεζέ, έστρωναν το τραπέζι στον καφενέ τ ’ Καμτζουρέλ’ τ ’ Αηγόρ’ και καιγόταν το πελεκούδι, κατά τη λαϊκή ρήση; Ε λάχιστα τα έξοδα, για να χαρούν οι άνθρωποι τότε, με το άκακο χιούμορ, με το λαϊκό τραγούδι και με τον αγνό έρωτα. Ισως ξεχύσα­ με το παρελθόν μας, ίσως χορτάσαμε ψωμί και όλα

Η συνεργάτριά μας Μυρσίνη Βαμβακά-Χουτζαίου, μαθή­ τρια της τελευταίας τάξης του Οκτατάξιου Γυμνασίου της Αγιάσου, σε σχολική εκδρομή. Πολλές και ενδιαφέρουσες οι μνήμες της από τη μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσο...

μας φαίνονται βαρετά και όλο κάτι λείπει από την ψυχή μας; Ο κόσμος ήθελε να ξαναβρεί τον εαυτό του, μετά την εξαθλίωση και την πείνα της Κατοχής. Ας μην ξεχάσουμε και την ελίτ του καλοκαιριού, την πεντανόστιμη θρεψίνη. Μέσα σε μεγάλα κουτιά, καμωμένη από σταφύλια, την τρώγαμε με λαιμαργία τα παιδιά του Σαράντα, τα στερημένα από όλα τα αγαθά, που απολαμβάνουν τα σημερινά παιδιά της ευμάρειας και του υπερκαταναλωτισμού. Αλλο, πιο μοντέρνο, πρωτόβγαλτο δυναμωτικό, ήταν το «κροκ», από ζάχα­ ρη χτυπημένη με κρόκο αβγού, κάτι σαν κρέμα. Με μια διαφορά, ότι το αβγό ήταν από αλανιάρες κότες, που έτρωγαν χόρτο και καλαμπόκι. Παιδιά ανόρεχτα δεν υπήρχαν, μια και το καλοκαιρινό παιχνίδι ήταν φάρ­ μακο κατά της ανορεξίας, αν συνδυαστεί και με το υγι­ εινό κλίμα της Αγιάσου. Όλα γίνονταν με τον καλοκαι­ ρινό ήλιο στην ώρα τους, από τα λαχανικά έως τα φρούτα. Από τα κρυστάλλινα νερά της Καρκαβούρας, στα Πόταμα, τα πανέμορφα, και σ τ’ Αντρια, με το μοναδικό καρυώνα και τις δροσάτες ρεματιές... Ισως ο Ροβινσόν Κρούσος, ο ήρωας του ομώνυμου μυθιστορή­ ματος του Οοϊοο, είχε δίκιο, όταν κατά τις εξερευνήσεις του στον κόσμο συνάντησε ένα πανέμορφο νησί και τον μάγεψε η απλότητα και η αγνότητα, που του είχε στερή­ σει ο πολιτισμός, από τον οποίο προερχόταν. Γιατί όλοι, οικολόγοι και απλός κόσμος, συνειδητοποιήσαμε ότι η φύση εκδικείται ανελέητα αυτούς που παραβιά­ ζουν την αρμονία που της χάρισε ο μεγάλος δημιουρ­ γός, που «τά πάντα εν σοφία έποίησε». ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

ΣΥ ΝΤΟ Μ Ο Ο ΔΟ ΙΠ Ο ΡΙΚ Ο Σ Τ Ο Υ Σ Α Γ ΙΟ Υ Σ Τ Ο Π Ο Υ Σ Ένας Αγιασώτης νεοχατζής εντυπωσιασμένος αφηγείται... Η τ α ν Δευτέρα, 19 του Σεπτέμβρη του 1999. Φύγαμε στις δυόμισι το απόγευμα αεροπορικώ ς από τη Μυτιλήνη για την Αθήνα και από εκεί για το Κ ά ιρο. Φ τάσαμε στον π ρ ο ο ρ ισ μ ό μας γύρω σ τις δέκα το βράδυ κ α ι τα κ το π ο ιη θ ή κ α μ ε στο ξενοδοχείο. Την Τρίτη ξεκίνησε η ξενάγησή μας στο Κάιρο. Επισκεφτήκαμε το Ναό του Α γίου Γεωργίου, το Ορθόδοξο Κοιμητήρι, το Ιερό Σπήλαιο. Η διαδρομή δίπλα στο Νείλο ήταν ευχάριστη. Μεγάλες γέφυρες, επιβλητικά κτίρια. Το απόγευμα επισκεφτήκαμε τις πυραμίδες και τη Σφίγγα, καθώς και ένα εργαστήριο επεξερ γα σ ία ς π α π ύ ρ ο υ . Το βράδυ βγήκαμε για ψώνια στην παραδοσιακή αγορά Γιαχαλίλι. Την Τετάρτη επισκεφτήκαμε την Αλεξάνδρεια. Ξεναγηθήκαμε στους χώ ρους του Π ατριαρχείου, στο Ναό του Ε υ α γγελ ισ μ ο ύ κ α ι στη Μ ονή του Αγίου Σάββα, όπου φυλάγεται η πέτρα, πάνω στην οποία αποκεφαλίστηκε η Αγία Αικατερίνη. Σε όλη αυτή τη δ ια δ ρ ο μ ή ξ ε ν α γ ό ς μα ς ή τα ν ο πα τή ρ Γεώργιος Τσιβιλίκας, αδερφός του γνωστού ηθο­ π ο ιο ύ Β α σ ιλείου Τ σ ιβ ιλίκ α κ α ι καθηγητής στο μοναδικό ελληνικό σχολείο του Καΐρου. Την Πέμπτη το πρω ί ξεκινήσαμε για την ακρό­ πολη της ορθοδοξία ς, τη Μονή της Α γίας Α ικ α ­ τερ ίνη ς στο ό ρ ος Σ ινά . Π εράσαμε την υ π ό γεια σήραγγα του Σουέζ, ακολουθώ ντας το δρόμο της φυγής τω ν Εβραίων. Διασχίσαμε παραλιακά την Ερυθρά Θάλασσα, αντικρίζοντας τις πετρελαιοπη­ γές, και μπήκαμε στην καρδιά της χερσονήσου του Σινά. Φτάσαμε στην περιοχή Φαράν, στο ελληνορ­ θ ό δο ξο γ υ ν α ικ ε ίο Η σ υ χα σ τή ρ ιο του Π ροφήτη Μωυσή, και αργά το βράδυ στο μετόχι της Μονής της Αγίας Αικατερίνης. Την Π αρασκευή, σ τις δυόμ ισ ι το π ρ ω ί, όσοι μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ξεκ ιν ή σ α μ ε γ ια την κ ο ρ υ φ ή του Δεκαλόγου, στο θεοβάδιστο όρος Σινά, ένα κακο­ τράχαλο ολόρθο βουνό, με ύψ ος π ερ ίπ ο υ 2.000 μέτρα. Το μονοπάτι ήταν κυριολεκτικά χαραγμένο μέσα στα γυμνά απόκρημνα βράχια. Έτρεμε η ψυχή σου, καθώς τα έβλεπες να υψώνονται πάνω από το κεφάλι σου. Η διαδρομή για την κορυφή κρατάει π ερ ίπ ο υ δυ ό μ ισ ι ώ ρες κ α ι π ρ ώ το ς την έκανε ο Π ροφήτης Μ ωυσής, για να πα ραλά β ει τις Δέκα Εντολές. Η ανάβαση ήταν κουραστική αλλά και επικίνδυνη. Έ να ολόλαμπρο φεγγάρι φώ τιζε την πορεία μας, όπου φυσικά του επέτρεπαν τα βράχια να περάσει το φως του, που έδινε ξεχωριστή ομορ­ φ ιά στα ήόη π α ρ ά ξ εν α σ χή μ α τά το υ ς. Κ ά π ο υ

κάπου χρ εια ζότα ν φακός, για τί ένα λάθος βήμα μπορούσε να έχει α π ρ ό β λ επ τες σ υνέπειες. Στο μικρό εκκλησάκι της κορυφής, το αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα, τελέστηκε θεία λειτουργία από τον αρχιμανδρίτη Κύριλλο Συκή, παρουσία του μητρο­ πολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου. Στην κορυφή από τους Αγιασώτες ανέβηκαν ο μ η τρ ο π ο λ ίτη ς Ιά κ ω β ος, ο α ρ χ ιμ α ν δ ρ ίτ η ς Κ ύ ­ ρ ιλ λ ο ς , ο Γ ιά ν ν η ς Τ ρ α γ έλ η ς, η Γ α ρ ο υ φ α λ ιά Μαϊστρέλη (Τσουλίκα) και εγώ με τη γυναίκα μου Μ αριάνθη, οι ιερείς Γ ιάννης Σ ινά νη ς, Ν ικόλας Β ουλμές, Δημήτρης Α φ α λω νιάτης κα ι Ν ικόλας Κωσσής, ο ο π ο ίο ς ασκεί τα κα θήκοντά του στη

Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο. Διακρίνονται, από αριστερά: Ευστρατία Παναγιώτη Χατζησάββα (μπρο­ στά), Παναγιώτα Γιάννη Τραγέλη, Κλεοπάτρα (Πάτρα) Παναγιώτη Κοντέλη και Γιάννης Σταύρου Τραγέλης. Όρθιες: Ειρήνη Παναγιώτη Χατζησάββα, Μαριάνθη Προκοπίου Κουτσκουδή, Σαπφώ Γιάννη Καλφαγιάννη, Γαρουφαλιά Βασιλείου Μαϊστρέλη (Τσουλίκα) και Αφροδίτη Νικολάου Καραφύλλη. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

Βοστάνη, καθώς και πολλά άλλα μέλη της προσκυνηματικής ομάδας. Από την κορυφή παρακολουθή­ σαμε την ανατολή του ηλίου, που ήταν καθαρή μαγεία. Α φού επισ τρέψ αμε όλοι, χ ω ρ ίς κανένα α πρόοπτο, ξεναγηθήκαμε από τον ηγούμενο στο Ναό της Α γίας Α ικατερίνης, όπου εψάλη δέηση, κάτι που γινό τα ν σε όλους τους ιερούς χώ ρους, στους οποίους πηγαίναμε. Τι να πρωτοθαυμάσεις και τι να αξιολογήσεις μέσα σ ’ αυτό το ιερό μουσείο της χριστιανοσύνης; Σε τι να πρωτοαναφερθείς; Στις εικόνες της κατα­ πληκτικής τέχνης, με τη μεγάλη αρχαιολογική αξία; Σ τα ξυ λ ό γ λ υ π τα τέμ π λ α ,τα κ α λο δο υ λεμ ένο με μεράκι;Στην Αγία Βάτο, στο Φρέαρ του Μωυσή και στα τόσα άλλα, που δε σου κάνουν καρδιά να φύγεις, που σε συγκλονίζουν σύγκορμα; Στο τέλος μας δώρισαν από ένα δαχτυλίδι, που, καθώς λέγε­ ται, φέρνει γούρι στα αντρόγυνα. Α πόγευμα π ια α ναχω ρήσ αμ ε για το Ισραήλ. Περάσαμε τα σύνορα Αιγύπτου-Ισραήλ, συνεχίσα­ με βόρεια και συναντήσαμε τη Νεκρά Θάλασσα, την οποία εκμεταλλεύονται οι Ισραηλινοί, βγάζοντας πρώτες ύλες για λιπάσματα και καλλυντικά. Στην Ιερουσαλήμ φτάσαμε νύχτα. Το φω ταγω γημένο κάστρο της παλιάς πόλης έκανε αισθητή τη διαφο­ ρά από την εντύπωση μιας συνηθισμένης σύγχρο­ νης πόλης. Καταλήξαμε στη Βηθλεέμ, σε ξενοδο­ χείο. Με έδρα μας τη Βηθλεέμ θα οργανώναμε τις επισκέψεις μας στα μέρη που θα βλέπαμε. Σ άββατο π ρ ω ί επισ κεφ τή κ αμ ε τη Μ ονή του Αγίου Συμεώνος του Α ναδόχου, όπου υπάρχουν εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής αξία ς, ένα κ α τα ­ πληκτικό τέμπλο και ο τάφος του Αγίου. Στη συνέ­ χεια επισκεφτήκαμε τη Μονή του Τίμιου Σταυρού. Εδώ ο Λωτ είχε φυτέψει το τρισύνθετο δέντρο του Τίμιου Σταυρού. Είδαμε θαυμάσιες τοιχογραφίες με παραστάσεις σχετικές με το Αωτ και τον Τίμιο Σταυρό. Μετά επισκεφτήκαμε τη Μονή του Αγίου Θ εοδοσίου, όπου βρίσκεται και το Σπήλαιο τω ν Τριών Μάγων. Την Κ υριακή παρακολουθήσαμε τη θεία λ ει­ τ ο υ ρ γ ία στο Π ρ ο σ κ ύ ν η μ α της Γ έννη σ ης το υ Κυρίου, στο Σπήλαιο, στη Βηθλεέμ, που εξακολου­ θεί ακόμη να φαίνεται φτωχικό, όχι, φυσικά, και ο μεγάλος ναός, ο οποίος είναι πλούσιος, με αξιόλο­ γα ψηφιδωτά. Αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή ο Κήπος στη Γεθσημανή, ο τόπος της αγω νίας, της π ρ οδο­ σ ίας κ α ι της σύλληψ ης του Χ ρ ισ το ύ, ο β ράχος όπου ακούμπησε και προσευχήθηκε, καθώς και οι ελιές με τους τεράστιους κορμούς από την εποχή του Χριστού. Δ ίπλα δεσπόζει ο Ναός των Εθνών. Απέναντι, σε κάποια απόσταση, φαίνονται τα τεί­ χη της Ιερουσαλήμ και η Πύλη του Σολομώντος, η οποία είναι κλειστή. Σύμφωνα με την παράδοση θα

Κακοτράχαλα βράχια του όρους Σινά. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

ανοίξει τη Δευτέρα Παρουσία. Επισκεφτήκαμε στη Β ηθανία τον τά φ ο του Λ α ζάρου, κα θώ ς κ α ι τη Μονή Λαζάρου, Μάρθας και Μαρίας, στην οποία, υπάρχει η πέτρα, όπου αναπαύτηκε ο Χριστός πριν α πό την ανάσταση του Λ α ζάρου. Π ήγαμε στον τόπο του μαρτυρίου του Α γίου Στεφάνου, όπου υπάρχει ο βράχος, πάνω στον οποίο εκτελέστηκε. Στο Ναό της Ανάληψης υπάρχει αποτύπωμα βήμα­ το ς, π ο υ λ έγετα ι ό τι α νή κει στο Χ ρ ισ τό . Στην Ιεριχώ βρίσκονται η Μονή του Προφήτη Ελισαίου και η συκομορέ α του Ζακχαίου. Αξίζει να σημειώ­ σουμε πω ς εδώ υπάρχει και ο τάφος του Αγιασώτη ιερωμένου Γαβριήλ Φραντζή και η μαρμάρινη κτητορική επιγραφή, που γράφει ότι ο ναός οικοδομήθηκε από τον αρχιμανδρίτη Γαβριήλ Φραντζή, από την Α γιάσο της Μ υτιλήνης, κ α ι α πό τη μοναχή Χ ρισ τοδούλη Κ οντοξυνά κη , α π ό την Ιμβρο. Ο μητροπολίτης Ιάκωβος μου είπε ότι αυτός ο αρχι­ μανδρίτης κρατούσε από την οικογένεια Ζουρέλη. Γεννήθηκε το 1903 στην Αγιάσο και πέθανε στις 28 του Σεπτέμβρη του 1986. (Συνεχίζεται)

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Μ I Μ ΗΣ Ε Α Ε Υ Θ Ε Ρ ΙΑ Α Η Σ Θ άνθρωπος, ο δημοσιογράφος, ο λογοτέχνης |π}ναι όύσκολο να παρουσιάσει κανείς, όπως πρέ­ πει, τη ζωή και το έργο ενός παλαίμαχου λειτουργού της δημοσιογραφίας, ενός χρυσικού της τέχνης του λόγου. Και τούτο, γιατί λογής λογής εμπόδια δυσχε­ ραίνουν την προσπέλαση στα δρώμενα του βίου και της πνευματικότητας. Πώς να εναγκαλιστείς τις θημω­ νιές μιας ολάκερης ζωής, πώς να εγκιβωτίσεις σ’ ένα λογύδριο τους παλμούς της καρδιάς, τους πόθους και τα όνειρα ενός ανθρώπου, πώς ν ’ ανατρέξεις σε παλιοκαιρινές εφημερίδες, για να εκτιμήσεις τα δείγματα της γραφής, πώς να εκπορθήσεις ένα κάστρο, που αψήλωσε με σκληρή δούλεψη εξήντα πέντε περίπου χρόνων; Έχοντας πλήρη επίγνωση των δυσχερειών και της ολιγότητας των δυνάμεών μου, θα ποοσπαθύσω. ελάχιστο χρόνο που μσυ δίνει η αμείλικτη κλεψύδρα, να φιλοτεχνήσω με αδρές πινελιές το πορτρέτο του Μίμη Ελευθεριάδη, του δημοσιογράφου, του ποιητή και πεζογράφου, που όιαπότισε με την προσωπικότη­ τά του, με τη δράση του και με τον πνευματικό του κάματο, το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα. Ο Μίμης Ελευθεριάδης γεννήθηκε το 1918 στι^ Σινώπη, την παράλια ιστορική πόλη της Μικρασίας στον Εύξεινο Πόντο, στην οποία πριν από πολλούς αιώνες είδε το φως της ζωής ο"φιλόσοφος της αρχαι­ ότητας Διογένης ο Κυνικός και πρΐν από οχτώ δεκαε τίες γνώρισε τον απηνή διωγμόΤτην ατίμωση και το χαλασμό, μεγάλο ψυχομέτρι της φυλής μας.^ Ο εξάχρονος Σινωπεύς, μετά από παραμονή δύο περίπου ετών στη βασιλίδα των πόλΐίψ/ συνοδευόμενος από τη μητέρα του Αναστασία, που ήταν ανεψιά του μητροπολίτη Κύριλλου Μουμτζή, ήρθε στη Μυτιλήνη \ο Νοέμβριο του 1924. Ο πατέρας του Χ αράλαμπος Ελευθεριάδη^ έμεινε στη Μικρασία, όπως και τόσα άλλα θύματα του ποντιακού ελληνισμού. Είχε επιστρατευτεί από τους Τούρκους στα γνωστά τάγματά εργασίας (αμελέ ταμπουρού), τα οποία στόχευαν στη γενοκτονία, δηλαδή στη φυσική εξόντωση π ον αλλοφύλων, με κατοΓ ναγκαστικά έργα, με κακουχίες, με βασανιστήρια. Ο Μίμης Ελευθεριάδης παρακολούθησε τα εγκύ­ κλια μαθήματα στη Μυτιλήνη και τελειώνσντας το Γυμνάσιό της το 1935 μπήκε στην αρένα της βιοπάλης και της πνευματικής δράσης. Στρατεύτηκε σε δύσκο­ λες περιόδους για το έθνος μας. Υπηρέτησε το 1939 ως κληρωτός, προστάτης οικογένειας, και στη συνέ­ χεια, επιστρατευμένος, από την κήρυξη του πολέμου ως την κατάρρευση, καθώς και αργότερα ως έφεδρος από τον Απρίλιο του 1948 ως το Νοέμβριο του ιδίου έτους. Στην Κατοχή η παρόπλιση της δημοσιογραφι­ κής πένας τον οδήγησε σ ’ άλλα μετερίζια, από τα οποία πρόσφερε πολλές υπηρεσίες, διατρέχοντας κάποτε και κίνδυνο, μαζί με άλλους συνεργούς, λόγω

των μεθοόεύσεων του περιορισμού της επίταξης του λαδιού, προς όφελος των παραγωγών. Και ενώ δεν είχαν κλείσει ακόμη οι χαίνουσες πληγές του έθνους, γνώρισε τον αδελφοκτόνο πόλεμο, που άνοιξε και­ νούριους κρουνούς αίματος, που βάθυνε περισσότερο το μίσος, που στόμωσε την ανθρωπιά, που ζημίωσε τον τόπο, για να εξυπηρετηθούν ποικίλα συμφέροντα. Ο Μίμης Ελευθεριάδης επί πολλά χρόνια άσκησε ευδόκιμα τη δημοσιογραφία, την οποία από τον προπε­ ρασμένο αιώνα τίμησαν ως επαγγελματίες ή ως ερασιτέ­ χνες, στη Λέσβο, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στην Αθήνα και αλλού, ο πρωτοπόρος Μανταμαδιώτης Οδυσσέας Ιάλεμος, οι Βατουσαίοι αδελφοί Γεώργιος και Τ έρπανδρος Α ναστασιάδης, οι Α γιασώτες Αλκιβιάδης Μαριγλής και Θείελπης Λευκίας, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Στρατής Παπανικόλας, ο Χρύσανθος Μ ολίνος, ο Θανάσης Σαράφης-Καρτέρης, ο Ηλίας Ηλιάόης, ο Μανόλης Ρέπας, ο Μίλτης Παρασκευαΐδης, ο Πάνος Ιρουμπούνης, ο Αέων Καραπαναγιώτης και πολλοί άλλοι. Ο Μίμης Ελευθεριάδης άρχισε τη όημοσιογραφική του σταδιοόρομία το 1936 ως συντάκτης της εφημερί­ δας «Πρωινή» του Τέρπανδρου Αναστασιάδη, όπως μετονομάστηκε, για λόγους ευνόητους, ο «Δημο­ κράτης». Το 1938 διορίστηκε ανταποκριτής της εφημε­ ρίδας «ΧρόνοςΙ του Κωστή Χαιρόπουλου. Με εξαίρε­ ση το χρόνο της στράτευσής του και της Κατοχής, κατά τ η | οποία εργάστηκε σε ελαιοτριβείο και στο Αγρονομείο της Μυτιλήνης, υπηρέτησε τη δημοσιο­ γραφία, μέχρι το 1980 που συνταξιοδοτήθηκε, ως συντάκτης, ως αρχισυντάκτης ή ως διευθυντής, των ^εσβιάκών εφημερίδων «Δημοκρατία», «Ελεύθερη Αέσβος», «Αγροτική», «Δημοκράτης», «Προοδευτική Λέσβος»,|«Φα)νη του Αιγαίου», «Αεσβιακός Κήρυξ», και άλλων, και από το 1949 ως ανταποκριτής των αθηναϊκών εφημερίδων «Ακρόπολις», «Αθηναϊκή», <#Απογεύματινή», «Βραδυνή», «Έθνος», «Ελευθερία», «Ελεύθερός Λόγος», «Ελευθεροτυπία», «Εμπρός», «Καθημερινή», «Το Βήμα», «Τα Νέα», «Ταχυδρόμος», και άλλων. Επίόοσή του η αρθρογραφία, τα σχόλια, το ρεπορτάζ, το χρονογράφημα, η κριτική του βιβλίου και της τέχνης. Αξίζει να σημειώσουμε συμπληρωμα­ τικά πως μετά τη μεταπολίτευση ως τη συνταξιοδότησή του υπήρξε και α ντα π οκ ρ ιτή ς της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης (ΕΡΤ) και ότι είναι τακτικό μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημε­ ρίδων Πελοποννήσου-Ηπείρου και Νήσων. Ο Μίμης Ελευθεριάδης, συνδυάζοντας τη δημο­ σιογραφία με την τέχνη του λόγου, όπως έκαναν και τόσοι άλλοι σκυταλοδρόμο! του πνεύματος και των γραμμάτων μας, αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοι­ νό. Και τούτο, γιατί η αποστεωμένη δημοσιογραφία

συνήθως κουράζει, ενώ η λογοτεχνίζουσα ευφραίνει με το χυμώδη και παραστατικό λόγο της. Ο Μίμης Ελευθεριάδης επιβλήθηκε όχι μόνο ως ικανός και ευσυνείδητος επαγγελματίας δημοσιογρά­ φος, αλλά και ως άνθρωπος δημοσιογράφος. Ήξερε να επιλέγει τα θέματα, να τα διερευνά, να τα παρου­ σιάζει. Σεβόταν τις αρχές της δημοσιογραφικής δεο­ ντολογίας, οι οποίες στις μέρες μας συχνά πυκνά παραβιάζονται. Στόχευε πάντα στην αλήθεια, στην ενημέρωση του πολίτη και όχι στη μεθοδευμένη χειρα­ γώγησή του. Προσπαθούσε να είναι σωστός στις εκτι­ μήσεις του, όσο και αν αυτό είναι δύσκολο εγχείρημα, μια και υπάρχουν λογής λογής υποκειμενικοί και αντικειμενικοί σκόπελοι. Για όλους, επώνυμους και ανώνυμους, έβρισκε κάτι καλό να πει. Για τους νέους μάλιστα δημιουργούς, που ανηφόριζαν ασθμαίνοντας για το «πρώτο σκαλί», ήταν πάντοτε θερμαντικός. Πίστευε πως έπρεπε να ενθαρρύνονται, όπως οι μαθη­ τές από το δάσκαλο. Η ενθάρρυνση είναι εφαλτήριο βελτίωσης, δράσης, επιτυχίας. Δεν έχει σχέση, βέβαια, με τις φιλοφρονητικές υπερβολές, που κολακεύουν επικίνδυνα το εγώ και πυργώνουν την υπεροψία. Ο Μ ίμης Ελευθεριάδης ως συντάκτης και ως ανταποκριτής, μέσα από το ασταμάτητο κυνήγι της επικαιρότητας και της ειδησεογραφίας, έβρισκε την ευκαιρία να προβάλλει τα ζωτικά προβλήματα της επαρχίας, να γίνεται συντρέχτης των θυμάτων της συνήθως πλεονάζουσας κοινωνικής αδικίας, αλλά και διαφημιστής του νησιού, με την αρθρογραφία του, με τα εκ λα ϊκ ευ μ ένα βιβλία του «Λέσβος, Ιστορία-Τουρισμός» (Μυτιλήνη 1972), «Λέσβος, το νησί της αρμονίας» (1980), καθώς και με πέντε τουρι­ στικούς οδηγούς. Και όλα αυτά από νωρίς, όταν ακό­ μη ο λεσβιακός τουρισμός προχωρούσε δειλά, απρο­ γραμμάτιστα και αστόχαστα, αποβλέποντας κατεξο­ χήν στο κέρδος και θέτοντας σε δεύτερη μοίρα το επι­

τακτικό καθήκον της προστασίας του φυσικού περι­ β ά λλοντος, τω ν ισ το ρ ικ ώ ν και α ρ χα ιο λ ο γικ ώ ν χώρων, των παραδοσιακών κτισμάτων, της καλλιτε­ χνικής κληρονομιάς, του απολιθωμένου δάσους, που η ανελέητη σύλησή του το έφερνε σε τεμάχια στα σπί­ τια, και τόσων άλλων, για τα οποία σήμερα υπάρχει άλλη θεώρηση, άλλη εκπαίδευση, άλλη αντιμετώπιση και διευρυμένη προοπτική (αγροτοτουρισμός, κοινω­ νικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός κτλ.). Ο Μίμης Ελευθεριάδης υπήρξε άνθρωπος με έντονη διάθεση προσφοράς. Παρ’ όλο το φόρτο εργασίας, τα αδιάκοπα τρεξίματα και την πρεμούρα, που απαιτεί το δημοσιογραφικό λειτούργημα, έβρισκε το χρόνο να παρέχει ανεκτίμητες υπηρεσίες και από διάφορες άλλες θέσεις, στις οποίες είχε οριστεί. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών, του αξιόλογου σωματείου, που το περασμένο έτος ολοκλήρωσε κύκλο πενήντα ετών από την ίδρυσή του. Διατέλεσε μάλιστα και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και πολύτιμος συνεργάτης του περιοδικού συγγράμματος «Λεσβιακά», που αριθμεί μέχρι σήμερα δεκαοχτώ τόμους. Από τα γυμνασιακά του χρόνια ο Μίμης Ελευθε­ ριάδης άρχισε να εκδηλώνει τις πνευματικές του ανη­ συχίες, να αποκαλύπτει το λογοτεχνικό του ταλέντο, να δίνει τα πρώτα καρπίσματα του νου και της καρ­ διάς του. Η εκκίνησή του έγινε το 1935 από το μηνιαίο μαθητικό περιοδικό «Μαθητικοί Παλμοί», που εξέδι­ δε και διεύθυνε στη Μυτιλήνη ο διδασκαλιστής Νίκος I. Κεραμιδάς. Την επόμενη χρονιά φιλοξένησε τα πρώτα του διηγήματα η εβδομαδιαία εικονογραφημέ­ νη επιθεώρηση του Φοίβου Ανατολέα «Εφημερίς των Λεσβίων». Το 1937 δημοσιεύονται διηγήματά του, καθώς και τα πρώτα του ποιήματα, στην εφημερίδα «Πρωινή», της οποίας είχε γίνει συντάκτης. Από εδώ και πέρα άνοιξε ο δρόμος και για το λογοτέχνη Μίμη Ελευθεριάδη. Πολλά είναι τα έντυπα, εφημερίδες,

Στιγμιότυπο από την εκδήλω­ ση της 11.4.2002, στο Πνευμα­ τικό Κέντρο Αήμου Αθηναίων. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Παντελής Παναγιώτου, ο Ηλίας Παπαδόπουλος, ο Στρατής Μολίνος, πρόεδρος της «Αεσβιακής Παροικίας», ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, που μιλά για το Μίμη Ελευθεριάδη, και η Νίκη Τατά.

περιοδικά, ανθολογίες, ημερολόγια, λεσβιακά και μη, όπου έχει αποθέσει τον ερευνητικό μόχθο του, αλλά και τη λογοτεχνική του συγκομιδή. Ο μέχρι σήμερα λογοτεχνικός αμητός του Μίμη Ελευθεριάδη, που κυκλοφόρησε αυτοτελώς σε βιβλία, είναι η ποιητική σύνθεση «Το τραγούδι του Αγνω­ στου Αδελφού» (Μυτιλήνη 1970), η ποιητική συλλογή «Ταξίδι στη χώρα των ήλιων» (1978), η συλλογή διη­ γημάτων «Αμαρτωλή Γη» (Μυτιλήνη 1977) και τα μυθιστορήματα «Αγαπάτε αλλήλους» (Μ υτιλήνη 1975) και «Κόκκινες Θάλασσες» (εκδόσεις Αστερίας, Αθήνα 1996). Επειδή η κλεψύδρα εναντιώνεται στις χρονοβόρες λογοτεχνικές αναλύσεις, θα περιοριστώ σε σύντομη κριτική αποτίμηση του όλου έργου και σε κάποια συμπεράσματα. Στην ποιητική σύνθεσή του «Το τραγούδι του Αγνωστου Αδελφού» ο Μίμης Ελευθεριάδης αξιοποι­ εί, με ιδιαίτερη ευαισθησία και με βαθιά πίστη, το πάντα επίκαιρο και διαχρονικό θέμα της αναγκαιότη­ τας της πανανθρώπινης αγάπης, που αποτελεί εξάλ­ λου και κεντρικό ιδεολογικό του άξονα. Οι άνθρωποι έχουν κοινή καταγωγή και γ ι’ αυτό επιβάλλεται να αγαπιούνται, ανεξάρτητα από χρώμα, από καταγωγή, από θρήσκευμα. Στην ποιητική συλλογή του «Ταξίδι στη χώρα των ήλιων» ο Μίμης Ελευθεριάδης δίνει δείγματα της περίσ­ σιας αισθαντικότητάς του, της στοχαστικής διάθεσής του, του πηγαίου λυρισμού του, της ανθρωπιάς του, της άδολης αγάπης του. Αγωνιά και διαμαρτύρεται. Στέλνει μηνύματα ειρήνης και αδελφοσύνης. Ο λόγος του εύχυ­ μος και σαφής, η γραφή του επιμελημένη. Στη συλλογή διηγημάτων «Αμαρτωλή Γη» ο συγ­ γραφέας δίνει με ρεαλισμό και με γλαφ υρότητα ενδιαφέρουσες ανθρώπινες ιστορίες, εμπνευσμένες από το νησί του, αλλά και από το ευρύτερο κοινωνι­ κό περιβάλλον, που παρουσιάζει επικίνδυνα σημάδια νοσηρότητας. Στον αστερισμό της αγάπης κινείται και το μυθιστό­ ρημα -νουβέλα θα έλεγα- «Αγαπάτε αλλήλους», που την υπόθεσή του ο συγγραφέας αντλεί από τον κύκλο του αδελφοκτόνου πολέμου, που έγινε αρχιτέκτονας του αβυσσαλέου μίσους και χαλαστής του τόπου μας. Με το δεύτερο μυθισ τόρημ α «Κ όκ κ ινες Θ ά­ λασσες» ο Μίμης Ελευθεριάδης προσπαθεί να κατα­ γράψει τον παλμό της δύσκολης μετακατοχικήςμετεμφυλιοπολεμικής περιόδου, να φωτογραφίσει με πειστικότητα τα δρώμενα του νευραλγικού ως τις μέρες μας χώρου του Αιγαίου, να βυθομετρήσει τον ψυχισμό των ανθρώπω ν της ευρύτερης περιοχής, αξιολογώντας τις θεμιτές και αθέμιτες πράξεις τους, να ξυπνήσει τις ναρκωμένες συνειδήσεις, να γίνει διαπρύσιος κήρυκας της ανάγκης της καλής γειτο­ νίας, της συναδέλφωσης και φ ιλίας Ελλήνων και Τούρκων, και αισιόδοξος οραματιστής της παγκό­ σμιας ειρήνης. Επικεντρώνει την προσοχή του στη

Λέσβο, αξιοποιώντας, όπου προσφέρεται, ενδιαφέρο­ ντα στοιχεία της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας. Το λογοτεχνικό έργο του Μίμη Ελευθεριάδη, το ποιητικό και το πεζογραφικό, απασχόλησε πολλούς και αξιόλογους κριτικούς και γενικότερα ανθρώπους των γραμμάτων. Το αποδέχτηκαν, το μελέτησαν, το έκριναν, το επαίνεσαν, το ανθολόγησαν, το βράβευσαν. Και οι φορείς όμως δεν αγνόησαν το δημιουργό. Ο Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός» του απένειμε το 1989 το δεύτερο βραβείο πεζού λόγου, στον ετήσιο λογοτεχνικό διαγω νισμό του, για το διήγημά του «Τρεις ιστορίες σε μια». Το περ ιοδικό «Α ιολικά Γράμματα» τον βράβευσε το 1996, μαζί με άλλους Λέσβιους, για την προσφορά του στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία. Η Εστία Νέας Σμύρνης του απένειμε το 1998 έπα ινο για το μυθιστόρημά του «Κόκκινες Θάλασσες». Πρόσφατα, στις 14 Ιανουάριου 2002, η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας είναι τακτικό μέλος, του απένειμε το πρώτο βραβείο για το διήγημά του «Το όνειρο ενός μικρού νέγρου». Και σαν διπλωμάτης νεαρός καλαντιστής, ο οποί­ ος αποβλέποντας στην επαύξηση του φιλοδωρήματος υμνεί μετά το σπιτονοικοκύρη τη σπιτονοικοκυρά και τα λοιπά μέλη της φαμίλιας, θα ήθελα και εγώ, πρ ο το ύ τελειώ σω , να μην υστερήσω . Ο Μ ίμης Ελευθεριάδης στο διάβα της ζωής βρήκε αμέριστη συμπαράσταση και από την καλή συντρόφισσά του, την Ειρήνη Στυλιανού Γιαλένιου, με την οποία τον ένωσαν τα δεσμά του γάμου το 1958. Αξίζει να σημει­ ώσουμε πω ς η Ειρήνη Γιαλένιου ξεκίνησε από το Πεντατάξιο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Μυτιλήνης, που πρώτος διευθυντής του διατέλεσε ο Ευάγγελος Παπανούτσος (1931-1934), συνέχισε τις σπουδές της και σταδιοδρόμησε ως καθηγήτρια μου­ σικής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Μυτιλήνης από το 1952-1973. Τέκνο της όμορφης συζυγίας τους η πολυφίλητη τους θυγατέρα Αναστασία. Ο Μίμης Ελευθεριάδης, το προσφυγόπουλο από τη Σινώπη, απάγκιασε, σε χρόνους χαλεπούς, στο νησί της Σαπφώς και του Αλκαίου. Εκεί αντρώθηκε μετά το χαλασμό της Μικρασίας, εκεί δροσίστηκε στις ανάβρες του αιολικού λυρισμού, εκεί βασικά εξακτίνωσε την πολύπλευρη και επωφελή δράση του. Του χρωστάμε πολλά και τον ευχαριστούμε. Η αγάπη όλων μας για το πρόσωπό του είναι ανυπόκριτη και αφειδώλευτη και δεν μπορεί, φυσικά, να χωρέσει στο ταπεινό κανίσκι της δικής μου εκτίμησης, που το εμπιστεύομαι τελειώ­ νοντας στη δική σας ευαισθησία, στη δική σας κρίση... Αθήνα, 11.4.2002 Ομιλία για τη ζωή και το έργο του δημοσιογράφου και λογοτέχνη Μίμη Ελευθεριάδη, στα πλαίσια τιμητικής εκδή­ λωσης που οργάνω σε η «Λ εσβιακή Π α ρ ο ικ ία » , σ τις 11.4.2002, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Αίθουσα Αντώνη Τρίτση).

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Ένα ενημερωτικό δίπτυχο των δημοτικών εκλογών του 1982 Π αίρνοντας αφορμή από τις πρόσφατες εκλογές για ανάδειξη δημοτικών και νομαρχιακών αρχών, δημοσιεύουμε στη συνέχεια το ενημερωτικό δίπτυχο (διαστάσεων 21,5x14,5 εκ.) του Αγιασώτη Γιάννη Χρυσάφη, υποψήφιου στην Αθήνα, που δεν εκλέχτηκε όμως, κατά τις εκλογές που έγιναν πριν από είκοσι χρόνια, στις 17 και 24.10.1982. Είχε την πρόνοια να το φυλάξει και να μας το παραχωρήσει ο λαμπρός φιλόλογος ερευνητής Αθανάσιος Τσερνόγλου, τον οποίο και ευχαριστούμε. Ο Γιάννης Χρυσάφης, γιος του Παναγκΰτη Χαράλαμπου Χρυσάφη (Μπαγνέζου) και της Ελένης Γιάννη Αργυρά, γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1945 και άφησε τη στερνή του πνοή στην Αθήνα, στις 25.12.2000, ανήμερα των Χ ριστουγέννων, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.Ήταν άνθρωπος με δημοκρατικές ιδέες και με αγιυνιστικές περγαμηνές, που δεν προσπάθη­ σε να τις εξαργυρώσει. Στο τεύχος 121 2001 (σ. 28-29) του περιοδικού «Αγιάσος», στο δημοσίευ­ μά μας «Γιάννης Παναγιώτη Χρυσάφης, ένας πρωταγωνιστής του αντιδικτατορικού αγώνα», επιχειρήσαμε να σκιαγραφήσουμε με αδρές πινελιές τον άνθρωπο, τον ιδεολόγο, τον ενεργό πολίτη, που πήρε πρόωρα το δρόμο για το ανεπίστροφο ταξίδι. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Στο ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Διακρίνονται, από αριστε­ ρά, ο Προκόπης Κουτσκουδής, ο Συμεών Νίκου Τσεσμελής, ο Νίκος Τσεσμελής, ο Ευστράτιος Χριστόφα Αρβανιτέλης και ο Μιχαήλ Κουτσκουδής.

Ο Βασίλειος Κλειδαράς (αριστερά) έξω από το καπιστράδικό του, με τον Ευστράτιο Παναγιώτη Σταυρακέλη, τον Ευστράτιο Σπυρέλη και το μαθητή Παναγιώτη Ευστρατίου Σταυρακέλη, το σημερινό γραμματέα του Συλλόγου μας, στις 19.7.1957.

Από τις μικροχαρές της καθημερινής ζωής (1.1.1960). Διακρίνονται, από αριστερά, ο Φώτιος Κεραμιδάς (Αραπίνα), ο Ευστράτιος Τζέγκος (Παγίδα) και ο Προκόπης Καρατζάς (Κλώσα). (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ανδρονίκη Σάββα-Κουτσκουδή)

λΝΧΛΡΟΜΗ 06 ΠΑΛΑΙΙΚλ. ΜΥΟΤΗΡΐλΚλ. ΛΡίΟΜβΝλ. Ορθόδοξος βυζαντινός γάμος στου Παλαιόκηπο της Γέρας Σ τ ο ν Παλαιόκηπο της Γέρας, στις 14.7.2002, τελέστηκε από ένα ζευγάρι εκπαιδευτικών, συνειδητά θρη­ σκευόμενο, βυζαντινός γάμος. Αυτό έγινε για πρώτη φορά στο χωριό, ίσως και παλλεσβιακά, από τότε του­ λάχιστον που καταργήθηκε. ΓΓ αυτό το λόγο καλύφτη­ κε και από το τοπικό κανάλι ως κάτι πρωτόγνωρο, εντυπωσιακό και πρωτότυπο. Βυζαντινός γάμος γινόταν πολύ παλιά. Είναι αυτός που τελείται κατά τη διάρκεια της Θείας Αειτουργίας, το πρωί της Κυριακής ή και οποιαδήποτε άλλη μέρα. Σε γενικές γραμμές το τυπικό της Θείας Αειτουργίας είναι το ίδιο, μόνο που κατά τη διάρκειά της ο ιερέας διαβά­ ζει ευχές, απευθυνόμενος στο ζευγάρι που παντρεύεται. Πρώτοι πηγαίνουν να κοινωνήσουν οι νεόνυμφοι και ακολουθούν οι υπόλοιποι πιστοί. Η τιμή που γίνε­ ται στο ζευγάρι είναι πραγματικά μεγάλη. Αξιώνεται στο ξεκίνημα της καινούριας του ζωής να κοινωνήσει ενωμένο τα Αχραντα Μυστήρια, δηλαδή μέσα τους μα και ανάμεσά τους θα είναι και θα κατοικεί ο Χριστός! Από το βυζαντινό γάμο απουσιάζουν τα γνωστά στέφανα και τη θέση τους παίρνουν δυο επιβλητικές κορόνες. Αυτό συμβολίζει ότι στα μάτια του Θεού οι νεόνυμφοι είναι βασιλόπουλα, είναι γνήσια παιδιά του, που στέκονται στο μέσον της Εκκλησίας, που συμβολίζει το μέσον του κόσμου. Για να παντρευτεί ένα ζευγάρι με βυζαντινό γάμο δεν είναι εύκολο στις μέρες μας, γιατί έχει καταργηθεί πια αυτό το τυπικό και χρειάζεται ειδική άδεια από τον επίσκοπο της περιοχής. Ακόμη οι μελλόνυμφοι θα πρέπει να ζουν την ορθόδοξη λατρευτική ζωή, με υπακοή σε πνευματικό, με συχνή εξομολόγηση και μετάλη­ ψη,και να έχουν εγκράτεια, όσον αφορά τις σαρκικές σχέσεις, πριν από το γάμο, μα και δυο μέρες μετά το Μυστήριο, εφόσον κοινωνήσουν.

Στην εξω τερική Ιεραποστολή, η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τελεί τους γάμους και όλα τα άλλα μυστήρια, κατά τη διάρκεια της Θείας Αειτουργίας, όπως για παράδειγμα στην Γκάνα της Αφρικής. Η απόφαση ανήκει και πάλι στον οικείο επίσκοπο. Στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία, άλλωστε, όλα τα μυστήρια γίνονταν έτσι, δηλαδή όσοι βαφτίζονταν, όσοι παντρεύονταν, όσοι χειροτονούνταν σε κάποιο βαθμό της ιεροσύνης, τελούσαν τα μυστήρια παρουσία όλων, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Με το πέρασμα του χρόνου αποκόπηκε το μυστήριο του γάμου από τη Θεία Λειτουργία, για λόγους πρακτι­ κούς, μα ίσως και γιατί δυστυχώς και πολύ κακώς δεν εγκρατεύονται εύκολα τα ζευγάρια σήμερα. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια το βίωμα της ενό­ τητας και του κοινού πνεύματος ήταν πιο έντονο σ’ όλα τα μέλη της Εκκλησίας. Μια ήταν η κολυμπήθρα γ ι’ αυτούς που βαφτίζονταν, κοινά και τα στέφανα γ ι’ αυτούς που παντρεύονταν. Με αυτές τις κορόνες-στέφανα η εκκλησία στεφάνωνε τους νεόνυμφους προκα­ ταβολικά, για τον αγώνα που θα κάνουν από κοινού μέσα στη συμβίωσή τους. Ανήκαν επομένως στην Εκκλησία και συνεπώς παρέμεναν σ’ αυτήν. Αξίζει να τονιστεί ότι όλοι οι γάμοι είναι ευλογημέ­ νοι. Και ο γάμος που τελείται σε απογευματινή τελετή και εκείνος που τελείται κατά τη διάρκεια Θείας Λειτουργίας, εφόσον τηρούν τις ορθόδοξες προϋποθέσεις. Ας ευχηθούμε στους νεόνυμφους να ζήσουν με αγάπη, με ομόνοια, με συγχωρητικότητα, να αξιωθούν να αναθρέψουν πολλά και καλά παιδιά, «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου», όπως διδάσκει ο Απόστολος Παύλος, και να γίνει ο γάμος τους διαρκής πρόγευση του Παραδείσου.

Ανταποκριτής

Οι εκπαιδευτικοί Ερμόλαος Γρηγορίου Ιατρού και Χρυσάνθη Βασιλείου Στράνταρη τέλεσαν το γάμο τους, σύμφωνα με το πα­ ραδοσιακό βυζαντικό τελετουργι­ κό, στον Ιερό Ναό του Αγίου Ερμολάου Παλαιοκήπου, στις 14.7.2002.

Ε Α Ι Ε Τ Σ ’ ΤΑ Λ Ε Γ Α Ν ΤΙ Π Ρ Ο Υ Τ ’ Ν Ο Ι Α γγρίζου ρ. = ερεθίζω, βρίσκομαι σε σεξουαλική διέγερση. Φρ. του Μ αρ’γέλ’ ούλου κ ’νιέτι, φαίνιτι πους είνι αγγρισμένου. [μεσν. αγγρίζω < αρχ. άγρίζομαι < άγριος]. Στην Αγιάσο ακούγεται και η φρ. ίγγρισι τραχανάς, στην περίπτω ση που α ναδίνει μυρουδιά όμοια με την οσμή που αναδίνεται από τα γεννητικά όργανα των ζώων, όταν βρίσκονται σε οργασμό. Η οσμή αυτή του τραχανά είναι αποτέλε­ σμα αλλοίωσης λόγω πολυκαιρίας. αγιάζου ρ. 1) αποκτώ αγιότητα. 2) βασανίζομαι (όσοι άγιασαν βασανίστηκαν, μαρτύρησαν). 3) στην Αγιάσο ακούγεται το ρ. και με την έννοια του σπω κάτι από απροσεξία ή και σκόπιμα. Φρ. πάνι να γιμίγσ’ς του κ ’μάρ’ νιρό τσι έχι του νου σ ’ μην τ' αγιάγσ’ς (=μην το σπάσεις). Φρ. καμιά μέρα θ ’ αγιά­ σου του τσιφάλ’ σ ’. Η αγιασώτικη έννοια του σπω ίσως σχετίζεται με το αρχ. άγνυμι (=θραύω). Στον Πολιχνίτο Λέσβου ακούγεται το μέσο αγιάζουμι με την έννοια του κατανοώ, ενώ στην Αγιάσο ακούγε­ ται το ρ. γιαγιάζουμι με την ίδια έννοια, που ίσως προέκυψε από το αγιάζουμι με αναδίπλωση. Η αγιοποίηση του κουμαριού ύστερα από το σπάσιμο, κατά την άποψη του Παναγιώτη Περιβολαρέλη, που την κρίνουμε πολύ λογική και πιθανή, είναι μια καθαρή περίπτωση ανθρωπομορφισμού, δεδομένου ότι, συν τοις άλλοις, το κουμάρι μοιάζει στο σχήμα με τον άνθρωπο. Το κουμάρι δηλαδή το βλέπει ο λαός σαν άνθρωπο και στην περίπτωση που θα το σπάσεις είναι σαν να το θανατώνεις, βασανίζοντάς το με το σπάσιμο. Αλλά και οι άγιοι του χριστιανισμού πρώ­ τα βασανίστηκαν και αφού θανατώθηκαν άγιασαν. Επομένως, όποιος σπάει το κουμάρι (^υποκατάστα­ το του ανθρώπου,που, αφού βασανίστηκε (σπάσιμο του κουμαριού), άγιασε), το αγιοποιεί, το αγιάζει, [μεταγν. άγιάζω< αρχ. άγιος < άχος(=εξάγνιση)]. αθέρμ’στους επίθ. = αυτός που δεν έχει θερμανθεί. Η λ. χρησιμοποιείται για το λάδι που βγαίνει από το πιεστήριο κατά το πρώ το πρεσάρισμα. Μετά την πολτοποίηση της ελιάς από τις μυλόπετρες, ο πολτός (χαμούρι) τοποθετείται στα πανιά (τετράγωνα φάκελα), τα ο π ο ία σ το ιβ ά ζο ν τα ι στο π ιεσ τή ρ ιο . Ακολουθεί η πίεση και το λάδι που θα βγει καλείται αθέρμιστο, γιατί το χαμούρι δεν έχει ποτιστεί με θερ­ μό νερό, όπως θα γίνει κατά τα άλλα δυο πρεσαρί­ σματα, που θα ακολουθήσουν, για να συμπληρωθεί η διαδικασία των τριώ ν πιέσεων, που γίνοντα ι για κάθε στάμα (=φάκελα με τον πολτό της ελιάς που τοποθετούνται πάνω στο πιεστήριο), [στάμα < αρχ. ρ. ϊστημι]. Το θερμό νερό, με το οποίο ποτίζουν τα φάκελα με τον ελαιοπολτό κατά τις δυο από τις τρεις

πιέσεις, διευκολύνει την έξοδο του λαδιού από τον πιεζόμενο ελαιοπολτό. [αθέρμ’στους < αθέρμαστος <α στερητ. + επίθ. θερμαστός (=θερμασμένος, ζεστός) < αρχ. θερμαίνω]. Από τη λίγη ποσότητα του λαδιού, που δίνει η τρίτη πίεση των φακέλων, προέκυψε και η παροιμιακή φρ. τούτους είνι α π ’ του τρίτου θιρμό (=δεν έχει λάδι) και μεταφ. δεν έχει οικονομική ούτε ψυχοσωματική δυνατότητα, άνθρωπος άχρηστος.

ακουν’σιά (η) = ακονισιά. Κατά κυριολεξία σημαί­ νει τρόχισμα ενός εργαλείου. Το ακόνισμα, για να πετύχει, πρέπει να γίνει από τεχνίτη, ειδεμή μπορεί να γίνει χειρότερο απ’ ό,τι ήταν πριν ακονιστεί ένα εργαλείο, αν ο ακονιστής είναι ατζαμής. Το κακοακονισμένο λ.χ. πριόνι δε λειτουργεί καλά και από τέτοιες περιπτώ σεις, καλού ή κακού ακονίσματος ενός εργαλείου, προέκυψε η φρ. που λέγεται κατά κόρον στην Αγιάσο του ίφιρα στν ακουν’σιά (=πέτυχα το ακόνισμα) ή δεν του ίφιρα στν ακουν’σιά (=δεν το τρόχισα καλά) και μεταφ. η φρ. του ίφιρα στν ακουν’σιά σημαίνει πέτυχα ένα στόχο μου, αλλά και ξεγέλασα κ ά π ο ιο ν. Φρ. Δημητρός ίφιρι στν

ακουν’σιά του Γληγόρ’, γιατί τ ’ π ο ύ λ ’σι πουλύ ακριβά ένα λιόκτημα, που ποτές δεν καρπίζ’ (=τον ξεγέλασε), [αρχ. άκονάω> άκονίζω> ακονισιά]. αλιπουθάνατα (τα) = μόνο στην ονομαστική και α ιτια τικ ή του πληθ. = οι πονη ρ ιές της αλεπούς. Όταν η αλεπού πυροβοληθεί και τραυματιστεί ελα­ φρά, ξαπλώνει διάπλατα προσποιούμενη την πεθα­ μένη, με σκοπό να ξεγελάσει τον κυνηγό. Μεταφ. λέγεται η λ. για κείνον που προσποιείται τον άρρω­ στο, προκειμένου να δικαιολογηθεί για κάποια καθυ­ στέρησή του στην εξόφληση των όποιων υποχρεώσε­ ων του. Φρ. άσ’ τ ’ αλιπουθάνατα τσι λέγι, γιατί δεν ήρτις χτες, που σι πιρίμινα. Η αλεπού θεωρείται το σύμβολο της πονηριάς, εξού και η φρ. πουνηρή αλιπού. [αλιπού + θάνατος > (τα) αλιπουθάνατα]. αλικουντίζου ρ. = μποδίζω, απομακρύνω. Από το ρ. τούτο πλάστηκε η συνθηματική λ. αλικότσ’ (=το κρά­ τημα), που τη χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες, όταν ήθε­ λαν να ξεφορτωθούν κάποιον ανεπιθύμητο ή να απο­ μακρύνουν προσωρινά το παιδί τους, για να κάνουν με την ησυχία τους κάποια σπιτική δουλειά ή για να πάνε κάπου. Δυο φίλες είχαν συμφωνήσει να κρατά η μια το π α ιδί της άλλης, κάθε φορά που θα της το έστερνε να ζητήσει την αλικότσ’. Φρ. Πάνι, μουρέλι μ ’, στ’ θεία σ ’ του Μαριγώ να σ ’ δώσ’ τν αλικότσ’(=κράτησε για λίγο το παιδί, γιατί έχω να κάνω κάποια δου­ λειά). [τούρκ. αΙιΓοωαΓ (^αναχαιτίζω, κρατώ]. (Συνεχίζεται)

ΓΙΑΝΝΗΣ Λ. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΑΕΣΒΙΑΚΟΙ Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟΥ ΟΜ ΗΡΟΥ ΣΟΥΣΑΜΛΗ Σ τ ις 27 του Σεπτέμβρη του 1921 είδε το φως της ζωής στη γραφική κωμόπολη του λεσβιακού Ολύμπου ο Όμηρος Σουσαμλής. Κύρης του ο βιολιτζής Αχιλλέας Σουσαμλής ή Γλύτσμα, γόνος πολύκλαδης, φιλόμουσης και δημιουργικής φαμίλιας. Μάνα του η βαριόμοιρη Μαριγώ Παπάνη ή Αιόλια, που πέθανε από φαρμακε­ ρούς αμανίτες, αντάμα με τη μοναχοθυγατέρα της, στις 19 του Μάη του 1943. Αδέρφια του, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Στρατής ή Σιλέμ’ς, ο εργάτης Γρηγόρης, ο πετυχημένος τραγουδιστής και ποιητής Παναγιώτης, γνωστός περισσότερο με το καλλιτεχνικό Σάμης, η κακορίζικη οχτάχρονη παιδούλα Σαπφώ, καθώς και οι μόνοι επιζώντες, ο άλλοτε κιθαρίστας και τραγουδι­ στής Μάριος, εγκαταστημένος από παλιά στη νυφούλα του Θερμαϊκού, και ο βιολιτζής Βασίλης, κολλημένος ως τις μέρες μας σαν πεταλίδα στη γενέτειρά του... Ο Όμηρος Σουσαμλής δεν ευτύ­ χησε να προχωρήσει πέρα από το δημοτικό, γιατί η φτώχεια της μεσοπολεμικής περιόδου ήταν καταλυτική και έβαλε φραγμό στις φιλοδοξίες και στα όνειρά του. Ρίχτηκε από μικρό παιδί στη βιοπάλη, μαθήτεψε κοντά στους αδελφούς Σκορδά και έμαθε το επάγγελμα του ράφτη, που το άσκησε επί πολλά χρόνια στην Αγιάσο και στην Αθήνα, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε. Πα­ ράλληλα όμως με το καρβέλι τον απασχολούσε ιδιαίτερα και το αρμάτωμα του πνεύματος και η εκλέπτυνση της ψυχής. Στό Αναγνωστήριο «η Ανά­ πτυξη», που στάθηκε το δεύτερο σκολειό του, αναπλήρωσε με προσωπικό μόχθο πολλά από αυτά που του στέρησαν οι συνθήκες των δύσκολων καιρών... Όντας άνθρωπος με πλούσιο εσωτερικό κόσμο, με δημοκρατικά ιδεώδη και με δημιουργικό παλμό, έδωσε από νωρίς πειστήρια των αναζητήσεων του. Ολόγιομο το κανίσκι της δράσης του, της εθνικής, της κοινωνικής, της πολιτιστικής. Στα χρόνια της Κατοχής εντάχτηκε πρόθυμα στο ΕΑΜ και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην Εθνική Αντίσταση ως σύνδεσμος. Γνώρισε το ανήμερο θεριό της πείνας και γεύτηκε, καταπώς μου ξομολογήθη­ κε, συκώτια θρασιμιού, για να μην πεθάνει. Μετακατοχικά μπήκε στο στόχαστρο της μεταβαρκιζιανής μισαλλοδοξίας. Το ντόπιο χαλκείο της δημιουργίας ενό­ χων, με στόχο την εξόντωσή τους, λειτούργησε και στην περίπτωσή του. Επιδίωξε να τον εμπλέξει σε εγκληματι­ κές πράξεις και τον ανάγκασε να βγει στο κλαρί και να επικηρυχτεί ως «ληστής» λίαν επικίνδυνος για τη δημό­

σια ασφάλεια, από τις 19.9.1946, μαζί με άλλους έξι ομοχώ ριούς του. Κακοπάθησε στις φυλακές της Μυτιλήνης, της Αίγινας, των Βούρλων, καθώς και στο κολαστήριο της Γυάρου και πληρώθηκε με το νόμισμα της αχαριστίας, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι αγνοί ιδεσλόγσι και πατριώτες... Η συμβολή του στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας στάθηκε θετική. Υπήρξε αναγνωστηριακός και εργάστηκε για την προαγωγή του σωματείου, το οποίο λειτουργεί επωφελώς από το 1894. Ασχολήθηκε με το καρναβάλι ως σατιρογράφος. Υπηρέτησε με πάθος την τέχνη του φτερωτού λόγου και άφησε ικανά δείγματα γραφής, σε εφημερίδες, σε περιοδικά, σε ανθολογίες, καθώς και σε δυο προσωπικές συλλογές του, που είδαν το φως της δημοσιότητας στην Αθήνα, η πρώτη το 1988, με τίτλο «Ο άνθρωπος, αυτός ο άνθρωπος», και η δεύτε­ ρη το 1989, με τίτλο «Κύριε, Κύριε». Συνεργάστηκε με το «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών» Αθήνας και με το περιοδικό «Αγιάσος», από το 1980, από τότε που δρομολογήθηκε η έκδοσή του... Η ποίησή του μαρτυρεί άνθρωπο με πάθος, με λεπτότητα αισθημάτων, με λυρικό παλμό, με τελειοθηρική διάθεση, ο οποίος ξέρει να τορνεύει μαστορικά τους στίχους του, να εξωτερικεύει τους καημούς του, τα παράπονά του, τους ανεκπλήρωτους πόθους του. Διάχυτος σ’ όλο το έργο του σ σπαραγμός για το χαμό της πολυφίλητης μάνας του, της οποίας κάποτε το ονοματεπώνυ­ μο, ολόκληρο ή συντομογραφημένο, το χρησιμοποιεί ως υπογραφή του. Δοκίμαζε ανεκλάτητη χαρά, όταν απάγγελνε στίχους του και τον άκουγαν με προσοχή... Ο Όμηρος Σουσαμλής ήταν άν­ θρωπος ονειροπόλσς, άκακος. Ακο­ λουθούσε έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής, είχε τις παραξενιές του. Τα τελευταία χρό­ νια εγκατέλειψε την Αθήνα και εγκαταστάθηκε στην Αγιάσο. Το σάκχαρο είχε υποσκάψει την υγεία του και η κωφότητα είχε περιορίσει την επικοινωνία του με τους άλλους, σι οποίοι κάποτε αστόχαστα τον παρεξηγούσαν. Είχε κλειστεί στον πύργο της σιωπής και της αφάνειας, είχε απογοητευτεί. «Πιο πολύ αγαπώ τα τσι­ γάρα παρά τους ανθρώπους», μου είπε, όταν τον επισκέφτηκα στο Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας «η Θεομήτωρ» Αγιάσου,στις 23 Αυγούστου 2000. Είχε χαρεί που τον θυμήθηκα και μου δηγήθηκε πολλά... Στις 2 του Δεκέμβρη του 2001 ο προλετάριος ποιητής Όμηρος Σουσαμλής πικραμένος απόδρασε απο τη φυλα­ κή της μοναξιάς και ακλούθησε το δρόμο της ατέρμονης αιωνιότητας. Δε δημιούργησε δική του οικογένεια, δεν άφησε απογόνους. Μας κληροδότησε όμως κάποια εύχυ­ μα καρπίσματα του νσυ και της καρδιάς του... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ζήλια του χτες εσύ, θαμπό γυαλί, οι πόρτες νου κλειστές. Έξω να κλαιν, στου δρόμου το σκαλί, πικροί τραγουδιστές. Μέσα συμφωνικός ήχος γλυκός στοργής, μπορώ, μπορείς. Τότε θα λάμπει ο κόσμος διαρκώς, αν θες, ολημερίς. Μυτιλήνη, 30.4.2002

ΧΑΪΚΟΥ Πριν χειμωνιάσει, άστραψε και βρόντηξε. Και που ’σαι ακόμη. * Πες μου «σ ’ αγαπώ» με πνεύμα και με τόνο και τίποτ’ άλλο. * Παρών στο χρέος και να μη λες κουβέντα. Μιλούν τα έργα. * Κουράγιο, μάνα... της υπομονής τροφή, δικό σου γάλα. Χτύπα κουδούνι και στου κουφού την πόρτα. Ο’ ακούσουν άλλοι. * - Δε σε ρώτησα, τα μάτια που τα πήρες; - Μήπως και είδα. Σκύψε, παιδί μου, λουλούδι να μυρίσεις, μα μην το κόψεις. ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΛΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΖΗΛΙΑ Ζήλια, φιγούρα, σκέψη ταραχής, που ψήνει σωθικά. Φέρνει μηνύματα ξινής βροχής, θολής, τα μερτικά. Ξέρω, μπορεί να γνώρισες κι εσύ πικρή τη ζήλια χτες, δίχως χαρά κι αγάπη περισσή κι αγκάλες ανοιχτές.

ΕΛΠΙΔΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ Επήγα στην πατρίδα μου, στο ζηλευτό χωριό μου, στην όμορφη τη γειτονιά, στο πατρικό μου σπίτι, με τα κλειστά παράθυρα που φαίνονταν πως κλαίνε. Την πόρτα αμέσως χτύπησα και τους φωνάζω όλους, κανείς όμως 6εν άκουσε κι απάντηση δεν πήρα. Έρημο και παντέρημο το σπίτι των γονιών μου! Φωτογραφίες κρέμονταν σ’ αραχνιασμένους τοίχους, που θύμιζαν στιγμές ζωής, που έφυγαν και πάνε. Στάθηκα και στην Περασιά, που ’ναι το κοιμητήρι, κι έριξα κι εδώ φωνή, μα απάντηση δεν πήρα. Μανούλα μου, πατέρα μου, γλυκιά μου αδερφούλα, σ’ ύπνον βαθύν επέσατε και μένα 6ε μ’ ακούτε; Με πληγωμένη την καρδιά, με δάκρυα στα μάτια, πήρα το δρόμο της φυγής για τη θετή πατρίδα... Νβ^ν ΥογΚ, 18.9.2001

ΕΙΡΗΝΗ ΤΖΙΝΗ-5ΚΕΥΑ5

ΙΤΟΙΜΑΖΟΣΤΪ ΤΣ’ ΕΡΧΙΤΙ... Ιτοιμαξόστι τσ’ έρχιτι τουν άλλου μήνα χ ’μώνας τσι για να τουν πιράσουμι χρειγιάζιτι αγώνας. Τα έξουδα διπλώνουν! τσι τα λιλιά ’νι λίγα, γι σόμπα πρέπ’ να χαχλαρίζ’, σαν πέφτ’ γι άσπρη μύγια. Καθένας ας λουγαριαστεί τσ’ ας πιάσ’ στου χέρ’ του μέτρου, πριν ξηραθεί σα τξίτζιρας τσι πα στουν Αγιου Πέτρου. Αμα χιουνίζ’ τσι βρέχει τσι ουρανός βρουντά, γοι αγρότις πώς θα αμυνθούν μι τ ’ σύνταξ’ του ΟΥΓΑ; Τι Λγλιας πάλι σαν του βάλ’ του άσπρουντ του κασκέτου, τριχώματα θαν έχουμι του χ ’μώνα πάλι φέτου. Γι χ ’μώνας 6εν ξέρ’ χουρατό, κανέναν 6ε χαρίζ’, ούλ’ θα μας πάρ’ γι μπόρα, σαν πιάσ’ τσι βουβαρόίξ’. Γι χ ’μώνας, ικτός ’πι τν άμυνα, χρειγιάξιτι τσι ριζέρβα, άμα δεν έχ ’ς, μπουρεί να βγάλ’ τα μάτια σου γι Εύα. Γιμόζιτι κανέ σακούλ’, για να ’χιτι του χ ’μώνα, προυτού να μπείτι στου καβούτσ’, στ’ αμπρί σαν τν αχιλώνα. ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΤΑ ΣΥ ΓΧ Α ΡΗ Τ Η ΡΙΑ ΜΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ Στο Αναγνωστήριό μας, το στολίδι του χωριού μας, έγινε η τιμητική του Μητσιώνη, του δασκάλου, του σπουδαίου, του μεγάλου, κι ήμαστε όλοι εκεί. Ό λοι όσοι τον αγαπάμε και σεβόμαστε συγχρόνως, γιατί έδωσε πολλά στην Α γιάσο, την ωραία, κι οπωσδήποτε σπουδαία, η ζωή γλυκά κυλά. Ευχαριστηθήκαμ’ όλοι, και εκείνος πάνω α π ’ όλους σίγουρος και λαμπερός, τι και αν περνούν τα χρόνια, μερικοί λάμπουν αιώνια και κυλάει ο καιρός. Και η σύζυγός του δίπλα, η συγχωριανή μας Τούλα, τα ωραία του παιδιά, καμαρώνουν τον πατέρα, που ’χει αρχοντιά, αέρα και λεβέντικη καρδιά. Ξύπνησαν μέσα μας μνήμες κι όλοι εδώ σ ’ ευχαριστούμε, που μας θύμισες πολλά, όμορφα, ευτυχισμένα και πολύ αγαπημένα, χρόνια ξέγνοιαστα, τρελά. Ένας λόγος παραπάνω, δάσκαλε, να σε θυμάμαι, που ήσουν παρατηρητής, όταν έραβα στην Τούλα, ζωηρή και τσαχπινούλα, αυστηρός επικριτής. Τα συγχαρητήριά μας, σφίγγουμε τα δυο σου χέρια! Να ’σαι πάντα υγιής, να θυμάσαι το χωριό μας, όπως κι εμείς εσένα, άρχοντα γυμναστικής. Μυτιλήνη, 13.8.2002

ΜΑΡΙΑ ΚΛΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ

Μ’ ακυβέρνητο καράβι μοιάζει στον ωκεανό, μια φουρτούνα και μια λάδι, σε ταξίδι μακρινό. Ναυαγός 6ε θέλει να ’ναι, προτιμάει τη στεριά, αστραπές, βροντές, φοβάται, χαίρεται την ξαστεριά. Η ζωή του όλη μοιάζει σα μικρός Τιτανικός, με το κύμα που φρενιάζει έρχεται ο πανικός. Το πηδάλι αν κρατούσε στην πορεία σταθερό, τώρα δε θα μαρτυρούσε απ’ τον άστατο καιρό... ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ Τι ωφελεί, ω αδελφοί, σε μένα, αν λαλήσω τις γλώσσες τις αγγελικές, καθώς κι όλης της γης; Αν την αγάπη στης καρδιάς τα βάθη δε γνωρίσω, θα ’μαι χαλκός ή τύμπανο ανώφελης κραυγής. Και αν προφήτης θα γινώ τρανός κι όλη τη γνώση και όλα τα μυστήρια γνωρίζω της ζωής και αν η πίστη μέσα μου δύναμη θα ’χει τόση, όση για να μετακινεί και τα βουνά της γης, δε θα αξίζω τίποτα, αγάπη αν δεν έχω. Και αν την περιουσία μου μοιράσω, ως κι αυτή, δεν ωφελεί, ως και αυτό το σώμα που κατέχω, αν παραδώσω σε τρανή φωτιά, για να καυτεί. Η αγάπη, ναι, μακροθυμεί κι όλα τα υπομένει. Η αγάπη μόνο το καλό κάνει κι όταν πονεί. Ποτέ τους άλλους δε φθονεί, λόγους κακούς 6ε λέει. Λεν υπερηφανεύεται και δεν ασχημονεί. Η αγάπη τα ανέχεται όλα, τα υπομένει, ακλόνητη στην πίστη της, μπορεί να καρτερεί. Ελπίζει πάντα στο Θεό, ξέρει να περιμένει. Και δεν ξεπέφτει, στέκεται, όσο ψηλά μπορεί. Οι προφητείες παύουνε, οι γλώσσες θα κοπάσουν, γιατί λίγο γνωρίζουμε λόγια προφητικά. Μα φτάνουμε στο τέλειο και οι δισταγμοί θα πάψονν. Σα νήπιο σκεπτόμουνα, μα τώρα ανδρικά. Κατάργησα νηπιακές σκέψεις, γιατί θωρούμε τώρα μεν σαν σε κάτοπτρο, όμως έχω πειστεί πως πρόσωπο με πρόσωπο τον Κύριο θα δούμε. Θα τον γνωρίσω κι απ’ Αυτόν έχω πια γνωριστεί. Και μ’ απομένει να σκεφτώ μόνο αυτά τα τρία: Πίστη, ελπίδα, μα απ’ αυτά, ακόμα πιο τρανή, είν’ η αγάπη. Και αυτή, χωρίς αμφιβολία, ας την αναζητήσουμε. Είναι Θεού φωνή. (Αποστόλου Παύλου, Προς Κορινθίους Α 13)

ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΑΙΤΙΟΑΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ Ο Β ρ ιγ ιό ς π ρ α μ α τ ευ τ ή ς και το χ ε ι μ ω ν ι κ ό I ια όες ένας Βριγιός μι του πανέρ’. Έτσι λέγαμε παλιά, όταν κάποιος τα ψείριζε όλα εκνευριστικά. Από πού να προήλθε άραγε η φράση; Πριν από κάμποσα χρόνια μου μπήκε η απορία, γιατί στο χωριό μας, αλλά και στο νησί γενικότερα, δεν κατοικούν Εβραίοι. Εννοώ Εβραίοι στην καταγω­ γή βέβαια, γιατί Εβραίους στα χούγια μάλλον έχουμε πολλούς. Αμέτρητους ίσως. Γιατί λοιπόν, ενώ ζού­ σαν πολλοί σε άλλες περ ιοχές και α πένα ντι στη Μικρά Ασία, στο πλούσιο τότε νησί μας δεν εγκατα­ στάθηκαν μόνιμα; Είχαμε όμως Αρμένηδες, όπως και Φράγκους, που τους φανερώνει η «Φραγκοκλησιά», ο ναός των καθολικών. Έ ψαξα, ρώτησα, απάντηση όμως ικανοποιητική δεν έλαβα, εκτός από μια περί­ πτωση, μάλλον περαστικού ατόμου, και για κάποιους «ντονμέδες»*, που έφυγαν στα 1923. Ώσπου στα 1970 έτυχε και πήραμε στη δουλειά, στο περιβόλι μας, το χτίστη Βασίλη Γουγουτά. Καλός και εργατικός τεχνί­ της, από αυτούς που δε χρειάζονταν το ρολόι. Είχε όμως και αυτός τις ιδιορρυθμίες του. Έπρεπε να σε καλοζυγίσει πρώτα και να σε χωνεύει, για να σου μιλήσει. Και άμα δούλευες κοντά του, έπρεπε να είσαι σπίρτο. Σοβάντιζε λοιπόν αυτός και εγώ έκανα τον «πουργό» του. Φαίνεται πως τα πήγαινα αρκετά καλά, γιατί μέρα με τη μέρα λυνόταν η γλώσσα του και άρχιζε τις ιστορίες. Το έφερε λοιπόν η κουβέντα και ρώτησα για τους Εβραίους. Είχε έτοιμη την απά­ ντηση και την καταγράφω, όπως τη θυμάμαι. «Ήρθε κάποτε στο λιμάνι της Χώρας ένας Βριγιός πραματευτής. Πουλούσαν αυτοί τότε από κλωστές και ματόχαντρα ίσαμε λαμπόγυαλα και μεταξωτά της

Προύσας. Έβγαλε από το καράβι τα σεντούκια και τους μποξάδες και ρώτησε να μάθει πού έχει πανηγύ­ ρι αυτές τις μέρες, για να πάει βέβαια και να πουλήσει το εμπόρευμά του. Του είπαν ότι σε ένα χωριό έχει αύριο μεθαύριο μεγάλο πανηγύρι: Γίνεται εκεί αλάς χαρβαλάς. Θα τα μοσχοπουλήσεις όλα. Βρήκε το λοιπόν έναν κιρατζή, έναν αγωγιάτη δηλαδή. Συμφώνησαν τον κιρά. Ρώτησε πόσος δρό­ μος είναι, πόσες ώρες θα κάνουν. Του είπε ο κιρατζής τέσσερις ώρες.

- Μα τότε πρέπει να πάρουμε και προσφάγι.

- Να πάρεις, αφεντικό. Θα πάρω κι εγώ. Πήρε το λοιπόν ο Βριγιός ψωμοτύρι και ελιές. Αγόρασε και ο κιρατζής ένα χειμωνικό, ένα καρπούζι. Φ όρτω σαν τα μουλά ρια και ξεκίνησ αν. Πήγανε κάμποσο δρόμο, ώσπου έφτασαν σε μια βρυσούλα του δρόμου, α π ’ αυτές που άλλοτε ήτανε σαν την όαση στην έρημο για τους στρατοκόπους, όπως η Ιλέψα.

- Εδώ, αφεντικό, θα ξεκουραστούμε. Να ξεδιψά­ σουν τα ζώα, να φάμε κι εμείς, να στυλωθούμε. Να πέσει λίγο η ζέστη και ξεκινάμε πάλι. Σύμφωνοι; - Σύμφωνος. Βγάζει λοιπόν το αφεντικό το ψωμοτύρι και αρχί­ ζει να τρώει. Ο κιρατζής φρόντιζε τα ζώα του και πηγαινοερχόταν.

- Εσύ δε θα φας; Ρώτησε ο Βριγιός.

- Τώρα θα φάω κι εγώ. Π ιά νει, που λες, το κ α ρ π ο ύ ζι και το σφάζει. Έτρωγε την ψίχα και με προσοχή καθάριζε τις φλού­ δες. Τον λοξοκοίταζε ο Βριγιός. Εντύπωση του έκανε το ότι με ιδιαίτερη φροντίδα ξεχώριζε τους σπόρους και τους έριχνε στο μεσάλι του.

Ο Βασίλης Γουγουτάς με τη σύζυγό του Σταυρούλα Μακρέλη και με την αδερφή του Θεοδώρα (Θουδουρούλ’), σύζυγο Ευστρατίου Σουσαμλή (Μανού), το 1975. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Μιχαήλ Ευστρατίου Σουσαμλής)

- Αυτό είναι το φαΐ σου; -Ν αι... αυτό.

-Τ ίπ οτε άλλο; - Όχι... Αυτό μου φτάνει.

- Καλά... Τους σπόρους τι θα τους κάνεις; - Να... Εγώ τρώω την ψίχα. Τις φλούδες θα τις φάνε τα ζώα μου. Και τους σπόρους θα τους φυλάξω, θα τους ξεράνω και θα τους φάμε το χειμώνα. Ο Βριγιός έμεινε ξερός, που λένε. Έπεσε σε βαθιά συλλογή. Κάποτε λέει στον κιρατζή: - Έλα να φορτώσουμε την πραμάτεια. Θα γυρί­ σουμε πίσω.

- Τι; Δε θα πάμε στο πανηγύρι; - Όχι... Σε έναν τόπο, που με ένα χειμωνικό χορ­ ταίνουν άνθρωπος και ζώα και κάνουν απόθεμα για το χειμώνα, δεν έχει ψωμί. Τσάμπα ήρθα. Δε θα που­ λήσω τίποτα. Δεν έχει διάφορο για μένα... Βρε καλέ μου, βρε χρυσέ μου, τίποτα ο Βριγιός. Έ φυγε και δεν ξαναγύρισε. Θα το είπε και στους άλλους ομότεχνους και ομόθρησκους, στο σινάφι του. Γι’ αυτό και δεν έχουμε εδώ Βριγιούς». Εδώ έκλεισε την αφήγησή του ο μαστρο-Βασίλης. Τώρα πού είναι η αλήθεια και πού ο μύθος; Πάντως παρόμοια ιστορία άκουσα και στη Χίο. Είναι γνω ­ στή βέβαια και η ιστορία, που λένε για τους εμπό­ ρους της Χώρας. Ας την πούμε, για όποιον δεν την έχει ακούσει: «Ήρθαν μια φορά έμποροι Εβραίοι και γύρισαν στην Αγορά, για να δουν τα κατατόταα και ν ’ αρχί­ σουν το αλισβερίσι. Πολλά είδαν και απόρησαν, αλλά όταν μπήκαν σε ένα μπακάλικο έμειναν με ανοιχτό το στόμα. Ζήτησαν, λέει, αβγά. Έπιασε λοιπόν ο μπακά­ λης τα αβγά και τα περνούσε από ένα χάλκινο κρίκο. Αν περνούσε το αβγό ίσα ίσα κόστιζε έναν παρά. Όταν περνούσε με μεγάλη ευκολία ήταν φτηνότερο. Και αν δεν περνούσε καθόλου στοίχιζε παραπάνω από τον πα ρ ά . Α ποσβολώ θηκαν οι ά νθ ρ ω π ο ι. Λογαριάστηκαν και είπαν: Τούτοι εδώ είναι πολλά καντάρια χειρότεροι από μας. Πάμε να φύγουμε. Έφυγαν και δεν ξαναπάτησε κανένας». Ο κρίκος όμως είναι γεγονός. Π ριν από λίγες μέρες ένας φίλος, συνομήλικός μου, έλεγε ότι, όταν στα 1950 δούλευε ως τσιράκι στο ελαιοτριβείο, στα Αουτρά, τον έστελναν οι εργάτες ν ’ αγοράσει αβγά, για να τα βράσουν και να τα φάνε. Άμα τα έφερνε, τα περνούσαν ένα ένα από το χαλκά. Έ τσι και ήταν κάποιο μικρότερο, τον έστελναν πίσω να το αλλάξει. Δεν παρέλειπαν βέβαια να τον αναγελάσουν, γιατί δεν ήξερε να ψωνίσει. Δεν αποκλείεται λοιπόν καθό­ λου να έχει σωστή βάση η παράδοση. ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ *

* Ντονμέδες Εβραίοι που εξισλαμίστηκαν, που αλλαξοπίστησαν. Τουρκ, άόηιτιο (=αλλαξόπιστός, εξωμότης).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΘΥΜΗΤΑΡΙΑ

Ο ταγματάρχης Απόστολος Γραμμέλης, επιτελάρχης πεζικού της 12ης Μεραρχίας (21.9.1940)

Αναμνηστική φωτογραφία των αδελφών Παναγιώτη Αιακάτου (1913-1992), που υπηρετούσε στην Ανακτορική Φρουρά, και του Ευστρατίου (1911-2000), στρατιώτη του 22 Συντάγματος Πεζικού Μυτιλήνης και αναπήρου του Ελληνο ιταλικού πολέμου.

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ Μ ΙΚ ΡΑΣΙΑ ! Μια επιστολή του κεραμιστή-ζωγράφου Πάνου Βαλσαμάκη Τ ο 1972, με τη συμπλήρωση πενήντα χρόνω ν από τη Μ ικρασιατική καταστροφή, έγιναν παντού εθνικά μνημόσυνα. Θέλοντας και εγώ να συμμετάσχουμε, παρακίνησα τους μαθητές του τότε Στεγαστικού Παραρτήματος του Ενιαίου Γυμνασίου της Νιγρίτας, στη Μ αυροθάλασσα, στο οποίο μου είχε ανατεθεί η διεύθυνση, π α ρ ’ όλο που ήμουνα νέος και ά π ειρ ο ς ακόμη καθηγητής, ν ’ α σ χολη ­ θούν με το δρά μα της Μ ικρ α σ ία ς κα ι να εκδώ ­ σουμε ένα βιβλιαράκι με σύντομες συνεργασίες. Τα παιδιά αποδέχτηκαν την πρόταση και εργάστη­ καν φιλότιμα, με την καθοδήγησή μου. Έ τσ ι στις 11.6.1972 εκτυπώ θηκε στη Ν ιγ ρ ίτα , στο Τ υ π ο ­ γραφείο των Αδελφών Τριανταφύλλου, το βιβλια­ ρ ά κ ι « Μ ικ ρ α σ ια τ ικ ό ς Ε λ λ η ν ισ μ ό ς , Ε θ ν ικ ό ν Μ νημόσυνον» (Μ αυροθάλασσα 1972, Σχ. 8ο, σ.

44). Διανεμήθηκε στα παιδιά, αλλά δόθηκε και σε άλλους. Τολμήσαμε μάλιστα να το στείλουμε και σε κάποιους ανθρώ πους τω ν γραμμάτω ν και της

τέχνης, όπω ς ο Η λία ς Βενέζης, που πέθανε ένα χρόνο αργότερα, ο Χ ρίστος Σολομωνίόης, ο Π ά­ νος Βαλσαμάκης (1897-1986) και άλλοι, που κα­ τά γο ντα ν από τη Μ ικρασία. Κ ά π ο ιο ι από τους αποδέκτες μάς απάντησαν ή έγραψαν σε έντυπα θετικές κρίσεις ή το συμπεριέλαβαν σε βιβλιογρα­ φίες, π α ρ ’ όλο που ήταν μια απλή εργασία π α ι­ διών, χω ρίς αξιώσεις. Έ ν α ς α πό α υτούς που α ντα π ο κ ρ ίθ η κ α ν από την Α θή να ή τα ν κ α ι ο Π ά ν ο ς Β α λ σ α μ ά κ η ς, λαμπρός κεραμιστής, ζωγράφος και εικονογράφος β ιβ λ ίω ν , π ρ ό ε δ ρ ο ς τό τε της « Έ ν ω σ η ς Κ υδω ν ια τ ώ ν » , κ α λ λ ιτ έ χ ν η ς π ο λ ύ δ ε μ έ ν ο ς με το ν Κόντογλου, το Βενέζη, το Μυριβήλη και άλλους. Μας έστειλε φιλοφρονητική-ενθαρρυντική τετρα­ σέλιδη επιστολή, που τη δημοσιεύουμε φωτομηχανικά, για να φανεί το ήθος του ανθρώπου, ο ακοί­ μητος πόνος της προσφυγιάς, ο φιλονεϊσμός του, καθώς και ο ασυνήθιστος τρόπος γραφής του... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Η προμετωπίδα του πονήματος των μαθητών του Γυμνασίου της Μαυροθάλασσας.

Ο αείμνηστος Αγιασώτης καλλιτέχνης του φακού Σίμος Χουτζαίος (1873-1967) αποθανάτισε δόξες μα και συφο­ ρές του τόπου μας... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ερμόλαος Ρούγκος)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ»

Η πολιτιστική παρουσία της Αγιάσου στη Θράκη και στη Ζάκυνθο Σ τ ο πλαίσιο του Προγράμματος «Αγαιο-ΘράκηΚύπρος» και με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου, το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου βρέθηκε για οκτώ μέρες στη Θ ράκη, α π ό 21-28 Αυγούστου, με το Θ εατρικό, το Μ ουσικό και το Χ ορευτικό του Τμήμα. Σ τ ις 22 Α υγούσ του στο Κηποθέατρο του Δήμου Αλεξανδρούπολης, στις 25 Αυγούστου στη Χώρα της Σαμοθράκης και στις 27 Αυγούστου στο Δημοτικό Αμφιθέατρο της Ξάνθης, μπροστά σε αρκετό κόσμο παρουσίασε το θεατρικό έργο «Του Νεκρού Αδελφού», που βασίζεται στην ομώνυμη παραλογή και στο «Β ουρκόλακα» του Αργύρη Εφταλιώτη. Επίσης παρουσίασε και 15 σκο­ πούς και τραγούδια από τη μουσικοχορευτική παρά­ δοση της Λέσβου, με τον τίτλο «Αγιάσος-ΛέσβοςΜικρά Ασία». Το θεατρικό έργο «Του Νεκρού Αδελφού» ανέ­ βηκε σε δια σ κευή κ α ι σ κ η νοθεσ ία της Μ α ρ ία ς Αϊβαλιώτου για πρώτη φορά πέρυσι και από τότε γνώρισε μεγάλη επιτυχία σε μια σειρά από παρα­ σ τά σ εις στη Λέσβο, στην Α θήνα, στην Κω, στη Θ ράκη κ α ι την 1η Σ επ τ εμ β ρ ίο υ στο Δ η μ ο τικ ό Θέατρο Μυτιλήνης.

Η Ορχήστρα, η Χορωδία και το Χορευτικό του Αναγνωστηρίου Αγιάσου έπαιξαν, τραγούδησαν και χόρεψαν σκοπούς και τραγούδια της Αγιάσου, της Λέσβου και της Μικράς Ασίας. Το Α να γνω σ τή ριο φ ιλοξένη σ α ν ο Σ ύ λ λ ο γο ς Μυτιληνιών Έβρου, ο Δήμος Σαμοθράκης, ο Δήμος Αλεξανδρούπολης και ο Δήμος Ξάνθης. Κατά τον ελεύθερο χρόνο τους τα μέλη του Αναγνωστηρίου ξεναγήθηκαν στους α ρ χα ιολογικ ούς χώ ρους της Σαμοθράκης, στους καταρράκτες του Φονιά, στο δάσ ος της Λ αδιάς, στο Δ ιδ υ μ ό τειχ ο , στην Ο ρε­ στιάδα, στο Σουφλί, στην παλιά πόλη της Ξάνθης, στην Κ ομοτηνή κ α ι σε π ο λ λ ές ακόμη ό μ ο ρ φ ες περιοχές της φιλόξενης Θράκης.

Μ ε τη συμμετοχή 30 εισηγητών (θεατρολόγων, φιλολόγων, σκηνοθετών, ειδικώ ν ερευνητών από την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Π ολωνία, την Ιταλία, τη Βουλγαρία, την Ουκρανία), 100 περίπου συνέ­ δρων, συγγραφέων λαϊκού θεάτρου και θεατρικών σ χημάτω ν α πό την Ε λλάδα, την Ιτα λ ία κ α ι την Ισπανία, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία από τις 27 έως τις 29 Σεπτεμβρίου στη Ζάκυνθο η

Ερασιτέχνες του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, αλλά και άλλοι Αναγνωστηριακοί, στις Καστανιές Εβρου, στις 23.8.2002, στα πλαίσια της υλοποίησης του Προγράμματος «Αιγαίο - Θράκη - Κύπρος» (21-28.8.2002).

Στιγμιότυπο από την παρέλαση των Αναγνωστηριακών στην πλατεία της Ζακύνθου, στις 27.9.2002.

Δ ιεθνής Συνάντηση Λ α ϊκ ο ύ Θ εάτρου. Η Σ υ ν ά ­ ντηση αυτή π ο υ ορ γά νω σ α ν το Υ π ο υρ γείο Π ο ­ λιτισμού, η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων και ο Δήμος Ζακυνθίων, περιελάμβανε επιστημονικό συνέδριο, θεατρικές παραστάσεις, θεατρικά εργαστήρια, ανα­ γ ν ώ σ ε ις κ ειμ έν ω ν κ α ι υ π α ίθ ρ ιε ς εκ δη λ ώ σ εις. Επιστημονικός υπεύθυνος και αντιπρόεδρος της Ο ργανω τικής Ε πιτροπή ς της Συνάντησης ήταν ο

Λ έσ β ιο ς κ α θη γη τή ς Θ ε α τ ρ ο λ ο γ ία ς στο Π α ν ε­ πιστήμιο Αθηνών Θεόδωρος Γραμματάς. Στη Συνάντηση πήρε μέρος και το Αναγνωστήριο Αγιάσου με το Θεατρικό και Μουσικοχορευτικό του Τμήμα. Συγκεκριμένα το Θεατρικό Τμήμα παρου­ σίασε στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ζακυνθίων την παράσταση του «Του Νεκρού Α δελφού», ενθουσ ιά ζοντα ς τους συνέδρους και α ποσ πώ ντας εγκω μιαστικές κριτικές. Το Μουσικοχορευτικό Τμήμα, με τη συμμετοχή του Σόλωνα Λέκκα, έπαιξε, τραγούδησε και χόρεψε χορούς και σκοπούς από τη Λέσβο και τη Μικρασία. Ο θεατρικός συγγραφέας Αντώνης Μηνάς συμ­ μετείχε σε στρογγυλό τραπέζι-συζήτηση με Ζακυνθ ινούς σ υγγραφ είς Λ α ϊκού Θ εάτρου, την οποία σ υντό νισ ε ο καθηγητής της Γ λω σ σ ολογία ς στο Π α νεπισ τή μ ιο Α θηνώ ν Χ ρ ισ τό φ ο ρ ο ς Χ αραλαμπάκης. Μέλη του Αναγνωστηρίου διάβασαν απο­ σπάσματα από την ηθογραφία του Αντώνη Μηνά «Ωραία Μ πουτζαλιά μου». Ο φιλόλογος Παναγιώτης Σκορδάς συμμετείχε στο επιστημονικό συνέδριο με εισήγηση, που είχε ως θέμα «Σύγχρονες μορφές Λ αϊκού Θεάτρου. Η περίπτωση του Αναγνωστηρίου Αγιάσου, Λέσβου». ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Το Θεατρικό Τμήμα του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου χειροκροτείται μετά το τέλος της παράστασης του έργου «Του Νεκρού Αδελφού», στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ζακυνθίων, στα πλαίσια της Διεθνούς Συνάντησης Δαϊκού Θεάτρου (Ζάκυνθος, 27-29.9.2002).

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ Γιώργου Τσαλίκη: «Αναμνήσεις - Ιστορικά Λαογραφικά Διηγήματα» Μ ι α θαλερή, αλλά σύγχρονα και ήδιστη πνευμα­ τική περιπλάνηση αποτελεί πάντα η επαφή μας με το δη μ ιουρ γικ ό λόγο του Μ υτιλη νιού συγγραφ έα Γιώργου Τσαλίκη. Αυτό αναντίρρητα συμβαίνει και με το καινούριο του έργο, που κυκλοφόρησε πρόσφα­ τα, σ’ έναν κομψό και καλαίσθητο τόμο, με τον τίτλο «Αναμνήσεις». Πρόκειται για μια συλλογή δεκαέξι ιστορικών και λαογραφικών διηγημάτων, όπου ο συγγραφέας μας θυμίζει τον αφορισμό του Πολύβιου: «έξ ιστορίας άναιρεθείσης της αλήθειας το καταλειπόμενον αυτής γίνεται διήγημα» (Α, 14 6). Τη θύμηση αυτή τη φέρνει στο προσκήνιο η μέσα στο βιβλίο του πορεία της σκέ­ ψης του, μια πείρα δηλαδή που οδηγεί σε εντοπίσεις. Εντοπίσεις που ιχνηλατούν τη φθορά του πολύ ή του λίγου και φτάνουν στην αποφλοίωση του μύθου, η ιστορία όπως είναι και όπως συντίθεται. Γ ι’ αυτό όλα στο έργο του είναι ζωντανά: Χαρακτήρες, στό­ χος, ύφος, χώρος και χρόνος. Σε κάθε γραμμή βρίσκε­ σαι μπροστά σε ό,τι έγινε ή γίνεται. Και σε όλο το μήκος και το πλάτος της διήγησης συναντάς τον άνθρωπο που έχει ζήσει, που η φαντασία του δεν τον έχει απογειώσει από την πραγματικότητα και κρατά πάντα το απομένον της ζωής και της πρακτικής πεί­ ρας της. Αυτό δηλαδή που εννοούσαμε, όταν αναφερ­ θήκαμε στον Πολύβιο. Ότι η ιστορία μοιάζει με ψηφι­ δωτό. Μόνο αν μελετήσουμε τις επί μέρους ψηφίδες, μπορεί να έχουμε γ ι’ αυτό ασφαλή γνώμη. «"Εννοιαν μεν γάρ λαβειν από μέρους τω ν όλω ν δυνα τόν, επιστήμην δέ και γνώσιν άτρεκη έχειν αδύνατον», κατά τον ιστορικό. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΟΥΤΑΚΟΣ ❖ Ο ι «Αναμνήσεις» του Γιώργου Τσαλίκη περιλαμβά­ νουν συνολικά 16 όιηγήματα-αφηγήσεις. Τα περισσό­ τερα από αυτά ανατρέχουν σε ιστορίες της Ανατολής, σχετικές με Έλληνες και Τούρκους της προ και μετά τη Μικρασιατική καταστροφή περιόδου, όπως π.χ. τα «Τότε στη Σμύρνη», «Ο κ α πτά ν Δημήτρης και ο Γιακουμής», «Η κρεμάλα του δασκάλου και ο Αλλάχ», «Το Σύνταγμα των Νεοτούρκων το 1908», «Το χαμένο αγόρι», και άλλα σε συνήθειες και καθημερινές ιστο­ ρίες, που αναφέρονται στα κοινά ανθρώπινα συναι­ σθήματα και πάθη, της φιλίας και της παλικαριάς. Κείμενα γραμμένα με το χέρι στην καρδιά, γεμάτα ζεστασιά ψυχής και μύρα δροσιάς και αγάπης. Ο Γιώργος Τσαλίκης είναι φανερό ότι επιχειρεί να στεγανοποιήσει τον κύκλο της θεματογραφίας του, να σταθεροποιήσει το ύφος και το ήθος της γραφής του,

Η προμετωπίδα του βιβλίου του Γιώργου Τσαλίκη

σε μια συγκεκριμένη τροχιά καταγραφής και ομιλίας, με το δικό του τρόπο. «Ανδρος χαρακτήρ εκ λόγου γνωρίζεται», όπως μας λέει ο Μένανδρος. Προσπαθεί να απομνημονεύσει και να κρατήσει ανέπαφα στη μνήμη του αναγνώστη, σαν πολύτιμο θησαυρό της παραδοσιακής μας κληρονομιάς, για να μη χαθούν μέσα στην ομίχλη των σύγχρονων καιρών, στιγμιότυπα-γεγονότα, που άφησαν έντονα τα ίχνη τους στο πέρασμά τους, σκηνές και επεισόδια, που δε θα έπρε­ πε να περάσουν απαρατήρητα και να λησμονηθούν. Μας δελεάζει, έτσι ώστε ν ’ απομακρυνθούμε από το ζόφο της σημερινής αμνησίας και να μεταφερθούμε σ’ ένα ξέφωτο ειρηνικής και αδελφοποιητικής συμφιλίω­ σης και αγάπης, χωρίς επηρεασμούς από φυλετικά ή θρησκευτικά πάθη και μίση, σ’ ένα κλίμα ευρύτερης ανθρωπιάς. Για το λόγο αυτό οι ιστορικές αναμνήσεις και συγκινήσεις του, καθώς και τα λογής λογής ακού­ σματα, που αναφέρονται στο παρελθόν ή σε σύγχρονα περιστατικά, έχουν συνήθως ανάλογα επενδυθεί με ένα διαφανή και λεπτό μανδύα λυρικής τρυφερότητας και παραμυθιού, με απέριττο ύφος, γλώσσα εύπλαστη, γλαφυρή, απλή και στρωτή, χώρις να λαξεύει φράσεις, για να περιγράψει τους ήρωες και τις περιπέτειές τους, στα σύντομα και περιεκτικά αυτά αφη-

γήματά του. Η γραφή του, ευθύγραμμη και όχι υπαινι­ κτική, συνθέτει μια ομιλία, που οικειώνεται εύκολα με τον αναγνώστη. Γενικά, θα λέγαμε ότι τα γραφτά του Γιώργου Τσαλίκη έχουν συχνά ένα κοινό σημείο ανα­ φοράς στη μικρασιατική πατρίδα, τη μητρόπολη αυτή του ελληνισμού, που ποτέ της δε θα έπρεπε να λησμο­ νηθεί. Επίσης είναι εμπλουτισμένα με απλόχερες παραστατικές περιγραφές και όλα κυλούν σε μιαν ατμόσφαιρα σύμπνοιας και αδελφοσύνης, που κάποτε ωραιοποιεί και τα πιο τραγικά γεγονότα. Είναι εμφανής η επιμονή του στην ίδια θεματική αλλά και στην τεχνική της σύνθεσης και γραφής, ακό­ μα και στην όλη ατμόσφαιρα, όπου διακινούνται τα περισσότερα από τα διηγηματικά του περιστατικά. Κυριαρχεί ένα κλίμα ήπιο, σ’ ένα σύθαμπο αχλής και ονείρου, για να αναδιπλωθούν, νωχελικά και αθόρυ­ βα, αναμνήσ εις από το πρόσ φ ατο ή το απώ τερο παρελθόν και για να ζωντανέψουν κάποιες ανθρώπι­ νες στιγμές είτε να κατασταλάξουν σε ζωγραφικούς πίνα κες λαϊκής έκφρασης, σε χρω ματισμούς και συναισθηματικές φορτίσεις, που συχνά μας αγγίζουν και μας ξεναγούν στους χώρους του μύθου και της νοσταλγίας. Βέβαια, αυτή η σταθερή και μόνιμη, θα έλεγα, επι­ μονή του συγγραφέα, που μας παρασύρει σε μια ξενά­ γηση του παρελθόντος, δε στερείται γοητείας και συχνά μας αποζημιώνει με τη μαγεία να ζήσουμε, του­ λάχιστον εμείς οι παλιότεροι, τις απωθημένες ή καλύ­ τερα υπνώττουσες αναμνήσεις ή διηγήσεις, που σε ανύποπτο χρόνο μας δόθηκαν, για να ξυπνήσουν μέσα μας κάποιους κόσμους και ανθρώπους, που ίσως ποτέ δε θελήσαμε και δε θα έπρεπε να ξεχάσουμε. Αυτά λοιπόν τα μυθικά στιγμιότυπα δεν είναι τίποτε άλλο, από μιαν άποψη, παρά οι θησαυροί που θέλουμε να διαφυλάξουμε μέσα μας, για να μας κρα­ τούν αλώβητη τη μνήμη από τους πειρασμούς και τις ακροβασίες του σύγχρονου αμοραλισμού, μπροστά στα θησαυρίσματα του παρελθόντος, στους τροφοδο­

τικούς ερεθισμούς της μνήμης και της εσωτερικής μας βιωτικής, που βαθαίνει και επιμηκύνει το νόημα της ζωής. Άλλωστε η αναδρομή στο παρελθόν αποτε­ λεί τον κώδικα της ηθικής υπόστασης των διηγήσεων του συγγραφέα σε όλο τους το φάσμα και γίνεται άθε­ λα του αφορμή αυτογνωσίας και εμπειρικής γνώσης, με τους εκάστοτε αναγνώστες του. Τα έργα του λοιπόν, όπως οι σημερινές «Αναμνή­ σεις», αποτελούν το απόσταγμα εξιστόρησης μιας ζωής. Γιατί, όπως ξέρουμε, η ζωή του κάθε ανθρώπου δεν είναι μόνο ιστορία, αλλά και μύθος. Αυτά που αγάπησε, πόθησε, φαντάστηκε, σκέφτηκε, και ίσως δεν πραγματοποίησε, αλλά που κατάφερε να μεταπλάσει σε έργα τέχνης και της πιο αληθινής ζωής, που αναπαριστά μια πραγματικότητα, πιο γνήσια και πει­ στική από την πραγματική. Οι διηγήσεις του Γιώργου Τσαλίκη, που περιλαμβά­ νονται στις «Αναμνήσεις», γραμμένες σε πρώτο πρό­ σωπο, π α ρ ’ όλο ότι παρουσιάζουν αυτοβιογραφικά στοιχεία, σε πολλές περιπτώσεις, δεν αποκόπτονται από τον κοινωνικό περίγυρο και την τρέχουσα πραγ­ ματικότητα της ζωής. Συχνά, περιλαμβάνουν στοιχεία από παραδοσιακές ιστορικές και ηθογραφικές αναφο­ ρές, εμπλουτισμένες με σύγχρονες ιστορήσεις και άλλες μνήμες, για να προσδώσουν στα σύντομα ως και επί το πολύ αφηγήματά του γενικότερη έμφαση και για να κρατήσουν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Μας συγκινούν και κερδίζουν την εύλογη προσληπτικότητά μας. Και αυτό δεν είναι λίγο. Δικαιώνει παράλ­ ληλα στο ακέραιο τις προθέσεις του συγγραφέα... ΜΗΤΣΟΣ Ν. ΤΣΙΑΜΗΣ * Τα κείμενα αποτελούν χαιρετιστήρια κριτική εισαγωγή του λογοτέχνη Παναγιώτη Τσουτάκου, Αντιπροέδρου της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, και συντομευμένη εισήγηση του λογοτέχνη Μήτσου Τσιάμη, που έγιναν στην εκδήλωση που οργανώθηκε από την ΕΕΛ, στην Αθήνα, στις 25.4.2002, με την ευκαιρία της έκδοσης από το Γιώργο Τσαλίκη του βιβλίου «Α ναμνήσεις. Ιστορικά Λαογραφικά Διηγήματα» (Αθήνα 2002).

Στιγμιότυπο από την εκδήλω­ ση παρουσίασης του βιβλίου του Γιώργου Τσαλίκη «Αναμνήσεις. Ιστορικά Ααογραφικά Διηγήματα», στην αίθουσα της Εταιρείας Ελλήνων Δογοτεχνών (25.4.2002).

Ν Ο Μ Α Ρ Χ Ι Α Κ Ε Σ ΚΑΙ Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Ε Σ Ε Κ Α Ο Γ Ε Σ Οι Αγιασώτες προσήλθαν και άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα Σ τ ι ς 13 και 20.10.2002 οι ψηφοφόροι της Αγιάσου προσήλθαν στα εννιά εκλογικά τμήμα­ τα (Ιο-Νέο Γυμνάσιο-Λύκειο. 2ο-Β ' Δημοτικό Σχολείο. 3ο-Α ' Δημοτικό Σχολείο. 4ο-Κέντρο Χ ριστιανικής Νεότητας. 5ο-Κ ινηματοθέατρο Αναγνωστηρίου. 6ο-Φουαγιέ Αναγνωστηρίου.

7ο-ΤΕΕ Αγιάσου. 8ο-Ισόγειο Νέου Δημαρχείου.

9ο-Δημοτική Α γροτολέσχη) και άσκησαν με ευπρέπεια το εκλογικό τους δικαίωμα. Οι Συνδυασμοί για εκλογή Νομάρχη και Νο­ μαρχιακών Συμβούλων, καθώς και Δημάρχου Δημοτικών και Συμβούλων, ήταν οι παρακάτω, που α ναγράφ ονται με σειρά επ ιτυ χία ς στον πρώτο γύρο και στη συνέχεια στις επαναληπτι­ κές εκλογές: Α. 1. «Αγώνας για τα νησιά μας». Υποψή­ φιος Νομάρχης Παύλος Γεωργίου Βογιατζής. 2. «Λ αϊκή Ε νότητα». Υ π ο ψ ή φ ιο ς Ν ομάρχης Το ψηφοδέλτιο του Συνδυασμού «Δημοκρατική Αγιάσος».

Το ψηφοδέλτιο του Συνδυασμού «Αγιάσος: Πρόοδος Παράδοση - Πολιτισμός».

Το ψηφοδέλτιο του Συνδυασμού «Αδέσμευτη Προοδευτική Κίνηση, με όραμα και προοπτική για την Αγιάσο».

Δημήτριος Φωκίωνα Βουνάτσος. 3. «ΛέσβοςΛήμνος-Άη-Στράτης. Νέα Σελίδα». Υποψήφιος Ν ομάρχης Π αναγιώ τη ς Α γγέλου Μ υριτζής.

4. «Ν ομαρχιακή Α γω νιστική Συνεργασία». Υ π ο ψ ή φ ιο ς Ν ομάρχης Ε υά γγελος Π αλαιολόγου Παλαιολόγος.

1. «Α γιάσος: Π ρόοδος-Π αράδοση -Π ολιτισμός». Υ ποψ ήφιος Δήμαρχος Π αναγιώτης Ηλιογραμμένου Ψυρούκης (Γραμμέλης). Ψήφοι 858 (36,84% ). 2. «Δ η μοκρατική Α γιά σος». Υποψήφιος Δήμαρχος Χρύσανθος Χ ριστόφα Χ α τζη π α να γιώ τη ς. Ψ ή φ ο ι 767 (32,93%). 3. «Αδέσμευτη Προοδευτική Κίνηση, με όραμα και π ρ ο ο π τικ ή γ ια την Α γιάσο». Υ π ο ψ ή φ ιο ς Δ ή μ α ρχος Μ ιχαήλ Π ρ ο κ ο π ίο υ Κ ουφ έλος. Ψήφοι 670 (28,76%). Β. 1. «Α γώνας για τα νησιά μας». Ψ ήφοι 1105 (55,47%). 2. «Λαϊκή Ενότητα». Ψήφοι 887 (44,53%).

1. «Δημοκρατική Α γιάσος». Ψ ήφ οι 1222 (55,22%). 2. «Αγιάσος: Πρόοδος-ΠαράδοσηΠολιτισμός. Ψήφοι 991 (44,78%). Το Πρόγραμμα του Συνδυασμού «Δημοκρατική Αγιάσος» (30x21, σ. 24+4).

Το Πρόγραμμα του Συνδυασμού «Αγιάσος. Πρόοδος Παράδοση - Πολιτισμός» (31x22, σ. 12+4).

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Το Πρόγραμμα του Συνδυασμού «Αδέσμευτη Προοδευτική Κίνηση, με όραμα και προοπτική για την Αγιάσο» (29x21, σ. 8+4 ένθετο).

ΜΕΙΣ ΠΑΜΙ ΣΤΟΥ ΤΣΙΟΣ! Π ρ ιν από πολλά χρ όνια μια σ υντροφ ιά από ξένους, βγαίνοντας από τις δημοτικές τουαλέτες, κρατούσαν τις μύτες τους... Έ πεσαν συμπτωματικά πά νω στον Ανδρέα Νουλέλη, τη Ρουδιά, που κατέβαινε από την Αγορά. Έ να ς α π ’ αυτούς τον ρώτησε: - Πώς μπορείτε και χρησιμοποιείτε αυτές τις τουαλέτες, κύριε; - Μ εις ε π ά μ ι έ δ ιο υ , π ά μ ι σ του Τ σ ιο ς! Απάντησε ο Ανδρέας. ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΤΣΙΡΟΣ ΗΝΤΑΝ ΒΡΟΥΧΙΡΟΣ Α ’μήτ’ς α πί μ ’κρός ίβριστσι τρίχα στη δ ’λειά τσι λόγιαζι πάντα μι καντζικλίκια να ξιφέβ’. Τουν είχι ζιμένουν για καλά τσ ύρ ’σιντ τσι τουν ίπιρνι στα κτήματα, σα που ’πιρνι τσι του μιγάλο του γιο, που ’νταν αγλήγορους, τσι τ ’ κόρηντ, του Ρηνέλ’, πο ’φγι ύστιρα σν Α υστράλια. Μ ια μέρα χ ’μουνιά τ’σσα, αχάραγα, σ ’κώ σ’τσι μπαρμπα-Στρατήγ’ς να δει του τσ ιρ ό α ν ε ίν ι κ α λ ό ς. Δ ’μ ή τ ’ς, π ο υ τσ’μούντου στ’ απάνου του πάτουμα, απείκασι του πατέραντ, ίν ’ξι σιγά σιγά του παναθύρ’, έρ’ξι νιρό α π ’ του κ ’μάρ’ πα σι μια φρουκαλιά τσ ’ α ρ χίν’σι να τνι κ ’νεί. Ιν’ξι του παναθύρ’ τσι πατέρας να δει τουν ουρα νό, να γ ρ α δ ά ρ ’ του τσ ιρό. Για να ’νι σίγουρους, ίβγαλι όξου τσι του χέριντ, να δει αν ψ ’χ α λ ίζ ’. Δ ’μ ή τ’ς όμους μι τ ’ φ ρ ουκ α λιά έκανι καλά τη δ ’λειάντ. Μ παρμπα-Στρατήγ’ς, σάνι σιγόραρι, είπι: Ε μουρά, μη σ ’κουνώ στι, τ σ ’μηθείτι, γιατί τσιρός είνι βρουχιρός τσ ’ ε θα πάμι σήμιρα στου β’νό! Χαρά χαρούμινους Δ ’μήτ’ς πήγι στου στρώμα τσι συνέχ’σι τουν ραχάτιντ! (Από αφήγηση Σίμου Σκλεπάρη. Αγιάσος, 26.8.2001)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΑΝ’ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ; Ε ν α ς Α γ ισ σ ώ τ ’ς ρ ώ τ ’σι του π α π ά το υ ν Αρμόλαγου του Χατζηαπουστόλου, του Π ιτσλέλ’. Ω π α π ά , κ ά ν ’ α π α γ α ίν ο υ μι τη γ ’να ίκ α μ ’ του Σάββατου γι είνι αμαρτίγια; Τσι παπάς α π ά ντ’σι: Πάγινι τώρα που μπουρείς, γιατί σι καμπόσα χρό­ νια θαν έχ’ς ούλου Σάββατα! ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΜΙΑ ΜΙΡΙΔΑ ΤΟΙΓΕΤ... Β α σ ί λ ’ς Κ α ρ α τζ ά ς, Θ ιο ς σ ’χ ο υ ρ έ σ ’ το υ ν , ήνταν χρόνια καφιτζής μες σν Αγουρά. Άμανι πήρι πλια τ ’ σ ύνταξ’, π ά γινι π ό τι π ότι σ τ’ γαμπρούντ του καφινέ, τ ’ Γιάνν’ τ ’ Κατσαμπού, στου σταθμό το υ ν λ ϊο υ φ ο υ ρ ε ίο υ ν , τ σ ’ έκ α νι π ο υ ς βουγηθά. Κ αλουτσαίρ’, μια μέρα, καθούνταν τέσσιρ’ς κουπέλις απόξου, σ’ ένα τραπέζ’, τσι τρώγαν. Πιθανόν ναν ήνταν Α γγλίδις. Σ ’κώ νιτι μια τσι ρουτά του Βασίλ’ πού είνι του τόιλετ, στα ιγγλέζ’κα, φυσικά. Β ασίλ’ς ίρπαξι μόνου του τόιλετ τσι φώ ναξι σ τ’ κόρη ντ: Μουρή Σταυρίτσα, φέρ’ μια μιρίδα τόιλετ στ’ κουπέλα! $γάηργ, 20.11.2001

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΤΑ ΚΑΟΥΤΣΙΑΡ ΚΑ Μ’ΛΑΡΙΑ...

Ο Αντώνης ο Μηνάς φιλοξενιόταν κάποτε στη Θεσσαλονίκη, στο σ π ίτι του Θεμιστοκλή Χ ατζη­ λ εω νίδ α . Σε μια σ τιγμ ή ρ ω τά ει η γ υ ν α ίκ α του Θεμιστοκλή το Μηνά. Κ ύριε Αντώνη, η γυναίκα σας είναι από την Αγιάσο; Ό χι, ξένη, από την Αγία Παρασκευή. Τι στο καλά, όλοι εσείς οι Αγιασώτες προτιμάτε και παντρεύεστε με ξένες γυναίκες... Εν του ξέρ ’ς, της απαντά, πους τα κ λουτσ ιά ρ’κα τα μ’λάρια εν π ’λιόντι στουν τόπου τουν, πους π ’λιόντι μο παραχουριού! (Από αφήγηση Θεμιστοκλή Χατζηλεωνίδα. Αγιάσος, 3.8.2002)

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΡΕΪΣ - ΝΤΕΡΕ ΣΑΒΒΑΤΙΑΝΟΙ ΣΥΜΠΟΣΙΑΣΤΕΣ Ο α σ η πραγματική έχει γίνει τα τελευταία χρόνια ο Σύλλογος των Καλλονιατών της Αθήνας. Στην α ίθ ο υ σ ά το υ , π ο υ β ρ ίσ κ ετα ι στην οδό Σ π ύ ρ ο υ Δοντά 10, γίνεται σύναξη Μυτιληνιών κάθε δεύτερο Σάββατο, ενώ παλαιότερα γινόταν κάθε Σάββατο. Το τραπέζι είναι πάντοτε γεμάτο με πικάντικους μεζέδες, με καλομαγειρεμένα φαγητά, με ευφραντι­ κά πιοτά, προπαντός ουζάκι, με εύχυμους καρπούς. Οι συζητήσεις απρογραμμάτιστες, μα ενδιαφέρου­ σες και εποικοδομητικές. Τα τραγούδια πολλά και νοσταλγικά. Πότε πότε ακούγεται και ζωντανή μου­ σική, δε λείπουν όμως και οι κασέτες και τα ΌΟ... Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Σύλλογο των Καλλονιατών, στο Διοικητικό Συμβούλιο και στον τέως πρόεδρο Χρίστο Τραγέλη, που είναι ουσια­ στικά ο αμφιτρύωνας, ο οργανωτής των σαββατια­ νών συμποσίων...

Σ τ ι ς 19.6.2002 το Κέντρο Αιγαιακών Λαογραφικών και Μ ουσικολογικών Ερευνών (ΚΑΛΜΕ),

του οποίου πρόεδρος είναι ο συμπατριώ της μας Θεοφάνης Σουλακέλης, παρουσίασε με μεγάλη επι­ τυ χ ία την α φ ιερ ω μ α τική έκδοση «Ρεΐς - Ντερέ» (Τ ρ α γ ο ύ δ ια τω ν π ρ ο σ φ ύ γ ω ν του Ρ εΐς-Ν τερέ Μ ικ ρ ά ς Α σ ία ς με την ο ικ ο γ έ ν ε ια Σ ω τη ρ ίο υ Μαυράκη), στο Ιωνικό Κέντρο (Αυσίου 11, Πλάκα). ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Αναμνηστική φωτογραφία σαββατιανών συμποσιαστών (15.12.2001, Ελευθερίου ιερομάρτυρος). Διακρίνονται, από αριστερά, καθήμενοι: Νόρα Τοντόροβα (Βουλγάρα οικιακή βοηθός), Χριστίνα Πάνου Κοντέλη, Δένα Τσιγγεράκη, Αθανάσιος Τσερνόγλου, Αριστείδης Γιαπαλής, Ελευθερία Παρασκευαΐδου-Αιαρούτσου, Γιάννης Χατζηβασιλείου, Δημήτριος Νιάνας και Χρίστος Τραγέλης, «ψιθυριστής». Όρθιοι: Χαράλαμπος Αναγνώστου, Πάνος Κοντέλης, Μίμης Σαραντάκος, Παρασκευή Χωριανοπούλου-Πολυχρονιάδου, Ηλίας Παπαδόπουλος, Βάσω Δημητρίου Πολυχρονιάδου, Αθανάσιος Πολυχρονιάδης, Μιχάλης Διαρούτσος, Γιώργος Τσαλίκης, Δημήτριος (Τάκης) Πολυχρονιάδης, Δημήτριος Νικορέτζος και Τερψιθέα Χρίστου Τραγέλη.

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΜΠΟΥΡΛΗΣ (1967-2002)

Ο Ν ικ ό λ α ο ς

Μ π ο υ ρ λ ή ς γεν νή θ η κ ε στην Αγιάσο στις 13.8.1967 και απεβίωσε στις 5.7.2002. Γονείς του ήταν ο Γεώργιος Νικολάου Μ πουρλής και η Ειρήνη Βεργένη Στεφανή, που έχουν κ α ι μ ια κ όρ η , την Ελένη. Π αντρεύτηκε την Ανδρονίκη Δημη­ τρίου Γλεζέλη, με την ο π ο ία απόχτησε δυο π α ιδ ιά , την Ε ιρ ή νη κ α ι το Γ ιώ ρ γο, π ο υ είναι 12 και 2 χρονών α ν τ ίσ τ ο ιχ α . Δ υ σ τυ ­ χώς η επάρατη νόσος δεν τον άφησε να χαρεί τη ζωή του και τα παιδάκια του που τα υπεραγαπούσε. Πρόωρα πήρε το δρόμο του μεγάλου τ α ξ ιδ ιο ύ π ο υ δεν έχει γ υ ρ ισ μ ό .Ο θάνατός του συγκίνησε βαθύτατα την κοινωνία της Αγιάσου. Ας είναι ελαφρό το χώμα της Περασιάς που τον σκέπασε. ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΒΛΟΤΙΝΑ Δ. ΜΑΪΣΤΡΕΛΗ (1 9 2 3 -2 0 0 2 ) Σ τ ι ς 18.7.2002 έφυγε για το α ιώ νιο τα ξίδ ι η α γα π η μ ένη σ υ ν τ ρ ό φ ισ σ α το υ σ υ νερ γά τη μας Δ ημητρίου Π αναγιώ τη Μ αϊστρέλη, Β λοτίνα. Η Β λ ο τ ίν α γεννή θη κ ε στην Α γ ιά σ ο σ τις 8.1 1.1923. Π α τέρ α ς της ήταν ο Π αναγιώ ­ της Φ ιλ ίπ π ο υ Τσουκαρέλης κ α ι μητέρα της η Μ α ρ ία Γ εω ρ ­ γ ίο υ Κ ο υ ν το υ ρ έλ η , είχε δε δυο αδερφές, τη Ρ ήγαινα Ε υσ τρ α ­ τίο υ Κ αλαλέ, μακαρίτισ σα σήμερα, και τη Μ ελ α χρ ιν ή Ε υ ­ στρατίου Χατζέλη. Η

εκλιπούσα δέθηκε με τα δεσμά του γάμου στα μαύ­ ρα χρόνια της Κατοχής, το 1943, με το Δημήτριο Μαϊστρέλη και απόκτησαν δυο παιδιά, τον έμπορο Π α ν α γ ιώ τ η κ α ι τη Μ α ρ ία , σ ύ ζυ γο Γ εω ρ γίο υ Τινέλη. Ευτύχησε να δει τέσσερα εγγόνια και πέντε δισέγγονα. Η Βλοτίνα ήταν άνθρωπος με πλούσιο εσωτερικό κόσμο, με ευγένεια, με σύνεση, με εντι­ μότητα, με σεμνότητα. Είχε περίσσια θησαυρίσματα αγάπης και αρετής. Στάθηκε πάντα κοντά στο σύζυγο, στα παιδιά, στα εγγόνια και στα δισέγγονά της, και τους στήριξε όλους στις δύσκολες στιγ­ μές τους. Κανένας που χτύπησε την πόρτα της δεν έφυγε θυμωμένος ή ανικανοποίητος. Η αποδημία της λύπησε βαθιά την οικογένειά της, τους συγγε­ νείς της, τους φίλους της και όλους τους συγχω ­ ριανούς της. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Ιπ

ΓΠΘΓΠΟΓΪίΙΓΠ

ΚΑΛΛΙΟΠΗ Β. ΣΑΠΚΑ (1 9 1 9 - 2 0 0 1 )

Η

Κ αλλιόπη Σ άπκα γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 25.3.1919, άφησε την τελευταία της πνοή στη Λ εμεσό σ τις 20.4.2001 κ α ι α ν α π α ύ ε τ α ι στη Λ άρνακα. Η ταν θυγατέρα του γνω στού κουρέα Σοφοκλή Μαριγλή και αυταδέλφη της Μαριάνθης Ν ικ ο λ ά ο υ Χ α τ ζ η ­ κομνηνού (Κόλλυβά), η οποία απεβίωσε το 1999. Είχε παντρευτεί τον προαποβιώσαντα το 1983 ιχ θ υ ο π ώ λ η Βαγιάνη Κωνσταντή Σ ά π κ α (Κ α μ πούρ η ) κ α ι α π ό χ τη σ α ν ένα γ ιο , το Σ τ υ λ ια ν ό , ο οποίος είναι εγκατα­ στημένος οικογενεια­ κά στη μ εγα λόνη σ ο Κύπρο, όπου εργάζε­ ται. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της έδωσε δείγματα φιλεργίας, καλοσύνης και ανθρωπιάς. Αγαπούσε ιδιαίτερα τον τόπο της και για το περιοδικό «Αγιάσος» ήταν πρόθυμη πληροφορήτρια. Ευτύχησε να πάρει στην αγκαλιά της και να κανακέψει πολυφίλητα εγγόνια... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Αγαπητή Μυρσίνη, η παιδική αθωότητα, το ταλέντο, η τρυφεράδα και η ευαισθησία σου, αποτελούν απάντηση στο σύγχρονο σκληρό κόσμο που ζούμε. Το ότι το έργο σου κατάκτησε τη σημαντικότατη διάκριση στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Εικονογράφησης Δ ιηγημάτω ν του Π απαδιαμάντη, ανάμεσα σε 3.000 άλλα έργα, με χαροποιεί ιδιαίτερα και με κάνει υπερήφανο για τον τόπο μας, την Αγιάσο, που «γεννά» τέτοια αξιόλογα ταλέντα. Σου εύχομαι ολόψ υχα να διατηρήσεις την ψ υχική σου ευαισθησία και να συνεχίσ εις να μας κάνεις υπερήφανους με ανάλογες δ ια κ ρ ί­ σεις και στο μέλλον. Με αγάπη ο Δήμαρχος Αγιάσου

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΛ. ΨΥΡΟΥΚΗΣ * Α ποόέκτρια της παραπάνα) επιστολής είναι η μαθήτρια Μυρσίνη Παναγιώτου Κουτσκουδή, για τη διάκριση της οποίας γράψαμε στο προηγούμενο τεύχος.

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Ο Ιω ά ννη ς Ε υ σ τρ α τίο υ Χ α τζη λ εω νίδ α ς (Ν. Αφρική) πρόσφερε 100€ στη μνήμη της Ευστράτιος Σταύρου Σταυρακέλη. Η Μαιρη Κορομηλά πρόσφερε 50€ στη μνήμη του συζύγου της Παναγιώτη Δημητρίου Κορομηλά. Η Ελπίδα Μολυβιάτη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα της Πάνου Πανανή. Ο Παναγιώτης Τζέγκος (Μελβούρνη) πρόσφερε 20€ στη μνήμη του Παναγιώτη Δημητρίου Κορομηλά.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 29.6.2002, στον Ιερό Ναΐσκο του Αγίου Γ εω ργίου, στο Κτήμα Π εντελικ ό ν, τελέστηκε ο γάμος του Βασιλείου Κακουλίδη και της Εριφύλης, θυγατέρας του Ιωάννη Τσιρώνη και της Καλλιόπης Χατζηβασιλείου. Ευχόμαστε ολόψ υχα η νέα τους ζωή να είναι χαρούμενη και ευτυχισμένη. »

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Μ έ σ ω του περ ιο δικ ο ύ «Α γιάσος» εκφράζω, ολόψυχα, τα θερμά μου συγχαρητήρια στην εγγονή μου Φ ω τία Γ ια ν ν ικ ο π ο ύ λ ο υ , π ο υ π έτυ χ ε στην Ιατρική Σχολή Κρήτης κατά τις φετινές Πανελλα­ δικ ές Ε ξετάσεις, καθώ ς επίσης κ α ι στον εγγονό μου Πάνο Γιαννικόπουλο, που πέτυχε στη Σχολή Η λ ε κ τ ρ ο λ ό γ ω ν Μ η χ α ν ικ ώ ν κ α ι Τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς Υπολογιστών Πάτρας. Για τους υψηλούς στόχους τους τους εύχομαι καλή πρόοδο. ΚΛΕΟΝΙΚΗ Φ. ΡΟΥΓΚΕΛΗ

Σ τ ο Β ασίλειο Κ ακουλίδη κα ι στην Εριφύλη Τσιρώνη, που δέθηκαν πρόσφατα με τα δεσμά του γάμου, εκφράζουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια και ευχόμαστε η νέα τους ζωή να είναι ευτυχισμένη. Οικογένεια ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ και ΦΙΛΙΤΣΑΣ ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ

Σ τ ι ς 29.6.2002, στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Π αναγιτσα) Π. Φαλήρου, τελέστηκε ο γά μ ος του Ιω άννη Α νδρέα Γερομεριάτη κ α ι της Φανής Ευτυχίου Κορουγένη. Ευχόμαστε ολόψυχα ο βίος τους να είναι ανέ­ φελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας. *

Σ τ ι ς 14.7.2002, στον Ιερό Ναό του Αγίου Ερμο­ λάου Παλαιοκήπου, τελέστηκε ο γάμος (παραδοσια­ κ ό ς β υ ζ α ν τ ιν ό ς ) το υ δ α σ κ ά λ ο υ Ε ρ μ ο λά ο υ Γρηγορίου Ιατρού και της νηπιαγωγού Χρυσάνθης Βασιλείου Στράνταρη. Ευχόμαστε ο βιος τους να είναι ανέφελος, πλή­ ρης χαράς και ευτυχίας. *

Σ τ ι ς 20.7.2002, στον Ιερό Ναό της Αγιας Σοφίας Ν. Ψ υ χικ ο ύ , τελέστηκε ο γά μ ος του Π αναγιώ τη Α ρ ισ τείδ η Γ κοβάτσ ου κ α ι της Κ ω ν σ τ α ν τίν α ς Παναγιώτη Καραμούντζου. Ευχόμαστε ολόψυχα ο βιος τους να είναι πλή­ ρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α . Δ ια τίθ εντα ι α ντίτυ π α τω ν βιβλίω ν που εξέδωσε ο «Φ ιλο π ρ ό ο δο ς Σ ύλλογος Α για σ ω ­ τών»: 1. [Ε.ΓΙ. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Α θήναις 1896. 5€. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον της νήσου Λέσβον,Αθήνα 1997. 15€. Τα βιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α πό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€, αντί­ στοιχα). Β . Επίσης διατίθενται βιβλιοδέτη μι νοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (45€). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμ ος (68-85, 1992-1994), Ε ' τό μ ο ς (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000).

ΓΑΜΟΙ - Χριστόφορος Εμμανουήλ Δριτσας Ευφροσύνη Γρηγορίου Παπαπορφυρίου (Ελληνικός Ορθόδοξος Ναός Αγίας Αικατερίνης και Αγίου Γεωργίου, Α$Ιοπα, 7.9.2002)

- Γεώργιος Ιωάννου Μαντζαβέλας Ευανθία (Εύα) Μιχαήλ Κορομηλά (Ιερός Ναός Φανερωμένης Χολαργού, 5.10.2002)

- Σταύρος Γεωργίου Λάντσιας Μαριάνθη Βασιλείου Λούπου (Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνας Θησείου, 6.10.2002)

- Παναγιώτης Βασιλείου Δελόγκου Ειρήνη Προκοπίου Δαγιέλη - Παναγιώτης Ιωάννου Καραφύλλης Σπυριδούλα Φ ιλίππου Τσαλίκη

ΒΑΦΤΙΣΗ Σ τ ι ς 19.5.2002 στον ιερό ναό της Π α ναγίας Αγιάσου έγινε η βάφτιση του Ταξιάρχη, γιου του Νίκου και της Καλλιόπης Μαϊστρέλη. Στους ευτυχείς γονείς, στους άλλους συγγενείς, καθώ ς κ α ι στους α νά δοχους, Γιάννη και Μ αρία Ανεμου, ευχόμαστε να τους ζήσει.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 11.5.2002, στο μ η τρ ο π ο λιτικ ό ναό του Αγίου Α θανασίου Μ υτιλήνης, τελέστηκε ο γάμος του Χ ριστόφ ορου Ιω άννου Χ ατζηβασιλείου και της Σοφίας Ευστρατίου Μ αλαπάσχα. Εύχομαι ολόψυχα ο δρόμος της νέας τους ζωής να είναι ανθόσπαρτος. ΜΥΡΣΙΝΙΩ ΔΗΜ . ΒΛΑΣΤΑΡΗ

ΘΑΝΑΤΟΙ - Ιωάννης Ευστρατίου Βασλάς (12.5.2002. Κοιμητήρι Αγ. Βασιλείου Περιστεριού, 14.5.2002)

- Μαρία Βαμβαλέλη, χήρα Ιωάννου - Δημήτριος Ευστρατίου Τσέγκος 15.9.2002, Μυτιλήνη)

-

Μελίνα Ανδρέα Παπαγεωργίου Μαριγώ Λημναίου, χήρα Σταματίου Προκόπιος Ευστρατίου Μπαγιέλης Ηλίας Ηλία Πρινιτου Αναστάσιος Κωνσταντίνου Γρίβας