Agiasos mag 141 2004

Η Ανθούλα Σταύρου Ρόδανου με εορτα­ στική παραδοσιακή αμφίεση...

Ο Απόστολος Σταύρου Γεωργαντής στην Ανακτορική Φρουρά.

Ο Ευστράτιος Γρ. Καραφύλλης με τη βαφτισιμιά του Ειρήνη Θεοφ. Σουλακέλη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Έξαρση της ωμής και της τυφλής β ία ς ....................................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Κ Ε ' ) ............................................................................. ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Νοσταλγικές θύμησες και στοχασμοί. Ανοιξιάτικοι γλυκασμοί, γιορτές και ξεφαντώματα.... ΧΡΥΣΟΘΕΑΣ ΚΩΝΣΤ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΟΥ, Φ ωτογραφικά στιγμιότυπα. Μ αρία Προκ. Τ ζανετόγλου.................................................... ΟΜ ΗΡΟΥ ΚΟΝΤΟΥΛΗ, Μνήμες από την Εθνική μας Αντίσταση. Το λαϊκό ηφαίστειο της 25ης Μ αρτίου του 1944..................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ευστράτιος Γεωργίου Τζέγκος. Έ να ς επιδέξιος τεχνίτης της χτεσινής Α γιάσου............................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αναγναχτιήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Φορέας υλοποίησης δυο σημαντικών προγραμμάτων.... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Η επιθεώρηση «Ολυμπιάδα... πίσω έχει την ο υ ρ ά »..................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Απόδειξη εισφοράς υπέρ τω ν εθνικών α να γκ ώ ν................... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Έ διετσ ’ τα λέγαν γι π ρ ο υ τ ν ο ί ( Ζ ' ) ............................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Κ α λ υφ ού............................................................................................... ΚΩΣΤΑ Γ. Μ ΙΣΣΙΟΥ, Πριν η επιτάφιος πομπή (ποίημα). Και τώρα που τα πέταλα της οδύνης (ποίημα). ΟΜ ΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΑΡΙΓΩΣ, Τραγούδι ΔΗΜ ΗΤΡΗ ΖΑΡΟΔΗΜ ΗΤΡΑΚΗ, Μ προς στον τάφο σου (ποίημα).................................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΔΗ, Αγιάσος (ποίημα). ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΑΡΙΓΩΣ, Τραγούδι. ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Δώκαν σ ’ φτουχο ί τ ’ σαρακουστή... (πο ίη μ α ) .................................................................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ν. ΞΑΦΕΛΗ (ΝΕΚΡΟΤΑΛΟΥ), Απίστευτα και όμως αληθινά. Ή μουν ζω ντανός και έκαναν τα κόλλυβά μου....... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ο Δήμος Αγιάσου σε τροχιά πραγματώσεων. Σύντομος Απολογισμός Δράσης Έ τους 2003 ... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Τα σχολεία της Αγιάσου δραστηριοποιούνται. Επιβράβευση μαθητικών καλλιτεχνικών πραγματώσεων . ΓΙΑΝΝΗ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, Β ιβλιο-κριτική..................................................................................................................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Π ροκόπης Κουτσκουδής, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου)...................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε.............................................................................................................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΜΑΡΙΑΝΘΗΣ ΚΑΡΑΦΥΑΑΗ-ΚΑΡΥΩΤΗ, Αυτοί που φ εύ γο υ ν ........................................................................................... ΘΑΝΑΣΗ ΣΟΦ. ΠΟΑΥΧΡΟΝΙΑΔΗ, Μνήμη Γ. Κ αραμ ανλή........................................................................................................................... Κ οινω νικά............................................................

Σελ.

3 4 5 7 8 9 13 15 17 18 19 20 21 22 25 29 32 34 35 35 37 38

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Η Αγιάσος με το βιγλάτορα Όλυμπο συμμετέ­ χουν στο πανηγύρι της φύσης (2004). (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιάκατου)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Η Αγγελική Δημητρίου Αμπουλού, το γένος Σπύρου Σκλεπάρη, με τη φαμίλια της, μετά την Ανάσταση στον Ιερό Ναό της Παναγίας Αγιάσου (1987). (Φωτο-Τζίμης Αμπουλός)

Ι8$Ν 1106-3378

ΕΞΑΡΣΗ ΤΗΣ ΩΜΗΣ ΚΑΙ ΤΥΦΛΗΣ ΒΙΑΣ ρούς και αδύναμους. Οι ορατοί κίνδυνοι θέτουν δικαιολογημένα σε συναγερμό τις δυνάμεις της όλο που διαθέτουν το βαρύτιμο προικιό της νόη­ καταστολής, γεγονός που συνεπάγεται τεράστια σης. Επιτακτικό όμως και το αίτημα της συνεργα­ έξοδα, τα οποία βαρύνουν τους λαούς και συντε­ σίας, της φιλίας και της ειρήνης των λαών. Ό λοι λούν στο οικονομικό τους ξεζούμισμα. Ολοχρογνωρίζουν το καλό και το επιδοκιμάζουν, άσχετα νις τυφλά χτυπήματα, πότε εδώ και πότε εκεί, αν στην πράξη πολλοί επιλέγουν το αντίθετο. Ε ί­ σκοτώνουν ανυπεράσπιστους πολίτες. Και τούτο ναι και τούτο μια από τις πολλές αντινομίες που είναι φυσικό, για τί αυτοί δε διαθέτουν ούτε φρου­ χαρακτηρίζουν την κοινωνία... ρές ούτε σωματοφύλακες ούτε θωρακισμένες μερΗ βία στις μέρες μας και την έντασή της δυνά­ σεντές. Ανώνυμοι πολίτες, άνθρω ποι του καθημε­ μωσε και τη μορφικότηρινού μόχθου και της τα της πλούτισε, εναρ­ βιοπάλης, είνα ι συνή­ μονιζόμενη με τα νέα θως τα θύματα. Α νυπο­ δεδομένα της εξέλιξης ψ ία σ τοι συνάνθρω ποί της τεχνολογία ς. Π α ­ μας έχασαν τη ζωή τους ντού εκδηλώνονται π ό ­ στους δίδυμ ους π ύ ρ ­ λεμοι, εξεγέρσεις, δια ­ γους της Νέας Υόρκης, μάχες, συγκρούσεις, τα ­ στο πολύπα θο Ιράκ, ραχές, κτηνώδεις π ρ ά ­ όπου οι εκατόμβες συ­ ξεις. Το αίμα, αδίκων νεχίζονται, και πρόσφα­ και δικ α ίω ν, ενόχω ν τα στην Ισπανία του και αθώων, μαχομένων Αθνάρ, για να περιορι­ και αμάχω ν, χύνεται στούμε σε λίγα χαρα­ ποταμηδόν στα π εδία κτηριστικά παραδείγμα­ του πλεονάζοντος ιμπε­ τα. Μ ισθοφόροι, στραριαλιστικού τυ χ ο δ ιω ­ τολογημένοι ως επί το κτισμού, της μισαλλο­ πλείσ τον από φτω χά δοξίας, του φανατισμού κ οινω νικ ά στρώ ματα, και του νιτερέσου... πληρώνουν με τη ζωή Αντί να βελτιώσουμε τους το στερνό καταφύ­ τις συνθήκες της πρ ο­ γιο για κάποια επισφα­ σωρινότητας μας στη λή επιβίωση, για ένα έν­ γη, αποδεσμεύουμε τα στολο μεροκάματο... επιθετικά μας ένστικτα, Επαληθεύεται και παρασυρμένοι και από στους δύσκολους και­ λογής λογής σειρήνες. ρούς μας πω ς άλλοι Έχουμε εμπλακεί τελευ­ Από ταχυδρομικό δελτάριο «Νεανικού Ομίλου Σύρου». τρων τα δαμάσκηνα και ταία σ’ ένα άσχημο και άλλοι μουδιάζουν, πως άλλοι παίρνουν αλόγιστες ύποπτο πα ιχνίδι πολιτισμικοθρησκευτικής διαμά­ αποφάσεις και άλλοι τις εκτελούν και κατά συνέ­ χης, που δεν ξέρουμε πόσα χρόγια θα βαστάξει. πεια ζαλώνονται τον πόνο και τη δυστυχία. Σε πε­ Απότοκη της έντασης τω ν σχέσεων Ανατολής και ριόδους ανεργιακής κρίσης οι πολεμοκάπηλοι εργο­ Δύσης και η τεχνηέντως διαφημιζόμενη στην επο­ δότες δρομολογούν ευκολότερα τα συμφέροντα χή μας τρομοκρατία, αρχέγονο όπλο επίτευξης τους, αφού η ζωή του ανθρώπου γίνεται φτηνότερη ποικίλων στόχων... στο χρηματιστήριο των αξιών του πολιτισμού μας... Ο μπαμπούλας της τρομοκρατίας απειλεί, εκβιάζει, πειθαναγκάζει, εκμεταλλεύεται ισχυ­ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ροοαώνια η έχτρα στους ανθρώπους, π α ρ ’

ΠΑΤΡΙΑ Ο ΓΝΩΣΤΙΚΑ Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΕ Μ ε τ ά την απελευθέρωση το μαγαζί αυτό έγινε για κάποιο χρονικό διάστημα γραφείο του Πανεργατικού Κέντρου Αγιάσου. Θυμάμαι επίσης πως κά­ ποια! χρόνια το είχε υφασματοπωλείο - πραματευτά­ δικο ο Πάνος Γλεζέλης (Ξ’νέλ’). Στις αρχές του 1953, όταν απολύθηκε από το στρατό, το άνοιξε ο Ευστράτιος Ιωάννη Βαρουτέλης (Καζάνα) και το ονόμασε «ΟΙΝΟΜΑΓΕΙΡΕΙΟΝ Η ΚΟΡΕΑ», επειδή είχε πάει ως στρατιώτης στην Κορέα. Ο Γιάννης Ακριβλέλης όμως, που όπως θα δούμε αργότερα, είχε λίγο παρακάτω εστιατόριο, κινούμε­ νος από επαγγελματική αντιζηλία, ανάρτησε, από τη μια άκρη του δρόμου έως την άλλη, ένα μεγάλο άσπρο πανό, στο οποίο με μεγάλα κεφαλαία γράμ­ ματα έγραψε: «ΑΛΤ! 38ος ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΣ». Αυτό βέβαια ήταν τότε επίκαιρο θέμα, επειδή είχε επέλθει συμφωνία μεταξύ Νότιας και Βόρειας Κορέας ο πό­ λεμος να σταματήσει σ’ αυτό το σημείο. Έτσι και οι πελάτες δεν έπρεπε να συνεχίσουν το δρόμο προς το οινομαγειρείο του Βαρουτέλη, αλλά να σταματή­ σουν και να φάνε στο εστιατόριο του Ακριβλέλη. Στο μαγαζί το οποίο περιγράφουμε στεγάστηκαν επίσης για κάποιο χρονικό διάστημα τα Γραφεία της ΔΕΗ. Διευθυντής τότε ήταν ο ρηξικέλευθος Ευστρά­ τιος Τζίνης, ο οποίος, για να τονίσει την πρόοδο της ΔΕΗ, είχε κρεμασμένη μέσα μια μεγάλη φωτογρα­ φία του γέρου Γιάννη Καραφύλλη (Νταγή) με τη συμβία του Ελπινίκη Αξιομακάρου (Μπρουσκέλινα). Το Πινιώ στο ένα της χέρι κρατούσε λαδοφάναρο και με το άλλο κρατούσε αγκαζέ το σύζυγό της και τον οδηγούσε τη νύχτα στο σπίτι τους στον Απέ­ σο. Από κάτω είχε γραμμένη τη χαρακτηριστική λε­ ζάντα: Η ΑΓΙΑΣΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΗ. Την ιστο­ ρική αυτή φωτογραφία, τη βλέπω τώρα κρεμασμένη στα Γραφεία του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασω­ τών στην Αθήνα. Στη συνέχεια, εκεί που τώρα στεγάζεται το Ταχυ­ δρομείο Αγιάσου, ήταν για πολλά χρόνια το ραφείο του Κομνηνού Τσουκαρέλη. Εκτός από τους πολ­ λούς άλλους συνεργάτες του, μόνιμα εργαζόταν εκεί και ο ράφτης Ευστράτιος Καλυφός, που ήταν και άνθρωπος της εκκλησίας, προσηνής και ενάρετος μέ­ χρι το τέλος της ζωής του. Δεν ευτύχησε βέβαια να δημιουργήσει δική του οικογένεια, είχε όμως αφο-

Ο καλόγερος Παναγιώτης Χατζησάββας (Μαγκανάς) και ο ξυλουργός Δημήτριος Ευστρατίου Βασιλτσιωτέλης (Κουτσούκα) έξω από το άλλοτε κατάστημα, στη γωνία του πρώ­ του στενού, αριστερά, ανεβαίνοντας από την Αγορά, όπου σήμερα στεγάζεται το Καθαριστήριο του Γεωργίου Καζάνη. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Παναγιώτης Αημητρίου Βασιλτσιωτέλης)

σιωθεί στην εκκλησιά και αποτελούσε λαμπρό παρά­ δειγμα αρετής και σωφροσύνης. Στο πίσω μέρος του ραφείου του Κομνηνού Τσου­ καρέλη, υπήρχε πριν από χρόνια ένα άλλο μικρομάγαζο, που θυμάμαι πως το είχε κουρείο ο Ευστράτιος Γου­ γουτάς (Λεμόνι), ο οποίος πέθανε τελευταία στη Μυτι­ λήνη, όπου ζούσε με τη δεύτερη σύζυγό του, την ευγενέστατη Κική, που καταγόταν από τη Σάμο, που τον πρό­ σεχε πάρα πολύ και που τον περιποιόταν με μεγάλη αφοσίωση. Τα τελευταία χρόνια τον επισκεπτόμουν συ­ χνά στο σπίτι του και μάθαινα πολλά από τα παλιά της Αγιάσου, που τον ευχαριστούσαν να τα διηγείται. Ευ­ καιριακά πρέπει να σημειώσουμε πως και η φροντίδα της μονάκριβης κόρης του Νίτσας και του γαμπρού του Τάσου Αργύρα ήταν άψογη και υποδειγματική. Με την πάροδο του χρόνου ο Κομνηνός Τσουκαρέλης μεταφέρθηκε στο απέναντι νεόδμητο δικό του οίκημα και οι ιδιοκτήτες του το ανακαίνισαν εκ βά­ θρων και δημιουργήθηκε καφενείο, το οποίο εκμεταλ­ λεύτηκαν ο ελαιοχρωματιστής Στρατής Πασχαλιάς, ο Παναγιώτης Μαϊστρέλης (Φασίτης, Μπούγιά) και ο Γιάννης Παυλής (Βασλάς), για να στεγαστεί τελικά σ’ αυτό μέχρι σήμερα το Ταχυδρομείο Αγιάσου (ΕΛΤΑ). Εδώ όμως, στο «Νέο Κόσμο», όπως ονομάζεται η συνοικία αυτή, θα σταθμεύσουμε λίγο κι αφού ξε­ κουραστούμε και φρεσκάρουμε τη μνήμη μας, θα επανέλθουμε στην πλατεία της Αγοράς, για να δούμε τα μαγαζιά και για να θυμηθούμε τους παλιούς συγ­ χωριανούς μας από την αριστερή προς τα επάνω πλευρά και μέχρι πάλι το «Νέο Κόσμο». (Συνεχίζεται) ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΝΟΣΤΑΛΤΙΚΕΣ ΘΥΜΗΣΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ Ανοιξιάτικοι γλυκασμοί, γιορτές και ξεφαντώματα Όμορφα που ήταν στο χωριό τ' αλλοτινά τα χρόνια , δε μας φόβιζαν γηρατειά ούτε και τ' άσπρα χιόνια. Αλλά κι αν μεγαλώσαμε κι οι άνθρωποι αλλάξαν, τα όμορφά του χρώματα και την καρδιά μας βάψαν. Α νοιξη στην πανέμορφη Αγιάσο! Μια Άνοιξη αλλιώτικη για μας μετά τα δύσκολα χρόνια, που άφησαν το μίσος και το πάθος του ανθρώπου για τον άνθρωπο. Μια ανάσα στην ψυχή μας. Κάπου στη δε­ καετία του ’60. Μια κωμόπολη μελίσσι σωστό. Ζωή και κίνηση για αναδημιουργία. Μια Πρωτο­ μαγιά που δεν ξεχνιέται ποτέ. Όλα επιθυμητά, όλα καλοδεχούμενα από τα νιάτα. Τα βουνά γύρω από την Αγιάσο γεμάτα κόσμο. Στη Φαμάκα, στον Πεύκο, στη Δεξαμενή, στον Αϊ-Γιάννη, στον Μπουρό, στο Καστέλι, στο Λιάκα, στον Αϊ-Πανέρα. Τραγούδια, γέλια, φωνές και κούνιες! Πολλές κούνιες! Να τρα­ γουδούν οι κοπέλες και να ανεμίζουν τα φουστάνια πέρα δώθε. Τα αγόρια πάντα από κοντά και το ερω­ τικό σκηνικό πανέμορφο. Και λουλούδια! Πολλά λουλούδια, αγριολούλου­ δα και ήμερα είχε τότε η Αγιάσος. Ολόδροσα λόγω του υψόμετρου και του λαμπερού ήλιου. Μαζεύαμε «κούτσες», καμπάνες, λίρες, απυραθέλια, κίτρινες μαργαρίτες, σαλέπια. Ακόμα αγιόκλημα, φούλια,

τριαντάφυλλα και γαρίφαλα, που μοσχοβολούσαν. Στις χλωρές κληματόβεργες δέναμε τις πρασινάδες και τα λουλούδια, τις φτέρες τις δαιμονιαριές, τα χλωρά μονόσκορδα, για το κακό μάτι, και «τρικουτσιές» ανθισμένες, μαζί και κάτασπρο μυρωδάτο σαμπούκο... Η παρέα μου με ένα τριαντάφυλλο στ’ αφτί και μια ντιπ για ντιπ Αγιασώτισσα εξέφραζε το θαυμα­ σμό της με λόγια απλά: Τι όμουρφα που ’νι τν Ά νοιξΊ Μουσκουβόλ’σι του σ ’κώτι μ'. Και δεν είχε άδικο, νομίζω. Έπρεπε να κρεμαστούν τα στεφάνια από την παραμονή, για να φαντάζουν στα μπαλκόνια πανέμορφα. Έπρεπε να κάνουμε σταυρούς με βρά­ σμα στις ξύλινες πόρτες της Αγιάσου, για το καλό και για την ευτυχία που έφερνε η Άνοιξη. Ο αντίλα­ λος από το αγαπημένο τραγούδι έπρεπε ν ’ ακούγεται παντού:

Πρωτομαγιά τα λούλουδα γιορτάζουν και τα πουλιά τα ταίρια τους φωνάζουν. Καιρός να μαζέψουμε και βότανα από την πλού­ σια φύση. Η γιαγιά μου με ένα τσαπάκι έβγαζε τους βολβούς από το σαλέπι, τους έπλενε, τους περνούσε σε κλωστή με την «καπλαντουβιλόνα» και τους κρέμαζε στον ήλιο, για να ξεραθούν. Μετά τους καπανούσε στο «γ’δέλ’» το πετρένιο με το «γ’δουχιρέλ’», που είχε αγοράσει από το Κουπέλ’, τον Ασωματιανό, και το ρόφημα «σαλέπι» ήταν έτοιμο, για να μας ανα­ κουφίσει από τον πονόλαιμο. Άλλο ανοιξιάτικο απο-

Ενθύμιο σχολικής εκδρομής στους Αγίους Αναργύρους Ασωμάτου, το 1958. Διακρί­ νονται, από αριστερά, οι μα­ θητές και οι μαθήτριες της Η' τάξης του τότε Ενιαίου Γυ­ μνασίου Αγιάσου. Μπροστά: Ειρήνη Γλεζέλη, Χαρίκλεια Χατζηπροκοπίου, Μυρσίνη Χουτζαίου, Ελένη Σκλεπάρη και Γεώργιος Καρατζάς. Όρθιοι: Βασίλειος Σκλεπά­ ρης, Γιάννης Γουγουτάς, Χρί­ στος Στεφάνου, Στρατής Χαλέλης, Γιάννης Χατζηβασιλεί­ ου, Μιλτιάδης Μαϊστρέλης και Γιάννης Ταλέλης.

χρεμπτικό ήταν η μαλακτική «ταιρασουμαστίχ’», που προερχόταν από τον κορμό της κερασιάς. Τότες ήταν πολλές οι κερασιές γύρω από την Αγιάσο. Ποικιλίες διάφορες, της «Κηφισιάς», άσπρα πετροκέρασα για γλυκό, και άλλα. Απαραίτητο βότανο ήταν ο πανέ­ μορφος σαμπούκος, ο οποίος μοιάζει με κάτασπρη ανθισμένη ομπρέλα. Το εκχύλισμά του είναι χρήσιμο για πλύσεις στα μάτια και για θεραπευτικό ρόφημα. Η μάνα μου συνήθιζε, θυμάμαι, την Άνοιξη να μα­ ζεύει ροδοπέταλα, από την ποικιλία μαγιάτικη τρια­ νταφυλλιά, που μοσχοβολούσε. Στις μέρες μας είναι πολύ λίγες οι τριανταφυλλιές αυτού του είδους, δυ­ στυχώς. Από τα φύλλα αυτά έβγαζαν με απόσταξη το ροδόσταμο, κι ακόμα έκαναν ωραίο γλυκό του κου­ ταλιού, που είναι άριστο καθαρτικό του εντέρου. Τέ­ λος με ροδοπέταλα μαγιάτικα έκαναν και μυρωδάτη σμύρνα, το παραδοσιακό θυμίαμα μαζί με δάκρυ της ελιάς, για να θυμιατίσει ο ιερέας τη Μεγάλη Παρα­ σκευή. Αλλο βότανο ήταν το σπαθόχορτο, που έβαζε η μάνα μου τα λουλούδια του μαζί με λάδι και που ήταν θεραπευτικό για παθήσεις του στομαχιού και για τα ζώα, για τις πληγές τους. Να μην παραλείψω το «σ’καμνουκράσ’», που γινόταν από μούρα, από μαύρους «κατράδες», βρασμένους με λίγη ζάχαρη, και που το ζουμί τους ήταν στυπτικό, κατάλληλο για άφθες και για ξεφουσκώματα του στόματος. Και ακόμη τα «απυραθέλια», το χαμόμηλο. Από την Καλαθού ανοιξιάτικα μάζευε η γιαγιά μου τα κατακόκκινα κράνια, που μαζί με κονιάκ και ζάχαρη στον ήλιο έδιναν ένα θαυμάσιο ηδύποτο, όταν η χημεία δεν είχε μπει ασύστολα στη ζωή μας. Δεν παρέλειπαν να κόψουν και τον καταπράσινο δροσερό «ουρνό», για να κάνουν γλυκό του κουτα­ λιού. Όλα αυτά ήταν εφόδια παρηγοριάς, που οι ανε­ πανάληπτες νοικοκυρές τα φρόντιζαν εκείνα τα χρό­ νια, για να αντιμετωπίσουν ανάλογα τις συνέπειες της βαρυχειμωνιάς, που θα τις έβρισκε. Εξάλλου, τι καλύτερο από μια κουταλιά γλυκό και ένα ποτήρι δροσερό νερό του Τσίγκου, μαζί με εγκαρδιότητα και γαλήνη, για να φύγει ο μουσαφίρης κατευχαριστημένος από το σπίτι μας και να μας ξανάρθει; Είπαμε ότι η απλότητα πάντα ηρεμεί από το άγ­ χος της καθημερινότητας, που είναι αβάσταχτο και ψυχοφθόρο, προϊόν του εγωισμού, της αλαζονείας μας και του παραλογισμού των καιρών μας. Εμείς θυμόμαστε αυτές τις ανεπανάληπτες στιγμές, που εί­ χαμε την τύχη να γνωρίσουμε, που σε άλλους τώρα φέρνουν δάκρυά νοσταλγίας και που για άλλους αποτελούν βαρετά και άσχετα βιώματα, μέσα στο βιαστικό ρυθμό της ζωής που διανύουμε, με απώτερο σκοπό το εύκολο κέρδος και την απόλαυση των επι­ τευγμάτων της τεχνολογίας και της προόδου της.

Άνοιξη και πάλι της δεκαετίας ’60 και μαζί η δι­ πλή εθνική και θρησκευτική γιορτή, του Ευαγγελι­ σμού και της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Προετοιμα­ σία να δουν τα μάτια σου στην Αγιάσο, κυρίως στα σχολεία μας. Ό γυμναστής μας, ο αγαπημένος Χ ρί­ στος Μητσιώνης, να δίνει τον καλύτερό του εαυτό. Δίπλα του τα θαυμαστά παιδιά των γυμνασίων. Πρό­ βες για εθνικούς χορούς, πρόβες για την παρέλαση, και μεγάλη παιδεία για το ιστορικό της σημαντικής για το έθνος ημέρας. Όλοι ήμαστε περήφανοι για την Επανάσταση του 1821, για τη Φιλική Εταιρεία, για τους οπλαρχηγούς και για τους απλούς αγωνιστές, που πολεμούσαν «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Αποκορύφω­ μα των εορταστικών εκδηλώσεων της 25ης Μαρτίου ήταν πάντα μια καλοφροντισμένη σε εμφάνιση και σενάριο ερασιτεχνική παράσταση. Αυτό γινόταν από τα παιδιά των σχολείων στο τότε Κινηματοθέατρο της Αγιάσου «Όλυμπος». Θυμάμαι το θεατρικό έργο «Παπαφλέσσας», που μου έμεινε στο νου σαν κάτι το θαυμάσιο, σχετικά με τις τεχνικές δυνατότητες των χρόνων εκείνων. Μια άλλη χαρά για εμάς ήταν οι πανέμορφες εκ­ δρομές, που τις περιμέναμε ανυπόμονα. Στον ΑϊΔημήτρη με τις δροσιές του, στους Αγίους Αναργύ­ ρους με τα κρυστάλλινα νερά, στου Σπανού το Ράχτο, με τη μαγευτική θέα, στη Μεγάλη Λίμνη και σπάνια, με κανένα φορτηγό, στη Σκάλα Πολιχνίτου. Θυμάμαι το Γιάννη τον Κουζέλη, τον πρώτο μηχα­ νόβιο. Η επιθυμία μας να καθίσουμε στη μηχανή του ήταν μεγάλη. Ομορφιές παντού. Πεύκο και κα­ θαρός αέρας στο Τσαμλίκι, μαζί και έρωτες αγνοί και ονειρεμένοι. Στην τσέπη της μαύρης γυμνασιακής ποδιάς με τον κατάλευκο πικέ γιακά και με τα επιχρυσωμένα «μανικουκούμπια», αχώριστος σύντροφος στα νεα­ νικά μας όνειρα ήταν η χιώτικη μαστίχα. Να τη μα­ σάμε με τα μαργαριταρένια δόντια μας και να μο­ σχοβολά το στόμα. Τα κάτασπρα σοσόνια και οι λα­ στέξ ζώνες απαραίτητο εξάρτημα και ομορφιά. Τα κάτασπρα πάνινα παπούτσια τα προσέχαμε πολύ και τα φρεσκάραμε με παχύρευστο «στουμπέτσ’». Σε μια τέτοια Άνοιξη, να και η μάνα μου, η παρα­ δοσιακή, η γλυκύτατη Μαρία. Μέσα στο κατώι μας, στο σκοτάδι, είχε πολλές μικρές γλαστρούλες με χώ­ μα και φυτεμένο σ’ αυτές τον πανέμορφο «κουκουρόβλου», που όταν μεγάλωνε γινόταν σαν ολόξανθη περούκα. Μαζεύαμε το σπόρο από το σιτάρι, που κα­ θαρίζαμε το καλοκαίρι για τον τραχανά, και τον φυ­ τεύαμε. Τον «κουκουρόβλου» τον πηγαίναμε στην εκ­ κλησία για το στολισμό του Επιταφίου, μια και δεν υπήρχαν τότε ανθοπωλεία, για να αγοράσουμε λου­

λούδια. Εξάλλου, τι να τα κάναμε, αφού η λεσβιακή ύπαιθρος ήταν ένα απέραντο λουλουδένιο χαλί, πριν τα φυτοφάρμακα δηλητηριάσουν τα πάντα. Άνοιξη και Μεγάλη Εβδομάδα, σαράντα πενήντα χρόνια πριν στην αγαπημένη πανέμορφη Αγιάσο! Τα παιδιά να τρέχουν στα βουνά, να γεμίσουν τις πανέρες με λογιών λογιών λουλούδια, να στολιστεί ο Επιτάφιος, για να δεχτεί το Θεάνθρωπο: Αι γενεαί νυν πάσαι ϋμνον τή ταφή σου προσφέρουσι, Χριστέ μου!

Τη Μεγάλη Εβδομάδα φορούσε ο κόσμος σκούρα ρούχα στην εκκλησία και νήστευε σαράντα μέρες. Λα­ χταρούσαμε να ’ρθει η Λαμπρή η «στουλ’δού». Να βάλουμε τα πολύχρωμα φουστάνια, με τα φουρό και τις πολλές σούρες, τους κανονέδες και τις πιέτες. Να βάψουμε αβγά με το τούλι και με πρασινάδες, μαζί και με «απυραθέλια». Υπήρχαν και αυτά που ήταν ζωγραφισμένα ένα ένα με μοναδικό θαυμάσιο τρόπο από τους ανεπανάληπτους αγγειοπλάστες, τους Κουρτζήδες και τους Χατζηγιάννηδες. Ο κόσμος δι­ ψούσε για «άρτον και θεάματα» μετά από τη μαυρίλα της Κατοχής. Χριστός Ανέστη! Και η χαρά και η απαντοχή με­ γάλη, στα σπίτια, γύρω από το λαμπριάτικο σοφρά, να φάει η φαμίλια όλη μαζί το αρνί το γεμιστό, το «καπυρό». Χαρά να τσουγκρίσουμε τ ’ αβγά και να φάμε και το τσουρέκι. Βλέπεις, οι άνθρωποι τότε ήξεραν τι θα πρέπει να περιμένουν να φάνε κατά την παράδοση, σε κάθε γιορτή, και όχι όλο το χρόνο να τα βρίσκεις πληθώρα στα πολυκαταστήματα και στους φούρνους. Στο τέλος, αφού τρώγαμε το «αρνέλ’», παίρναμε και το «κότσ’» και το παίζαμε σαν τυχερό παιχνίδι. Θες ο λαμπρός ήλιος, θες τα καταπράσινα βουνά, μαζί και οι βόλτες στα νυφοπάζαρα, στο Καζίνο και στο Καμπούδι, μας έκαναν να ξεχνάμε τις δυσκολίες της ζωής και να αισιοδοξούμε για ένα καλύτερο μέλλον. Το πανηγύρι της Αγια-Τριάδας, με το πέταγμα του πολύχρωμου χάρτινου φαναριού, συμπλήρωνε το πανέμορφο ανοιξιάτικο σκηνικό στο χωριό μας. Στο Καζίνο άνοιγε το κέντρο με μουσική, ντιζέζ, κί­ νηση, μια και το χωριό είχε ακόμη τη θαυμάσια νεο­ λαία του, πριν να αρχίσει ο θλιβερός ξενιτεμός. Ο κόσμος απολάμβανε το ξεφάντωμα, ύστερα από ένα δύσκολο χειμώνα, κλεισμένος στο σπίτι του ή μα­ ζεύοντας ελιές στα δύσβατα βουνά της Αγιάσου. Λες και ήταν η αποζημίωση για τον κόπο της εργατιάς, όταν μάζευε τις ελιές μια μια, χωρίς πανιά, στα κα­ τσάβραχα και στις κακοτοπιές, γιατί ήταν το μοναδι­ κό προϊόν που έδινε ζωή και κίνηση στο νησί μας... ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ

Μαρία Προκ. Τζανετόγλου εικονιζόμενη Μαρία, σύζυγος Προκοπίου Τζανετόγλσυ, το γένος Παναγιώτη Κουρβανιού, έμενε στη συ­ νοικία «Απέσος», μαζί με την κόρη της Ελένη, σύζυγο Ιωάννη Χατζηφώτη, στο τελευταίο σπίτι, γνωστό και ως «ταμπακαριό», καθώς βγαίνουμε από την Αγιάσο, με

προορισμό τον Αϊ-Γιάννη. Στο ίδιο σπίτι έμενε και ο Κωνσταντίνος Χατζηφώτης, γιος της Ελένης και εγγονός της Μαρίας, με την οικογένειά του. Το κάτω μέρος του σπιτιού αυτού λειτουργούσε ως βυρσοδεψείο, καθό­ τι τα αδέρφια Κωνσταντίνος και Χαράλαμπος Χατζη­ φώτης ασκούσαν το επάγγελμα του βυρσοδέψη. Η Μαρία Τζανετόγλου απεβίωσε στην Αγιάσο από γεροντικό μαρασμό σε ηλικία 103 ετών, σύμφωνα με τη ληξιαρχική πράξη θανάτου/Αριθ. 18/21.3.1961, και απ’ ό,τι θυμάμαι εγώ, που είμαι δισέγγονη της, της είχε μεί­ νει από τις πέντε αισθήσεις μόνο η αφή. Δεν αποκλείε­ ται όμως να πέθανε και σε μεγαλύτερη ηλικία από αυτή που δηλώθηκε. Στη φωτογραφία πρέπει να είχε περάσει τα 100. Στο χέρι της κρατάει μια πλάκα άσπρο σαπούνι, και τούτο ήταν μια από τις πιο προσφιλείς της συνήθει­ ες. Τα νύχια των χεριών της, θυμάμαι, πως ήταν σκληρά και γυριστά σαν του γύπα και τα μαλλιά της άσπρα καρουλάκια σαν του Λουδοβίκου ΙΔ' της Γαλλίας. Έλεγε πως έβλεπε γύφτους στο ταβάνι, που την ενοχλούσαν, και φώναζε συνέχεια «στο πυρ το εξώτερον». Προσευ­ χόταν στο παράθυρο καθημερινά, λέγοντας «πάρι μι Αστρατ’γέλι μ’», αλλά το βράδυ φοβόταν και φώναζε «έλα, Κουσταντέλ’, μην έρθ’ γι Αστράτ’γιους»! ΧΡΥΣΟΘΕΑ ΚΩΝΣΤ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΟΥ

ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Το λαϊκό ηφαίστειο της 25ης Μαρτίου του 1944 Η ιστορία της Αντίστασης στη Λέσβο παρουσιάζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ξενικής κατοχής δυο κυρίαρ­ χες τάσεις. Στην αρχή πρέπει να ψάξεις σε βάθος, για να τις επισημάνεις, μα όσο διαβαίνει ο χρόνος μορφοποιούνται ξεκάθαρα. Είναι η τάση της συνωμοτικής ορ­ γάνωσης, με σκοπό η Αντίσταση να επωφεληθεί το κε­ νό από την αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων και να καταχτήσουμε την εξουσία. Κύριοι εκπρόσωποι αυ­ τής της τάσης βρίσκονται στη Μυτιλήνη και είναι κυ­ ρίως διανοούμενοι. Η βασανισμένη όμως αγροτιά και η νεολαία της αδάμαστης ΕΠΟΝ φλογίζονται από το όραμα να πλάσουν, μέσα από τους αγώνες τους ενά­ ντια στις χιτλεροφασιστικές δυνάμεις, τη σημερινή ταυτότητά τους και να βάλουν στέρεα τα θεμέλια της αυριανής προκοπής. Οι αντιστασιακές οργανώσεις στην ύπαιθρο όχι απλώς μαζικοποιούνται, αλλά φέρ­ νουν για πρώτη φορά μετά το 1912, σε μεγαλύτερο βά­ θος και πλάτος, την πανεθνική ομοψυχία. Μια πανεθνική στρατιά αποτελούν όλα τα στρώματα του λαού και της νιότης. Αυτή η ποσοτική διαφοροποίη­ ση φέρνει αναπόφευκτα το διαλεχτικό ποιοτικό άλμα. Δε ζητούν πια οργάνωση για την οργάνωση, αλλά οργά­ νωση πάλης και αγώνα. Οι «συνετοί» προσπαθούν να φρενάρουν. Ανοιχτή σύγκρουση των δυο τάσεων, των λαϊκών και εθνικών δυνάμεων από τη μια και των «συ­ νετών» από την άλλη, γίνεται στο παλλεσβιακό κομματι­ κό αχτίφ, στις 3-5 Μαρτίου 1944, στην Αγία Παρασκευή. Τον άθλο της οργάνωσής του ανέλαβε η οργάνωση της Αγίας Παρασκευής, με γραμματέα τον αξέχαστο σύντρο­ φο Κώστα Παπαχαραλάμπους (Μάκιστο). Η εισήγηση του γραμματέα της Π.Ε. Αέσβου Βαγγέλη Γιοσμά συναρ­ πάζει τη συντριπτική πλειοψηφία, μα οι λίγοι «συνετοί» βρήκαν ανοιχτό βήμα, για να εκθέσουν την πολιτική πλατφόρμα τους. Οι υπέρ της εισήγησης δεν είχαμε γρα­ φεί για ομιλητές. Και τότε ζητώ να μιλήσουμε. Ο προϊ­ στάμενος του αχτίφ αξέχαστος γιατρός Άλκης Μιχαήλ για τυπικούς λόγους το αποκλείει αυτό, εύστοχα όμως το φέρνω στην κρίση της σύσκεψης, ως κυρίαρχου οργά­ νου, και συντρίβονται οι «συνετοί». Τελικά σύρονται κι αυτοί, αλλά κρατούν τη «σύνεσή» τους. Η ΕΠΟΝ Αγιάσου βάζει επιταχτικά το γιορτασμό της 25ης Μαρτίου. Στελέχη του ΕΑΜ Αγιάσου καταδι­ κάζουν τέτοιες εκδηλώσεις. Είναι «συνετοί». Το ίδιο και η Νομαρχιακή του ΕΑΜ. Το αγωνιστικό θερμόμε­ τρο ανεβαίνει. Στη Μυτιλήνη γίνονται συλλήψεις και ανάμεσα σ’ αυτούς που πιάνονται είναι και ο Μανόλης Ααμπαδαρίδης. Στις 24.3.1944 έχουμε σύσκεψη στελε­ χών της ΕΠΟΝ Αγιάσου στο σπίτι του Μιχάλη Πασχα­ λιά, πίσω ακριβώς από την Υποδιοίκηση Χωροφυλα­ κής Αγιάσου. Στις τρεις εισόδους υπάρχουν τα φυλά­ κια του εφεδρικού ΕΑΑΣ για περιφρούρηση της συγκέ­ ντρωσης. Οι επικεφαλής ξέρουν πού να ειδοποιήσουν.

Και ξαφνικά, στο φόρτε της συζήτησής μας, φτάνει ο επικεφαλής του φυλακίου Σταυριού, συνοδεύοντας το σύνδεσμο του γραμματέα Π.Ε. Απόστολο Τριανταφύλλου. Σε μένα προσωπικά αναφέρει δυο γεγονότα. Την οργανωμένη μέσα από την Γκεστάπο απόδραση του Λαμπαδαρίδη και την έγκριση για εκδήλωση. Τότε πή­ γαν περίπατο τα συνωμοτικά μέτρα και σαν σεισμός ακούστηκε το ζήτω. Ως γραμματέας ορίζω επιτροπή ορ­ γάνωσης της εκδήλωσης: Στρατής Ηροδότου Βαμβου­ ρέλης, συντονιστής, Πάνος Στεφάνου Χατζηεμμανου­ ήλ, στην περιφρούρηση, και Μαρίκα Κοντούλη, στο καλλιτεχνικό μέρος. Και πράγματι, με την αύριο, μετά τη δοξολογία, γίνεται στην Καφενταρία το καλλιτεχνι­ κό πρόγραμμα με τάξη και με πολύ αυτοσχεδιασμό. Και από εκεί ξεκινά μια διπλή πορεία. Νιάτα φλογερά της ΕΠΟΝ και λαός από τη μια, για διαδήλωση στην Αγιάσο και 3-4 «συνετοί» για βόλτα στον κάτω δρόμο. Δυο Επονίτισσες και δυο Επονίτες, εναλλασσόμενοι ανά τέσσερις, κρατούν τη γαλανόλευκη. Τραγούδια αντάρτικα τότε δεν ξέραμε, αλλά πήραμε τραγούδια του 1912 και τα τραγουδούσαμε με πάθος. Τα παλιά ιδανικά συναντήθηκαν με τα καινούρια (Μαύρ’ Είν' η νύχτα... Σκέπασε, μάνα, σκέπασε..., κτλ.). Στο Σταυρί πάνω από τη γέφυρα ο αξέχαστος νεολαίος Μιχάλης Συνοδινός μιλά ανοιχτά. Η διαδήλωση γίνεται σε όλο το χωριό. Στη συνοικία Αγριά ένας ανθυπασπιστής κι­ νείται να συλλάβει την Επονίτισσα Κορνηλία Νιγδέλη, μα η δυναμική παρέμβαση του Πάνου Χατζηεμμανουήλ τον κάνει να εγκαταλείψει κάθε τέτοια ιδέα. Τελικά η διαδήλωση καταλήγει στην κεντρική πλατεία. Τότε ανε­ βαίνω στα κάγκελα της εκκλησιάς και μιλώ για την εθνική μας γιορτή, για τις αντιστασιακές μας οργανώ­ σεις, για την πάλη του λαού, και ξεδιπλώνοντας τη ση­ μαία μας τονίζω: Αλλοι λαοί έχουν εθνικό τους σύμβο­ λο την τιμημένη κόκκινη σημαία της εργατικής τάξης, μα εμείς έχουμε την τιμημένη γαλανόλευκη! Αξίζει να σημειωθεί ότι την εκδήλωση την παρακολούθησε προ­ σωπικά ο ίδιος ο διοικητής της Υποδιοίκησης Χωρο­ φυλακής Αγιάσου μοίραρχος Εμμανουήλ Βαποράκης, ο οποίος κυριολεχτικά συγκλονίστηκε και δεν καταχώ­ ρισε το παραμικρό στο Βιβλίο Συμβάντων, πράγμα που το πλήρωσε αγόγγυστα σε τρεις μέρες, στο μπλόκο της Αγιάσου, και στάλθηκε κρατούμενος στο Στρατόπεδο Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη. Οι αντιστασιακές ορ­ γανώσεις της Αγιάσου πήραν υπό την προστασία τους την οικογένεια του πατριώτη αξιωματικού, παραμερί­ ζοντας βαριές παλιότερες πικρίες. Τέτοιες εκδηλώσεις πατριωτικές έγιναν σε πολλά χωριά. Μόνο στην Αγιάσο όμως δόθηκε στην εκδήλωση καθαρά εθνικό και αντιστασιακό χρώμα και γι’ αυτό λύσσαξαν οι καταχτητές. ΟΜΗΡΟΣ ΚΟΝΤΟΥΛΗΣ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΖΕΓΚΟΣ Ένας επιδέξιος τεχνίτης της χτεσινής Αγιάσου Επιθυμώ ντας να συγκεντρώσουμε υλικό για τους βιοτέχνες της αλλοτινής Αγιάσου, ζητήσαμε πληροφο­ ρίες για τον Ευστράτιο Γεωργίου Τζέγκο ή Παγίδα, από τους γιους του Γρηγόριο και Παναγιώτη, οι οποίοι μα­ θήτεψαν κοντά του. Η συνάντηση έγινε στην Καρυά, στο καφενείο του Ηλία Ευστρατίου Κακαλιού, στις 21.8.2002. Κάποια συμπληρωματικά στοιχεία αξιοποιήθηκαν και από τη συνέντευξη που πήρα ένα χρόνο αρ­ γότερα, στις 25.8.2003, στον Κήπο της Παναγίας, από τον προαναφερόμενα Παναγιώτη Τζέγκο, η οποία θα δημοσιευτεί σε προσεχές τεύχος του περιοδικού «Αγιά­ σος», στη σειρά «Το ομογενειακό μας περισκόπιο». ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ «Ο Ευστράτιος Τζέγκος ή Παγίδας, γιος του Γεωρ­ γίου Τζέγκου και της Μαρίας Παλαιολόγου, γεννήθη­ κε στην Αγιάσο το 1898 και πέθανε στις 10 Σεπτεμβρί­ ου του 1979. Είχε τέσσερις αδερφάδες, τη Μυρσίνη, σύζυγο του μικρασιατικής καταγωγής Εμμανουήλ Λαγούρου, η οποία πέθανε στο Σικάγο, τη Βασιλικά), που είχε παντρευτεί με Ελληνα της Ρουμανίας και πέ­ θανε στο Βουκουρέστι, τη Στέλλα, σύζυγο του Καλα­ ματιανού Περικλή Τσικούρη, η οποία πέθανε στο Σι­ κάγο, και την μπεκιάρισσα Ελένη, η οποία σκοτώθηκε σε τροχαίο το 1925, επίσης στο Σικάγο.

Αναμνηστική οικογενειακή φωτογραφία. Αιακρί νονται, από αριστερά, ο Ευστράτιος Γεωργίου Τζέγκος, η σύζυγός του Δέσποινα και τα παιδιά τους Γρηγόριος και Ελένη (Αγιάσος, 1926;).

Τα αδέρφια Παναγιώτης, Ελένη και Μαρία Τζέγκου (αριστερά), στον τάφο του παππού τους Γεωργίου Τζέγκου ή Φραντζίσκου (1869-1939), στο Νεκροτα­ φείο των Ελλήνων του Σικά­ γου (1991).

Αναμνηστική φωτογραφία από το ελαιόκτημα, το οποίο δόθηκε ως κλήρος, στις Σκάφες (1960). Διακρίνονται, από αριστερά, ο Ευστράτιος Τζέγκος με τη σύζυγό του Δέ­ σποινα και με τον καπιστρά Ευστράτιο Ρούσια. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γεώργιος Παναγιώτη Σάββας)

Πρώτος μετανάστεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1905 ο παππούς Γεώργιος Τζέγκος (1869-1939), ο οποίος άλλαξε το επώνυμό του σε Φραντζίσκος, πιθανότατα γιατί το Τζέγκος έμοιαζε φωνητικά με το απαξιωτικό άαγ£θ, δηλαδή «παλιοέλληνα», που χρησιμοποιούσαν οι Αγγλοσάξωνες. Το 1912 πήρε κοντά του τη γυναίκα του Μαρία, καθώς και τα παιδιά του. Η γυναίκα του πέθανε νωρίς, ένα χρόνο μετά το θάνατο της κόρης τους. Ο Ευστράτιος Τζέγκος δεν πήγε στην Αμερική. Τον κράτησε στην Αγιάσο η θεία του, η Σοφία (Σουφ’λέλ’) Τζέφα, αδερφή της μάνας του, που με τον άντρα της είχαν φούρνο στο Σταυρί, και τον έβαλε να δουλεύει εκεί. Με μουλάρι κουβαλούσε σιτάρι από το Ντίπι στο μύλο και από εκεί το αλεύρι στο φούρνο. Αργότερα όμως παρεξηγήθηκε και αναγκάστηκε να

Η Δέσποινα Τζέγκου υφαίνει στον αργαλειό της. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γεώργιος Παναγιώτη Σάββας)

φύγει από τη δούλεψή τους. Κάποτε που διασκέδαζε έστειλε ένα παιδάκι, να πάει στο φούρνο και να ζητή­ σει ένα ψωμί για τις ανάγκες του γλεντιού. Ο θείος ρώτησε πού το έχει θεμένο και δεν έδωσε. Αυτό το θε­ ώρησε προσβλητικό και έφυγε. Στο στρατό ο Ευστράτιος Τζέγκος υπηρέτησε έξι χρόνια, άλλ’ έκανε και «κατσάκης», λιποτάκτης. Ελα­ βε μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία. Το 1922, στην καταστροφή, ήταν στη Σμύρνη. Όταν επέστρεψε στην

Τα αδέρφια Ελένη, Παναγιώ­ της και Μαρία Τζέγκου (δε­ ξιά), στον τάφο της θείας τους Ελένης Γεωργίου Τζέγκου ή Φραγκίσκου (1905-1925), στο Νεκροταφείο των Ελλήνων του Σικάγου (1991).

Αναμνηστική φωτογραφία στο πατρικό σπίτι, στην Αγιάσο. Διακρίνονται, από αριστερά: Μαρία Τζανετόγλου-Τζέγκου, βρεφοκρατούσα, Δέσποινα Γρ. Τζέγκου (πίσω), Ευστράτιος Τζέγκος, Μαρία Γρ. Τζέγκου (πίσω), Δέσποινα Ευστρ. Τζέ­ γκου, Ευστράτιος Μιχ. Τζανετόγλου, Μιχαήλ Ευστρ. Τζα­ νετόγλου και Ρήγαινα Μιχ. Τζανετόγλου (μητέρα).

Αγιάσο, παντρεύτηκε τη Δέσποινα Ευστρατίου Ασπρομάτη (Καβουριά). Με τους Ασπρομάτηδες είμαστε πρώτα εξαδέρφια. Ο πατέρας τους Φώτιος και η μάνα μας αδέρφια. Απόχτησε έξι παιδιά, το Γρηγόριο, την Ελένη, χήρα Ανέστη Βαρδαλά, η οποία ζει στο Σικάγο, τη Μαρία, χήρα Ευστρατίου Μιχαήλ Τζανετόγλου, η οποία επίσης ζει στο Σικάγο, τον Παναγιώτη, που εί­ ναι εγκαταστημένος οικογενειακά στη Μελβούρνη, κα­ θώς και το Γεώργιο και τη Μελπομένη, σύζυγο Γεωρ­ γίου Παναγιώτη Σάββα (Φίδ’), που και αυτοί είναι εγκαταστημένοι στην Αυστραλία, στο Σίντνεϊ.

Οπισθογράφηση: Με τα χρυσά μου τα πεθερικά. 18 Αύ­ γουστον 1966. Αγιάσος, Μυτιλήνη. Ανέστης Βαρδαλάς.

Ο Ευστράτιος Τζέγκος ήταν του δημοτικού και τα γράμματά του ήταν λιγοστά. Κουτσά στραβά όμως τα κατάφερνε και μάλιστα αλληλογραφούσε. Ήταν άν­ θρωπος που έλεγε λίγα και άκουγε πολλά. Ήταν καλός και στις αγροτικές δουλειές, στο κλά­ δεμα, στο αμπόλεμα. Καλλιεργούσε δυο κτήματα, ένα της γυναίκας του στη Γριμάνη, που είχε ελιές αλλά και καστανιές άλλοτε, και ένα λιόκτημα στις Σκάφες, που του δόθηκε κλήρος, επειδή ήταν παλαιός πολεμι­ στής. Έπαιρνε και κανένα «κισίμι» και έτσι συμπλή­ ρωνε. Τον βοηθούσαν και τα παιδιά του, γιατί η φα­ μίλια ήταν μεγάλη και τα έξοδα πολλά. Ο Ευστράτιος Τζέγκος είχε το εργαστήριό του στην Καρυά, στο σπίτι της γυναίκας του. Ήταν επιδέ­ ξιος τεχνίτης. Το μυαλό του έκοβε και τα χέρια του έπιαναν. Κατασκεύαζε λανάρια, που ήταν δυο ειδών,

Στον Προφήτη Ηλία Αγιά­ σου το 1970. Διακρίνονται, από αριστερά: Ευστράτιος Τζέγκος, Παναγιώτης Τζέ­ γκος, Δέσποινα Γρ. Τζέγκου, Ευγενία Παν. Τζέγκου, Μα­ ρία Γρ. Τζέγκου και Μυρσί­ νη Παπουτσή, ανεψιά της Ευγενίας, από την Ανεμώτια.

I

Συνάντηση των αδελφών Τζέγκου, πλην του Γρηγορίου, στο σπίτι του Παναγιώτη, στη Μελβούρνη, το 1992, ύστε­ ρα από πολλά χρόνια. Διακρίνονται, από αριστερά: Ελένη, Παναγιώτης, Μελπομένη, Γεώργιος και Μαρία.

«ατζ’γγάν’κα» και πλατιά. Τις βελόνες των πρώτων τις έκαναν οι αλμπάνηδες του χωριού. Τα άλλα ήταν πολυτελείας και πιο ακριβά. Έπρεπε να δουλέψει μια μέρα ολόκληρη, για να κάνει ένα ζευγάρι λανάρια. Χρησιμοποιούσε σουηδικό ξύλο, που το αγόραζε από τον έμπορο ξυλείας Στρατή Τζίνη ή Αϊβαλί, και ατσαλόσυρμα. Επίσης έφτιαχνε «φούμουτρα», «μούτσνα», για οποιαδήποτε ράτσα σκυλιών. Του έφερναν το σκύ­ λο, τον έβλεπε και έκανε φίμωτρο, που «φιλούσε» απάνω στο ζώο. Άλλοτε τα ψιάκωναν τα σκυλιά. Δεν υπήρχε προστασία για τα αδέσποτα, όπως γίνεται σή­ μερα. «Μούτσνα» έκανε και για τους μελισσοκόμους. Αυτά τα έκανε στα κουτουρού με πλέγμα από σύρμα, αλλά νόμιζες πως τα έκανε με γεωμετρία. Ακόμη έκα­ νε «καλμπούρια», με τα οποία κοσκίνιζαν συνήθως τα κάστανα, κόσκινα για σιτάρια, «σταρ’κά», που τα χρησιμοποιούσαν κυρίως οι Λιμνιώτες, και «τριχιές»

για το αλεύρι. Υπήρχαν και «δριμόνια», στα οποία αντί για σύρμα έβαζαν «λαγάρα». Τέτοια όμως δεν έκανε. Κοντά στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε τις ανέμες, τα αδράχτια και τα «σφιντύλια» (σφοντύ­ λια), που έκανε στον τόρνο, όπως και προηγουμένως ο Κωνσταντίνος Καμπάς, τα φανάρια για τα τρόφιμα, τις βελόνες, με τις οποίες έπλεκαν οι γυναίκες, τα συρματένια καλαθάκια, στα οποία οι μπακάληδες συνή­ θως τοποθετούσαν τα αβγά, τις ποντικοπαγίδες και τις μπαμπουροπαγίδες. Με τις τελευταίες πιάνονταν οι «μπαμπούροι», που πήγαιναν στα «τσιβέρτια» και ενοχλούσαν τις μέλισσες. Έβαζαν ως δόλωμα κρέας και τους αιχμαλώτιζαν. Τα υλικά ο Ευστράτιος Τζέγκος κατέβαινε στη Μυτιλήνη και τα αγόραζε. Αργότερα του τα έφερνε από την Αθήνα ο παραγγελιοδόχος Παναγιώτης Μ αϊ­ στρέλης, που ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Κούρασ’». Τα είδη που έφτιαχνε ήταν προσεγμένα και εί­ χαν πέραση. Αποτελούσαν ένα είδος αγιασώτικου μο­ νοπωλίου. Όταν δεν αγοράζονταν στην Αγιάσο, τα πήγαινε, με το γάιδαρο ή με το μουλάρι, και σε άλλα χωριά, προπαντός στο Μανταμάδο και στην Αγία Παρασκευή, όπου και διανυκτέρευε. Ο Ευστράτιος Τζέγκος έφτιαχνες πολλά είδη, που σήμερα δεν υπάρχουν ή δε χρησιμοποιούνται πια. Πολλά από αυτά έχουν πάρει τη θέση τους στα λαο­ γραφικά μουσεία. Πλούσια σε είδη εντόπιας βιοτε­ χνία ς1η Λαογραφική Συλλογή Στρατή Τζίνη, στην Αγιάσο, την οποία αξίζει να επισκεφτεί κανένας. Το χειμώνα ο Ευστράτιος Τζέγκος γινόταν και ομπρελάς, ιδίως όταν ήταν «μαξουλοχρονιά». Εβγαι­ νε το πρωί στην Αγορά και τον φόρτωναν με χαλα­ σμένα «παρασόλια», που τα έφτιαχνε στο εργαστήριό του, από όπου και τα έπαιρναν. Αυτή ήταν μια καθα­ ρά χειμωνιάτικη απασχόλησή του».

Αναμνηστική φωτογραφία από τη συνέντευξη, στο καφε­ νείο του Ηλία Ευστρατίου Κακαλιού, στην Καρυά. Δια­ κρίνονται, από αριστερά, ο Παναγιώτης Τζέγκος, ο Γιάννης Χατζηβασιλείου και ο Γρηγόριος Τζέγκος (21.8.2002).

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΑΓΙΑΣΟΥ Φορέας υλοποίησης δυο σημαντικών προγραμμάτων Ε ίν α ι πασίγνωστη η τεράστια εθνική, κοινωνική και πολιτιστική δράση του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Συμπληρώνοντας αισίως τα 110 χρόνια της ζωής του, έχει να επιδείξει πολυσχιδές έργο, που όμοιο του ελά­ χιστοι φορείς μπορούν να παρουσιάσουν σε πανελλή­ νια κλίμακα. Συνεχίζοντας την ασίγαστη δραστηριότη­ τά του, πέτυχε να ενταχθεί σε δυο χρηματοδοτικά προ­ γράμματα, για να υλοποιήσει δυο πολύ σημαντικές ενέργειες, οι οποίες θα υπηρετήσουν όχι μόνο στενά δι­ κούς του αλλά και ευρύτερους στόχους, που έχουν να κάνουν με τη γενικότερη προβολή και ανάδειξη του χω­ ριού μας. Αναλυτικότερα:

ΘΡΑΚΗ - ΑΙΓΑΙΟ - ΚΥΠΡΟΣ Το πρόγραμμα «Θράκη - Αιγαίο - Κύπρος» συγχρηματοδοτείται από τα Υπουργεία ΜακεδονίαςΘράκης και Αιγαίου της Ελλάδας, καθώς και από το Γραφείο Προγραμματισμού της Κυπριακής Δη­ μοκρατίας, και ενισχύει για τη διετία 2004-2005 συ­ νεργασίες και κοινές δράσεις πολιτιστικών φορέ­ ων στους τομείς του πολιτισμού και του περιβάλ­ λοντος. Αναγκαία προϋπόθεση για την αξιολόγηση των προτάσεων είναι οι συμπράξεις να περιλαμβά­ νουν τρεις εταίρους, έναν από κάθε περιοχή, ένας από τους οποίους θα είναι ο ανάδοχος φορέας υλοποίησης του έργου. Το Αναγνωστήριο, λοιπόν, αφού εξασφάλισε τη συνεργασία της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης (Φ.Ε.Ξ.) και του Πολιτιστικού Ομίλου «Μάλλουρα» Αθηένου Κύπρου, υπέβαλε, ως ανάδοχος φορέας στην κατηγορία «Π ολιτι­ σμός», την πρόταση με θέμα «Παραδοσιακές Τ οπι­ κές Γιορτές: Λ αϊκά Δρώμενα». Κατατέθηκαν συνολικά 102 προτάσ εις συμπραττόντων φορέων (40 στη Διεύθυνση Π ολιτι­ σμού του Υπουργείου Αιγαίου, 30 στην αντίστοιχη Υπηρεσία του Υπουργείου Μ ακεδονίας-Θράκης και 32 στο αρμόδιο Γραφείο Προγραμματισμού της Κύπρου), από τις οποίες η Επιτροπή ενέκρινε τη χρηματοδότηση των 24 (8 από κάθε περιοχή). Η πρόταση του Αναγνωστηρίου ήρθε πρώτη ανάμεσα σ’ αυτές που κατατέθηκαν από την περιοχή του Αι­ γαίου (συγκέντρωσε την υψηλότερη βαθμολογία). Στοχεύει στην καταγραφή των λαϊκώ ν δρωμένων και στην ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιο­ χής, των τυχόν αλληλεπιδράσεων τους και κυρίως

Μονόφυλλο του υλοποιηθησομένου Προγράμματος «Θράκη - Αιγαίο - Κύπρος 2004-2005».

των κοινών στοιχείων που πιστοποιούν την πολι­ τιστική και ιστορική ενότητα του ευρύτερου γεω­ γραφικού χώρου Θράκης-Αιγαιου-Κύπρου. Ή δη υπογράφτηκε το συμφωνητικό συνεργα­ σίας μεταξύ των τριών φορέων και άμεσα θα υπο­ γραφεί η σύμβαση μεταξύ αναδόχου και Υπουργεί­ ου και θα εκταμιευθεί το πρώτο 30% του συνολι­ κού εγκεκριμένου προϋπολογισμού του έργου, στο πλαίσιο του οποίου θα γίνουν οι εξής δράσεις: Συ­ γκέντρωση πληροφοριακού και αρχειακού υλικού, ύστερα από επιτόπια έρευνα στην κάθε περιοχή, σχετικού με λαϊκά δρώμενα, που επιβιώνουν σήμε­ ρα και με όμοια που έσβησαν, κατά περιοχή, με τη μορφή και με το περιεχόμενό τους (γλώσσα, αμφίε­ ση, μουσικοχορευτική παράδοση, περιγραφή του τελετουργικού τους, κ.ά.), καθώς και με ήθη και έθιμα - λαϊκές δοξασίες που τα συνοδεύουν. Με βάση το τεκμη ριω τικό υλικό και την

ανταλλαγή τω ν πορισμάτω ν της έρευνας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, θα πραγματοποιηθεί συνθετική - συγκριτική μελέτη, που θα παρουσιά­ ζει διαχρονικά τα λα ϊκά δρώμενα της κάθε πε­ ριοχής, αναδεικνύοντας τα σημεία εκείνα στα οποία οι τοπικές παραδόσεις διαφ οροποιούνται ή ταυτίζονται. Η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί είναι η εξής: Α. Προσωπικές συνεντεύξεις από παλιούς και νέους που συμμετέχουν στα τελούμενα λαϊκά δρώμενα, για να καταγράψουμε τη μορφή και το περιεχόμενό τους, καθώς και την εξελικτική τους πορεία μέσα στο χρόνο, σε αντιστοιχία με τις εκάστότε ιστορικές συνθήκες. Β. Έ ρευνα της σχετικής τοπικής και γενικότερης αρθρογραφίας και βιβλιο­ γραφίας για την άντληση περισσότερων και πιο επεξεργασμένων πληροφοριών. Γ. Συλλογή - αντι­ γραφή αρχειακού υλικού (φωτογραφίες, πομπίνες, μαγνητοταινίες, βιντεοκασέτες, έντυπα, σατιρικά κείμενα, λαϊκά τραγούδια, άλλα ντοκουμέντα). Δ. Επιστημονική επεξεργασία και αξιοποίηση των στοιχείων της έρευνας-καταγραφής, συνθετική συ­ γκριτική μελέτη και εξαγωγή συμπερασμάτων. Ε π ι­ στημονικός συνεργάτης μας είναι ο έγκριτος Λέ­ σβιος καθηγητής Θεατρολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Π ανεπιστημίου Αθηνών Θ όδωρος Γραμματάς. Ε. Παραγωγή εντύπων (βιβλίου, συνο­ πτικού οδηγού, διαφημιστικών εντύπων κτλ.) και ψηφιακών προϊόντω ν (Οϋ-ΚΟΜ, ϋ ν Ο ). Εφοδια­ σμός βιβλιοθηκών, σχολείων, ταξιδιω τικών πρα ­ κτορείων. ΣΤ. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων του προγράμματος στις τοπικές κοινωνίες των τριών περιοχών, μέσα από τη διοργάνωση εκδηλώ­ σεων - Πολιτιστικές ανταλλαγές με σκοπό την π α ­ ρουσίαση της παράδοσης του ενός τόπου στον άλ­ λον. Ζ. Δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας στα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.

ΟΠΑΑΧ Το Αναγνωστήριο υπέβαλε πέρυσι κι άλλη πρό­ ταση στα Ολοκληρωμένα Προγράμματα Α νάπτυ­ ξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ) του Επιχειρη­ σιακού Π ρογράμματος «Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου» 2000-2006, στον Άξονα 7 - Μέτρο 9 - Δράση 3, η οποία στοχεύει στην προβολή της λαμπρής του ιστορίας, αλλά και στην ανάδειξη του γενικότερου κοινωνικού, φυσι­ κού και πολιτιστικού πλούτου της Αγιάσου. Αναλυτικά το επενδυτικό σχέδιο, συνολικού

προεγκριθέντος προϋπολογισμού 81.717 ευρώ χώ ­ ρις το ΦΠΑ, προβλέπει την υλοποίηση των παρα­ κάτω δράσεων: α) Έκδοση πολυτελούς λευκώματος σε 1.500 αντίτυπα (20.714 €), με κείμενα και φωτογραφίες που αφορούν στην προβολή της Αγιάσου (κοινωνι­ κή - οικονομική ιστορία, λαογραφία - πολιτισμός, φυσικό και δομημένο περιβάλλον, κ.ά.). β) Παραγωγή ηλεκτρονικού υλικού (26.418 €): 1.500 ΌΩ-ΚΟΜ, με κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο κτλ., που θα συνοδεύει το λεύκωμα, και 3.000 μου­ σικών Ο ϋ, με διαλεχτά τραγούδια και με σκοπούς της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης. γ) Έκδοση διαφημιστικών φυλλαδίων - οδηγών (9.593 €), για την εκτύπωση της θήκης του ΌΌΚΟΜ και του μουσικού Ό ϋ, με εξωτερικό ίοΐάοτ και οχτασέλιδο συνοδευτικό έντυπο. δ) Δημιουργία ιστοσελίδων και δικτυακών τό­ πω ν (13.992 €), με στόχο την ανάπτυξη ιστοσελί­ δας και πύλης στο διαδίκτυο για την ενσωμάτωση της ηλεκτρονικής βιβλιοταξινόμησης των 20.000 περίπου τόμων του Αναγνωστηρίου και την προβο­ λή της ιστορικής - πολιτιστικής - περιβαλλοντικής κληρονομιάς της περιοχής σε 3 γλώσσες. ε) Εγκατάσταση εφαρμογής πολυμέσων σε Κέ­ ντρο Πληροφόρησης (ΓηυΙΐίπΊθάΐα ΚίοδΓ), (11.000 €). Μετά την εμπρόθεσμη κατάθεση των απαιτού­ μενων συμπληρωματικών δικαιολογητικών από το Αναγνωστήριο στην ΕΤΑΛ ΑΕ, αναμένεται σύντο­ μα η οριστική έγκριση και άμεση έναρξη υλοποίη­ σης του προγράμματος. Η ίδια συμμετοχή του Αναγνωστηρίου στην υλοποίηση του προγράμμα­ τος είναι 30% και η συμβατική προθεσμία ολοκλή­ ρωσης του έργου είναι 18 μήνες. Την τεχνική υπο­ στήριξη του προγράμματος θα έχει η Εταιρεία ΩΜΕΟΑ ΤΕΌΗΝΟΓΟΟΥ. Υπεύθυνος των έργων είναι ο Πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς. Την ομάδα εργασίας του Αναγνωστηρίου, που δουλεύει εδώ και αρκετό καιρό για τη συλλογή, ψηφιοποίηση και επεξεργασία του πρωτογενούς υλικού, αποτελούν οι Προκόπης Μαϊστρέλης, Γενικός Γραμματέας του Αναγνωστηρίου, Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκου­ δής και Παναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος. Το Αναγνω­ στήριο, συνεχίζοντας την πρωτοπόρα δράση του, ρίχνει λίπασμα στο δέντρο του λαϊκού μας πολιτι­ σμού, κάνοντάς το να δίνει ολοένα περισσότερους και πιο νόστιμους καρπούς. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΤΟ ΝΕΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ Η επιθεώρηση «Ολυμπιάδα... πίσω έχει την ουρά» Ή ε καταπληκτική επιτυχία ανέβηκε την Κυ­ ριακή, 21 του Μάρτη 2004, στις 7 μ.μ., στο Ανα­ γνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, η επιθεώρη­ ση του Αντώνη Μηνά «Ολυμπιάδα... πίσω έχει την ουρά». Ο Αντώνης Μηνάς, που εδώ και πενήντα χρόνια μέσα από τις τάξεις του Αναγνωστηρί­ ου υπηρετεί με πάθος το λαϊκό πολιτισμό, πά­ ντρεψε αριστοτεχνικά τη σάτιρα με την ηθο­ γραφία και αξιοποιώντας με μοναδική μαε­ στρία τη δύναμη και τον πλούτο της αγιασώτι­ κης ντοπιολαλιάς πρόσφερε στον κόσμο σπαρ­ ταριστό γέλιο. Τα παρακάτω δέκα μονόπρακτα ενθουσία­ σαν το ακροατήριο, που κυριολεκτικά πλημμύ­ ρισε το θέατρο. Η παράσταση ήταν από τις πο­ λυπληθέστερες που ανέβασε το Αναγνωστήριο, όσον αφορά στη συμμετοχή ερασιτεχνών ηθο­ ποιών. Τους ρόλους ερμήνευσαν αντίστοιχα οι παρακάτω: • «Φοίβος και Αθηνά» (Παναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος, Παναγιώτης Ευστρ. Χατζέλης).

• «Νευρολόγος» (Γρηγόρης Αλεντάς, Λευτέ­ ρης Καμπιρέλης, Ελένη Βουλγαρέλη, Ανθή Δαγιέλη).

Η προμετωπίδα του εικοσιτετρασέλιδου Προγράμματος για την παράσταση της επιθεώρησης του Αντώνη Μηνά «Ολυμπιάδα... πίσω έχει την ουρά».

Στιγμιότυπο από την παρά­ σταση της επιθεώρησης του Αντώνη Μηνά «Ολυμπιά­ δα... πίσω έχει την ουρά» (Μονόπρακτο «Ολυμπιακοί Αγώνες», 21.3.2004).

• «Άντε γεια» (Στρατής Βεγιάζης, Θάλεια Βε­ γιάζη).

• «Φωτογράφος» (Στρατής Καζαντζής, Βασι­ λική Μαλακέλη, Δημήτρης Μαϊστρέλης, Μαρία Καζαντζή.

• «Διερμηνέας» (Γρηγόρης Αλεντάς, Χαρί­ κλεια Αλεντά).

• «ΙπίοΓποΙ» (Μαρία Αιβαλιώτου, Σοφία Λαδιέλη).

• «Ταχιά κλαιν» (Γιάννης Ανδρικού, Δέσποι­ να Αιβαλιώτου, Παναγιώτης Ευστρ. Χατζέλης, Γρηγόρης Βαλαλάς).

• «Εκλογικό Κέντρο» (Γρηγόρης Αλεντάς, Εριφύλη Γλεζέλη, Προκόπης Μαϊστρέλης, Χαρί­ κλεια Αλεντά, Παναγιώτης Ευστρ. Χατζέλης, Κώστας Στόικος, Δημήτρης Μαϊστρέλης, Ραφαέλα Βερδούκα, Βασιλική Μαλακέλη).

• «Αλκοτέστ» (Μιχάλης Βίγλατζης, Ραφαέλα Βερδούκα, Μιχάλης Χατζέλης, Ανθή Δαγιέλη).

• «Ολυμπιακοί Αγώνες» (Μαρία Αιβαλιώτου, Παναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος). Η παράσταση άνοιξε και έκλεισε με χορευτι­ κό τμήμα που αποτελούσαν οι ντυμένες σαν αρ­ χαίες ιέρειες: Ειρήνη Σκλεπάρη, Προκοπία Γου­ γουτά, Χρυσούλα Αθανασιάδου, Γρηγορία Βερ­ δούκα, Στέλλα Σταυρακέλη, Ειρήνη Καραγεωργάχη, Μαρία Κανάρου, Μαρία Γυρέλη. Τη σκηνοθετική επιμέλειά της παράστασης είχε η Μαρία Αιβαλιώτου. Τα σκηνικά ήταν των Δημήτρη και Χαράλαμπου Καμαρού, Λευτέρη

Στιγμιότυπο από το μονόπρακτο «Εκλογικό Κέντρο».

Καμπιρέλη, Παναγιώτη Ευστρ. Χατζέλη. Η μουσική επιμέλεια των Στρατή Καζαντζή, Χρί­ στου Κονσολάκη, Προκόπη Μαϊστρέλη. Η χο­ ρογραφία της Μαρίας Κουζέλη. Το μακιγιάζ της Φωτούλας Τουρτουροπούλου. Οι φωτισμοί και τα ηχητικά των Παναγιώτη Ιωάν. Τσάγαλου και Προκόπη Μαϊστρέλη. Η επιμέλεια του Προγράμματος του Παναγιώτη Σκορδά και οι φωτογραφίες του Προγράμματος του Παναγιώ­ τη Συκά. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της υπέροχης αυτής παράστασης, που την παρακολούθησε και πολύς ξένος κό­ σμος. Η επιθέωρηση θα ξαναπαιχτεί το καλοκαί­ ρι μέσα και έξω από το νησί. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μ ΙΧ . ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία από την τελευταία συνεδρία­ ση στο Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» (Αύγουστος 1998), με πρόεδρο τον Πάνο Πράτσο. Διακρίνονται, από αριστερά: Κλεάνθης Κορομη­ λάς, Αντώνης Μηνάς, Πανα­ γιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής, Πάνος Πράτσος, Μιχάλης Πράτσος, Βαγγέλης Λιακάτου και Γιάννης Αλ. Παπάνης. (Φωτογραφία Στρατή Π. Ευαγγε­ λινέλη)

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Απόδειξη εισφοράς υπέρ των εθνικών αναγκών Σ τ ι ς εκκλήσεις του έθνους ανταποκρίνεται με προθυμία κάθε πατριώτης, όπου και αν βρίσκεται. Κα­ τά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) πρόσφεραν την οικονομική και άλλη βοήθεια τους όχι μόνο ποικιλώ νυμοι φορείς, αλλά και απλοί ιδιώτες, ευκατάστατοι και μη. Το 1912 «είς τόν υπέρ του Στόλου και τών εθνικών εν γένει αναγκών διενεργηθέντα έρανον οί κάτοικοι προσέφεραν πολλά χρυσά και αργυρά νομίσματα, διότι επί τουρκοκρατίας αυτά κυκλοφορούσαν. Ή δέ Έκκλησία/τής Παναγίας, εκτός από τα χρήματα, προσέφερε και τήν χρυσήν κουλαγίναν, τήν όποιαν όμως δέν έπρεπε να δώση, διότι αυτή ήτο το πολυτιμώτερο (5ΐο) και δυσεύρετο κόσμημα τής λεσβιακής τέχνης, και κατά τόν Κώδι­ κα της Ιεράς Μ ητροπόλεως Μυτιλήνης άφιερώθη το 1742 εις τήν εκκλησίαν υπό τόν όρον να μή περιέλθη είς χεΐρας άλλου» (Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρϋλος ιστορία τής τής νήσου Λέσβον, Α θή­ να 1997, σ. 431-432. Βλ. και Γιάννη Χατζηβασιλείου, Η Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκον και, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ένα επίσημο έγγραφο του 1913, περ. «Αγιάσος» 46 (1988), σ. 3-5). Στη συνέχεια δημοσιεύουμε Απόδειξη εισφοράς 10 φράγκων εκ μέρους του Αγιασώτη καφεπώλη Γε­ ωργίου Πληγωνιάτη, πατέρα του επίσης καφεπώλη Ευστρατίου Πληγωνιάτη, την οποία μας παραχώρη­ σε ο συνεργάτης μας Βασίλειος Γρηγορίου Καλογεράς. Εκδόθηκε στην Αγιάσο στις 25.4.1913 και υπο­ γράφεται από τον ταμία της ερανικής Επιτροπής Γρηγόριο Χ ατζηπαναγιώτου Σκορδά (1848-1928), με­ γάλο ευεργέτη της Αγιάσου. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Απόδειξη εισφοράς δέκα φράγκων / Αγιάσος, 25.4.1913 (Τύποις Σάλπιγγος. Διαστάσεων 16 χ 15 εκ.).

ΕΔΙΕΤΣ’ ΤΑ ΛΕΓΑΝ ΤΙ ΠΡΟΥΤ’ΝΟΙ Ζ' Κ,ότσ’νας (ο) και στον πληθ. κουτσίν’ - αγριελιά. Την παροιμιακή φρ. θα ρίξου κότσ’να πίσου μ 9τη λέγει εκείνος που φεύγει από ένα μέρος δυσαρεστημένος και δηλώνει πως με τον κότσ’να θα φράξει το δρόμο της επιστροφής του. Το ίδιο νόημα έχει και η φράση θα ρί­ ξου πέτρα πίσου μ ’. Το φράξιμο της εισόδου των κτη­ μάτων γινότανε με κότσ’να ή με αγκαθερά κλαδιά, [αρχ. κότινος (= κλαδί αγριελιάς, με το οποίο στεφά­ νωναν τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων]. κουκούδ’ (το) = κάπαλο σχήματος μικρού εξογκώ­ ματος, που καλύπτει μια επουλωμένη πληγή, η οποία δεν έχει θεραπευτεί ολότελα. Αν αφαιρεθεί, ερεθίζεται η πληγή, εξού και η παροιμιακή φρ. μην ξύν’ς του κουκούδ’ = μην ανακινείς επουλωμένες πληγές, ξεχασμέ­ νες δυσάρεστες υποθέσεις II το χιόνι στην περίπτωση που έχει το σχήμα κόκκου και όχι νιφάδας [μεσν. κουκκούδιον, υποκορ. του κόκκος]. κουλόστιργια (τα) = το κατώτατο άκρο της σπον­ δυλικής στήλης, το λεγόμενο ιερόν οστούν. Η λ. απο­ τελεί μέρος της φρ. που ακούγεται στην Αγιάσο έφαγι τα κουλόστιργια ντ, ίσιαμι να πιτύχ’ του σκουπό ντ (= κατέστρεψε παγαινοερχόμενος τα κουλόστιργιά ντ). [κολόστεον < κόλον (= τμήμα του παχέος εντέρου που αρχίζει από το τυφλό (= αρχή του παχέος) και φτάνει ως την αρχή του απευθυσμένου (= το τελευταίο τμήμα του παχέος εντέρου) + οστέον (= το κόκαλο που βρί­ σκεται κοντά στο κόλον έντερον). Η φρ. τ ’ κουλουστιού να φας λέγεται ως κατάρα και σημαίνει να ξεπα­ τωθείς, να πεθάνεις. (Ν. Ανδριώτης, στο Λεσβιακόν Ημερολόγιον, 19 59, Π. I. Σαμάρα, σελ. 117). κουμσού (η) και συνήθως στον πληθ. κουμσούδις. Στην Αγιάσο αποκαλούν κουμσούδις τους νέους που ως οι κωμάζοντες της αρχαιότητας συμπεριφέρονται ειρωνικά, πειραχτικά και κουτσομπολίστικα προς τους άλλους. Επειδή δε κατά κανόνα οι κουμσούδις ήτανε και κομψευόμενοι νέοι (με ψαθάκι, σιδερωμένο παντελόνι, φρεσκοξυρισμένοι και γραβατωμένοι), γι’ αυτό, ίσως, το κουμσούδις έγινε κουμψούδις, από πα­ ρετυμολογική επίδραση του κομψός. κούτρουλας (ο) = στάμνα με σπασμένα χέρια, σκεύος άχρηστο. II Μεταφ., χρήματα. Μες στα κουτρούλια, τότε που δεν υπήρχε καμιά κοινωνική πρόνοια για τις αρρώστιες και για τα γηρατειά, τοποθετούσαν οι άν­ θρωποι τις οικονομίες τους σε λίρες χρυσές και τις έκρυβαν μες στη γη ή στους τοίχους των σπιτιών. Από εδώ και η παροιμιακή φράση τούτους ήβρι κούτρουλα, που λέγεται για εκείνους που σκορπούν αλόγιστα, ενώ η οικονομικής τους κατάσταση δε δικαιολογεί μια τέ­ τοια ενέργεια. Όταν εξάλλου θέλουμε να δείξουμε την αδιαφορία μας για κάποια απειλή, εκστομίζουμε τη φρ.

τς κουτρούλ ’ θα βάλου να κλαιν, αν δε μι κάν’παρέγια πλια του Μαριγώ. Φρ. τουν κάναν κουτρούλ ’ (= τον κούρεψαν σύρριζα). Στον Πολιχνίτο κουτρούλ ’ λένε το μελανοδοχείο. κουτρούπι (το) = πήλινο δοχείο, λίγο πιο μεγάλο από μια στάμνα, από μια λαγήνα με φαρδύ λαιμό, όπως τα κιούπια, μες στο οποίο παρασκεύαζαν διάφο­ ρα φαγώσιμα (τυριά, μυζήθρες κτλ.). κουτσιάζου ρ. = κάνω πίσω, αθετώ το λόγο μου, σταματώ. Φρ. κότσιασι γάδαρους. Όταν το ζώο κου­ ραστεί από το βαρύ φορτίο ή από το πολύωρο περ­ πάτημα, τότε κουτσιάζει, καρφώνει τρόπον τινά τα κότσια (πόδια) του στη γη και παρά τις προτροπές και τα χτυπήματα που του δίνουμε δε σαλεύει από τη θέση του. Από τη στάση αυτή του ζώου πήρε το ρ. κουτσιάζου την έννοια του σταματώ και όλες τις πα­ ραπλήσιες. κ ’τσίζου = πασπαλίζω, ρίχνω στο φαγητό κόκκους αλατιού, πιπεριού. Η φρ. να σ ικ ’τσίσου, μηβρουμήσ’ς λέγεται για τους αφελείς, που τους εκμεταλλεύονται οι πονηροί. Η φρ. κούτσ’σι τίπουτα; σημαίνει σου έδωσε τίποτα σε χρήμα ή είδος; ε Γιώρ ’, κούτσ’σι τίπουτα πα­ τέρας σ ’ σήμιρα; [κόκκος > κόκκ- + -ίζω (κατάλ.) > κουκκίξου > κ ’τσίζου]. ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

Η Ειρήνη, σύζυγος Προκοπίου Ευστρατίου Κου­ τσκουδή, ποζάρει μπροστά στο φακό του χτες. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο εγγονός Προκόπιος Ευστρατίου Κουτσκουδής)

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟ Υ

ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΛΥΦΟΫ

Γ ια το Στρατή Καλυφό τα χνάρια στη θύμησή μου χρονολογούνται από τα μαθητικά μου χρόνια. Ανηφο­ ρίζοντας για το Καμπούδι, για το Γυμνάσιο, συχνά πυκνά τον αντάμωνα στο δρόμο. Βιαστικός εγώ, για να προλάβω το αμείλιχτο κουδούνι, τρεχάτος εκείνος, για να είναι έγκαιρα στη δουλειά του. Ηταν χωριανός μου, αλλά δεν είχαμε πάρε δώσε. Το μόνο που κατέ­ γραφαν τα μάτια της εφηβείας μου, κατά τα συναπαντήματά μας, ήταν το παράξενο χτένισμά του, που συνίστατο στην επικόλληση λεπτής πλεξίδας κροταφικών τριχών στην απαστράπτουσα φαλάκρα του... Ύστερα από χρόνια, όταν ξεσκόλισα και άρχι­ σα σιγά σιγά να μαθαίνω τα του τόπου μου, δεν ήταν δυνατόν ν’*αγνοήσω το Στρατή Καλυφό, το φιλίστορα συμπατριώτη μου, τσν ερευνητή, το συλλογέα αρ­ χειακού υλικού. Μπορεί να μην εί­ χε σπουδάσει, όπως άλλοι, κατά­ φερε όμως με φιλότιμες προσπά­ θειες ν ’ αβγατίσει τα γνωστικά του αποθέματα και ν’ αποθησαυρίσει πολλά αξιοποιήσιμα στοιχεία, εκκλησιαστικά, ναϊκά, αγιολογικά, μοναστικά, ιστορικά, λαογραφικά... Ο Στρατής Καλυφός αντί­ κρισε το φως της ζωής το 1915. Ήταν μοναχοπαίδι του Γρηγο­ ρίου Ευστρατίου Καλυφού και της Εριφύλης Χαράλαμπου Κλει­ δαρά. Ακολουθώντας τις συνήθειες της εποχής, μπήκε σε τέχνη και εργά­ στηκε επί πολλά χρόνια στο ραφτάδικο του Κομνηνού Τσουκαρέλη. Παράλληλα πρό­ σφερε τις υπηρεσίες του στους Ναούς της Παναγίας και της Αγίας Τριάδας και διατηρούσε γέφυρες επαφής με τα μοναστήρια του Υψηλού, της Μυρσινιώτισσας, του Λειμώνος και όχι μόνο... Σε χρόνους ολιγοπιστίας και φαρισαϊσμού ήταν ένας από τους ευάριθμους ανθρώπους της έντονης θρησκευτικότητας. Ήταν φιλακόλουθος και νοιαζό­ ταν για τις μεγαλογιορτάδες, μα και για τα εξοχικά πανηγύρια. Πάντοτε κάτι είχε να πει για τους Αγίους Τόπους, για το Άγιο Όρος, για τα προσκυνήματα του νησιού, για τους αγίους, για τα λείψανα, για τα θαύ­ ματα, για τα συναξάρια τους. Από το υστέρημά του έδινε με προθυμία τον οβολό του και όχι μόνο, αφού με έξοδά του έγινε το ναΰδριο του Αγίου Ευστρατίου,

επισκόπου Μηθύμνης, στη Μονή του Λειμώνος, κα­ θώς και το κωδωνοστάσιο του Αγίου Παντελεήμονα, στο Μαυριγιώτη της Αγιάσου... Ο Στρατής Καλυφός ήταν ένθερμος ζηλωτής της ιε­ ροσύνης και του μοναχισμού, άλλ’ ο ίδιος δε θέλησε ούτε το ιερατικό σχήμα να περιβληθεί ούτε να καλογε­ ρέψει. Κάποτε μάλιστα, ιερουργώντας στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, στα Άντρια, ο διά Χριστόν σά­ λος παπα-Φώτης Ααυριώτης, καταπώς με πληροφόρη­ σε ο εκεί συλλειτουργός του εφημέριος της Αγίας Τριά­ δας, τον συμπεριέλαβε μεταξύ των μνημονευομένων, καταμαρτυρώντας του το γεγονός ότι έκανε άλλους παπάδες και καλόγερους, ενώ ο ίδιος δε γινόταν! .. Ως άνθρωπος ο Στρατής Καλυφός ήταν σεμνός, εγκάρδιος, ευπροσήγορος, πρόθυμος, συνεργάσιμος, ολιγαρκής. Ανάβλυζε εντός του η καλοσύνη και διέθε­ τε πακτωλό κοινωνικών συναισθημάτων. Πα­ ρά την ολιγότητα των οικονομικών του πόρων, ήταν ελεήμων και συντρέχτης των αναξιοπαθούντων... Για την πολιτιστική παρακατα­ θήκη της γενέτειράς του ήταν ιδι­ αίτερα ευαισθητοποιημένος. Το ασίγαστο πάθος του για την αποθησαύριση παλαιού υλικού, τουτέστιν εικονισμάτων, βι­ βλίων, φωτογραφιών, εργόχει­ ρων, κοσμημάτων, σκευών, σε συνδυασμό με την ευσυνειδη­ σία και με την αφιλοκέρδειά του, συνετέλεσαν στη διάσωση και στη μουσειακή αξιοποίησή του. Ο Στρατής Τζίνης, τότες που άοκνα πρόσφερε τις πολύτιμες υπηρεσίες του στο Προσκύνημα της Παναγίας Αγιάσου, βρήκε στο πρό­ σωπο του Στρατή Καλυφού τον έμπι­ στο, τον τίμιο και τον ανιδιοτελή βοηθό... Για το περιοδικό «Αγιάσος» στάθηκε έγκυρος πληροφορητής, καλός συνεργάτης. Έγραφε με τα ψευδώνυμα «Αγιασιωνίτης» και «Αγαθωνίτης» και με παρακαλούσε να μη βάζω τα γραφόμενά του στη ναφθαλίνη, που κάποτε το έκανα, Εξαιτίας πλη­ θώρας ύλης ή άλλων λόγων... Στις 28 του Θεριστή του 2001 ο Στρατής Καλυφός, πλήρης ημερών, έκλεισε πίσω του τη βαριά πόρτα της ζωής, αφού σήκωσε αγόγγυστα τον επαχθή σταυρό του γήρατος. Μπορεί να μη δημιούργησε οικογένεια και να μην άφησε παιδιά, μας κληροδότησε όμως το φωτεινό παράδειγμα της ανυπόκριτης αγάπης του και της δια­ κονικής διάθεσής του, που δεν ξεχνιέται εύκολα... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΠΟΥ ΤΑ ΠΕΤΑΛΑ ΤΗΣ ΟΔΥΝΗΣ

ΠΡΙΝ Η ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΠΟΜΠΗ Καταλύσει Στη φρικαλέα ρωγμή Της εξαθλιώσεως των σωμάτων Ανάλαφρος Επίγειος άνεμος Διασκόρπισε τη θύμησή σου Στην πύρινη έκταση Του αυγουστιάτικου μεσημεριού Το όρνεον της λησμονιάς Σε κατασπάραξε γρήγορα Ονειροπόλε στοχαστή Της ράΓΧά άοιηιΐδ. ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

ΤΡΑΓΟΥΔΙ Λεν είσαι κοντά μου και πέφτει βροχή. Πώς αντηχεί στη μοναξιά μου, μες στην ψυχή πώς αντηχεί; Και δεν ξέρω αν με θυμάσαι καν, με φέρνεις μπροστά σου, ή τα βήματά σου, σα μια ξένη που πέρασε, παν, ενώ ήμουν για σένα το παν. Το δρόμο κοιτώντας με δάκρυ πικρό, σε καρτερώ, αναπολώντας τόσον καιρό, σε καρτερώ. ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ

Μετερχόμενα Παμπάλαιες μεθόδους εξαπατήσεως θωπεύουν τη νηφάλια πομπή Προσεταιριζόμενα Τη μέθη των κυμάτων Και στο ηλιοστάσιο του χρόνου Μάντρες πελώριες υψώθηκαν Κιβωτοί σιωπηλές Φορτωμένες Απροσανατόλιστα περιστέρια Εμβατήρια πένθιμα Ριζώθηκαν Σε μυθικούς νάρθηκες Ό λα εκείνα τα μισερά πράγματα Που η απελπισμένη έλξη Της πασίχαρης ζωής Επιδεικτικά αγνοούσε Τηρώντας τις οδηγίες Του θροίσματος των άστρων Και δέκα πίκρες γεννήθηκαν Μ αζεύοντας ότι υπήρξε ωραίο Με μια πρωτοφανέρωτη βιαιότητα Τι μένει Α π ’ την περίφημη αγγελική πραότητα Το αναρίγητο που νιώθαμε Στην αναμφίβολη Πεμπτουσία παρουσία σου Την πολυσύνθετη ευδαιμονία Που στροβιλιζότανε Στον ίλιγγο της ειρηνικής σου ματιάς Τούτην την παραλλαγή Της φθοράς και της αφθαρσίας Πώς θα την αντιμετωπίσουμε. ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

ΜΠΡΟΣ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΣΟΥ Ή σουν μπουμπούκι μες στον κήπο, τόσο μικρό και τρυφερό, είχες τη χαίτη α π ’ τον ίππο, που καβαλάω και πετώ. Τα μάτια σου τα λαμπερά φώτιζαν πάντα το πρόσωπό σου και μαγνήτιζαν από μακριά καθετί που ήθελες δικό σου. Τ ’ άρωμα α π ’ το κορμί σου, η αύρα της άλλης της ζωής σου, σέρνουνε και με παρασέρνουν

και το μυαλό μου το μπερδεύουν. Τα χείλη σου, η αναπνοή σου, το μαγικό αυτό κορμί σου, το χάδι και το γέλιο σου, η αρχή σου και το τέλος σου. Ό λα τα βλέπω σαν ταινία, στέκοντας μπρος με αμηχανία, κρατώντας στα χέρια το μπουμπούκι, που έχει γίνει πια λουλούδι. Ένα μεγάλο τριαντάφυλλο, κόκκινο και ευωδιαστό, που τώρα έχει μείνει άφυλλο και δεν μπορώ να μοιραστώ. Σε χαιρετώ και σε φιλώ τούτη εδώ τη στερνή φορά, καθώς κοιτάζω, δε μιλώ, ο τόπος τούτος δε με χωρά. Φεύγω κι αφήνω το λουλούδι, στο στήθος σου να το κρατάς, να έχεις κάτι εκεί μαζί σου, όταν μονάχη περπατάς. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΡΟΛΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

ΑΓΙΑΣΟΣ Νυφούλα του Ολύμπου μας σε λένε κι ε ιν ’ αλήθεια, να είσαι πάντα όμορφη σου έγινε συνήθεια. Κι αν πω πως είσ α ι όνειρο στα κάτασπρά ντυμένη, πάλι νυφούλα θα σε πω, Αγιάσο αγαπημένη. Για σένα, όμορφο χωριό, πολλά θα πουν ακόμα, μοσχοβολούν οι γειτονιές και τ ’ ά γιο σου το χώμα. Λατρεύω, χωριουδάκι μου, τα πράσινα βουνά σου, ανηφοριές, κατηφοριές, κέντρο και πλαϊνά σου. Ολόκληρο μια ζωγραφιά είσαι και σε θαυμάζουν, οι επισκέπτες που έρχονται πανευτυχείς γιορτάζουν. Λατρεύουνε την Π αναγιά, που έχεις να σε φυλάει, και λέει τα καλύτερα για αένα όποιος μιλάει. Τοποθεσίες όμορφες, μαγευτικά δρομάκια και στων βουνών τις φυλλωσιές

κελαρυστά ρυάκια. Είσαι το ωραιότερο χωριό και σε προσέχουν, γιατί ποτέ τέτοιο χωριό δεν είχαν και δεν έχουν! ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ

ΤΡΑΓΟΥΛΙ Αδερφέ μου παλικάρι, που πηγαίνεις, που πηγαίνεις; Στον ασάλευτον αγέρα πάνε πίσω τα σγουρά σου τα μαλλιά και στιγμή τους 6ε λυγίζουν! Αδερφέ μου παλικάρι, που πηγαίνεις, που πηγαίνεις; Με καρδιά φωνές γεμάτη δεν ακούς τους γκρεμισμένους στη σκιά... δεν ακούς το δρόμο πώς μακραίνει. Αδερφέ μου παλικάρι, που πηγαίνεις, που πηγαίνεις; Και με κάνεις να θυμούμαι το δικό μου τον παλιό τον εαυτό, που περνώντας πήρες την πνοή του. ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ

ΑΩΚΑΝ Σ’ ΦΤΟΥΧΟΙ Τ’ ΣΑΡΑΚΟΥΣΤΗ... Τ’ Λαμπρή γινν’θήκανι καμπόσ’, τ’ σαρακουοτή δεν τ’ ξέριν, μόνου γι δούλοι του Χριστού παντουτινά νηστέβγιν. Τι αγάδις τρων τσι πίνουνι ’π ’ τα χρόνια τα παλιά, γι χριστιανοί στουν ύπνου ντουν βλέπουνι τ’ πασχαλιά. Ούλου του ’κουσ’τιτράουρου του Θιο παρακαλιούν, ίσους μίαν άσπρη μέρα γι χριστιανοί να δουν. Σι ούλ’ τ’ ζουγή ντουν ζούνι τα χρόνια τς Κατουχής, τς αξέχαστις μαύρις μέρις της σκλάβας ιπουχής. Ου Θιος είνι υπεύθυνους ή μήπους τώρα άλλοι, οι άφρουνις που κυβιρνούν του κόσμου γι μιγάλου Διαιρεί τσι βασίλιβγι τσι όποιουν πάρ’ γι χάρους, γι καρχαρίις γι μιγάλ’ πάντα θα τρων τους σπάρους. Ούλ’ γι μιγάλ’ που κυβιρνούν μι τα θηρία μοιάζιν, πώς θα μας φάνι ζουντανοί, έφτου μόνου λουγιάζιν. Τι ισχυροί μοίρασαν τα στα μέτρα τα παλιά, δώκαν α* φτουχοί τ’ σαρακουστή, κρατήσαν τ’ πασχαλιά. Αγιάσος, 29.9.1996

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΑΛΗΘΙΝΑ Ή μουν ζω ντανός και έκαναν τα κόλλυβά μου Τ ο 1949 με κάλεσε η πατρίδα να πάω και εγώ να κάνω τη θητεία μου, που ήμουν της κλάσεως 1922. Παρουσιάστηκα στο Ηράκλειο της Κρήτης. Εκεί έκα­ να τρεις μήνες. Από εκεί με έστειλαν στην Καλαμά­ τα, για άλλη εκπαίδευση, άλλους τέσσερις μήνες. Κα­ τόπιν με απόσπασαν στο Β ' Τάγμα Πεζικού. Κάθι­ σα και εκεί άλλες σαράντα μέρες περίπου και ήρθε πια η σειρά μου να πάω στη ζώνη των επιχειρήσεων. Με έστειλαν στον Γ ' Λόχο Πεζικού, που ήταν πά­ νω στα βουνά του Καρπενησιού. Εκεί έλαβα μέρος σε εφτά επιχειρήσεις, αλλά την τελευταία την πλήρωσα ακριβά. Τραυματίστηκα πολύ βαριά. Πρόλαβαν και μου έδωσαν τις πρώτες βοήθειες. Μου έβαλαν και μια ένεση για ν ’ αποφύγω τη μόλυνση. Από εκεί πια εγώ περίμενα να έρθουν να με πάρουν και να με παν στο Νοσοκομείο, στη Λαμία. Δε φάνηκε κανείς. Εγώ, βέποντας πως περνούσε η ώρα, άρχισα να στεναχωριέμαι. Προτού νυχτώσει, κάτι έπρεπε να κάνω. Εκεί κοντά υπήρχε ένας μεγάλος και πυκνός θά­ μνος. Συρτώντας συρτώντας πήγα κοντά του. Έβγαλα το μαχαίρι μου και έκοψα δυο κλαδιά που μ’ εμπόδιζαν. Είχε νυχτώσει πια. Τρύπωσα μέσα και δεν ήξερα τι να υποφέρω. Το φόβο, την τρομάρα, τα τραύματα που αιμορραγούσαν, την πείνα, τη δίψα; Όμως όλα αυτά τα άντεξα. Δεν μπορούσα ν ’ αντέξω πότε θα έρθουν να με πάρουν. Τη μέρα είχα το κε­ φάλι μου απόξω, να κόβω την κίνηση. Το βράδυ κρυβόμουν μέσα στο θάμνο. Πέρασε μια μέρα, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, τίπο­ τα. Σκεφτόμουν ν ’ αυτοκτονήσω με τα χέρια μου. Δεν είχα πια ελπίδα να ’ρθουν να με πάρουν. Την πέμπτη όμως μέρα, τα χαράματα, άκουσα κάτι ζα­ λοπατήματα και κάτι ψιθυρισμούς. Εκείνη την ώρα έκανα το σταυρό μου και είπα: Παναγιά μου, βάλε το χέρι σου να γλιτώσω πια! Παναγιά μου, σε σένα πια έχω την ελπίδα! Γλυκοχάραζε. Άκουσα μια φω­ νή να λέει: Συνάδελφε, ρε συνάδελφε, μίλησέ μας αν είσαι ζωντανός. Ερχόμαστε να σε πάρουμε. Δεν πέ­ ρασαν δυο τρία λεπτά, άκουσα και δεύτερον να φω­ νάζει τ ’ όνομά μου. Παναγιώτη, πού είσαι, ρε; Για σένα μας έστειλαν, να σε πάρουμε. Εγώ δεν μπορούσα να φωνάξω. Είχε κοπεί και η φωνή μου. Ή μουν ζωντανός αποθαμένος. Τους είδα να έρχονται καταπάνω μου. Έπιασα ένα κλαδί που ’χα κοντά μου. Έβαλα επάνω ένα ματωμένο μαντίλι και τους έκανα σινιάλο. Είχε ξημερώσει κιόλας.

Ήρθαν, με έβγαλαν από μέσα από το θάμνο, με φ ι­ λούσαν και μου έλεγαν: Παναγιώτη, αυτό είναι ένα μεγάλο θαύμα. Εμείς σε γυρεύαμε για πεθαμένο, όχι ζωντανό. Τα παιδιά που με βρήκαν ήταν όλοι φίλοι μου, ήμαστε σε μια διμοιρία. Τελοσπάντων με πήραν με το φορείο και μ’ έβγαλαν στο δρόμο. Έ καναν σήμα και σε μισή ώρα περίπου ήρθε το ασθενοφόρο του στρατού. Με πή­ ραν και με πήγαν στη Λαμία, στο Νοσοκομείο. Μ ’ έβαλαν σε κρεβάτι πρόχειρα, γιατί ήθελαν να με στείλουν στην Αθήνα, αφού τα τραύματά μου ήταν σοβαρά. Έμεινα μια βραδιά μόνο. Ή ρθαν κοντά μου οι συνάδελφοί μου, που ήταν κι αυτοί τραυματίες, και με παρηγορούσαν για τα χάλια που είχα. Κάποιος συνάδελφός μου με ρώτησε πού τραυ­ ματίστηκα και από πού είμαι. Του απάντησα, για να με αφήσουν ήσυχο, γιατί από τη μεγάλη μου ταλαι­ πωρία δεν ήθελα ούτε και να με μιλούν. Εκεί, στη Λαμία, ήταν ο Μενέλαος ο Βρισαγωτέλης. Υπηρε­ τούσε στην ΕΣΑ. Το πληροφορήθηκε από αυτόν που με ρώτησε και ήρθε να μάθει ποιος Μυτιληνιός εί­ μαι. Μόλις μπήκε στο θάλαμο, αμέσως τον γνώρισα. Ήρθε κοντά μου και έμεινε ξερός, κοιτάζοντάς με στο πρόσωπο. Με ρώτησε, τι χάλια είναι αυτό. Του είπα πως θα τα πούμε. Τι να πούμε, ρε Παναγιώτη; Τα κόλλυβά σου, ρε, έκαναν! Το ξέρεις; Του είπα: Τι είναι αυτό, ρε Μενέλαε, που μου λες, είσαι με τα κα­ λά σου ή πλάκα μου κάνεις; Αμέσως μου έβγαλε ένα γράμμα και μου το διάβασε. Άκουσα να λέει: Αδελ­ φέ μου, να προσέχεις καλά, γιατί σήμερα έφεραν το φάκελο του Παναγιώτη Ξαφέλη και έχουμε κλάματα στο χωριό. Και για άλλους ακούσαμε. Λένε για τον Ιωσήφ το Σκλεπάρη και για τον Ευαγγελινό, το γιο του δασκάλου, και για ένα παιδί από τον Ασώματο, που λέγεται Μιχαλούδης Βασίλειος. Γι’ αυτούς τους τρεις δεν είναι σίγουρο. Το σίγουρο είναι ότι ο Ξαφέλης σκοτώθηκε στο Καρπενήσι. Στη Λαμία έμεινα μια βραδιά. Μόλις ξημέρωσε, με πήραν με το αεροπλάνο για την Αθήνα. Στη Λα­ μία δε με πιάσαν καθόλου, γιατί ήταν προχωρημένη η μόλυνση. Σε μισή ώρα περίπου έφτασα στην Ελευ­ σίνα. Με πήραν από κει και με πήγαν στην Αθήνα, στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Εκεί δε με κράτη­ σαν, γιατί δεν είχε κρεβάτι. Με πήγαν στο 423 Στρα­ τιωτικό Νοσοκομείο και μ’ έβαλαν με το φορείο πρόχειρα, μέχρι να βρουν κρεβάτι. Ή ρθαν δυο νο­ σοκόμες και με πήραν, να με κάνουν μπάνιο. Η μια

ήταν Μυτιληνιά. Την ώρα που μ’ έκαναν το μπάνιο, αυτή η νοσοκόμα από τη Μυτιλήνη μου είπε: Εσύ φαίνεσαι για Μυτιληνιός. Από την προφορά μου με κατάλαβε. Της είπα πως είχε δίκιο και πως καταγό­ μουνα μάλιστα από την Αγιάσο. Μου είπε πως ήταν και άλλος Αγιασώτης εκεί και πως θα μου τον γνώ­ ριζε. Πράγματι, πήγε και τον έφερε πάνω σ’ ένα κα­ ροτσάκι. Είδα το Βασίλη τον Παραμυθέλη με κομ­ μένο το πόδι. Αυτός δυσκολεύτηκε να με γνωρίσει και με το δίκιο του, γιατί ήμουν ζωντανός αποθαμέ­ νος. Όταν οι νοσοκόμες με καθάρισαν και έβγαλαν τα ξερά αίματα, με πήγαν στο θάλαμό του. Ο Βασί­ λης είπε να με βάλουν δίπλα του, όπως και έγινε. Εγώ πια περίμενα τους γιατρούς να έρθουν να με πάρουν στο χειρουργείο, για να μου κάνουν εγ­ χείρηση και για να μου βγάλουν τα μολυσμένα και σκοτωμένα κρέατα. Το απόγευμα οι νοσοκόμοι με πήραν και με πήγαν στο χειρουργείο. Ή ρθαν δυο γιατροί και συζητούσαν αν θα το κόψουν ή αν θα το αφήσουν το πόδι. Ο ένας γιατρός δεν ήθελε να μου το κόψουν. Έλεγε να το αφήσουν στην τύχη και του δίνω συγχαρητήρια και τον ευχαριστώ, όπου και αν βρίσκεται. Αυτό το άκουσα με τ ’ αφτιά μου, γιατί δε με είχαν ακόμη υπνωτίσει. Ο σωτήρας του ποδιού μου ήταν αυτός, ο Κρητικός. Και πάλι τον ευχαρι­ στώ. Ο άλλος ήταν από την Πελοπόννησο. Άρχισαν επομένως να μου κάνουν κάθε μέρα αλλαγές. Όταν πέρασαν περίπου δυο βδομάδες, ήρθε ο Κρητικός, είδε το πόδι μου και μου είπε: Ξαφέλη, το πόδι σου το γλιτώσαμε, πέρασε ο κίνδυνος, καλά πάμε. Από τη χαρά μου εγώ τον αγκάλιασα και τον φίλησα. Μέρα με τη μέρα πήγαινα στο καλύτερο. Άρχισα πια να γυρεύω να με βγάλουν και να μου δώσουν άδεια, γιατί αυτά που μου είπε ο Βρισαγωτέλης δεν έβγαιναν από το μυαλό μου. Ο Παραμυθέλης με μά­ λωνε, δεν πίστευε τίποτα. Μου έλεγε ότι αυτά που μου είπε ο Βρισαγωτέλης είναι σαχλαμάρες. Τα ίδια μου έλεγε και ο γιατρός, αλλά εγώ μαράζωνα από τη στεναχώρια μου. Όταν πέρασαν καμιά σαρανταριά μέρες, ένα πρωί, που μου έκανε ο γιατρός αλλαγή, με κατάλαβε ότι στεναχωριέμαι και μου είπε: Θα σου δώσω είκο­ σι μέρες άδεια, να πας στο χωριό σου, αλλά θα κά­ νεις δυο φορές τη βδομάδα αλλαγή στο Νοσοκομείο, στη Μυτιλήνη, και όταν περάσει ο καιρός θα έρθεις πάλι εδώ. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη. Κοίταζα πότε θα έρθει η ώρα. Ξημέρωσε. Μπήκα στο τραμ και κατέβηκα στην Ομόνοια. Πήγα στο καφενείο, όπου σύχναζαν Μυτιληνιοί. Εκεί βρήκα έναν Ασωματιανό, το Θεμιστοκλή τον Ψώμο, που και αυτός ήταν στρατιώτης. Συζητούσαμε τα δικά μας. Μέσα στο

Ο Παναγιώτης Ξαφέλης, όταν υπηρετούσε στην Κρήτη το 1949.

καφενείο είδα δυο χωριανούς μου να με κοιτάζουν πολύ περίεργα. Τους πλησίασα και τους χαιρέτισα. Μετά τους ρώτησα γιατί με κοιτάζουν έτσι, μήπως συμβαίνει τίποτα. Μου είπε ο Πάνος ο Μαριγλής: Ναι, ρε Παναγιώτη, γιατί από μένα πήραν ζάχαρη και σιτάρι και έκαναν τα κόλλυβά σου και τώρα σε βλέπουμε ζωντανό! Πώς έγινε αυτό; Τότες κατάλαβα πως ό,τι είπε ο Βρισαγωτέλης ήταν αλήθεια. Ή πιαμε καφέ και μου ζήτησε ο Μαριγλής να πά­ με να βγούμε φωτογραφία μαζί, για να τη δείξει στους γονείς μου. Τους είπα πως δε χρειάζεται, για­ τί θα με δουν ζωντανό, αφού θα πάω στο χωριό με άδεια. Ο Μαριγλής και ο Ηρακλής ο Δεμιργκέλης μου είπαν ότι θα ταξιδέψουν την ίδια μέρα και αυ­ τοί με καράβι. Κατά τη μια η ώρα κατεβήκαμε στον Πειραιά. Φάγαμε σ ’ ένα μαγειρείο και περιμέναμε να ’ρθει η ώρα να ξεκινήσει το καράβι. Στις 4 η ώρα επιβιβαστήκαμε και στις 6 περίπου ξεκίνησε το κα­ ράβι για τη Χίο και για τη Μυτιλήνη. Καθίσαμε στην τραπεζαρία και άρχισα να τους λέω τα πάθη μου και πώς έγιναν αυτό. Αφού φτάσα­ με στη Χίο και το ιστορικό μου δεν είχε τελειώσει,

βγήκαμε έξω, φάγαμε πατσά, μπήκαμε πάλι στο κα­ ράβι και σε τρεις ώρες περίπου φτάσαμε στη Μυτιλή­ νη. Μόλις έπιασε το καράβι στο λιμάνι, πρώτος βγή­ κα εγώ. Όταν πάτησα στην προκυμαία, έσκυψα και φίλησα κάτω. Ο κόσμος με κοίταζε και έλεγε: Ποιος ξέρει τι τράβηξε το παιδί και κάνει έτσι σαν παλαβός! Σηκώθηκα απάνω και είπα στους ανθρώπους αυτά που έπαθα και ευχήθηκα να μην τα πάθει ούτε ο εχτρός μου. Λίγα τους είπα και πολλά κατάλαβαν. Ο Πάνος ο Μαριγλής και ο Ηρακλής ο Δεμιρ­ γκέλης πήραν ταξί, έφυγαν και έδωσαν πρώτοι τα μαντάτα. Ο Πάνος, όταν πήγε στο χωριό, φώναξε τον πατέρα μου και του είπε. Ο γιος σου, που τον λένε σκοτωμένο, ήρθε, μαζί ταξιδέψαμε. Ο πατέρας μου όμως δεν πίστευε τίποτα, αλλά φώναξαν και άλλοι άνθρωποι που με είδαν, όταν έβγαινα από το καράβι και το πίστεψε πια. Πήγε και τα είπε στο σπίτι, στη μάνα μου και στη γυναίκα μου, που κατέ­ βηκαν στο Σταθμό και με περίμεναν. Εμένα με πήραν τα κορίτσια από την προκυμαία και με πήγαν στο Σπίτι του Στρατιώτου. Μου φέρ­ θηκαν πολύ καλά. Μου έδωσαν δώρα και άλλα πολ­ λά. Κάθισα δυο ώρες και μετά με πήγαν στα λεωφο­ ρεία, για να φύγω στο χωριό μου. Εκεί πάλι, όταν με είδαν, άρχισαν και φώναζαν: Να γιου σκουτουμένους! Ανιστήσ’τσι! Τέλος ξεκίνησε το λεωφορείο για το χωριό μας. Όταν φτάσαμε στην Αγιάσο, από μα­ κριά είδαμε τον κόσμο να περιμένει. Ο εισπράκτο­ ρας, ο Γιάννης ο Ακριβλέλης, μου είπε: Για σένα, Πα­ ναγιώτη, κατέβηκε όλο το χωριό, να σε καλωσορίσει. Μόλις ακριβώς φτάσαμε στο Ηρώο, γιατί μέχρι εκεί ήταν κατεβασμένος ο κόσμος, έβγαλα το κεφάλι μου από το παράθυρο και φώναζα: Γεια σας, ζωντανός είμαι! Μανούλα, μην κλαις, ήρθα πάλι κοντά σας! Δεν μπορούσα να βγω από το λεωφορείο. Όρμησαν μέσα και με έβγαλαν έξω σηκωτό. Η μάνα μου έπεσε κάτω και λιποθύμησε. Φώναξαν το γιατρό, τον Ξενέ­ λη, και της έβαλε μια ένεση και συνήλθε. Ετοιμαστήκαμε να φύγουμε για το σπίτι. Η μάνα μου πήγε και φώναξε ταξί, να με πάνε στο σπίτι. Εγώ είπα πως θα πάω με τα πόδια σιγά σιγά, γιατί θέλω να περάσω από την Παναγιά μας, τη Μεγαλό­ χαρη μας, για ν ’ ανάψω μια λαμπάδα ίσαμε το μπόι μου, που την είχα ταμένη, όταν χαροπάλευα πάνω στα άγρια βουνά του Καρπενησιού, πέντε νύχτες και πέντε μέρες. Η Παναγιά με έφερε πάλι εδώ. Τελοσπάντων, πήγαμε στην εκκλησία, έκανα το τάμα και τραβήξαμε για το σπίτι. Όταν έφτασα στο σπίτι μας και πάτησα πάνω στο κατώφλι, αναστέναξα και βούρκωσαν τα μάτια μου. Καθίσαμε με τους γειτόνους μας και τους είπα εν ολίγοις τα καθέκαστα.

Επειδή όμως ήμουν ταλαιπωρημένος, είπα να μου ετοιμάσουν λίγο νερό, για να κάνω μπάνιο. Είδα τη μάνα μου και τη γυναίκα μου να κοιτάζονται. Όταν ρώτησα γιατί κάνουν έτσι, μου είπε η μάνα μου: Να,γιε μ’, σκιφτόμαστι τι θα βάλ’ς! Τα ρούχα σ’ τα μοιράσαμι, δεν μπουρούσαμι να τα βλέπουμι! Δεν πειράζει, είπα στη μάνα μου. Θα πάω αύριο στην Αγορά και θα αγοράσω ρούχα. Τώρα θα βάλω πρό­ χειρα του πατέρα μου. Πάει και αυτό. Το βράδυ ανέ­ βηκα στο δωμάτιο να πλαγιάσω. Είδα δυο τρεις πανέρες κεριά και λιβάνια. Τι είναι αυτό, ρώτησα τη γυναίκα μου. Μου είπε: «Παρ’γουριές» είναι. Τις έφερε ο κόσμος, για να τις ανάβουμε στο όνομά σου! Μόλις ξημέρωσε, πήγα στην Αγορά. Κάθισα από­ ξω από την Καφενταρία, να πιω έναν καφέ. Καφε­ τζής ήταν ο Παναγιώτης ο Σκανέλης, ο γέρος. Ήρθε ο Προκόπης ο Γαβές, του «Νίκελ’» ο πατέρας, και μου είπε: Άμα πιεις τον καφέ, πήγαινε στην εκκλησία και σε θέλουν οι παπάδες. Ο Γαβές τότες έκανε το νεωκόρο. Πήγα και μου είπε ο παπάς ο Παπουτσέ­ λης. Ξέρεις γιατί σε φωνάξαμε εδώ; Αύριο που είναι Κυριακή η Κοινότητα θα κάνει το μνημόσυνο των πεσόντων Αγιασωτών και πρέπει να έρθεις και εσύ. Είπα πως αυτό, παπά μου, δε γίνεται. Έπεσαν όμως όλοι οι παπάδες απάνω μου και με κατάφεραν. Ξημέρωσε Κυριακή και κατέβηκα το πρωί στην εκκλησία. Είδα να έχουν καταμεσή στη χάρη της ένα τραπέζι και ένα «σντιρουσίν’» κόλλυβα. Κάθισα στο κάθισμα που υπήρχε δίπλα και περίμενα να τε­ λειώσει η λειτουργία και το μνημόσυνο. Ή ταν μια εικόνα πολύ λυπητερή. Δεν μπορώ να σας την περι­ γράφω. Καλύτερα να μην πήγαινα. Αρρώστησα. Όλος ο κόσμος με κοίταζε και έτρεχαν τα μάτια του. Κοίταζα πότε να τελειώσει αυτή η λειτουργία, να γλιτώσω. Ή ταν θρήνος. Τέλειωσε, πήγαμε στο Γρα­ φείο, ήπιαμε καφέ και σηκώθηκα να φύγω. Ο παπάς ο Κανιμάς μου είπε και ένα ωραίο, ένα «πθίτκου». Άντι, Π α ν α γία ς\ τώρα θαν ανιστήνουμι τσι σένα μαζί μι του Χριστό! Έφυγα για το σπίτι μου. Δεν πήγα μες στην Αγορά, γιατί βαρέθηκα πια τον κόσμο. Ο ένας πώς έγινε, ο άλλος πώς άντεξες, ο άλλος πού τραυματίστηκες; Αγανάκτησα και πήγα στο σπίτι μου να ησυχάσω, μέχρι να περάσουν οι μέ­ ρες της άδειάς μου. Αυτό μου συνέβη. Απίστευτο και όμως αληθινό. Και το πιο ωραίο ήταν ότι, όταν ήρθε το μήνυμα ότι σκοτώθηκα, βρέθηκε και ένας γαμπρός, που ήθελε να πάρει τη γυναίκα μου! Λίγο έλειψε να τη χάσω! ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΑΦΕΛΗΣ (ΝΕΚΡΟΤΑΛΟΣ)

Ο ΑΗΜΘΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΕΩΝ Σύντομος Απολογισμός Δράσης Έτους 2003 Εκλεισε ο πρώτος χρόνος της θητείας της νέας δημοτικής αρχής. Η δημοτική κίνηση «Δημοκρατική Αγιάσος» έδωσε στη δημοσιότητα τον απολογισμό δράσης του έτους 2003. Σε σχετική ανακοίνωσή της αναφέρει: Είναι γνωστά τα σοβαρά προβλήματα που μαστίζουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση: μεγάλη οικονο­ μική στενότητα, έλλειψη επαρκούς και εξειδικευμένου προσωπικού, ασφυκτικός έλεγχος του κράτους, ατελείωτη γραφειοκρατία, ιδιωτικοποίηση υπηρε­ σιών, κ.ά. Κοντά σ’ αυτά πρέπει να προσθέσουμε ότι κληρονομήσαμε ένα υπέρογκο για το Δήμο μας χρέ­ ος, που επιδείνωσε την ήδη άσχημη οικονομική μας κατάσταση και δεν επέτρεψε να κάνουμε όλα όσα προγραμματίζαμε αυτή τη χρονιά. Επίσης, είμαστε ο μοναδικός Δήμος του νησιού, που δεν έχει δική του τεχνική υπηρεσία, και ένας από τους ελάχιστους Δή­ μους του νησιού, που δεν έχει δική του ταμιακή υπη­ ρεσία. Σε αυτές τις πολύ αντίξοες συνθήκες, ξεκινή­ σαμε την υλοποίηση του προγράμματος μας. Μέσα από τις επιτυχίες αλλά και από τα λάθη μας, απο­ κτήσαμε σιγά σιγά την απαραίτητη εμπειρία και με υπομονή και επιμονή δρομολογήσαμε τις προτεραιότητές μας. Οι προσπάθειές μας θα καρποφορήσουν στο προσεχές μέλλον. Κάνουμε τον απολογισμό της δράσης που αναπτύξαμε στη χρονιά που φεύγει:

Αγροτική οδοποιία

τη Διεύθυνση Δασών Νομού Λέσβου για τη διάνοιξη των νέων αγροτικών δρόμων: 1. Μυρσίνια-Περίτονο. Δημοπρατήθηκε στις 3.12.2003. 2. Σπήλιος Αγία Τριάδα. Τα έργα θα εξυπηρετήσουν μεγάλο τμήμα της αγροτικής μας περιφέρειας και θ α ’ξεκινήσουν άμεσα.

• Έγινε βελτίωση βατότητας και συντήρηση των βασικών αγροτικών δρόμων Άντρια - Ψωριάρης Κορδάκια, Πόταμα και Λιάκας-Καλάμι.

• Υποβλήθηκαν προτάσεις ένταξης των έργων: 1. Τεχνικά έργα - Συντήρηση στο αγροτικό οδικό δί­ κτυο των περιοχών Άντρια - Λαξ - Καλά Περιβό­ λια - Ράδι, στα Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανά­ πτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ). 2. Τεχνικά έρ­ γα - Συντήρηση στο αγροτικό οδικό δίκτυο της πε­ ριοχής Πόταμα (στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ) Βορείου Αιγαίου).

Εσωτερική Οδοποιία • Τσιμεντόστρωση δρόμων περιοχής Μαυριώτη.

• Επισκευή κυβολιθόστρωτων δρόμων.

• Διαμόρφωση δρόμου Ηρώου Πεσόντων - Φολίδι.

• Ανατέθηκε και ξεκινά άμεσα η ανακατασκευή λιθόστρωτων δρόμων περιοχής Απέσου.

• Ύστερα από παρεμβάσεις μας στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Νομού Λέσβου έπεσε νέος ασφαλτο­ τάπητας στις εισόδους του χωριού.

• Υπογράφτηκαν προγραμματικές συμβάσεις με

Το Φλεβάρη του 2003 ένας νέος πλάτανος φυτεύτηκε στην Αγορά της Αγιάσου, για ν’ αντικαταστήσει, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, τον πανώριο πλάτανο που κόπηκε πριν από πολλά χρόνια.

• Υποβολή πρότασης στα ΟΠΑΑΧ για ένταξη του έργου «Ανακατασκευή λιθόστρωτων Αγριάς», με ταυτόχρονη αντικατάσταση του υδρευτικού δικτύου.

Ύδρευση - Αποχέτευση • Επισκευή εξωτερικού δικτύου ύδρευσης Μπορού.

• Επισκευή υδατοδεξαμενής Μαυριώτη.

• Καθαρισμός πηγών Σκοτεινού.

• Προμήθεια μοτέρ αντλιοστασίου Γέρου.

• Επισκευή υδρευτικού και αποχετευτικού δικτύου.

• Ξεκίνησε το έργο σύνδεσης του εξωτερικού υδρευτικού δικτύου Καρκαβούρας με αυτό της Κθαρίστιριας.

Καθαριότητα • Ολοκληρώθηκε η πρόσληψη νέων υπαλλήλων στην Υπηρεσία καθαριότητας και γίνεται πλέον κα­ θημερινή αποκομιδή απορριμμάτων από τα κεντρι­ κά σημεία του χωριού.

Υγεία - Πρόνοια • Παραλαβή πολυμορφικού αυτοκινήτου - Σύ­ σταση αστικής μη κερδοσκοπικής Εταιρείας Δήμου Αγιάσου και έναρξη λειτουργίας του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» - Διαμόρφωση του ορόφου της Αγροτολέσχης σε γραφείο της Εταιρείας - Προμή­ θεια κλιματιστικού.

• Μέτρηση ραδονίου και εκπεμπόμενης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από τις κεραίες του Ολύ­ μπου από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέρ­ γειας (ΕΕΑΕ). Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις αρχές του νέου έτους.

• Επανασύσταση Τράπεζας Αίματος. Έγινε εθε­ λοντική αιμοδοσία στις 15.6.2003.

• Εκδήλωση Αγωγής Υγείας για τα ναρκωτικά, σε συνεργασία με το Κέντρο Πρόληψης «Πνοή», και καθιέρωση εβδομαδιαίων ενημερωτικών επαφών στελεχών του με γονείς, στο πλαίσιο της εκστρατεί­ ας κατά των ναρκωτικών.

• Ύστερα από παρεμβάσεις του Δήμου εγκρίθηκε από τη Διοίκηση του Βοστανείου Νοσοκομείου Μυ­ τιλήνης και από το Περιφερειακό Σύστημα Υγείας (ΠΕΣΥ) Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου η μεταστέγαση του Αγροτικού Ιατρείου Αγιάσου, που θα ολο­ κληρωθεί μέσα στο Δεκέμβρη, σε νέο καταλληλότερο κτίριο. Η διαρρύθμιση και ο εξοπλισμός του έχουν ήδη ξεκινήσει.

Εκπαίδευση - Προσχολική αγωγή • Πλατιά κινητοποίηση για την κατοχύρωση της μεγάλης σχολικής περιουσίας. Ο αγώνας συνεχίζε­ ται.

• Υδροδότησή - ηλεκτροδότηση - διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου και έναρξη λειτουργίας προκάτ Νηπιαγωγείου. Εγκαινιάστηκε στις 20.11.2003.

• Εξασφάλιση έκτακτης επιχορήγησης 40.000 ευ­ ρώ από το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοί­ κησης και Αποκέντρωσης για επισκευή και συντήρη­ ση σχολείων.

• Επίλυση προβλήματος λειτουργίας Παιδικού Σταθμού και εξασφάλιση πάγιας πρόσθετης κρατι­ κής επιχορήγησης ύψους 40.000 ευρώ.

• Υποβολή πρότασης στα ΟΠΑΑΧ για την επι­ σκευή του ορόφου του κτιρίου Παιδικού Σταθμού, με σκοπό τη δημιουργία βρεφικού τμήματος.

Υποδομές • Αγορά και διαμόρφωση οικοπέδου Λιβάνου, για να χρησιμοποιηθεί ως χώρος στάθμευσης αυτο­ κινήτων.

• Ολοκλήρωση του έργου μετατροπής του ισόγει­ ου της παλιάς δημοτικής Αγροτολέσχης σε Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολίτη (ΚΕΠ) και έναρξη λειτουρ­ γίας του.

• Συντάσσεται η οριστική μελέτη του έργου «Υπογείωση δικτύου ΔΕΗ περιοχής Αγοράς», που χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αιγαίου.

• Δημοπρατήθηκε στις 5.11.2003 το έργο διαρ­ ρύθμισης του εσωτερικού χώρου του κτιρίου της άλ­ λοτε Ηλεκτρομηχανής σε Καρναβαλικό Μουσείο και Εκθετήριο Ειδών Λαϊκής Τέχνης. Χρηματοδο­ τείται από το Υπουργείο Αιγαίου.

• Δημοπρατήθηκε στις 17.12.2003 το έργο της διαμόρφωσης της πλατείας Σταθμού Λεωφορείων. Χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.

• Υποβλήθηκε πρόταση στο πρόγραμμα «Κοινω­ νία της Πληροφορίας» για χρηματοδότηση εγκατά­ στασης δικτύου Η/Υ στο νέο Δημαρχείο.

• Ανάθεση μελετών, αρχιτεκτονικής, ηλεκτρομηχανολογικής και στατικής, για τη διαμόρφωση του πα­ λαιού Δημοτικού Ελαιοτριβείου σε Κέντρο Λεσβια­ κής Χειροτεχνίας και Παραδοσιακών Γεύσεων. Το έρ­ γο προεντάχθηκε στο Πρόγραμμα Ηαάίΐαΐ Αβοηάα του Υπουργείου Χωροταξίας, Περιβάλλοντος, Δημοσίων Έργων από την προηγούμενη δημοτική αρχή.

Πολιτισμός • Η χρονιά που πέρασε ήταν αναμφισβήτητα χρο­ νιά του πολιτισμού στην Αγιάσο. Ο Δήμος Αγιάσου είχε μια πολύ καλή συνεργασία με το Αναγνωστή­ ριο, το οποίο, με την πολύπτυχη δράση του και με τη δουλειά υποδομής που γίνεται στις μικρές κυρίως ηλικίες, μεταλαμπαδεύει την πλούσια πολιτιστική μας παράδοση στις νέες γενιές και ταξιδεύει το όνο­ μα της Αγιάσου σε όλη την Ελλάδα. Όι εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν, τόσο υπό την αιγίδα του Δήμου όσο και με την οικονομική του στήριξη, ήταν σημαντικές και πρωτοπόρες: • 8-10 Μάρτη: Συνδιοργάνωση των τριήμερων καρναβαλικών εκδηλώσεων με τον Καρναβαλικό Σύλλογο και με το Αναγνωστήριο. Κορυφαία εκδή­ λωση του τριήμερου αυτή που παρουσιάστηκε στο Αναγνωστήριο με θέμα .«Χρυσές σελίδες καρνάβα­ λου», στην οποία μίλησαν πανεπιστημιακοί καθηγη­ τές, έγινε αναδρομή στο καρναβάλι της δικτατορίας και αναβίωσε το παλιό γλέντι στο παραδοσιακό κουτούκι.

• 30 Μάρτη: «59 χρόνια από το μπλόκο των Γερ­ μανών καταχτητών στην Αγιάσο». Εκδήλωση με ευ­ ρύτερες αναφορές στην Εθνική μας Αντίσταση και με μουσική συναυλία - αφιέρωμα στο ρεμπέτικο της Κατοχής.

• 24-25 Μάη: Διήμερο πολιτιστικό φεστιβάλ (με θέατρο, λαϊκή και ροκ μουσική) από τη «Θεσσαλο­ νίκη - Δράση 2003».

• 12 Ιούνη: Ημερίδα του Υπουργείου Αιγαίου στο Αναγνωστήριο με θέμα «Αγιάσος: Η ιστορία της Αρχιτεκτονικής και η Προοπτική της».

• 3-12 Αυγούστου: «Πρώτη Συνάντηση Παραδο­ σιακών Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Λέσβου» από το Αναγνωστήριο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αιγαίου και με τη χρηματοδότηση του Δήμου Αγιάσου και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου.

• 13 Αυγούστου: Συναυλία με το ροκ συγκρότη­ μα «Μάγμα».

• 10-15 Αυγούστου: «Έκθεση Λεσβιακού Εντύ­ που», σε συνδιοργάνωση με την ΟΛΣΑ (Ομοσπον­ δία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής). Στόχος η δημι­ ουργία στην Αγιάσο Παραρτήματος του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.). Της προσπάθειας αυτής ηγείται ο συγχωριανός μας μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Φραντζής.

• 14 Σεπτέμβρη: Διοργάνωση Πρώτου Ποδηλατι­ κού Γύρου Αγιάσου από τον Αθλητικό Οργανισμό Δήμου Αγιάσου.

• 17 Νοέμβρη: «Μνήμες ενός ανθρώπου, μιας γε­ νιάς». Τιμητική εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του Παναγιώτη Κουτρή και στη γενιά του Πολυτε­ χνείου. Μουσική συναυλία με τραγούδια των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Λόιζου.

• 20-23 Δεκέμβρη: Έκθεση λογοτεχνικού βιβλίου στο Δημοτικό Κέντρο Νεότητας, σε συνεργασία με το βιβλιοπωλείο Μυτιλήνης «Ειρμός».

Αθλητισμός και αθλητικές υποδομές • Επισκευές και προμήθεια εξοπλισμού στα αποδυτήρια ποδοσφαίρου του Δημοτικού Γυμνα­ στηρίου.

• Ανάθεση αρχιτεκτονικής και ηλεκτρομηχανολογικής κατασκευής αποδυτηρίων μπάσκετ - βόλεϊ

Ο δήμαρχος Χρύσανθος Χα­ τζηπαναγιώτης μιλά στην Αγορά της Αγιάσου, στο πλαίσιο του διοργανωθέντος Πολιτιστικού Φεστιβάλ «Θεσσαλονίκη - Αράση 2003» (24-25.3.2003).

και ηλεκτροφωτισμού των γηπέδων στο Δημοτικό Γυμναστήριο. Το έργο χρηματοδοτείται από το πρό­ γραμμα «Αθήνα 2004».

• Βαψίματα, επισκευές και προμήθεια αθλητικού εξοπλισμού στο Κλειστό Γυμναστήριο. Εγκαινιά­ στηκε στις 14.9.2003.

• Υλοποίηση επτά προγραμμάτων μαζικού αθλη­ τισμού στο Κλειστό Γυμναστήριο.

• Δημοπρατήθηκε στις 29.10.2003, ανατέθηκε και ξεκινά άμεσα η εκτέλεση του έργου της πλακόστρω­ σης του περιβάλλοντος χώρου του Κλειστού Γυμνα­ στηρίου. Χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αι­ γαίου.

Θεσμικές αλλαγές • Τροποποίηση του Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας (ΟΕΥ) του Δήμου.

• Σύσταση ιδίας ταμιακής υπηρεσίας. Θα ολο­ κληρωθεί μέσα στο Α ' τρίμηνο του 2004.

• Προώθηση και ολοκλήρωση εκ μέρους του Δή­ μου της δεύτερης φάσης της Μελέτης Πολεοδόμησης και Πράξης Εφαρμογής του Οικισμού Αγιάσου (επέκταση ορίων οικισμού - πολεοδομικός σχεδιασμός). Δώσαμε μάχη για την αλλαγή του συντελεστή κάλυψης και των όρων δόμησης του οικισμού.

• Ψήφιση νέου Κανονισμού Λειτουργίας και τροποποίηση της συστατικής πράξης του Παιδικού Σταθμού για πρόβλεψη λειτουργίας και βρεφικού τμήματος.

Περιβάλλον • Κήρυξη Καρύνης ως τοπίου ιδιαίτερου φυσι­ κού κάλλους.

• Υποβολή πρότασης στο Γοαάοτ ρΐιΐδ για δια­ μόρφωση περιπατητικών διαδρομών στον καστα­ νιώνα.

• Λήψη μέτρων για την προστασία της περιοχής Καρκαβούρας και κίνηση της διαδικασίας κήρυξής της ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

Έργα εξωραϊσμού • Φύτεμα πλάτανου στην πλατεία αγοράς.

• Απομάκρυνση εγκαταλειμμένων αυτοκινήτων.

Συμμετοχή - στήριξη λαϊκών αγώνων • Πραγματοποίηση κεντρικής συγκέντρωσης της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα (ΣΕΛ) Λέσβου

στις 8.2.2003 στο Αναγνωστήριο. Συμμετοχή του Δήμου στη συνδιοργάνωση όλων των παλλεσβιακών παναγροτικών κινητοποιήσεων και συμμετοχή του στην οργάνωση των συλλαλητηρίων για την ειρήνη. Έκδοση ψηφισμάτων ενάντια στον πόλεμο του Ιράκ, κατά του νέου εκλογικού νόμου και κατά των θεσμικών αλλαγών στη Διοίκηση του Άσυλου Ανιά­ των. Στήριξη των αιτημάτων των γεωτεχνικών και του απεργιακού αγώνα των αστυνομικών και των εκπαιδευτικών. Υποστήριξη του αιτήματος ολοκλή­ ρωσης του έργου ανάπλασης - επέκτασης της χωμα­ τερής του Δήμου Μυτιλήνης.

Φορολογική πολίτική • Δεν έγινε καμιά αύξηση στη φορολογία των δη­ μοτών, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση του Δήμου. Κλείνοντας, πρέπει να αναφερθούμε και στα έρ­ γα που εκτελούνται αυτή την περίοδο στο χωριό μας και γενικά στην ευρύτερη διοικητική περιφέ­ ρεια του Δήμου μας από άλλους φορείς και τα οποία, μαζί με τα δημοτικά έργα, βελτιώνουν τις υποδομές και δίνουν λύσεις σε κάποια προβλήμα­ τα. Τα βασικότερα είναι: • Η διάνοιξη από τη Νομαρχία του δρόμου Αγί­ ου Δημητρίου. Ο Δήμος έχει κάνει τις δέουσες πα ­ ραστάσεις και έχει λάβει από τη μεριά του όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα για την προστασία των πηγών Τσίγκου.

• Με τη στήριξη και συμβολή και του Δήμου μας, ξεκίνησε το πρόγραμμα αποϊδρυματοποίησης-αποασυλοποίησης του Ιδρύματος Κοινωνικής Πρόνοι­ ας Αγιάσου «η Θεομήτωρ». Παράλληλα συνεχίζο­ νται οι εργασίες εκσυγχρονισμού της υποδομής του Β 7 κτιριακού συγκροτήματος, του άλλοτε Σανατο­ ρίου.

• Από την 8η Εφορία Νεότερων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού εκτελούνται τα έργα: 1. Της αποκατάστασης - αναστύλωσης - εκσυγχρονι­ σμού του Παλαιού Ξενώνα της Εκκλησίας της Πα­ ναγίας στο Χάνι, που θα δημιουργήσει σοβαρή του­ ριστική υποδομή. 2. Της συντήρησης της τοιχογρα­ φίας του Θεόφιλου στην Καρύνη και της αποκατά­ στασης του κτίσματος που τη φιλοξενεί. Από τις πρώτες μέρες ανάληψης των καθηκόντων μας κάνα­ με παρεμβάσεις στο Υπουργείο Πολιτισμού για την άμεση εκτέλεση του έργου, που είχε καθυστερήσει αδικαιολόγητα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ Επιβράβευση μαθητικών καλλιτεχνικών πραγματώσεων Η ζωγραφική

είναι μια από τις αρχαιότερες τέ­

χνες που καλλιέργησε ο άνθρωπος, για να απεικονίσει σκηνές της φύσης και της καθημερινής κοινωνικής του ζωής, αλλά και για να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του και για να δώσει διέξοδο στην ανικανοποίητη φα­ ντασία του. Η τέχνη αυτή μας έχει αφήσει αξεπέραστα αριστουργήματα, τα οποία, πέρα από όλα τ ’ άλλα, αναδείχνουν τις αξιοθαύμαστες καλλιτεχνικές και πνευματικές δυνατότητες του ανθρώπου. Στη ζωγραφική, λοιπόν, και όχι μόνο, διακρίνονται τα τελευταία χρόνια αρκετοί μαθητές της Αγιάσου, τα­ ξιδεύοντας το όνομά της στο πανελλήνιο και συνεχί­ ζοντας την πλούσια παράδοσή της στο χώρο της τέ­ χνης και του πολιτισμού. Στόχος αυτού του σημειώμα­ τος είναι να προβάλει τις διακρίσεις των μαθητών και να επιβραβεύσει ηθικά, έστω και με τον ταπεινό αυτό τρόπο, την αξιόλογη προσπάθεια και τις επιτυχίες τους, δίνοντάς τους φτερά, για να πετάξουν στο μέλ­ λον ακόμη ψηλότερα. Θα ξεκινήσουμε την αναφορά μας από τους Μαθη­ τικούς Αγώνες Ζωγραφικής, που έγιναν από 26 μέχρι 31 Μαρτίου 2003, και στους οποίους συμμετείχαν τα Σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης όλης της χώρας. Οι αγώνες διεξήχθησαν μέσα στο χώρο των Σχολείων. Το θέμα των Αγώνων αντλήθηκε από τις αξίες του Ολυ­ μπιακού Ιδεώδους και ήταν: «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά - Ολυμπισμός σημαίνει ειρήνη, αδελφοσύ­ νη, ευγενή άμιλλα και φίλαθλο πνεύμα». Οι αγώνες έγι-

Η προμετωπίδα ενημερωτικού τετράπτυχου του Τ.Ε.Ε. Κεραμικής - Ξυλογλυπτικής Αγιάσου.

ναν σε τρεις κατηγορίες. Ανάμεσα στους μαθητές: Α και Β , Γ και Δ ' , Ε ' και Σ Τ ' , τάξεων κάθε σχολείου. Ο Σύλλογος Διδασκόντων κάθε Σχολείου επέλεξε ένα έργο από κάθε κατηγορία και το απέστειλε, μέσω του

Ολυμπιακή φλόγα

Νομαρχιακού Υπευθύνου του Προγράμματος Ολυ­ μπιακής Παιδείας, στην Περιφερειακή Οργανωτική Επιτροπή. Σημαντική διάκριση πέτυχε ο μαθητής της Γ' τάξης του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου Παναγιώ­ της Ραφαήλ Σουσαμλής, 9 χρονών, που απέσπασε το Β' βραβείο στους Περιφερειακούς Αγώνες, στους οποίους κρίθηκαν τα επιλεγμένα έργα μαθητών των Γ' και Δ ' τάξεων των Δημοτικών Σχολείων όλης της Πε­ ριφέρειας Βορείου Αιγαίου, που αποτελείται από τους Νομούς Λέσβου, Χίου και Σάμου. Συγχαρητήρια στο μικρό Παναγιώτη, που φαίνεται πως ακολουθεί κατά πόδας την πλούσια καλλιτεχνική παράδοση των Σουσαμλήδων, η γενιά των οποίων έχει μακρόχρονη και πολύπλευρη προσφορά στην τέχνη, από το θέατρο και το καρναβάλι μέχρι την αρχιτεκτονική και τη μουσική. Σημαντική ώθηση στην ανάδειξη των ταλέντων και στην καλλιτεχνική έκφραση των νέων έδωσε η ίδρυση του Τεχνικού Επαγγελματικού Εκπαιδευτηρίου (ΤΕΕ) Αγιάσου το Σεπτέμβρη του 1999. Το ΤΕΕ ΚεραμικήςΞυλογλυπτικής Αγιάσου, που είναι το μοναδικό ΤΕΕ αυτής της ειδικότητας σε όλη την Ελλάδα, στεγάζεται στο κτιριακό συγκρότημα του παλαιού Γυμνασίου Αυκείου Αγιάσου και διαθέτει πλήρη εργαστηριακή υποδομή. Στο πρόγραμμα σπουδών του περιλαμβάνο­ νται μαθήματα Γενικής Παιδείας και μαθήματα Ειδι­ κότητας, όπως Τεχνολογία Υλικών, Πηλοπλαστική, Γλυπτική, Διακόσμηση, Τεχνικές Ψησίματος, Ιστορία της Τέχνης, Αρχές Σύνθεσης, Ελεύθερο και Γραμμικό Σχέδιο, Σχέδιο με Ηλεκτρονικό Υπολογιστή, και άλλα.

Είναι ένα από τα 20 Σχολεία της χώρας που συμμετέ­ χουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Κέντρου Μελέτης Νεότερης Κεραμικής και στο τέλος κάθε σχο­ λικής χρονιάς παρουσιάζει τη δουλειά των μαθητών του σε ειδική έκθεση. Για την επιμόρφωση των σπου­ δαστών του πραγματοποιεί κάθε χρόνο εκπαιδευτική εκδρομή σε μουσεία και σε αρχαιολογικούς χώρους, εντός και εκτός της Λέσβου. Συμμετέχει στους Πανελ­ λήνιους Μαθητικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες, που γί­ νονται κάθε άνοιξη μέσα από το Κοινοτικό Πρόγραμ­ μα «ΔΑΙΔΑΑΟΣ» -Ανάπτυξη και Εφαρμογή Προ­ γραμμάτων Επίδειξης και Βράβευσης Εκπαιδευτικών Έργων Μαθητών ΤΕΕ και ΣΕΚ- και έργα μαθητών του έχουν βραβευτεί κατ’ επανάληψη. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε κάποιες από τις διακρίσεις τους: • Τη σχολική χρονιά 1999-2000 απονεμήθηκε το βραβείο-αγαλματίδιο στη μαθήτρια Μυρσίνη Πολύμου, από τα Κεραμιά, για τη ζωγραφική της σύνθεση με θέμα τον πόλεμο.

• Στις 11.5.2001 απονεμήθηκε έπαινος στις μαθή­ τριες Αργυρώ Δημητρίου Καμπουρέλη και Αναστασία Δημητρίου Τσαμπλάκου, για τη συμμετοχή τους στον Ιο Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Ειδικοτήτων (Καλλιτεχνικών Εφαρμογών - Αργυροχρυσοχοΐας) ΤΕΕ, με θέμα «Σχεδιασμός και κατασκευή των μεταλ­ λίων της Ολυμπιάδας Αθήνα 2004 και αναμνηστικών για τους εθελοντές που θα λάβουν μέρος». Στο διαγω­ νισμό αυτό το ΤΕΕ Αγιάσου πήρε το αργυρό μετάλλιο.

• Στους Αγώνες της περιόδου 2001-2002 με θέμα

Έπαινος που απονεμήθηκε σε μαθήτριες του ΤΕΕ Αγιάσου (11.5.2001).

Έπαινος που απονεμήθηκε στη μαθήτρια του ΤΕΕ Αγιάσου Φωτούλα Τουρτουροπούλου (2001-2002).

την «Παγκόσμια Ειρήνη», μεταξύ άλλων, απονεμήθηκε έπαινος στις μαθήτριες Φωτούλα Ευαγγέλου Τουρτου­ ροπούλου, το γένος Απελλή Σκλεπάρη, σύζυγο του δη­ μοτικού συμβούλου Ανδρέα Παπαγεωργίου, και Τρια­ νταφυλλιά) Χίου, από τη Στύψη. Η απονομή των επά­ θλων έγινε στη Ρόδο.

• Την περίοδο 2001-2002 σε διαγωνισμό ζωγραφι­ κής με θέμα το νερό, το ΤΕΕ Αγιάσου πήρε το πρώτο ομαδικό βραβείο ως Σχολείο. Την ομάδα εργασίας απο­ τελούσαν οι μαθήτριες Φωτούλα Τουρτουροπούλου, Ελένη Βασιλείου Θεοχάρη, το γένος Απελλή Σκλεπάρη, Αργυρώ Γκιργκέτσου, Τριανταφυλλιά) Χίου, κ.ά. Ταυ­ τόχρονα η μαθήτρια Φωτούλα Τουρτουροπούλου πήρε το πρώτο ατομικό βραβείο. Η απονομή των βραβείων έγινε σε ειδική τελετή πέρυσι το καλοκαίρι στη Ρόδο.

• Στους Πανελλήνιους Μαθητικούς Καλλιτεχνι­ κούς Αγώνες 2002 απονεμήθηκε αναμνηστικό δίπλωμα συμμετοχής στις μαθήτριες του ΤΕΕ Αγιάσου Αργυρώ Καμπουρέλη και Ελένη Θεοχάρη.

• Στις 17.11.2002 απονεμήθηκε έπαινος στις μαθή­ τριες Φωτούλα Τουρτουροπούλου, Αργυρώ Καμπου­ ρέλη και Ελένη Θεοχάρη, για τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα «ΔΑΙΔΑΑΟΣ».

• Το ΤΕΕ Αγιάσου συμμετείχε και στους Πανελλή­ νιους Μαθητικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες του 2003 με θέμα «Αρχαίο Πνεύμα Αθάνατο».

• Στη Σκιάθο διοργανώθηκε τον περασμένο Μάρτη ο 5ος πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός εικονογρά­ φησης διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,

Μετάλλιο Ολυμπιακών Αγώνων 2004

Έπαινος που απονεμήθηκε στη Μυρσίνη Κουρτζή (Σκιάθος 3.5.2003).

από το «Σχολείο Τέχνης του Δήμου Σκιάθου» και από το «Σπίτι - Μουσείο Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη». Συμμετείχαν 207 Σχολεία από όλη τη χώρα με 1695 έρ­ γα μαθητών και βραβεύτηκαν συνολικά 38 έργα: 2 βρα­ βεία και 4 έπαινοι απονεμήθηκαν σε μαθητές Σχολείων

Αναμνηστικό Δίπλωμα Συμμετοχής στους Πανελλήνιους Μαθητικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες 2002, που απονεμή­ θηκε στη μαθήτρια του ΤΕΕ Αγιάσου Ελένη Θεοχάρη.

της Σκιάθου. Σε μαθητές Σχολείων της υπόλοιπης Ελ­ λάδας απονεμήθηκαν τα παρακάτω βραβεία: 1 βραβείο και 10 έπαινοι, σε μαθητές Σχολείων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης - 1 βραβείο, 1 ειδικός έπαινος και 9 έπαι­ νοι, σε μαθητές Γυμνασίων - 1 βραβείο και 10 έπαινοι, σε μαθητές Λυκείων και ΤΕΕ. Αξιοσημείωτη είναι η διάκριση τριών μαθητριών του ΤΕΕ Αγιάσου, που πή­ ραν 3 από τους 10 επαίνους, οι οποίοι απονεμήθηκαν συνολικά σε μαθητές Λυκείων και ΤΕΕ όλης της χώ­ ρας. Πρόκειται για τη Μυρσίνη Γρηγορίου Κουρτζή, 24 ετών, την Τριανταφυλλιά) Χίου, 23 ετών, και την Αφροδίτη Γεωργίου Βουρλή, 24 ετών.

• Τέλος, το ΤΕΕ Αγιάσου είναι ένα από τα πέντε Σχολεία Τεχνολογικής Εκπαίδευσης της Ελλάδας, που εντάχτηκε σε πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο χρηματοδοτεί ανταλλαγές μαθητών μεταξύ Σχο­ λείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανάλογης ειδικότητας, και θα ταξιδέψει του χρόνου στην Τσεχία, η οποία έχει παράδοση στην κατασκευή ξύλινων χειροποίητων παιχνιδιών και μικροαντικειμένων. Συγχαίρουμε όλα τα παιδιά για τις πανελλήνιες διακρίσεις τους και τους ευχόμαστε ακόμα μεγαλύτε­ ρες επιτυχίες. Επίσης, συγχαίρουμε τους καθηγητές τους και ιδιαίτερα το Διευθυντή του ΤΕΕ Αγιάσου Κλεάνθη Κορομηλά, για τις ακάματες προσπάθειες που καταβάλλει, προκειμένου να διασφαλιστεί η ομα­ λή λειτουργία του Σχολείου, η ίδρυση του οποίου υπα­ γορεύτηκε από δυο λόγους: Να αναπτύξει τις καλλιτε­ χνικές δεξιότητες των νέων, εφοδιάζοντάς τους ταυτό­ χρονα με τα όπλα, που θα τους επιτρέψουν να δώσουν από καλύτερες θέσεις την αυριανή μεγάλη μάχη της ζωής, που λέγεται επαγγελματική αποκατάσταση, και μέσα από την ολοκληρωμένη κατάρτιση των σπουδα­ στών να συνεχίσει και να εμπλουτίσει με τα νέα αισθη­ τικά ρεύματα της εποχής μας τη μεγάλη παράδοση του χωριού μας στους τομείς της καλλιτεχνικής βιοτεχνίας (κεραμική και ξυλογλυπτική). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ « Δ ο ξα ρ ίσ μ α τα » Αθήνα 2004. Σχ. 21 X 14, σελ. 179+5

Η ποίηση είναι ένας συμπυκνωμένος λόγος, που εκφέρεται με καλλιέπεια, αρμονία και χάρη. Σε ποιητι­ κό λόγο ο άνθρωπος, από αρχαιοτάτων χρόνων, έχει

Η ωραία αυτή γλώσσα της ποίησης του Καραμού­ ντζου επενδύει, καλύπτει βασικές έννοιες και νοήματα, διαχρονικές αξίες, που έχουν μείνει απρόσβλητες από το πέρασμα του χρόνου. Τα ποιήματά του συνδυάζουν την καλή γλώσσα με το ουσιαστικό περιεχόμενο, τη γλαφυρή μορφή με τις αναγνωρισμένες και παραδε­ δεγμένες ιδέες, για χάρη των οποίων αγωνίστηκαν και θα αγωνίζονται εις το διηνεκές οι άνθρωποι. Ασήμαντα πράγματα του περιβάλλοντος κόσμου μας, για τον ποιητή γίνονται αφορμές να στοχαστεί και να διατυπώσει εντυπωσιακές σκέψεις και έννοιες πάνω σε σοβαρά γεγονότα και καταστάσεις της αν­ θρώπινης ζωής. Οι μπροστάρηδες, οι ηγέτες των κοινωνιών πρέπει να έχουν πάντα υπόψη τους το λαό, λέει ο ποιητής. Αυ­ τόν να νοιάζονται, αυτόν να φροντίζουν. Να αφήνουν λαμπρά παραδείγματα για μίμηση, να αφήνουν την κα­ λύτερη εικόνα, τις καλύτερες αναμνήσεις στους απλούς ανθρώπους.

Χαράζω δρόμο, να μπορεί και τ ’ άλλο το μελίσσι σ τ’ αχνάρια μου να προχωρεί, κερήθρες να γεμίσει. «Μέλισσόδρομος»

εκφράσει μεγαλόπνοες διανοητικές συλλήψεις. Οι με­ γάλες μουσικές συνθέσεις στηρίζονται, πέρα από το μέλος και τη μουσική αρμονία, και στα μεγαλόπνοα και συναρπαστικά ποιητικά δημιουργήματα. Ευλογη­ μένοι οι άνθρωποι που συνθέτουν υψηλά ποιητικά έρ­ γα, αλλά κερδισμένοι και αυτοί που απολαμβάνουν αναγιγνώσκοντας τα καταξιωμένα αυτά δημιουργήμα­ τα. Η ποίηση εξωραΐζει το εσωτερικό του ανθρώπου, ευαισθητοποιεί, καλλιεργεί το στοχασμό και τις γενι­ κότερες πνευματικές δυνάμεις του. Μετά την πρώτη ποιητική του συλλογή «Αλκυό­ νες», ο εκπαιδευτικός και ποιητής Σπύρος Καραμούντζος μας εντυπωσιάζει και με τα νέα του ποιήματα, που φέρουν το γλαφυρό, μουσικό και αρμονικό τίτλο «Δοξαρίσματα». Η ποίηση του Καραμούντζου έχει το χάρισμα της ρέουσας, ανάλαφρης και σε ζηλευτό βαθμό καλλιεργη­ μένης νεοελληνικής γλώσσας. Η πλαστικότητα και απλότητα, η αμεσότητα και αρμονικότητα της γλώσ­ σας προκαλούν ευάρεστα συναισθήματα και ικανοποι­ ούν τον αναγνώστη.

Ο ποιητής πλέκει το εγκώμιο στο δίκαιο και στην αρετή. Χωρίς διαχρονικές αξίες, οι λαοί χάνουν τον προσανατολισμό τους, η πορεία τους χαρακτηρίζεται από έλλειψη σκοπών και συγκεκριμένων επιδιώξεων. Πάνω στο δίκαιο προσπαθούν να θεμελιώσουν την ύπαρξή τους οι κοινωνίες, για χάρη του δικαίου διεξήχθησαν και διεξάγονται αγώνες, για χάρη του δικαίου έγιναν επαναστάσεις. Η αρετή θα πρέπει ν ’ αποτελεί τον πόλο έλξης της ατομικής και συλλογικής ζωής μας.

Φωνή να είχα δυνατή, να με ακούσουν όλοι, στο δίκαιο και στην αρετή να βρουν αραξοβόλι. «Ήθελα...» Η Ελληνίδα μάνα είναι μια μικρή ηρωίδα της ζωής. Καημός, πόθος και αγωνία να δει τα παιδιά της αποκα­ ταστημένα και δημιουργημένα στην ελληνική κοινωνία. Μπροστά στο στόχο της αυτό, δε λογαριάζει κόπους και θυσίες, στερήσεις και δοκιμασίες. Συνεχώς μοχθεί και αγωνίζεται για την υλοποίηση των σταθερών και αμετά­ θετων επιδιώξεων της, που είναι η καλή ανατροφή και αγωγή των παιδιών της. Ο ποιητής νοσταλγικά και τρυ­ φερά θυμάται τη σεβάσμια μορφή της μάνας του.

Αεν ξεχνώ πρωί και βράδυ το μοναδικό, γλυκό φιλί και της σιγουριάς το χάδι, που μου τα έδινες εσύ.

ΛΑΒΑΜΕ

«Δεν ξεχνώ, μανούλα»

Τα γεράματα είναι μια δοκιμασία για τον άνθρωπο. Στην προκεχωρημένη αυτή ηλικία, χάνει τη ζωντάνια και τις δραστηριότητές του, χάνει τα σχέδια και τα όνειρά του για τη μελλοντική του πορεία. Πόσο δικαι­ ωμένος και ικανοποιημένος όμως αισθάνεται, όταν πέ­ ρασε το βίο του αγωνιζόμενος για το καλό και για την προκοπή των δικών του και του στενού κοινωνικού πε­ ριβάλλοντος, εντός του οποίου έζησε και έδρασε! Όταν ενώπιος ενωπίω κάνει τον απολογισμό του και διαπι­ στώνει πως η εντιμότητα και η ειλικρίνεια, η ευθύτητα και η ηθικότητα χαρακτήριζαν το βίο του, τότε νιώθει χαρά και ικανοποίηση, εσωτερική γαλήνη και ηρεμία.

• Γεώργιος Π. Φούρλας - Απόστολος Β. Χατζηστέρης, Η κάθοδος των Δω ριέων στην Α ργολίδα, Μ ια νέα θεώρηση για τη χρονική περίοδο εγκατά­ στασης τω ν Δ ω ριέω ν σ την Α ρ γ ο λ ίδ α , Άργος, Μ άιος 2002, Σχ. 24,5 X 17, σ. 28.

• Ειρήνη Σιδερή - Κουτσκουδή, Θεολογία Γιαν­ ναρέλλη, Η λα ϊκή ζω γράφος της Λέσβου} Μυτιλή­ νη 2003, Σχ. 29,5 χ 21, σ. 112.

Τώρα όμως κάθε βράδυ, στο καντήλι ρίχνει λάδι, φύλλο φύλλο να συρράψει το βιβλίο που έχει γράψει. «Ο γέρος»

Ανθρωπιστής ο ποιητής, δίκαιος και αντικειμενι­ κός, μη ανεχόμενος προκλητικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, εκφράζει με ποιητικό τρόπο το πα­ ράπονό του για τον παραγκωνισμό κάποιων κοινωνι­ κών ομάδων. Στη ζωή το παντεσπάνι, δε μου λες, γιατί δε φτάνει α π ’ ανάλογη μερίδα να έχουν όλοι στην πατρίδα; «Το παντεσπάνι»

Άλλα θέματα της ποίησης του Καραμούντζου είναι ο έρωτας, που δίνει αισιοδοξία και ομορφιά στη ζωή, η γυναίκα για την οποία εκδηλώνει ιδιαίτερη εκτίμηση και σεβασμό, το παιδί που αποτελεί το μέλλον και την ανανέωση της ζωής. Από τη θεματική της ποίησης του Καραμούντζου δε λείπει και το σύγχρονο θέμα που απασχολεί την αν­ θρωπότητα, δε λείπει η οικολογία. Η άγρια εκμετάλ­ λευση των φυσικών πόρων της γης, η μόλυνση και η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος με τα καυσαέρια και τα λύματα των σύγχρονων βιομηχανιών υποβαθμί­ ζουν την ποιότητα της ζωής και θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξη των έμβιων όντων του πλανήτη μας. Τα «Δοξαρίσματα» του Σπύρου Καραμούντζου συ­ νταιριάζουν αρμονικά μορφή και περιεχόμενο, καλ­ λιεργημένο ποιητικό λόγο με ιδέες και έννοιες διαχρο­ νικής αξίας και σημασίας.

• Αγαθοκλή Προκ. Παναγούλια, οικονομολόγου - ιστορικού ερευνητή, Όσοι δε γύρισαν από το μέ­ τωπο, Αναφορά στους πεσόντες του Ελληνικού Στρατού που φιλοξενεί το στρατιωτικό νεκροτα­ φείο Βουλιαρατίου Αργυροκάστρου, Αθήνα 2002, Σχ. 24 X 17, σ. 123 + 5.

• Γιώργου Θ. Ξενέλλη, Κελάρυσμα, Ποίηση, Έκδοση Εταιρίας Αιολικών Μελετών, χ.χ., Σχ. 24 X 17, σ. 56.

• Αλφόνσου Δελή, Θέατρα και θεατρίνοι στην παλιά Μ υτιλήνη. (Ανάτυπο από το Λεσβιακό Ημε­ ρολόγιο 2003), Μυτιλήνη 2003, Σχ. 24 X 17, σ. 2 + 16 + 2.

• Παναγιώτης Τσουτάκος, Α ύ ρ α η περικαλλής, Ποίηση, Εκδόσεις Μαυρίδη, Αθήνα 2004, Σχ. 21 χ 14, σ. 30 + 2.

• Μανόλης I. Κούνουπας, Μ ισαλλοδοξία, Η μά­ στιγα της ανθρωπότητας, Α π ό την εποχή του Σ ινι­ κού Τείχους έως τις μέρες του τείχους του Β ερολί­ νου, Ιωλκός, Αθήνα 2002, Σχ. 21 χ 14, σ. 376.

ΤΟΥ ΠΙΟ Α ΣΤΣ’ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΑ Κ α φ ιν ές είνι γιμάτους απί πιλάτις, που σχουλϊάζιν τα ικλουγικά τσι γίνιτι χαλασμός. Σ ’κώνιτι ένας απί τ ’ καρέγλα ντ τσι ρουτά α τ ’ πουν ποιο άστσ’μου γράμμα έχ’ τ ’ αλφάβητου. Αρχινήσαν τσι λέγαν διάφουρα, όπους του φον, του μου, του που, αλλά δένι πιτύχαν έφτου που είχι φτος στου μυαλό ντ. Είστι ούλ’ κατμάδις, είπι, είστι κουτούτσια! Του πιο άστσ’μου γράμμα, ρε τούβλα, είνι του θα, που τώρα τ ’ ακούμι συνέχεια α πί τς αρχηγοί τουν κουμμάτουν, π ’ του λέγιν πουλλές φουρές, θα θα θα θα θα θα, τσι τίπουτα δεν κάνιν τσι τ ’ αχρηστέψαν! ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

Τ’ ΑΝΙΣΤΑΣΕΛ’ ΤΑ ΚΑΜΩΜΑΤΑ

Η μητέρα

τουλογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη,

το Δ ισπ’νούλ’, δεν ήξερε γράμματα. Ή ταν ψυχο­ σάββατο, έκανε κόλλυβα, έπρεπε όμως μαζί να δώ­ σει στον παπά και τα ονόματα των πεθαμένων, για να τα μνημονεύσει στην εκκλησία. Είχε ανοιχτή την πόρτα και περίμενε μήπως περάσει κανείς γνωστός της και τον βάλει να της τα γράψει. Πάνω στην ώρα να σου και πρόβαλε ο Στρατής. Έλα, γιε μ’, Θιος σ’ έστ’λι... Τι είναι, μάνα; Να,γιε μ’, πιάσι του χαρτέλ’ τούτουνα τσι του μουλ’βέλ’ να μ’ γράψ’ς τς απιθαμέν’ μας να τς δγιβάσ’ παπάς, μαζί μι τα κόλλ’βα, να σ’χουριθούν. Ώρις το ’χου έτοιμου τσι απαντέχου να πιράσ’ κανείς. Ή νταν θ ’κό σ’ τυχιρό... Λέγι, μάνα, λέει ο Στρατής. Γράψι πρώτα του πατέρα σ ’. Πουλύδουρους... Και άρχισε να του αραδιάζει διά­ φορα ονόματα, εξηγώντας του κιόλας περί τίνος κά­ θε φορά πρόκειται... Ο Στρατής έγραφε, ώσπου κά­ ποτε τέλειωσε το Δ ισπ’νούλ’. Τσ’ αν ξιχάσαμι κανέ­

ναν, ας μας σ’μπαθήσ’, είπε. Δώσι μ ’ του τώρα έδου­ να να του τ ’μουνέψου, μη παραπέσ’ τσι λιόμι τσι γυρέβγου του. Το πρωί πήγε στην εκκλησιά, τακτοποί­ ησε τα κόλλυβα, έδωσε και το χαρτάκι με τα ονόμα­ τα στον παπά. Εκείνη τη μέρα εφημερεύουν ήταν ο παπα-Κανιμάς. Ό ταν ήρθε η σειρά του σημειώματος τ ’ Δ ισπ’νούλ’, ο παπάς κόμπιασε για λίγο και ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο χαράχτηκε στο πρόσωπό του. Άρχισε να διαβάζει: Πολύδωρος, Προκόπιος, ιδιαιτέρως τονίζοντας τα πολύ γνωστά ονόματα της οικογένειας. Άμα τέλειωσε η λειτουργία, πήγε το Δισ π’νούλ’ στον παπά να του δώσει το καθιερωμένο φιλοδώρημα. Δ ίσπ’νουλ’, τη ρωτά ο παπάς, ποιος τα έγραψε τα ονόματα; Στρατήγ’ς ιμ, ας είνι καλά, είπε. Είπα δα τσι γω... μονολόγησε ο παπάς, γιατί αντίς για ονόματα ο αθεόφοβος είχε γράψει μια πλή­ ρη συνταγή βασιλόπιτας με τα φύλλα... Αγιάσος, 25.7.2000

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΣΟΦΙΣΜΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ

Ο Νικόλαος Καραγιάννης πριν από έναν αιώ ­ να περίπου είχε διοριστεί δάσκαλος σ ’ ένα σχολειό της Ανατολής, αν δεν κάνω λάθος. Τότες οι δάσκα­ λοι δεν ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, όπως σήμερα, αλλά πληρώνονταν από τους κατοίκους, γ ι’ αυτό και λέγονταν δημοδιδάσκαλοι. Τα χρήματα που έπαιρναν ήταν λιγοστά και δεν τους έφταναν. Κά­ ποτε λοιπόν τα χρειάστηκε ο φουκαράς. Είχε μείνει ρέστος και τον θέριζε η λόρδα. Τι να κάνει, τι να κάνει, πήγε σε μια λοκάντα. Αφού την τύλωσε, πλη­ σίασε το μάγειρα και του είπε πω ς και αυτός κάνει την ίδια δουλειά στο χωριό του και πω ς θα ήθελε να μάθει τα συνήθεια του τόπου τους.

- Τι κάνεις εσύ, συνάδελφε, όταν κάποιος φάει και δεν έχει να πληρώσει; - Τι θέλεις να κάνω, συνάδελφε; Το πολύ πολύ να του ρίξω καμιά κλοτσιά!

- Ε, τότε δώσε και σε μένα μια ξεγυρισμένη, για ­ τί δυστυχώς και εγώ είμαι άφραγκος! Αφού έφαγε την κλοτσιά, εξήγησε στο μάγειρα πω ς είναι δασκαλάκος και πω ς πρέπει να τρώει βε­ ρεσέ και να ξοφλά το λογαριασμό του, κάθε φορά που θα πληρώνεται και ο ίδιος! (Από αφήγηση του Νικολάου Γεωργίου Σκλεπάρη. Αγιάσος, 11.8.1984)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΜΝΗΜΗ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Διοικούσα Επιτροπή του Μουσείου Μ πενά­

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ

κη, με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Πανα­ γιώτη και Έ φης Μιχελή, του Μουσικού Οίκου Φί­

Π ολιτιστικός Σύλλογος Μ υτιληναίων Πε­ τρούπολης «ο Θεόφιλος», συνεχίζοντας την αξιόλο­ γη δράση του, πραγματοποίησε στις 14.1.2004, στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Πετρούπολης (Μπου-

μπουλίνας και Αθανασίου Διάκου), εκδήλωση με θέ­ μα: Θεόφιλος, «Οπλαρχηγός» της Ελληνικής Ζω­ γραφικής. Το πρόγραμμα της επιτυχημένης αυτής εκδήλωσης, την οποία παρακολούθησαν πολλοί, Λέ­ σβιοι και μη, περιελάμβανε: 1. Ομιλία του δημοσιο­ γράφου, λογοτέχνη και σκηνοθέτη Νέστορα Μάτσα, με θέμα «Αναζητώντας το Θεόφιλο στο παραμύθι και στο όνειρο». 2. Προβολή του έγχρωμου ντοκι­ μαντέρ του παραπάνω σκηνοθέτη «Ο παράδεισος ενός ζωγράφου: Θεόφιλος Χατζημιχαήλ». 3. Κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας.

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΣΗΦΟΥΝΑΚΗΣ τις 21.1.2004 ο πρέσβης Βπιηο ϋεΐαγε, εκπροσω­ πώντας τον υπουργό Πολιτισμού της Γαλλικής Δημο­ κρατίας ΙεαηΛ&ςςιιεχ ΑϊΗ&ξοη, απένειμε στον υπουργό Αιγαίου Νίκο Σηφουνάκη το παράσημο του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών. Η εκδήλωση απονομής έγινε στην πρεσβευτική κατοικία. Ο πρέσβης στην περιεκτι­ κή ομιλία του αναφέρθηκε στο Αιγαίο, στη Λέσβο, στις ελληνογαλλικές πολιτιστικές και άλλες σχέσεις και στην πλούσια δράση του Νίκου Σηφουνάκη.

λιππος Νάκας και των Φίλων του Μουσείου Μ πε­ νάκη, οργάνωσε έκθεση με θέμα «Γιάννης Α. Πα­ παϊω άννου, ο συνθέτης, ο δάσκαλος. Αναζήτηση και πρωτοπορία», της οποίας τα εγκαίνια έγιναν στο Μ ουσείο Μ πενάκη (Κουμπάρη 1), στις 26.1.2004. Τις επόμενες μέρες (27.1.2004, 3, 10 και 17.2.2004) πραγματοποιήθηκαν συναυλίες, με έργα μουσικής δωματίου του αγιασώτικης καταγωγής συνθέτη Γιάννη Ανδρέα Π απαϊωάννου, στο Μου­ σείο Μπενάκη (Αίθουσα Σπυρίδω νος και Ευρυδί­ κης Κωστοπούλου), με συμμετοχή του Ελληνικού Συγκροτήματος Σύγχρονης Μουσικής και της π ια ­ νίστας Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου.

ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ατά τις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της 7.3.2004 λειτούργησαν στην Αγιάσο 7 Εκλογικά Τμήματα: 7ο (Γυμνάσιο), 8ο (Δημοτικό), 9ο (Δημο­ τικό νέο), 10ο (Εκκλησία), 11ο (Αναγνωστήριο), 12ο (ΤΕΕ), 13ο (Δημαρχείο). Σύμφωνα με το ΡΑΧ, που μας στάλθηκε από το Δήμο Αγιάσου στις 9.3.2004, τα αποτελέσματα, κατά κόμμα, έχουν ως εξής: ΠΑΣΟΚ 726 (31,28%), ΝΔ 830 (35,76%), ΚΚΕ 516 (22,23%), ΣΥΝ 157 (6,76%), ζ\ΗΚΚΙ 29 (1,25), ΛΑΟΣ 43 (1,85%), λοιποί 20 (0,86%).

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΙΩΑΝ. ΜΑΜΟΥΛΗ (1929 - 2003)

Η Βασιλική Μαμουλή, θυγατέρα του Δημητρίου Ιωάννη Ακαμάτη και της Αννούδας Μιλτιάδη Κουζέλη, γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1929 και μπήκε από νωρίς στη δούλεψη, σε χρόνια δύσκολα και ταραγμέ­ να. Ή ταν το πρώτο παιδί της φαμίλιας. Αδέρφια της η Φανή, ο λιγοζώητος Ιωάννης, ο Γιώργος, καλός συ­ νεργάτης του περιοδι­ κού «Αγιάσος», ο Θε­ όδωρος, η Παναγιώτα, η θνησιγενής Κλεονίκη και ο Μιλτιάδης. Παντρεύτη­ κε στις 28.10.1954 το Μυτιληνιά Ιωάννη Μαμουλή και απόχτησαν ένα γιο, το Φώτη. Το 1970 μετανάστευσε, όπως και τόσοι άλλοι, στη μακρινή Αυστρα­ λία, όπου εργάστηκε σκληρά για να στήσει το σπιτικό της. Άφησε τη στερνή της πνοή στις 21 του Νοέμβρη της χρονιάς που μας πέρασε, αφού ταλαιπωρήθηκε επί πολλά χρόνια από καρδιακή πάθηση, και ανα­ παύεται στο Κοιμητήριο του Βοΐίΐηγ, στο δγάπεγ. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΦΕΒΡΩΝΙΑ ΕΥΣΤΡ. ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ (1907-2003)

Η Φεβρωνία

Καραφύλλη γεννήθηκε το 1907

στην Αγιάσο. Ή ταν θυγατέρα του Ευστρατίου Προ­ κοπίου Ιακώβου (Χατζηφουτνή) και της Αμαλίας Βασιλείου Κυπριωτέλη. Ο πατέρας της ήταν ξακου­ στός τσαγκάρης στο χωριό. Η Φεβρωνία κατείχε τα πρωτοτόκια και την ακολουθούσαν η Εριφύλη, η Ευαγγελία, η οποία σήμερα ζει στην Αυστραλία, και ο Βενιαμίν της οικογένειας Παναγιώτης, μακαρίτης σήμερα, ο οποίος είχε παντοπωλείο στη Μυτιλήνη. Ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου με τον Ευστρά­ τιο Γρηγορίου Καραφύλλη, αδελφό της Ειρήνης και του Νικολάου Καραφύλλη. Ο σύζυγός της ήταν ρά­ φτης στο χωριό και παράλληλα αγρότης. Έ χοντας

ελιές στο Βούρκο, στο σημερινό Σταυρό, περνούσαν τους χειμώνες τους εκεί, σ ’ ένα μικρό σπιτάκι, αγα­ πημένοι και ευτυχισμένοι. Το νήμα της ζωής του συ­ ζύγου της όμως κόπηκε νωρίς. Τα Χριστούγεννα του 1970 ο Θεός τον πήρε κοντά του. Έτσι η Φε­ βρωνία αναγκάστηκε ν ’ αντιμετωπίσει μό­ νη της την ανηφόρα της ζωής, καθώς ο Θε­ ός δεν τους χάρισε παιδιά. Της χάρισε όμως φίλους, συγγε­ νείς και πολλά ανίψια, που υπεραγαπούσε. Και αυτό το έδειχνε όχι μόνο με τα λόγια, αλλά και με τις πράξεις της, αφού ήταν τυπικότατη σε όλες τις υποχρεώσεις της. Την αγάπη της έδειχνε όχι μόνο στους δικούς της, αλλά και στους συγχωριανούς της, καθώς βοήθησε διαθέ­ τοντας το σπίτι της ως κρυψώνα στα δύσκολα χρό­ νια της Κατοχής. Για την πράξη της αυτή τιμήθηκε με αντιστασιακή σύνταξη. Τα χρόνια της πικρής χηρείας τα πέρασε στο σπίτι, όχι όμως άπραχτη. Δε σταμάτησε ούτε λεπτό να δημιουργεί. Γνωστή από τα νεανικά της χρόνια για την καλογουστιά της, για τη νοικοκυροσύνη της, για την ειδικότητά της στις στρώσεις, που γί­ νονταν κατά τα αρραβωνιάσματα, καθώς και για την καλλιτεχνία της στην ύφανση μεταξωτών, οι χωριανές της δεν την άφησαν ούτε στιγμή χώρις δουλειά. Πέρασαν από τα χέρια της χιλιάδες εργό­ χειρα, πλεγμένα τέλεια με το βελονάκι, μέχρι τα βαθιά της γεράματα, αφού ο χρόνος δεν είχε αγγί­ ξει ούτε αυτά τα μάτια της, που τα χρησιμοποιού­ σε χω ρίς γυαλιά. Πλήρης ημερών, την 1 Οκτωβρίου του 2003, άφησε τη στερνή της πνοή στην Αγιάσο, όπου και αναπαύεται στο Κοιμητήριο της Περασιάς. ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ-ΚΑΡΥΩΤΗ Ιπ ΙΠίΜΠΟΓΙίΙΙΤΙ

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗ (1908-2002)

Η Π ηνελόπη

Χ α τζη π α να γιώ τη ,

η

καλή

δέσ ποινα της Α γιάσου, α πό τ ις 10 του Δεκέμβρη

του 2002, πλήρης ημερών, αντάλλαξε τα εγκό­ σμια με τον α ξύπνη το Μ ορφέα. Π ρ ω τα ντίκρισ ε το φ ω ς της ζω ής το 1908, τέσσερα χρ ό νια π ρ ιν α πό τη χαρμόσυνη της απελευθέρω σης του νη­ σιού α πό τον επαχθή τούρκικο ζυγό. Ή τα ν π α ι­ δί του Μωυσή κα ι της Β άγια ς Ασβεστά, α νθ ρ ώ ­ πω ν του τίμ ιο υ καθημερινού μόχθου κ α ι της βιοπάλης. Η ομορφιά της, η καλοσύνη της και η αξιοσύνη της σαγήνεψαν το Χριστόφα Χρύσανθου Χατζηπα­ ναγιώτη, το δάσκαλο της μεγάλης εκπα ι­ δευτικής και πολιτι­ στικής προσφοράς. Οδοιπόρησε αρμόνι­ κά μαζί του ως το 1974, ως το ξεπροβό­ δισμά του στην αιω ­ νιότητα, και κράτησε αναμμένο το καντηλέρι της μνήμης του ως το δικό της γέρμα. Αγωνίστηκε σκληρά, για να μεγαλώσει τα παιδιά της με ηθικές αρχές, για να έχει το δικαίωμα να είναι περήφανη γ ι’ αυ­ τά. Ο πρωτότοκος Μ ένανδρος και ο δευτερότοκος Στρατής ακολούθησαν τα χνάρια του πατέρα τους και διακρίθηκαν ως εκπαιδευτικοί, ως δάσκαλοι. Ο Παναγιώτης έγινε δουλευτής της γης, ο Βασίλης σταδιοδρόμησε ως αστυνομικός και ο καθηγητής Χρύσανθος, το στερνοπαίδι της φαμίλιας, δίνει τη μάχη του από τις επάλξεις της τοπικής αυτοδιοίκη­ σης ως δήμαρχος της Αγιάσου. Η Π ηνελόπη Χ ατζηπαναγιώ τη ως τα βαθιά γεράματά της έμεινε πιστή στις παραδόσεις και δεν αλλοτριώθηκε, παρασυρμένη από τα κελεύσματα τω ν καιρώ ν. Κράτησε τη νησιωτική βρά­ κα, ενώ άλλες σαλβαροφορούσες λιποτάκτησαν με λογής λογής προφ άσ εις. Π α ρ ’ όλο που η π α ι­ δεία της ήταν περιορισμένη, όπω ς δα και τω ν περισσοτέρω ν γυνα ικώ ν της αλλοτινής εποχής, έδειχνε αγάπη για τα γράμματα, για το Α ναγνω ­ στήριο, που τόσο ευεργετικά υπηρέτησε ο σύζυ­ γός της. Ή τα ν ευγενική, ανοιχτόκαρδη, κ α λομί­ λητη. Αγάπησε τους α νθρώ πους και αγαπήθηκε από αυτούς. Η θύμησή της δεν μπορεί παρά να συνοδεύει όλους όσοι γνώ ρισ α ν την ευγένεια της ψυχής της...

Μ Ν Η Μ Η Γ. Κ Α Ρ Α Μ Α Ν Λ Η Χ θ ε ς ήρθε α π ’ το τηλέφωνο η φοβερή είδηση: Ο καλός μας φίλος Γιώργος πέρασε την Αχερουσια, εγκαταλείποντας τα εγκόσμια. Τα βάσανά του άρ­ χισαν από τη Μ. Ανατολή. Ταλαιπωρήθηκε στη ζωή, που τόσο αγάπησε. Ευτύχησε να έχει σύντροφο της ζωής του την αγαπημένη του Ηρώ, που του παραστάθηκε παλι­ καρίσια, μέχρι τέλους. Του χάρισε ένα γιο, τον επι­ στήμονα Θόδωρο, κι εκείνος με τη σειρά του τον όμορφο εγγονό του Γιωργάκη. Ευτυχισμένη οικο­ γένεια. Ο αξέχαστος Γιώργος ήταν χαρισματικός άνθρωπος. Ή ταν μέλος της Χορωδίας Μυτιλήνης και πήρε μέρος σε συναυλίες, στη Λέσβο, στη Χίο, στην Κύπρο και στο Φεστιβάλ Ελληνικών και Ξέ­ νων Χορωδιών, στο Χίλτον, με μαέστρους τους αξέχαστους Κώστα Χατζηευστρατίου και Νίκο Μυρογιάννη. Ή ταν λιγόλογος και ο λόγος του ζυ­ γισμένος. Αγαπητέ καλέ μου φίλε Γιώργο, θέλω να σου πω από καρδιάς δυο λόγια, σαν εξόδιο ύμνο και επιτάφιο. Στο ξόδι σου δε σου ται­ ριάζουν κλάματα και οδυρμοί. Θα έπρεπε να ’ρθουν α π ’ τα μέρη της Λέσβου με σαντούρια και με βιολιά, λαϊκοί οργανοπαίχτες από την πατρίδα σου Αγιάσο, να σου παίξουν μερακλίδικους σκο­ πούς, γιατί κι εσύ ήσουν μερακλής στη ζωή. Αξέχαστε καλέ μου φίλε Γιώργο, μας μετριάζει τη θλίψη μας ετούτος ο λόγος, που είπε ο Λουί Αραγκόν. «Ο γέρος δεν πεθαίνει, άλλ’ αναχωρεί». Κι όταν οι θαμπές βουνοκορφές της Λέσβου σμίγουν με το γλαυκό αιθέρα της αιω νιό­ τητας, όπου η γήινη γραμμή χαράζει τα όρια της ζωής και της αθανασίας, εκεί, στα μαγικά σύθαμπα και ροδοδάκτυλα μεσούρανα, καθώς και στα σιω­ πηλά λυκόφωτα, θα σ’ αναζητά ο πονεμένος στο­ χασμός και λογισμός μας. Συλλυπητήρια στη γυ­ ναίκα σου Ηρώ και στη φαμίλια του γιου σου Θό­ δωρου. Πάντα θα ζεις στη μνήμη μου. ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΟΦ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗΣ * Ο παραπάνω επικήδειος λόγος εκφωνήθηκε στον Ιερό Ναό του Κοιμητηρίου Παλαιού Φαλήρου, στις 2.3.2004.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. 5€. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιά σου της νήσου Λέσβου, Αθήνα 1997. 15€. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμε­ ση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€ αντί­ στοιχα). Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (45€). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994), Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000).

ΘΑΝΑΤΟΙ • Αξιομακάρου Γρηγορία, χήρα Βασιλείου • Κορομηλάς Νικόλαος Ιωάννη • Αξιομακάρου Γεώργιος Μιχαήλ • Χατζέλη Μαριάνθη, σύζυγος Μιχαήλ • Ραδίκου Ευθυμία, χήρα Δημητρίου • Ηλιογραμμένος Ηλιόγραμμος Ευστρατίου • Παπάνης Μιχαήλ Ιωάννη • Τζαναβάρης Ευστράτιος Χριστόφα • Καραμανλής Γεώργιος Θεοδώρου (Α θ ή να , 1.3.2004, Κ ο ιμ η τ ή ρ ιο Π . Φ α λ ή ρ ο υ , 2.3.2004)

• ΧατζηΠαναγιώτου Μεταξούλα, σύζ. Μενάνδρου (Α θ ή να , 2.3.2004, Κ ο ιμ η τ ή ρ ιο Ν. Σ μ ύ ρ ν η ς , 3.3.2004)

• Θεοδωρίδης Παναγιώτης Κωνσταντίνου Γιος της Βικτωρίας Παν. Κουτσαχειλέλη (Α θή να , 10.3.2004, Κ ο ιμ η τή ρ ιο Α γ. Α ν α ρ γ ύ ρ ω ν , 11.3.2004)

• Μ αϊστρέλης Παναγιώτης Χαριλάου (Α θ ή να , 17.4.2004, Κ ο ιμ η τ ή ρ ιο Α γ ιο υ Θ ω μ ά Π ε τ ρ ο ύ π ο ­ λ η ς, 19.4.2004)

• Παπαγεωργίου Ευστράτιος Χριστόφα (Α θ ή να , 23.4.2004, Κ ο ιμ η τ ή ρ ιο Ζ ω γ ρ ά φ ο υ , 26.4.2004)

• Τζανετή Ελευθερία, χήρα Αριστείδη Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Λιεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.

ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη λεζάντα τη ς σ ελίδας 12 του τεύ χους 138 (2003), να γ ρ α ­ φ εί 23.12.1963 α ντί 23.12.1966. Στη λ εζάντα της σ ελίδας 4 του τεύ χους 140 (2004), να γρ α φ εί Π α ν α γ ιώ τη ς Χ ρ υσ ά φ η ς ή Μ παγνέζος αντί Δ η μή τριος Χ ρ υσ ά φ η ς ή Χ α ρ α λ α μ π ή ς. Στη λεζάντα της σ ελίδας 29, να γρ α φ εί «δάσ καλος» α ντί δάσ καλος.

Επειδή η συγκέντρωση των κοινωνικών που αφο­ ρούν τους απανταχού της γης Αγιασώτες είναι δυ­ σχερής, παρακαλούμε οι ενδιαφερόμενοι να μας ενη­ μερώνουν έγκαιρα με επαρκή αξιοποιήσιμα στοιχεία, που να αναφέρουν το πρόσωπο, καθώς και τον τόκο και την ημερομηνία του συμβάντος. Τα ελλιπή ή ανα­ κριβή στοιχεία δημιουργούν συχνά πυκνά προβλήμα­ τα στη διεύθυνση, δρομολογώντας χρονοβόρες ανα­ ζητήσεις, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η δημοσίευσή τους. Πρόσβαση λήψης κοινωνικών έχουμε μόνο στο Δήμο Αγιάσου, του οποίσυ οι υπάλληλοι και συνερ­ γάτες, Μαρία Χατζηεμμανουήλ, Παναγιώτης Κου­ τσκουδής, Ταξιαρχούλα Μανώλη και Γιάννης Αλ. Παπάνης, μας εξυπηρετούν με μεγάλη προθυμία και τους ευχαριστούμε θερμά γΓ αυτό. Από τη Λιεύθυνση