Desarts

2009ko Abendua 5.alea

“Quiero llegar a un bosque apenas sensitivo, hasta la maquinaria del corazón sin saldo.

Yo quiero ser diciembre” Luis García Montero

Zerugorri * Agurne Uriarte * Marwan * Graffiit * Manuel Alvarez Bravo * Almost Famous * Herta Muller

Aurkibidea Zure artez 4 Elkarrizketa 5 Musika 6 Pintura 8 Argazkigintza 10 Zinema 12 Literatura 14

Zure artez

Q

Just nahi tu ué hay de nuevo si ando de vuelta de nada, ya no sé si quiero, no quiero... ez dakit... Batzuetan ez da beharrezkoa ere ez. Pero qué digo, seguritate ezak zorotzen nau. Me arrastro, I'm a little snake in your arm, poco a poco te voy estrangulando con mis miedos. Ya no soy ni parte de mi sombra, eguzkiak ez nau maite and the stars make fun of me. No sé... perhaphs it is better to stay at bed, itzarrik ameztea ez dit ongi egiten.

Qué hay de viejo, zure ilea esku artean, podría quedarme a vivir en tus ojos, I just want you to keep me in your arms y abrázame fuerte haizeak eraman ez natzan. Qué no es fácil vivir en la paranoia, que no tengo ganas de nada más que tumbarte en el sofá, I just want to feel home again.

4

Autorretrato. Zerugorri. 2008

San Anton eleiza (Bilbo). Zerugorri. 2008

Elkarrizketa Agurne Uriarte:

Nagore Ares

<<Txikitatik nahi izan dut Mariette Hispolovichen modukoa izan>>

T

akoi finen hotsak gela ilun haren isiltasuna bete du. Zapata gorridun neska nigana hurbildu eta parkamena eskatu dit berandu heltze arren.

Aulkian eseri eta edozein gauza galdetzera gonbidatu nau. Bere panpin itxurari erreparatuta dudarik ez zaitgelditu, dantzaria izan behar du derrigorrez.

naiz artista bat. Mariette Hispolovich, hura bai artista. Ez horrela begiratu, ez duzue zertan ezagutu behar, izan ere, ez da sobera ezaguna, baina, nire ustez, XX.mende hasierako ballet dantzaririk onenetarikoa izan zen. Ez zuen inoiz antzoki batean jardun, ez zen inoiz dantza eskolara joan, baina, ikusi ahal izan ditut bere bideoak eta bera bai dantzari ona. Birraititearekin ezkondu Kaixo Agurne, lehenengo zen gerra garaian, hura erbeseta behin, eskerrak eman tean zegoela. nahi dizkizut etortzeagatik.

Mariette HispoloEskerrak, ez dago horren be- vich birramama harrik, izan ere, gustura etorri duzu beraz... naiz.

Ez, aiteteak Bizitza osoa daramazu dant- amama hil oszan... tean ezkondu zen MarietBai, txiki-txikitatik eta urte as- terekin eta kotarako. Lau urte nituela hasi umeei binintzen eta, jada hogei urte z i t z e k o ditut. bestek o a Esan digutenez, ez zara fa- e m a n miliako artista bakarra... a h a l e z i n Artista, artista, ez dakit horrela z i e t e definituko banintz, dantza nire nez, aipasioetako bat da baina, ez tetek ta

izekok beraien amamarekin bizitzera joan behar izan zuten; baia hori istorio luzea da.

Konta iezaiguzu Marietteren dantzari buruzkorik...

Aipatu dudanez, Mariette autodidakta zen, ballet-a izugarri gustatzen zitzaion, dantzarien mugimenduak kopiatzen saiatzen zen eta lortu ere. Nik beti nahi izan dut Marietteren modukoa izan. Dantzari ona izateaz gain pertsona ona eta azkarra zen, sentsibilitate handikoa, artista petopetoa.

5

Música

Marwan,

P

hablemos de Èl

asaba de la dos de la madrugada, el frío y las cervezas quemaban la noche de Gasteiz, cuando una amiga empezó a cantar a grito pelado unas letras llenas de una ironía que bien podían haber salido de su mente inquieta.

Pero no, en un suspiro me confesó que, en realidad, llevaban la firma de un cantautor madrileño, Marwan.

Este fue mi primer contacto con el de Aluche y su “hablemos de mí”, un autorretrato sincero e irónico, optimista ante la vida, con el que no pude evitar sentirme identificada.

Marwan es hijo de una de las últimas hornadas de cantautores madrileños y, como todos ellos, comenzó rodando por el circuito cantautoril de la ciudad. Y, como todos ellos, no ha tenido un camino fácil.

6

Por Nagore Ares

fuerzo. Poquito a poco y una el que quiere sino el que lo a una, ha ido separando las necesita, ya que hacer canpiedras de la calzada, sem- ciones es algo que sale porbrando la hierba para pisar que no se puede hacer otra mullido y ha cosa con llegado hasta “Hacer canciones esos sentiaquí, con un mientos’. es algo que sale tercer disco A sus autoeditado porque no se puede treinta años que está a lleva ya punto de ser hacer otra cosa con media vida reeditado en esos sentimientos’ haciendo múla recién sursica, recivió gida “Relocos Records”. su primera guitarra a los En un principio tuvo quince. Por aquel entonces se que combinar su trabajo como dedicó a tocar con los amigos profesor de educación física en un grupo de metal. Pero la en un instituto con la música. influencia de la música de Unos años más tarde, cuando autor, presente en su vida empezó a ser viable, optó por desde bien pequeño, acabó dedicarse de lleno a esta úl- por atraparlo. tima.

Internet ha servido Expresión y vida como trampolín al de Aluche para hacer llegar su música a Música y literatura son un mayor número de gente, ambas dos de las pasiones que va aumentando día a día. confesas del madrileño. De la Plataformas como Youtube, mano de cantautores como IsMyspace y Blogger, ayudadas mael Serrano, Pedro Guerra, Caminante no hay camino por el boca a boca, han Tontxu o Carlos Chaouen, abierto un nuevo abanico de entre otros, se dio cuenta de Como bien decía Ma- posibilidades a este madrileño que era posible hacer de la chado,”se hace camino al y a sus coetáneos. música y la poesía medio de andar”. A Marwan, como a la Cuando se le pregunta expresión. Jóvenes con sus mayoría de los músicos de su por qué empezó a componer, mismas inquietudes habían generación, le ha tocado Maru, como lo llaman fans y logrado hacerse escuchar de abrirse la senda a base de es amigos, afirma: ‘no compone esta forma, por qué no él .

Musika Las letras de Marwan hablan de la vida, del amor, el desamor y los problemas de la sociedad; siempre desde la autocrítica. Un día vio en esta la mejor forma, o al menos la más bella , de contar las cosas. En estos años, más que una forma de expresarse, la música y la poesía han pasado a ser una necesidad, porque “es la mejor manera de sacar los sentimientos buenos y malos y hacer con ellos algo hermoso”.

Cuando se habla de Marwan es imposible olvidarse de sus directos. Si merece la pena escuchar sus grabaciones, mucho más escucharlo en concierto. Su labia traspasa el escenario para interactuar con el público. Resulta difícil aburrirse, ya que entre canción y canción intercala anécdotas de su vida que ayudan a entender mejor cada una de sus letras.

Cercano dentro y fuera de los escenarios, Marwan ha logrado hacerse con un público fiel. En febrero actuará en la sala Joy Eslava de Madrid, con un aforo de 900 personas. No estará solo, ya que compartirá escenario con su compañero y amigo del alma Luis Ramiro, cantautor Madrileño al que Pancho Varona, Antonio de Diego y José Romero, productores y músicos de Joaquín Sabina, han producido su último trabajo.

Influencias

con otros referentes, entre los que contamos a Tote King y La evolución musical y Love of Lesbian.

Sus canciones desemliteraria de Marwan se hace evidente al escuchar sus tres barcan en sonidos tan variaalbumes, cocinados con dife- dos como el bolero, reggae, rentes influencias, siempre fie- rumba y la ranchera.

En lo literario, autores les al estilo del de Aluche.

En lo que a lo musical como Quim Monzó, Juan José se refiere, cantautores como Millas, Benedetti, Julio CortáSilvio Rodríguez, Serrat, Is- zar, García Montero, Luis Almael Serrano,Ben Harper, Da- berto de Cuenca, Bukowski y mien Rice y Javier Ruibal han Houllebecq tienen mucho que marcado de manera conside- decir en sus letras.

No obstante, como todo rable al madrileño que además de la música de autor, cuenta artista, su mayor referente es la experiencia vital, sul día a día, sus sentimientos, son las voces que gritan en cada nota y letra de sus canciones .

Gran aficionado al futbol, se declara culé porque “me da la gana”.

Enamorado de garabatear versos en cualquier papel, adicto a la columna de los viernes de Millás en EL PAIS, a “Los sueños húmedos” de Médem , a Woody Allen, a las tardes de domingo, a perderse por Madrid... Lo único que espera este licenciado en Educación Física es seguir pasándoselo bien en los escenarios y disfrutar sabiendo que la gente se emociona del m i s m o modo que él lo hace c o n otros artistas.

7

Pintura

Graffiti,

Gaztezulo

arte publiko eta erasokorra

Le Magnifique.2008

8

Aurrerapen teknologiko industrialak, pertsonaren destinoa etxeko lau pareten artean irudikatzen duenean, espazio publikoa erabiltzeko eskubidea aldarrikatzen da. Kalea, komunikazio espazio estraofiziala bihurtzen da.

Jendartearen garapen askea eta adierazpen askatasuna ukatzen duen sistema honen mesedera dauden komunikabide instituzionalak, herritarren eskuetatik gero eta hurrunago daudenean, jendeak kalera ateratzeko beharra sentitzen du. Ez da harritzekoa, beraz, botere publikoek kalea bere dimentsio guztietan kontrolpean izateko egiten dituzten ahaleginak.

Jendeak kalea aldarrikat-

zen du, kaleari bizia ematea eta kaleko bizitzaren garrantzia azpimarratzen da. Aurrerapen teknologiko-industrialak, gero eta abiadura handiagoz pertsonaren destinoa etxeko lau pareten barruan irudikatzen duenean, espazio publikoa erabiltzeko eskubidea aldarrikatzen da, harremanak bultzatuko dituen kale bizitza bat bultzatzen da, interes ekonomikorik bilatuko ez dituzten ekimenak martxan jartzeko apustua egiten da.

Guzti hau, batez ere gazteen artean bultzatuko da, eta esparru artistikoetan islatzen bada ere, benetan indarra ematen diona arte mundu konbentzional eta zuzenari loturik ez dauden gazteek martxan jartzen duten mugimendua izatea da.

Kalea, komunikazio espazio extraofiziala bihurtzen da horrela, nahiz eta adierazbide alternatibo moduan funtzionatzen duen espazio bakarra ez izan. Baudrillard-ek dioen bezala, masa komunikabideen aurrean kalea da eredu alternatibo eta subertsiboa, non berehalako elkartrukeak igorle eta hartzailearen arteko distantzia hierarkikoa, bi hauen arteko erantzukizun eta interes bihurtzen baituen. Herritarrak horrela iniziatiba pertsonaletik abiatuz edo ekintza kolektiboan oinarrituz, espektakuluaren gizarte honetan bere ahotsa entzunarazteko teknikak martxan jarrito ditu. Eta esperientzia eta esperimentu askoren artean, bere azkartasun eta berezkotasunagaitik, graffitia izango da guztietan erabiliena.

Graffitiaren sorrera

Grafitiaren historia 60. hamarkadaren bukaeran New Yorkeko metroan hasten omen da. Bertan hasi zen Demetrius izeneko Washingtongo gazte bat bere ezizena idazten; TAKI 183 hain zuzen ere. Ondoren autobus geltokietan, monumentu publikoetan, baina bereziki Manhattaneko metro geltokietan idazten zuen. Honi beste gazte

Margolaritza askok jarraitu zioten, haien helburua edonon agertu ahal izatea eta jendeak beraien sinadurak (tags) irakurri ahal izatea zen.

Beste ikerketa batzuek berriz, 80.hamarkadan AEBetan sortu zen Hip Hop-aren espresio grafikotzat hartzen dute eta fenomeno honekin lotzen dute graffitia.

Hasiera batean graffiteroak bilatzen duena, ezagutzera ematea da, jendartearen handitasunean bere existentziaren berri ematea. Honetarako beraien ezizenez (tag) hala nola sortzen dituzten taldeen izenez (crew) betetzen dituzte inguru guztiak. Momentu honetan grafia motak edo norberaren estiloak ez du berebiziko garrantzirik

hartzen, ahalik eta leku gehienetan egotea eta ahalik eta leku zailenetara ailegatzeak, ordea, bai.

Graffitiek gazteen inguru hurbilenetik hasi eta hirian barrena zabaltzen doaz, baztertzen eta marjinatzen dituen hiria sinbolikoki bereganatuz Lan hauek, gazteen inguru hurbilenetik hasi eta hirian barrena zabaltzen doaz, pixkanaka baztertzen eta marjinatzen dituen hiria bera sinbolikoki bereganatuz. Auzoan hasten dira graffitero bakoitzaren lan gehienak, batez ere hauen erreferentzia eta pertenentzia gune nagusia delako eta bertan ematen direlako gertueneko harreman sozialak edo harreman

Bartzelona hiriko graffitia.2006

sozial sakonenak. Graffiteroak bere lanaren bitartez interaktibitatea bultzatzen du inguruko auzokideen artean, bere anonimatoa gorderik ezagutzera ematen hasten da, eta ingurukoen gustuko edo ez egiten dituen lanek zeresana sortzen dute.

Graffiteroak bere lanaren bitartez bere inguru soziala kuestionatzen du, eta honek pertenentzia eta existentzialitatea dakar berarekin. Bere proposamena hurbileneko errealitatea kaleko artearen bidez berreraikitzean datza, honetarako sinbolo eta zeinuen bitartez sortzen duen hizkuntza propioa erabiltzen du.

9

Fotografia Por Luisa de Peuter

Manuel Alvarez Bravo,

un fotografo a la antigua

T

10

écnicamente, Manuel Álvarez-Bravo usaba una cámara Graflex, una reflex de gran formato con una sola lente, cuyo funcionamiento es similar al de una cámara oscura. El fotógrafo ve la imagen que pretende tomar a través de un cristal esmerilado, ya que son cámaras que carecen de visor, y en las que, al realizar la impresión del negativo, se retira el cristal dejando el anterior.

Estas cámaras, que por su gran tamaño se usan con trípode, eran las favoritas tanto

Muchacha. Manuel Álvarez Bravo.

de los fotógrafos mexicanos callejeros como de los profesionales, que tardaron en aceptar el uso del formato de negativo en 35mm porque consideraban que era poco profesional.

El propio Álvarez-Bravo recuerda cómo, tras hacer una prueba con él Rodolfo Mantel, vendedor de suministros fotográficos, en 1.928, rechazó la Leica por parecerle una cámara de juguete. No le gustó el grano presente en la copia de las imágenes que Mantel tomó con aquella cámara, ya

que prefería el resultado definido y nítido de las copias de negativos en gran formato.

El uso de estas cámaras permite centrarse en la composición para que ésta sea perfecta, y ofrece a la imagen una gran calidad en las texturas y los detalles, algo que Álvarez-Bravo apreciaba enormemente y que reflejaba su manera reflexiva y deliberada de componer sus fotografías.

Fotógrafo más intelectual que social, Bravo nos propone metáforas visuales que

Argazkigintza llegan a convertirse en parábolas o fábulas de gran capacidad narrativa -algo que se refleja en los títulos que escoge para sus fotografías desde los años treinta-. Busca la inspiración en la cotidianeidad, a la que le dirige una mirada muchas veces irónica, que plantea al espectador una elección entre la simple visión de la imagen o la mirada reflexiva que se le puede dirigir para averiguar algo más sobre el motivo.

Sencillez, quietud, sentido de la soledad, pueden verse en sus fotografías, en las que una aparente sensación de vacío rodea a la imagen y su mensaje y lo separan de cualquier asociación de tiempo y lugar concreto. Son, por así decirlo, imágenes sin tiempo, cuyo mensaje es tan vivo hoy como en el día en que se tomaron. Y junto a esta atemporalidad, una cualidad para la ensoñación poítica terminan de caracterizar su identidad estética.

Considerado como el fotógrafo más influyente de la plástica mexicana del siglo XX, Álvarez-Bravo huyó de los tópicos visuales. La elección de escenarios reales, de motivos indígenas o de objetos inanimados, ni fue casual, ni fue causada por un afán de mostrar el lado más típico de la cultura mexicana. Era la propia mirada de Bravo la que conservaba la inocencia india que siempre ha estado en el sustrato de la idiosincrasia mexicana; una manera de observar que recuerda la primera mi-

rada del hombre intentando explicarse el mundo, dotando de vida a las cosas.

Cada imagen es un poema visual de profundo lirismo, pero sin dejar de ser el resultado de las circunstancias que ls generaron.

En su obra, lo cotidiano tuvo una incidencia especial , hasta el punto de determinar la traducción gráfica de lo sorprendido por la mirada del fotógrafo. La curiosidad por lo que acontece a su alrededor y su deseo de obtener una rápida plasmación de lo visto, hi-

cieron que Bravo se decantara por la inmediatez de la fotograía frente a la lentitud de ejecución de la pintura.

Milagros González llegó a definirle de este modo: “(...)vive para retratar la real irrealidad de lo cotidiano, para hurgar en esa línea limítrofe inconsciente que existe entre la realidad moderna y la magia indígena. (...) Su lente, más que captar el sentido de una época, captó una cultura en toda su inmensa e inconcebible dimensión.”

La hija de los danzantes. Manuel Álvarez Bravo.

11

Cine

By NY Times (December 2009)

T

12

With Sympathy for the Devil, a Rock Writer Finds His Way

he power of popular music — its ability to give shape, meaning and intensity to the inexpressible emotions of daily life — is something of a motif in Cameron Crowe's career as a director. Think of John Cusack hoisting his boombox aloft outside Ione Skye's window in "Say Anything" or Tom Cruise hurtling down the highway in "Jerry Maguire," spinning the radio dial in search of a song to suit his mood and happening upon Tom Petty's "Free Falling." Mr. Crowe has always used rock not merely as soundtrack decoration but also as a window into the souls of his characters.

In "Almost Famous," a loose, affectionate look back on his earlier career as a teenage music journalist, Mr. Crowe has devoted a whole movie to the love of rock 'n' roll. The soul he lays open — a sweet, forgiving and generous one — is his own.

The movie follows the adventures of William Miller (Patrick Fugit), a San Diego 15- year-old whose fairy-tale ascendance from nerdy schoolboy to Rolling Stone reporter mirrors Mr. Crowe's own life story. But Mr. Crowe is less interested in biographical or historical literalism — he freely mixes real and fictional characters and prefers

period atmosphere to period de tail — than in evoking the joyful, reckless, earnest energy of rock in the years between 60's idealism and punk nihilism.

He may be the least cynical director working in Hollywood today. In his hands this coming-of- age story is as much about the preservation of William's innocence as its loss; the music William loves protects him even as his involvement with it introduces him to all manner of worldly corruption . He is introduced as an articulate, somewhat anxious boy (played in the early scenes by Michael Angarano), living with his rebellious older sister (Zooey Deschanel) and their protective mother, a college professor portrayed with glowing intelligence and scary intensity by Frances McDormand.

Although she is decidedly eccentric and a bit hysterical about the evils of pop music ("They're obviously on drugs," she fumes, pointing to the clean-cut portrait on the cover of Simon and Garfunkel's "Bookends"), Ms. McDormand's Elaine Miller is far from the standard uptight movie mom. The bonds between her and William are strong and complicated.

As a screenwriter, Mr. Crowe is an unmatched comic portraitist who rarely stoops to

caricature, and as a director he has an extraordinary gift for drawing out rounded, complex performances even in supporting roles and for indicating the fine emotional shadings in the relationships among his characters.

What other filmmaker is as devoted to the nuances of decency or as fascinated by the subtle and complicated ways people can be nice to one another?

Of course, rock 'n' roll is not always about being nice.

"Almost Famous" overflows with sympathy for the devil, but glides over the demonic power and decadent excess that remain integral to the music's allure and central to the rock star lifestyle. It's not exactly that Mr. Crowe's script whitewashes the period: the plot hinges on the sexual exploitation of female fans, and its turning point involves a drug overdose. But while

Zinema he acknowledges that human beings can be cruel, self-destructive and dishonest, Mr. Crowe declines to probe too deeply into the darkness and irrationality of the human heart.

This is fair enough and a welcome antidote to the chic misanthropy that often masquerades as artistic seriousness, but darkness and irrationality are central to the film's subject, and its handling of them sometimes feels timid and evasive.

But this matters less than it might, thanks to Mr. Crowe's smart, expansive script and an approach to visual storytelling that becomes richer and more assured with every movie. "Almost Famous" is shaggier and less emotionally satisfying than "Jerry Maguire" but it teems with high-spirited life. I, for one, am unable to resist a movie that places the voice of wisdom in the mouth of a critic, the great Lester Bangs, played with guile and gusto by Philip Seymour Hoffman. "These people are not your friends," Bangs tells William, warning him to keep a critical distance from the musicians he writes about, but of course once William joins up with the band Stillwater he finds it hard to follow this advice. He is especially drawn to Russell Hammond (Billy Crudup), the band's skinny, smoldering lead guitarist, and to Penny Lane (Kate Hudson), the leader of a troupe of liberated groupies who call themselves the BandAids.

"Almost Famous" is pushed into rough narrative coherence by the emotional triangle involving writer, groupie and

star, which culminates in a rather precipitous set of crises.

These are resolved a little too neatly and sunnily. The movie's real pleasures are to be found not in its story but in its profusion of funny, offbeat scenes.

It's the kind of picture that invites you to go back and savor your favorite moments like choice album cuts. Mr. Fugit, who has the abashed charm of a pubescent Jeff Bridges, is remarkable in his first film role. He falters a bit when he has to show big emotions, but for the most part he is perfect as a wise, credulous child trying out a series of grown-up stances, looking for the one that feels right. Ms. Hudson and Mr. Crudup inhabit their roles with such mellow ease that the film opens up around them, giving the splendid supporting cast room to shine. In addition to Ms. McDormand and Mr. Hoffman, Jason Lee as Stillwater's hotheaded lead singer and Fairuza Balk as one of Penny's fellow Band-Aids are especially memorable.

Before its release, "Almost Famous" was reportedly trimmed by about 40 minutes,

Almost Famous

Written and directed by Cameron Crowe; director of photography, John Toll; edited by Joe Hutshing and Saar Klein; music

by Nancy Wilson; art directors, Clay A. Griffith and Clayton R. Hartley; produced by Mr. Crowe and Ian Bryce; released by DreamWorks Pictures.

and though I don't know what was cut I found myself wishing the movie, still an ample two hours, could be even longer, fuller, more episodic. The 70's, after all, were a great era of creative excess: 15-minute guitar solos, endless gonzo ramblings in the pages of Rolling Stone and movies whose messiness was the measure of their ambition. But young William Miller, much as he sips at the bad craziness around him, is too responsible to permit himself a full swallow. ("Don't take drugs!" his mother shouts into the phone as he struggles to hear her through the din of hotel lobbies and dressing rooms. As far as we know, he obeys her.)

The child is father to the man. Mr. Crowe's confident faith in human decency shrinks the movie; sometimes the good is the enemy of the great. But if he hasn't quite captured the Dionysian madness of his subject what Mr. Crowe has done is nonetheless remarkable. He has made a movie about sex, drugs and rock 'n' roll that you would be happy to take your mother to see.

Running time: 202 minutes.

WITH: Billy Crudup (Russell Hammond), France McDormand (Elaine Miller), Kate Hudson (Penny Lane), Jason Lee (Jeff Bebe), Patrick Fugit (William Miller), Zooey Deschanel (Anita Miller)

13

Literatura

Herta Muller,

E

Constantin Roman

Nobel Sarira bidaia

z zegoen faboritoen artean, ezustekoa izan zen: Herta Müllerrek Literatura Nobel Saria irabazi izanak hautsak harrotu ditu Errumanian. Alemanieraz mintzatzen den gutxiengokoa, Ceaucescuren diktaduratik ihes egin zuen Alemaniara, baina han ere asko borrokatu behar izan zuen. Ezohiko idazle honen bizitzako zailtasun handi eta txikiak dituzu jarraian.

14

Liztor habia ostikatu zuen herrixkako neska Zenbait arrazoirengatik, Herta Müller (1953an jaioa) Nobel Sariaren ezohiko irabazlea da. Arrazoi horietako batzuek, nahitaez, polemika eta eztabaida sutsuak pizten dituzte, ez soilik Alemanian, haren adopziozko herrialdean, baita Errumanian ere, jaioterrian. Müller “ezohiko” irabazlea da, azken 100 urteetan hamabi emakumek soilik lortu dutelako Literatura Nobel Saria. Gainera, Banat probintziako suabiar alemanen gutxiengokoa da Müller; alegia, arazo asko izan dituen Alemaniako gutxiengo etniko batekoa.

Horrez gain, Nobel Saria Solzhenitsyni eman ziotenetik, ez zaio sari hori eman Ekialdeko Europako diktaduraren baten menpeko errepresioa jorratu duen inori, eta horregatik bakarrik, Müllerren aukeraketa esanguratsua da.

Azkenik, errumaniar ikuspegitik, Müller txiki izatea

ren konplexua apenas onartzen duen herrialde batetik dator (Belgika edo Irlanda bezala, edo, agian Euskal Herria), oso gutxitan ulertua eta askotan gaizki ulertua izan den herrialde batetik. Bere literatura ekoizpenari esker, bederen, Müllerrek pertzepzio hori alda dezake: Nobel Sarirako izendatua izateagatik soilik, Errumania albiste da, eta albiste horrek zerikusi gutxi du iraganeko estereotipoekin. Izan ere, banpiroekin, umezurztegiekin, giza trafikoarekin, giza eskubideen urraketarekin eta antzekoekin lotu izan da herrialdea orain artean. Gaur egun, eta azken hogei urteetan, Nicolae Ceaucescu zapataridiktadorearen amaieratik, Errumania modernoak dilema honi egin behar dio aurre: ez hain beste iraganari aurre egitea eta iragana onartzea, baizik eta iragan hori nola estali eta atzean utzi. Testuinguru horretan, Mü-

ller bazter nahaslea da, gai hori jorratzen duelako, eta zuzen-zuzenean aurre egiten dielako aldaketak egiteko gai izan baina horretarako adorerik ez dutenei: Müller liztor habia ostikatu zuen neska da!

Müllerren herrikideen jazarpena II Mundu Gerraren ondoren 1930eko hamarkadako ekonomia depresioaren ondoren, errumaniar-aleman askok nazionalsozialismoa eredutzat hartu zuten. Reichetik kanpo bizi ziren alemaniar gutxiengoak bereganatu Hitlerrek eta errumaniar-alemanak Alemaniako armadetan borrokatu ziren ekialdeko frontean, errumaniar nazionalitateari eutsita. Hertaren aita bizirik atera zen gerratik, ama Siberiara bidali zuten, eta gainerako senideak berriz, Baragan ordokietara erbesteratu zituzten, Danubio Beheko

Literatura estepa gogor eta babesgabee- mendua errotu zen nigan. Nire arabiar ikasleen emagaldua izatara. Han, desjabetutako erru- familiako guztiak gaitz bereaz tea, kosmetikoen truke [erregimaniar nekazariak lohizko jota zeuden”. men komunistan, funtsezkotzat etxoletan bizi ziren. Lurra eta et1968an, Müllerrek hama- jotzen ez ziren edertasun proxeak konfiskatu zizkieten eta ez bost urte zituenean, errusiar duktuak ez zeuden dendetan]. zieten Banatera itzultzen utzi tankeek Txekoslovakia inbaditu Esan nion ez nuela arabiar ikas1953ra arte, bizitza hutsetik zuten, demokraziaren aldeko lerik ezagutzen, baina berak hastera, Stalin hil eta gero izan- txekoslovakiarren ahalegina za- hogei ere aurkituko zituela dako liberalizazio partzialaren paltzeko. Une horretan, sentitu erantzun zidan, nire aurka lekuondoren. Herta Müller urte ho- zuen Müllek o t z a rretan jaio zen, eta aldi horrek rrek zerbait “Nire familian, kide bakoit- emateko. oso eragin handia izan zuen egin behar Gero, polierrumaniar haurrarengan. Garai zuela. Beraz, zak bere barne bizitza pri- zia argalak horiek gordin-gordin deskribat- alemaneraz atea ireki zen ditu idazleak: “Nire familian, m i n t z a t z e n batua uharte bat balitz zuen, joakide bakoitzak bere barne bi- ziren ikasten uzzitza pribatua uharte bat balitz leen elkarte bezala bizi zuen” teko, nire bezala bizi zuen. 1950eko ha- klandestino nortasun markadan, estalinismoaren ga- batean sartu zen, Aktions- agiria lurrera bota zuen eta ostiraian, horrelakoxea zen bizitza gruppe Banat izenekoan. Secu- kada bat eman zidan atzealherrixka bakartu honetan, non ritatea berehala infiltratu zen dean: belar gainean erori kale nagusiak asfaltorik ere ez elkarte horretan. Gero, atxiloke- nintzen, zuhaixka batzuen atzuen. Baina, gure herrixka, ba- tak, galdeketak eta etengabeko zean. Zakur batek bezala egin kartuta egon arren, ezin zen na- zaintza etorri ziren. Alemaniako nuen botaka, burua altxatu tura erreserba baten moduko kantu herrikoiak abestea eta gabe”. zerbait izan eta ezin zuen politi- Alemaniako literatura irakurtzea Ceaucescuren Errumakaren gorabeheretatik isolatuta ekintza susmagarriak ziren eta nian, erbestera joatea zen Herta egon. Hemen, hiruzpalau akti- erreprimitu egiten zituzten. Une Müllerren aukera bakarra. Jaiobista politikok herrixka osoa horretatik aurrera, Müller Secu- territik alde egiteko erabakia kontrolpean zuten. Hiritik etorri- ritatearen jomuga izan zen. Az- hartzea ez zen erraza izan, takoak ziren. Ikasten amaitu on- kenean, Timisoarako baina amore emateko zorian doren, herrixka galdu honetara Unibertsitatean lizentziatu zen, zegoen, eta berarentzat, gaibidali zituzten, beren kontrolat- eta irakasle bihurtu. Baina Se- nera, bizirik irautea zegoen jozaile ibilbicuritateak ko- koan. Ez zen “errefuxiatu d e a “Poliziak leporatu zidan, l a b o r a t z a i l e ekonomikoa”, errefuxiatu politihasteko, izateko eskatu, koa zen, alemaniar leinuko errunork me- besteak beste, arabiar Müllerrek uko maniarra, bere balio hatxu, galegin, eta lan- moralengatik eta diktadurari deketa eta ikasleen emagaldua iza- postua galdu aurre egiteagatik jazarria. Egoatxiloketa zuen. Ogibide- era horretan, Errumaniatik 35 g e h i a g o tea, kosmetikoen truke “ rik gabe geratu urte zituela alde egitean, Mülleegingo. 405 zen: “Egun ba- rren bagajea ez zen mugatu etxeko eta 1.500 biztanleko he- tean, ile-apaindegira nindoala, arauek agindutako 80 kiloetara, rrixka zen gurea. Bakoitza bere norbaitek besotik heldu zidan askoz maleta astunagoa, ikusegauzez baino ez zen ardurat- bat-batean: polizia zen, eta in- zina, atera baitzuen gaulan, dikzen, eta beldurrez bizi ginen. guruko etxebizitza bloke bateko taduraren menpe jasandako Inor ez zen ausartzen horretaz sotora eraman ninduen. Han, errepresioaren oroimen mingahitz egiten. Beldurraren esana- hiru gizon zeuden nire zain. rriez betetako maleta. hia ulertzeko oso ume txikia Haien buru zela zirudienak lenintzen arren, beldurraren senti- poratu zidan, besteak beste,

15

SALA ROCKSTAR LIVE Megapark Barakaldo

! e v i L

Urtarrilak 16