Danie z Kotła – Kociołek z boczniakami i jarmużem

PRZEPISY ZE SZPARAGAMI

Grono szparagowych koneserów powiększa się z każdym sezonem. I nic w tym dziwnego, za wprowadzeniem szparaga lekarskiego (Asparagus officinalis) do wiosennego menu przemawia nie tylko jego smak i mała kaloryczność, ale także bogactwo substancji odpowiedzialnych za jego właściwości lecznicze.

SZPARAGI TEKST: NICOLE MICHALKIEWICZ ZDJĘCIA: MONIKA SZEFFLER, KATARZYNA SIERADZ

HISTORIA SZPARAGÓW Pierwszymi entuzjastami szparagów byli starożytni Egipcjanie. Dowodzą tego malowidła w grobowcach sprzed około 3 000 lat p.n.e. i zapisy w papirusach egipskich. Można jednak domyślać się, że szparag, jako roślina dziko rosnąca, był już znany człowiekowi pierwotnemu. Nazwa asparagus wprowadzona została przez starożytnych Greków i początkowo określała wszystkie młode pędy roślin. Z czasem dopiero przyjęła się jedynie dla znanych nam dzisiaj szparagów. Wielkim powodzeniem cieszył się asparagus w starożytnym Rzymie, od około III wieku p.n.e. Z tych czasów zachowały się opisy dotyczące jego uprawy. Ludwik XIV także był ich wielkim fanem. Nie mógł sprowadzać ich w zimie z odległych krain, kazał więc wybudować w pobliżu pałacu szklarnię, dzięki czemu mógł się nimi objadać przez cały rok. Aby uniknąć monotonii na stole, kazał służbie wymyślać nowe przepisy. Najbardziej lubił te opiekane w ogniu, podawane z królikiem z rożna albo marynowane z cielęciną w cytrynie i oliwie. Do Polski szparagi dotarły dopiero w XVIII w. i od razu zdobyły tutejsze podniebienia. Stały się kulinarnym przebojem tak dalece niezbędnym na szlacheckim stole, że dobrze urodzeni wybierając się w dłuższą podróż zaopatrywali swoje tabory w gąsiory wina, mięso, kasze i… szparagi. Wieziono je na wozach pełnych piasku, z którego na postojach wyciągano białe pędy.

UPRAWA W POLSCE I NIEMCZECH Obecnie największymi producentami szparagów są kolejno: Chiny, Peru, USA, Niemcy i Hiszpania. W Polsce szparagi uprawia się na areale około 1700 ha, co pozwala rocznie wyprodukować około 4000

ton tych warzyw. W większości są one jednak eksportowane zarówno w stanie świeżym, jak i przetworzonym. Około 65% towaru trafia do Niemiec, pozostała część do Holandii, Francji i Belgii. W maju i czerwcu szparagi przyciągają do Niemiec nie tylko polskich robotników, ale także rzesze turystów smakoszy. Badeński szlak szparagowy wiedzie przez niemal 140 km od szparagowej stolicy, czyli Schwetzingen, przez Karlsruhe, Rastatt do Scherzheim. Po drodze można się zatrzymać w Reilingen, by przespacerować się specjalną ścieżką edukacyjną i otrzymać dyplom szparagowego znawcy lub odwiedzić Bruchsal, gdzie zlokalizowany jest największy w Europie szparagowy bazar. Wszędzie – i na szparagowych polach, i w kolejno mijanych wsiach czy miasteczkach – można zajadać się wspaniałymi szparagami przyrządzanymi na różne sposoby i popijać je doskonałymi miejscowymi białymi winami.

RODZAJE SZPARAGÓW Na straganach najczęściej znajdziemy szparagi zielone i białe. Są także fioletowe, ale te pozostają u nas niemal nieznane. Kolor szparagów nie definiuje jednak ich przynależności gatunkowej, jest jedynie wynikiem różnic w nasłonecznieniu wschodzącego szparagowego pędu. Szparag rośnie pod ziemią, gdzie wytwarza kłącza, pędy wyrastające w pewnym momencie na powierzchnię to – z botanicznego punktu widzenia – kłącza podziemne. Ten sam szparag, rosnąc w ciemności pod ziemią, jest blady, leciutko kremowy. Gdy wysunie się na powierzchnię, pod wpływem promieni słonecznych zaczyna się zaróżawiać, a jeśli już rozwija się w pełnym świetle dnia, to zielenieje. Spór między zwolennikami białych i zielonych szparagów wciąż trwa. Admiratorzy zielonych twierdzą, że są one delikatniejsze,

zwolennicy białych twierdzą, że tylko one mają niepowtarzalny szparagowy smak, gdyż zielone za bardzo przypominają fasolkę.

WARTOŚCI ODŻYWCZE SZPARAGÓW Dzięki badaniom naukowym udało się poznać skład chemiczny szparaga i jego dobroczynny wpływ na organizm człowieka. Nie bez powodu przecież nasi przodkowie obdarzyli szparag gatunkową nazwą „lekarski”! Asparagus officinalis zawiera wiele wartości odżywczych np. witaminy z grupy B, odgrywające znaczącą rolę w metabolizmie cukrów, a także witaminy A, C i kwas foliowy. Zaś z minerałów: potas, fosfor, magnez i żelazo. Ponadto saponiny steroidowe, karotenoidy i flawonoidy, wykazujące właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Z licznych aminokwasów, obecnych w młodych pędach szparagów, najbardziej charakterystyczny jest kwas asparaginowy. Asparagina jest ważnym aminokwasem, biorącym udział w przekazywaniu bodźców w ośrodkowym układzie nerwowym, przyczynia się do poprawy koncentracji, ułatwia uczenie i zapamiętywanie. Polecana jest także osobom wyczerpanym fizycznie i psychicznie.

PODSUMOWANIE Szparag lekarski jest warzywem charakteryzującym się niską wartością energetyczną, przy równoczesnej wysokiej zawartości składników odżywczych, w tym biologicznie czynnych związków. Oprócz witamin (A, C, E, karotenoidów oraz z grupy B) pędy szparagów zawierają także łatwo strawne białka, cukry, składniki mineralne (fosfor, potas, jod, wapń, magnez, żelazo, cynk). Z kolei wśród swoistych substancji bioaktywnych kluczową rolę odgrywają saponiny sterydowe, kwasy hydroksycynamonowe, flawonoidy, fitosterole o właściwościach przeciwutleniających. Spożywanie tego warzywa bądź suplementowanych produktów żywnościowych (z udziałem wyciągów z produktów ubocznych handlowego przetwarzania pędów szparaga) może więc wspomagać leczenie zaburzeń trawiennych, chorób sercowo-naczyniowych, a także opóźniać procesy starzenia.

ŹRÓDŁA: Bates I., Sportowe kalorie, wyd. PZWL, Warszawa, 2017. Pawłowski A., Szeląg D., Naturalne leczenie, wyd. ARTI, Ożarów Mazowiecki, 2018. Cieślik E., Siembida A., Charakterystyka wartości odżywczej i właściwości prozdrowotnych szparaga lekarskiego (Asparagus officinalis L.), Postępy fitoterapii, 2011, 4. https://www.usda.gov/ https://www.doz.pl/czytelnia/a2646-Szparagi_8211_wlasciwosci_wartosci_odzywcze_i_ich_historia https://www.hellozdrowie.pl/artykul-fakty-o-szparagach-ktorych-mogles-nie-znac/

KANAPKA ZE SZPARAGAMI PRZEPIS I ZDJĘCIE: NATALIA JAKUBOWSKA

Liczba porcji: 2 Czas przygotowania: 15 minut

Składniki: 1 szalotka 1 pęczek zielonych szparagów 2 kromki ulubionego pieczywa 1 łyżka masła 1 łyżka oliwy 4 łyżki ricotty sól i pieprz kilka liści mięty

Przygotowanie: Szalotkę obieramy i kroimy w kostkę. Rozgrzewamy na patelni masło i oliwę, smażymy szalotkę 3 minuty. Szparagom odłamujemy zdrewniałe końcówki. Kroimy na mniejsze półcentymetrowe kawałki.

Dorzucamy na patelnię i całość smażymy 4 minuty. Doprawiamy solą i pieprzem. Kromki opiekamy w opiekaczu albo na patelni grillowej.

Pieczywo smarujemy ricottą i wykładamy smażone szparagi. Wierzch przyozdabiamy liśćmi mięty.