Agiasos mag 151 2005

Οι αδελφοί Γιώργος και Μίλτος Νικο­ λάου Βαμβακά, στο Πάρκο της Μυτιλή­ νης (1967).

Ο Λέσβιος δημοσιογράφος Ευστράτιος Π ρίμπας (Γεράνης) στη Χαϊδελβέργη τα Χριστούγεννα του 1955.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Εικοσιπεντάχρονος εκδοτικός μόχθος............................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΔ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ( Δ Ε ') ....................................................................... ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Τα παλιομοδίτικα παρασόλια και τα λουλουδάτα ομπρελάκια...................................... ΣΤΡΑΤΗ Ν. ΚΑΡΑΒ ΑΝ Η, Αναδρομή στον Ασώματο του χτες. Μνήμες από το ζωοδότη ποταμό του τόπου μας........................... ΘΕΜΗ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑ, Αγιασώτικες ευτράπελες ιστορίες. Γ’λιάρ’ς Βασίλ’ς γη Ρουδιά τσι γη λαδόπ’τα τς Ρήγινας.............. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Πνευματικά και καλλιτεχνικά δρώμενα του Αναγνωστηρίου............................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Β ' Γιορτή Κάστανου στην Α γιάσο.......................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗ ΒΑΣ ΙΔΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ίδρυση Εμπορικής Εταιρείας στη Μυτιλήνη και στο Ντίπι. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Στρατιωτικά φωτο-γραφήματα. Αγιασώτες και Ιππειώτες νεοσύλλεκτοι στην Κρήτη................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Όμηρος Αρχοντή Κοντούλης. Τιμήθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου..................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Του Γρηγόρη Αναστασιάδη.................................................................................................................. ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ, Έχει πανσέληνο (ποίημα). ΜΑΝΟΔΗ ΣΚΑΝΔΑΛΗ, Ήσουνα δάσκαλος καλός... (ποίημα). ΓΙΩΡΣ5Τ ’ ΠΑΠΑΝ’, Μπά γι ξικατουριέτι; (ποίημα)............................................................................................................................... ΟΜΗΡΟΥ ΣΟΥΣΑΜΛΗ, Της ζωής (ποίημα). ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Καιρός μου φαίνεται (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Χαραυγή (ποίημα).......................................................................................................................... ΠΡΟΚΟΠΗ I. ΠΑΠΑΛΑ, Κληρικολογικά βιογραφικά σημειώματα. Ρασοφόροι από την Αγιάσο του χτες και του σήμερα (Β ')... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Απόπειρες κριτικής προσέγγισης. Με αφορμή την ποιητική συλλογή «Αναμνήσεις»................... ΓΙΩΡ’Σ Τ ’ ΠΑΠΑΝ’, Επιτέλους είπε το ΝΑΙ ο υποψήφιος δήμαρχος Μιχαήλ Παπέλης!.................................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Θέμης Χατζηλεωνίδας, Ερμολάος Χατζηβασιλείου, Μιχάλης Χριστοφαρής)........................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ-ΣΤΡΑΤΗ Ν. ΚΑΡΑΒΑΝΗ, Σας πληροφορούμε.................................................................................................................. ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ», Ανακοίνωση. Προαγορά «Θεατρικών» Μηνά....................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν................................................................................................. Κοινωνικά...................................................................................................................................................................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Περιεχόμενα του όγδοου τόμου 2004-2005 (τεύχη 140-151).............................................................

Σελ.

3 4 5 7 8 10 13 16 17 18 23 24 25 26 29 33 34 35 37 38 40 41

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Το ζεύγος Ανδρέα Καραβασίλη και Ρήγαινας Κουδουνέλη, μπροστά από το σπιτάκι όπου γεννήθηκε ο Αγιος Γεράσιμος, στα Ανω Τρίκαλα Κορινθίας. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 1.5.2004)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Από τη Β ' Γιορτή Κάστανου (30.10.2005). Εικονίζεται ο Γεώργιος Γρ. Δελόγκος με το εμπό­ ρευμά του στην Αγορά. (Φωτογραφία Παναγιώτη Μιχ. Κουτσκουδή)

Ι ν \ \ 1106-3378

Κωδικός 3980

Ο γιατρός Ευστράτιος Δημ. Αντωνίου, ά λλοτε δ ιευθ υντή ς του Σ α ν α τ ο ρ ίο υ Αγιάσου.

ΕΙΚΟΣΙΠΕΝΤΑΧΡΟΝΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΜΟΧΘΟΣ Σ τ ο γέρμα του ήταν το έτος 1980, όταν ο Φιλο­ πρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών πραγματοποίησε το ελπιδοφόρο εκδοτικό του ξεκίνημα. Οι δυσκολίες ή­ ταν αναρίθμητες, αλλά και ο μεταδικτατορικός εν­ θουσιασμός μεγάλος. Η αποκατάσταση της τρωθείσας δημοκρατίας ήταν πια γεγονός αναμφισβήτητο και η διάθεση για εκτόνωση και δράση πλεονάζουσα... Με βήματα αργά αλλά σταθερά πορευτήκαμε όλα αυτά τα χρόνια. Ανύπνωτη έγνοια μας το περιοδικό «Αγιάσος», η φωνή της μικρής μας πατρίδας, που το άκουσμά της στα πέρατα της οικουμένης συγκινεί τους στρατοκόπους του πικρού μισεμού. Συνεργα­ στήκαμε, καταβάλαμε προσπάθειες, χύσαμε πολύ ι­ δρώτα, ξοδέψαμε χρήματα, περάσαμε από συμπληγάδες, νικήσαμε... Αγκαλιάσαμε όλους ανεξαιρέτως τους συμπα­ τριώτες μας, χωρίς να ενεργούμε επιλεκτικά, με κρι­ τήρια οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, όπως συμ­ βαίνει συχνά πυκνά. Σεβαστήκαμε τα θεσμοθετημένα όργανα και τους μηχανισμούς του κοινοβουλευτικού μας πολιτεύματος. Αποφύγαμε τις λογής λογής εξαρ­ τήσεις από παράγοντες. Τολμήσαμε να φέρουμε στο φως ενδιαφέροντα ιστορικά και άλλα στοιχεία, υπακούοντας στην επιστημονική δεοντολογία. Παροτρύ­

ναμε αρκετούς και τους στρέψαμε στην έρευνα, στη δημοσιογραφία, στη λογοτεχνία, απαλλάσσοντάς τους από ζημιογόνες αναστολές. Απαγκιστρωθήκαμε από την ενδημική νόσο του άκρατου τοπικισμού και εστιάσαμε την προσοχή μας σε όλο το νησί. Σε ποσο­ στό ανάλογο ασχοληθήκαμε και με θέματα πανελλή­ νιας αλλά και παγκόσμιας σημασίας. Έτσι κινήσαμε το ενδιαφέρον και άλλων, να μας γνωρίσουν και να μας μάθουν. Ο φανατισμός της εσωστρέφειας τυφλώ­ νει τον άνθρωπο και τον περιθωριοποιεί... Το περιοδικό «Αγιάσος», καταπώς λένε και κατα­ πώς γράφουν ειδήμονες και μη, καταξιώθηκε ως έντυ­ πο αυτού του είδους. Αυτό μας χαροποιεί, αλλά δε μας αφήνει και να εφησυχάσουμε. Γνωρίζουμε τις εγγενείς αδυναμίες αυτού του είδους των εντύπων, που δεν έ­ χουν την πρέπουσα υποδομή και υποστήριξη και που συνήθως εδράζονται στη φιλοτιμία, στην πίστη, στη σύ­ νεση, στην αγωνιστικότητα, στη συνέπεια, στην αφιλο­ κέρδεια και στη φιλοπονία κάποιων εθελοντών, οι ο­ ποίοι επιχειρούν υπέρβαση. Χρέος να συνεχίσουμε τον αγώνα που ξεκινήσαμε πριν από δυόμισι δεκαετηρίδες. Όσοι αγαπούν το Σύλλογό μας και το περιοδικό του ας μας βοηθήσουν ηθικά, συνεργασιακά, οικονομικά... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο λογοτέχνης Αντώνης Σαμαράκης, η συνεργάτριά μας Σοφία Παπουτσή-Κουδουνέλη και το περιοδικό «Αγιά­ σος», στο επιβατηγό-οχηματαγωγό πλοίο «Σαπφώ» της Ναυτιλιακής Εταιρείας Αέσβου, το οποίο κατευθύνεται προς το λιμάνι της Μυτιλήνης (15.8.1998).

Π Α Τ ΡΙΛ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΛΕ' κτός από τα σχολικά μας είδη από το Σωκράτη αγοράζαμε ακόμα ψήφες, σβιρνιές και γυάλινες ή μολυβένιες κόζες, «κουινάτσια» τις λέγαμε, που τα ανταλ­ λάζαμε μεταξύ μας και τα παίζαμε, κυρίως μέσα στον περίβολο της Εκκλησίας της Παναγίας. Εκεί όμως πα­ ρουσιαζόταν ξαφνικά και απρόσμενα ο φύλακας-νεωκόρος Προκόπης Γαββές με το φοβερό μαστίγιό του και μας κυνηγούσε ανελέητα. Όταν τον αντιλαμβανόταν κάποιος από εμάς, φώναζε δυνατά «κόψιτι, Γαββές!» κι αρχίζαμε να τρέχουμε και δε σταματούσαμε. Ο Σωκράτης όμως είχε και το χόμπι του. Όχι πο­ λύ μακριά από την Αγιάσο, στην αγροτική περιοχή «Στινό», είχε ένα ελαιόκτημα, στο οποίο πήγαινε όσες φορές του ήταν δυνατό. Το είχε καλά περιτοιχισμένο με πολύ ψηλά ξεροτρόχαλα ντουβάρια, ώστε απέξω ήταν αδύνατο να δεις μέσα. Εγώ όμως σκαρφάλωσα πολλές φορές και είδα πως το είχε πολύ περιποιημένο. Ανάμεσα στις ελιές είχε φυτέψει και διάφορα άλ­ λα δέντρα, όπως αμυγδαλιές, φιστικιές, συκιές, μια δυο κουκουναριές και πολλά λουλούδια. Το έδαφος ήταν πάντα σχολαστικά καθαρισμένο και καθώς ήταν λίγο επικλινές κατέληγε σ’ ένα μεγάλο λάκκο, στον ο­ ποίο μάζευε το νερό της βροχής, για να ποτίζει τα δενδρύλλια και τα λουλούδια του. Το κτήμα αυτό, ανάμεσα στα γύρω άλλα, τα πε­ τρώδη και τα ξερικά, τα γεμάτα με πρίνους και αγκά­ θια, έμοιαζε σαν μια όαση. Αλλά και πολλοί άλλοι ε­ παγγελματίες, άνθρωποι της Αγοράς, διατηρούσαν γύρω από την Αγιάσο διάφορα περιβολάκια και αμπελάκια, στα οποία κατέφευγαν τις ώρες της σχολής τους, κυρίως για να ξεσκάσουν από την καθημερινό­ τητα και τη μονοτονία της δουλειάς τους. Εξάλλου η πλούσια φύση - βλάστηση της Αγιάσου προσφερόταν και προσφέρεται ακόμα για το σκοπό αυτό. Τελικά το μαγαζί του Σωκράτη το είχε αργότερα πραματευτάδικο ο Ευριπίδης Ταμβακέλης, που μετανάστευσε στην Αυστραλία μαζί με τον αδερφό του Γιώργο. Τώρα είναι σιδηρουργείο των ΤσαμπλάκουΨυρούκη. Παράπλευρα διατηρούσε για πολλά χρόνια πραματευτάδικο ο Μενέλαος Ηλιογραμμένος, που τελικά ως συνταξιούχος πια διέμενε το περισσότερο χρονικό διάστημα στη Θεσσαλονίκη, κοντά στο γιο του Στράτο, πολιτικό μηχανικό, όπου και απεβίωσε. Τώρα το μαγαζί αυτό είναι μαχαιροποιείο του Δημητρίου Χατζησταύρου.

Εχει που άλλοτε ήταν τα πραματευτάδικα της Αγιάσου, σήμερα δίνει ζωή με την τέχνη του ο τελευταίος μαχαιράς Δημήτριος Βασιλείου Χατζησταύρος. (Φωτογραφία Παρασκευά Λιακάτου, Καλοκαίρι 2004)

Απέναντι επί χρόνια ήταν το υφασματοπωλείοπραματευτάδικο του Γιάννη Γλεζέλη ή Μεταξά (Ξ’νέλ’), που τον βοηθούσε και η αδερφή του Στυλιανή. Το συνέχισε μετά ο γαμπρός του Γρηγόριος Τζί­ νης μαζί με τη σύζυγό του. Εδώ έκλεισε ο δρόμος των πραματευτάδικων και η εποχή εκείνη δε μοιάζει πια καθόλου με τη σημερι­ νή. Τότε καθημερινά, αλλά πιο πολύ τις Κυριακές, α­ πό τα γύρω νότια χωριά, όπως Ασώματος, Ίππειος, Συκούντα, Κεραμιά, Λάμπου Μύλοι, Μυχού, Κάτω Τρίτος, αλλά και από τα βόρεια, όπως Αμπελικό, Μπορός (Νεοχώρι) Βούρκοι, Ακράσι, συνέρρεε πο­ λύς κόσμος, που ερχόταν με τα διάφορα υποζύγιά του, για να αγοράσει από τα μαγαζιά τα είδη που είχε ανάγκη. Τις Κυριακές στην Αγιάσο γινόταν σωστό πανηγύρι. Μπακάλικα, υφασματοπωλεία, ραφτάδι­ κα, υποδηματοποιεία, καπιστράδικα, σαμαράδικα, σιδηρουργεία κτλ., ήταν ανοιχτά και ο κόσμος, ντό­ πιος και ξένος, έδινε και έπαιρνε τις παραγγελίες του. (Σ υνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΓΙΑΣΟ Τα παλιομοδίτικα παρασόλια και τα λουλουδάτα ομπρελάκια Π ερπατούσες με τουπέ μια μέρα σε δρομάκο παραλιακό, κάποιο πρωτοβρόχι σε χτυπούσε στο δροσάτο, κάτασπρο λαιμό. Κάποιο κυματάκι σηκωνόταν α π ’ τη θάλασσα τη γαλανή, σαν ένα προμήνυμα της μπόρας, που ίσως θα ξεσπούσε στη στιγμή. Ανοιξες το μοβ το ομπρελάκι, σαν να μη φοβόσουν το νοτιά, μου ’ριξες κι εμένα ένα βλέμμα, που ’κανε κομμάτια την καρδιά. Και πρωτόμαθε τ ’ ωραίο μυστικό μας το λουλουδένιο ομπρελάκι μια φορά, που μας το σκέπασε να μην τ ’ αρπάξει το ποταμάκι της βροχής που ήταν κοντά.

Δεκαετία του ’60. Μια όμορφη εποχή, γεμάτη εκ­ πλήξεις, για εμάς τα πρωτόβγαλτα παιδιά στης νιότης τα ολόδροσα λιβάδια. Μια δεκαετία σημαδιακή, που δειλά δειλά αντικρίζαμε τις πρωτόγνωρες ομορφιές, που το συναίσθημα και η ελπίδα, πιασμένα χέρι χέρι, μας οδηγούσαν στα δύσκολα σκαλοπάτια της ζωής. Λες και ξυπνούσαμε από ένα λήθαργο, που μας εί­ χε απομονώσει στις σκοτεινές κάμαρες των κοινωνι­ κών διακρίσεων, όπου κυριαρχούσαν οι τίτλοι του α­ φέντη και του παραγιού, της κυράς και της παρακό­ ρης. Ξυπνούσαμε πράγματι από το θλιβερό κατεστη­ μένο, της απομόνωσης και του εξευτελισμού της αν­ θρώπινης υπόστασης, για να δούμε τις αξίες της ζω­ ής, χαραγμένες πάνω στα λόγια του Απόστολου Παύ­ λου «Πάντες γάρ υμείς είς έστέ εν Χριστφ Ιησού». Νέα παιδιά, πρωτόβγαλτα κι εμείς, με ζωγραφι­ σμένα στη μνήμη μας τα θλιμμένα βλέμματα των γο­ νιών μας, που η τραυματική τους εμπειρία από το γερμανικό αλαλούμ και από τον ολέθριο Εμφύλιο μάς έφερναν το φόβο, την απομόνωση και τα πάμπολλα ερωτηματικά για ό,τι ακούγαμε και δεν μπο­ ρούσαμε να καταλάβουμε. Με το ξεπέταγμα όμως της νιότης και της ζωής, θέλαμε να ξεχάσουμε τη μαυρίλα, που ο άδικος πόλεμος σκορπά στις κοινωνίες των δημιουργικών και άξιων ανθρώπων και να τραβήξου­ με μπροστά με τη βοήθεια του παντοδύναμου Θεού. Τα σχολειά ήταν βάλσαμο για τις παιδικές ψυχές και

«Ονειρικό δειλινό». Λάδι σε μουσαμά, διαστάσεων 70 χ 100 εκ., έργο του Ιάκωβου Μουτζουρέλη. (Τη φωτογραφία του πίνακα παραχώρησε ο Παν. Σκορδάς)

πηγή προόδου και πολιτισμού, που το αθάνατο ελλη­ νικό πνεύμα χάρισε στον κόσμο. Άρχισαν να κυκλοφορούν εφημερίδες και περιοδι­ κά, με κοινωνικά και καλλιτεχνικά δρώμενα, πρωτό­ γνωρα και ενδιαφέροντά. Τα βιομηχανικά προϊόντα άρχισαν να παρουσιάζονται δειλά δειλά, να μας προκαλούν και να μας δελεάζουν. Ο μαγικός κόσμος, που μας παρουσίαζαν τα ερτζιανά στα μικρά τρανζιστοράκια, και η επιθυμία να γνωρίσουμε τον «αόρατο» παρουσιαστή δεν περιγράφονται. Οι λαστέξ ζώνες με τις χρυσές αγκράφες, τα τσι­ μπιδάκια των μαλλιών με τις γυαλιστερές πετρούλες, τα κομψά γάντια, τα καλοκαιρινά και τα δερμάτινα, τα νάιλον κομπινεζόν με τις δαντέλες στο μπούστο και στον ποδόγυρο, μας έφερναν σ’ έναν άλλον, ά­ γνωστο και επιθυμητό, κόσμο. Εκείνα όμως που μας μάγεψαν κυριολεκτικά ήταν τα μικρά πολύχρωμα ο­ μπρελάκια με τις λουλουδάτες στάμπες στο ύφασμα. Έμοιαζαν με τα πανέμορφα ομπρελίνα, που κρατού­ σαν στο σεργιάνι τους οι κυρίες της προπολεμικής

Αθήνας. Μαγεύτηκα, όταν μου έφεραν ένα από τη Ρό­ δο, όπου αφθονούσαν στην αγορά της. Από τη μια στην άλλη έγινε μόδα και όλες οι κοπέ­ λες παράγγελναν τα κομψά τα ομπρελάκια κι άρχισε να καθιερώνεται η χρήση τους στα νυφοπάζαρα και στους περίπατους, στο Καμπούδι, στη Φαμάκα κι αλ­ λού. Εβρεχε ή δεν έβρεχε, λίγο να βλέπαμε το Σκουτ­ νό, χωμένο στην καταχνιά, στην αντάρα, το κρατού­ σαμε σαν παρηγοριά για κάποια μπόρα, που τυχόν να έφερνε το ορεινό κλίμα της Αγιάσου. Γιατί τα πηγαινέλα τις Κυριακές και τις σκόλες στις «πασαρέλες» του χωριού δε σταματούσαν ούτε κι όταν ψιλόβρεχε. Έκρυβαν πολλά τα ομπρελάκια, καθώς το συνα­ πάντημα με τον «αγαπ’σκό» ήταν ελεγχόμενο από γο­ νείς, συγγενείς και φίλους. Σκέπαζε τους ερωτευμέ­ νους και δεν μαρτυρούσε τα ερωτόλογα και τους όρ­ κους που αντάλλασσαν τα ομορφόπαιδα με τις δρο­ σάτες κοπέλες της Αγιάσου, έστω και μέσα στη βροχή. Στην αρχή ήταν πολύ συντηρητικά, μονόχρωμα ή με χρωματιστές γραμμές σαν ουράνιο τόξο. Αργότερα έμοιαζαν με ανθισμένο κάμπο την Άνοιξη και αποτε­ λούσαν το φόντο, που τα όμορφα «κουπιλούδια», στόλιζαν με τα γλυκά νεανικά τους πρόσωπα. Φως και μάτια μου το είχα το ομπρελάκι μου και δεν ήθελα κανείς να μου το χαλάσει. Τα παλιομοδίτι­ κα «παρασόλια» τα αφήσαμε στην άκρη, γιατί είχαμε κι εμείς δικαιώματα σα γυναίκες και δε μας ταίριαζε το άκομψο και αναχρονιστικό γούστο. Άρχισε η γυ­ ναίκα να ξεμουδιάζει από το στρίμωγμα που της επέ­ βαλε το κατεστημένο και να συμπορεύεται με την τω­ ρινή καταξίωση. Όπως θα λέγαμε στα χρόνια μας, τα ομπρελάκια τα πολύχρωμα μας προστάτεψαν από τη νοσηρή νοο­ τροπία, που ήθελε τη γυναίκα σκλάβα και κυρά, κρυμ­ μένη από το φόβο του αφέντη και συζύγου, κάτω από το μαύρο παρασόλι του. Λουλούδιαζε το καταχείμωνο η παγερή Αγιάσος από τα πανέμορφα ομπρελάκια, λουλούδιαζε και η ψυχή μας και η ελπίδα της προσμονής για ένα πιο λα­ μπερό αύριο δεν ήταν όνειρο απατηλό, αλλά μια πραγματικότητα, που δε θα αργούσε να έρθει. Πάντα η παρουσία του πατέρα είναι απαραίτητη και σεβαστή στην οικογενειακή ομπρέλα, που προ­ στατεύει από πολλούς κινδύνους τα μέλη της, αλλά μαζί με την ισότιμη γνώμη και της μητέρας. Το μαύρο παρασόλι, το ανδρικό, το παλιομοδίτικο, που η κουρασμένη η κυρά κρατούσε μέσα στην μπόρα, για να μη βραχεί, το αντικατέστησε το λουλουδάτο χα­ ρούμενο ομπρελάκι σα σύμβολο της ελεύθερης σκέψης και πρωτοβουλίας που αρμόζει στη γυναίκα με τις πάμπολλες ευθύνες, της σημερινής γυναίκας του 2005. Μ Υ Ρ ΙΣ Ν Η Β Α Μ Β Α Κ Α -Χ Ο Υ Τ Ζ Α ΙΟ Υ

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Η Μαρία Στάικου (1918-1996), μετέπειτα σύζυγος Ευστρα­ τίου Σαχλαρά, με τον αδελφό της, μετέπειτα δάσκαλο, Απόλ­ λωνα (1920-1995), τέκνα του Αγιασώτη ιερέα Παναγιώτη Στάικου και της Περμαθούλας Αομένικου, έξω από την πόρ­ τα του σπιτιού τους, πιθανότατα στην Αγιάσο. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Περμαχούλα Απόλλωνα Στάικου)

Ο ομογενής της Αμερικής Κωνσταντίνος Αντωνίου Ψυρούκης ή Γραμμέλης, με τη Σύρια γυναίκα του, απαθανατίζονται μπροστά σ’ ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η βαφτιστική της μητέρας του εικονιζόμενου Αικατερίνης Ζερδελέλη-Ψυρούκη Αικατερίνη Ιωάννη Βάρου, το γένος Ευστρατίου Βασλά)

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΣ ΩΜ ΑΤΟ ΤΟΥ Χ Τ Ε Σ Μνήμες από το ζωοδότη ποταμό του τόπου μας Ο ποταμός! Έ να ζωντανό κομμάτι γης, απαραί­ τητο συμπλήρωμα του λιώνα, στήριγμα της οικονο­ μικής ζωής του τόπου μας. Το χειμώνα κινούσε το λιοτρίβι της Νιχτάντας. Ολοχρονίς όμως στριφογύ­ ριζε τις μυλόπετρες του νερόμυλου και άλεθε σιτά­ ρι, κριθάρι. Στις πολλές βροχές γινόταν απέραστος και τον ένωναν τα γεφύρια των Αγίων Αναργύρων, της Νιχτάντας, και αυτό που υπάρχει στ’ Άντρια. Έσφυζε από ζωντάνια. Γέμιζαν καλάθια, κοφί­ νια, δισάκια, από τα γεννήματά του. Έτρεφε τους Ασωματιανούς με τα καλά του. Οι ξωμάχοι, για μή­ νες κοντά του, έσκαβαν, φύτευαν, σκάλιζαν, πότι­ ζαν. Κατάφορτες κερασιές, στολίδια της γης. Κερά­ σια κόκκινα, σε διάφορες αποχρώσεις στο έντονο πράσινο φύλλωμα. Λεύκες που αργοσαλεύουν στο ελάχιστο φύσημα του αέρα, που αφήνουν σιγόψαλτο τραγούδι στον πλάστη. Καρυδιές, βάγιες, μυρ­ τιές, με πλούσια πυκνή φυλλωσιά. Φυσικός παρά­ δεισος στην ξεραΐλα του λιώνα. Στους Αγίους Αναργύρους, η μάνα πηγή, όπως τη λένε, καρδιά αυτού του ποταμού. Αναβλύζει κρύο νερό, δροσίζει τους στρατοκόπους, που μπο­ ρούν να πιουν, να ξαποστάσουν κάτω από τα πυ­ κνόφυλλα σκιερά πλατάνια. Χαίρονται, ευφραίνο­ νται, κάνουν το σταυρό τους. Μαζί με άλλες μικροπηγές κυλά αργά, νωχελικά, μέχρι τη Νιχτάντα. Στο πανηγύρι των Αγίων Αναργύρων ο τόπος γεμάτος από κόσμο, που έρχεται από τα κοντινά χωριά, από την Αγιάσο, από το Ίππειος, από τη Σκούντα, από την Πηγή. Τη νύχτα την περνούσαν στις απλωμένες κουρελούδες. Η φρίτζα ήταν κατει­ λημμένη από τη μουσική κομπανία της Αγιάσου. Μια χρονιά, νύχτα, στις μικρές ώρες, το γλέντι, ο χορός, στο φόρτε τους. Άρχισε όμως να ψιχαλίζει και μεγάλες σταγόνες έκαναν θόρυβο, καθώς έπε­ φταν στα φύλλα του γεροπλάτανου. Ο κόσμος μα­ ζευόταν στο ξωκλήσι, στο νάρθηκα, στα κελιά. Ξαφνικά άστραψε δυνατά. Φωτίστηκαν ο τόπος, ο ποταμός, ο λιώνας. Έ να γερό μπουμπουνητό τρό­ μαξε τις γυναίκες, τα παιδιά, που έκαναν το σταυ­ ρό τους. Ψ ιχάλες χοντρές, πυκνές, βροχή δυνατή. Οι μουσικάντες κοίταξαν να φυλάξουν, να προστα­ τέψουν τα όργανά τους. Η νεροποντή κράτησε λίγο κι ύστερα καλοσύνεψε. Η φρίτζα όμως έσταζε κι έ­ τσι χάλασε το γλεντοκόπι. Άλλαξε η ατμόσφαιρα, μύρισε απόβροχο.

Πρωτοφανές και παράξενο, που κάποια παλι­ κάρια δεκαοχτώ ως είκοσι χρονών, μεσάνυχτα, βρέ­ θηκαν στους Αγίους Αναργύρους. Αφού προσκύνη­ σαν στο ξωκλήσι, κάθισαν στη φρίτζα κι άρχισαν να ψέλνουν το χερουβικό ύμνο σε ήχο πλάγιο του τε­ τάρτου. Μετά το γύρισαν στο τραγούδι, με πρώτο την «Αρχόντισσα» του Τσιτσάνη. Αυτοί που παρα­ θέριζαν στον ποταμό ξύπνησαν, ξαφνιάστηκαν. Αποθαύμαζαν και ευφραίνονταν από την ανέλπι­ στη νυχτερινή μελωδία. Απορούσαν, αναρωτιό­ ντουσαν. Τι είναι; Ποιοι είναι; Γιατί; Πέρασαν τα χρόνια, άλλαξαν οι καιροί. Η ύπαι­ θρος ερήμωσε. Ελάχιστοι στις μέρες μας οι δουλευ­ τάδες της γης, λίγα τα ζωντανά. Ακαλλιέργητοι οι μπαχτσέδες, με βάτους, με θάμνους. Τα οπωροφόρα δέντρα λιγοστά, αφρόντιστα, πνιγμένα στην πυκνή και πολύχρονη άγρια βλάστηση. Κι ανατρέχει ο λογισμός στα παλιά, στα όμορφα χρόνια της νιότης, της ξενοιασιάς. Στις ανεπανάλη­ πτες παιδικές στιγμές, στα νερά του ποταμού του τόπου μας, που εμείς οι παλιότεροι τον ζήσαμε, τον παίξαμε, τον απολαύσαμε. Βούλα, 8.6.2005

ΣΤΡΑΤΗΣ Ν. ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ

Ασώματος. Αναμνηστική φωτογραφία από το πανηγύρι του Ταξιάρχη, 8.11.1971. Διακρίνονται, από αριστερά: Αντιγόνη Κωνστ. Χατζηκωνσταντή-Τζανετή, Μυρσινιώ Μιχ. Γαλετσέλη-Βατρικά, Ιωάννης Γρ. Παπαπορφυρίου (παιδί), Αθηνά Γρ. Παπαπορφυρίου, Γρηγόριος Ιωάν. Πα­ παπορφυρίου, Βασίλειος Λημητρ. Λξιομάκαρος, Κατίνα Βασ. Αξιομάκαρου-Χατζησταύρου, Σταυρούλα Παν. Βερδούκα-Παρασκευαΐδου και Παναγιώτης Αντ. Βερδούκας. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γρηγόριος Ιωάν. Παπαπορφυρίου)

ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΕΣ ΕΥΤΡΑΠΕΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ '11

I■■

ΗΙ^Η^^Η^ΗΗ

Γ’λιάρ’ς Βασίλ’ς γη Ρουδιά τσι γη λαδόπ’τα τς Ρήγινας Ο λο ι οι άνθρωποι έχουν τις παραξενιές τους, τα χούγια τους, που λέμε. Πιστεύω όμως ότι είναι δικαί­ ωμά τους να έχουν ό,τι θέλουν, από τη στιγμή που δεν ενοχλούν τους άλλους. Με γεια τους και χαρά τους. Κουβέντα δε μας πέφτει. Ο θείος μου, ο Βασίλης Νουλέλης, η Ρουδιά, για να καταλάβετε, σιχαινόταν τρομερά. Δεν έτρωγε από τον οποιονδήποτε. Από μερικούς δεν έτρωγε ούτε α­ καθάριστο καρύδι, που λέει ο λόγος. Έτρωγε μόνο το φαΐ της γυναίκας του και είχε να λέει για το πόσο νό­ στιμο και καθαρό ήταν. Από τη μάνα μου, που ήταν α­ δερφή του, έτρωγε σε έκτακτες περιπτώσεις και με ε-

Αναμνηστική προπολεμική φωτογραφία (1936;). Διακρί­ νονται, από αριστερά, η Ελένη Θεοδώρου. Βερνάρδου, σύζυγος Βασ. Ιακώβου, η Αικατερίνη Θεμιστ. Νουλέλη (Ρουδιά), μετέπειτα σύζυγος Ευστρατίου Βασ. Χατζηλεω­ νίδα, η Αργυρώ Σπ. Ταμβάκη, μετέπειτα σύζυγος Χριστό­ φα Μιχ. Γαλετσέλη, και η Αικατερίνη Γρηγ. Γαββέ, μετέ­ πειτα σύζυγος Παν. Κυριάκου Κατζιλέλη. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Βασίλειος Ευστρ. Χατζηλεωνίδας)

πιφύλαξη. Πάντα έπρεπε, προτού φάει, να ρωτήσει τι υλικά έβαλε και πώς το έφτιαξε. Όταν διαμαρτυρό­ ταν η μάνα μου, έλεγε: - Σένα πρέπ’ να σι προυσέχου, γιατί ακλουθάς τς πιθαμέν’ τσι στουλίζ’ς τς δίστσ’ μι τα κόλλ’βα. Συνήθιζε επίσης να λέει ότι ο καθένας πρέπει να τρώει τη γάζα του, που την ξέρει, και ότι αν ο καθένας έχει, καταπώ ς λεν, τη μύξα του για γλυ­ κό, ας την τρώει μόνος του. Δε χρειάζεται και βοήθεια. Μόνο ό,τι του έφτιαχνε η θεία μου η Κατίνα ή­ ταν καλά. Σε όλα τα φαγητά και τα γλυκά είχε επι­ τυχία. Η λαδόπιτά της όμως ήταν το κάτι άλλο. Κά­ θε μέρα να έτρωγε, δε τη χόρταινε. Μόλις έτρωγε το βράδυ, ρωτούσε τι φαΐ θα φτιάξει η θεία μου την άλ­ λη μέρα.

- Εμ να, λέγου να κάνου, Βασίλ’, φασ’λέλια. Τσι­ ρό έχουμι να τα φάμι. Συ τι λέγ’ς; - Καλά είνι, θα βουλιφτούμι. Ε κάν’ς τσι μια λαδόπ’τα.

- Τς προυάλλις δεν έκανα, κ ’στιανέ μ’; - Ε, κάν’ άλλ’ μια. Ε πρόκειτι α τν αφήσου α μπαγιατιάν’.

- Καλά, θα κάνου μια του προυί τσι γυριζουντας του μισ’μέρ’ πέρνα α π’ του Γιαννακό να τνι πάρ’ς. Μέχρι να έρθει το μεσημέρι, ο νους του Βασίλη ή­ ταν στη λαδόπιτα. Συνέχεια πήγαινε και ερχόταν. Σταμουσύν’ εν είχι κώλους-ιντ. Τη φανταζόταν ζεστή ζεστή και αφράτη.

- Άραγι, σκεφτόταν, θα φουσκώσ’ σα τς άλλις τς φουρές γή θα κατακάτσ’; Όπους τσι να γίν’, καλή θαν είνι, ε λέγου, αλλά καλά είνι να φουσκώσ’, να ’νι χουντρή χουντρή, να μουσκουβουλά, να τνι βάζ’ς μες στου στόμα σ’ τσι να λιών’. Να του φραθείς, ρε πιδί μ’. Τι άθριπους ε θέλ’ τσι πουλλά για να ’φχαριστ’θεί. Σκουπός είνι ναν έχ’ έφτου π ’ τραβά γη όριξή ντ. Μό­ να αυτή τ ’ στιγμή γη όριξη μ’ τραβά λαδόπ’τα. Ε π ’στέβγου έφτους ξιμουριασμένους Γιαννακός α τνι βάλ’ δίπλα α π ’ του γκιουλχάν’ τσ’ α τνι κάψ’. Για να τνι ξιχάσ’ μες στου φούρνου ε νουμίζου, γιατί θα θέλ’ α βάλ’ ψουμιά. Νάνι μπόργιουμ να σφαλίσου του μαγαζί, να πάγου, να ρίξου μια ματιά... Έλα, μωρέ, τσάμπα ανησυχώ. Ούλα καλά θα παν. Ό ριξ’ να ’χου να τνι φάγου μόνου. Με αυτά και με άλλα έφτασε το μεσημέρι. Πριν καλά καλά έρθει η ώρα, κλείνει το μαγαζί, περνάει

από το Γιαννακό, παίρνει το ταψί και πάει κατευ­ θείαν στο σπίτι. Τον παραξένεψε ότι το ταψί δεν ή­ ταν γανωμένο, αλλά δεν του έδωσε και ιδιαίτερη ση­ μασία.

- Για να τνι βάλ’ γη Κατίνα έδιου μέσα, θαν είχι του λόγου τς. Με το που μπήκε στο σπίτι, δεν κρατιόταν. Άμα ή­ ταν γκαστρωμένος, θα το ’ριχνε. Κόβει δυο κομμάτια μεγάλα, τα τρώει και τρίβοντας από ευχαρίστηση την κοιλιά του μονολογεί.

- Για πρώτ’ δόσ’ καλά ήνταν. Ψ ’χουπιάσα κουμματέλ’. Σ ’νήρτα. Γεια στα χέρια σ’, Κατίνα. Την ώρα αυτή μπαίνει στο σπίτι η θεία μου.

- Νουρίς ήρτις βλέπου, Βασίλ’. Γω πήγα ίσιαμ’ του Σαμφώ. Του ταψί έγιουτου τίνους είνι; Εν είνι θ ’κό μας.

- Εν είνι θ’κό μας; Τίνους είνι; Πάναγιά μ’, τσ’ έ­ φαγα τσιόλας!

- Πάνι του πίσου, κ ’στιανέ μ’. Του θ ’κό μας του ταψί ήνταν μπακιρένιου, όμους ήνταν πιο τρανό τσι γανουμένου. Μια και δυο το πάει ο θείος μου πίσω στο φούρ­ νο, στο Γιαννακό.

- Ε Γιάνν’, γη γ ’ναίκα μ’ λέγ’ πους εν είνι θ ’κό μας έγιουτου του ταψί που μ’ δώτσις.

- Να με συμπαθάς, Βασίλη. Δικό μου είναι το λά­ θος. Αυτό είναι το δικό σας το ταψί. Αυτό που σου έ­ δωσα είναι της Ρήγαινας.

- Γω έφαγα τσι δυο κουμμάτια όμους.

- Τι να κάνουμε, θα εξηγήσω της Ρήγαινας και π ι­ στεύω να με καταλάβει.

- Ποιανής Ρήγινας είνι, για να ’χουμι τσι καλό ρώτ’μα.

- Της Ρήγαινας που τη φωνάζουν και αλλάζει τους πεθαμένους. Αυτή που ανάβει και τα καντήλια στο νε­ κροταφείο.

- Τίνους είπις; Τς αλλάχτιριας; Έφνης τς γαζαριάς; Τν άλλ’ τ ’ φουρά δω μ’ τ ’ νικρουθάφτ’. Α μι ξαπουστείλ’ς θέλ’ς, ρε; - Μην κάνεις έτσι, Βασίλη, λάθος έγινε. Ναι, αλλά γω έφαγα.

- Ε, δεν είχε και δηλητήριο μέσα.

- Πιο καλά ναν είχι ψιατσή μέσα, να πάγου στου διάβουλου, παρά τούτου πο ’παθα. Ποιος ξέρ’ τείντα ’χι βαλμένα μέσα του σφούστρου. Ούλα να τα π ιρ ιμ έ ν ς α π ’ έφτη τ ’ γαζιουπάνα. Έφτη είνι καντίρ’σσα να ’βαλι μέσα του λάδ’ α π ’ τα καντήλια τσι τ ’ αλέβ’ α π ’ του μανάλ’. Ά λλ’ φουρά, π ’σσουβρασμένι, ε θα τα βάζ’ς τα ταψιά μας ούτι δίπλα δίπλα.

Στο σύγχρονο αρτοποιείο που είναι στο Σταυρί τα ταψιά με τις λογής λογής βασιλόπιτες μπαινοβγαίνουν ασταμά­ τητα με τη βοήθεια του φουρναρόφτυαρου. Ο αρτοποιός Στρατής Μιχαήλ Μπουρλής δεν μπορεί παρά να είναι χα­ ρούμενος... (Φωτογραφία Παρασκευά Λιακάτου. Χριστούγεννα 2003)

Ποιος είδε το Θεό και δεν τον φοβήθηκε. Άναψε, κόρωσε, έβρισε, φώναξε, έφυγε. Μόνο που το σκεφτό­ ταν ανατρίχιαζε. Άρχισαν οι αναγούλες. Μέχρι να πάει στο σπίτι, δυο φορές έκανε εμετό. Να ήταν τρό­ πος να βγάλει τα άντερά του. Αήδιαζε και του ερχό­ ταν λιποθυμία. Μάταια έπλυνε και ξαναέπλυνε το στόμα του. Έπεσε του θανατά.

- Τείντα ’νταν έγιουτου πο ’παθα. Ε μπουρώ α του σ’νεικάσου. Λέγ’ς α πάθου τίπουτα; - Έλα, καημένι, του έλεγε η Κατίνα, μη κάν’ς έδγετσ’.

- Πώς να κάνου. Λίγου ήνταν; Ε μπουρώ α τ ’ αλιστιρντίσου. Του τυχιρό μ’ ήνταν; Καλά του ’δα γω στου νύπνου μ’ πους τ ’γα ν’ζουμ παγουτό. Κ όπ’τσι μ’ τσι γ ’ όριξ’. Πα στ’ γλουχή μ’ απόμ’να. Τι τν ή­ θιλα γ ’λιάρ’ς τ ’ λαδόπ’τα; Σι μένα ίβρι να γίν’ του λάθους; - Ά ’γντι, Βασίλ’, σι λίγου θα του ξιχάσ’ς.

- Α του ξιχάσου; Έγιουτου πο ’παθα ξιχνιέτι; Τεί­ ντα ’θιλα τσι ρώτ’σα τίνους είνι; Ανάτζ’ ήνταν; Τέ­ τοιου πράμα μηδί στουν ουχτρό μ’. Άλλ’ φουρά, πριν δει γη γ ’ναικα μ’ του ταψί, ε πρόκειτι μηδί α τνι μυ­ ρίσου. Για καλό τσι για κακό πρέπ’ να σ’μαδέψου του ταψί γη πιο καλά να χτίσου φούρνου σ’ ξαυλή. Σί­ γουρα πράματα. Φούρνο βέβαια δεν έχτισε. Ούτε και έπαθε τίποτα. Μέχρι που πέθανε όμως αυτό το πάθημά του δεν το ξέχασε. Φεβρουάριος 2005 ΘΕΜΗΣ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑΣ

Η ΑΓΙΑΣΟΣ ΔΙΕΥΡΥΝΕΙ ΤΟΥΣ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΗΣ Πνευματικά και καλλιτεχνικά δρώμενα του Αναγνωστηρίου Μ ε δυο πολύ σημαντικές εξόδους του Αναγνω­ στηρίου από το νησί μας σημαδεύτηκε το φετινό φθι­ νόπωρο. Τα ταξίδια της παραδοσιακής μας κομπανίας στην Πλάκα (Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων) και στη Μεταμόρφωση (Εγκαίνια Έκθεσης Ελληνικών Τροφίμων - Ποτών και Αγροτικής Οικονο­ μίας / ΕΛΤΡΟΠ), πρόβαλαν το Αναγνωστήριο και το χωριό μας σε ευρύτερους καλλιτεχνικούς και επιχειρη­ ματικούς κύκλους και έθεσαν τις βάσεις για σημαντι­ κές και πολλαπλά ωφέλιμες μελλοντικές συνεργασίες. Τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2005 το Αναγνωστήριο ταξίδεψε στην Αθήνα, για να παρουσιάσει την πλού­ σια μουσική παράδοση της Λέσβου και των απέναντι μικρασιατικών παραλίων σε εκδήλωση που οργάνωσε ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου Ελληνικών Λ αϊ­ κών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη (Κέ­ ντρο Εθνομουσικολογίας) στον κήπο του Μουσείου (Διογένους 1-3, Πλατεία Αέρηδων, Πλάκα), ύστερα α­ πό πρόσκληση του εθνομουσικολόγου Λάμπρου Λιάβα, ο οποίος μίλησε με πολύ θερμά λόγια για τη συμ­ βολή του Αναγνωστηρίου στη διάσωση και διάδοση της μουσικής παράδοσης του νησιού. Ιδιαίτερα στά­ θηκε στη σχολή σαντουριού που λειτουργεί στο Ανα­ γνωστήριο και κάλεσε τα νέα παιδιά να παρουσιά­ σουν τη δουλειά τους στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων τον προσεχή Μάιο. Την επιμέλεια του προγράμματος είχε ο Στρατής Καζαντζής (σαντούρι-τραγούδι), τον οποίο συνοδέυσαν οι Νίκος Μαϊστρέλης (ούτι), Γιάν-

Η κομπανία του Αναγνωστηρίου παρουσιάζει τη μουσική παράδοση της Αέσβου και των απέναντι μικρασιατικών παραλίων στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Ααϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη, στην Πλάκα, στις 10.10.2005.

να Μαϊστρέλη (βιολί), Παναγιώτης Σουσαμλής (του­ μπελέκι) και Χρίστος Κονσολάκης (κιθάρα). Την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2005 το Αναγνωστήριο φιλοξένησε στο Κινηματοθέατρό του την εκδήλωση πα­ ρουσίασης του μουσικού Όϋ «Ελληνοσερβική Μουσική Παράδοση», που εκδόθηκε με την ευγενική χορηγία του Μανόλη Κοντέλη, στο πλαίσιο της αδελφοποίησης των Δημοτικών Σχολείων Αγιάσου και «Αγιος Σάββας» του Βοσνιακού Μπροντ. Το €Ό περιέχει δεκαέξι παραδο­ σιακά τραγούδια, ελληνικά και σέρβικα. Επτά απ’ αυ­ τά, πέντε της Αγιάσου και δύο του Μπροντ, τραγούδη­ σε η χορωδία του Δημοτικού μας Σχολείου, συνοδευό-

Αναμνηστική φωτογραφία της χορωδίας του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου, η οποία τραγούδησε λεσβιακά και σέρβικά παραδοσιακά τραγούδια που περιέχονται στο ΈΠ «Ελληνοσερβική Μου­ σική Παράδοση», το οποίο παρουσιάστηκε κατά την εκδήλωση της 27.10.2005 στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου.

μενη από την παραδοσιακή κομπανία του Αναγνωστη­ ρίου. Την εκδήλωση, την οποία παρακολούθησε πλήθος επισήμων και κόσμου, παρουσίασαν ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου Γρηγόρης Χατζηφώτης και ο εκπαιδευτικός - Γενικός Γραμματέας του Ανα­ γνωστηρίου Προκόπης Μαϊστρέλης. Στην εκδήλωση προβλήθηκε βίντεο με τις δραστηριότητές του Σχολείου της τελευταίας δεκαετίας. Σημαντική εξέλιξη είναι η α­ πόκτηση δικής του ιστοσελίδας στο διαδίκτυο (ηλε­ κτρονική διεύθυνση: ΗΠρ://ΦΐΗ-α£ίαδ.1θδ.δθ1ι) που περι­ λαμβάνει στο μενού της ΗηΈδ σχετικά με την ιστορία του σχολείου, τις δραστηριότητές του, τα δημοσιεύμα­ τα του Τύπου γΓ αυτές, τις συμμετοχές του σε διάφο­ ρους διαγωνισμούς, φωτογραφικό υλικό των λειτουργούντων εργαστηρίων, συνεντεύξεις της δημοσιογραφι­ κής ομάδας των μαθητών του σχολείου, πληροφορίες για την Αγιάσο, τελευταία νέα και άλλα. Την Κυριακή 30 Οκτωβρίου στο κατάμεστο Κινη­ ματοθέατρό του πραγματοποιήθηκε η κεντρική εκδή­ λωση της φετινής 2ης Γιορτής Κάστανου που διοργά­ νωσε ο Δήμος Αγιάσου με τη συμμετοχή και του Ανα­ γνωστηρίου. Την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2005, μετά από πρό­ ταση της ΠΑΣΕΓΕΣ, το Αναγνωστήριο, με επικεφα­ λής τον πρόεδρο του Κλεάνθη Κορομηλά και την επταμελή παραδοσιακή του ορχήστρα, εκπροσώπησε την ελληνική παραδοσιακή μουσική στο ΕΚΕΠ Μετα­ μόρφωσης, σε εκδήλωση που έγινε μετά τα εγκαίνια της Έκθεσης Ελληνικών Τροφίμων - Ποτών και Αγρο­ τικής Οικονομίας (ΕΑΤΡΟΠ) από τον υπουργό Αγρο­ τικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Βαγγέλη Μπασιάκο. Στο γεύμα με παραδοσιακά προϊόντα που παρατέθη­ κε παραβρέθηκαν ο υπουργός Αγροτικής Οικονομίας, επιχειρηματίες, εκπρόσωποι των Αγροτικών Συνεται­ ρισμών α π ’ όλη την Ελλάδα, δεκάδες δημοσιογράφοι

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του θεατρικού σατιρικού μονόπρακτου «Καστανουλόγους», της Μαρίας Αϊβαλιώτου, στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου, την Κυριακή 30.10.2005, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Β Γιορτής Κάστανου, την οποία διοργάνωσε ο Αήμος Αγιάσου.

και άλλοι. Στην ομιλία του ο πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ Τζανέτος Καραμίχας εξέφρασε τις ευχαριστίες του στο Αναγνωστήριο και επισήμανε ότι η παραδοσιακή του ορχήστρα είναι γέννημα θρέμμα μιας περιοχής κα­ θαρά αγροτικής, όπου όλοι είναι συνδεδεμένοι με την αγροτική παραγωγή και την αγροτική κουλτούρα. Τό­ νισε επίσης ότι «η αγροτική διαδικασία δεν είναι μια στεγνή παραγωγική διαδικασία. Είναι πολιτισμός. Και αυτούς που θέλουμε να φέρουμε και να κρατή­ σουμε στην αγροτική οικονομία κρίνουμε ότι πρέπει να τους συνδέσουμε με ένα σύστημα πολιτισμού, που το είχαμε και δυστυχώς πάμε να το χάσουμε, δηλαδή με τη γνήσια παράδοση». Τέλος, μίλησε για το Ανα­ γνωστήριο και τις υπηρεσίες του στον πολιτισμό και στάθηκε στην προσφορά του Πάνου Πράτσου, που α­ φιέρωσε όλη τη ζωή του στην υπηρεσία της παράδο­ σης, παράλληλα με την αγροτική του δραστηριότητά. Την εκδήλωση παρουσίασε ο γνωστός τραγουδιστής

Ο γνωστός τραγουδιστής και ηθοποιός Νίκος Αημητράτος παρουσιάζει την κομπανία του Αναγνωστηρίου, που εκπρο­ σώπησε την Ελληνική παραδο­ σιακή μουσική, ύστερα από πρόσκληση της ΠΑΣΕΓΕΣ, σε εκδήλωση που έγινε στο ΕΚΕΠ Μεταμόρφωσης, μετά από τα εγκαίνια της Έκθεσης Ελληνικών Τροφίμων - Ποτών και Αγροτικής Οικονομίας (ΕΑΤΡΟΠ), στις 4.11.2005.

και ηθοποιός Νίκος Δημητράτος, φίλος του Αναγνω­ στηρίου. Οι παραδοσιακοί σκοποί και τα τραγούδια της εκδήλωσης θα εκδοθούν σε ψηφιακό δίσκο (Όϋ) με χρηματοδότηση της ΠΑΣΕΓΕΣ. Το Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2005 ξεκίνησαν τα μαθή­ ματα του χορευτικού τμήματος των ενηλίκων, με τη συμμετοχή είκοσι περίπου ατόμων. Χοροδιδάσκαλος είναι ο Θύμιος Σαραντίδης από το Μεσότοπο. Την Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2005 ξεκίνησε η διδα­ σκαλία βυζαντινής - παραδοσιακής μουσικής σε παι­ διά του Δημοτικού Σχολείου και του Γυμνασίου, από το Διευθυντή Λυκείου Αγιάσου Βαγγέλη Λιάκατο, με τη συμμετοχή τριάντα περίπου παιδιών. Την Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2005 το πρωί φιλοξε­ νήθηκε στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου η σχολική γιορτή που οργάνωσε το Γυμνάσιο - Λύκειο Αγιάσου, με την ευκαιρία της 32ης επετείου από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η εκδήλωση, που περιε­ λάμβανε χρονικό των γεγονότων, τραγούδια και χο­ ρωδιακά άσματα, ηχητικά και οπτικοακουστικά ντο­ κουμέντα, απαγγελίες ποιημάτων, έκθεση φωτογρα­ φικού υλικού και άλλα, ήταν όμορφα δομημένη και συγκινητική. Γι’ αυτό επαναλήφτηκε το βράδυ της ί­ διας μέρας για τον κόσμο. Την επιμέλειά της είχαν οι καθηγήτριες του Λυκείου Αγιάσου Δώρα Τσουλουχά, Χαρά Θεολογίδου και Κυριακή Αντωνοπούλου. Την Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2005 το απόγευμα, σύσ­ σωμο το Διοικητικό Συμβούλιο του Αναγνωστηρίου επισκέφτηκε το Νομάρχη Λέσβου Παύλο Βογιατζή, για να εκφράσει τις ευχαριστίες του για την οικονο­ μική και ηθική του στήριξη προς το σωματείο. Ο Νο­ μάρχης πρότεινε η παραδοσιακή κομπανία του Ανα­ γνωστηρίου να ετασκεφθεί στα τέλη Ιανουάριου 2006 το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπο­ λη και να παίξει για τους ομογενείς. Η επίσκεψη αυ­

τή μελετάται να πραγματοποιηθεί εν όψει της έλευσης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Αγιάσο τον προσεχή Αύγουστο (13-16.8.2006), προ­ κειμένου να συμμετάσχει στον εορτασμό των διακοσίων (200) ετών από την ανέγερση του τρίτου κατά σειρά Ιερού Ναού της Παναγίας Αγιάσου (1806). Σύμ­ φωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης αποδέχτηκε καταρχήν σχετική προφορική πρόσκληση και εξέφρα­ σε τη θέλησή του να επισκεφθεί την Αγιάσο τον ερχό­ μενο Δεκαπενταύγουστο. Η επίσημη πρόσκληση επιδόθηκε στον ίδιο προσωπικά από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο και από το Νομάρ­ χη Λέσβου Παύλο Βογιατζή, που Επισκέφτηκαν το Οι­ κουμενικό Πατριαρχείο την Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2005, κατά τη θρονική εορτή του αποστόλου Αγίου Ανδρέα του πρωτοκλήτου. Σημειώνεται επίσης ότι εί­ ναι η πρώτη φορά που Οικουμενικός Πατριάρχης θα επισκεφθεί την Αγιάσο και το Ιερό Παλλεσβιακό της Προσκύνημα, συμμετέχοντας μάλιστα στις εορταστι­ κές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου. Την Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2005 στις 12 το μεση­ μέρι, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που οργάνωσε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου για τον εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης, πραγματοποιήθηκε στην αί­ θουσα του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μυτιλήνης (ΦΟΜ) εκδήλωση προς τιμήν του Όμηρου Κοντούλη για την προσφορά του στην Εθνική Αντίσταση, στην κοινωνία και στην ιστορική έρευνα. Στην εκδήλωση παραβρέθη­ καν ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος του Αναγνωστη­ ρίου Κλεάνθης Κορομηλάς και Αντώνης Μηνάς, εκ­ προσωπώντας το Αναγνωστήριο, του οποίου εκλεκτό μέλος και φίλος υπήρξε από τα νιάτα του ο τιμώμενος. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Από την εκδήλωση του Γυ­ μνασίου και Δυκείου Αγιά­ σου, η οποία πραγματοποιή­ θηκε στις 17.11.2005 στο Κι­ νηματοθέατρο του Αναγνω­ στηρίου, με την ευκαιρία της 32ης επετείου εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Β ΓΙΟΡΤΗ ΚΑΣΤΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ Η μεγάλη επιτυχία της την καθιερώνει ως παλλεσβιακό θεσμό Π ολύ

μεγάλη επιτυχία γνώρισε η Γιορτή Κά­

στανου, που διοργάνωσε για δεύτερη συνεχή χρο­ νιά ο Δήμος Αγιάσου, με τη συνεργασία του Ανα­ γνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, του Αγροτομεταποιητικού Συνεταιρισμού Γυναικών Αγιάσου, του Γραφείου Γενικού Τουρισμού «δαπιΐοΐίδ ΤοιΐΓδ» και «ΗαΙιαΐΙιειΓίδ ΤοιΐΓδ» και την οικονομική στήρι­ ξη της Ε ταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΛ ΑΕ), της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέ­ σβου και της Εμπορικής Τράπεζας Ελλάδος. Χορη­ γοί της Γιορτής ήταν ο Μελισσοκομικός Συνεταιρι­ σμός Λέσβου, η Ο ινοποιία «Μεθυμναίος Οίνος» και η Ένωση Π οτοποιών Μυτιλήνης (Ε.Π.Ο.Μ.). Από νω ρίς το πρω ί της Κυριακής, 30 Οκτωβρί­ ου 2005, οι σωροί των κάστανων έκαναν την εμφά­ νισή τους στην πλατεία της Αγοράς και στα άλλα κεντρικά σημεία του χωριού που άναψαν οι παρα­ δοσιακές φουφούδες και τα καζάνια, για να ψή­ νουν και να βράζουν τους εκλεκτούς αυτούς καρ­ πούς, που οι φετινές ευεργετικές βροχές του Σε­ πτεμβρίου τους έκαναν ασυναγώνιστους. Το τσου­ χτερό βοριαδάκι δεν εμπόδισε χιλιάδες επισκέπτες να καταφθάσουν μαζικά στο χωριό, άλλοι με γιωταχί και άλλοι με πούλμαν. Ο ακούραστος και πάντα πρόθυμος γιατρός και ερευνητής Μάκης Αξιώτης οδήγησε μεγάλη ομάδα εκδρομέων σε μια από τις ομορφότερες περιπατη-

Αφίσα διαστάσεων 42 χ 29,8 εκ. για τη Β ' Γιορτή Κά­ στανου στην Αγιάσο.

Στιγμιότυπο από τη Β ' Γιορ τή Κάστανου στην Αγιάσο (Αγορά, 30.10.2005).

τικές διαδρομές του αγιασώτικου καστανιώνα. Οι εκδρομείς ξεκίνησαν από τον Άγιο Γιάννη και ακο­ λούθησαν τη διαδρομή Άγιος Κ ω νσταντίνος Αστράτγιους - Παναγιούδα. Στα Μ πιτζίλια διασπάστηκαν σε δυο ομάδες, από τις οποίες η μια προχώρησε προς το Σανατόριο και η άλλη συνέχι­ σε την πεζοπορία μέσα από την περιοχή «Βάλανος» και βγήκε στον επαρχιακό δρόμο Αγιάσου - Μεγαλοχωρίου. Ύστερα επέστρεψαν στο χωριό. Ό σοι δεν ακολούθησαν τους φυσιολάτρες περι­ πατητές, κατέκλυσαν την πλατεία της Αγοράς. Στο καφενείο «Καφενταρία» η κομπανία του Κώστα Ζαφειρίου έπαιζε όμορφους παραδοσιακούς σκο­ πούς του τόπου μας και ο δεκατριάχρονος Γιώρ­ γος Δελόγκος τραγούδησε παλιά νοσταλγικά τρα­ γούδια, κλέβοντας για μια ακόμα φορά την παρά­ σταση. Το ανθρώπινο σμάρι γεύτηκε τα εκλεκτά κάστανα και τα γλυκά κάστανου (τρουφάκια, κορμό με κρέμα, κέικ, καστανόψωμο), συνοδεύοντάς τα με το δωρεάν προσφερόμενο κονιάκ, κρα­ σί και μέλι από καστανιώνα, θαύμασε τις εκθέσεις ξυλόγλυπτω ν από ξύλο καστανιάς, εργαλείων συλλογής και εμπορίας (κόσκινο, καντάρι, καλμπούρι, κοπανέλια, δίχαλο, κοφίνια, κτλ.) και προϊόντω ν του αγιασώτικου καστανιώνα (πασσά­ λους, τέμπλες, καστανόχωμα, ξυλεία καστανιάς, γλάστρες από ξύλο καστανιάς), περιηγήθηκε στα γραφικά καλντερίμια του χωριού και το μεσημέρι τρύπωσε στα καφενεία, για να ζεσταθεί, να γευμα­ τίσει, να πιει λίγο ούζο με τη συνοδεία ντόπιω ν με­ ζέδων και να στυλωθεί ενόψει της ακόμα πιο ό­ μορφης συνέχειας.

Μπαούλο από καστανιά, του γνωστού ξυλογλύπτη καλλι­ τέχνη Δημητρίου Καμαρού.

Σ τις 4.30 το απόγευμα ξεκίνησε η πα ραδοσια ­ κή πα τινά δα από το Κ αμπούδι. Π ροπορευόταν η κομπανία του Α ναγνωστηρίου και ακολουθούσε ομάδα βρακοφορεμένων αντρώ ν και γυναικώ ν, που τραγουδούσε πα λιά παραδοσιακά τραγού­ δια. Α ρχινιστής της παρέας ο γνω στός Σόλω νος Λέκας, που με τα χαρακτηριστικά λυγίσματα της φωνής του έδωσε το δικό του ξεχω ριστό χρώμα στην πατινάδα. Σ τις 6.30 η λαϊκή πομπή, αφού έ­ κανε ενδιάμεσες στάσεις στο Σταυρί και στην πλατεία Αγοράς, κατέληξε στο Α ναγνωστήριο, στο κατάμεστο Κ ινημα τοθέα τρο του οπ ο ίο υ πραγματοποιήθηκε η κεντρική εκδήλωση της μέ­ ρας, την οποία παρουσίασε ο γενικός γραμματέ-

Ο πάγκος του Αγροτομεταποιητικού Συνεταιρισμού Γυναι­ κών Αγιάσου προσέλκυσε και τους αρμόδιους τεχνικούς των τηλεοπτικών μέσων.

ας του πνευματικού κέντρου Π ροκόπης Μ α ϊ­ στρέλης. Αρχικά προβλήθηκε Ό ϋ επί ένα δεκάλεπτο για τον αγιασώτικο καστανιώνα, που ήταν συμπαρα­ γωγή του Δήμου Αγιάσου, του Αναγνωστηρίου και του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ασω­ μάτου του Δήμου Ευεργέτουλα. Το ΌΟ επιμελήθηκαν οι Παναγιώτης Μιχαήλ Κουτσκουδής, Προκό­ πης Παναγιώτη Μ αϊστρέλης και Παναγιώτης Ιω­ άννη Τσάγαλος. Στη συνέχεια χαιρέτησαν ο δήμαρ­ χος Αγιάσου Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης και ο διευθυντής της ΕΤΑ ΛΑΕ Τάσος Περιμένης. Στο βήμα ανέβηκε ύστερα ο Μάκης Αξιώτης, για να π α ­ ρουσιάσει τα σπάνια και πανέμορφα φυτά του α­ γιασώτικου καστανιώνα και του ευρύτερου ορει­ νού όγκου Ολύμπου, συνοδεύοντας την ομιλία του με την προβολή στη γιγαντοοθόνη ενός σπάνιου φωτογραφικού υλικού. Ακολούθησε το ξεκαρδιστικό θεατρικό σατιρι­ κό μονόπρακτο της Μ αρίας Αϊβαλιώτου με θέμα «Καστανουλόγους». Τους ρόλους υποδύθηκαν οι Μ αρία Αϊβαλιώτου, Σοφία Λαδιέλη, Δημήτρης Βασ. Μαϊστρέλης και Παναγιώτης Ευστρ. Χατζέλης. Η εκδήλωση έκλεισε με ένα ημίωρο μουσικοχορευτικό πρόγραμμα που παρουσίασαν η παρα­ δοσιακή κομπανία και τα χορευτικά του Αναγνω­ στηρίου Αγιάσου, με τη συμμετοχή και του Σόλωνα Λέκκα. Έ πα ιξαν οι μουσικοί: Στρατής Καζαντζής (σαντούρι), Γιάννα Μαϊστρέλη (βιολί), Νίκος Μ α ϊ­ στρέλης (ούτι), Χρίστος Κονσολάκης (κιθάρα), Παναγιώτης Σουσαμλής (τουμπελέκι). Ομολογουμένως η φετινή γιορτή απέσπασε τα

Ο βιοπαλαιστής Παναγιώτης Κυριάκου Πασχαλιάς με τα εκλεκτά εμπορεύματα του...

θετικότατα σχόλια όλων ανεξαιρέτως, ντόπιω ν και ξένων επισκεπτών, και προβλήθηκε από τον τοπι­ κό έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Το πρόγραμμά της ήταν πλούσιο και πρωτότυπο. Είναι πια σίγουρο ότι ο καινούριος θεσμός έχει κερδίσει την αγάπη και την υποστήριξη του λεσβια­ κού λαού, που κάθε χρόνο θα ανηφορίζει στην π α ­ νέμορφη Αγιάσο, για να απολαμβάνει τα προϊόντα του καστανιώνα και τις άλλες υπέροχες φθινοπω ­ ρινές συγκινήσεις, που θα τους επιφυλάσσει το π ά ­ ντα εφευρετικό πνεύμα των Αγιασωτών. Για άλλη μια φορά θερμά συγχαρητήρια στους διοργανωτές. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μ ΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

«Πλήθουσα» η Αγορά της Αγιάσου στις 30.10.2005.

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΑΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Ίδρυση Εμπορικής Εταιρείας στη Μυτιλήνη και στο Ντίπι Η πρόοδος της Λέσβου στηρίχτηκε κατεξοχήν στο βασικό π ρ οϊόν που είναι το λάδι και στην εμπορία του. Η σπουδή επομένως σήμερα της βιομηχανικής λεγάμενης αρχαιολογίας και των εμπορικών δραστη­ ριοτήτων του παρελθόντος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε το έγγραφο που μας παραχώρησε το Μάρτη του 2005 η φίλη του περιοδικού μας Φανή Μάριου Ζουρέλη. Πρόκειται για έγ­ γραφο γνωστοποίησης της σύστασης ομόρρυθμης εμπορικής εταιρείας αγοραπωλησίας λαδιού και σαπου­ νιού, με επωνυμία Θ. Γ. Ζουρέλης, Β. Θ. Μ άτας και Σ ία, με έδρα τη Μυτιλήνη και με υποκατάστημα στο Ντίπι, το οποίο άλλοτε ήταν ζωτικής σημασίας επίνειο των χωριώ ν της ευρύτερης περιφέρειας Α γιά­ σου. Τέκνα των εμπόρων Θεοδώρου και Δημητρίου Γ. Ζουρέλη ο Μ άριος και ο Ανδρέας Ζουρέλης, αντί­ στοιχα, οι οποίοι διακρίθηκαν ως υψηλόβαθμοι υπάλληλοι της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΦΩΤΟ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ Αγιασώτες και Ιππειώτες νεοσύλλεκτοι στην Κρήτη Π ρ ι ν από μισό αιώ να η Α γιάσος ήταν ανθηρή μικρή πόλη. Το ψυχομέτρι της ήταν μεγάλο, αλλά η μετανάστευση το ελάττωσε επικίνδυνα, για τί το σκόρπισε στα πέρατα της οικουμένης, στην Αυστραλία, στην Αμερική, στην Ευρώπη, στη μαύρη ήπειρο. Η πληθυσμιακή υπεροχή είναι φανερή και από στρα­ τολογική άποψη. Στην παρακάτω δημοσιευόμενη φω τογραφία, την οποία μας παραχώρησε ο πρόθυμος συνεργάτης και άλλοτε πρόεδρος του Φ ιλοπρόοδου Συλόγου Αγιασωτών Βασίλειος Παναγιώτη Χ αδε­ μένος, εικονίζονται δεκαέξι Αγιασώτες και τρεις Ιππειώ τες νεοσύλλεκτοι της 29ης Εκπαιδευτικής Σει­ ράς Στρατεύσιμων Ο πλιτώ ν (ΕΣΣΟ), οι ο ποίοι κατατάχτηκαν την 1.4.1953 στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Ηρακλείου, σε εποχή έντονης αντικομουνιστικής προπαγάνδας και δράσης. Υ πήρχαν βέβαια και άλλοι, οι οποίοι έτυχε να μη φωτογραφηθούν, όπω ς ο Δημήτριος Βασιλείου Γουγουτάς, ο Γεώργιος Σπύρου Καλογεράς, ο Α ντώ νιος (Αντώνα) Παναγιώτη Σάββας ή Φ ίδ’, ο Π αναγιώτης Νικολάου Χατζησταύρος... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Δ ια κρίνοντα ι, από αριστερά, καθήμενοι: Π αναγώτης Μ ιχαήλ Α ξιομάκαρος ή Μ προυσκέλ’, Π ανα­ γιώ της Ιωάννη Ο ικονόμου (πίσω), Κ ώστας Θεοφάνη Α ξιομάκαρος ή Γκέτα, Ιωάννης Κ ω νσταντίνου Λ αδιέλης, Χ ριστόφ ας Ιωάννη Τινέλης, (Ιππειώ της), (Ιππειώ της), Π αναγιώτης Ιωάννη Σκλεπάρης (π ί­ σω) και Γεώργιος Π αναγιώτη Τζαναβάρας (Μ αϊστρέλης) (μπροστά). Ό ρθιοι: (Ιππειώ της), Π ροκόπιος Ν ικολάου Λ αλάς ή Ζ ιμ π ικ ο ύ δ’, Βασίλειος Παναγιώτη Χ αδεμένος, Π αναγιώ της Ευστρατίου Βασλάς, Α ναστάσιος Ευστρατίου Κ αζαντζής, Π αναγιώ της Η λία Μ ακρέλης ή Ψ υρκούδης, Γεώργιος Α ντω νίου Κ α μ ιν έ λ η , Π αναγιώ της Γρηγορίου Ταμβάκης, Μ ιχαήλ -Γαβριήλ Ευστρατίου Τζανετής και Η λίας Ιω­ άννη Σπηλιαδής ή Σαββέλος.

ΟΜΗΡΟΣ ΑΡΧΟΝΤΗ ΚΟΝΤΟΥΛΗΣ Τιμήθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αέσβου Σ τ ι ς 27.11.2005 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου πραγματοποίησε εορταστικές εκδηλώ­ σεις, με την ευκαιρία της επετείου της Εθνικής Αντίστασης. Μετά την επίσημη δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Θεράποντα και την επιμνη­ μόσυνη δέηση στο γνωστό χώρο του Μακρύ Για­ λού, πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μ υτιλήνης (ΦΟΜ) εκδήλωση προς τιμήν του Όμηρου Αρχοντή Κοντούλη για την πολύτιμη προσφορά του στην υπόθεση της Εθνικής Αντίστασης, στην κοινωνία και στην ι­ στορική έρευνα. Για τη ζωή και για τη δράση του τιμώμενου μί­ λησαν με θερμά λόγια οι παρακάτω: Εκ μέρους της Εταιρείας Αιολικών Μελετών ο τέως Περιφε­ ρειακός Διευθυντής Πρωτοβάθμιας και Δευτερο­ βάθμιας Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου Ραφαήλ Παπαδέλης, ο επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Α ρι­ στείδης Κουτζαμάνης, ο Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Α ι­ γαίου Κώστας Ζώρας και ο Νομάρχης Λέσβου Παύλος Βογιατζής, ο οποίος μάλιστα και επέδω­ σε στον Όμηρο Κοντούλη πλακέτα και αναμνη­ στικό δίπλωμα. Τελευταίος πήρε το λόγο ο τιμώ ­ μενος, ο οποίος βαθιά συγκινημένος ευχαρίστησε τους ομιλητές για τα καλά τους λόγια, καθώς και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου και προσω­ πικά το Νομάρχη για την πρωτοβουλία της τιμη­ τικής εκδήλωσης. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τα λογύδρια των εκλεκτών ομιλητών. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Σ ' ένα από τα τεύχη των «Αιολικών Φύλλων» της Εταιρίας Αιολικών Μελετών είχαμε δημοσιεύ­ σει φωτογραφικό στιγμιότυπο με τον Όμηρο Κο­ ντούλη, καθισμένο σε κάποια σκαλοπάτια, να δια­ βάζει με μεγεθυντικό φακό κάποιο κείμενο, περιμένοντας το λεωφορείο. Υ πότιτλο είχαμε βάλει: «ψά­ χνοντας για την αλήθεια». Αυτή την «αλήθεια» πράγματι αναζητεί με πάθος ο Όμηρος εδώ και πολλά χρόνια, αν όχι σ’ όλη τη μακρά ταραχώδη ζωή του. Κι όταν τη βρίσκει την κάνει «πιστεύω»

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση προς τιμήν του Όμηρου Κοντούλη, στο Θέατρο του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μυτι­ λήνης (ΦΟΜ), στις 27.11.2005. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, ο Ραφαήλ Παπαδέλης, ο Αριστοτέλης Κουτζαμά­ νης, ο Κώστας Ζώρας και ο τιμώμενος.

και λόγο φλογερό, κήρυγμα διαφώτισης, κείμενο που θα μείνει. Ο Όμηρος Κοντούλης γεννήθηκε το 1917 στην Κ ω νσταντινούπολη και ήλθε πρόσφυγας στην Αγιάσο. Ανήσυχος κι επαναστατικός από μαθητής στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, ακολούθησε την προο­ δευτική ιδεολογία, που πολύ του στοίχισε στην π ο ­ ρεία του. Το 1940 στρατευμένος βρέθηκε στην Αλβανία. Το 1941 επέστρεψε στην Αγιάσο και αμέ­ σως οργανώνει το αντιστασιακό κίνημα. Το 1942 ε­ ξασφαλίζει για τις οικογένειες διαφευγόντων στη Μέση Ανατολή δελτία τροφίμων από τους Γερμα­ νούς. Το 1944 πρωτοστατεί στον εορτασμό της 25ης Μ αρτίου και καταδιώκεται από τους κατα­ κτητές. Με υποτυπώδη μέσα εκδίδει στην Αγιάσο αντι­ στασιακά κείμενα, μετέχει στις δραστηριότητες του Αναγνωστηρίου και μετακατοχικά αρθρογραφει στις αντιστασιακές εφημερίδες και ενδιαφέρεται για την ίδρυση Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης. Η συμμετοχή του στην ΕΠΟΝ και στο ΕΑΜ και η αριστερή του ιδεολογία πληρώθηκαν με πολυε­ τείς καταδίκες σε φυλάκιση και εξορία. Και η Χ ού­ ντα βέβαια δεν παρέλειψε να τον εξορίσει για μια τριετία στη Λέρο. Η ανεξάρτητη σκέψη του και η δυναμική προ­ σωπικότητά του τον οδήγησαν σε διαφω νία με την κρατούσα Αριστερά και ευθαρσώς κατήγγειλε τα

«Δεκεμβριανά» και την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στην Τσεχοσλοβακία, για ν ’ ακολουθήσει τη δική του πολιτική πορεία. Μ εταδικτατορικά αρθρογραφεί στον τοπικό κυρίως τύπο και αρχίζει να επιδίδεται στην ιστορι­ κή έρευνα. Ανατρέχει σε αρχεία, σε κώδικες και σε καταχωνιασμένες πηγές, για να διαλευκάνει ελλιπώ ς ή κακώς παρουσιαζόμενα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, και ενεργεί με πάθος και επιμονή, για να καταφέρει να κινηθεί η βραδυκίνητη ελληνι­ κή γραφειοκρατία και η αδιάφορη αντιμετώπισή του από φορείς και υπαλλήλους κατά την υποβολή αιτημάτων του για παροχή πληροφοριών. Αυτή η ερευνητική του προσπάθεια γίνεται χω ­ ρίς συνεργάτες και χορηγούς και αποκαθιστώ ιστο­ ρικές λεπτομέρειες, βιογραφίες Λεσβίων του λόγου και της τέχνης, όπω ς του Ιάλεμου, του Βερναρδάκη και του Θεόφιλου. Κι όλα αυτά δεν τα κρατά για τον εαυτό του ή για μελλοντική αξιοποίηση από τον

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση προς τιμήν του Όμηρου Κοντούλη. Διακρίνονται ο Νομάρχης Αέσβου Παύλος Βογιατζής με την πλακέτα και ο τιμώμενος με το αναμνηστι­ κό δίπλωμα.

ίδιο και συνακόλουθη δίκαια αυτοπροβολή και ικα­ νοποίηση για τον πνευματικό του μόχθο. Πρόθυμα κι εύκολα τα προσφέρει στον οποιονδήποτε μελετη­ τή και συγγραφέα. Προσφέρει επίσης εδώ και δέκα χρόνια μηνιαία σύνταξή του για τη βράβευση ενός αριστούχου φοιτητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Αυτόν τον αγωνιστή και ερευνητή τιμά σήμερα η Νομαρχία Λέσβου, με πρωτοβουλία του Νομάρχη Παύλου Βογιατζή και εμείς συγχαίρουμε. ΡΑΦΑΗΛ ΠΑΠΑΔΕΛΗΣ

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση. Ο Όμηρος Κοντούλης ευ­ χαριστεί τους ομιλητές και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου.

Ο τιμώμενος

σήμερα πνευματικός άνθρωπος,

ο Όμηρος Κοντούλης, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και ιστορικός ερευνητής, είναι αξιο­ θαύμαστος. Απτόητος από τους περιορισμούς, που βάζει στην ανθρώπινη ενεργητικότητα και παραγω ­ γικότητα η ηλικία, συνεχίζει με την ίδια ζωτικότη­ τα, με την ίδια θεληματικότητα, την πνευματική του δραστηριότητα και είναι γεγονός ότι εκπλήσσει τους πάντες. Εδώ και πολλά χρ όνια απέκτησε τη φ ιλία μου και την εκτίμησή μου στο πρόσω πό του και ανή­ κω σε κείνους που α να γνω ρίζουν α νεπιφ ύλαχτα την προσφορά του στον τομέα του ενδιαφ έρο­ ντος του, στην ιστορική έρευνα. Με παρόμοια ενδιαφ έροντα και εγώ, έστω όψιμα, αφού τη δ ι­ κή μου δραστηριότητά είχε απορροφήσει και εν μέρει εξακολουθεί ν ’ απορροφ ά η εκπαίδευση, κατέφευγα στη βοήθειά του και ζητούσα να μου βρίσκει σ τοιχεία κρίσιμης σημασίας για τις κατά καιρούς ιστορικές μου ενασχολήσεις ή να με δια φ ω τίζει, με την τεράστια εμπειρία του, πώ ς και πού να τα βρω, και είναι αλήθεια ότι π ά ντο ­ τε μου την πρόσφερε ανενδοίαστα και απλόχερα. Ακόμα και σήμερα, οσάκις χρειάζομαι τη βοή­ θεια του, μου την προσφέρει γρήγορα και α π ο ­ τελεσματικά. Εδώ πρέπει να επισημάνω ότι, από συνήθεια και από διάθεση, ο Ό μηρος, τα μεγά­ λης σπουδαιότητας σ τοιχεία που βρίσκει, δεν τα κάνει αποκλειστικό κτήμα του, αλλά τα διαθέτει και στους άλλους, για τί πιστεύει αταλάντευτα πω ς η γνώση είναι αγαθό που πρέπει να μ οιρά­ ζεται, για να πολλα πλασ ιά ζετα ι η χρησιμότητα και η α ξία της. Για το φίλο μου τον Όμηρο ισχύει αυτό που εί­

πε ο Λα Μ πριγιέρ: Ο γέρος π ο υ έζησε κοινωνικά, π ο υ έχει δυνατό μυαλό και μνήμη πιστή, είναι θη­ σαυρός ανεκτίμητος, είναι γιομάτος γεγονότα και αξιώματα. Ο Ό μηρος δε ζει απλώ ς κοινω νικά, ά λλ’ είναι ζωτικό και δραστήριο μέλος της κοινω νίας, δεν έ­ χει μόνο δυνατό μυαλό, αλλά και το χρησιμοποι­ εί πάντα και παντού, όπου χρειάζεται, δεν έχει μόνο μνήμη πιστή στο είναι και στο γίγνεσθαι του μικρού μας και του ευρύτερου κόσμου, αλλά και στα πιστεύω του, τα οποία υπερασπίζεται, είναι αλήθεια, πάντοτε με πάθος, και κάποιες φορές με νεανικό ενθουσιασμό και ζήλο, που μπορεί να φτάσει ω ς την υπερβολή. Γι’ αυτό ακριβώς είναι θησαυρός ανεκτίμητος, για τί ολόκληρη η ζωή του είναι γιομάτη με πλούσια γεγονότα και με ζωτικής σημασίας αξιώματα, θα έλεγα. Στον κύκλο τω ν ι­ στορικών ενδιαφερόντων του Όμηρου μπορεί να εντάξει κανείς πλήθος θεμάτων, αλλά εκείνα στα οποία αφιερώθηκε με πάθος, που φτάνει ως την εμμονή, είναι: Πρώτον, η ζωή και η δράση του Μ ανταμαδιώτη αγωνιστή και διανοητή, διπλωμάτη και κοινω ­ νικού αναμορφωτή Οδυσσέα Ιάλεμου. Εδώ πρέ­ πει να τονιστεί πω ς, πέρα από το γεγονός ότι κα ­ τέφαγε κυριολεκτικά την ελληνική βιβλιογραφία και βρήκε σχεδόν ό,τι έχει γραφεί από τον Οδυσ­ σέα Ιάλεμο, αλλά και από άλλους για εκείνον, ε­ ντόπισε, έφερε και μοίρασε αντίτυπα, σε όσους ενδιαφέρονταν να τα αποκτήσουν, της εφημερί­ δας «Λαοί», που εξέδιδε στο θέρετρο της ευρύτε­ ρης περιοχής της Νάπολης, Καστελλαμάρε ντι Στάμπια, όταν υπηρετούσε εκεί ως υποπρόξενος. Από την εφημερίδα αυτή συνέλεξα και εγώ και ενσωμάτωσα, στη βιογραφία τω ν εμποροεφοπλιστών της Λέσβου Ιακώβου και Σταύρου Σταθόπουλου, χρήσιμα στοιχεία και τον ευχαριστώ επί τη ευκαιρία και δημόσια. Δ εύτερ ον, η ζωή κ α ι η δράση του λ α ϊκ ο ύ ζω γρ ά φ ο υ της Μ υτιλή νη ς, του Θ εό φ ιλο υ Χ α ­ τζη μ ιχα ή λ. Α ξ ιο σ η μ είω τα γ ια την π ρ ο σ φ ο ρ ά του γύρ ω α π ό α υ τό το θέμα ε ίν α ι όσα έγραψ ε, σε π α ρ ά ρ τη μ α της ερ γα σ ία ς του γ ια το Θ εό φ ι­ λο Χ α τζη μ ιχα ή λ , ο Α υ σ τρ α λ ό ς σ υ γγρ α φ έα ς Λ ούσ λι Μ άικλ: Μ ε γ α λ ύ τε ρ η κ α ι σ υ σ τ η μ α τ ι­ κ ό τερ η έ ρ ε υ ν α έ γ ιν ε α π ό το ν Ό μ η ρ ο Κ ο ν τ ο ύ ­ λη. Μ ε τα ξ ύ τω ν σ η μ α ν τικ ώ ν ε υ ρ η μ ά τω ν τ ο υ ε ίν α ι ένα π ρ ο ικ ο σ ύ μ φ ω ν ο το υ 1869 α ν ά μ εσ α σ τ ις ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς τη ς Π η ν ε λ ό π η ς Ζ ω γ ρ ά φ ο υ κα ι το υ Γ α β ρ ιή λ Χ α τ ζ η μ ιχ α ή λ -Κ ε φ ά λ α κ α ι

Αναμνηστική φωτογραφία από την τιμητική εκδήλωση της 27.11.2005. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Κώστας Ζώρας, ο Παύλος Βογιατζής, ο Όμηρος Κοντούλης, ο Αριστείδης Κουτζαμάνης και ο Ραφαήλ Παπαδέλης.

μ ια ε ν α λ λ α κ τικ ή λ η ξ ια ρ χ ικ ή π ρ ά ξ η γ ια το Θ ε­ ό φ ιλ ο , το 1871. Πολύ σημαντικότερα για το ίδιο θέμα είναι ό­ σα επισημαίνει στην εργασία του με τίτλο «Όμη­ ρος Κοντούλης, ένας σύγχρονος ερευνητής» ο Εμμανουήλ Ζ άχος-Π απαζαχαρίου, διδάκτω ρ του Πανεπιστημίου της Σορβόντις και καθηγητής στο Α ριστοτέλειο Π ανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Ο Ό μηρος Κ οντούλης... αποκατέστησε πω ς ο Θεό­ φ ιλο ς δεν ήταν ένας χω ριά τηαπό φτω χ νεια, αλλά γόνος αστικής οικογένειας εύπορης, π ο υ έδωσε π ο λ λ ο ύ ς επώ νυμους σ τη ν κοινω νία τω ν Κ υδω νιώ ν και της Μ υτιλήνης... Έ τσ ι καταρρίφθηκε ο μύθος του φ τω χούλη και αγαθιάρη Θε­ όφιλου, του αλητόβιου, π ο υ ζω γράφιζε για ένα κομμάτι ψωμί, και αναδύεται η εικόνα ενός σ υνει­ δητού καλλιτέχνη, ενός αγω νιστή π ο υ ψε τη δουλικότητα του χρω στήρα σ το ν ακαδημαϊσμό και γύρισε σ την εμπνευσμένη και εκσυγχρονισμέ­ νη α π ’ α υ τό ν παράδοση. Τρίτον, η ζωή και η δράση του λογοτέχνη και πρωτοπαλλήκαρου του δημοτικισμού και της ε­ θνικής μας αναγέννησης, του Αργυρή Εφταλιώτη. Σ ’ αυτό το θέμα η συνεισφορά του είναι πολύ­ πλευρη και ανυπολόγιστης σημασίας. Εδώ περιο­ ρίζομαι ν ’ αναφέρω την πιο σημαντική: Κατέφυγε στο Δήμο της Αντίμπ, στη Γαλλία, α π ’ όπου ζήτη­ σε και πήρε αντίγραφο ληξιαρχικής πράξης θανά­ του του Εφταλιώτη. Από αυτό αποδεικνύεται ότι δεν πέθανε σε έπαυλη, όπω ς λανθασμένα πιστεύα­ με ως τώρα, αλλά στο Ξενοδοχείο ν τ ’ Ιλέτ της συ­ νοικίας Ποντεγί, όχι στις 20 ή 23 Ιουλίου, όπω ς πίστευαν κάποιοι άλλοι ερευνητές, αλλά στις 25

Ιουλίου 1923, στις 3 η ώρα, και υπήρξαν επώνυμοι μάρτυρες του συμβάντος, ο ξενοδόχος Πολ Μουλέ και ο πελάτης του Ξενοδοχείου Ζιλ Μπρεν. Έ τσι έχουμε ακριβή ώρα, ημέρα, μήνα, έτος και τόπο θανάτου του Εφτιαλιώτη. Αυτό το εύρημα αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι ο Όμηρος είναι ένας σύγχρονος ερευνητής που κάνει αρχειακή έρευνα, δηλαδή συστηματική επαλήθευση τω ν πληροφο­ ριών που προσκομίζει και συνεπώς αυτές βασίζο­ νται στην πρα γμα τικότητα και οχι σε ιδεολογήμα­ τα, στα οποία καταφεύγουν άλλοι ερευνητές, από πνευματική οκνηρία. Τέταρτον, η πολύπλευρη ανάπτυξη της Λέ­ σβου κατά το 19ο αιώ να κυρίω ς, αλλά και μετα­ γενέστερα. Πέμπτον, ο εντοπισμός και η καταγραφή των δημάρχων, δημαρχευσάντων και αντιδημάρχων της Μυτιλήνης, από το 1868, που καθιερώθηκε ο θε­ σμός, έως το 2001. Για όλα αυτά τα θέματα και για πολλά άλλα, ων ούκ έστι αριθμός, ο Όμηρος έγραψε και εξακολου­ θεί να γράφει εκατοντάδες άρθρα στις τοπικές ε­ φημερίδες και στα περιοδικά, ενημερώνοντας τους αναγνώστες τους για τα προϊόντα της ερευνάς του, αλλά και τους ερευνητές, που συχνά πυκνά τα συ­ μπεριλαμβάνουν στη βιβλιογραφία των δικών τους εργασιών ως έγκυρες πηγές πληροφόρησης. Η προσ φ ορά του Ό μηρου Κ οντούλη, η κ ο ι­ νω νική και πνευματική, είνα ι μεγάλη και δ ικ α ί­

ω ς σήμερα η Ν ομαρχία τον τιμά. Στο πρόσ ω πό του νομ ίζω ότι τιμά τον απλό αγω νιστή του λα ­ ού και το γνήσιο πνευμ ατικό άνθρω πο που α ­ φιέρω σε τη ζωή του στο κοινό καλό. Κ αι είμαι της γνώ μης ότι οι τιμ ές π ο υ κ α τα κ τιο ύ ν τα ι εί­ ναι α νώ τερες α π ό κ είν ες π ο υ δω ρίζονται. Την τιμή αυτή που του γίνετα ι σήμερα ο Ό μηρος την κέρδισε με το σ πα θί του. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗΣ

Α π ο τελ εί τιμή περιωπής για τον ομιλούντα η συμμετοχή του σε εκδήλωση της Νομαρχιακής Αυ­ τοδιοίκησης υπό τον Παύλο Βογιατζή, ενσυνείδητο και επιτυχημένο λειτουργό, αλλά προπάντω ν φω ­ τισμένο άνθρωπο. Είμαι ευτυχής να σας ανακοινώσω ότι η Σύ­ γκλητος του Πανεπιστημίου Α ιγαίου στην τελευ­ ταία συνεδρίασή της αποφάσισε να τιμήσει τον Όμηρο Κοντούλη για τη γενικότερη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση, αλλά και για την ανε­ κτίμητη προσφορά του στο Πανεπιστήμιο Α ιγαί­ ου, κατά τη δημόσια ορκωμοσία τω ν αποφοίτω ν μας την 20ή Δεκεμβρίου 2005 στο Δημοτικό Θέα­ τρο της Μυτιλήνης. Προσφυώς ελέχθη διαρκούσης της ίδιας συνεδρίασης ότι ο Ό μηρος Κ οντού­ λης έδωσε το 1987 το μοναχικό του αγώνα για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Α ιγαίου, όταν η

Το αναμνηστικό δίπλωμα που απο­ νεμήθηκε από τη Νομαρχια­ κή Αυτοδιοίκηση Αέσβου στον Όμηρο Κοντούλη.

κοινω νία της Μ υτιλήνης για κάποιους, ίσως ανε­ ξήγητους λόγους, αντιδρούσε τότε σθεναρώς ενώ­ πιον αυτής της ιδέας. Ο Ό μηρος Κ οντούλης και οι συναγωνιστές του ανήκουν αμετακλήτως στο παραδοσιακά α ­ δούλωτο πνεύμα του ελληνικού λαού, το οποίο γέννησε την Εθνική Αντίσταση κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής και ήταν η αιτία να μην υπάρξει στην Ελλάδα συνεργασία με τον κατα­ κτητή σε ευρεία κλίμακα. Ορθώς σημειώνει ο Π α­ ναγιώτης Κ ανελλόπουλος στα ιστορικά δοκίμιά του: «Οι ηττοπαθείς ή όσοι συμπαθούσαν το να­ ζισμό ήταν ελάχιστοι, κ ά ποιοι στην ίδια τη δικτατορική κυβέρνηση και κ ά ποιοι άλλοι σε μερικά α ­ θηναϊκά σαλόνια». Οι ένοπλες μαχόμενες οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης επεδίωκαν εκτός των στρατιωτικών και πολίτικούς στόχους, καταγραφόμενους στα καταστατικά και προγραμματικά τους κείμενα: ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, η πολυαριθμότερη των ενόπλων ορ­ γανώσεων, υπήρξε και πολιτικός οργανισμός εθνικοαπελευθερωτικής δράσης και μαρξιστικής θεω­ ρητικής και ιδεολογικής προσήλωσης. Γνωστοί υ ­ πήρξαν οι δεσμοί του με το Κ.Κ.Ε., αλλά και με α­ νεξάρτητους αριστερούς πολιτικ ούς σχηματι­ σμούς. Ο ΕΔΕΣ, με πρωτεύοντα επίσης ρόλο στον αντιστασιακό αγώνα, εκδήλωνε ως πολιτικό του σκοπό τη δημιουργία σύγχρονης δημοκρατικής σοσιαλιστικής οργάνωσης, προκειμένου να πληρω­ θεί το κενό μεταξύ Κ.Κ. και «αστικών» κομμάτων. Η ΕΚΚΑ προσωποποιημένη στο συνταγματάρχη Δ. Ψαρρό, ο οποίος είχε το γνωστό τραγικό τέλος, στρατιωτική οργάνωση βενιζελογενών κυρίως α­ ξιωματικών, κάνει λόγο για μελλοντική λαοκρατούμενη δημοκρατία. Συμπέρασμα: Οι κυριότερες εκ τω ν αντισ τα ­ σιακών οργανώσεων σχέδιαζαν τις μεταπελευθερωτικές πολιτικές και κοινω νικές δομές της χώ ­ ρας, σε βάση τελείως διαφορετική από τις επ ι­ κρατούσες π ρ ιν από το 1940. Α πέτυχαν εξ ολο­ κλήρου. Θα δούμε αμέσως το γιατί. Η Εθνική Αντίσταση συνθέτει και συμπυκνώ νει απολύτω ς το θρίαμβο και την τραγω δία. Ως θρίαμβος κατα­ γράφονται οι νίκες τω ν ανταρτώ ν αντισ τασ ια­ κών επί τω ν κατακτητών στα πεδία τω ν μαχών. Ως τραγω δία λογίζεται ο επακολουθήσας εμφύ­ λιος πόλεμος. Η Ελλάδα έζησε τέσσερα χρόνια ακόμα αιματηρής και καταστροφικής πολεμικής αναμέτρησης, όταν στην Ευρώπη νικητές και ηττημένοι έκτιζαν επί τω ν ερειπίω ν. Πολύ σωστά ο

Κ ω νσταντίνος Τσουκαλάς χαρακτηρίζει σε βι­ βλίο του την ιστορική εκείνη περίοδο ω ς «Ελλη­ νική Τραγωδία». Αντιμαχόμενα μέρη του εμφυλίου: Οι «ηττημένοι». Η επικράτηση τους θα σήμαινε μάλλον την ε­ γκαθίδρυση αυταρχικού - ολοκληρωτικού καθε­ στώτος, κατά το εκπεσόν «πρότυπο» των χωρών της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής. Οι «νικητές». Έδωσαν τον «αντικομουνιστικό» αγώ­ να στο όνομα δήθεν της πολιτικής δημοκρατίας, για να εγκαθιδρύσουν καθεστώς χωλής ή νόθου δη­ μοκρατίας, με στόχο κυρίως την πολιτική, ηθική και ενίοτε φυσική εξόντωση των αντιπάλω ν τους. Υπό αυτό το καθεστώς αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, αντί να περιβληθούν του πανεθνικού επαίνου, γνώρισαν πολύμορφες διώ ξεις και πολι­ τική λοιδορία, χλεύη, συκοφάντηση και περιφρόνη­ ση. Απώτατη ιστορική, πολιτική και θεσμική συνέ­ πεια της χωλής δημοκρατίας και παρά τις πρό­ σκαιρες αναλαμπές υπήρξε η στρατιωτική δικτατο­ ρία του Α πριλίου 1967. Έ πρεπε να καταρρεύσει το στρατιω τικό καθε­ στώς το 1974, να ιδρυθεί η αρτιότερη συνταγμα­ τική δημοκρατία στο σύγχρονο ελληνικό κράτος από τον Κ ω νσταντίνο Καραμανλή, προκειμένου να ανοίξει η ιστορική λεωφόρος της αναγνώρισης της Εθνικής Α ντίστασης (1982, Κυβέρνηση ΠΑ.ΣΟ.Κ υπό τον Ανδρέα Π απανδρέου) και της άρσης τω ν συνεπειώ ν του εμφυλίου πολέμου (1989, συμμαχική Κυβέρνηση Ν.Δ. και ενιαίου Συνασπισμού). Να συμβούν δηλαδή τα δυο μειζονα φωτοβόλα γεγονότα αντιστασιακής δικαίω σης και αποκατάστασης. Κάθε ιστορική περίοδος, υπό διαφορετικούς βε­ βαίως κοινωνικούς και πολιτικούς όρους, υπό το πρίσμα πάντοτε των ιδιαιτεροτήτων της και χωρίς να αποτολμώντοα συγκρίσεις, εμπεριέχει τις κοινωνικοπολιτικές αντιστάσεις της. Σήμερα για π α ­ ράδειγμα θα μπορούσε κάποιος να αντισταθεί στην τηλεοπτική κυριαρχία, η οποία τείνει να αναιρέσει νομιμοποιημένες δημοκρατικά λειτουργίες του π ο ­ λιτικού συστήματος ή στη σύζευξη πολιτικής και οικονομικών συμφερόντων. Νομίζω ότι ο Όμηρος Κοντούλης είναι διπλά τυχερός: Επειδή επιτέλεσε το χρέος του να αγωνισθει κατά του κατακτητή και επειδή έζησε και ζει τους καιρούς της πολύτιμης δικαίωσης από το 1974 μέχρι σήμερα. ΚΩΣΤΑΣ ΖΩΡΑΣ

ΛΕΣΒΙΑΚ Ο Ι Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟ Υ

ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΈΛΛΗ

Ιχνηλατώντας παλιά βιώματα και ξεθωριασμένες θύμησες της μετεμφυλιοπολεμικής περιόδου, συνα­ παντώ στα γυαλιστερά καλοδούλευτα τότες καλντερί­ μια της Αγιάσου το γείτονά μου Γρηγόρη Αναστασιάδη. Ήταν κάμποσα χρόνια μεγαλύτερος μου και μαζί με άλλους φιλομαθείς και φιλόσπουδους συνηλικιώτες του λειτουργούσε ως παράδειγμα, που ρυμουλ­ κούσε τους νεότερους στο λιμάνι της γνώσης... Ήταν το πρωτότοκο παιδί της όμορφης φαμίλιας του πριονιστή Παναγιώτη Παντελή Αναστασιάδη ή Αρβανίτη και της Βασιλικής Τσουκαλά. Υστε­ ρότοκος γιος ο αξιαγάπητος Θεόφιλος. Είδε το φως της ζωής το 1933 και άρχι­ σε να μεγαλώνει σ’ εποχή δύσκολη, πολιτικοκοινωνικής νοσηρότητας, φασισμού, αλόγιστης αιματοχυ­ σίας, ανήκουστης εκμετάλλευσης, αναγκαστικής ολιγόψωμης δίαι­ τας και αβάσταχτης πείνας... Με λαφυραγωγημένα τα όνει­ ρα της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας μπήκε στο στίβο της ζωής. Τελειώνοντας το Δημοτικό, φοί­ τησε στο Γυμνασιακό Παράρτημα Αγιάσου, αλλά και στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, και αποφοίτησε κατά το σχολικό έτος 1951-1952. Παράλληλο σχολείο γΓ αυτόν, αλλά και για πολ­ λούς άλλους νέους, ήταν και το Αναγνω­ στήριο «η Ανάπτυξη», το οποίο όμως από το 1946 ως το 1952 το είχαν κλείσει η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός. Αίγα χρόνια μάλιστα μετά την επανί­ δρυσή του και συγκεκριμένα το Μάρτη του 1958 έλαβε μέρος στην παράσταση της δίπρακτης οπερέτας Κατριβάνου-Οικονομίδη «Το άνθος του γιαλού»... Ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής, που ήταν ε­ ναρμονισμένο με τα περιορισμένα οικονομικά μέσα των δικών του, φοίτησε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Μυτιλήνης και έλαβε το δίπλωμά του κατά το ακαδη­ μαϊκό έτος 1953-1954. Στη συνέχεια στρατεύτηκε και υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στη Νέα Σάντα, στα Πορρόια Σερρών, στο Τριεθνές. Η Ελλάδα αγω­ νιζόταν να επουλώσει τις βαθιές πληγές που προκά­ λεσε ο εμφύλιος σπαραγμός. Όσοι δεν μπορούσαν να επιβιώσουν στην ανασυγκροτούμενη χώρα, έπαιρναν το δύσβατο δρόμο της μετανάστευσης, αιχμαλωτίζο­ ντας τις πεθυμιές τους στην παραγεμισμένη από π ι­ κρίες, από παράπονα και από βάσανα, βαλίτσα τους...

Το 1958 ο Γρηγόρης Αναστασιάδης διορίστηκε ως δάσκαλος στο μικρό Κυκλαδονήσι της Ίου, όπου και εργάστηκε επί δύο χρόνια. Κατά το επόμενο σχολικό έτος 1960-1961 μετατέθηκε και υπηρέτησε στο Αγρο­ τικό Σχολείο Καμαρών Πάρου, όπου γνώρισε την ε­ κλεκτή συνάδελφο Αικατερίνη Κωνσταντίνου Αλιπράντη, την οποία νυμφεύτηκε στις 29 του Δεκέμβρη του 1960. Στη συνέχεια μετατέθηκαν στο Σχολείο Μαρμάρων Πάρου, όπου δίδαξαν επί οχτώ χρόνια, και στο Α ' Δημοτικό Σχολείο Παροικίας. Το 1972 με­ τατέθηκαν στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Εδώ ο Γρη­ γόρης Αναστασιάδης υπηρέτησε ευδόκιμα σε σχολεία του Πειραιά και της Αθήνας (Καλλίπολης, Μοσχά­ του, Καλλιθέας) ως το 1987, οπότε και συνταξιοδο­ τήθηκε. Ως δάσκαλος συνέχισε τη μακρόχρονη εκπαι­ δευτική παράδοση της Λέσβου και τίμησε το λει­ τούργημά του με το φωτισμό του νου, με την πύρα της καρδιάς και ανεπίγνωστα με το ξεχωριστό του ήθος... Απόμαχος πια ο Γρηγόρης Αναστα­ σιάδης επέστρεψε στο νησί των χιονέ­ νιων μαρμάρων και εγκαταστάθηκε στο Πίσω Λιβάδι, όπου μάλιστα διατηρούσε και κάποια μικρή του­ ριστική μονάδα. Στις προτεραιότητές του τα παιδιά του, ο βιολόγος Παναγιώτης και η χημικός Ιακωβίνα, τα τέσσερα πολυφίλητα εγγόνια του, η πνευματική ζωή του τόπου, η βυζαντινή μουσική... Ο Γρηγόρης Αναστασιάδης αγάπησε την Πάρο και το ψυχομέτρι της. Ολοχρονίς όμως είχε ανοιγμένα τα πορτοπαράθυ­ ρα της νοσταλγίας του προς το νησί του, προς τη γενέτειρά του. Ο περίφημος ναός της Εκατονταπυλιανής έκανε τη σκέψη του να πεταρίζει στο Προ­ σκύνημα της Παναγιάς της Αγιασώτισσας. Ο Φιλοπρό­ οδος Σύλλογος Αγιασωτών Αθήνας και το περιοδικό «Αγιάσος» τον κρικέλωναν με τη μικρή πατρίδα, αλλά και με τους απανταχού της γης απόδημούς της... Στις 20 του Φλεβάρη του 2005 ο Γρηγόρης Αναστα­ σιάδης άφησε τη στερνή του πνοή στην Αθήνα, προδο­ μένος από την ευαίσθητη καρδιά του, και δύο μέρες αρ­ γότερα κηδεύτηκε στο χωριό της γυναίκας του, στη Μάρπησσα Πάρου. Ο μισεμός του προς το μυστηριακό και άγνωστο κόσμο της ατέρμονης αιωνιότητας συ­ γκλόνισε, εκτός από τους συγγενείς του, την τοπική κοινωνία της Πάρου, τους συμπατριώτες του, τους συ­ ναδέλφους του, τους φίλους του, τους μαθητές του. Υπήρξε ωραίος άνθρωπος, που μέσα του είχαν σκηνώσει η ευγένεια, η μειλιχιότητα, η καλοσύνη, η αγάπη... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ή σουνα δάσκαλος καλός σ ’ όλους τους μαθητές σου, τους δίδασκες τις γνώσεις σου, μέσα α π ’ τις αρετές σου. Με το πηγαίο χιούμορ σου και το χαμόγελό σου, που χάριζες στους γύρω σου, ήσουν ο εαυτός σου.

ΕΧΕΙ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ Εχει πανσέληνο απόψε κι είν’ ωραία, η συντροφιά σου μου κρατά γλυκιά παρέα, το κυματάκι απαλά μας νανουρίζει και η καρδιά μας από αγάπη πλημμυρίζει. Είναι γιορτή κι εγώ η μόνη συντροφιά σου, ευτυχισμένος που με κάλεσες κοντά σου, αυτή η αγάπη μας ποτέ δε θα πεθάνει, στην αγκαλιά μου να ’σαι συ κι αυτό μου φτάνει. Μ ’ αρέσει που ’μαστε μαζί κι αγαπημένοι, κάτω α π ’ τ ’ αστέρια δυνατοί κι ευτυχισμένοι τα δάχτυλά μας να τα πλέκουμε αλυσίδα, να βάζω εμπρός σου το κορμί μου για ασπίδα. Κι αυτό μ’ αρέσει, που σ ’ ακούω να γκρινιάζεις, κι όταν τα μάτια μου με πάθος τα κοιτάζεις, ε ίν ’ ένα χάδι η φωνή σου στα αφτιά μου και ξεκουράζεται επάνω σου η ματιά μου. Μυτιλήνη, 25.5.2005

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ

ΗΣΟΥΝΑ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΛΟΣ·.. Σ το Γρηγόρη Α ναστασιάδη Έφυγες έτσι ξαφνικά, δεν είπες ούτε γεια σου, σε πρόδωσε η ευαίσθητη και η αγνή καρδιά σου* Με κάποια καθυστέρηση έμαθα το χαμό σου, για το στερνό αντίο σου δεν ήμουν στο πλευρό σου. Ή μουνα φίλος σου καλός, σχεδόν σαν αδερφός σου, και με συγκίνησε βαθιά, Γρηγόρη, ο χαμός σου.

Φ ίλε Γρηγόρη, έχε γεια, το τελευταίο γεια σου, η σκέψη μου θα βρίσκεται παντοτινά δίκιά σου. Ό λοι που σε γνωρίσανε, φίλοι και μαθητές σου, στη μνήμη σου αιώ νια να είναι μιμητές σου. Αυτοί που ήταν δίπλα σου και ζήσανε μαζί σου θα έχουν εσένα συντροφιά και την ανάμνησή σου. ΜΑΝΟΛΗΣ ΣΚΑΝΔΑΛΗΣ

ΜΠΑ ΓΙ ΞΙΚΑΤΟΥΡΙΕΤΙ; Γέρ’κους σιβντάς καλίτσιψι του μπάρμπα μ ’ του Στρατήγ* που λιέτι σαν του κάταρου ’που πίσου 9π9 του Μαρίγ*. Δώρα, λουλούδια αγκαλιές σ ’ Μ αρίγια να τα φέρ% του μπούσουλά μας χάσαμι τσι ποιος θα τουν σ ’νιφ έρ’. Παρά τα χρόνια ντ που κ ’βανεί, βλέπ’ς τουν τσι δε βαριέτι. Αναρουτιέμι γι ανιψιός μπα γι ξικατουριέτι; Ρε μπάρμπα, μη κουράζισι, έφτα ’νι για τα νιάτα, γι λόθρα σ ’ πλια απόκανι, μη θέλ’ς αβγά μιλάτα. Αθήνα, 1.10.2005

ΓΙΩΡ’Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

ΤΗΣ ΖΩΗΣ Στο φίλο μου Προκόπη Ξανθό αγόρι του Μαρτίου με τα γαλάζια μάτια, στη βάρκα των ονείρων σου ταξιδευτής πρωτάρης, θωρώντας ανυπόμονα της θάλασσας τα πλάτια, χαρούμενος σαλπάρεις. Και μένουν πίσω φεύγοντας τα παιδικά σου χρόνια, να περιμένουν πάντοτε καρτερικά τη μνήμη... Και θα λαλήσουν κάποτε της νοσταλγίας τ’ αηδόνια, σαν θα ’σαι πια συντρίμμι... ΟΜΗΡΟΣ ΣΟΥΣΑΜΛΗΣ

Καιρός πια είναι Να εμπιστευθείς την καρδιά σου Και ακολουθώντας Τις εκκλήσεις της Να γευτείς Τη συγκίνηση της ψυχής σου και να χαρείς Το μούδιασμα του κορμιού σου Έλα Θα με βρεις συντροφιά Με π ς σταγόνες Της βροχής σου ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

* Αφιερωμένο στον Προκόπη Κουτσκουδή που επρό­ κειτο να μισέψει στην Αυστραλία. Η

ΧΑΡΑΥΓΗ ΚΑΙΡΟΣ ΜΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Πώς είναι Να μαζέψεις Τα παμπάλαια τεφτέρια Και ευλαβικά Να τα κρύψεις Στα εχέμυθα συρτάρια Της λήθης Επιτρέποντας στις ζωγραφιές της χαράς Να δανειστούν τ’ απριλιάτικα χρώματα Των χειλιώ ν σου Καιρός Να κλείσεις Σε μυστικές κρύπτες Την κρεμασμένη στα κρόσσια Του ά γχους και της αγρυπνίας Ευαισθησία της λογικής Και να ξετυλίξεις το νήμα Α π’ το αδράχτι του παραμυθιού Αγκαλιάζοντας με τρυφερότητα Τη φωνή Της ερωτικής πρόσκλησης Καιρός είναι Να πετάξεις Το μέταλλο που πλακώνει Τις σκέψεις σου Και δεν τις αφήνει ν ’ α γγίξουν Τη μουσική της πρωινής δροσιάς Την αναβλύζουσα Από την άχνη των ματιών σου

Σε περίμενα α π ’ το βράδυ, για να ρίξεις κι άλλο λάδι στης αγάπης το καντήλι, όπως μου είχες παραγγείλει. Ή ρθες και είδα στο σκοτάδι των χειλιών το κοκκινάδι και κρατούσες στο ένα χέρι αναμμένο καντηλέρι. Στο δωμάτιο το κρύο άναψες για μας τους δυο πολυέλαιο, στεφάνι, κρεμασμένο στο ταβάνι. Ξύπνησες της γης το σμάρι, τη ξωή για να φλερτάρει, και είδε κει που είχε σπείρει λίγα στάχυα να ’χουν γείρει. Ή ταν όνειρο; Δεν ξέρω, μα κινήσαμε για θέρο. Σ ν το φως κι εγώ δρεπάνι, στη δουλειά κανείς δε χάνει. Της ζωής, αυγερινέ μου, άλλαξε η Λνοηρι’ ανέμου. Φως μου, σε καλωσορίζω, εσένα πρόσμενα κι ελπίζω. Καρυά, 18.5.2005

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΚΑΗΡΙΚΟΑΟΓΙΚΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ Ρασοφόροι από την Αγιάσο του χτες και του σήμερα Β ΚΑΛΑΓΑΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Γ εννήθηκε στην Αγιάσο γύρω στα 1790. Μετά τα πρώτα γράμματα που έμαθε στη γενέτειρά του, σε ηλικία δεκαέξι χρονών έφυγε για την Κωνστα­ ντινούπολη. Με δαπάνες του μητροπολίτη Ηρά­ κλειας Μελέτιου Γ ' , που εκτίμησε τη φιλοτιμία, τη φιλομάθεια και την ευφυΐα του, σπούδασε Θεολο­ γία. Ο προστάτης του του δίδαξε την εκκλησιαστι­ κή μουσική και τον χειροτόνησε διάκονο. Στη Μη­ τρόπολη Ηράκλειας έμεινε μέχρι το 1815. Απεσταλμένος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήρθε στη Βιένη, σε μια εποχή που ανθούσε η εκεί ελ­ ληνική παροικία. Προσέφερε τις σημαντικές του υ­ πηρεσίες ως εφημέριος και μουσικοδιδάσκαλος. Στη Βιένη έμεινε για δεκαπέντε χρόνια μέχρι το 1830. Οι ομογενείς είχαν εκτιμήσει το υψηλό και ποιοτικό έρ­ γο του και τον είχαν ανταμείψει οικονομικά. Το 1830 προήχθη σε αρχιμανδρίτη και μετατέθηκε στο Μόνα-

χο της Βαυαρίας, όπου παρέμεινε μέχρι το 1848. Επόμενος σταθμός του είναι η Αθήνα. Με τον ερχομό του στην Ελλάδα δεν έχασε την ευκαιρία να επισκεφτεί την Αγιάσο. Φτάνοντας στη Μυτιλήνη, φιλοξενήθηκε από το φιλόμουσο ιεράρχη Κ αλλίνι­ κο. Εχει τύχη αγαθή το έφερε να γνωρίσει το μικρό Δημήτριο Βερναρδάκη, το μετέπειτα πανεπιστη­ μιακό και δραματουργό, τον οποίο βοήθησε οικο­ νομικά, για να περατώσει τις σπουδές του. Στην Αγιάσο μάλλον θα απογοητεύτηκε από τους συγχωριανούς του, γιατί παρά τις προσπάθει­ ές του να του υποδείξουν οικόπεδο, όπου θα ανήγειρε με δαπάνες του νοσοκομείο, δεν υπήρξε ανά­ λογη ανταπόκριση. Στην Αθήνα, όπου επέστρεψε, γνωρίζοντας το έργο του και τη φιλομάθειά του, του ανέθεσαν τη διεύθυνση της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής το 1850. Τη Ριζάρειο τη διηύθυνε επί δυο έτη, οπό­ τε αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω επεισοδίων στο εσωτερικό της Σχολής. Ασχολήθηκε και με τη συγγραφή βιβλίων. Το 1860 με διαθήκη του άφησε την περιουσία του στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή με τον όρο να προσκαλεί νέους της Αγιάσου,για να σπουδάσουν. Πέθανε το 1862.

ΚΑΛΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1943. Απόφοιτος Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Αθηνών. Είναι έγγαμος. Χειροτονήθηκε διάκονος στις 31.1.1982 και στις 7.1.1982 ιερέας από το μητροπολίτη Μυτι­ λήνης Ιάκωβο Β '. Στην αρχή τοποθετήθηκε στο Λι­ σβόρι, στον Ιερό Ναό του Τιμίου Προδρόμου, μετά πήρε μετάθεση για το Μεγαλοχώρι, στο Ναό της Μεταμόρφωσης, και σήμερα ιερουργεί στη Θερμή, στον Ιερό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου.

ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ Σ τ α αρχεία του Ιερού Προσκυνήματος της Πα­

Ο λόγιος αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Καλαγάνης. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ναγίας γίνεται αναφορά στον Αγιασώτη ιερωμένο Καλλίνικο, γύρω στα 1752. Άλλες πληροφορίες δε γνωρίζουμε.

ΚΑΝΙΜΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦ ΑΣ Γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1896, όπου και τε­ λείωσε το δημοτικό σχολείο. Π αλικάρι πια, ακο­ λουθώντας το ρεύμα της εποχής, ξενιτεύτηκε στην Αμερική. Στην Αγιάσο γύρισε το 1921. Στα 1923 παντρεύτηκε την Αγιασώτισσα Διαμάντω Καναρέλη. Για να τα βγάζει πέρα, νοίκιαζε την «Καφεντα­ ρία» και αργότερα τον «Κήπο της Παναγίας». Α π ’ αυτόν πρωτοείδε η Αγιάσος κινηματογράφο, αθη­ ναϊκούς θιάσους και μελόδραμα. Τους χειμώνες που έκλεινε τον «Κήπο της Παναγίας» δούλευε στα λιοτρίβια. Ξαφνικά, στα 1936, εκδήλωσε την επιθυμία του να γίνει ιερέας. Τον παρότρυνε μάλιστα και τον εν­ θάρρυνε ο στενός του φίλος, γνωστός δημοσιογρά­ φος της Μυτιλήνης, ο Ασωματιανός Στρατής Παπα­ νικόλας. Αφού έκανε ο Παπανικόλας στο μητροπο­ λίτη Ιάκωβο Α ' τις καλύτερες συστάσεις για τον Κανιμά, ακολούθησε η Χειροτονία του σε διάκονο στην Παναγία της Αγιάσου στις 24.8.1936 και στη συνέ­ χεια η Χειροτονία του σε πρεσβύτερο στις 6.9.1936. Στην αρχή τοποθετήθηκε στον Άγιο Θεράποντα Μυ­ τιλήνης. Μέσα στον ίδιο χρόνο κατέληξε στο χωριό του, στην Παναγία. Εντωμεταξύ συχνές ήταν σε όλη του την ιερατική θητεία οι επισκέψεις του στο γειτο­ νικό Ασώματο, όπου λειτουργούσε στον Ιερό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Συνταξιοδοτήθηκε το 1972. Στις 4.1.1974 έκλεισε για πάντα τα μάτια του. Πέρα από το ιερατικό έργο του παπα-Χ ριστόφα, εξίσου σημαντικό είναι και το πνευματικό, κυ­ ρίως ηθογραφικό, που δημοσίευσε στη σατιρική ε­ φημερίδα «Τρίβολος» του Στρατή Παπανικόλα. Η

μεγάλη του όμως επιτυχία, που άντεξε στο χρόνο, είναι η ανέκδοτη τετράπρακτη δραματική ηθογρα­ φία «Τι να τα κάνω τα καλά». Πολλά θα μπορούσαν να γραφούν γΓ αυτή την ιδιάζουσα βιβλική μορφή της Αγιάσου, πλην όμως δεν είναι της παρούσας εργασίας αντικείμενο. Μια πρόταση μόνο θέλω να κάνω από την πλευρά μου. Καλό θα είναι να εκδοθούν, αφού πρώτα συγκε­ ντρωθούν, όλα τα δημοσιευμένα και τα ανέκδοτα κυρίως κείμενα του Κανιμά σ’ έναν τόμο. Ανάλογη προσπάθεια έγινε με τα ανέκδοτα διάσπαρτα έργα του Στρατή Παπανικόλα, που μπόρεσα να διασώσω τότε που προέδρευα στον Πολιτιστικό Σύλλογο Ασωμάτου «ο Ταξιάρχης», με την έκδοση ενός τό­ μου, με τίτλο «Στρατής Παπανικόλας: Θεατρικά και άλλα...».

ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ Π ε ρ ί τα μέσα του 19ου αιώνα έφυγε από την Αγιάσο και κατατάχτηκε στην Αγιοταφιτική Αδελ­ φότητα, στα Ιεροσόλυμα. Έ γινε αρχιμανδρίτης και υπηρέτησε ως έξαρχος του Παναγίου Τάφου.

ΚΟΥΡΚΟΥΛΗΣ ΜΕΘΟΔΙΟΣ

Ο κατά

κόσμον Δημήτριος Π. Χατζηβασιλείου

και μετέπειτα πρωθιερέας Μεθόδιος Κουρκουλής γεννήθηκε στην Αγιάσο γύρω στα 1862. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο χωριό του. Συνέχισε στο Γυμνάσιο της πρωτεύουσας του νησιού και τελείω-

Ο λυρικός ηθογράφος της Αγιάσου Χριστόφας Κα­ νιμάς τελεί μυστήριο στον Ιε­ ρό Ναό της Παναγίας Αγιά­ σου το 1965. Το νεοφώτιστο Ιωάννη Γρηγορίου Παπαπορ­ φυρίου, ο οποίος ζει σήμερα στην Αδίοηα, αναδέχεται από την κολυμπήθρα ο Αντώ­ νιος Βασιλείου Τζίνης, ως εκ­ πρόσωπος της νουνάς Μαρίας Ιωάννη Παπαπορφυρίου, συ­ ζύγου Γρηγορίου Συναδινού.

σε τον κύκλο της μάθησής του στη Θεολογική Σχο­ λή του Τιμίου Σταυρού το 1885. Π ριν ακόμη χειροτονηθεί ιερέας, διηύθυνε για λίγο χρονικό διάστημα το Ελληνικό Σχολείο Αγίας Παρασκευής Λέσβου. Στη γενέτειρά του υπήρξε ι­ δρυτικό και δραστήριο μέλος του «Αναγνωστηρί­ ου». Υπηρέτησε ακόμη ως διευθυντής του Η μιγυ­ μνασίου Αγιάσου από το 1888-1892. Χειροτονήθηκε ιερέας από το μητροπολίτη Μυ­ τιλήνης Μεθόδιο Αρώνη, ο οποίος του έδωσε το ό­ νομά του και μαζί ως συμβία του την ανιψιά του Σοφία. Στη Μυτιλήνη διορίστηκε πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης και παρέμεινε έως το 1897. Μετά τη λήξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου προσλήφτηκε ιεροκήρυκας στη Σμύρνη από τη Θρησκευτική Αδελφότητα «Ευσέβεια». Στη συνέχεια αποστάλθη­ κε στην Αλεξάνδρεια, όπου ήκμαζε ο ελληνισμός. Ο πατριάρχης Φώτιος, εκτιμώντας τα πνευματικά του προσόντα και τη σπουδαία προσφορά του, τον πα-

ρότρυνε συνεχώς να παραμείνει στην έδρα του Πα­ τριαρχείου. Αναγκάστηκε όμως να επιστρέψει στη Σμύρνη, όπου διέμεινε η οικογένειά του. Το 1905 έλαβε εντολή από τον Οικουμενικό Π α­ τριάρχη Ιωακείμ Γ ' να μεταβεί στην ΑμερικτΓ, όπου η Ορθόδοξη Εκκλησιά ήταν ανοργάνωτη και είχε α­ νάγκη ιερατικών στελεχών. Στη Νέα Υόρκη διορί­ στηκε προϊστάμενος της Α γιας Τριάδας, όπου υπη­ ρέτησε ευσυνείδητα επί τριάντα έφτα χρόνια. Η δράση του στη νέα του θέση ήταν πολλαπλή. Πέραν των θρησκευτικών του καθηκόντων έντονη ήταν και η εθνική του δραστηριότητα, η οποία εκφραζό­ ταν μέσα από το έντυπο του Σόλωνα Βλαστού, την «Ατλαντίδα». Ή ταν εποχή του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος από το νησί μας για την Αμε­ ρική. Υπολογίζεται ότι μέσα σε πέντε χρόνια έφυ­ γαν από την Αγιάσο γύρω στους χίλιους, βασιζόμε­ νοι στην υποστήριξη και στις γνωριμίες του συγ­ χωριανού τους Μεθόδιου Κουρκουλή. Κατά το Βαλκανοτουρκικό πόλεμο του 1912 συνέβαλε στην προσπάθεια σχηματισμού της «Λε­ σβιακής Φάλαγγας». Υπήρξε ένας φλογερός π α ­ τριώτης σε δύσκολες στιγμές του έθνους μας και της ιδιαίτερής του πατρίδας μέχρι το 1942 που έ­ κλεισε τα μάτια του. Η Αγιάσος δε θα ξεχάσει ποτέ τη σπουδαία προσφορά του εκλεκτού της τέκνου.

ΚΟΥΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜ ΠΟΣ Γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1860 από πολύτε­

Ο Μεθόδιος Κουρκουλής, ο φλογερός λευίτης, που υπηρέ­ τησε πνευματικά και εθνικά τον ελληνισμό των Ηνωμέ­ νων Πολιτειών της Αμερικής και ιδιαίτερα την ελληνορ­ θόδοξη Κοινότητα της Νέας Υόρκης. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

κνους γονείς. Α πόφοιτος του Ελληνικού Σχολείου της Αγιάσου. Ή ταν έγγαμος και σε ηλικία τριάντα ετών, το 1890, χειροτονήθηκε ιερέας. Υπηρέτησε ό­ λα του τα χρόνια στην Παναγία. Από μικρός έτρε­ φε αγάπη για την εκκλησία και θερμό ζήλο για την ιεροσύνη. Τα χρόνια που ήταν ιερέας στην Παναγία ο παπα-Κ ουρός, η Αγιάσος είχε αρκετούς ιερείς. Ό λοι τους συντηρούνταν από τα εκκλησιαστικά τυχερά και από τον ελληνισμό της χαμένης Α ιολί­ δας. Ο σεβασμός όμως των Αγιασωτών για τον παπα-Κούρο ήταν πάνδημος. Η κόρη του η Ειρήνη εί­ χε ειδικευτεί ιεροράπτρια. Έραβε και συντηρούσε τα άμφια των ιερέων της Αγιάσου και των γύρω χωριών. Ο παπα-Χ αράλαμπος διατηρούσε και συ­ ντηρούσε στην Αγιάσο οικοτροφείο για άπορους μαθητές και μαθήτριες. Απεβίωσε στα 1929. (συνεχίζεται) ΠΡΟΚΟΠΗΣ I. ΠΑΠΑΛΑΣ

ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Με αφορμή την ποιητική συλλογή «Αναμνήσεις» Σ τ ις 26.3.2005 στο Λάτσειο Δημοτικό Μέγαρο Πύργου Ηλείας πραγματοποιήθηκε εκδήλωση υπό την αιγίδα του Δήμου, κατά την οποία έγινε παρου­ σίαση της πρώτης ποιητικής συλλογής με τον τίτλο «Αναμνήσεις» της δικηγόρου Νατάσας Κοντολέτα. Το πρόγραμμα περιελάμβανε τα παρακάτω: Χαιρετι­ σμό του δημάρχου Πύργου Γαβρίλη Λιατσή, μήνυμα του προέδρου του Συνδέσμου Φίλων της Τέχνης και των Γραμμάτων Νομού Ηλείας Μπάμπη Γεωργόπουλου, χαιρετισμό του προέδρου του Δικηγορικού Συλ­ λόγου Ηλείας Νικόλαου Θεοδώρου, ομιλία του Γιάν­ νη Χατζηβασιλείου, ομιλία της σχολικής συμβούλου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και λογοτέχνισσας Ζω­ ής Σπυροπούλου, ομιλία του συμβούλου επιχειρήσε­ ων και συγγραφέα Γεωργίου Τάκη Δόξα, απόδοση ποιημάτων από τις δικηγόρους Αικατερίνη Μαρα­ γκού και Μαρία Στασινοπούλου, καθώς και από τη φιλόλογο Τούλα Ρουφοπούλου, και χαιρετισμό της ποιήτριας. Συντονιστής της εκδήλωσης ο εκπαιδευτι­ κός Γεώργιος Κομιώτης. Την επιτυχημένη αυτή πνευ­ ματική εκδήλωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε την ομιλία του Γιάν­ νη Χατζηβασιλείου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά, που μου δόθηκε για μια ακόμη φορά η ευκαιρία να έρθω ανοιξιάτικα ως ο­ μιλητής στον πανέμορφο και ιστορικό τόπο σας, που τον αγάπησα και τον υπηρέτησα με την ολιγότητα των δυνάμεων μου πριν από χρόνια. Πέρυσι, στις 17 του Μάρτη, μίλησα για τον πεζογράφο της αλησμόνητης Αιολίδας Ηλία Βενέζη, που η φήμη του είναι εξακτινωμένη και πέρα από τα όρια της χώρας μας, και απόψε καλούμαι να εστιάσω την προσοχή μου στο ποιητικό έρ­ γο μιας νεαρής θεμιστοπόλου, της Νατάσας Κοντολέτα, η οποία βάλθηκε να διακονεί ευσυνείδητα δυο απαιτητι­ κές αφέντρες, τη θέμιδα και την τέχνη του λόγου. Είναι αρκετά δύσκολο εγχείρημα να προσπαθήσεις να προσεγγίσεις έναν εργάτη της τέχνης του λόγου, ο­ ποιοσδήποτε και αν είναι αυτός, και ν ’ ανοίξεις διάλο­ γο με το έργο του. Και τούτο, γιατί η πολυώνυμη γνω­ στική αρματωσιά είναι κατά κανόνα βοηθητικός επεξη­ γηματικός παράγοντας. Το ποιητικό γεγονός ή φαινό­ μενο, πανάρχαιο μοιράδι της τέχνης, απότοκο του τα­ λέντου, της φαντασίας, της έμπνευσης, του συναισθή-

Η προμετωπίδα της ποιητικής συλλογής

ματος, του πάθους, δεν είναι επιτρεπτό ν ’ αξιολογείται με επιστημονικά κριτήρια, φιλολογικά, γλωσσολογικά, φιλοσοφικά, ψυχαναλυτικά, κοινωνιολογικά και άλλα. Αυτά είναι πρόσφορα για τον ερμηνευτικό υπομνηματισμό, αλλά δεν επαρκούν, όταν θελήσεις να σπάσεις τον επίπαγο και να φτάσεις στον πυρήνα του καλλιτε­ χνικού γίγνεσθαι. Πώς να εκπορθήσεις το δυσπρόσιτο κάστρο του δημιουργού; Πώς να προσδιορίσεις με α­ κρίβεια το πενταπόσταγμα της ανάγνωσης και της σπουδής; Πώς να εισχωρήσεις στα άδυτα των σκέψεων του άλλου; Πώς να χαρτογραφήσεις την πλημμυρίδα των αισθημάτων του; Πώς να μετρήσεις τη συντριβή της ψυχής του; Πώς να καταλήξεις σε συμπεράσματα παραβιάζοντας την ιερότητα των προσωπικών δεδομέ­ νων; Πώς να εκλογικεύσεις τα ανεκλογίκευτα; Είμαι της γνώμης πως η κριτική παρέλκει, όπου υ­ πάρχει το τάλαντο, η θεία δωρεά, η αξιοσύνη. Όταν αρχίζουν τα σχόλια, οι γνώμες, οι εικοτολογίες, τότε η μαγεία του λόγου τραυματίζεται και η αισθητική από­ λαυση εξαφανίζεται. Καταπώς γράφει ο Γιώργος Σεφέρης, «τα ποιήματα είναι, όπως η αρχαία εταίρα: πα­ ρουσιάζονται γυμνά στο δικαστήριο. Όταν αρχίσουμε να μιλάμε γ ι’ αυτά, οι δικαστές τα έχουν κιόλας κατα­ δικάσει ή αθωώσει». Η Νατάσα Κοντολέτα με τα είκοσι πέντε ποιήματα της συλλογής «Αναμνήσεις», η οποία κυκλοφόρησε

στην πόλη σας στα τέλη της χρονιάς που μας πέρασε, επιχείρησε την πρώτη επίσημη εμφάνισή της στο χώρο των γραμμάτων, όχι όμως και τα πρώτα της βήματα. Οι τελευταίοι στίχοι από το ποίημα «Ως Ενδυμίων», της συλλογής «Δυτικά της λύπης» του Οδυσσέα Ελύ­ τη, χρησιμοποιούμενοι ως μότο, Ποίηση μόνον είναι Κείνο που απομένει. Ποίηση. Δίκαιη και ουσιαστική κι ευθεία Όπως μπορεί και να την φαντασθήκαν οι πρωτόπλαστοι Δίκαιη στα τυφλά του κήπου και στο ρολόι αλάθητη, καθώς και ο εκμυστηρευτικός «Στίχος ενύπνιος» του άξιου και σεμνού ποιητή της Ηλείας Γιώργη Παυλό­ δουλου, που αξιοποιείται στον αντίποδα του βιβλίου, στηρίζουν, θα έλεγα, ως Ηρακλείς το νεότευκτο θυρεό της ποιήτριας, μαρτυρούν έμμεσα τις προτιμήσεις της και σηματοδοτούν την τροχιά της. Διευκρινιστικά, παίρνοντας αφορμή από το παρα­ πάνω ποίημα του Ελύτη, αναφέρω ότι ο Ενδυμίων, ο πανέμορφος νέος της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, ο φλογερός εραστής της Σελήνης, απόσπασε από τον πατέρα των θεών το ξεχωριστό προνόμιο της αγηρασίας και της αθανασίας. «Ένδυμίωνος κάλλει διενεγκόντος ήράσθη Σελήνη, Ζευς δέ αύτω δίδωσιν ό βού­ λεται έλέσθαν ό δέ αίρεΐται κοιμάσθαι διά παντός αθάνατος καί άγήρως μένων» (βλέπε, Απολλόδωρος 1,56 και Ζηνόβιος 3, 76). Αντιπροσωπεύει τον ποιητή, τον εκλεκτό της μούσας, η οποία στην περίπτωσή μας ταυτίζεται με τη Σελήνη. Καταπώς γράφει ο Δ.Π. Παπαδίτσας, «Ο ποιητής είναι ένα άλλο είδος προφήτη, που οραματίζεται όχι το μέλλον αλλά το παρόν. Δεν έ­ παψε ποτέ να είναι ένας Ενδυμίων, που μέσα στον βα­ θύ του ύπνο οραματίζεται με ανοιχτά μάτια το παρόν και αισθητοποιεί με τα ίδια μάτια το μέλλον». Η Νατάσα Κοντολέτα ως σκεπτόμενος άνθρωπος απορεί, προβληματίζεται, θέτει ερωτήματα στον εαυτό της, δυσκολεύεται να υιοθετήσει δόγματα, όσο και αν φαίνονται αρεστά. Θέλει εγγυήσεις ακόμη και για την αλήθεια, που είναι η πεμπτουσία του φτερωτού λόγου της ποίησης. Στο ολιγόστιχο πρώτο ποίημά της, που έ­ χει τίτλο «Ο στίχος», γράφει: Και άκουσα τη φωνή, που μου ψιθύρισε.

- Ο στίχος λέει πάντα την αλήθεια! Ποιος στίχος, ποιαν αλήθεια, αναρωτήθηκα... Οι παραπάνω πρωτολάτες στίχοι μπορούμε να πού­ με πως μαρτυρούν το διακαή πόθο της ποιήτριας να διεισδύσει στην ανεξερεύνητη οντολογία του φαινομένου της ποίησης. Γι’ αυτό το επίμαχο θέμα έχουν ειπωθεί και έχουν γραφεί πολλά και ενδιαφέροντά από ειδήμο­

νες. Εχουν δοθεί εξάλλου και αναρίθμητοι ορισμοί της ποίησης, παρ’ όλο που ο χώρος της δεν είναι προσβάσιμος για τέτοιου είδους προσδιορισμούς, μονομερείς και δογματικούς. Κύριο χαρακτηριστικό όλων είναι ο υπο­ κειμενισμός, η προσωπική αντίληψη προσέγγισης και η ελλειπτικότητα. Κάθε ορισμός μοιάζει με κοντή κουβέρ-. τα, που όταν την τραβάς προς τα πόδια ξεσκεπάζεται το κεφάλι και όταν την τραβάς προς το κεφάλι ξεσκεπάζο­ νται τα πόδια. Εννοείται πως το πρόβλημα της ποίησης δεν εξαντλείται με τους ορισμούς της. Η στάση της Νατάσας Κοντολέτα απέναντι στον ποιητικό λόγο μπορούμε να πούμε ότι είναι δικαιολο­ γημένη στις μέρες μας, αφού είναι εμφανής, δυστυχώς, η αμφισβήτησή του, η απαξίωσή του μέσα στα πλαίσια της μηχανοκρατούμενης, της υπερκαταναλωτικής, της χρησιμοθηρικής, της αλλοτριωμένης και ασθμαίνουσας κοινωνίας. Ο ποιητής συνήθως θεωρείται άνθρωπος αιθεροβάμων, ονειροπόλος, ρομαντικός, ιδιόρρυθμος, παρεξηγημένος, ανίκανος για κάτι σημαντικό. Η απαξίωση αυτή είναι απότοκη πολλών και ποικίλων αιτίων, ό­ πως είναι η θεοποίηση του ωφελιμισμού, η αλλαγή των αισθητικών κριτηρίων, η δρομολόγηση του υπερρεαλι­ σμού και η ολίσθησή του συχνά πυκνά σε καθαρή πε­ ζολογία, μετά την κυκλοφορία του μανιφέστου του Αηάτέ Βτοΐοη το 1924, η αλόγιστη απελευθέρωση της ποιητικής έκφρασης και η συνακόλουθη περιθωριοποί­ ηση του παραδοσιακού έμμετρου λόγου, η υπερπαρα­ γωγή ποιητικών συλλογών δίκην βιομηχανικών προϊό­ ντων και η διεκδίκηση ατάλαντων στιχοποιών, ριμα­ δόρων και στοχασμογράφων, να πολιτογραφηθούν ως ποιητές. Οτιδήποτε, βέβαια, προέρχεται από εσώτατη ψυχική παρόρμηση είναι δεκτό. Όποιος αισθάνεται την ανάγκη της έκφρασης και της επικοινωνίας δεν πρέπει να φιμώνεται. Στη σκιά των ποιητών, από τα πανάρχαια χρόνια ως τις μέρες μας, βρήκαν και εξα­ κολουθούν να βρίσκουν καταφύγιο, όπως είναι φυσι­ κό, και λογής λογής ποετάστροι και στιχοπλόκοι. Ο ποιητής γεννιέται, δε γίνεται. Η Νατάσα Κοντο­ λέτα εξ απαλών ονύχων άρχισε να γράφει ποιήματα παραδοσιακής τεχνοτροπίας. Είναι κάτι που εμείς οι εκπαιδευτικοί το συναντούμε συχνά κατά την ανα­ στροφή μας με τα παιδιά και συνήθως δεν του δίνου­ με σημασία, γιατί το αξιολογούμε ως παροδικό λογοτεχνισμό και τις περισσότερες φορές δεν πέφτουμε έ­ ξω. Στην περίπτωση της Νατάσας Κοντολέτα δε συμ­ βαίνει το ίδιο. Η ποίηση έγινε ανάγκη έκφρασης και ας πέρασαν τα χρόνια της εφηβικής ονειροπόλησης και ας μπήκε στο σκληρό αγώνα της καθημερινής πραγμα­ τικότητας, της επαγγελματικής σταδιοδρόμησης, της βιομέριμνας. Εξομολογητικό το ποίημα με τον τίτλο «Υφαντό» (σ. 28), το οποίο συνειρμικά μας φέρνει στο νου την ομηρική Πηνελόπη.

Κρυφά υφαίνω τη νύχτα! Τρέχω τη μέρα, ψιθυρίζοντας ένα τραγούδι που με ταξίδευε, σαν ήμουν παιδί. Ο ήλιος μου χαμογελά. Η νιότη με πλημμυρίζει, με ντύνει με λάμψη. Αρχίζω το ταξίδι, μέσα α π ’ τα όνειρα! Έρχεται η νύχτα. Και εγώ υφαίνω κρυφά... υφαίνω τους στίχους μου! Καταφεύγει στη μοναξιά που είναι αραξοβόλι κά­ θε πνευματικού ανθρώπου και θερμοκοιτίδα της δημι­ ουργικής φαντασίας, χωρίς όμως ν ’ αποξενώνεται τε­ λείως από το κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι ικανοποιεί την τάση απόδρασης και φυγής από τη σκληρή καθη­ μερινή πραγματικότητα. Η Νατάσα Κοντολέτα ακολουθεί τη νεωτερική ποί­ ηση, προσαρμοζόμενη στο πνεύμα της εποχής, αποφεύγοντας ακρότητες, τις οποίες συνηθίζουν κάποτε και δόκιμοι ποιητές, όπως π.χ. είναι ο άστιγμος λόγος, ο οποίος δυσχεραίνει τη σαφήνεια των νοημάτων. Νε­ ωτερισμός στη συλλογή μπορούμε να πούμε ότι είναι η χρήση των κεφαλαίων με τόνους. Εχω την εντύπωση πως τα πεζοκεφαλαία βοηθούν μορφικά περισσότερο στη ροϊκότητα, στην κινητικότητα του ποιητικού λό­ γου, που είναι αρετές του. Λέω μορφικά, γιατί το ποί­ ημα πρωτογενώς λειτουργεί ως ακουστικό φαινόμενο και δευτερευόντως ως οπτικό, ως αναγνωστικό. Ο μοντέρνος ποιητικός λόγος, όπως είναι γνωστό, αντιστρατεύτηκε πεισματικά στην καλλιλογία, στο πο­ μπώδες ύφος, στη μεγαλοστομία, στην επιτήδευση, στην εκζήτηση, στην ομοιοκαταληξία, που ο δάιίΠοΓ την είχε χαρακτηρίσει «κουδούνι του στίχου», στη μέγκενη του καθορισμένου αριθμού στροφών, όπως συμβαίνει π.χ. στο δεκατετράστιχο σονέτο, στην ισο-

συλλαβία των στίχων, που τις περισσότερες φορές λειτουργούν ως ανασχετικοί παράγοντες του εμπνευσιακού υλικού και το νοθεύουν. Δεν είναι όμως λίγοι αυτοί που βλέποντας αδιέξοδα, κορεσμό πρωτοτυπίας και ασύγγνωστη ροπή στην ασυδοσία, βρίσκουν ως τρόπο διαφυγής την παλινδρόμηση στην απομνημονεύσιμη έμμετρη παραδοσιακή ποίηση. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι ορισμένα πολι­ τιστικά αγαθά εκτελωνίζονται στον τόπο μας με αδι­ καιολόγητη καθυστέρηση, κάποτε μάλιστα και πολυ­ χρόνια, και αξιοποιούνται με επιπολαιότητα, με ανευθυνότητα, με προχειρότητα. Ενδεικτικό και το παρά­ δειγμα του υπερρεαλισμού, του επαναστατικού, λογο­ τεχνικού και ευρύτερα καλλιτεχνικού κινήματος, το ο­ ποίο ανατάραξε και σημάδεψε τον περασμένο αιώνα. Κάποιοι αφομοίωσαν τις αρχές του και μας έδωσαν αξιοπρόσεχτα έργα. Αναρίθμητοι όμως τις παρερμήνευσαν, τις παρανόησαν, τις υπεραπλούστευσαν, δη­ μιουργώντας έναν ιδιόρρυθμο μετασεφερικό μοντερ­ νισμό, με αποτέλεσμα να μας δώσουν λογής λογής ε­ ξαμβλώματα και να δημιουργήσουν κακόγουστη μόδα με ατάλαντους θιασώτες. Δυο από τις βασικές εκτροπές είναι ο ερμητισμός και ο μιμητισμός. Ο ερμητισμός, δηλαδή η δυσκολία κατανόησης, μπορεί κάποτε να γοητεύει, να ασκεί ένα είδος μαγικής, άρρητης, απροσδιόριστης έκλυσης επί­ δρασης, όπως συμβαίνει κάποτε και με την ακαταλαβίστικη αλλά υποβλητική θεία λειτουργία, όμως γενι­ κά αποθαρρύνει και απωθεί τον αναγνώστη, ιδιαίτε­ ρα αυτόν που δεν είναι πληροφορημένος, οικειωμένος, μυημένος. Δεν είναι λίγοι και αυτοί Λου υποκρί­ νονται, που ο πανικός της καθυστέρησης δεν τους ε­ πιτρέπει να ομολογήσουν την ασχετοσύνη τους. Ο ποιητής είναι λήπτης και δότης. Η θεωρία «Γ’ άτι

Στιγμιότυπο από την εκδή­ λωση. Διακρίνονται, από α­ ριστερά, ο Γιάννης Χατζηβα­ σιλείου, η Ζωή Σπυροπούλου, ο συντονιστής Γεώργιος Κομιώτης, ο Γ εώργιος Δόξας και η ποιήτρια Νατάσα Κο­ ντολέτα.

ρσιΐΓ Γ αη» είναι εντελώς παρωχημένη, είναι έωλος. Κανένας δε δημιουργεί αποκλειστικά για τον εαυτό του. Η ποίηση δεν πρέπει να είναι ούτε ρηχή ούτε α­ προσπέλαστη, γιατί και στις δυο περιπτώσεις ξεπέ­ φτει, καταντά αλυσιτελής, άγονη. Δεν εννοούμε, βέ­ βαια, πως πρέπει να στερείται συμβόλων και μυστι­ κών κωδίκων, που απαιτούνται αντικλείδια για την αποκρυπτογράφησή τους. Ούτε ότι πρέπει ο ποιητής να τα παρέχει όλα για αξιοποίηση στον αναγνώστη του, παραιτούμενος από το δικαίωμα να κρατά ορι­ σμένα στοιχεία μόνο για τον εαυτό του. Στόχος εξάλ­ λου της ποίησης δεν είναι να δίνει λύσεις, αλλά να κε­ ντρίζει και να αφυπνίζει το πνεύμα. Οι επιδράσεις είναι αναγκαίες και πρόσφορες. Ο πολιτισμός είναι ένα ασταμάτητο αρμολόγημα επιρρο­ ών. Ο δημιουργός δεν πρέπει να φοβάται το πνευματι­ κό γειτόνεμα με έργα του παρελθόντος ή του ζωντανού παρόντος. Πρέπει να παίρνει ό,τι θα γονιμοποιήσει το πνεύμα του, το ταλέντο του. Μειονέκτημα είναι η δου­ λική μίμηση, το αναμάσημα, ο σφετερισμός. «Ποιήμα­ τα δεν θέλω να διαβάζω. Γιατί, άμα διαβάσω, κολλάει κάπου σ’ αυτό το μυαλό μου και δεν μπορώ να γράψω τα δικά μου», ομολογεί με αφοπλιστική απλότητα ο τροβαδούρος Γιώργος Μουφλουζέλης, στο βιβλίο του με τίτλο «Όταν η λήγουσα είναι μακρά» (Βιβλιοπω­ λείο Δωδώνη, Αθήνα 1979, σ. 171). Ο μιμητισμός είναι κάτι που το επισημαίνουμε εύκολα, όταν διαθέτουμε το όπλο της ευρείας γραμματολογικής κατάρτισης. Εί­ ναι ανεπίτρεπτος και επιλήψιμος. Τον στιγμάτισε και ο μεγάλος Λατίνος λυρικός ποιητής Οράτιος, που υ­ πενθύμισε επικριτικά στους μιμητικούς ομοεθνείς του πως νυχτοήμερα δεν έκαναν τίποτε άλλο από το ν ’ αναδιφούν τα ελληνικά πρότυπα: «νοδ οχοπιρΐαπα Οταοοα / ηοοΐιππα νοτδαΐο τηαηιι, νοτδαΐο άΐιιπια» (Ό. Ησταΐι Ρΐααπ, Α γ5 ροβίίοα, 268 - 269). Η ποίηση της Νατάσας Κοντολέτα είναι χαμηλόφω­ νη και διαθέτει ευγένεια, αβρότητα, τρυφερότητα, κο­ σμιότητα. Είναι ανάβρα αισιοδοξίας και ελπίδας. Το χαμόγελο, το μυροβόλο ετούτο άνθος της καρδιάς, πε­ ρισσεύει στο ομώνυμο ποίημα (σ. 35), που είναι παιδι­ κό, δομημένο, αντίθετα προς τα άλλα, με τους κανόνες της παραδοσιακής τεχνοτροπίας (οχτασύλλαβοι - εφτα­ σύλλαβοι τροχαϊκοί στίχοι, με ομοιοκαταληξία, με πα­ ρηχήσεις). Καίρια θέση κατέχει στην ποίησή της και η πολυύμνητη στη λογοτεχνία αγάπη. Στο ποίημα με τον τίτλο «Λόγια αγάπης» η βαθιά ψυχική συμπάθεια που εξήρε ο χριστιανισμός παρουσιάζεται πολυδιάστατη, ε­ νυπάρχει παντού και λειτουργεί, θα έλεγε κανείς, σαν πολυκάντηλο του σύμπαντος. Η έννοιά της γίνεται με τα γνωστά σχήματα ομοιοκάταρκτο και κύκλος, αλλά και με ένα είδος αντιθετικής εννοιολογικής ζευγαρωτής στιχουργικής απόληξης (ανατολής - δειλινού, άνοιξης καλοκαιριού, φθινοπώρου - χειμώνα).

Διάχυτο σε κάποια ποιήματα και το ερωτικό στοι­ χείο. «Ταξιδεύω μ’ ένα σπουργίτι εδώ και εκεί», γρά­ φει στο ποίημα «Ερχομός». Διαβάζοντάς το συνειρμι­ κά έρχεται στο νου η θαυμάσια ωδή στην οποία η Σαπ­ φώ, βασανιζόμενη από τον έρωτα, από το «γλυκύπικρον άμάχανον όρπετον», όπως αλλού τον ονοματί­ ζει, επικαλείται την Αφροδίτη, η οποία και άλλοτε, ακούγοντας τη φωνή της, άφησε τα χρυσά δώματα του πατέρα Δία, έζεψε στο άρμα της όμορφα σπουργίτια (κάλοι δέ σ 9ά γον/ώ κεες στροϋθοι), την επισκέφτηκε και τη βοήθησε. Και σ’ αυτό το ποίημα είναι διάχυτο με επιδέξιο τρόπο το ερωτικό στοιχείο. Ο λόγος της Νατάσας Κοντολέτα είναι λιτός, απέ­ ριττος, κοφτός, περιεκτικός, ενίοτε υπαινικτικός, χω­ ρίς πλατειασμούς και διασκελισμούς. Κάθε στίχος προσπαθεί να ακεραιώσει το νόημά του, να κρατήσει την αυτονομία του, την ανεξαρτησία του. Αξιοπρόσεχτη η προτίμηση στα ουσιαστικά και στα ρήματα και η λελογισμένη χρήση των επιθέτων. Ακόμη θα πρέπει να επισημάνουμε την εικονοκλαστική δύναμη, η οποία μαρτυρεί τις εικαστικές καταβολές της ποίησης. Η Νατάσα Κοντολέτα έκανε τον πρώτο επίσημο ποιητικό της βηματισμό, ύστερα από αρκετά χρόνια ε­ σωτερικής διεργασίας και προετοιμασίας. Τόλμησε ν ’ αποθησαυρίσει στη μικρή συλλογή της λίγα από τα ποιήματα του πολύχρονου αμητού της. Είναι άτομο με πνευματική καλλιέργεια, με αξιό­ λογες γνωστικές αποταμιεύσεις, με ρομαντική διάθε­ ση, με ευαίσθητες κεραίες, με όνειρα, με οράματα, με αυθορμητισμό. Παρ’ όλο που συμπιέζεται ανάμεσα στις εργασιακές συμπληγάδες, βρίσκει το χρόνο να σκύβει ένδον και ν ’ αφουγκράζεται το βαθύτερο είναι της. Αυτό δείχνει πως αγαπά την ποίηση, πως συγκινείται από τα μάγια της. Έχει επίγνωση των απαιτήσεων της τέχνης του λό­ γου και ξέρει πως την περιφρουρούν αυστηροί κριτές. Ακόμη ξέρει πως ο δρόμος της πνευματικής δημιουρ­ γίας είναι ανηφορικός και ατέρμονος, αφού το αντικεί­ μενο της τέχνης, ολοένα και ξεμακραίνει, καθώς προ­ σπαθούμε να το προσεγγίσουμε, να το κατακτήσουμε. Η Νατάσα Κοντολέτα με τις «Αναμνήσεις» έκανε ένα σταθερό βήμα και είναι άξια συγχαρητηρίων. Με το πέρασμα του χρόνου θα προχωρήσει βαθύτερα, θα εμπλουτίσει τη θεματική της, θα βελτιώσει τα δομικά στοιχεία της και θα ενδυναμώσει τον εσωτερικό ρυθ­ μό των ελεύθερων στίχων της. Ο κάθε ομότεχνος του πάλαι ποτέ παραπονιάρη νέου ποιητή Ευμένη, της κα­ βαφικής ποίησης, πρέπει να είναι περήφανος και ευ­ τυχισμένος, αν ανέβηκε έστω και στο πρώτο σκαλί, γιατί είναι «μεγάλη δόξα» «να ’σαι πολίτης εις των ι­ δεών την πόλιν». ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΖΥΜΩΣΕΩΝ Ε π ιτ έλ ο υ ς ε ίπ ε το ΝΑΙ ο υ π ο ψ ή φ ιο ς δ ή μ α ρ χ ο ς Μ ιχ α ή λ Π α π έλη ς! Μ ιχ α ή λ Παπέλης (πρώην Βίγλατζης), υποψή­ φιος δήμαρχος Αγιάσου, με το Συνδυασμό «Καθα­ ρά και τίμια χέρια». Πρόσωπο έμπιστο, εγγυητής για τα κοινά του χωριού μας. Η είδηση έπεσε σα βόμβα, γιατί μετά από μα­ κρόχρονη προσπάθεια επιτέλους είπε το Ναι! Μπράβο, Μιχάλη! Στα τελευταία γκάλοπ έχουμε εκπλήξεις. Τον φέρουν να προηγείται με ένα 70%, μεταξύ των ψη­ φοφόρων, έναντι τω ν άλλων υποψηφίων. Εξάλλου τον δικαιώνει ο τίτλος και μόνο του Συνδυασμού του «Καθαρά και τίμια χέρια». Πρόκειται για προσωπικότητα μεγάλου κύρους, με περγαμηνές και πτυχία από την Κοντέλειο Ακα­ δημία Ασωμάτου, καθώς και με μεταπτυχιακές σπουδές στο Π απαλίνειο Πανεπιστήμιο Καλλονής. Προσεχώς θα δημοσιευθεί το πρόγραμμα, γιατί αυτό τον καιρό ο αυριανός δήμαρχος έχει διαβου-

Διαφημιστικό μονόφυλλο του Συνδυασμού του Μιχαήλ Παπέλη «Καθαρά και τίμια χέρια».

Ο αδιαφιλονίκητος αυριανός δήμαρχος της Αγιάσον άρχισε από πολύ νωρίς, πριν από χρόνια, την προεκλογική του εκστρατεία. Σύμβολα της «συντριβής», του «τατσίματος» των αντιπάλων του, το γουδί και το γουδοχέρι!.. (Φωτογραφία Χρίστου Γλεζέλη. Αύγουστος 1997)

λεύσεις με τους στενούς του συνεργάτες για την κα­ τάρτιση του ψηφοδελτίου. Σε ερώτηση πώ ς πήρε αυτό το ρίσκο, έδωσε την ιστορική απάντηση: Ή ρθα, είδα, νίκησα! Αυτό, φίλοι του περιοδικού, συμβαίνουν στο χω­ ριό μας, στην Αγία Σιών. Το περιοδικό «Αγιάσος» θα σας κρατάει ενήμερους για τα τεκταινόμενα. Δεν έχουμε άλλο παρά να ευχηθούμε πάντα επι­ τυχίες στο λαμπρό αυτό τέκνο της Αγιάσου, που α­ κούει στο όνομα Μιχαήλ Παπέλης (πρώην Βίγλα­ τζης). Και σε ανώτερα! Τα γραφεία του Συνδυασμού λειτουργούν στην Πλατεία Παπέλη (πρώην Σταυρί). Για πληροφορίες στο τηλέφωνο 22510-22936. Ο ανταποκριτής ΓΙΩΡ’Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

Κ’ΦΟΣ ΕΙΧΙ Κ’ΦΑ... Ε ν α ς Α γισσώτ’ς, πιρήφανους στ’ αφτιά, είχι γ ιμ ά τ’ μια τσ έπ ’ μι κάστανα λουγής λουγής. Έ τρουγι τα καλά τσι τα ζα γίφ ’κα τα ’βαζι σν άλλ’ τ ’ τσέπ’. Τουν πλησίασι ένας φίλους-ιντ τσι τ ’ δώτσι κάστανα να μασήσ’ τσι φτος. Δουκίμασι μια, δυο, τρεις, τέσσιρ’ς φουρές, άλλ’ ούλα ήνταν χα­ λασμένα, κ ’φά. Αραθύμ’σι τσ ’ είπι: Τούτα, ρε κ ’μπάρι, εν τρουγόντι, είναι κ ’φά, σάνι σένα! Αθήνα, Δεκέμβρης 2002

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΠΛΗΡΟΥΜ ΕΝ’ ΑΠΑΝΤΗΣ’ Α π ό ξο υ α π ’ του σ π ίτ’ μας κ ά ντ’ντου μπάρμπας-ιμ Αντριγιάς. Πα στν ώρα πέρνα Μ ιλτιάδης, του Κ ’φουκουλέλ’ που λέγαν, γνουστός τσιγκοΰν’ς τσι πα ραδόπ’στους. Βλέπουντάς τουν Αντριγιά, ρώ τ’σι.

- Ε ’Ντριγιά, θέλ’ς α σ ’ δώσου ένα τσιγάρου; - Ό χ ’, λέγ’ Αντριγιάς, ε θέλου.

- Πώς το ’παθις τσ ’ ε θέλ’ς; - Ε μ ’ αρέσ’ καπνός π ’ φουμάρ’ς, ε Μιλτιάδη. Σ ’χοάνουμι ντουν. Μ πουλαντίζου τσι πνίγουμι. ΘΕΜΗΣ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑΣ

ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Αγιασώτες είναι άνθρωποι τετραπέρατοι, διαβό­ λου κάλτσα. Ο καθένας έδινε τη δική του ερμηνεία, παρουσιάζοντας διάφορα επιχειρήματα. Άλλος α ­ πέδιδε τη σπιρτάδα του μυαλού στο νερό, άλλος στο κλίμα, άλλος στα κάστανα, άλλος στα μήλα, άλλος στο υψόμετρο... Μετά από αρκετή ώρα δια ­ φωνιών, πετάχτηκε ένας, που μέχρι στιγμής δεν εί­ χε πάρει το λόγο, και έδωσε επιτέλους τη σωστή λύ­ ση στο πρόβλημα που τους απασχολούσε. Με από­ λυτη σιγουριά τους εξήγησε πω ς οι Αγιασώτες εί­ ναι έξυπνοι άνθρωποι, γιατί οι εκκλησιές τους έ­ χουν μεγάλα ρολόγια στα καμπαναριά, που χτυ­ πούν μέρα νύχτα ασυντόνιστα, με αποτέλεσμα να ’ναι όλο το εικοσιτετράωρο ξύπνιοι! ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΜΗΛΑ ΓΙΑ Μ ’ΑΑΡΙΑ Ε ν α ς ξινο υ χο υ ρ ίτ’ς, που ’ρτι σν Αγιάσου να πρ ουσ ’νήσ’, θέλ’σι ν ’ αγουράσ’ τσι κ ά τ’. Πήγι σ ’ ένα μπάγκου, που ’χι μήλα καλά αλλά τσ ’ απουκατιανά, μι ταμπέλις. Εν τ ’ αρέσαν τσ ’ α ρ χ ίν ’σι τς ιξυπνάδις. Κατηγόργι τς Α γιασώ τις π ς είνι μπαγαμπόντις τσι πους π ’λιούν στου κόσμου σ α π ’μένα μήλα. Γι παραγουγός ένι βάσταξι τσι τ ’ είπι: Τ ’ απουκατιανά τσι τα σ α π ’μένα, ρε κ ’μπά­ ρι, είνι για τα ζα τσ ’ είνι φ τ ’νά. Άμα συ πιρ νά ς τουν ιαφτο σ ’ για μ ’λά ρ ’ τσ ’ αγουρά ζ’ς τα, ε φταίβγου γω! Αθήνα, Δεκέμβρης 2002 ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

Μ ΙΓΑΑ’ ΑΑΓΚΑΜΑΤΙΑ... Σ τ ν Αγιάσου, σι μιαν ιγ ’τουνιά ένα μουρά βά­ στα ένα μιγάλου μήλου. Δένι μπόρ’γι όμους να του δαγκάσ’ τσι έκλιγι. Μια γ ’ναίκα που πέρνα του είδι τσι λέγ’: Γιατί, μουρέλι μ’, κλαις; Μιγάλου είνι του μήλου; - Ό χ ’, ω θεία, ιμ ’κρό είνι του μουρά! δγάηεγ, 21.6.2004

Μ ι α παρέα Μ υτιληνιών συζητούσε και προ­ σπαθούσε να εξηγήσει το λόγο, για τον οποίο οι

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΑ

Ο Δήμος Γαστούνης και το περιοδικό

«Ιοιιιτιαΐ

οί ΟπεπΙ&Ι ιιπιΐ Αίποειη δΐυάίβδ», το οποίο διευθύνει ο Αθανάσιος Θ. Φωτόπουλος, λέκτορας Νεότερης

Ιωάννης Φουστέρης, Αθανάσιος Θ. Φωτόπουλος, Ανδρέας Φουσκαρινης, Χρίστος Δημητρουλόπουλος, Ζιζή Σαλίμπα, Μιλτιάδης Κήπας, Θεόδωρος Μπατρακούλης, Χρίστος Μπαλόγλου, Αγγελική Καραπάνου, Παναγιώτα Κωνσταντοπούλου, Πανα­ γιώτης Κουνάδης, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Γιώρ­ γος Κεντρωτής, Χρίστος Λάζος, Θεοδόσης Πυλαρινός, (Θανάσης Βαλτινός), Χαράλαμπος Μπαμπούνης, Θεόδωρος Κατσουλάκος, Ιωάννης Κάππος, Ελένη Τρίκη, δορΗϊει δΐαιτιοιιΐίδ, Ρένα Σπανού, Γεώρ­ γιος Ντελόπουλος, Χρίστος Κ. Ρέππας, Γιάννης Σακκάς, Κώστας Λούρμπας, Κώστας Πανίτσας, Ευαγγελία Καλεράντε, Σάββας Παπαπέτρου και Αναστάσιος Κουτσούκος. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους διοργανω­ τές, το Δήμαρχο Γαστούνης Κώστα Λούρμπα και τον Αθανάσιο Θ. Φωτόπουλο.

ΟΛΥΜΠΙΟΙ ΠΕΣΟΝΤΕΣ Σ τ ι ς 19.10.2005, στην αίθουσα της Ένωσης Συ­ ντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του ιστορικού-συγγραφέα Αγαθοκλή Παναγοΰλια «Οι Ολύμπιοι που δε γύρι-

Η προμετωπίδα του δίπτυχου, προγράμματος και πρό σκλησης, του Συνεδρίου.

Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, ορ­ γάνωσαν το 2ο Διεθνές Συνέδριο Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, με θέμα «Σύγκρουση Ελλή­ νων και Τούρκων στη Μικρά Ασία, 1919-1922». Οι εργασίες του ενδιαφέροντος αυτού Συνεδρίου πραγ­ ματοποιήθηκαν στο Κουρβισιάνειο Πολιτιστικό Κέ­ ντρο του Δήμου Γαστούνης από 23-25.9.2005. Έ λα­ βαν μέρος και έκαναν ανακοινώσεις, κατά το Πρό­ γραμμα, οι παρακάτω ερευνητές και λόγιοι: Άρτεμη Σκόρτση - Περσεφόνη Γιαννέλου, Μιχάλης Μερα­ κλής, Βεδΐατηί Βϊ1§ϊο, Δημήτρης Κιτσίκης, Δημήτρης Μ ιχαλόπουλος, Ευαγγελία Αχλάδη, Παναγιώτης Παρασκευαΐδης -Λέσβιος ιστορικός ερευνητής-, ΑΗ ΜαηδοιΐΓ ΑΙ-δΗεΗ&Ι), Μαρία Μαυροπούλου, Από­ στολος Παπαϊωάννου, Δημήτρης Ντούτσης, Χαρά Μποζώνη, Δημήτρης Πλωμαρίτης, Ελένη Τζώρτζη,

Η προμετωπίδα του βιβλίου του Αγαθοκλή Παναγοΰλια «Οι Ολύμπιοι που δε γύρισαν από το μέτωπο».

σαν από το μέτωπο» (Αθήνα 2005). Εισαγωγικά μί­ λησε ο Δημήτριος Μανώλης, δικηγόρος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Τοπικών Συλλόγων Επαρχίας Ολυμπίας «Η Ολυμπιακή Πρόοδος», και στη συνέ­ χεια ο Στάθης Παρασκευόπουλος, εκπαιδευτικός, λογοτέχνης και πρόεδρος του Συνδέσμου Ιστορι­ κών Συγγραφέων. Η επιτυχημένη αυτή εκδήλωση, την οποία παρακολούθησαν πολλόί, Ολύμπιοι και μη, έκλεισε με τη σύντομη ομιλία του συγγραφέα.

ΓΕΡΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Σ τ ι ς 13.11.2005 το Πολιτιστικό Κέντρο του Δή­ μου Λεχαινών πραγματοποίησε εκδήλωση, κατά την οποία τιμήθηκαν δυο εκλεκτοί δάσκαλοι, ο Βασίλης Καραβούλιας, ο οποίος υπηρέτησε και ως προϊστά­ μενος Γραφείου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, και η

σύζυγός του Δέσποινα Παπαδάτου, η οποία είναι και αξιόλογη ζωγράφος. Στη γόνιμη εκπαιδευτική παρουσία και στο συγγραφικό τους έργο αναφέρθη­ κε ο φιλόλογος Γεώργιος Κουρκούτας. Χαρακτηρι­ στικά κείμενά τους διάβασε η δασκάλα Μαρία Γιαννακοπούλου. Προλογικά μίλησαν η πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Αλέκα ΠαναγιωτοπούλουΚαρδιανού και ο δήμαρχος της πόλης Νικόλαος Κουλούρης. Επιλογικά μίλησαν οι τιμώμενοι, βα­ θύτατα συγκινημένοι. Την επιβεβλημένη όμορφη αυτή εκδήλωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων και της εκπαιδευτικής οικογένειας. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΣΩΜΑΤΙΑΝΩΝ

Ο ι ξενιτεμένοι Ασωματιανοί της Αθήνας κάνα­ με λειτουργία για το πανηγύρι των Ταξιαρχών, στο ξωκλήσι των Εισοδιων της Θεοτόκου, που είναι βυζαντινού ρυθμού και βρίσκεται σε μεγάλη εξοχι­ κή έκταση, στο πρώην κτήμα Γερουλάνου.

Εικόνες και όψεις φυσικού χώρου Ασωμάτου. Πεζούλες, πεύκα, μια χαντακιά νεροκαταβασιά με πυκνή βλάστηση, που θυμίζουν ποταμό των Αγίων Αναργύρων. Εφέτος λειτουργός ο ιερέας του χωριού Χ ρί­ στος Καραφασούλης. Ακούγαμε τον παπά που λει­ τουργεί στα γονικά μας χώματα, ακούγαμε τα τρο­ πάρια των Ταξιαρχών με τα μάτια της ψυχής στραμμένα στον τόπο μας. Κατό τη λειτουργία ο ιερέας είπε μερικά λόγια. Μνημόνευσε με σεβασμό τους προκατόχους του, Κωνσταντή Βαλιάνο, Γιάννη Πολυπαθέλη και Στρατή Καλομιτζή. Το ουσιωδέστερο της ομιλίας του ήταν η προτροπή: Ελάτε, γυρίστε οι συνταξι­ ούχοι Ασωματιανοί στα χώματά σας! Στο τέλος της ιερουργίας, μετά την αρτοκλασία, εψάλη από όλους μαζί, εκτός τυπικού και σειράς, το τροπάριο τω ν Ταξιαρχώ ν, «Των ουρανίω ν στρατιών αρχιστράτηγοι...». Για μερικούς τα δά­ κρυα θόλωσαν τα μάτια τους. Η λειτουργική αυτή σύναξη τελείται κάθε χρό­ νο, στο ίδιο ξωκλήσι, μέρα Κυριακή, επόμενη ή προηγούμενη των Ταξιαρχών, από το 1982, από τό­ τε που συστήθηκε ο Σύλλογος των εν Αθήναις Α σω ματιανός «ο Νικωνας». Εν συνεχεία προσφέρεται καφές στην Έκθεση αυτοκινήτων της Εταιρείας Κ ο ντ έλη, η οποία βρί­ σκεται στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης και Αλίμου. Για δυο τρεις ώρες μέσα σ ’ αυτή την αίθουσα είναι ο Ασώματος, παιδικές αναμνήσεις, νοσταλγικές α ­ ναδρομές, καινούργιες γνωριμίες με νιάτα.

8 Νοεμβρίου, τω ν Ταξιαρχώ ν. Εθνικά και εκ­ κλησιαστικά φορτισμένη μέρα. Μεγάλη γιορτή για το χω ριό και γενικότερα για τη Λέσβο. Στο πανηγύρι μας το 1912, μετά τη λειτουργία ήρθαν τα νέα της απελευθέρωσης του νησιού από λιπ ο ­ τάκτη του τουρκικού στρατού, το Γρηγόρη Ευ­ στρατίου Παυλέλη, τον Κ ατσαμπρό, που λαχα­ νιασμένος ανέβαινε στην Αγορά και φώναζε: «Έεεεεεε! Τι διαλουγούστι; Πλακώσαν τα ελληνι­ κά βαπόρια στη χώρα!» Ευχαριστούμε και δημόσια τον παπα-Χ ρίστο Καραφασούλη που προσφέρθηκε και ήρθε ειδικά από το χωριό, για να μας λειτουργήσει, χωρίς α­ μοιβή, χω ρίς ναύλα. Διάχυτη η ευχή και η επιθυμία της σύναξης να έχουμε κάθε χρόνο τέτοια μέρα Ασωματιανό παπά. Νοέμβριος 2005

ΣΤΡΑΤΗΣ Ν. ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» Έτος ιδρύσεως 1894 Τηλ. - Φαξ 22520-22240 Ε-τπαΐΙ: απα§ηοδΐίπο @ ΐ€ δ .ίο Π ΐιη ρ ί.§ Γ 81101 ΑΓΙΑΣΟΣ ΑΕΣΒΟΥ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΑΓΟΡΑ «ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ» ΜΗΝΑ

Το Πνευματικό μας Κέντρο, συνεχίζοντας τη μα­ κρόχρονη πνευματοκαλλιτεχνική του παράδοση, απο­ φάσισε να πραγματοποιήσει και βιβλιεκδοτικές δρα­ στηριότητες. Τους προσεχείς μήνες θα εκδοθούν όλα τα θεατρικά έργα του ηθογράφου-επιθεωρησιογράφου Αντώνη Μηνά, οι ηθογραφίες («Σα δεν τιριάζ’, δε σ’μπιθιριάζ’», «Τα σόγια», «Ωραία Μπουτζαλιά μου», «Κρίμας του μπαξίσ’», «Τα μη χειρότιρα», «Γ’ ισότη­ τα», «Τα σ’μμαζώματα»), το ιστορικό («Αγία Σιών»), τα σκετς και τα νούμερα («Τα ρουσφέτια», «Τρουχουνόμους», «Μπι Μπι Σι», «Του παμπόρ’ μας», «Γιοκ Ιγαίου», «’Κουνουμουλόγους», «Ιφουρία», «Πιρήφανα γηρατειά», «Θαλασσουδαρμός», «Κριβατουμουρμούρα», «Ιδώ Σύνταγμα!», «Ιξιλιγμός», «Του ΚΑΠΗ», «Κανό Ρ3.Πγ», «Χρηματιστήριου», «Ινοικιαζόμινα δουμάτια», «Κέντρου αδυνατίσματους», «Τσάου Αγιάσου!», «Νιβρουλόγους», «Αλκουτέστ», «Ικλουγικό Κέντρου», «Φουτουγράφους», «Ταχιά κλαιν», «Ουλυμπιακοί Αγώνις», «Ιηΐοιτιοΐ»), και οι παρλάτες («Του κινητό μ’», «Άντι γεια!»). Η έκδοση των παραπάνω έργων, τα οποία είναι γραμμένα στο αγιασώτικο γλωσσικό ιδίωμα, θα γίνει σε δυο τόμους, σχήματος 17 χ 24 εκατοστά, 400 περίπου σε­ λίδων ο καθένας. Θα περιλαμβάνει εισαγωγικά, υποσε­ λίδιες γλωσσικές-ερμηνευτικές σημειώσεις και πλούσιο εικονιστικό υλικό (προγράμματα, φωτογραφίες κτλ.). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προαγοράσουν έ­ να ή περισσότερα αντίτυπα των τόμων και να βοηθή­ σουν με αυτό τον τρόπο το Αναγνωστήριο. Το αντίτι­ μο των αντιτύπων είναι 30€ και συμπεριλαμβανομέ­ νων των ταχυδρομικών 35€. Δέον να σημειωθεί ότι τα ονοματεπώνυμα αυτών που θα προαγοράσουν το έρ­ γο θα καταχωριστούν σε χαριστήριο πίνακα, ο οποί­ ος θα δημοσιευτεί στο τέλος του δεύτερου τόμου. Την επιμέλεια, τον υπομνηματισμό και την πα­ ρουσίαση του όλου έργου, του οποίου οι εργασίες έκ­ δοσης έχουν αρχίσει, ανέλαβε αφιλοκερδώς ο φιλόλο­ γος Γιάννης Χατζηβασιλείου. Ο Πρόεδρος ΚΛ. ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

Ο Γεν. Γραμματέας ΠΡ. ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ

Ο σ ο ι ενδιαφέρονται να προμηθευτούν τους τό­ μους των «Θεατρικών» του Αντώνη Μηνά, οφείλουν ν ’ αποταθούν στους παρακάτω αντιπροσώπους μας, παρέχοντας εγκαίρως τα ακριβή στοιχεία τους για το χαριστήριο πίνακα, δηλαδή το όνομα, το πατρώνυμο, το επώνυμο, τη διεύθυνση, την πόλη, τον ταχυδρομικό κώδικα, καθώς και το τηλέφωνο. Δέον να σημειωθεί ότι τα έσοδα ανήκουν στο Αναγνωστήρη και ότι θα διατεθούν για εκδοτικές προ­ σπάθειές • Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» 81101 Αγιάσος Λέσβου, τηλ. (22520) 22240 • Αντώνης Μηνάς Σαπφούς 15 81100 Μυτιλήνη, τηλ. (22510) 26175 • Βασίλειος Λούπος Ιεράπετρας 2 12135 Ανθούπολη (Αθηνών), τηλ. (210)5724912 • Θεμιστοκλής Χατζηλεωνίδας Δρακοπούλου 12 55131 Θεσσαλονίκη, τηλ. 6939127525 • Γρηγόριος Παπαπορφυρίου 31 14 31 δΐΓθθί, Αδΐοπα Ν.Υ. Π Ι 06, τηλ. (718)932-9713/932-6448 • Στρατής Χατζηχρυσάφης 3 νοιτιοη Ανα, Εαδΐ ΓαΓοδ 2018 δγάπογ, τηλ. (00612)96696197 • Δημήτριος Βουνάτσος 8 Οιίρροηάαΐο ΤΗΟ, Βυπνοοά Εαδΐ 3125, Μοΐάυπιο, τηλ. (00613) 98035410

Ο ηθογράφος και επιθεωρησιογράφος Αντώνης Μηνάς, γέννημα και βλάστημα του τόπου μας, εδώ και μισό περί­ που αιώνα συντηρεί μέσα του ακοίμητη τη φλόγα της λαϊκής μας παράδοσης. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στο Λαογραφικό Μουσείο του Αναγνωστηρίου (2000).

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΕΥΣΤΡ. ΖΟΥΜΠΟΥΛΗΣ (1938 - 2005 ) Π ρ ό ω ρ α ακολούθησε τον ανεπίστροφο δρόμο της αιωνιότητας ο Αντώνιος Ζουμπουλής. Γεννή­ θηκε το 1938 στην Αγιάσο, όπου και παρακολούθη­ σε τα εγκύκλια μαθήματα, στο Δημοτικό και στο άλλοτε Στεγαστικό Παράρτημα, το οποίο λειτούργη­ σε από το 19461961. Ή τα ν το πρωτότοκο πα ιδί της όμορφης φα­ μίλιας του Ε υ­ στρατίου Ζ ου­ μπουλή (Ματέλη) και της Άννας Π α­ ναγιώτη Γούναρη. Α δέρφια του ο Παναγιώτης και η Σοφία. Μεγάλωσε σε χρόνους χαλε­ πούς, φασιστικής βουλιμίας, κατοχής, πείνας, εμφυλιοπολεμικού σπαραγμού, διώξεων, μισαλλοδο­ ξίας. Σταδιοδρόμησε ως αξιωματικός Εμπορικού Ναυτικού. Το 1964 παντρεύτηκε τη Χρυσώ Π ανα­ γιώτη (Βασιλείου) Κορομηλά και απόχτησε δυο τέ­ κνα, τον Ευστράτιο και την Πηνελόπη. Αγαπούσε ιδιαίτερα την Αγιάσο, π α ρ ’ όλο που είχε μεταδημοτεύσει από το 1991 και ζούσε οικογενειακά στην Αθήνα. Την επισκεπτόταν τακτικά τα καλοκαίρια, όπω ς και τόσοι άλλοι ομοχώριοι του, που αναγκά­ ζονται από τις συνθήκες της ζωής να μένουν μα­ κριά και να εργάζονται. Έ δειχνε ενδιαφέρον και κατέγραφε με το φακό του ομορφιές της. Π αραχω­ ρούσε στο περιοδικό «Αγιάσος» φωτογραφικό υλι­ κό και έδινε χρήσιμες πληροφορίες, κάθε φορά που επικοινωνούσα μαζί του. Στις 12 Φεβρουαρίου 2005 τον πρόδωσε η καρ­ διά του. Δυο μέρες αργότερα συγγενείς και φίλοι τον συνόδεψαν στη στερνή του κατοικία, στο Κ οι­ μητήρι του Κόκκινου Μύλου. Άφησε μνήμη αγαθή ως άνθρωπος με καλοσύνη, με ευγένεια, με αγάπη. Τον θυμόμαστε ως καλό φίλο και ως πρόθυμο συ­ νεργάτη.

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΒΑΣ. ΜΑΡΤΙΟΣ (1908 - 2005 ) Π λή ρ η ς ημερών εγκατέλειψε τα εγκόσμια ο Ευ­ στράτιος Μαργιός ή Ξαφέλης, στις 30 του Μάρτη του 2005, στην Αθήνα, και από τη μεθεπομένη άρχισε ν ’ αναπαύεται στη γενέτειρά του, στο Κοιμητήριο της Περασιάς. Γεννήθηκε το 1908 στην υπόδουλη ακόμη Λέσβο και ήταν παιδί της πολυμελούς φαμίλιας του Βασιλείου Μαργιού και της Καλλιόπης Τσουκαρέλια Αδέρφια του η Μαριάνθη, η Πα­ γώνα, ο κακότυ­ χος Παναγιώτης, η Ρήγαινα, μετέπει­ τα σύζυγος Μ ι­ χαήλ Τζανετόγλου και η Εριφύλη, με­ τέπειτα σύζυγος Βασιλείου Καλό­ γερό. Στις 30 Αυ­ γούστου 1939 πα ­ ντρεύτηκε τη θυγα­ τέρα του σακοποιού Παναγιώτη Γούναρη Ευτέρπη, η οποία προαπο­ βίωσε το 1999, και απόχτησε δυο γιους, το Βασίλη, οικονομολόγο αναλογιστή, και το Γιώργο, που έ­ χουν από χρόνια εγκατασταθεί οικογενειακά στην Αθήνα. Έ να έτος αργότερα έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και έζησε τις κακουχίες του, τα δεινά του, τα οποία συνεχίστηκαν και αργότερα, κα­ τά την επάρατη κατοχή και όχι μόνο. Ο Ευστράτιος Μ αργιός μπήκε από μικρός στη βιοπάλη και ασχολήθηκε με τη γεωργία, όπω ς και οι περισσότεροι κάτοικοι της Αγιάσου. Αργότερα, το 1958, άνοιξε μικρό παντοπωλείο κάτω από το σπίτι του. Παράλληλα όμως εργάστηκε και ως κτη­ ματομεσίτης με συνεργάτες κατά καιρούς τον Αθα­ νάσιο Καζαντζή ή Καρακάση, τον Προκόπη Καμπουρέλη, το Γρηγόρη Ξανθό, το Γρηγόρη Ασπρομάτη και το Γρηγόρη Καλόγερό. Ο Ευστράτιος Μαργιός διακρίθηκε σε όλο το μά­ κρος της ζωής του για πι φιλεργία του, για την εντιμό­ τητα του, για τη συνέπειά του. Υπήρξε καλός σύζυγος και υποδειγματικός πατέρας. Ευτύχησε να δει αποκα­ ταστημένα τα παιδιά του και να χαρεί εγγόνια. Ακο­ λούθησε το δρόμο της αρετής και αυτό μας υποχρεώνει να κρατάμε αναμμένο το καντηλέρι της μνήμης του. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Εις μνήμην ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

Η Αλεξάνδρα Χ ατζηπαναγιώτου υπήρξε σύζυ­ γος του Ευστρατίου Π αναγιώτου Χατζηπαναγιώ­ του διά βίου. Γεννήθηκε στο μικρό χωριό Ρεύμα (Ρέμα), που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Βατούσας, στις 10 Φεβρουαρίου 1930. Ή ταν η μικρότερη κόρη από έφτα παιδιά που α­ πέκτησε το ζευγάρι, ο Παναγιώτης Πακίτας α­ πό το Ρεύμα και η Α ντι­ γόνη Πατιστέλη από τη Σμύρνη. Αν και οι γονείς της διέμεναν στη Σμύρ­ νη, μετά το διωγμό εγκα­ ταστάθηκαν στο Ρεύμα, όπου και γεννήθηκε η Αλεξάνδρα. Από τα ε­ φτά αδέλφια της στη ζωή έμειναν τελικά μόνο δυο, μεγαλύτερα από αυτή, ο Μιχάλης και η Αγγέλα. Σε ηλικία πέντε ετών η Αλεξάνδρα έμεινε με τους θείους της, Παναγιώτη και Μ αρία Πολίτη, στην Αγια Βαρβάρα Άνω Πατησίων, στην Αθήνα. Εχει τη βρίσκει η κήρυξη του πολέμου το 1940. Ε ί­ χε όμως την ατυχία να χάσει και τους δυο θείους της μετά από λίγο καιρό και να μην μπορεί να επιστρέψει στους γονείς της στη Μυτιλήνη, λόγω του πολέμου. Μετά από σύντομη διαμονή σε οικογέ­ νεια, της οποίας ο γιος ήταν αστυνομικός, φροντί­ ζουν να μπει στα παιδικά χω ριά 505, όπου έχει την τύχη να τα διευθύνει ο μετέπειτα σύζυγός της Ευ­ στράτιος Χατζηπαναγιώτου. Η λήξη του πολέμου τη βρίσκει να κατοικεί στην Αθήνα με τον αδελφό της Μιχάλη. Πιο συγκεκριμέ­ να στο Μ αρούσι, όπου εκεί πέρασε τα εφηβικά της χρόνια και τελείωσε το τότε ενιαίο Γυμνάσιο. Έ μα ­ θε γαλλικά και γραφομηχανή και δούλευε ως ιδιω ­ τική υπάλληλος. Αν και πέτυχε σε εξετάσεις, για να εργαστεί ως υπάλληλος στην Τράπεζα Ελλάδος και στο Πεντάγωνο, εγκατέλειψε τη δουλειά της, για ν ’ ακολουθήσει το σύζυγό της. Σε πολύ νεαρή ηλικία αρραβωνιάζεται τον Ευστράτιο Χατζηπαναγιώτου από την Αγιάσο Λέσβου και νυμφεύονται στο Π α­ τριαρχείο Α ντιοχείας στις 29 Δεκεμβρίου 1955. Και αυτό, γιατί κλήθηκε ο σύζυγός της από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, για να εργαστεί ως καθηγητής στη Μπελεμέντιο Ιερατική Σχολή της

Τριπόλεως Λιβάνου. Δέον να σημειωθεί ότι προη­ γουμένως είχε εργαστεί ως ελληνοδιδάσκαλος και καθηγητής της Μουσικής στο ελληνικό σχολείο του Γαλαζίου της Ρουμανίας και στην Αθήνα. Στην Τρί­ πολη παρέμειναν δεκατέσσερα χρόνια και απέκτη­ σαν τέσσερα παιδιά. Είχαν όμως την ατυχία να χά­ σουν, σε πολύ μικρή ηλικία το πρώτο τους κορι­ τσάκι. Η Αλεξάνδρα Πακίτα-Χατζηπαναγιώτου αφοσιώθηκε με λατρεία στα υπόλοιπα παιδιά τους, στον Παναγιώτη, στο Γρηγόρη και στη Μαιράντη (Μαίρη-Αντιγόνη). Το 1968 επιστρέφουν μόνιμα στην Ελλάδα και εγκαθίστανται στην Αθή­ να, όπου ο σύζυγός της ως συνταξιούχος εκπαι­ δευτικός πλέον εργάζε­ ται στην Αγία Τριάδα Αμπελοκήπων ως ιερο­ ψάλτης, ασχολούμενος παράλληλα και με τη λο­ γοτεχνία, χρησιμοποιώντας το φιλολογικό ψευδώ­ νυμο Αγιας, που δηλώνει την καταγωγή του από την Αγιάσο. Στις 27 Μαρτίου 1995 χάνει τον αγαπημένο σύζυγό της. Αυτό είναι ένα γεγονός που τη σημάδε­ ψε βαθιά και δεν μπόρεσε ποτέ να το ξεπεράσει, πα ρ’ όλη την αφοσίωση στα παιδιά της και το αντί­ στροφο. Από το 2000 αρχίζουν να την ταλαιπωρούν διάφορα προβλήματα υγείας. Στις 10· Δεκεμβρίου 2004 έφυγε ήρεμα από τη ζωή λόγω φυσικών αιτιών και κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο Αμαρουσίου. Κ αθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της υπήρξε από­ λυτα πιστή, αφοσιωμένη σύζυγος και εξαιρετικά στοργική και τρυφερή μητέρα. Ή ταν φλόγα φωτός και ζωής όχι μόνο για την οικογένεια της, αλλά και για τον κοινωνικό της περίγυρο, τον οποίο συνέ­ δραμε με το ίδιο ενδιαφέρον και την πιστή αφο­ σίωση. Αυτό το έκανε πράξη εργαζόμενη εθελοντι­ κά επί είκοσι χρόνια στο Φιλόπτωχο Ταμείο της Ενορίας του Αγίου Μελετίου Σεπολίων, όπου και διέμενε. Παράλληλα προσέτρεχε με «μέριστη στορ­ γή και ενδιαφέρον, όπου μάθαινε πω ς υπήρχε αν­ θρώπινος πόνος. Η Αλεξάνδρα Πακίτα-Χατζηπαναγιώτου αγαπή­ θηκε πολύ από όλους όσοι τη γνώρισαν και υπήρξε πρότυπο συζύγου και μητέρας. Η στάση ζωής της ή­ ταν παράδειγμα όχι μόνο για τα παιδιά της, αλλά και για όλους όσοι ευτύχησαν να τη ζήσουν από κοντά. (ΓΙΑΝΧΑΤΖ)

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέδω­ σε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γιά σος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. 6€. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιά σο ν της νήσου Αέσβου, Αθήνα 1997. 17€. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφεί­ ων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€ αντίστοιχα). Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (47€). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994), Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000).

ΓΑΜΟΙ • Ευστράτιος Αναστασίου Γρίβας Άννα Γεωργίου Περγαμηνού (5.11.2005)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Ε υχαριστούμε θερμά όλους όσοι τίμησαν με την παρουσία τους τους γόμους της κόρης μας Ανδρονίκης Παρασκευαΐδη με τον εκλεκτό της καρδιάς της Γεώργιο Αριστοτέλη Οικονόμου, που έγιναν στα Τρίκαλα την 1.10.2005. Ακόμη ευχαρι­ στούμε και όλους όσοι νοερά παραβρέθηκαν κοντά στους νεόνυμφους. Οικογένεια ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ και ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ

ΘΑΝΑΤΟΙ • Μαρία Χατζηφώτου, χήρα Νικολάου (30.9.2005) • Χαράλαμπος Αλάνης Γεωργίου (2.10.2005) • Βλοτίνα Πουδαρά, χήρα Ευστρατίου (18.10.2005) • Μιχαήλ Μουτζουρέλης Γρηγορίου (20.10.2005) • Ελένη Τοπαλή, χήρα Ευστρατίου (2.11.2005) • Παναγιώτης Ταμβάκης Γρηγορίου (14.11.2005) • Αλεξάνδρα Τινέλη, σύζ. Ευστρατίου (26.11.2005) • Στυλιανός (Δουκάκης) Συμεών Χουτζαίος (Μυτιλήνη, 28.11.2005, Κοιμητήριο Αγίου Παντελεήμονα, 29.11.2005)

• Ιωάννης Γούναρης Παναγιώτη (6.12.2005)

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ υγχαίρ ουμ ε από καρδιάς την κόρη μας Μα­

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη σελ. 12 του τεύχους 149 (Ιούλης-Αύγουστος 2005) να γραφεί: Ηλιόγραμμος Ηλιογραμμένος α ντί Μενέλαος Ηλιογραμμένος. Στη λεζάντα της σελ. 2 του προηγούμενου τεύχους να γραφεί: η αγροικία (ντάμι) του Μαριγλή α ντί η αγροικία (ντάμι, πύργος) του Στεφάνου.

ρία Παρασκευαΐδη, η οποία πέτυχε στο Οικονο­ μικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστη­ μίου Αθηνών. Ευχόμαστε καλές σπουδές και οι κόποι της πάντοτε ν ’ ανταμείβονται. Με πολλή αγάπη Οι γονείς ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ και ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΟΓΔΟΟΥ ΤΟΜΟΥ 2004 - 2005 (ΤΕΥΧΗ 140 - 151) ΑΓΑΠΗΤΙΑΗΣ ΚΩΣΤΑΣ

Α π’ όσα μας γράφουν

149

37

ΑΓΙΑΚΑΤΣΙΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Ο Αγιασώτης μουσικός Γεώργιος Καμπάς. Η παρουσία του στα μουσικά δρώμενα της αλλοτινής Γέρας

140

11-12

•Τ α παλιομοδίτικα παρασόλια και τα λουλουδάτα ομπρελάκια

151

5

ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ • Α π’ όσα μας γράφουν

146

37

ΒΕΡΝΑΡΑΑΚΗΣ Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

• δοΗϋειτιαηη, Η Τροία και η Ελληνική γλώσσα. Μια ιδιαίτερη γερμανοελληνική σχέση 145

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ»

Ανακοίνωση. Προαγορά «Θεατρικών» Μηνά 151

6-8

37 ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ

• Το ρυάκι της ζωής (ποίημα)

Από τα δρώμενα του Δήμου Χολαργού. Τιμή­ θηκε ο τέως Δήμαρχος Χαράλαμπος Σκούρτης 148

34

ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΑΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

Βιβλιο-κριτική. Σπύρος Καραμούντζος, «Δοξαρίσματα», Αθήνα 2004

ΓΙΑΝΧΑΤΖ (Βλ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ) ΓΛΕΖΕΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

141

32-33

Ελληνικά Χριστούγεννα. Εκκλησιαστικοί Βυζαντινοί Ύ μνοι - Παραδοσιακά Κάλαντα 147

22

ΑΡΧΕΤΥΠΟΣ

• Τα πθίτκα μας. Εν τουν σήκουνι... Εμ κλέφτ’ς εμ ψεύτ’ς • Τα πθίτκα μας. Του πιο άστσ’μου γράμμα • Τα πθίτκα μας. Κουβάν’ εν είμι γω...

• Τα πθίτκα μας. Τι προυβατίνα • Τα πθίτκα μας. Τ ’ Σπύρου γι αρίγαν’ • Τα πθίτκα μας. Τι σύστασ’ - Ή κ’σα του...

• Τα πθίτκα μας. Του τα ξύρισαν!

• Τα πθίτκα μας. Για να χαθεί σπόρους!

• Τα πθίτκα μας. Κ ’στός είχι τσίπις!

• Σας πληροφορούμε. Αρχαιρεσίες Δ.Σ.Α.

• Τα πθίτκα μας. Κ ’φός είχι κ ’φά Μήλα για μ’λάρια

144 145 146 148 149 149

33 34 35 33 33 33 33 32 34 35

151

34

33

140 141 142

143

ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ 140

5-6

141 142 143 143

5-7 5 5 21

144 144

5-6 21

• Σας πληροφορούμε. Σύλλογος «η Αγία Σιών» 150

145 145

5 20

• Σας πληροφορούμε. Ο αποκριάτικος χορός μας 147

146 146

5-6 21

147 147 148 148 149 149

5-6 20 5-6 21 5-6 21

150

5-6

Η κουζίνα της «γιαπρακομάνας» Αγιάσου Ανοιξιάτικοι γλυκασμοί, γιορτές και ξεφαντώματα Τι μανή μ’ γι προυξινήτιργια Το πάθημα μιας βρακούσας που λιποτάχτησε... Στη μικρή μου εγγονούλα (ποίημα) Η Παναγιούδα στα Μπιτζίλια και το πανηγυρέλι της Τσιμπολόγημα (ποίημα) Ο χωροφύλακας και το σαββατιάτικο φροκάλισμα των δρόμων Το τσαγάκι (ποίημα) Από τη μαγεία των αλλοτινών δρώμενων του Δωδεκαημέρου Σπουργίτια στην παγωνιά (ποίημα) Ο επιτάφιος και η περιφορά του στο Σανατόριο Η πολυκατοικία (ποίημα) Το Σταυρί, η γραφική συνοικία του ονείρου Πρωτομαγιά (ποίημα) Το Σταυρί, η γραφική συνοικία του ονείρου. Β ' Το χωριό μου, η Αγιάσος (ποίημα) Η μαγεία της βελονιάς και του χρώματος της φύσης Της νιότης τα μπερδέματα (ποίημα) Το γαριφαλάκι (ποίημα)

20

144

ΓΥΡΕΛΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ

ΑΑΡΙΤΣΗ-ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΑΗ ΜΑΡΙΑ

35

«ΕΜΨΥΧΩΤΕΣ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΕΑΚ

• Ανακοίνωση για την «Πρώτη Γιορτή Κάστανου» της Αγιάσου

ΖΑΡΟΑΗΜΗΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 140 20 141 20-21 142 20 143 20 145 20-21

Αίμνη της Καστοριάς (ποίημα) Μπρος στον τάφο σου (ποίημα) Ο άνθρωπος (ποίημα) Το όνειρο (ποίημα) Κομμάτι της καρδιάς (ποίημα)

ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ

Η καστανιά και τα προϊόντα της 150

148 29-30

147

15-16

20

Ο Π ίνακας των Π εριεχομένω ν καταρτίστηκε από το φιλόλογο ΣΤΡΑΤΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Διευθυντή του Β' Λυκείου Σερρών. Ο πρώτος αριθμός προσδιορίζει το τεύχος και ο δεύτερος τη σελίδα.

ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

• Στρατής Μιχαήλ Αξιομακάρου. Οδοιπορικό ζωής και αγωνιστικής δράσης

147

23-28

140 141 142

21 21 20

142 143 145 145 146

21 20 20 21 21

ΚΑΜΑΤΣΟΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ

• Τι άδγις μας τιλειώνιν (ποίημα) • Δώκαν σ’ φτουχοί τ ’ Σαρακουστή (ποίημα) • Τι θα τα ποίσιν τα καλά; (ποίημα) • Άμα δε φράξιν τς αμπασιές... (ποίημα) Μπιζέρ’σι πάλι του Σταυρί... (ποίημα) • Τι κλιψιές (ποίημα) • Του Νικέλ’ Γαβές (ποίημα) • Διώξιτι τα σπουρέλϊα... (ποίημα) • Τα γηρατειά είνι πληγή (ποίημα) • Σαν πρόβατα μας βάλανι... (ποίημα) Πιρίπατους είν’ γι ζουγή (ποίημα) • Γι χάρους δυο δυο μας κβανιεί (ποίημα) Του λαδ’ είνι γιατρικό (ποίημα) • Ούλ’ ασχουλιόντι μι γκάλοπ... (ποίημα) • Η Κουκουναριά και ο Πεύκος

• Το κομποσχοίνι (ποίημα) • Καρυώτικος βοριάς (ποίημα) • Τ ’ αστέρια (ποίημα) • Ο ανήμπορος (ποίημα) • Στο μουράγιο - Μαϊστράλι - Τα κύματα - Όνειρο - Το ψάρι - Χαϊκού (ερωτικά) (ποιήματα) • Το μπουρίνι (ποίημα) • Χαραυγή (ποίημα)

20

148 148

20 21 6

21 21 21 21

148 20-21 150 21 151 25

ΚΑΡΑΦΥΑΑΗ-ΚΑΡΥΩΤΗ ΜΑΡΙΑΝΘΗ 141

• Φεβρωνία Ευστρ. Καραφύλλη (1907-2003)

36

ΚΟΝΤΕΑΗΣ I. ΠΑΝΟΣ

• Το πιάνο 147

144 145 146 147

146

32

143 144

20 20

• Το λαϊκό ηφαίστειο της 25ης Μαρτίουτου 1944 141

8

ΚΟΝΤΟΑΕΤ Α ΝΑΤΑΣΑ

150

• Χορός (ποίημα) • Το άλογο και το βέλος (ποίημα) ΚΟΝΤΟΥΑΗΣ ΟΜΗΡΟΣ

ΚΑΜΙΝΕΑΗ-ΠΑΤΣΕΑΗ ΜΑΡΙΑ

• Χρόνια πολλά! (ποίημα) • Αγιάσος (ποίημα) • Μουτζώστε τα (ποίημα) • Ζήτω η ζωή! (ποίημα) • Ευχαριστώ τη φίλη μου (ποίημα) • Σου στέρνω ένα αίνιγμα (ποίημα) • Αναμνήσεις (ποίημα) • Καλό σου ταξίδι! (ποίημα) Γιορτή της Παναγιάς (ποίημα) • Ελαφρύνσεις (ποίημα) • Θα σφίξιν τα ζουνάρια (ποίημα) • Έχει πανσέληνο (ποίημα)

140 20-21 141 21 142 20 143 20 144 21 145 21 147 21 149 20-21 150 20-21 150 21 151 24

ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ

• Ματιές στα εκπαιδευτικά του Ασωμάτου. Ο δάσκαλος, στρατοκόπος της οδύσσειας του χρέους • Από το Ημιγυμνάσιο Αγιάσου στό Γυμνάσιο Μυτιλήνης • Το φτωχικό ερημοκλήσι του Ταξιάρχη στ’ Αντρια • Ιστορίες της αλλοτινής εποχής. Το πεντο­ χίλιαρο του γιατρού Προκόπη Τζανετή • Αναδρομή στον Ασώματο του χτες. Μνήμες από το ζωοδότη ποταμό του τόπου μας • Λειτουργία Ασωματιανών

142

13-16

143

11-14

147

7-10

148

7-11

ΚΟΥΑΟΥΝΕΑΗΣ ΚΑ. ΧΑΡΙΑΑΟΣ 140

7

143 27-28 148

12

150

7

151 151

7 36

140

31

142 143 144

21 21 20

ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

• Βιβλιο-κριτική. Στρατή Καραβάνη, «Ασωμάτων Γη», Αθήνα 2001

ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΚΑΕΑΝΘΗΣ

• Αναγνωστηριαχά Πολιτιστικά Δρώμενα Απολογισμός, Μελλοντικοί Στόχοι, Ευοίωνες Προοπτικές • Αναγνωστηριακά Πολιτιστικά Δρώμενα Απολογισμός, Μελλοντικοί Στόχοι, Ευοίωνες Προοπτικές. Β ' • Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Πλούσιος ο πνευματοκαλλιτεχνικός αμητός του 2004 • Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Πλούσιος ο πνευματοκαλλιτεχνικός αμητός του 2004. Β '

• Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΔ • Ασπασία Χατζησάββα (1912 - 2003) • Αγιάσος, αγάπη μου... Κ Ε ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Κ ΣΤ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Κ Ζ ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Κ Η ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Κ Θ ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Α ' • Αγιάσος, αγάπη μου... ΑΑ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Α Β ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Λ Γ' • «Έργα και Ημέραι» του ανθρώπου. Σκέψεις και στοχασμοί ενός απόμαχου • Αγιάσος, αγάπη μου... Α Δ ' • Αγιάσος, αγάπη μου... Α Ε '

140 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149

4 36 4 4 4 4 4 4 4 4 4

149 150 151

24 4 4

ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ Κ. ΣΠΥΡΟΣ

• Τα σπουργίτια (ποίημα) • Η Σημαία της Ακρόπολης (ποίημα) • Ολυμπιάδα, 2004 (ποίημα)

ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ ΓΡΗΓ. ΒΑΣΙΑΙΚΗ

• Δημητρός Τσέγκος. Μνήμη του απόντος πρεσβευτή της Αγιάσου

144 26-28

ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΜΙΧ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

• Δραστηριότητες της Δημοτικής Αρχής. «Μνήμες... ενός ανθρώπου μιας γενιάς» 140 • Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Φορέας υλοποίησης δυο σημαντικών προγραμμάτων 141 • Το νέο έργο του Μηνά από το Αναγνωστήριο. Η επιθεώρηση «Ολυμπιάδα... πίσω έχει την ουρά» 141 • Ο Δήμος Αγιάσου σε τροχιά πραγματώσεων. Σύντομος Απολογισμός Δράσης Έτους 2003 141 • Τα σχολεία της Αγιάσου δραστηριοποιούνται. Επιβράβευση μαθητικών καλλιτεχνικών πραγματώσεων 141 • Τα καρναβαλικά δρώμενα της Αγιάσου. Εξαιρετική επιτυχία σημείωσαν οι τριήμερες εκδηλώσεις 142 • Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Το φως που καίει επί εκατόν δέκα χρόνια στη Λέσβο 144 • Γιάννης Προκοπίου Πατράκης.Ο ανυπότακτος Αγιασώτης ιδεολόγος αγωνιστής 145 • Από τη δράση του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη». Η αναπαράσταση του Παραδοσιακού Αγιασώτικου Γάμου 145 • Η δραστηριότητα του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Δυναμικό και ελπιδοφόρο πνευματοκαλλιτεχνικό ξεκίνημα 146 • Η πρώτη «Γιορτή Κάστανου» στην Αγιάσο 146 • Στρατής Μιχαήλ Αξιομακάρου. Οδοιπορικό ζωής και αγωνιστικής δράσης 147 • Οι φετινές καρναβαλικές εκδηλώσεις στην Αγιάσο 148 • Δημήτριος Πρ. Τσαμπλάκος (1926-2004) Αναστασία Φ. Αξιομακάρου (1914 - 2004) 148 • Αναγνωστηριακά δρώμενα και προγραμματισμός εκδηλώσεων 149 • Γεώργιος Παν. Κουμλέλης (1944-2004) 149 • Το Αναγνωστήριο συνεχίζει την παράδοση. Καλοκαιρινά μουσικοχορευτικά-πολιτιστικά δρώμενα 150 • Αναστάσιος Χατζηγιάννης (1944-2004) 150 • Πνευματικά και καλλιτεχνικά δρώμενα του Αναγνωστηρίου 151 • Β ' Γιορτή Κάστανου στην Αγιάσο 151

29-30

13-14

15-16

25-28

29-31

23-29

22-25

της Τουρκοκρατούμενης Λέσβου 144 15-16 • Γιάννης Χαραλ. Χατζηφώτης (1937-2004) 144 36 • Τα πθίτκα μας. Τ ’ Νέστουρ’ του πάθ’μα 145 33 • Τα πθίτκα μας. Ίβγι α π ’ τουν αξαμό ντ 146 33 • Τα πθίτκα μας. Του Λιουμπούτσ’ 147 32 • Τα πθίτκα μας. Είμι άντρας μι τσίπα...

148 32 • Μικροπωλητές στην Αγιάσο του χτες και του σήμερα . Ο καλοψωνιστής Σπύρος Καμάτσος και τα πράσα του Παφλιώτη 148 33 • Τιμή στο Νομάρχη Λέσβου Παύλο Βογιατζή. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος του απένειμε οφίκιο 149 29-31 • Από την επικαιρότητα. Μην κλοτσάτε το βράχο 149 32 • Τα πθίτκα μας. Ακούσματα κατά το χώρο 149 34 • Τα πθίτκα μας. Σπούδαζε λυκολογ ία 150 32 ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΑΡΝΑΔΑ)

• Μικροϊστορίες από τα πέτρινα χρόνια. Ένας Αγιασώτης ανασκαλεύει τη μνήμη του και αφηγείται...

• Τα πθίτκα μας. Καφές στη χόβολη!

140 144

9-10 33

ΜΑΑΟΥΚΗ-ΑΞΙΟΜΑΚΑΡΟΥ ΡΗΝΟΥΑΑ 150

34

15-16 • Ευχαριστήριο 22-25 ΜΙΣΣΙΟΣ Γ. ΚΩΣΤΑΣ

7-10 29-31 23-28 22-27 36-37 7-10 36

9-12 35-36 10-12 13-15

• Να κλάψουμε για την αδράνεια (ποίημα) • Πριν η επιτάφιος πομπή (ποίημα) Και τώρα που τα πέταλα της οδύνης (ποίημα) • Μην περιμένεις άλλο (ποίημα) • Τι άλλο θέλεις να σου πω (ποίημα) • Τραγουγήσατε με θάρρος - Ανθος γλυκός η νιότη σας - Σβήσατε πριν ανθίσετε Τα μάτια σου τα λαμπερά - Μείνατε εκεί Εκεί ακόμα είναι - Εμπρός - Σιωπή σιωπή Μας είπατε (ποιήματα) • Και κει που χτες. Στη Μάρω (ποίημα) • Κάποια μέρα θα ’ρθει που θα λες (ποίημα) • Καιρός μου φαίνεται (ποίημα)

140

21

141 143 144

20 21 20

146 147 150 151

20 21 21 25

ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΑΗ-ΑΑΡΙΤΣΗ ΜΑΡΙΑ 142 149

36 35

ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 149

20

• Η γιορτή του Συλλόγου Η γιορτή του Συλλόγου μας

• Στο γηροκομείο (ποίημα) ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ

• Τα πθίτκα μας. Παντρέψου ή καλογερέψου; Θα έτρωγαν στα Σκόπια...

• Τα πθίτκα μας. Τ ’ Ανιστασέλ’ τα καμώματα • Τα πθίτκα μας. Στσύλους τουν σ’μπάθ’σι • Ιστορίες της καθημερινής ζωής. Τρανός έγινες, άλλ’ άνθρωπος δε θα γίνεις ποτέ...

• Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896. Ο αντίκτυπος τους στην Αγιάσο

ΜΠΡΑΚΑΤΣΟΥΑΑΣ ΒΑΣΙΑΗΣ 140 141 142

33 34 35

• Θωμάς Σταύρου Σπηλιαδής

17-18

35

145

20

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

• Ο κυρίαρχος (ποίημα) 143

144

ΞΑΦΕΑΗΣ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ)

• Απίστευτα και όμως αληθινά. Ήμουν ζωντανός και έκαναν τα κόλλυβά μου

141

22-24

ΠΟΑΥΧΡΟΝΙΑΑΗΣ ΣΟΦ. ΘΑΝΑΣΗΣ

• Να τουν προυσέχιν τουν αγρότ’, να μην τουν κάν’ν καψώνια...

• Τα πθίτκα μας. Του πάθ’μα τ ’ Μητρούλ’ • Τα πθίτκα μας. Ας έλ’πι του κριγιάς!

• Προυτιρϊότητα έχ’ γι αγρότ’ ς τσ’ ε πρέπ’ ναν αδικιέτι...

• Τα πθίτκα μας. Τ’ Νικρόταλ’ γι συμβουλή

142 143 144

22 33 33

• Μνήμη Γ. Καραμανλή

150

22 32

37

ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΑΗ ΑΝΑΡΟΝΙΚΗ

• Όμορφη Μυτιλήνη μας (ποίημα) 146

141

147

21

151

24

ΣΚΑΝΑΑΑΗΣ ΜΑΝΟΑΗΣ

• Ήσουνα δάσκαλος καλός (ποίημα) ΞΕΝΕΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

• Εκδήλωση για την Ευστρατία Τσοκάρου. «Ιστορίες και παραμύθια α π ’ τν Αγιάσιου» • Μαθητική πρωτοβουλία. Οι νέοι φοιτητές μας • Μιχάλης Γ. Ξενέλης (1913-2004) • Σας πληροφορούμε. Οι νέοι φοιτητές μας • Βλοτίνα Μιχ. Ξενέλη (1920-2005)

34 34-35 145 36 150 34 150 36

142 145

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΗΑΙΑΣ

• Η ονομαστή «Εννεάδα» του Γυμνασίου της Μυτιλήνης • Λιτάνευση της εικόνας του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου

142

7-8

148

18

ΣΚΟΡΔΑΣ ΣΤΥΑ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

•Το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου στις επάλξεις. Συμμετείχε στη 16η Συνά­ ντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου • Αδελφοποίηση Δημοτικών Σχολείων Αγιάσου-Μπροντ • Αδελφοποίηση Δημοτικών Σχολείων Μπροντ-Αγιάσου • Τραγούδια Ιστορικής Μνήμης των Βαλκανικών Πολέμων. Πολεμούσαμε και τραγουδούσαμε • Βιβλιοκριτική. Ευστράτιος Παπάνης, Η αυτοεκτίμηση και η μέτρησή της

140 25-28 143 24-26 146 25-26

147 29-30 150 27-28

ΠΑΠΑΑΑΣ I. ΠΡΟΚΟΠΗΣ

• Ρασοφόροι από την Αγιάσο του χτες και του σήμερα • Ρασοφόροι από την Αγιάσο του χτες και του σήμερα, Β '

150 22-26 151 26-28

ΠΑΠΑΝΗΣ Α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

• Μπά γι ξικατουριέτι; (ποίημα) • Επιτέλους είπε το ΝΑΙ ο υποψήφιος δήμαρχος Μιχαήλ Παπέλης

151

24

151

33

140 141 146 147

18 18 33 32 18

ΠΑΠΑΝΗΣ Α. ΓΙΑΝΝΗΣ

• Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτ’νοί. Σ Τ ' • Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτ’νοί. Ζ ' • Τα πθίτκα μας. Αβγά ρουφ’τά • Τα πθίτκα μας. Τουν έκαψι γι Παναγιά!

• Η Αγιάσος και ο Τουρισμός της.

149

148 151

140 21 141 20-21 142 21 147 20

ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΑΟΥΝΕΑΗ ΣΟΦΙΑ • Σας πληροφορούμε. Δρώμενα του Φ.Σ.Α.

140 • Η πίτα του Φ.Σ. Αγιασωτών 146

35 35

20 25

ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 142 36 143 29-30

• Αρχαιρεσίες - Νέο Δ.Σ. του Φ.Σ.Α.

• Ολυμπιακοί Αγώνες «Αθήνα 2004».

• Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου «ΕυΚ0 2004» • Αυγουστιάτικα δρώμενα στην Αγιάσο. Λατρευτικά, θεατρικά και μουσικοχορευτικά

143

31

144

32

ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 147

37

ΣΥΑΛΟΓΟΣ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ ΜΥΤΙΑΗΝΗΣ 143

34

• Α π’ όσα μας γράφουν

• Επιστολή - Πρόσκληση

ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ ΟΜΗΡΟΣ

• Τραγούδι (ποίημα) • Τραγούδι (ποίημα) - Τραγούδι (ποίημα) • Έτσι λοιπόν (ποίημα) • Από το χαντάκι (ποίημα)

ΣΟΥΣΑΜΑΗΣ ΟΜΗΡΟΣ

• Εγώ, καλέ (ποίημα) • Της ζωής (ποίημα)

ΤΑΣΤΑΝΗΣ ΑΡΗΣ

• Νυχτερινό μάτσ’... (ποίημα)

140

20

ΤΕΡΤΙΠΗ-ΜΥΚΟΝΙΑΤΟΥ ΚΑΤΙΝΑ 140 142

8 6

146

28

150

36

144

29-31

• Στη Μυτιλήνη της Κατοχής και της Πείνας • Το δράμα της πείνας του λεσβιακού λαού • Μετακατοχικά δρώμενα στην αντιστεκόμενη Μυτιλήνη

ΠΑΤΕΑΑΗΣ Θ. ΓΙΑΝΝΗΣ

• Αναγνωστήριο Καλύμνου «Αι Μούσαι». Ιστορικότητα και πολιτιστική προσφορά.

ΤΣΑΆΙΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 145 26-27

ΠΙΠΕΡΙΤΗΣ Β. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ

• Ενετγ ρΐοΐιπΌ ΐεΐΐδ α δΐοτγ. Στιγμιότυπα Μυτιληνιών μεταναστών

• Εις μνήμην. Μαργαρίτα Δημ. Τσιάμη ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΤΑΚΗΣ

143

32

• Ενα νησί ταξιδεύει

ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΡΜΟΑΑΟΣ

• Τα πθίτκα μας. Ανθρωπον ζητώ!

• Τα πθίτκα μας. Σόφισμα Καραγιάννη • Τα πθίτκα μας. Ο κασμάς τον μάρανε!

• Τα πθίτκα μας. Είδα πως πέθανες!

• Τα πθίτκα μας. Της αγόρασε γάτα • Τα πθίτκα μας. Της Βλουγ’δούς τα καμώματα • Τα πθίτκα μας. Θάρρ’γι πους τσίλ’σι...

• Τα πθίτκα μας. Αγιασώτικη νοημοσύνη

140 141 142 143 144 147 148 151

33 34 35 33 33 32 32 34

ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ

• Τα «ελγίνεια» της Αέσβου • Το ομογενειακό μας περισκόπιο. Ο Γρηγόριος Παπαπορφυρίου στον παλμό της ζωής της Αδΐοπα • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Έλεγχος εξετάσεων επί πτυχίω του Ευστρατίου Γ. Παρασκευαΐδη • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Βασίλη Πατσέλη • Κόντογλου, Βενέζης, Πανσέληνος. Το Συνέδριο του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου • Δωδεκανησιακό περισκόπιο. Αναγνωστήριο «αι Μούσαι» Καλύμνου • Βιβλιο-κριτική. Βασίλης Αιόγκαρης, «Τι είδε η Γιασμίν;», Αθήνα 2003 • Σας πληροφορούμε. Εικονόγραπτη ιστορία - Σαββατιανοί συμποσιαστές Επέτειος Σκαλοχωριτών - Αρχαιρεσιακά Το Ημερολόγιο του Σ.Α.Μ. Αφιερωματικό Ημερολόγιο • Ευστράτιος Γ. Καριτέλης (1915-2002) • Έξαρση της ωμής και τυφλής βίας • Ευστράτιος Γεωργίου Τζέγκος. Ένας επιδέξιος τεχνίτης της χτεσινής Αγιάσου • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Απόδειξη εισφοράς υπέρ των εθνικών αναγκών • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Καλυφού • Σας πληροφορούμε. Θεόφιλος Χατζημιχαήλ - Τιμήθηκε ο Σηφουνάκης Μνήμη Γιάννη Παπαϊωάννου Βουλευτικές εκλογές Βασιλική Ιωάν. Μαμουλή (1929-2003) Πηνελόπη Χατζηπαναγιώτη (1908-2002) Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα Ο κλαρινίστας και κιθαρίστας Σταύρος Ρόδανος. Οδοιπορικό ζωής και πλούσιας καλλιτεχνικής δράσης Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Απολυτήριο του Πεντατάξιου Διδασκαλείου Μυτιλήνης Οι Πυργιώτες τίμησαν τον Ηλία Βενέζη Λεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Βλαστάρη Σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Αέσβου. Με αφορμή το βιβλίο «Η Μήθυμνα στα κύματα των αιώνων»

140

3

140 13-16

140 140

17 19

140 22-24 140

28

140 31-32

140 34-35 140 36 141 3 141

9-12

141 141

17 19

141

35

141 36-37 142 3

142

142 142 142

9-12

17 18 19

142 30-33

• Κώστας Θεοδώρου Τσάτσος (1921-2003) 142 • Αψευδείς μάρτυρες αξιοσύνης 143 • Ο κλαρινίστας και κιθαρίστας Σταύρος Ρόδανος. Οδοιπορικό ζωής και πλούσιας καλλιτεχνικής δράσης, Β ' 143 • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Συμφωνητικό έγγραφο του 1898 για διορισμό παρθεναγωγού 143 • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Χατζηπροκοπίου 143 • Οι Αγιασώτες του δγάηεγ συνεχίζουν την παράδοση. Σατιρογράφοι και εκφωνητές στην υπηρεσία εθιμικών δρώμενων 143 • Σας πληροφορούμε. Στρατής Μπαλάσκας Αρης Ταστάνης - «Θυροφύλαξ» Θεόφιλος Χατζημιχαήλ 143 • Σοφία Βασιλείου Σουσαμλή (1948-2003) Χαρίκλεια Μιχ. Μουτζουρέλη (1926-2004) 143 • Τρανό το δίδαγμα της Παραολυμπιάδας 144 • Ο πεζογράφος Ηλίας Βενέζης 144 • Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Αμερικανική ερυθροσταυρίτικη επιστολή στην Αγιάσο του 1946 144 • Λεσβιακοί απόηχοι.Του Αθανασίου Τσερνόγλου 144 • Σας πληροφορούμε. Οι Λέσβιοι της Πετρούπολης τίμησαν τον Ηλία Βενέζη Τα εξηντάχρονα της «Αυγής» - Εικαστικά 144 • Ανδρέας Γρ. Λιάκατος (1915-2003) 144 • Εξηντάχρονος ονοματοεθνικός σφετερισμός 145 • Το ομογενειακό μας περισκόπιο. Ο Παναγιώτης Τζέγκος και ο μόχθος του σε τρεις ηπείρους 145 • Προαπελευθερωτικά Πιστοποιητικά Γέννησης και Βάφτισης 145 • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Δημητρίου Αουκάτου 145 • Σπύρος Κωνσταντίνου Καραμούντζος. Ο Αργείος ποιητής που αγαπά την Αγιάσο 145 • Σας πληροφορούμε. «Παλλεσβιακό Ένωση Νέας Ιωνίας και Ηρακλείου» - Το Ημερολό­ γιο του Φ.Σ.Α. - Το Ημερολόγιο του ΣΑΜ 145 • Σταυρούλα Χρ. Κουντουρέλη (1910-2003) 145 • Παλιρροϊκός τρομοκράτης 146 • Τα Ελευθέρια της Λέσβου 146 • Θεόφιλος Χατζημιχαήλ. Ο πλανόδιος λαϊκός ζωγράφος της Ρωμιοσύνης 146 • Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Σύνδεσμος Μεσιτών Ελαιολάδων Αέσβου (1935) 146 • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Παναγιώτη Μουτζουρέλη 146 • Το μουσώνυμο Αναγνωστήριο της Καλύμνου 146 • Λαογραφικά φωτο-γραφήματα. Στέφεται ο δούλος του Θεού Κλεάνθης...

146 • Σας πληροφορούμε. «Αιολικά Γράμματα» Τιμήθηκε ο Τσαλίκης - Επτακοσιετηρίδα Πετράρχη - Μουσικό ταξίδι Εκδήλωση για την ελιά 146

37 3

6-10

15-16 19

22-23

35 36 3 7-14

17-18 19

34 36 3

9-14 17-18 19 31-32

34-35 37 3 11 12-14

15-18 19 23-24 27

34-35

• Ευστράτιος Χατζηκομνηνός (1934-2003) Κώστας Γρ. Γεωργαντής (1923 - 2002) • Ο ΐ€Γηροτα, ο ΓποΓΟδ!

• Από το «Ζαϊράτ» στην υπηρεσία της Αγροφυλακής. Ο πραγματογνώμοναςεκτιμητής Νικόλαος Σκλεπάρης αφηγείται...

• Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Πωλητήριο ελαιοκτήματος από την Αγιάσο του 1901 • Λεσβιακοί απόηχοι. Της Μαρίας Αγιασώτου • Λαογραφικά φωτο-γραφήματα. Ο αστυνόμος Μπάκας βαφτίστηκε Τσ’πέλ’ • Σας πληροφορούμε. Ελληνοπολωνικά Εξ απαλών ονύχων - Δέσποινα Παντελέλη - «Ισμαήλ και Ρόζα» Ημερολόγιο για την ελιά - Τα εβδομηντάχρονα της Ε.Ε.Λ. - Τιμήθηκε ο Κουτσοχέρας - Τιμήθηκε ο Τσαλίκης Τιμήθηκε ο Καββαδίας • Γιάννης Π. Χατζηβασιλείου (1945-2004) Δέσποινα Γ. Τακιδέλη (1919-2003) • Η πρωτιά μας στο Κίεβο δεν περισσεύει • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ο ζωγράφος Ν. Χατζηνικολάου και «Τα τροβαδούρειά» του • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γεωργίου Καραμανλή • Εκπαιδευτικά φωτο-γραφήματα. Με τα ενδεικτικά του προβιβασμού στα χέρια...

• Παιδική ζωγραφική - Κ.Α.Λ.Μ.Ε.

• Εθνικο-πατριδωνυμική εκπόρνευση • Στρατής Παναγιώτη Τζίνης • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Εξώδικη δήλωση αγοραπωλησίας ελαιοκτήματος του 1924 • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Χατζηβασιλείου • Οι σατιρογράφοι μας στο δγάηεγ σχολιάζουν την επικαιρότητα • Η διαχρονικότητα του ευ αγωνίζεσθαι. « Για ένα στεφάνι αγριλιάς από την Ολυμπία» • Λαογραφικά φωτο-γραφήματα. Το σιντριβάνι της Φαμάκας και ο γλύπτης του • Σας πληροφορούμε. Τιμήθηκε ο Τάκης Δόξας • Χριστόφας Κ. Φραντζής (1914-2004) • Ο λεσβιακός οδωνυμικός άτλαντας νοσεί • Επιστολικό δελτάριο από το μέτωπο. Ο Βρισαγώτης γιατρός Γεώργιος Αθανασίου γράφει...

• Στρατιωτικά θυμητάρια • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Προικο­ σύμφωνο από την Αγιάσο του έτους 1900 • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Παναγιώτη Πανταζή • Βιβλιοπαρουσίαση. Γιάννα Φασιλή. «Φιντάνι, φιντανάκι» • Από τις εκδηλώσεις της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Το έργο του Κώστα Βαλέτα και τα «Αιολικά Γράμματα»

146 147

36 3

147 11-14

147 17-18 147 19 147

31

147 33-35

147 148

36 3

• Σας πληροφορούμε. Συμπόσιο Ποίησης «Σαρακατσάνοι και παράδοση» • Βλοτίνα Λιακάτου (1916-2004) • Εικοσιπεντάχρονος εκδοτικός μόχθος • Φωτοσκιές του παρελθόντος • Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ίδρυση Εμπορικής Εταιρείας στη Μυτιλήνη και στο Ντίπι • Στρατιωτικά φωτο-γραφήματα. Αγιασώτες και Ιππειώτες νεοσύλλεκτοι του 1953 στην Κρήτη • Όμηρος Αρχοντή Κοντούλης. Τιμήθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου • Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γρηγόρη Αναστασιάδη • Απόπειρες κριτικής προσέγγισης. Με αφορμή την ποιητική συλλογή «Αναμνήσεις» • Σας πληροφορούμε. Ανατολικά και Αφρικανικά - Ολύμπιοι πεσόντες Γέρας εκπαιδευτικών • Αντώνιος Ευστρ. Ζουμπουλής (1938-2005) Ευστράτιος Βασ. Μαργιός (1908-2005) Αλεξάνδρα Χατζηπαναγιώτου

150 150 151 151

33 35 3 6

151

16

151

17

151 151

18-22 23

151 29-32

151

35-37

151

38-39

ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΗΣ 148 148

13-17 19

• Περιεχόμενα του όγδοου τόμου 2004-2005

148 148 149 149

31 35 3 11-16

• Τα πθίτκα μας. Αλήθεια τρώσι ντου; • Τα πθίτκα μας. Μαλόπιφτσ’ • Τα πθίτκα μας. Οξαπιδώ!

• Γ’λιάρ’ς Βασίλ’ς γη Ρουδιά τσι γη λαδόπ’τα τς Ρήγινας • Τα πθίτκα μας. Πληρουμέν’ απάντησ’

149

17

149

19

151 41-46

ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΑΗΣ (ΘΕΜΗΣ) 148 32 149 34 150 33 151 151

8-9 34

140

12

ΧΑΤΖΗΠΑΥΑΗΣ ΙΩΣΗΦ

• Ο ζωγράφος των πλεούμενων...

•

149 22-23

ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ-ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΥ ΒΑΣΙΑΙΚΗ

• Το πεντατάξιο Διδασκαλείο Θηλέων Πειραιά 145

28-30

149 25-28 ΧΑΤΖΗΦΩΤΟΥ ΚΩΝΣΤ. ΧΡΥΣΟΘΕΑ 149 149

149 150

33 35 36 3

150 150

13-14 14

150 150

15-18 19

150

28

• Φωτογραφικά στιγμιότυπα. Μαρία Προκ. Τζανεχόγλου

141

7

ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ ΜΙΧΑΑΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ) 143 144 145 148 149 150 150 150 151

33 33 33 32 34 8 32 32 34

• Τα πθίτκα μας. Μηδί στ’ κόλασ’...

• Τα πθίτκα μας. Δεν ήξιρι να δγιβάσ’ • Τα πθίτκα μας. Όποιους έχ’ βουλέβγιτι • Τα πθίτκα μας. Βουδ’νά αντρόγνα • Τα πθίτκα μας. Διξουχέρ’ς, ζιρβουχέρ’ς • Τι αχλάδις αρχουντύναν τουν Αντών’...

• Τα πθίτκα μας. ΤΗετε ατε ηο Καπ^ατοοδ • Τα πθίτκα μας. Ανάρμιγις καγκουρούδις • Τα πθίτκα μας. Μιγάλ’ δαγκαματιά... ΨΑΡΙΑΝΟΣ ΒΑΣΙΑΗΣ

150 29-31

• Α π’ όσα μας γράφουν

140

37