Doclife: Tο Ευ ζην της Άνοιξης by Documentonews

docLife Documento Κυριακή 31 Mαρτίου 2019

Ειδική έκδοση για θέματα υγείας

Ευ Ζην Με υγεία και ευεξία την άνοιξη

Life ΕιδικήΕκδοση

Εφημερίδα έρευνας και άποψης Ιδιοκτησία

DOCUMENTO MEDIA Εκδότης

Κώστας Βαξεβάνης Διευθύντρια

Βάλια Μπαζού Διευθυντής Σύνταξης

Αλέξανδρος Παπασταθόπουλος Αρχισυνταξία Ειδικής Εκδοσης

Σταματία Μαρκέτου Creative Director

Διονύσης Θεοδόσης Ατελιέ

Λίλα Κούπριζα Mαρία Νίκα Αγγελική Σγούρου Νικήτας Φραγκάκης Υπεύθυνος Παραγωγής

Μάκης Βουδούρης Διόρθωση

Aπόλλων Λιακόπουλος Γεωργία Καρύδη Ελένη Κοψαχείλη

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ Υλοποιήσαμε ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο σε μνημονιακό πλαίσιο

Μελίνα Σ. Καριπίδου «Το αίσθημα της πείνας είναι υποκειμενικό»

Του Ανδρέα Ξανθού

Οι εαρινές ιώσεις είναι εδώ!

Ο,τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για τον πνευμονιόκοκκο

Ανοιξιάτικες αλλεργίες Της Ζωής Ι. Δεμέστιχα

Διατροφή, υπερβάλλον βάρος και η υγεία μας Του Kωνσταντίνου Μ. Συριάνου

Της Καρολίνας Ακινόσογλου

Καμπανάκι για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά

Οι μυοσκελετικές παθήσεις από την εργασία και τον τρόπο ζωής Του Κωνσταντίνου Αθανασόπουλου

Αυξημένα κατά 50% στην Ελλάδα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

Του Θάνου Ασκητή

Γιώργος Μαστοράκος «Η μόνη προδιάθεση στον θυρεοειδή είναι κληρονομική»

Κίνδυνος–θάνατος τα ποτά «μπόμπες»

Πρώτη φορά κατοικίδιο στο σπίτι μας

22-23 24

H άνοια και η νόσος αλτσχάιμερ σήμερα

Hangover, αυτή η μάστιγα της απερισκεψίας

Πρωτάρηδες στην… άσκηση

Της Παρασκευής Σακκά

Tου Παναγιώτη Α. Βαραγιάννη

Σωτήρης Γιαννόπουλος «Ο φόβος για το αναπηρικό καροτσάκι είναι απομακρυσμένος»

Της Xρυσούλας Παπαδοπούλου

Στον κτηνίατρο… επειγόντως

Θεραπεία με γέλια

Σύμβουλος Διοίκησης

Γιώργος Φλωράς Εμπορική Διεύθυνση

Βανέσσα Δροσάτου Υποδοχή Διαφήμισης

211 103.1504 Εκτύπωση

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΕ Διανομή

Αργος ΑΕ Κολωνού 12-14 104 37, Αθήνα

ΤΗΛΈΦΩΝΟ

211 103.1500

Το ευ ζην της άνοιξης

έλευση της άνοιξης και το τέλος του χειμώνα σηματοδοτούν συνήθως μια θετική αλλαγή διάθεσης στους περισσότερους ανθρώπους. Λίγο η μέρα που έχει μεγαλώσει, λίγο η άνοδος της θερμοκρασίας και η αναγέννηση της φύσης συνθέτουν το ανοιξιάτικο σκηνικό. Ωστόσο η άνοιξη πολλές φορές συνοδεύεται από αρνητικές καταστάσεις για την υγεία. Οι εαρινές ιώσεις και οι αλλεργίες ταλαιπωρούν χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο. Στην παρούσα ειδική έκδοση του

www.documentonews.gr info@documentonews.gr

Documento ειδικοί εξηγούν ποιες είναι αυτές οι παθήσεις που ταλαιπωρούν χιλιάδες ασθενείς, ποιες ηλικιακές ομάδες αφορούν, πώς μπορεί κάποιος να προστατευτεί ή να τις αντιμετωπίσει. Επίσης την άνοιξη παρατηρείται το φαινόμενο ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι να αποζητούν τη φυσική άσκηση και να ξεκινούν δίαιτα προκειμένου να χάσουν τα κιλά του χειμώνα. Οι ειδικοί προειδοποιούν για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι «γρήγορες» δίαιτες και τα φαρμακευτικά σκευάσματα και μας καθοδηγούν στη διαδικασία της ισορροπημένης διατροφής.

Παράλληλα παρακολουθούμε τις τελευταίες εξελίξεις για ασθένειες που αφορούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Θυρεοειδής, πνευμονιόκοκκος, παιδικός διαβήτης και άνοια. Μαθαίνουμε για τις μυοσκελετικές παθήσεις λόγω της δουλειάς και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Δεν παραλείπουμε να μάθουμε για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που την επικινδυνότητά τους φαίνεται να αγνοούν οι νεότεροι και όχι μόνο, αφού τα ποσοστά των νοσούντων εκτινάχθηκαν τα τελευταία χρόνια.

Και βέβαια βγαίνουμε για να διασκεδάσουμε προσέχοντας την ποιότητα και την ποσότητα των αλκοολούχων ποτών. Κανένας δεν θέλει να ξυπνήσει με hangover! Πόσο έτοιμοι είμαστε να υιοθετήσουμε ένα κατοικίδιο; Ας κάνουμε το τελικό τεστ! Και μια έκπληξη για γέλια! Η γελωτοθεραπεία έχει βρει οπαδούς και στην Ελλάδα και σύντομα η χώρα θα αποκτήσει τον πρώτο σύλλογο γελωτολόγων! Σε κάθε περίπτωση η άνοιξη είναι μια από τις ομορφότερες εποχές του χρόνου. Ας λάβουμε τα μέτρα μας και ας την απολαύσουμε!

Ρεπορτάζ – Επιμέλεια Βασίλης Ανδριανόπουλος • Αντιγόνη Μιχοπούλου • Λαμπρινή Παπαδοπούλου • Νίκος Σπυρόπουλος • Βαγγέλης Τριάντης

Life ΕιδικήΕκδοση

Υλοποιήσαμε ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο σε μνημονιακό πλαίσιο Του Ανδρέα Ξανθού

Ο Ανδρέας Ξανθός είναι υπουργός Υγείας

μεγάλη εικόνα στην πολιτική υγείας είναι ότι καταφέραμε στο ίδιο μνημονιακό πλαίσιο, με τους ίδιους δημοσιονομικούς περιορισμούς και σε πολύ δύσκολες συνθήκες να υλοποιήσουμε ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο που είχε προτεραιότητα την καθολική υγειονομική κάλυψη των πολιτών και την εγγυημένη πρόσβαση των ανασφάλιστων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη σοβαρή ενίσχυση των νοσοκομείων με προσωπικό και πόρους, την «ηθικοποίηση» και εξυγίανση του συστήματος υγείας και την προώθηση θεσμικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ), την επείγουσα ιατρική, την πολιτική για τον καρκίνο, την αναδιοργάνωση της δημόσιας υγείας (ΕΟΔΥ), τη φαρμακευτική πολιτική, την ιατρική εκπαίδευση και τα δικαιώματα των ασθενών. Η αντιστροφή της συρρίκνωσης του ΕΣΥ και η διεύρυνση του «δη-

μόσιου χώρου» στην υγεία σε περίοδο λιτότητας, η μείωση των υγειονομικών ανισοτήτων και η ισότιμη φροντίδα των πολιτών ανεξάρτητα από εργασία, ασφάλιση, εισόδημα και καταγωγή είναι ένα προοδευτικό και αντινεοφιλελεύθερο σχέδιο που έχει τη σφραγίδα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν, επειδή ακριβώς διασφάλισε μέσα στην κρίση και στα μνημόνια την επιβίωση και την προσβασιμότητα του δημόσιου συστήματος υγείας, επειδή απέδειξε ότι έχει και την πολιτική βούληση και την ικανότητα να αλλάξει το τοπίο στην υγεία, είναι η πολιτική δύναμη που έχει την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα να παρουσιάσει στην κοινωνία ένα σχέδιο για την επόμενη μέρα στην υγεία που να καλύπτει με μεγαλύτερη επάρκεια τις ανάγκες των ανθρώπων. Ποιες είναι οι βασικές πολιτικές προτεραιότητες αυτού του σχεδίου; Καθημερινή ενίσχυση της πολιτικής της καθολικής κάλυψης και της ισότητας στην υγεία, με σταδιακή υπέρβαση των περιορισμών της λιτότητας.

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Προώθηση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ και του θεσμού του οικογενειακού γιατρού, σταδιακή ανάπτυξη των νέων δημόσιων δομών (ΤΟΜΥ), συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα μέσω συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ με ελευθεροεπαγγελματίες γιατρούς, ανάπτυξη κινητών ομάδων υγείας (ΚΟΜΥ) για οργανωμένες υπηρεσίες πρόληψης και πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε νησιωτικές και απομακρυσμένες περιοχές, με τελικό στόχο την ολοκληρωμένη, τομεοποιημένη και δωρεάν υγειονομική φροντίδα σε κάθε περιοχή της χώρας. Αναβάθμιση της επείγουσας ιατρικής, οργάνωση των τμημάτων επειγόντων περιστατικών (ΤΕΠ) ως αυτόνομων τμημάτων (επιστημονικά – οργανωτικά-λειτουργικά) με μόνιμο και εξειδικευμένο προσωπικό στην επείγουσα νοσοκομειακή φροντίδα, ολοκληρωμένη και συντονισμένη διαχείριση των επειγόντων περιστατικών σε συνεργασία με ΕΚΑΒ-ΕΚΕΠΥ. Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της μετάβασης από το ασυλικό μοντέλο θεραπείας στην πρωτοβάθμια και κοινοτική φροντίδα ψυχικής υγείας. Θεσμική αναδιοργάνωση του ΕΣΥ [νέοι οργανισμοί στις υγειονομικές περιφέρειες (ΥΠΕ) – νοσοκομεία – κέντρα υγείας – εποπτευόμενοι φορείς], διαφανής διακυβέρνηση του συστήματος υγείας, ενσωμάτωση αξιόπιστων δεικτών παρακολούθησης του κόστους και αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Διεύρυνση της παρουσίας του δημόσιου τομέα στο πεδίο της μετανοσοκομειακής φροντίδας – αποθεραπείας – αποκατάστασης με στοχευμένη ενίσχυση των ΚΕΦΙΑΠ και αύξηση των διαθέσιμων δημόσιων κλινών αποκατάστασης. Αναβάθμιση της ιατρικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στο επίπεδο της ειδικότητας, νέο πλαίσιο για τα ιατρικά συνέδρια και τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των γιατρών. Καθολική και ισότιμη πρόσβαση στα αναγκαία φάρ-

04 05

06 07

μακα μέσω της αξιολόγησης και της διαπραγμάτευσης προσιτών τιμών αποζημίωσης για τα καινοτόμα και ακριβά φάρμακα, αξιόπιστα θεραπευτικά πρωτόκολλα και μητρώα ασθενών, αλλαγές στην τιμολογιακή – αποζημιωτική πολιτική με στόχο τη διατήρηση στην αγορά αξιόπιστων φτηνών φαρμάκων και την ευχερή πρόσβαση στις νέες θεραπείες, αλλά και τη μείωση της οικονομικής συμμετοχής των πολιτών στο κόστος. Εμφαση στις πολιτικές δημόσιας υγείας (εμβολιασμοί, επιτήρηση της μικροβιακής αντοχής, κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία, υγειονομική φροντίδα προσφύγων – μεταναστών – ευάλωτων ομάδων, πολιτικές μείωσης της βλάβης των τοξικοεξαρτημένων). Εθνική στρατηγική για τον καρκίνο και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Σχέδιο για την αντιστροφή του brain drain, κίνητρα για την παραμονή των νέων γιατρών στη χώρα, πλάνο προσλήψεων μόνιμων γιατρών ΕΣΥ σε βάθος τετραετίας, ειδική μέριμνα για την κάλυψη κενών στις άγονες και νησιωτικές περιοχές. Εμφαση στα δικαιώματα και στην αξιοπρέπεια των ασθενών – θεσμικές αλλαγές για την εξάλειψη των φαινομένων διαφθοράς και οικονομικής εκμετάλλευσης του αρρώστου. Επειδή η υγεία είναι πρωτίστως υπόθεση ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, επειδή στη δημόσια υγεία και στο κοινωνικό κράτος αναδεικνύονται με μεγαλύτερη σαφήνεια οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ προοδευτικής και συντηρητικής πολιτικής, ο χώρος αυτός αποτελεί προνομιακό πεδίο προγραμματικών συγκλίσεων ανάμεσα σε δυνάμεις της Αριστεράς και της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Οσοι μιλούν για στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, ειδικά στην υγεία, απλώς υιοθετούν τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική της εκχώρησης της δημόσιας περίθαλψης στην ανεξέλεγκτη αγορά και τη διεύρυνση των υγειονομικών ανισοτήτων.

10 11 12

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Οι εαρινές ιώσεις είναι εδώ! Περίπου 150 ιοί συνεχίζουν να μας ταλαιπωρούν και την άνοιξη

Επιμέλεια

Βασίλης Ανδριανόπουλος πορεί να θεωρούµε ότι οι ιώσεις την άνοιξη δεν αποτελούν και τόσο συχνό φαινόµενο, εντούτοις, όπως ανέφερε στο Documento η ειδική παθολόγος Αναστασία Μοσχοβάκη, «πάνω από 150 αντιγονικά διαφορετικοί ιοί, όπως ρινοϊοί, ιοί παραϊνφλουέντζας, αδενοϊοί, προκαλούν αναπνευστικές ιώσεις κατά την άνοιξη. Οι εαρινές αναπνευστικές ιώσεις στην τυπική τους µορφή κάνουν κύκλο τριών µε επτά ηµερών ανάλογα µε το είδος της ίωσης, εκδηλώνονται µε πονόλαιµο, µπούκωµα, βήχα, πυρετό και µεταδίδονται µε την αναπνοή και µολυσµένα αντικείµενα». Ανθεκτική κατά τη διάρκεια της άνοιξης είναι όµως και η γρίπη, «που ταλαιπώρησε µεγάλο µέρος των συµπολιτών µας κατά τον χειµώνα» και η οποία «συµπορεύεται µε ποικίλους αναπνευστικούς ιούς έως και τον Απρίλιο. Αντίστοιχα αυξηµένη είναι και η επίπτωση της ιογενούς γαστρεντερίτιδας κατά την άνοιξη, η οποία προκαλείται από ποικίλους ιούς όπως νοροϊούς, ροταϊούς, αδενοϊούς. Η γαστρεντερίτιδα εκδηλώνεται µε έµετο, κοιλιακό πόνο, κακουχία, πυρετό, διάρροια, ήπια συµπτώµατα που διαρκούν µία έως πέντε ηµέρες εφόσον δεν υπάρξουν σοβαρές επιπλοκές ή ιδιαιτέρως επιθετικά παθογόνα (π.χ. ιοί ηπατίτιδας)». Τα περισσότερα λοιµώδη παθογόνα εισέρχονται στον οργανισµό «µέσω της πόσης µολυσµένου νερού ή βρώσης µολυσµένων τροφίµων. Οταν η αντίδραση του οργανισµού έναντι του βλαπτικού ιού δεν είναι επαρκής, σοβαρές επιπλοκές απειλητικές για τη ζωή µπορεί να εµφανιστούν λόγω των αναπνευστικών ή των γαστρεντερικών ιώσεων, όπως είναι η σήψη, η αφυδάτωση, η καρδιακή ανεπάρκεια». Θερμοκρασία και ιώσεις Αναφορικά µε τους λόγους που παρατηρείται έξαρση των αναπνευστικών ιώσεων και της γαστρεντερίτιδας κατά την άνοιξη, η κ. Μοσχοβάκη υπογράµµισε ότι «οι µεταπτώσεις της θερµοκρασίας και της υγρασίας ευνοούν ποικίλους

αναπνευστικούς ιούς κατά τη διάρκεια της άνοιξης, µε αποτέλεσµα οι αναπνευστικές ιώσεις να είναι συνηθισµένες. Παράλληλα αυξάνεται η συγκέντρωση της γύρης στην ατµόσφαιρα, µε αποτέλεσµα να προκαλούνται ποικίλες αλλεργικές αντιδράσεις σε συµπολίτες µας και οίδηµα παραρρινίων κοιλοτήτων, που ευνοεί τις επιµολύνσεις από παθογόνους µικροοργανισµούς. Η αύξηση της περιβαλλοντικής θερµοκρασίας, τα έντοµα και η στροφή στην κατανάλωση ψυχρότερων εδεσµάτων ευθύνονται για την παράλληλη αύξηση των περιστατικών ιογενούς γαστρεντερίτιδας». Σχετικά µε την αντιµετώπιση των ιώσεων την άνοιξη η κ. Μοσχοβάκη συµβουλεύει πως «επί προσβολής συνιστάται συµπτωµατική αγωγή, επαρκής ενυδάτωση, ιατρική παρακολούθηση. Η πρόληψη είναι σηµαντική». Ακόµη, «συνιστάται καλό και συχνό πλύσιµο των χεριών τουλάχιστον επί 25 δευτερόλεπτα έπειτα από συναλλαγές, χειραψίες, παραµονή σε χώρους συναθροίσεων πριν από το φαγητό και µετά την αφόδευση», ενώ για την πρόληψη των αναπνευστικών ιώσεων συνιστάται επιπροσθέτως «καλός αερισµός των χώρων, καλή συντήρηση κλιµατιστικών συστηµάτων, αποφυγή συνωστισµού και πασχόντων από λοίµωξη αναπνευστικού συστήµατος, φροντίδα για τα ατοµικά σκεύη και τα είδη υγιεινής (π.χ. πετσέτες), αποφυγή επαφής ακάθαρτων χεριών µε µύτη, στόµα, µάτια». Για την πρόληψη των γαστρεντερικών ιώσεων συνιστάται επιπροσθέτως «αποφυγή έκθεσης τροφίµων σε έντοµα, καλό πλύσιµο και ψήσιµο των τροφών, αποφυγή κατανάλωσης µη παστεριωµένων γαλακτοκοµικών προϊόντων και αµφιβόλου προελεύσεως ποτών ή τροφίµων, καλή συντήρηση τροφίµων, εµβολιασµός µε εµβόλιο ηπατίτιδας Α σε περίπτωση συστηµατικής εστίασης σε εστιατόρια, σχολαστική τήρηση κανόνων υγιεινής κατά την προετοιµασία του φαγητού. Η αποφυγή λήψης άσκοπης αντιβίωσης που αυξάνει την ανθεκτικότητα των µικροβίων, η µεσογειακή διατροφή, η καλή φυσική κατάσταση και η αποχή από το κάπνισµα ενισχύουν την άµυνα του σώµατος». Γρίπη και αντιμετώπιση «Στην τυπική της µορφή η γρίπη έχει πιο θορυβώδη εικόνα συγκριτικά µε τις αναπνευστικές ιώσεις, µε

«Οι μεταπτώσεις της θερμοκρασίας και της υγρασίας ευνοούν την έξαρση των αναπνευστικών ιώσεων και της γαστρεντερίτιδας» Αναστασία Μοσχοβάκη Ειδική παθολόγος

έντονα συστηµατικά συµπτώµατα: υψηλός πυρετός, µυαλγίες, κόπωση, πονοκέφαλος. Η νόσος γενικά λύεται εντός δύο έως πέντε ηµερών. Ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών είναι υψηλότερος στην περίπτωση της γρίπης συγκριτικά µε τις τυπικές αναπνευστικές ιώσεις της άνοιξης. Το στέλεχος της γρίπης που σάρωσε τη χώρα κατά τον χειµώνα είναι ιός µε υψηλή µολυσµατικότητα και αναµένεται να ταλαιπωρήσει ακόµη αρκετούς συµπολίτες µας. Ωστόσο η δραστηριότητα της γρίπης όσο αυξάνεται ο δείκτης ανοσίας του πληθυσµού βαίνει µειούµενη». Για τη γρίπη «ισχύουν τα γενικά µέτρα αντιµετώπισης που ισχύουν για τις αναπνευστικές ιώσεις. Συµπτώµατα υψηλού κινδύνου που χρήζουν άµεσης ιατρικής διερεύνησης είναι οι σπασµοί, η ταχύπνοια, η κυάνωση, η ασυνήθιστη επιδείνωση της διανοητικής κατάστασης, η ασυνήθιστη επιδείνωση της διούρησης, το σφύριγµα της αναπνοής, ο παρατεταµένος πυρετός ή τα παρατεταµένα συµπτώµατα, ο πυ-

ρετός που δεν ανταποκρίνεται στα αντιπυρετικά, ο πυρετός που συνοδεύεται από έντονο ασυνήθιστο ρίγος και πόνους, ο πυρετός που ενώ βρίσκεται σε φάση κάµψης υποτροπιάζει, η δύσπνοια, ο έντονος πονοκέφαλος που συνοδεύεται από έµετο ή αυχενική δυσκαµψία, ο πόνος στο στήθος, η πυώδης απόχρεµψη, ο πόνος στο αυτί, το επίµονο αίσθηµα καρδιακών παλµών, η επίµονη φωτοφοβία, η έντονη µυαλγία». Οµάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρές επιπλοκές είναι «οι άνθρωποι ηλικίας 65 ετών και άνω, οι ηλικιωµένοι, τα µωρά, οι πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις που προκαλούν εξασθένηση του οργανισµού (π.χ. διαβήτης, χρόνια έκθεση σε κάπνισµα, χρόνιες πνευµονοπάθειες, καρδιακά νοσήµατα), οι άνθρωποι µε δείκτη µάζας σώµατος (ΒΜΙ) >40, οι έγκυες. Οι οµάδες υψηλού κινδύνου που δεν έχουν νοσήσει από γρίπη κατά τον χειµώνα, δεν έχουν κάνει το εµβόλιο γρίπης κατά το φθινόπωρο και δεν έχουν αντενδείξεις πρέπει να εµβολιαστούν για τη γρίπη άµεσα».

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Ανοιξιάτικες αλλεργίες Της Ζωής Ι. Δεμέστιχα

Η δρ Ζωή Ι. Δεμέστιχα είναι αλλεργιολόγος παίδων και ενηλίκων και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας

ίναι πλέον εμφανής η τεράστια αύξηση παγκοσμίως των αλλεργικών νοσημάτων. Ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας στον οποίο σημειώθηκαν η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης, η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, η εξάλειψη τόσων νόσων που ταλαιπωρούσαν την ανθρωπότητα και συγχρόνως εμφανίζεται η αλλεργία. Η αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων παγκοσμίως οφείλεται στη γενετική προδιάθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες –κλιματική αλλαγή, ατμοσφαιρική ρύπανση– αλλά και στον τρόπο διαβίωσης (δυτικού τύπου τρόπος ζωής). Το ανοσιακό σύστημα του ανθρώπου είναι υπεύθυνο για την προστασία του οργανισμού από βλαπτικούς παράγοντες. Αυτός είναι και ο λόγος που το ανοσοποιητικό σύστημα εκπαιδεύεται και προπονείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου ώστε να αμύνεται στους βλαπτικούς παράγοντες και να επιβιώνει. Ωστόσο η αύξηση των αλλεργιών δεν έχει εξηγηθεί πλήρως. Η επικρατέστερη άποψη είναι πως η ραγδαία εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου (με την ανακάλυψη των αντιβιοτικών και την αποστειρωμένη καθημερινότητα μακριά από το μικροβιοφόρο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή τη διακοπή της επαφής του οργανισμού με τα μη παθογόνα μικρόβια – τα φιλικά μικρόβια) προκάλεσε αυτή την εκτροπή και την ανισορροπία στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Αποτέλεσμα είναι το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αντιδρά αμυντικά και επιθετικά σε ουσίες μη βλαπτικές για τον άνθρωπο. Τέτοιες ουσίες είναι και τα αλλεργιογόνα. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και το Χονγκ Κονγκ το ποσοστό του πληθυσμού που πάσχει

από αλλεργία είναι πάνω από 50%. Λόγω της ανθοφορίας των φυτών την άνοιξη αυξάνεται το αλλεργιογονικό φορτίο της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα η έκθεση του πληθυσμού σε αυτό να προκαλεί εμφάνιση των αλλεργικών νοσημάτων. Οι αλλεργίες που εμφανίζονται συχνότερα τους ανοιξιάτικους μήνες είναι αυτές του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, η αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα. Η αλλεργική ρινίτιδα επηρεάζει περίπου το 20% του συνολικού πληθυσμού, γεγονός που την καθιστά την πιο διαδεδομένη χρόνια μη μεταδοτική νόσο. Συνήθως συνυπάρχει με την αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Το αλλεργικό άσθμα αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει περίπου 300 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, αφορά δε άτομα στην παραγωγική ηλικία σε ποσοστό 4-7%, ενώ στα παιδιά το ποσοστό είναι 1520%. Το άσθμα είναι φλεγμονώδης διαταραχή που οδηγεί σε στένωση των αεραγωγών. Θεωρείται δε ότι το 45% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα θα εμφανίσει αλλεργικό άσθμα. Τα μείζονα αλλεργιογόνα στη χώρα μας είναι τα αγρωστώδη (γρασίδια δημητριακά), η παριετάρια, η ελιά και τα ακάρεα σκόνης. Η έκθεση σε κάποιο αλλεργιογόνο μπορεί να προκαλέσει άμεση εμφάνιση συμπτωμάτων από τη μύτη, τους οφθαλμούς και τους πνεύμονες που είναι τα όργανα-στόχος των αεροαλλεργιογόνων. Τα συμπτώματα που προκαλεί η αλλεργική ρινίτιδα είναι καταρροή, φτερνίσματα, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) και κνησμός (φαγούρα) στον ρινοφάρυγγα και στα αυτιά. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα παρουσιάζεται με κνησμό, ερυθρότητα (κοκκίνισμα) οφθαλμών, δακρύρροια και φωτοφοβία. Το αλ-

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά αμυντικά και επιθετικά σε ουσίες μη βλαπτικές για τον άνθρωπο

λεργικό βρογχικό άσθμα ποικίλλει σε συμπτωματολογία ανάλογα με το πόσο βαρύ είναι και εμφανίζεται με βήχα, συριγμό στην αναπνοή, δύσπνοια, βάρος στο στήθος. Ο αλλεργιολόγος θα διαπιστώσει σε τι ακριβώς είστε αλλεργικοί μέσω των δερματικών δοκιμασιών διά νυγμού, τα γνωστά «αλλεργικά τεστ». Τα αλλεργικά τεστ γίνονται για να τεκμηριωθεί αιτιολογικά η νόσος και για να βοηθηθεί ο ασθενής με ειδική και εξατομικευμένη θεραπεία. Η συμπτωματική προεποχιακή και εποχιακή θεραπεία (ρινικά στεροειδή, ρινικά αντιισταμινικά, κολλύρια, αντιισταμικά δισκία) βοηθά στον έλεγχο των συμπτωμάτων. Λύση παρέμβασης και απαλλαγής του ασθενούς από τα συμπτώματά του είναι να υποβληθεί σε ανοσοθεραπεία ή εμβόλια απευαισθητοποίησης (χορήγηση μικρών, προοδευτικά αυξανόμενων δόσεων του αλλεργιογόνου), με σκοπό την επίτευξη ανοσολογικής ανοχής, έτσι ώστε να αρχίσει ο οργανισμός να απαντά στο αλλεργιογόνο με φυσιολογικό μηχανισμό. Επίσης, νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω της χορήγησης βιολογικών παραγόντων υπόσχονται ύφεση των συμπτωμάτων του άσθματος. Μια άλλη αλλεργική οντότητα δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή του ανθρώπου είναι η αναφυλαξία/αλλεργικό σοκ από τσίμπημα μέλισσας ή σφήκας (υμενόπτερα). Το ποσοστό των ευαισθητοποιημένων ανθρώπων είναι 10-30% ενώ των μελισσοκόμων φτάνει το 30-60%. Η φυσιολογική αντίδραση στο τσίμπημα ενός υμενόπτερου είναι ήπιος κνησμός και ερυθρότητα με οίδημα τοπικά, που υποχωρούν γρήγορα. Σε περίπτωση όμως που κάποιος είναι αλλεργικός, η αντίδραση μπορεί να είναι βαρύτερη έως και επικίνδυνη. Εκτός από τα συμπτώματα από το δέρμα υπάρχουν συμπτώματα και από άλλα συστήματα του οργανισμού (αναπνευστικό, πεπτικό), ενώ η καρδιαγγειακή συμμετοχή σημαίνει βαριά επικίνδυνη αλλεργική αντίδραση. Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ χάνουν τη ζωή τους 40-100 άνθρωποι. Η διάγνωση γίνεται μόνο από τον ειδικό αλλεργιολόγο που, εκτός από το αναλυτικό ιστορικό και τον αιματολογικό έλεγχο, θα υποβάλει με ασφάλεια τον ασθενή και σε ειδικά τεστ για υμενόπτερα. Σημαντικό έργο του αλλεργιολόγου είναι η αξιολόγηση της όποιας αντίδρασης του ασθενούς έπειτα από τσίμπημα, έτσι ώστε να του δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες και τα απαραίτητα φάρμακα για την αντιμετώπιση μιας αλλεργικής αντίδρασης. Επειδή το τσίμπημα είναι αιφνίδιο, ο ασθενής πρέπει να έχει μαζί του το σετ αντιμετώπισης που του έχει συστήσει ο αλλεργιολόγος. Αυτό περιλαμβάνει αντιισταμινικά, κορτιζονούχα σκευάσματα και αυτοενιέμενη αδρεναλίνη. Οι οδηγίες του αλλεργιολόγου για τα συμπτώματα που θα αφυπνίσουν τον ασθενή και για τη χρονική στιγμή που θα χρησιμοποιήσει τα φάρμακα είναι η σωτήρια λύση. Ας σημειωθεί πως οριστική λύση παρέχει η ανοσοθεραπεία, της οποίας τα ποσοστά επιτυχίας είναι στο 90-95%. Τέλος, η σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση των αλλεργικών νοσημάτων –με τη βοήθεια ειδικών αλλεργιολόγων για παιδιά και ενήλικες– έχει αποτέλεσμα η άνοιξη να γίνει ευχάριστη εποχή και για τους αλλεργικούς!

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

∆ιατροφή, υπερβάλλον βάρος και η υγεία µας Του Kωνσταντίνου Μ. Συριάνου

Ο Kωνσταντίνος Μ. Συριάνος είναι κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος, BSc, και γεωπόνος Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, BSc. Επιστημονικό Κέντρο Κλινικής Διαιτολογίας και Διατροφής Κιάτο Κορινθίας

ο υπερβάλλον βάρος και η παχυσαρκία ταλαιπωρούν ίσως το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού και η περίοδος προ του καλοκαιριού θέτει στα εν λόγω άτοµα µια ακόµη δοκιµασία «αντοχών απέναντι στο φαγητό» ή διαφορετικά τους δίνει ένα ακόµη άλλοθι για υπερφαγία. Η παραπάνω αµφιθυµική συµπεριφορά αποτελεί κοινό τόπο για τα περισσότερα άτοµα που αδυνατούν να διαχειριστούν το ζήτηµα του υπερβάλλοντος βάρους τους, για το οποίο έχουν γίνει πολλές έρευνες και έχουν χυθεί τόνοι από µελάνι. ∆ηλαδή, ενώ τα άτοµα µε πρόβληµα βάρους σκέφτονται «θέλω να χάσω κιλά», την ίδια στιγµή η επιθυµία τους αυτή υπονοµεύεται από τον ίδιο τους τον εαυτό µε τη σκέψη «θέλω να φάω γλυκό». Το φαινόµενο της παχυσαρκίας είναι πολυπαραγοντικό και όσον αφορά το κοµµάτι της ψυχολογίας παρατηρείται πως επικρατεί διαστρεβλωµένος τρόπος αντίληψης του θέµατος από τα ίδια τα άτοµα που πάσχουν από παχυσαρκία. Αρθρα µε συστάσεις σχετικά µε το τι να τρώµε για να µην παχύνουµε και διάφοροι «έξυπνοι» τρόποι για να ξεγελάσουµε τον εαυτό µας µε τα γλυκά αυτό που καταφέρνουν είναι να προάγουν και να συντηρούν αυτό τον λάθος τρόπο σκέψης, οδηγώ-

ντας ουσιαστικά στο αντίθετο, να ενοχοποιούν δηλαδή το γλυκό και τον ίδιο µας τον εαυτό, ενώ τελικά ο «ένοχος» δεν είµαστε ούτε εµείς ούτε το γλυκό αλλά ο τρόπος σκέψης µας. Καταρχάς ο έλεγχος του βάρους είναι θεωρητικά απλός. Απαιτεί την εξισορρόπηση πρόσληψης τροφής και δαπάνης ενέργειας σε µακροχρόνια βάση. Για πολλούς ανθρώπους αυτό απαιτεί ελάχιστη ή και µηδενική συνειδητή προσπάθεια. Οπως καταγράφουν όµως τα στατιστικά στοιχεία, για πάρα πολλούς ανθρώπους δεν είναι τόσο εύκολη υπόθεση. Ενώ λοιπόν ο υπέρβαρος/παχύσαρκος προσπαθεί να διαχειριστεί το πρόβληµα του βάρους του και να αντιµετωπίσει παράγοντες όπως προβλήµατα υγείας, φαρµακευτικές αγωγές, γονιδιακά ζητήµατα (τα οποία συνηγορούν στην αύξηση του βάρους), έχει απέναντί του µια κοινωνία η οποία προβάλλει και επιτάσσει ένα αποτυχηµένο µοντέλο τρόπου ζωής, κάνοντας το άτοµο να συντηρεί έναν λανθασµένο τρόπο αντίληψης της εικόνας και διαχείρισης του βάρους του µε µηνύµατα όπως «κάντε αυτήν τη δίαιτα για να χάσετε πέντε κιλά σε µία εβδοµάδα», «η δίαιτα που κάνουν οι διάσηµοι», «το τάδε αδυνατιστικό σκεύασµα», «το τεστ που βρίσκει τι σε παχαίνει», «έξυπνες συµβουλές για να µην παχύνετε στις γιορτές». Ο

συνεχής βοµβαρδισµός µε τα παραπάνω λανθασµένα µηνύµατα οδηγεί επαγωγικά το άτοµο σε λανθασµένη συµπεριφορά µε µια σειρά από σκέψεις που δεν έχουν εντέλει µακροπρόθεσµο αποτέλεσµα: «πρέπει να χάσω τα κιλά σε έναν µήνα», «αν δεν φτάσω τα 60 κιλά δεν έχω καταφέρει τίποτε και θα τα παρατήσω» «έφαγα πολύ σήµερα και αύριο δεν θα φάω τίποτα για να το ισορροπήσω». Συντηρείται λοιπόν και αναπαράγεται ένας λάθος τρόπος σκέψης καθώς όταν µπαίνουµε στη διαδικασία να οριοθετήσουµε τη στάση µας απέναντι στο φαγητό, όπως π.χ. την περίοδο των γιορτών, ουσιαστικά υπονοµεύουµε τη γενικότερη στάση που θα έπρεπε να έχουµε απέναντι στο φαγητό. Αν όµως θέλουµε να αντιµετωπίσουµε το ζήτηµα ολιστικά θα πρέπει να δεχτούµε ότι η διαδικασία της απώλειας βάρους δεν πρέπει να έχει χρονικά στεγανά, δηλαδή να µην αντιµετωπίζεται ως πράξη του σήµερα µε στόχο το εγγύς µέλλον. Με άλλα λόγια, όταν κάποιος έχει 10 και 20 παραπανίσια κιλά, αν θέλει να επιτύχει την απώλειά τους θα πρέπει να δεχτεί πως χρειάζεται αρκετός χρόνος ώστε να είναι υγιής ο ρυθµός της απώλειας και µακροπρόθεσµη η διατήρησή της. Οταν λοιπόν οι επίσηµες συστάσεις µιλάνε για µέση απώλεια βάρους 0,5-1 κιλό την εβδοµάδα, αντιλαµβανόµαστε

ότι για να χάσει κάποιος π.χ. 20 κιλά µε υγιή τρόπο απαιτείται ένα µέσο διάστηµα έξι µηνών µε ταυτόχρονη δραστηριότητα. Πέρα λοιπόν από ανούσιες τεχνικές αυτοτιµωρίας, µε περιοριστικά διαιτολόγια και ανορθόδοξες µεθόδους αδυνατίσµατος, το πιο σοφό θα ήταν να κινούµαστε στο «παν µέτρον άριστον» µε πυξίδα τις σύγχρονες επιστηµονικές συστάσεις όπως απορρέουν µέσα από τις µελέτες: • Λέµε «όχι» στις στερητικές δίαιτες. Το µόνο που καταφέρνουν είναι να αυξήσουν την πιθανότητα για ανεπάρκεια βιταµινών, απώλεια µυϊκής µάζας και εντέλει προσωρινή απώλεια βάρους, καθώς η στέρηση βασικών οµάδων τροφίµων οδηγεί στην υπερκατανάλωσή τους σε δεύτερο χρόνο. • Θα πρέπει να κάνουµε µικρά και συχνά γεύµατα. Συνήθως προτείνονται δύο κυρίως γεύµατα και τρία ενδιάµεσα µικρότερα σνακ. Η συχνότητα αυτή δεν είναι πανάκεια και θα πρέπει να προσαρµόζεται εξατοµικευµένα στον καθένα. Η συχνή βέβαια τροφοδότηση του οργανισµού µε υγιεινές επιλογές σνακ µάς παρέχει ενέργεια και στατιστικά θα φρενάρει σε έναν βαθµό την πείνα πριν από το µεσηµεριανό ή το βραδινό. • Λέµε «ναι» στη φυσική δραστηριότητα: το γρήγορο περπάτηµα για τουλάχιστον µισή ώρα τρεις τέσσερις φορές την εβδοµάδα είναι η πιο ασφαλής και ανέξοδη επιλογή. • Φροντίζουµε να ενυδατωνόµαστε καθ’ όλη τη διάρκεια της µέρας και να ξεκουραζόµαστε. • ∆εν παραλείπουµε το πρωινό, το πλέον σηµαντικό γεύµα της ηµέρας. • Αποµακρύνουµε τα γλυκά που έχουν περισσέψει από τις γιορτές. Τις µέρες που ζούµε δεν θα είναι δύσκολο να βρείτε συνανθρώπους µας που στερούνται τα βασικά. • Φροντίζουµε να κινούµαστε στο πλαίσιο της µεσογειακής διατροφής, δίνοντας έµφαση σε ελαιόλαδο (ως το αποκλειστικό έλαιο στη µαγειρική µας), ψάρι µία δύο φορές την εβδοµάδα, λαχανικά (τουλάχιστον µία

Documento | Κυριακή 31 Mαρτίου 2019

Πρωτάρηδες στην… άσκηση Συμβουλές και οδηγίες για όσους εντάσσουν τη γυμναστική στην καθημερινότητά τους πρώτη φορά ή έπειτα από πολύ καιρό «Δεν πρέπει να θεωρούμε πάντα το φαγητό απόλαυση. Η τροφή στη βάση της είναι βιολογική ανάγκη και ως τέτοια πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε»

σαλάτα) και φρούτα (τουλάχιστον δύο) σε καθημερινή βάση, όσπρια μία δύο φορές την εβδομάδα, ακατέργαστα δημητριακά, ξηρούς καρπούς. Το κόκκινο κρέας θα πρέπει να περιορίζεται το πολύ σε μία φορά την εβδομάδα. Πέρα και πάνω από όλες τις συστάσεις, αυτό που προτείνεται ως το πιο σημαντικό όσον αφορά τη διαχείριση του βάρους μας είναι η αλλαγή της διαιτητικής μας συμπεριφοράς, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη διατροφή μας και η θέση που κατέχει η τελευταία στην ιεραρχία των αξιών και αναγκών μας: • Δεν πρέπει να θεωρούμε πάντα το φαγητό απόλαυση. Η τροφή στη βάση της είναι βιολογική ανάγκη και ως τέτοια πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε. Με άλλα λόγια, δεν θα πρέπει να αποζητούμε την απόλαυση σε κάθε μας γεύμα και όταν το πετύχουμε αυτό, θα δούμε τα κιλά μας σταδιακά να μειώνονται. • Τις περισσότερες φορές καταναλώνουμε τροφές όχι όταν πραγματικά πεινάμε αλλά στη θέα ή τη σκέψη και μόνο της τροφής. Δώστε λοιπόν λίγο χρόνο στον εαυτό σας να αναρωτηθεί αν πραγματικά πεινάει τη δεδομένη στιγμή. • Τι νιώθουμε όταν αποζητούμε το φαγητό; Πολλές φορές τα αρνητικά συναισθήματα (πλήξη, στεναχώρια, βαρεμάρα) μας οδηγούν ακούσια στην αναζήτηση τροφής. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να σκεφτούμε τι νιώθουμε και να αναζητήσουμε τη λύση στην πραγματική αιτία της και όχι στο φαγητό. Ας μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα λάθη που κάνουμε όσον αφορά τη συμπεριφορά μας απέναντι στο φαγητό και να δουλέψουμε πάνω σε αυτά. Ας πάψουμε να δίνουμε αγώνα δρόμου για την απώλεια των κιλών μέχρι το καλοκαίρι μέσα από βεβιασμένες και ανούσιες τεχνικές απώλειας βάρους. Ισως τελικά το μυστικό να βρίσκεται στο προφανές: πάντα θα υπάρχει το επόμενο καλοκαίρι. Καλό καλοκαίρι λοιπόν!

Ρεπορτάζ

Λαμπρινή Παπαδοπούλου ε το καλοκαίρι προ των πυλών ολοένα και περισσότεροι αποφασίζουν να εντατικοποιήσουν τη σωματική άσκηση προκειμένου να βελτιώσουν την εξωτερική τους εμφάνιση. Βέβαια δεν είναι λίγα και τα άτομα τα οποία επιστρέφουν στην άσκηση έπειτα από πολύ μεγάλο διάστημα αποχής ή την ξεκινούν για πρώτη φορά. Τι ακριβώς πρέπει να γνωρίζουν και ποια είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν; Η Παναγιώτα Ζάμπρα, πτυχιούχος του τμήματος Φυσικοθεραπείας του ΑΤΕΙ Αθήνας, εξηγεί πώς αυτή η πρώτη περίοδος είναι η πιο κρίσιμη, καθώς η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και ενδεχομένως η απόκτηση παραπανίσιων κιλών κατά το προηγούμενο διάστημα ενδέχεται να λειτουργούν ως τροχοπέδη στην έναρξη της άσκησης, κάτι που συχνά μεταφράζεται και ως αναβολή για το ξεκίνημά της. Ρεαλιστικοί στόχοι «Είναι σημαντικό, καταρχάς, να τίθενται ρεαλιστικοί στόχοι για τον σκοπό και τις επιδιώξεις μας μέσω της άσκησης. Εξίσου καθοριστικό, ωστόσο, είναι και το είδος της άσκησης που θα επιλέξουμε να ακολουθήσουμε (π.χ. καρδιοαναπνευστική, με βάρη, σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο, ομαδικές δραστηριότητες κ.λπ.). Και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει να έχουμε σαφή εικόνα της γενικότερης υγείας μας – εκτός από τα κιλά μας θα πρέπει να μας απασχολούν και άλλα ιατρικά προβλήματα που ενδεχομένως υπάρχουν στο ιστορικό μας και θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνονται υπόψη προτού ξεκινήσουμε οποιοδήποτε είδος γυμναστικής» εξηγεί στο Documento. Οπως υπογραμμίζει, το πρώτο διάστημα είναι επικίνδυνο για τραυ-

Μια διαφορετική προσέγγιση για τον έλεγχο του βάρους που δεν πρέπει να έχει χρονικά στεγανά

ματισμούς καθώς την περίοδο της αδράνειας έχουν συντελεστεί διάφορες βιολογικές αλλαγές. «Για παράδειγμα, έχει σημειωθεί μείωση στην ελαστικότητα των πνευμόνων – πράγμα που κάνει δύσκολη την αναπνοή στην άσκηση. Ο όγκος του αίματος επίσης μειώνεται, γιατί τα αγγεία λόγω έλλειψης άσκησης έχουν μικρύνει και είναι πιο αδύναμα στο να μεταφέρουν γρήγορα οξυγόνο στους ιστούς. Αυτό απαιτεί από την καρδιά να λειτουργεί ακόμη πιο γρήγορα ώστε να μεταφέρει το οξυγόνο στους πνεύμονες, πράγμα που προκαλεί τη γνωστή σε όλους ταχυπαλμία. Αλλά και η αίσθηση του έντονου πιασίματος στους μυς, ειδικά τον πρώτο καιρό, μπορεί να γίνει αποτρεπτική για περαιτέρω άσκηση. Γι’ αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να αντιμετωπίζεται με ειδικούς τρόπους (π.χ. διατάσεις, ζεστό μπάνιο κ.λπ.)» αναφέρει. Ακριβώς γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος ενός γιατρού ή φυσικοθεραπευτή που είτε θα συστήσει κάποιες απλές ιατρικές εξετάσεις είτε θα προτείνει το ενδεδειγμένο είδος άσκησης ανάλογα με το προφίλ του ατόμου που ξεκινά τη σωματική δραστηριότητα. «Πιθανές αντενδείξεις για άσκηση θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνονται υπόψη και να αποκλείονται πριν από την έναρξή της. Μερικές από αυτές είναι τα καρδιολογικά – αναπνευστικά προβλήματα. Ωστόσο, ακόμη και παρόντος ενός σοβαρού προβλήματος υγείας η άσκηση σε πολύ ήπια μορφή δεν θα πρέπει να αποκλείεται, πάντοτε όμως σε συνεννόηση και υπό την επίβλεψη του θεράποντος ιατρού, καθώς τα οφέλη της είναι σημαντικά ακόμη και στα άτομα που πάσχουν από κάποια σοβαρή πάθηση» σημειώνει. Σύμφωνα με την κ. Ζάμπρα, είναι σημαντική επίσης και η επιλογή του είδους της δραστηριότητας που θα ακολουθήσει κάποιος, όπως και του χώρου όπου θα γυμνάζεται. «Το άτομο θα πρέπει να επισκεφθεί αρκετούς χώρους προτού καταλήξει –ιδίως αν πρόκειται για κλειστούς

ιδιωτικούς χώρους άσκησης– ώστε να διαπιστώσει από κοντά την καταλληλότητά τους, αλλά και την κατάρτιση του προπονητή-γυμναστή με τον οποίο θα συνεργαστεί μελλοντικά. Και σε αυτή την περίπτωση απαιτείται από τον ειδικό της άσκησης να θέτει ρεαλιστικούς στόχους για το άτομο που πρόκειται να αρχίσει μια σωματική δραστηριότητα αλλά κυρίως να διαθέτει βασικές γνώσεις όσον αφορά την πρόληψη ενδεχόμενων τραυματισμών. Η ενθάρρυνση και η εμψύχωση του ατόμου που ξεκινά για πρώτη φορά να γυμνάζεται είναι επίσης καθοριστικής σημασίας, ιδίως τον πρώτο καιρό που το σώμα βιολογικά καλείται να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες και αυτό τον ρόλο, του εμψυχωτή, καλείται να παίξει τόσο ο ειδικός της άσκησης, ο γυμναστής, όσο και το οικείο περιβάλλον του αθλούμενου» αναφέρει. Kαι για την ψυχική υγεία Η ίδια δεν παραλείπει να τονίσει πως ειδικά σε ό,τι αφορά τη σωματική άσκηση, πέρα από τα αποτελέσματα στην εξωτερική εμφάνιση, αποτελεί ενδεδειγμένο μέσο απόκτησης γενικότερης ευεξίας όχι μονάχα σωματικής αλλά ψυχικής – συναισθηματικής. «Επομένως τα οφέλη της δεν αφορούν μονάχα την απόκτηση πιο καλλίγραμμου σώματος αλλά και την ψυχική αποφόρτιση, τη λεγόμενη αντιμετώπιση του στρες και του άγχους. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που διεξάγεται πληθώρα ερευνών για τη σύνδεση της σωματικής άσκησης με την ψυχική υγεία. Συνεπώς, η σωματική άσκηση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μέσο ολιστικής αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας και όχι μόνο ως ένας ακόμη τρόπος απώλειας βάρους ή σύσφιξης μυών. Αυτός ο τρόπος αντίληψης της σωματικής άσκησης καθορίζει τελικά τόσο τη συνέπεια στην ένταξή της ως ρουτίνας στην καθημερινότητά μας όσο και τη διάρκειά της στον χρόνο. Εντέλει καθορίζει και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα» καταλήγει.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Μελίνα Σ. Καριπίδου

σληψη θερμίδων και αποκλείουν διάφορες ομάδες τροφίμων από το καθημερινό διαιτολόγιο. Τέτοιες δίαιτες μπορεί να είναι επικίνδυνες τόσο επειδή δεν εξασφαλίζουν την απαιτούμενη καθημερινή ενέργεια όσο και επειδή είναι ελλιπείς σε θρεπτικά συστατικά. Είναι σημαντικό αν ένα άτομο αποφασίσει να ακολουθήσει τέτοια δίαιτα, να το κάνει για μικρό μόνο διάστημα. Πάντως τα άτομα που ασχολούνται συστηματικά με δίαιτες της μόδας καταλήγουν τελικά να έχουν μεγαλύτερο σωματικό βάρος από το φυσιολογικό.

«Το αίσθημα της πείνας είναι υποκειμενικό»

Προτού ξεκινήσει δίαιτα κάποιος είναι απαραίτητες οι εξετάσεις αίματος;

Πώς θα χάσουμε τα κιλά του χειμώνα μάς εξηγεί η ειδική διαιτολόγος Συνέντευξη στην Aντιγόνη Μιχοπούλου

άνοιξη είναι η εποχή της δίαιτας. Το καλοκαίρι πλησιάζει και τα κιλά του χειμώνα πρέπει να χαθούν. Η κλινική διατροφολόγος – διαιτολόγος Μελίνα Σ. Καριπίδου εξηγεί στο Documento τον λόγο που ο χειμώνας «παχαίνει», ποιος είναι ο ρόλος του νερού στη διατροφή και καταρρίπτει τη θεωρία «άμα δεν πεινάσεις, δεν χάνεις». Γιατί ο χειμώνας «παχαίνει»;

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρείται αύξηση του σωματικού βάρους. Οι αιτίες είναι διάφορες και θα μπορούσε να τις συνοψίσει κανείς στις ακόλουθες: • Η χαμηλότερη σωματική δραστηριότητα σε σχέση με τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι κακές καιρικές συνθήκες –το κρύο, η βροχή και το χιόνι– αποτελούν εμπόδιο για την πραγματοποίηση διάφορων δραστηριοτήτων οι οποίες περιλαμβάνουν περπάτημα τόσο τις καθημερινές όσο και τα Σαββατοκύριακα. • Ο περισσότερος χρόνος στο σπίτι. Λόγω τόσο του καιρού όσο και της μικρότερης διάρκειας της μέρας πολύς κόσμος περνάει περισσότερο χρόνο μέσα στο σπίτι. Αυτό έχει αποτέλεσμα, πέρα από τη χαμηλή σωματική δραστηριότητα, την υψηλή ενεργειακή πρόσληψη. Οσο περισσότερο χρόνο περνάει κάποιος στο σπίτι τόσο συχνότερα αναζητάει το φαγητό. Επίσης, λόγω του κρύου συνήθως απαιτείται υψηλότερη ενεργειακή πρόσληψη για τη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας στον οργανισμό. • Η περίοδος των εορτών. Μια ακόμη σημαντική παράμετρος που επηρεάζει την αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι οι γιορτές των Χριστουγέννων. Πολλά άτομα αυξάνουν σημαντικά το σωματικό τους βάρος κατά τη διάρκεια του δεκαπενθήμερου των εορτών. • Λιγότερες επιλογές υγιεινών σνακ. Τον χειμώνα υπάρχει μικρότερη ποικιλία φρούτων σε σχέση με το καλοκαίρι, γεγονός που ευνοεί την κατανάλωση γλυκισμάτων ως σνακ.

Ποιος είναι ο ρόλος του νερού στη διατροφή μας;

Το νερό είναι βασικό συστατικό του ανθρώπινου οργανισμού. Συμμετέχει σε όλες τις μεταβολικές διαδικασίες του: στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, την καλή υγεία του γαστρεντερικού συστήματος και του δέρματος. Ωστόσο δεν έχει άμεση εμπλοκή στην απώλεια βάρους από τη στιγμή που έχει μηδενικό ενεργειακό περιεχόμενο. Επηρεάζει όμως έμμεσα τι θα καταναλώσουμε. Εάν όταν διψάμε πίνουμε γάλα ή ροφήματα/ποτά με πρόσθετη ζάχαρη, όπως τα αναψυκτικά και οι χυμοί, τότε, εκτός του ότι ικανοποιούμε τη δίψα μας, προσλαμβάνουμε θερμίδες που μάλλον

δεν χρειαζόμαστε. Γι’ αυτό συστήνουμε να συνοδεύετε τα γεύματά σας με νερό και όταν διψάτε η κύρια επιλογή να είναι το νερό. Ως γενική οδηγία όλα τα ενήλικα άτομα θα πρέπει να καταναλώνουν περίπου δύο λίτρα νερό ημερησίως (και πιθανότατα περισσότερο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες) για την καλύτερη λειτουργία του οργανισμού τους. Ποιος είναι ο κίνδυνος από τις δίαιτες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και υπόσχονται εύκολη και γρήγορη απώλεια βάρους;

Συνήθως οι δίαιτες οι οποίες εξασφαλίζουν γρήγορη απώλεια βάρους είναι πολύ χαμηλές σε πρό-

«Το νερό επηρεάζει έμμεσα τι θα καταναλώσουμε. Γι’ αυτό συστήνουμε να συνοδεύετε τα γεύματά σας με νερό και όταν διψάτε η κύρια επιλογή να είναι το νερό» Μελίνα Σ. Καριπίδου Κλινική διαιτολόγος – διατροφολόγος και επιστημονική συνεργάτιδα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Αν ένα άτομο είναι υγιές και κάνει τον τακτικό αιματολογικό έλεγχό του, δεν είναι απαραίτητο να κάνει εξετάσεις αίματος προτού ξεκινήσει μια διαδικασία απώλειας βάρους. Διαφορετικά, σε συνεννόηση με τον γιατρό που τον παρακολουθεί είναι καλό να ελέγξει την κατάσταση της υγείας του. Υπάρχει μια θεωρία, ότι «άμα δεν πεινάς, δεν χάνεις».

Το αίσθημα της πείνας είναι εξατομικευμένο και υποκειμενικό. Υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται συχνά το αίσθημα της πείνας και άλλοι που δεν πεινάνε ποτέ. Επίσης, πολλές φορές ο περιορισμός της μεγάλης ποσότητας τροφής μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική και όχι στομαχική πείνα. Συνεπώς, δεν μπορεί να ισχύει καθολικά αυτός ο κανόνας. Τι ποσοστό επιτυχίας έχει η απώλεια βάρους με τη διατροφή και αντίστοιχα με τη γυμναστική;

Η γυμναστική από μόνη της είναι δύσκολο να οδηγήσει σε απώλεια βάρους. Συνεπικουρικά μαζί με μια ισορροπημένη δίαιτα μειωμένης ενεργειακής πρόσληψης μπορεί να έχει ταχύτερα αποτελέσματα στην απώλεια βάρους. Για να επιτευχθεί απώλεια βάρους μόνο με τη γυμναστική θα πρέπει να εκτελείται σε καθημερινή βάση, να συνδυάζει αερόβια με αναερόβια και να ξεπερνάει τη μία ώρα καθημερινά. Ωστόσο η σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απώλειας βάρους μπορεί να βοηθήσει στη μεγαλύτερη μείωση της λιπώδους μάζας και λιγότερο της μυϊκής. Επίσης, μελέτες δείχνουν πως τα άτομα που έχουν αυξημένα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να διατηρήσουν μακροχρονίως το βάρος που έχουν χάσει. Ποια είναι η άποψή σας για τα χάπια αδυνατίσματος που κυκλοφορούν στην αγορά;

Στην αγορά κυκλοφορούν πολλά σκευάσματα που υπόσχονται απώλεια βάρους. Η πλειονότητα αυτών δεν έχει έγκριση από διεθνείς οργανισμούς για αδυνάτισμα. Ωστόσο υπάρχουν ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα τα οποία έχουν έγκριση για απώλεια βάρους, όπως είναι η ορλιστάτη, η ντουλοξετίνη, η λιραγλουτίδη, και τα οποία πρέπει να χορηγούνται ύστερα από ιατρική καθοδήγηση και απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Ο,τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για τον πνευμονιόκοκκο Της Καρολίνας Ακινόσογλου

Η Καρολίνα Ακινόσογλου είναι παθολόγος – λοιμωξιολόγος, επίκουρη καθηγήτρια Παθολογίας Πανεπιστημίου Πατρών

πνευμονιόκοκκος αποτελεί κοινό μικροοργανισμό που αποικίζει την αναπνευστική μας οδό και μπορεί να απομονωθεί από τον ρινοφάρυγγα στο 5-90% των υγιών ανθρώπων, μεταξύ των οποίων 5-10% σε ενήλικες και 20-60% σε παιδιά σχολικής ηλικίας (υγιείς φορείς). Μεταδίδεται έπειτα από άμεση επαφή με αναπνευστικές εκκρίσεις ασθενών ή υγιών φορέων. Ο πνευμονιόκοκκος μπορεί να προκαλέσει διάφορες λοιμώξεις όπως πνευμονία, ωτίτιδα, ιγμορίτιδα, μικροβιαιμία και μηνιγγίτιδα, ενώ αποτελεί το συχνότερο και πλέον επικίνδυνο αίτιο εξωνοσοκομειακής πνευμονίας. Συνήθως οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις είναι πιο συχνές τον χειμώνα και νωρίς την άνοιξη, όταν και οι λοιπές αναπνευστικές νόσοι είναι πιο διαδεδομένες, ενώ τα συμπτώματα που αναπτύσσει ο ασθενής εξαρτώνται από το είδος της λοίμωξης (π.χ. πυρετός και βήχας σε πνευμονία, κεφαλαλγία και ρινικές εκκρίσεις σε ιγμορίτιδα, πόνος στο αυτί σε ωτίτιδα, κεφαλαλγία, πυρετός και έμετοι σε μηνιγγίτιδα κ.ο.κ.). Πιο επιρρεπείς σε πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις είναι οι ασθενείς με συγγενή ή επίκτητη ανοσοκαταστολή (π.χ. λήψη κορτικοστεροειδών, άτομα με σπληνεκτομή κ.λπ.), ασθενείς με χρόνια νοσήματα (π.χ. άσθμα, καρδιακή ή ηπατική ανεπάρκεια κ.λπ.), καπνιστές ή άτομα με κοχλι-

ακά εμφυτεύματα ή διαρροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Ειδικά τα παιδιά με λειτουργική ή ανατομική ασπληνία και οι ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία ή HIV είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε λοιμώξεις από πνευμονιόκοκκο. Η διάγνωση τέτοιας λοίμωξης γίνεται με βάση την εκδήλωση των συμπτωμάτων αλλά κυρίως με την απομόνωση του μικροοργανισμού στο εργαστήριο σε υλικό εκκρίσεων ή στο αίμα. Ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί μικρόβιο το οποίο δύναται να αντιμετωπιστεί σχετικά εύκολα –αν διαγνωστεί εγκαίρως– με κοινή αντιβιοτική αγωγή, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τα ποσοστά του μικροοργανισμού που παρουσιάζει αντοχή στα αντιβιοτικά, τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας. Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της λοίμωξης, πέραν της καλής υγιεινής των χεριών (π.χ. μέσω πλυσίματος ή χρήσης κοινών αντισηπτικών) η οποία μας προστατεύει και από άλλα παθογόνα, είναι ο εμβολιασμός. Στη χώρα μας διατίθεται τόσο το συζευγμένο 13δύναμο (PCV13) όσο και το πολυσακχαριδικό 23δύναμο (PPSV23) εμβόλιο. Ενήλικες άνω των 65 ετών ανεξαρτήτως προβλημάτων υγείας και ασθενείς 1964 ετών που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θα πρέπει να εμβολιάζονται έναντι του πνευμονιόκοκκου. Στα άτομα υψηλού κινδύνου συμπεριλαμβάνονται ασθενείς με χρόνια νοσήματα, π.χ.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της λοίμωξης, πότε και ποιες ομάδες πληθυσμού οφείλουν να εμβολιάζονται

χρόνια πνευμονοπάθεια ή κάπνισμα, καρδιοπάθεια, αιμοσφαιρινοπάθεια/δρεπανοκυτταρική αναιμία, νευροπάθεια ή νεφροπάθεια, ανοσοκατεσταλμένοι άρρωστοι (π.χ. που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή, ανοσοτροποποιητικούς ή χημειοθεραπευτικούς παράγοντες), μεταμοσχευμένοι, παχύσαρκοι, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή κατάχρηση αλκοόλ, ασθενείς με HIV, ασθενείς με λειτουργική ή ανατομική ασπληνία, κοχλιακά εμφυτεύματα ή διαρροή ΕΝΥ. Στους ασθενείς αυτούς δύναται να προστεθούν ενήλικες που έρχονται σε επαφή με πληθυσμό υψηλού κινδύνου, όπως εργαζόμενοι κάθε είδους σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας και κέντρα διαμονής μεταναστών/προσφύγων, καθώς και «κλειστοί» πληθυσμοί όπως το προσωπικό και οι εσωτερικοί σπουδαστές σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών και ειδικών σχολείων, νεοσύλλεκτοι στις ένοπλες δυνάμεις, οι τρόφιμοι και το προσωπικό ιδρυμάτων κ.λπ. Ολοι οι παραπάνω οφείλουν να λαμβάνουν το PCV13 άπαξ στη ζωή τους, οιαδήποτε εποχή του έτους, χωρίς να χρειάζεται επαναληπτική δόση. Το PCV13 δύναται να συμπληρωθεί με το PPSV23 6-12 μήνες αργότερα ή νωρίτερα από τη χορήγησή του. Σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών στα οποία έχει προηγηθεί το PPSV23, το PCV13 πρέπει να γίνεται έπειτα από έναν χρόνο και να ακολουθεί επαναληπτική δόση PPSV23 πέντε έτη αργότερα. Τα εμβόλια της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου δύνανται να χορηγηθούν την ίδια ημέρα (σε διαφορετικό μπράτσο το καθένα), εντούτοις προτιμούμε να απέχουν περίπου δύο με τέσσερις εβδομάδες μεταξύ τους. Τόσο το εμβόλιο κατά της γρίπης όσο και του πνευμονιόκοκκου είναι ασφαλή, με ελάχιστες παρενέργειες, οι οποίες περιορίζονται στην εμφάνιση κακουχίας ή δεκατικής πυρετικής κίνησης τις πρώτες 24 ώρες μετά τη χορήγησή τους ή σε τοπική ερυθρότητα, οίδημα και πόνο στην περιοχή της ένεσης. Κατ’ ουδένα τρόπο δεν μπορεί κανείς να πάθει λοίμωξη από πνευμονιόκοκκο από το ίδιο το εμβόλιο, ενώ η πιθανότητα νευρολογικής επιπλοκής (με την έννοια της νευρολογικής παράλυσης και επ’ ουδενί του αυτισμού) μετά το εμβόλιο είναι η ίδια με αυτή του γενικού πληθυσμού έπειτα από μια κοινή ίωση. Συνήθως σε περίπτωση που ο ασθενής περνάει ήδη κάποια λοίμωξη προτιμούμε να ιαθεί από αυτήν και κατόπιν να προχωρήσουμε στον εμβολιασμό. Στις ιδιαίτερες περιπτώσεις παιδιών <5 ετών με σπληνεκτομή συστήνεται προφυλακτική λήψη αντιβιοτικής αγωγής καθημερινά ως και έναν χρόνο μετά τη σπληνεκτομή, για την πρόληψη πιθανής πενυμονιοκοκκικής λοίμωξης. Συνοψίζοντας, ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί κοινό αίτιο λοιμώξεων στην κοινότητα. Λοιμώξεων που είναι δυνατόν ως επί το πλείστον να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, εντούτοις βρίθουν επιπλοκών και ευθύνονται για μεγάλο αριθμό θανάτων ετησίως. Το καλό πλύσιμο των χεριών και κυρίως ο έγκαιρος εμβολιασμός των ευπαθών ομάδων αποτελούν τα καλύτερα μέσα για την πρόληψη των λοιμώξεων από πνευμονιόκοκκο και τη διασφάλιση της καλύτερης έκβασης για εμάς και τα παιδιά μας.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Καμπανάκι για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά Αυξάνονται 4,4% ετησίως τα νέα περιστατικά σε ηλικίες έως 14 ετών

Ρεπορτάζ

Λαμπρινή Παπαδοπούλου υξάνεται παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια η συχνότητα εμφάνισης των περιστατικών σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 σε νέα παιδιά, γεγονός το οποίο έχει προκαλέσει ανησυχία στην ιατρική κοινότητα. Μάλιστα επιδημιολογική μελέτη της Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Κρήτης η οποία ερεύνησε τα περιστατικά σε βάθος 25αετίας κατέγραψε αύξηση της τάξης του 4,4% ετησίως στη συχνότητα εμφάνισης νέων περιστατικών διαβήτη τύπου 1 σε παιδιά έως και 14 ετών. «Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 είναι χρόνιο νόσημα που εμφανίζεται συνήθως στην παιδική και εφηβική ηλικία, γι’ αυτό και παλαιότερα ονομαζόταν νεανικός σακχαρώδης διαβήτης. Οφείλεται στην ανοσολογική καταστροφή των κυττάρων που παράγουν την ορμόνη ινσουλίνη στο πάγκρεας για λόγους που δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένοι αλλά εμπλέκουν άγνωστους μέχρι τώρα περιβαλλοντι-

κούς παράγοντες σε συνδυασμό με τη γενετική προδιάθεση» εξηγεί στο Documento η Φωτεινή Βρουβάκη, επιμελήτρια Β´ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου. Η ίδια υπογραμμίζει πως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 δεν πρέπει να συγχέεται με τον τύπου 2 που εμφανίζεται κυρίως στους ενήλικες, είναι κληρονομούμενος και σχετίζεται με τον τρόπο ζωής, τη διατροφή και την παχυσαρκία. Ο διαβήτης τύπου 1 κατά κανόνα δεν είναι κληρονομούμενο νόσημα, δεν σχετίζεται με την παχυσαρκία και μέχρι τώρα δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης. «Τα παιδιά και οι έφηβοι με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 εμφανίζουν έλλειψη ινσουλίνης λόγω της αυτοάνοσης καταστροφής των Β κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Η έλλειψη ινσουλίνης οδηγεί τον οργανισμό σε αδυναμία χρήσης των υδατανθράκων της τροφής για παραγωγή ενέργειας και έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση αυξημένων τιμών γλυκόζης στο αίμα» σημειώνει. Συμπτώματα Τα συμπτώματα που προκαλούνται από την υπεργλυκαιμία περιλαμβάνουν κόπωση, έντονο αίσθημα

δίψας, συχνή ούρηση και αυξημένο αίσθημα πείνας με συνοδό απώλεια βάρους. «Αν αυτά τα συμπτώματα διαπιστωθούν σε ένα παιδί, είναι απαραίτητος ο περαιτέρω έλεγχος για τον προσδιορισμό της γλυκόζης αίματος και στη συνέχεια, αν διαπιστωθεί υπεργλυκαιμία, απαιτείται η παραπομπή του παιδιού σε εξειδικευμένα τμήματα για αντιμετώπιση. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική γιατί μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης διαβητικής κετοξέωσης. Η διαβητική κετοξέωση είναι επιπλοκή του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 που χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβολική απορρύθμιση. Τα παιδιά με διαβητική κετοξέωση μπορεί να εμφανίζουν επιπλέον πόνο στην κοιλιά, επεισόδια εμέτου, φρουτώδη οσμή της αναπνοής, βαθιές αναπνοές και διαταραχή του επιπέδου συνείδησης» υπογραμμίζει η κ. Βρουβάκη. Οπως επισημαίνει, τα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη έχουν ανάγκη από συστηματική χορήγηση ινσουλίνης εξωγενώς, αφού δεν μπορούν να την παραγάγουν, με σκοπό τη διατήρηση της γλυκόζης στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα. «Η ινσουλίνη χορηγείται ενέσιμη με πολύ μικρό βελονάκι

Η διατροφή και η άσκηση μπορεί να λειτουργήσουν βοηθητικά αλλά δεν αντικαθιστούν τη χορήγηση ινσουλίνης

στο υποδόριο, με πένα ινσουλίνης ή με αντλία συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν διάφοροι τύποι ινσουλίνης στη διάθεσή μας με σκοπό την ευελιξία και την προσαρμογή στις καθημερινές ανάγκες και δραστηριότητες κάθε ατόμου που πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Για τη ρύθμιση της γλυκόζης αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα ή κοντά σε αυτά, εκτός από την ινσουλίνη, είναι απαραίτητος ο αυτοέλεγχος με συχνές μετρήσεις γλυκόζης αίματος καθημερινά. Αυτό γίνεται με μια σταγόνα αίματος και ειδικούς μετρητές γλυκόζης. Οι συχνές μετρήσεις, πριν και μετά τα γεύματα, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ικανοποιητική ρύθμιση και τη διατήρηση των τιμών γλυκόζης εντός των θεραπευτικών στόχων» εξηγεί η ίδια. Αναφορικά με τα μέτρα που συμβάλλουν σημαντικά στην ικανοποιητική ρύθμιση των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, επισημαίνει πως η διατροφή και η άσκηση μπορεί να λειτουργήσουν βοηθητικά αλλά δεν αντικαθιστούν τη χορήγηση ινσουλίνης. «Η διατροφή πρέπει να είναι ισορροπημένη και πριν από τη λήψη της να χορηγείται η κατάλληλα υπολογισμένη δόση ινσουλίνης. Η αθλητική δραστηριότητα βοηθά στην καλή φυσική και ψυχολογική κατάσταση και επιπλέον αυξάνει την ευαισθησία του οργανισμού στην ινσουλίνη. Τέλος, πολύ σημαντικούς παράγοντες για την καλή ρύθμιση αποτελούν η συνεχής εκπαίδευση και ο τακτικός επανέλεγχος των παιδιών και εφήβων με διαβήτη τύπου 1 καθώς και των φροντιστών τους, έτσι ώστε να αποκτούν γνώσεις και στη συνέχεια να τις εφαρμόζουν για να μπορούν να διαχειρίζονται τη ζωή τους με τον διαβήτη, να επιλύουν καθημερινά προβλήματα και να καταφέρνουν να επιτύχουν τη διατήρηση των τιμών γλυκόζης εντός των θεραπευτικών στόχων μέσα στις δικές τους μοναδικές, καθημερινές συνθήκες. Η θεραπευτική αντιμετώπιση λοιπόν είναι εξατομικευμένη. Η εκπαίδευση αυτή εμπλέκει πολλές ειδικότητες οι οποίες συμμετέχουν στην ομάδα που δουλεύει σε τμήματα τα οποία ασχολούνται με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1» αναφέρει η κ. Βρουβάκη. Αν και η μακροχρόνια υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές σε πολλά όργανα, όπως η καρδιά, τα μάτια, τα νεφρά και το νευρικό σύστημα, η ίδια υπογραμμίζει πως οι μελέτες δείχνουν ότι η ικανοποιητική ρύθμιση των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και η διατήρηση των τιμών γλυκόζης εντός στόχου μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων επιπλοκών. «Παρά την καταγραφόμενη ετήσια αύξηση νέων περιστατικών με σακχαρώδη διαβήτη, μπορούμε να κοιτάμε το μέλλον με αισιοδοξία καθώς τόσο η ιατρική όσο και η τεχνολογία μας φέρνουν πιο κοντά σε νέες θεραπευτικές επιλογές, όπως το τεχνητό πάγκρεας (κλειστό σύστημα αντλίας ινσουλίνης), που θα κάνουν πιο εύκολη τη ρύθμιση και τη ζωή παιδιών και νέων που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1» καταλήγει.

Life ΕιδικήΕκδοση

H άνοια και η νόσος αλτσχάιμερ σήμερα Της Παρασκευής Σακκά

Η Παρασκευή Σακκά είναι νευρολόγος – ψυχίατρος, πρόεδρος της Εταιρείας Νόσου Aλτσχάιμερ & Συναφών Διαταραχών Αθηνών και πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Ανοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ

τις αναπτυγμένες χώρες η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια (α στερητικό + νους) –με πιο συχνή μορφή της τη νόσο αλτσχάιμερ (60% των περιπτώσεων)– ως ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Παγκοσμίως στις μέρες μας υπάρχουν 50 εκατομμύρια άνθρωποι οι οποίοι νοσούν από άνοια, αριθμός που θα αυξηθεί δραματικά στο μέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπάρχουν σήμερα 200.000 άτομα με άνοια και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000. Η νόσος αλτσχάιμερ και οι άλλες μορφές άνοιας προκαλούν υψηλή υγειονομική δαπάνη, ως αποτέλεσμα των αυξημένων αναγκών για θεραπευτική αγωγή και φροντίδα του πάσχοντος και υποστήριξης των φροντιστών. Το ετήσιο κόστος αντιμετώπισης της άνοιας παγκοσμίως το 2018 ανήλθε σε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Το ετήσιο κόστος στην Ελλάδα υπολογίζεται στα τρία δισεκατομμύρια ευρώ σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη. Η νόσος αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της τ-πρωτεΐνης, που προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων του. Τα συμπτώματά της είναι: διαταραχές μνήμης, διαταραχές λόγου, απώλεια προσανατολισμού στον χώρο και τον χρόνο και έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης υπάρχουν αλλαγές στην προσωπικότητα, συχνά

σωματικά ενοχλήματα και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια της νόσου μεσολαβούν κατά μέσο όρο δώδεκα χρόνια. Οι αιτίες της νόσου αλτσχάιμερ δεν είναι συνολικά γνωστές. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Η αυστηρά κληρονομική μορφή της νόσου είναι σπάνια, αφορά 1%-2% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Η σποραδική μορφή της νόσου αλτσχάιμερ που αφορά το 98-99% των πασχόντων εμφανίζεται μετά τα 65 έτη και έχει μικρή κληρονομική επιβάρυνση. Σε πρόσφατες μελέτες έχουν βρεθεί αρκετά προδιαθεσικά γονίδια. Συνολικά για τους συγγενείς πρώτου βαθμού ο κίνδυνος νόσησης των ατόμων με νόσο αλτσχάιμερ, αν και μικρός, είναι τρεις με τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό. Γι’ αυτό όλοι καλούμαστε να τροποποιήσουμε τον τρόπο ζωής μας για να μειώσουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης της νόσου. Μελέτες πληθυσμών στην Ευρώπη και την Αμερική τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι η επίπτωση της άνοιας μειώνεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής του τρόπου ζωής και του ελέγχου των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου. Οι πολιτικές για τη δημόσια υγεία θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους μεσήλικες να διακόπτουν το κάπνισμα, να ασκούνται σωματι-

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Η επόμενη προσπάθειά μας έχει στόχο τη δημιουργία κοινοτήτων φιλικών προς την άνοια

200.000 είναι ο αριθμός των ατόμων με άνοια στην Ελλάδα και αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000 μέχρι το 2050

τρισεκατομμύριο δολάρια ήταν το ετήσιο κόστος αντιμετώπισης της άνοιας παγκοσμίως για το 2018, 3 δισεκατομμύρια ευρώ κοστίζει στην Ελλάδα

κά, να ακολουθούν διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ψάρια (μεσογειακή δίαιτα), να ελέγχουν την παχυσαρκία, τον διαβήτη και την υπέρταση και να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Επιπρόσθετα άνθρωποι με πολλά χρόνια εκπαίδευσης, απαιτητικά επαγγέλματα, έντονη νοητική δραστηριότητα και περισσότερες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (συμπεριλαμβανομένων κοινωνικών αλλά και φυσικών σωματικών δραστηριοτήτων) έχουν μικρότερες πιθανότητες ανάπτυξης της νόσου αλτσχάιμερ. Η νόσος αλτσχάιμερ είναι μη αναστρέψιμη και εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς σε βάθος χρόνου. Τα υπάρχοντα φάρμακα (αναστολείς χολινεστερασών, μεμαντίνη) ανακουφίζουν τα συμπτώματά της χωρίς να αποτελούν ριζική θεραπεία. Οι μη φαρμακευτικές θεραπείες (νοητική ενδυνάμωση, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης κ.λπ.) βοηθούν σημαντικά στην καλύτερη εξέλιξη όλων των μορφών άνοιας. Οι οργανώσεις για το αλτσχάιμερ παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική διαχείριση της νόσου παγκοσμίως. Στη χώρα μας προσφέρουν μη φαρμακευτικές θεραπείες στους ασθενείς και υποστήριξη στις οικογένειές τους. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν γίνει σημαντικά βήματα σχετικά με την αντιμετώπιση της άνοιας. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοια έχει εγκριθεί από την Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής και διατυπώνει προτάσεις για ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό σχέδιο διαχείρισης και αντιμετώπισης όλων των τομέων/μορφών της. To Εθνικό Παρατηρητήριο για την Ανοια και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αλτσχάιμερ με τις 25 οργανώσεις για το αλτσχάιμερ σε όλη την Ελλάδα συνεχίζουν με επιτυχία τον αγώνα για να γίνει η άνοια προτεραιότητα στη δημόσια υγεία. Η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ανοια έχει ξεκινήσει και αυτήν τη στιγμή λειτουργούν οκτώ Κέντρα Ημέρας για άτομα με άνοια στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, πέντε νέα Ιατρεία Μνήμης σε νοσοκομεία και δύο μονάδες τελικού σταδίου για άτομα με άνοια υλοποιούνται άμεσα μέσω των περιφερειακών ΠΕΠ- ΕΣΠΑ 2014-2020. Επίσης μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή εργάζεται εντατικά με σκοπό τη δημιουργία σχεδίου νόμου για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους. Η επόμενη προσπάθειά μας έχει στόχο τη δημιουργία κοινοτήτων φιλικών προς την άνοια. Σε μια κοινότητα φιλική προς την άνοια οι άνθρωποι που νοσούν έχουν πρόσβαση σε έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, απολαμβάνουν υψηλής ποιότητας φροντίδα, αντιμετωπίζονται με σεβασμό και προσφέρουν στους συνανθρώπους τους. Μια κοινότητα φιλική προς την άνοια αποτελείται από μεμονωμένα άτομα, επιχειρήσεις και μαγαζιά, οργανισμούς, δημόσιες υπηρεσίες και συλλόγους που αναγνωρίζουν και υποστηρίζουν τις ανάγκες των ατόμων με άνοια. Για τον σκοπό αυτό η Εταιρεία Νόσου Aλτσχάιμερ Αθηνών πραγματοποιεί εκπαιδευτικά σεμινάρια στους εργαζόμενους.

Life ΕιδικήΕκδοση

Οι μυοσκελετικές παθήσεις από την εργασία και τον τρόπο ζωής Του Κωνσταντίνου Αθανασόπουλου

Ο Κωνσταντίνος Αθανασόπουλος είναι MD, MSc ορθοπαιδικός χειρουργός, τραυματολόγος, συνεργάτης Ιατρικού Κέντρου Αθηνών

ι μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ) που σχετίζονται με την εργασία καλύπτουν ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, τα οποία συνδέονται με την επαναλαμβανόμενη και επίμονη εργασία. Μπορεί να εμφανίζονται με μια απλή δυσφορία, πόνο και αιμωδία έως πιο σοβαρές ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμη αναπηρία. Κάθε χρόνο εκατομμύρια Ευρωπαίοι εργαζόμενοι επηρεάζονται από τις μυοσκελετικές παθήσεις, οι οποίες κατά κύριο λόγο επηρεάζουν τους μυς, τους τένοντες, τους συνδέσμους, τον χόν-

δρο, το αγγειακό σύστημα, τα νεύρα ή άλλους μαλακούς ιστούς και αρθρώσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Σε όλη την Ευρώπη υπολογίζεται ότι 44 εκατομμύρια εργαζόμενοι πάσχουν από μυοσκελετικές παθήσεις λόγω της εργασίας τους. Οσοι εργάζονται στους τομείς της γεωργίας και των κατασκευών πλήττονται περισσότερο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκτης ευρωπαϊκής έρευνας για τις συνθήκες εργασίας που διεξάχθηκε σε 35 χώρες (ΕΕ των 28 συν Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Νορβηγία, Σερβία, Τουρκία και Ελβετία), σχεδόν οι μισοί Ευρωπαίοι

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

εργαζόμενοι πάσχουν από ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία. Το 44,7% των εργαζομένων πάσχει από οσφυαλγία και το 44,4% από μυϊκούς πόνους στους ώμους, στον αυχένα και/ή στα άνω και τα κάτω άκρα. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 75-80 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ευρώπη ανέφεραν ότι πάσχουν από ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία. Οι γυναίκες αναφέρεται ότι έχουν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης ΜΣΠ. Ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το φύλο αυτό καθαυτό αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Μέχρι τώρα η βιολογική παθογένεση είναι άγνωστη. Συνήθως εξετάζονται τρεις ομάδες παραγόντων: • Φυσικοί παράγοντες (π.χ. παρατεταμένη στάση, επανάληψη των ίδιων κινήσεων, κραδασμοί σε όλο το σώμα, μηχανική συμπίεση και κρύο) • Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (π.χ. ρυθμός εργασίας, απαιτήσεις εργασίας) • Μεμονωμένοι παράγοντες (π.χ. ηλικία, φύλο, επαγγελματικές δραστηριότητες, αθλητικές δραστηριότητες, οικιακές δραστηριότητες) Οι περισσότερες από τις καταγραμμένες εργασίες που σχετίζονται με τις ΜΣΠ επηρεάζουν την οσφυική χώρα, τον αυχένα, τους ώμους και τα άνω άκρα, ενώ λιγότερο τα κάτω άκρα. Οι διαταραχές των άνω άκρων που σχετίζονται με την εργασία (WRULDs) μπορεί να επηρεάσουν οποιαδήποτε περιοχή του αυχένα προκαλώντας αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο, των ώμων (τενοντίτιδα και θυλακίτιδα), του αγκώνα (ορογονοθυλακίτιδα του ωλεκράνου, επικονδυλίτιδα, πιεστικές νευροπάθειες) και της πηχεοκαρπικής και της άκρας χειρός (τενοντοελυτρίτιδα, σύνδρομο καρπιαίου σωληνα, νόσος de Quervain, αρθρική κύστη). Οι ΜΣΠ που σχετίζονται με την οσφυική χώρα περιλαμβάνουν την οσφυαλγία, τη δισκοπάθεια και τους μυικούς τραυματισμους. Αυτές οι διαταραχές σχετίζονται κυρίως με τη σωματική εργασία, τη χειρωνακτική εργασία, την οδήγηση οχημάτων και τις δονήσεις ολόκληρου του σώματος. Τέλος, οι μυοσκελετικές διαταραχές των κάτω άκρων περιλαμβάνουν τα ισχία, τα γόνατα και την ποδοκνημική άρθρωση και συμβαίνουν συνήθως λόγω υπερβολικής χρήσης τους. Οι πιο συνηθισμένοι παράγοντες κινδύνου στην εργασία είναι: επαναλαμβανόμενο γονάτισμα ή / και στάση οκλαδόν, ακινησία και ορθοστασία για περισσότερο από δύο ώρες χωρίς διακοπή, άλμα από ύψος. Οι πιο συχνές ΜΣΠ των κάτω άκρων περιλαμβάνουν την οστεοαρθρίτιδα των ισχίων και του γόνατος, το σύνδρομο του απιοειδούς μυός, την τροχαντηρίτιδα του ισχίου, την ιερολαγονίτιδα, τη θυλακίτιδα του γόνατος, τη ρήξη μηνίσκου, τις τενοντίτιδες του τετρακεφάλου, του χηνείου ποδός και του επιγονατιδικού τένοντα, τα κατάγματα κοπώσεως και τις παθήσεις της ποδοκνημικής και άκρου ποδός όπως διαστρέμματα, τενοντίτιδα αχίλλειου τένοντα, πελματιαία απονευρωσίτιδα, Hallux Valgus (κότσι), φλεβικές διαταραχές. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ΜΣΠ στην εργασία μπο-

ρούν να χρησιμοποιηθούν τρία διαφορετικά επίπεδα πρόληψης: Η πρωτοβάθμια πρόληψη περιλαμβάνει τη διαδικασία αξιολόγησης κινδύνου και τις τεχνικές – εργονομικές, οργανωτικές και προσανατολισμένες προς τον άνθρωπο παρεμβάσεις. Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει τον εντοπισμό και την παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων που διατρέχουν κίνδυνο. Η τριτοβάθμια πρόληψη περιλαμβάνει δράσεις επιστροφής στην εργασία. Ορισμένες αρχές για τη μείωση των κινδύνων για τις ΜΣΠ βελτιώνοντας τις στάσεις και τις κινήσεις: • Κρατήστε τις αρθρώσεις σε ουδέτερη (φυσική) θέση κατά τη διάρκεια της εργασίας (χωρίς κάμψη, στρίψιμο ή υπερβολικό τάνυσμα). • Αποφύγετε περιττές κινήσεις. • Κρατήστε τα χέρια κοντά στο σώμα ενώ σηκώνετε βάρη. • Κατά την ανύψωση κρατήστε την πλάτη σας στη φυσική καμπύλη, χρησιμοποιήστε τους μυς των ποδιών και της κοιλιάς για να σηκώσετε το βάρος. • Η αργή κίνηση ανύψωσης προκαλεί λιγότερη δύναμη συμπίεσης στους μεσοσπονδύλιους δίσκους. • Για να πιέσετε ή να τραβήξετε φορτία είναι σημαντικό να ξεκινήσετε αργά την κίνηση. Αυτό απαιτεί λιγότερη αρχική δύναμη. Τα θέματα εκπαίδευσης για τους υπαλλήλους γραφείου περιλαμβάνουν: Αρχές εργονομικού σχεδιασμού εργασίας και οργάνωσης της εργασίας. Μέτρα πρόληψης σχετικά με: τον εξοπλισμό υπολογιστών και τα έπιπλα, την καθιστική στάση και τη στάση εργασίας, τη διευθέτηση του χώρου εργασίας και τη διάταξη στο εργασιακό περιβάλλον. Φυσική άσκηση. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις από έρευνες ότι τα εντατικά προγράμματα σωματικής άσκησης είναι αποτελεσματικά. Ειδικότερα οι ασκήσεις ενίσχυσης των μυών φαίνεται να έχουν θετικό αποτέλεσμα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι προγραμμάτων σωματικής άσκησης: ασκήσεις κάμψεως και έκτασης της σπονδυλικής στήλης, ισομετρικές ασκήσεις ενδυνάμωσης για τους κοιλιακούς και οσφυϊκούς μυς και αερόβια άσκηση. Τέλος, στις περιπτώσεις εκείνες που η πρόληψη και η συντηρητική θεραπεία δεν επιφέρουν τα ανάλογα αποτελέσματα, οι σύγχρονες επεμβατικές μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν: Τη χρήση βιολογικών παραγόντων όπως PRP, εγχύσεις βλαστοκυττάρων και μυελού των οστών για τενοντοπάθειες, αρθρίτιδες και χόνδρινες βλάβες στοχεύοντας στην ελάττωση του πόνου, τη βελτίωση της λειτουργικότητας της άρθρωσης, την επούλωση και τη μείωση της φλεγμονής. Τη χειρουργική θεραπεία με τεχνικές ελάχιστης παρεμβατικότητας όπως αρθροσκοπήσεις, ενδοσκοπική διάνοιξη καρπιαίου σωλήνα, ρομποτική ορθοπαιδική χειρουργική σε οστεοαρθρίτιδα ισχίου και γόνατος, ελάχιστα επεμβατική χειρουργική για κότσι και εξατομικευμένη ολική αρθροπλαστική για αρθρίτιδα γόνατος.

01 02 03

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Αυξημένα κατά 50% στην Ελλάδα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Του Θάνου Ασκητή

Ο Θάνος Ασκητής είναι νευρολόγος ψυχίατρος

α σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) περιλαμβάνουν μια ομάδα λοιμωδών νόσων που προκαλούνται από παθογόνους μικροοργανισμούς οι οποίοι μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. Μερικές από αυτές τις μολύνσεις ονομάζονται και αφροδίσια νοσήματα, επειδή μεταδίδονται αποκλειστικά με τη σεξουαλική επαφή. Οι υπόλοιπες είναι πιθανό να μεταδοθούν και με άλλους τρόπους, όπως από τη μητέρα στο έμβρυο ή από την άμεση ή έμμεση (είδη υγιεινής, πετσέτες) επαφή με τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Τα ΣΜΝ φαίνεται να απειλούν τις νεαρές ηλικίες και δεν συγχωρούν αυτούς που λένε «δεν πειράζει, θα χρησιμοποιήσω προφυλακτικό την επόμενη φορά!». Τα πιο επιβαρυντικά ΣΜΝ είναι το AIDS, οι ηπατίτιδες Β και C και τα κονδυλώματα. Στην Ελλάδα παρατηρείται σχεδόν 50% αύξηση στη συχνότητα των ΣΜΝ, κυρίως λόγω της έλλειψης ενημέρωσης των πολιτών, με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση και στα ποσοστά εμφάνισης του έρπητα των γεννητικών οργάνων, της σύφιλης και της γονόρροιας. Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus) είναι ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, ο οποίος προκαλεί το AIDS (Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας). Ο HIV προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, το οποίο είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε λοιμώξεις και άλλες ασθένειες. Το AIDS είναι ΣΜΝ και δεν αποτελεί πλέον θανατηφόρα ασθένεια αλλά χρόνια νόσο, για την οποία κρίνονται απαραίτητες η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική και φαρμακευτική αντιμετώπιση. Οι σύγχρονες θεραπείες δεν προσφέρουν ίαση αλλά καλύτερη ποιότητα ζωής σε επίπεδο διαβίωσης και σχεδόν πλήρη αποδυνάμωση του ιού (μηδενικό φορτίο). Ολοι οι άνθρωποι μπορεί να μολυνθούν από τον ιό,

ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, το χρώμα, το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες τα συμπτώματα που εμφανίζονται πρωταρχικά είναι πυρετός, ρίγη, διάρροια, αίσθημα κόπωσης, εφίδρωση, εξανθήματα και στοματικές αλλοιώσεις του βλεννογόνου, πρησμένοι λεμφαδένες όπως και συμπτώματα που θυμίζουν απλή γρίπη, διάρκειας λίγων ημερών. Ο ιός του HIV μεταδίδεται μέσα από τη σεξουαλική επαφή χωρίς τη χρήση προφυλακτικού με ένα οροθετικό άτομο, ανεξαρτήτως αν είναι κολπική, στοματική ή κυρίως πρωκτική. Εκτός αυτού η μετάδοση μπορεί να συμβεί μέσα από τη χρήση συριγγών και βελόνων ή άλλων εργαλείων για τη χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, καθώς και από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού ή του θηλασμού. Ο ιός του HIV δεν μεταδίδεται μέσα από κοινωνικές επαφές (χειραψία, αγκαλιά, φιλί) ούτε από την απλή συναναστροφή στο σπίτι, στον εργασιακό χώρο, στο σχολείο ή σε οποιονδήποτε άλλο χώρο όπου συναθροίζονται άνθρωποι. Η χρήση του προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή, είτε είναι κολπική, στοματική είτε πρωκτική, είναι η καλύτερη μέθοδος πρόληψης. Σύμφωνα με το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης, από την εμφάνιση του HIV στη χώρα μας μέχρι και την 31η Οκτωβρίου του 2018 έχουν καταγραφεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ 17.241 περιστατικά HIV λοίμωξης, ενώ σχεδόν το 83% αυτών αφορά άντρες. Η ηλικιακή ομάδα κατά τη οποία γίνονται οι περισσότερες διαγνώσεις του ιού HIV στη χώρα μας είναι αυτή των 30-39 ετών, ενώ από το 2015 παρατηρείται αυξητική τάση στο ποσοστό των νέων διαγνώσεων σε άτομα ηλικίας 50-64 ετών, όπως προκύπτει από την ανάλυση των νέων διαγνώσεων των τελευταίων εννέα ετών που ανακοίνωσε το ΚΕΕΛΠΝΟ. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι νέες διαγνώσεις τα έτη 2016-2018 είναι σε σταθερά επίπεδα (5 ανά 100.000 πληθυσμού).

INF0

Συμβουλευτική γραμμή ανδρολογίας και σεξουαλικής υγείας 210 7797979 Ωρες λειτουργίας: καθημερινά 13.00-18.00 www.askitis.gr

Οι ηπατίτιδες είναι φλεγμονές οι οποίες προκαλούν πόνο και πρήξιμο στο ήπαρ. Τα σημαντικότερα αίτια που προκαλούν μια ηπατίτιδα είναι οι ιοί και από αυτούς συχνότεροι είναι οι ιοί ηπατίτιδας Α, Β, C, D και Ε. Σε όλους τους τύπους ηπατίτιδας τα συμπτώματα έχουν παρόμοια εικόνα. Συνήθως υπάρχει αίσθημα κούρασης, ανορεξία, ναυτία, εμετός, πόνος στην περιοχή του ήπατος, διάρροια, καθώς και πυρετός. Επειτα από μία με τρεις εβδομάδες τα παραπάνω συμπτώματα αρχίζουν να υποχωρούν και εμφανίζονται τα τυπικά συμπτώματα της ηπατίτιδας, τα οποία είναι ίκτερος (κίτρινο χρώμα δέρματος, βλεννογόνων), φαγούρα, αποχρωματισμός των κοπράνων και υπέρχρωση των ούρων. Η ηπατίτιδα Β είναι επικίνδυνη νόσος επειδή μπορεί να πάρει χρόνια μορφή ή να καταλήξει σε κίρρωση ή καρκίνο του ήπατος. Τα συμπτώματα μπορεί να

είναι από ήπια έως πολύ σοβαρά. Στις περιπτώσεις οξείας ηπατίτιδας Β είναι σχεδόν πάντα απαραίτητη η εισαγωγή στο νοσοκομείο. Ο ιός της ηπατίτιδας Β μεταδίδεται: από τη σεξουαλική επαφή με πάσχοντες ή με φορείς ηπατίτιδας Β, από την έγκυο μητέρα που πάσχει ή είναι φορέας του ιού στο νεογνό, μέσω χρησιμοποιημένων από πάσχοντες ή φορείς του ιού βελόνων ή συριγγών που δεν έχουν αποστειρωθεί, μέσω του αίματος ή των παραγώγων του από φορείς ή πάσχοντες με μετάγγιση. Οσον αφορά τη σεξουαλική επαφή, τα προφυλακτικά προσφέρουν σημαντική προστασία από την ηπατίτιδα Β. Περίπου 292 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι ζουν με τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV) παγκοσμίως, αλλά μόνο ένας στους 20 (5%) έχει κάνει θεραπεία. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 300.000 άνθρωποι είναι φορείς της ηπατίτιδας Β.

Documento | Κυριακή 31 Mαρτίου 2019

Η χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή είναι η καλύτερη μέθοδος πρόληψης

Η ηπατίτιδα C χαρακτηρίζεται από ήπια νόσηση. Σε σημαντικό ποσοστό μεταπίπτει σε χρονιότητα και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, όπως κίρρωση και καρκίνο. Μάλιστα η ηπατίτιδα C είναι πιο επιβαρυντική από τη Β για εμφάνιση ηπατικού καρκίνου. Μεταδίδεται, όπως και η Β, μέσω του αίματος και παραγώγων, με κύρια οδό όμως τις μεταγγίσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις (75%) της οξείας ηπατίτιδας C δεν εμφανίζονται συμπτώματα. Τα συμπτώματα, όπως κόπωση, μπορεί να αναπτυχθούν σε εκείνους που έχουν χρόνια λοίμωξη. Σε προχωρημένες περιπτώσεις συμπτώματα και ενδείξεις κίρρωσης μπορεί να είναι παρόντα. Τα ελληνικά δεδομένα, σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, υπολογίζουν ότι αυτήν τη στιγμή υπάρχουν περί τις 150.000 φορείς ηπατίτιδας C. Τα κονδυλώματα, από τα οποία μολύνονται πολλοί άντρες και γυ-

ναίκες, προκαλούνται από μια κατηγορία ιών που ονομάζεται Human Papilloma Virus (HPV). Τα κονδυλώματα είναι μια από τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες παθήσεις, με ποικιλομορφία του ιού πάνω από 200 τύπους. Προσβάλλουν το δέρμα γύρω και πάνω στα γεννητικά όργανα, στον πρωκτό, αλλά και τον βλεννογόνο του κόλπου, του ορθού και του στόματος. Τα κονδυλώματα εμφανίζονται με τη μορφή χαρακτηριστικών διογκώσεων, διάφορων σχημάτων και μεγεθών. Παρουσιάζονται πολλά μαζί στα γεννητικά όργανα και γύρω από τον πρωκτό. Επίσης μπορούν να παρουσιαστούν στη βάλανο και τη βάση του πέους, την ουρήθρα, στον πρωκτό, στα χείλη του αιδοίου αλλά και μέσα στον κόλπο και πολλές φορές εκδηλώνονται με πόνο και μικρές αιμορραγίες έπειτα από σεξουαλική πράξη με τον σύντροφο, καθώς και στο περίνεο (πε-

Τα ΣΜΝ φαίνεται να απειλούν τις νεαρές ηλικίες και δεν συγχωρούν αυτούς που λένε «δεν πειράζει, θα χρησιμοποιήσω προφυλακτικό την επόμενη φορά!»

Οι πιθανότητες που έχουν οι έφηβοι και οι έφηβες στην Ελλάδα να μολυνθούν από κονδυλώματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους ξεπερνούν το 90%

ριοχή μεταξύ γεννητικών οργάνων και πρωκτού). Επίσης, μπορεί να είναι διάσπαρτα στην περιοχή του τριχωτού του εφηβαίου, ορατά με γυμνό μάτι, αλλά και να τα ψηλαφεί κανείς με το χέρι του. Η μετάδοση γίνεται με επαφή με την προσβεβλημένη περιοχή. Συνήθως εμφανίζονται λίγες εβδομάδες έως λίγους μήνες μετά την επαφή. Δεδομένου ότι μπορεί να εντοπίζονται σε τόσο μεγάλη περιοχή, είναι πιθανόν το προφυλακτικό, το οποίο καλύπτει μόνο το πέος, να μην προσφέρει απόλυτη ασφάλεια. Είναι πιθανό κάποιος να μολυνθεί από τον ιό αλλά να μην εμφανίσει κονδυλώματα, όπως είναι επίσης πιθανόν κάποιος που δεν έχει συμπτώματα να μεταδίδει τον ιό. Ο ιός δεν μπορεί να απομακρυνθεί από τον οργανισμό, ωστόσο τα κονδυλώματα μπορεί να αφαιρεθούν με διάφορους τρόπους, όπως κάψιμο με βελόνα ή λέιζερ, πάγωμα με υγρό άζωτο, χειρουργική αφαίρεση ή φαρμακευτική αγωγή. Οσον αφορά τη γυναίκα, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο των γεννητικών οργάνων και ιδιαίτερα του τραχήλου της μήτρας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η γυναίκα που έχει μολυνθεί από κονδυλώματα θα εμφανίσει οπωσδήποτε καρκίνο, αλλά πρέπει να γνωρίζει ότι χρειάζεται μετά τη μόλυνση συχνές και συνεχείς ιατρικές εξετάσεις και συστηματικές επισκέψεις στον γυναικολόγο της που θα παρακολουθεί την πορεία της νόσου. Ο ιός HPV υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνος για το 5,2% του συνόλου των καρκίνων παγκοσμίως. Στην Ελλάδα τα νεότερα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η πιθανότητα που έχει ένας έφηβος ή μια έφηβη να μολυνθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του ξεπερνά το 90%. Από τον Μάρτιο του 2017 κυκλοφορεί στην Ευρώπη και την Ελλάδα το νέο 9δύναμο εμβόλιο για παιδιά και εφήβους ηλικίας από 9 ετών και άνω και ενήλικες. Χορηγείται με σκοπό να προστατέψει κατά των νοσημάτων που προκαλούνται από τους τύπους 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58 του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων, οι οποίοι ενοχοποιούνται για το 90% των κονδυλωμάτων, περισσότερο από το 90% του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και την πλειονότητα των υπόλοιπων καρκίνων της πρωκτογεννητικής περιοχής. Το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν στη χώρα μας σε κορίτσια από 11 έως 18 ετών και σε γυναίκες έως 26 ετών που ανήκουν σε ορισμένες ευάλωτες ομάδες, όπως εκείνες που ζουν με HIV. Μέχρι σήμερα ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV αφορά μόνο τα κορίτσια, ενώ για πρώτη φορά το εμβόλιο αποζημιώνεται δωρεάν και στους ομοφυλόφιλους άντρες κάτω των 26 ετών. Μέγιστο όφελος από τον εμβολιασμό έχουμε αν γίνει πριν από την έναρξη της σεξουαλικής ζωής, λόγω της συνεπακόλουθης πιθανής έκθεσης σε κάποιο από τα στελέχη του ιού. Ο συνδυασμός εμβολίου και τεστ ΠΑΠ προφυλάσσει σχεδόν 100% από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι το εμβόλιο δεν θεραπεύει αλλά προφυλάσσει. Ωστόσο παρά την εξέλιξη της ιατρικής στον τομέα της πρόληψης, μόλις

το 30% περίπου των γυναικών στη χώρα μας εμβολιάζεται, ποσοστό που σε άλλες χώρες αγγίζει το 80% και 90%. Αντίστοιχα, μόλις 35% των γυναικών κάνουν τεστ ΠΑΠ ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη ιογενής νόσος που επηρεάζει το δέρμα ή τις βλεννογόνες μεμβράνες των γεννητικών οργάνων. Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα οι γυναίκες που μολύνθηκαν με τον ιό του έρπη των γεννητικών οργάνων στα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης τους έχουν διπλάσιες πιθανότητες να γεννήσουν παιδί που αργότερα θα διαγνωστεί με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διαρκώς αυξανόμενη εμφάνιση νέων περιστατικών έρπη, γεγονός που προκαλεί ανησυχία για τη δημόσια υγεία. Παράλληλα, η παγκοσμιοποίηση, η κοινωνική κινητικότητα και τα μεταναστευτικά κύματα έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις αύξησης των κρουσμάτων σύφιλης και γονόρροιας, με τη σύφιλη να κάνει και πάλι την εμφάνισή της σε Ευρώπη και Ελλάδα από το 2010 αλλά με πτωτική πορεία από το 2014 έως σήμερα. Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, περίπου το 87% των περιστατικών σύφιλης αφορά άντρες και το 13% γυναίκες. Δύο στους τρεις (γύρω στο 65%) είναι ομο/αμφιφυλόφιλοι και η κύρια ηλικιακή ομάδα που προσβάλλεται στη χώρα μας είναι αυτή των 25-44 ετών. Από την άλλη, τα περιστατικά γονόρροιας έχουν αυξηθεί σε ποσοστό 67% από το 2013, ενώ ανησυχία προκαλεί ότι τα στελέχη του μικροβίου έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στη φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται. Ο άνθρωπος και το σεξ συνδέονται με την υγεία, την ευχαρίστηση και την ψυχική ικανοποίηση. Ενα ΣΜΝ εγκλωβίζει και καθηλώνει την ανθρώπινη ζωή αλλά και τη συναισθηματική σχέση του ίδιου του πάσχοντα με τον εαυτό του και τον σύντροφό του. Η πρόληψη και η οριοθέτηση είναι οι καλύτερες προγνώσεις της σύγχρονης κοινωνίας και κυρίως των εφήβων που περισσότερο αυθόρμητα και παρορμητικά εμπλέκονται σεξουαλικά, αγνοώντας τον κίνδυνο και τις επιπτώσεις του, δεδομένου ότι η έλλειψη της σεξουαλικής αγωγής στρέφει το ενδιαφέρον στο διαδίκτυο και στην αυθαίρετη πληροφόρησή του. Ετσι ο έφηβος χωρίς εκπαίδευση δεν μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του, δεν έχει πειστεί για τη χρήση του προφυλακτικού και η ηδονή τον παρασύρει σε μια απόλαυση που μετά μπορεί να γίνει τρόμος και απειλή για την ίδια τη ζωή του. Ενός λεπτού ηδονή δεν αξίζει την αλλαγή της ζωής και τον φόβο της ασθένειας που προκαλεί η σεξουαλική μετάδοση. Γι’ αυτό ψυχικά και σωματικά η αυτογνωσία και η πραγματική εικόνα της σεξουαλικής ζωής του καθενός μας πρέπει να στηρίζονται στην αυτοπροστασία, στον σεβασμό του συντρόφου, στη σεξουαλική απόλαυση χωρίς φόβο και ενοχές και κυρίως στην ίδια την ποιότητα της χαράς που προσφέρει το σεξ και η προσμονή της επόμενης φοράς την οποία ένα υγιές και συναισθηματικό κλείσιμο εγγυάται…

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Κίνδυνος θάνατος τα ποτά «μπόμπες» Εβδομήντα τόνοι παράνομων αλκοολούχων ποτών κατασχέθηκαν το 2018

Ρεπορτάζ

Νίκος Σπυρόπουλος ν και τα ποτά «μπόμπα» έχουν μειωθεί στην αγορά σε σύγκριση με τα παλαιότερα χρόνια, βρίσκονται ακόμη ανάμεσά μας. Εβδομήντα τόνοι παράνομων αλκοολούχων ποτών κατασχέθηκαν το 2018 από τις αρμόδιες αρχές. Ο σοβαρότατος κίνδυνος κατανάλωσης «μπόμπας» είναι ορατότατος, καθώς, όπως εξηγούν στο

Documento ειδικοί στον κλάδο εστίασης, οι ασυνείδητοι επαγγελματίες δεν έχουν εκλείψει. Ταυτόχρονα, σημαντικό όπλο στα χέρια των αρχών αποτελεί η νέα πλατφόρμα της ΑΑΔΕ για τον έλεγχο του λαθρεμπορίου αλκοολούχων ποτών. Σε ειδική εκδήλωση στο τελωνείο του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» την Τετάρτη 13 Μαρτίου, στην οποία συμμετείχαν η υφυπουργός Οικονομικών Κατερίνα Παπανάτσιου, ο διοικητής της ΑΑΔΕ Γιώργος Πιτσιλής, ο ειδικός γραμματέας του ΣΔΟΕ Σταύρος Θωμαδάκης καθώς και εκπρόσωποι της Ενωσης Επιχειρήσεων

Αλκοολούχων Ποτών (ΕΝEΑΠ) και του Συνδέσμου Ελλήνων Παραγωγών Αποσταγμάτων και Αλκοολούχων Ποτών (ΣΕΑΟΠ), παρουσιάστηκε η εφαρμογή «Lotify». Πρόκειται για ειδική εφαρμογή ιχνηλασιμότητας για την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου των αλκοολούχων ποτών, στην οποία ήδη έχει εγγραφεί το 80% εισαγωγέων και διανομέων αλκοολούχων ποτών στη χώρα. Ανά πάσα στιγμή οι αρμόδιες αρχές θα παρακολουθούν online τη διαδρομή του αλκοόλ διασταυρώνοντας τα στοιχεία με τις τελωνειακές αρχές προκειμένου να κατάσχονται οι τυχόν παράνομες

«Είναι κυρίως θέμα ευσυνειδησίας των επαγγελματιών του κλάδου μας» Τίμος Δήμου Ιδιοκτήτης του cafe bar Vecchio

ποσότητες. Θα τεθεί σε λειτουργία μέσα στον Απρίλιο. «Είναι κυρίως θέμα ευσυνειδησίας των επαγγελματιών του κλάδου μας» δηλώνει στο Documento ο Τίμος Δήμου, ιδιοκτήτης του cafe bar Vecchio. «Οι “μπόμπες” έχουν μειωθεί σε σχέση με το παρελθόν, λόγω αφενός των αυστηρότερων ελέγχων και αφετέρου των παράνομων εισαγωγών ποτών από τη Βουλγαρία. Είναι τα γνωστά “αφορολόγητα”. Δεν ρισκάρουν πλέον να φέρουν “μπόμπες”, αφού ένα φαινομενικά γνήσιο ποτό τούς στοιχίζει ακριβώς το ίδιο. Μεγάλος χαμένος το ελληνικό δημόσιο» μας εξηγεί. «Μην ξεχνάτε ότι ποτά “μπόμπες” μπορεί να υπάρχουν ακόμη και σε κάβες εν αγνοία του καραστηματάρχη» προσθέτει. Τι πρέπει να κάνουν οι καταναλωτές; «Να προσέχουν ποια μαγαζιά επιλέγουν. Τα σοβαρά συνοικιακά μαγαζιά είναι δύσκολα να έχουν εν γνώση τους νοθευμένο αλκοόλ. Ο κόσμος είναι κυρίως της γειτονιάς. Θα ρισκάρουν να σκοτώσουν τον γείτονα ή τα ενήλικα παιδιά του;» απαντά ο κ. Δήμου, ενώ συμβουλεύει τους έφηβους να πίνουν μη αλκοολούχα ποτά. «Υπάρχουν ένα σωρό επιλογές ποτών χωρίς αλκοόλ. Πρέπει οι ιδιοκτήτες να τους προτρέπουν γι’ αυτά». Οι ενήλικες; «Είναι καλό να μην επιλέγουν πάντα τη φτηνότερη επιλογή. Ας πληρώσουν ένα δυο ευρώ περισσότερο για ένα ποτήρι. Τα ποτά του συρμού, τα δημοφιλή δηλαδή, τα έχουν αντιγράψει σχεδόν όλα. Υπάρχουν πάρα πολλές άλλες επιλογές».

Hangover, αυτή η μάστιγα της απερισκεψίας Tου Παναγιώτη Α. Βαραγιάννη Με τον όρο hangover εννοούμε το σύν-

Ο Παναγιώτης Α. Βαραγιάννης είναι M. Med. Sc., κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος, υπ. διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

δρομο της επόμενης ημέρας που περιγράφει την κατάσταση που βρίσκεστε το πρωινό έπειτα από μια νύχτα μεγάλης κατανάλωσης αλκοόλ. Τα συμπτώματα, που μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ώρες έως δύο ημέρες, είναι: αφόρητος πονοκέφαλος, προβλήματα στο στομάχι (γαστρίτιδες, ναυτία, διάρροιες), δυσάρεστη γεύση στο στόμα, δίψα, δυσφορία, αδυναμία, ευαισθησία στο φως και εμετός. Θεωρητικά το hangover οφείλεται στον μεταβολισμό του αλκοόλ από τον ανθρώπινο οργανισμό και εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων όπως η ηλικία, το φύλο, τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά, ο γονότυπος, το οικογενειακό ιστορικό, η ενυδάτωση και η ικανότητα των ενζύμων του οργανισμού να αντεπεξέλθουν στην κατάσταση υπερβολικής μέθης.

Φαίνεται πάντως ότι εξαρτάται και από το είδος του ποτού. Γενικά τα ποτά που έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ είναι πιο επικίνδυνα, ενώ άλλα μπορεί να είναι πιο βαριά εξαιτίας της σύνθεσής τους, π.χ. το κόκκινο κρασί. Οσον αφορά τα κοκτέιλ, είναι χρήσιμο να τα προσέχετε ιδιαίτερα. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο «British Medical Journal», τα ποτά που οδηγούν στη χειρότερη μέθη είναι κατά σειρά το μπράντι, το κόκκινο κρασί, το ρούμι, το ουίσκι, το άσπρο κρασί, το τζιν και η βότκα. Μια από τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ των ποτών είναι η περιεκτικότητα σε μεθανόλη και σύνθετα οργανικά μόρια. Η συγκέντρωση των συγκεκριμένων ουσιών είναι πιο υψηλή στα σκούρα λικέρ, ενώ σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν και ουσίες που χρησι-

μοποιούνται για νοθεία ή σε φτηνά ποτά (π.χ. φτηνά κόκκινα κρασιά). Σας υπενθυμίζουμε ότι ο ιδανικός ρυθμός για να πιείτε το ποτό σας είναι ένα ποτήρι την ώρα, ενώ ευεργετική είναι η παράλληλη κατανάλωση νερού εναλλάξ με το ποτό. Επίσημη θεραπεία δεν υπάρχει, αν και κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί κάποιες εμπειρικές πρακτικές. Οπως και να έχει, εσείς ενυδατώστε όσο μπορείτε περισσότερο τον οργανισμό με νερό ή φρέσκους χυμούς φρούτων ή λαχανικών. Ιδιαίτερα χρήσιμοι είναι οι χυμοί πορτοκαλιού, λεμονιού ή ντομάτας, που είναι πλούσιοι σε γλυκόζη, βιταμίνη C και Β. Δυστυχώς, η χαμηλή συγκέντρωση των βιταμινών Β6 και Β12 παρατείνει το hangover, καθώς το αλκοόλ εμποδίζει την απορρόφησή τους. Επομένως, η λήψη συμπληρωμάτων με

τις συγκεκριμένες βιταμίνες μπορεί να βοηθήσει. Προτιμήστε ένα ρόφημα τσαγιού ή γάλακτος με μέλι και προτού κοιμηθείτε μια ασπιρίνη μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη για την αποφυγή του πονοκεφάλου. Οι τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες όπως ένα μικρό γλυκό ή ψωμί με μέλι ή μια μπανάνα, δίνουν ενέργεια και σίγουρα καλυτερεύουν την κατάσταση. Επίσης μια μακαρονάδα με φρέσκια σάλτσα ντομάτας ή μια κοτόσουπα αποτελούν εναλλακτικές επιλογές, ενώ φαίνεται ότι τα συχνά και μικρά, πλούσια σε υδατάνθρακες γεύματα βοηθούν αισθητά. Μην ξεχνάτε να πίνετε άφθονο νερό κατά τη διάρκεια της ημέρας και να ξεκουραστείτε επαρκώς (οκτώ ώρες). Το πιο σημαντικό είναι να θυμάστε ότι η καλύτερη λύση για το hangover είναι μία: η κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο…

Documento | Κυριακή 31 Mαρτίου 2019

σίες που δημοσιεύονται αλλά δεν είναι σίγουρο ότι το περιεχόμενό τους έχει παγιωθεί ως γνώση. Μπορεί να ξεκινάει ως παρατήρηση αλλά μέχρι να γίνει παγιωμένη γνώση πρέπει να καλυφτεί τεράστια απόσταση. Δεν πρέπει οι ασθενείς να «πιάνονται» από αυτές. Οσον αφορά την αιτιοπαθογένεια της νόσου, συμβάλλουν τόσο ενδογενείςγενετικοί όσο και εξωγενείςπεριβαλλοντικοί παράγοντες;

Είναι και γενετικοί και περιβαλλοντικοί. Για παράδειγμα το κλίμα, η μέση θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια κ.ά. Γι’ αυτό και στη νότια Ευρώπη φαίνεται να υπάρχει χαμηλότερη συχνότητα. Οι γενετικοί παράγοντες δεν είναι ισχυρά αποδεδειγμένοι. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού που είναι πιο ευάλωτες στη νόσο;

Δεν θα το έλεγα. Φαίνεται λίγο να υπερέχουν οι γυναίκες. Προσβάλλει και τους άντρες φυσικά. Προσβάλλει λίγο περισσότερο τις γυναίκες.

Σωτήρης Γιαννόπουλος

«Ο φόβος για το αναπηρικό καροτσάκι είναι απομακρυσμένος» «Το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας ζει και εργάζεται ανάμεσά μας χωρίς να γίνεται αντιληπτό» Συνέντευξη στον Νίκο Σπυρόπουλο

σκλήρυνση κατά πλάκας είναι αυτοάνοσο νόσημα. Κάνει δηλαδή την εμφάνισή της όταν ο οργανισμός επιτίθεται ενάντια στο δικό του κεντρικό νευρικό σύστημα. Σε αυτό εμπλέκονται τα γονίδια και το περιβάλλον» αναφέρει μεταξύ άλλων στο Documento ο καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Σωτήρης Γιαννόπουλος. «Δεν είναι κληρονομική. Δεν έχει σαφή αιτιολογικό παράγοντα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι είναι πιο συχνή στη βόρεια Ευρώπη και λιγότερο στη νότια. Και όταν ένας πληθυσμός μετακινείται από τη βό-

ρεια στη νότια Ευρώπη ή το αντίθετο αποκτά τη συχνότητα του τόπου στον οποίο βρίσκεται. Δηλαδή εάν ένας Βορειοευρωπαίος έρθει σε μικρή ηλικία στη νότια Ευρώπη έχει τη συχνότητα που έχουμε στη νότια Ευρώπη. Οχι αυτήν που έχουμε στη βόρεια Ευρώπη». Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα τα οποία μας προειδοποιούν ότι νοσούμε;

Υπάρχουν συμπτώματα σαφώς. Τα συνηθέστερα είναι η αδυναμία και το μούδιασμα στη μια πλευρά του σώματος, τη δεξιά ή την αριστερή. Η διπλωπία, δηλαδή το να βλέπει ο ασθενής διπλά. Η θόλωση της όρασης. Η διαταραχή της ισορροπίας. Καμιά φορά η αδυναμία και

στα δύο πόδια, δηλαδή όχι αδυναμία στη μία μόνο πλευρά, στο πόδι ή το χέρι, αλλά και στα δύο πόδια. Οταν λέτε αδυναμία, πώς ακριβώς την ορίζετε;

Αυτό που λέμε «δεν με κρατάνε τα πόδια μου» αλλά και πως τα πόδια μου «δεν σηκώνουν το βάρος μου». Δεν μπορώ να βαδίσω. Να κρατηθώ όρθιος. Τα τελευταία χρόνια στο διαδίκτυο μπορεί να εντοπίσει κανείς διάφορες επιστημονικές έρευνες για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, αρκετές από τις οποίες παρουσιάζουν διαφορετικά συμπεράσματα μεταξύ τους.

Κοιτάξτε, αυτές είναι κάποιες εργα-

Προσβάλλονται συγκεκριμένες ηλικίες;

Ναι. Από την εφηβεία μέχρι και τα 45 έτη περίπου. Εχουν αυξηθεί τα κρούσματα της νόσου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;

«H σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πιο συχνή στη βόρεια Ευρώπη και λιγότερο στη νότια» Σωτήρης Γιαννόπουλος Kαθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ναι αυτό ισχύει. Βέβαια δεν γνωρίζω αν αυτό μεταφράζεται σε καθαρή αύξηση ή είναι μέσα στις περιπτώσεις που είτε στο παρελθόν περνούσαν απαρατήρητες είτε δεν υπήρχε σχετική διάγνωση. Τα διαγνωστικά μέσα είναι καλύτερα και περισσότερα σε σύγκριση με το παρελθόν. Υπάρχουν μορφές της νόσου που μπορεί να εκδηλώσουν έξαρση σε κάποιους ασθενείς μόνο δύο ή τρεις φορές όλα τα χρόνια. Παλιά, πριν από τη μαγνητική ή τις καινούργιες εξετάσεις, δεν τις αντιλαμβάνονταν οι γιατροί. Για παράδειγμα έκαναν λόγο για παροδική θόλωση. Ποιες είναι οι μορφές της νόσου;

Υπάρχουν τέσσερις κλινικές μορφές. Η συνηθέστερη είναι με υφέσεις και εξάρσεις. Κάνει κάποιες εξάρσεις δηλαδή η νόσος και μετά «κοιμάται». Είναι η φυσική της πορεία, με τη φαρμακευτική αγωγή βέβαια να βοηθάει πάρα πολύ σε αυτό. Εχουμε ακόμη την πρωτοπαθώς προϊούσα, τη δευτεροπαθώς προϊούσα και τη μεταπίπτουσα σε προϊούσα. Εχουν το χαρακτηριστικό της σταδιακής επιδείνωσης από ένα σημείο και πέρα. Τι άλλο πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος;

Την τελευταία 25αετία έχει γίνει τρομερή πρόοδος. Σπουδαία έρευνα που βοηθάει τους ασθενείς. Ο φόβος και ο τρόμος των ασθενών για το αναπηρικό καροτσάκι είναι πια πολύ απομακρυσμένος. Πρέπει να το γνωρίζουν οι ασθενείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό ζει και εργάζεται ανάμεσά μας χωρίς να γίνεται αντιληπτό. Εκτός από κάποιες περιπτώσεις που παρουσιάζουν μετάπτωση σε προϊούσες μορφές.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Γιώργος Μαστοράκος

«Η μόνη προδιάθεση στον θυρεοειδή είναι κληρονομική» Ο καθηγητής μας μιλάει για τα συμπτώματα, την αυτοεξέταση και τον ρόλο του μικρού αυτού αδένα στην τεκνοποίηση Συνέντευξη στον Νίκο Σπυρόπουλο

υρεοειδής. Ο μικρός αδένας που μοιάζει με… πεταλούδα και βρίσκεται στην πρόσθια μεριά κάτω στον λαιμό μας. Πόσο επηρεάζει η λανθασμένη λειτουργία του τον οργανισμό μας; Πώς ακριβώς θα αντιληφθούμε εάν κάτι πάει στραβά; Τι πρέπει να προσέχουμε; Τι ρόλο παίζει η κληρονομικότητα; Απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα μάς δίνει ο πλέον ειδικός γιατρός: ο Γιώργος Μαστοράκος, καθηγητής Ενδοκρινολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ιατρός στο ΓΝΑ Αρεταίειο. Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα που πρέπει να μας ανησυχήσουν;

Γενικά οι παθήσεις του θυρεοειδούς χωρίζονται σε δύο είδη. Είναι οι παθήσεις που δηλώνουν βλάβη της λειτουργίας του θυρεοειδούς και οι παθήσεις που δηλώνουν βλάβη της ανατομίας του θυρεοειδούς. Οι πρώτες έχουν να κάνουν με την υπολειτουργία και την υπερλειτουργία. Ετσι η υπολειτουργία λέγεται υποθυρεοδεισμός και η υπερλειτουργία υπερθυρεοειδισμός. Στην υπολειτουργία αυτό που πρέπει να προσέξει κάποιος είναι συμπτώματα όπως: αδικαιολόγητη αύξηση βάρους, εμφάνιση δυσκοιλιότητας ενώ πριν δεν υπήρχε, μειωμένη αντοχή στο κρύο, πρήξι-

μο σε διάφορα σημεία στο πρόσωπο ή το σώμα του, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε οίδημα. Γενικά αυτά τα συμπτώματα υποδηλώνουν τον υποθυρεοδεισμό. Στον υπερθυρεοειδισμό έχουμε αντίθετα συμπτώματα: ταχυπαλμία, αδυνάτισμα, τάση προς μεγαλύτερη ευκολία στις κενώσεις, γενικά έχουμε μια κατάσταση συνεχούς διέγερσης. Επίσης ο ασθενής νιώθει πιο εύκολα τη ζέστη γύρω του. Αυτά είναι τα λειτουργικά νοσήματα, τα οποία διορθώνονται. Τις περισσότερες φορές μπορούν να θεραπευτούν φαρμακευτικά. Υπάρχουν όμως και τα ανατομικά νοσήματα του θυρεοειδούς, τα οποία έχουν να κάνουν με την εμφάνιση της δημιουργίας ενός όζου μέσα στον ίδιο τον θυρεοειδή που είναι ένας σχηματισμός από θυρεοειδικά κύτταρα. Αυτός συνήθως δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί από τον ίδιο τον ασθενή, εκτός εάν είναι πολύ διογκωμένος. Επίσης μπορεί αν εμφανιστεί ένα συνολικό οίδημα του θυρεοειδούς που το ονομάζουμε βρογχοκήλη. Στην περίπτωση του όζου μπορεί σε ποσοστό 1% να υποκρύπτεται κακοήθεια. Υπάρχει κάποια διαδικασία σαν ψηλάφιση για αυτοεξέταση; Διαβάζουμε συχνά στο ίντερνετ μέχρι και για τεστ 60 δευτερολέπτων.

Πρέπει να είναι κάποιος ιδιαίτερα εξασκημένος στην ψηλάφιση του

Πρέπει κάποιο μέλος οικογένειας στην οποία υπάρχει ασθενής με θυρεοειδική πάθηση να εξετάζεται προληπτικά; Να κινητοποιείται δηλαδή ακόμη και εάν δεν νιώθει κάποιο από τα συμπτώματα;

θυρεοειδούς. Ο θυρεοειδής είναι κινητό όργανο. Δεν προσκολλάται σε κανένα οστό και με την κατάποση κατεβαίνει. Και γι’ αυτό χρειάζεται να έχει κανείς εξασκημένες ψηλαφητικές ικανότητες στα ακροδάχτυλα για να μπορέσει να το κάνει αυτό. Ακόμη και σε έναν εκπαιδευόμενο ενδοκρινολόγο παίρνει αρκετούς μήνες για να εκπαιδευτεί να το κάνει. Δεν είναι εύκολη εξέταση. Υπάρχουν κάποιες ομάδες πληθυσμού οι οποίες είναι πιο ευάλωτες;

Κάποτε στην Ελλάδα υπήρχε έλλειψη ιωδίου. Δημιουργούσε αυτό μια προδιάθεση στη δημιουργία βρογχοκήλης που οφειλόταν σ’ αυτή την έλλειψη. Αυτό στα περισσότερα σημεία της χώρας μας έχει εξαφανιστεί. Αρα η μόνη προδιάθεση που υπάρχει τώρα είναι κληρονομική. Βλέπουμε πολύ συχνά να εμφανίζονται θυρεοειδικές νόσοι στην ίδια οικογένεια, με μεγαλύτερη μάλιστα συχνότητα στα μέλη του ίδιου φύλου. Χωρίς όμως να υπάρχει συγκεκριμένο γονίδιο το οποίο θα μπορούσαμε να ψάξουμε για να προσδιορίσουμε από πριν την πιθανότητα εμφάνισης μιας θυρεοειδοπάθειας, εκτός από σπάνιες κακοήθειες. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν κάποια γονίδια που έχουν εντοπιστεί. Αλλά αυτό πλέον είναι κάτι εξειδικευμένο που θα το συζητήσει ο ασθενής με τον ενδοκρινολόγο του.

«Βλέπουμε πολύ συχνά να εμφανίζονται θυρεοειδικές νόσοι στην ίδια οικογένεια, με μεγαλύτερη μάλιστα συχνότητα στα μέλη του ίδιου φύλου» Γιώργος Μαστοράκος Καθηγητής Ενδοκρινολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ιατρός στο ΓΝΑ Αρεταίειο

Συνήθως συνιστούμε με ευκολία στις κόρες μητέρων ή πατεράδων που έχουν μια θυρεοειδοπάθεια να εξετάζονται περί την έναρξη της εφηβείας. Γιατί σε αυτή την ηλικία και σ’ αυτό το φύλο, δηλαδή στα κορίτσια που πρόκειται να μπουν στην εφηβεία, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης μιας θυρεοειδοπάθειας ίσης ή αντίστοιχης των γονέων. Οχι με την έννοια της κινητοποίησης πάντως, αλλά έχει παγιωθεί ως συνήθεια στην ενημέρωση που κάνουμε στους γονείς. Συσχετίζεται κάπως η έλλειψη της βιταμίνης D με την εμφάνιση μιας θυρεοειδοπάθειας;

Η έλλειψη της βιταμίνης D τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει τονιστεί ιδιαιτέρως στην καθημερινή κλινική πράξη, διότι εκτός από τη δραστηριότητά της στην απορρόφηση ασβεστίου, φαίνεται πως παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των αυτοάνοσων νοσημάτων. Δηλαδή στην εμφάνιση αντισωμάτων που παράγει ο οργανισμός μας εναντίον του εαυτού του. Στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να αφορά αυτοάνοσα νοσήματα του θυρεοειδούς. Και κάποια από αυτά είναι υπεύθυνα για υποθυρεοειδισμό ή για υπερθυρεοειδισμό. Αν υπάρχει δηλαδή έλλειψη, καλό είναι να προχωρά ο ασθενής σε άλλες εξετάσεις;

Καλό είναι να προχωρά σε αναπλήρωση. Να αναπληρώνονται η έλλειψη της βιταμίνης D στον οργανισμό μας. Ποιο είναι το πιο σημαντικό που πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος;

Το πιο σημαντικό απ’ όλα στην εποχή μας, στην οποία έχουμε δυσκολία και με τον αριθμό των εγκυμοσυνών, είναι να γνωρίζει ο κόσμος, να γνωρίζουν πολύ καλά και οι μαιευτήρες γυναικολόγοι και οι ενδοκρινολόγοι ότι όταν κάποιος θέλει να τεκνοποιήσει πρέπει η θυρεοειδής λειτουργία και των δύο μελών του ζευγαριού να είναι σε φυσιολογικά επίπεδα.

Life ΕιδικήΕκδοση

Πρώτη φορά κατοικίδιο στο σπίτι μας Της Xρυσούλας Παπαδοπούλου

φιλοζωία στην Ελλάδα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, απέκτησε θετικό πρόσημο. Αυξάνονται τα σπίτια που θέλουν να υιοθετήσουν ένα κατοικίδιο. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών είναι σκύλοι και γάτες. Η επιλογή απόκτησης κατοικίδιου θα πρέπει να είναι απολύτως συνειδητή και να έχουμε εκ των προτέρων ενημερωθεί ποιες ευθύνες συνοδεύουν μια τέτοια απόφασή μας. Καλό θα ήταν λοιπόν η πρώτη μας επικοινωνία με έναν κτηνίατρο να γίνει… προτού πάρουμε ζωάκι. Κι αυτό γιατί θα μας κατατοπίσει ως προς το είδος που ταιριάζει στην καθημερινότητά μας (σκύλος/γάτα). Αφού καταλήξουμε θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ποιο μέγεθος, ποια ηλικία ακόμη και ποια ράτσα ζώου είναι πιο ταιριαστά στις συνθήκες που επικρατούν στην οικία μας. Συγκεκριμένα: Πρέπει να αξιολογηθούν κάποιοι βασικοί παράμετροι όπως ο μικρός ή μεγάλος χώρος, η ύπαρξη αυλής ή όχι, η δυνατότητα ελεύθερου χρόνου και πόσου, η ύπαρξη παιδιών και η ηλικία τους. Καλό είναι να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τα έξοδα που προκύπτουν μηνιαίως για τη διατροφή και την κτηνιατρική του φροντίδα. Η απόκτηση ενός κατοικίδιου πρέπει να είναι απολύτως συνειδητή πράξη, προαποφασισμένη από όλα τα μέλη της οικογένειας. Είναι πράξη ευθύνης που συνεπάγεται μια δέσμευση, η οποία όλοι ευχόμαστε να κρατήσει για πολλά χρόνια (μέσος όρος περίπου δεκατρία έτη). Προσέχοντας τα παραπάνω αποφεύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις, όπως η διαπίστωση ετεροχρονισμένα της έλλειψης δυνατότητας να κρατήσουμε το κατοικίδιο που διαλέξαμε είτε λόγω οικονομικής αδυναμίας είτε λόγω ανεπάρκειας χρόνου για να ασχοληθούμε με αυτό. Γι’ αυτούς τους λόγους πολύ συχνά ζωάκια αφήνονται σε φιλοζωικές ή δυστυχώς εγκαταλείπονται στους δρόμους, πράξη παράνομη και κυρίως απάνθρωπη. Το άρθρο δεν έχει σκοπό να… βαρύνει κανέναν επίδοξο κηδεμόνα γάτας ή σκύλου. Περιγράφω όμως μια πραγματικότητα καθημερινή στις φιλοζωικές και στα κτηνιατρεία, όπου καταλήγουν ψυχές φοβικές και απορημένες, ύστερα από βεβιασμένες αποφάσεις της στιγμής. Αφού κάποιος αποφασίσει να υιοθετήσει ένα κατοικίδιο με σύνε-

ση και υπευθυνότητα, πρέπει να το πάει σε κτηνιατρείο για την πρώτη του επίσκεψη με το βιβλιάριο που πιθανόν έχει. Ο κτηνίατρος θα σας κατατοπίσει κυρίως για τα θέματα της υγείας του, όπως εμβολιασμοί, αποπαρασιτισμοί (έσω και έξω). Θα σας ενημερώσει για το πότε μπορεί να αρχίσει τις βόλτες του και για τις διατροφικές του ανάγκες. Επίσης θα σας συμβουλεύσει για τη διαμόρφωση του χώρου σας, ώστε να αποφύγετε τραυματισμούς και ατυχήματα των νέων σας συντρόφων. Παραθέτω κάποια παραδείγματα: Ο σκύλος σας δεν πρέπει να κυκλοφορεί έως ότου ολοκληρώσει τους εμβολιασμούς του, καθώς δεν έχει ακόμη τα απαιτούμενα αντισώματα ώστε να αμυνθεί σε σοβαρά νοσήματα. Θα πρέπει να φροντίσετε να μην έχει πρόσβαση σε καλώδια, πλαστικά και μεταλλικά αντικείμενα, διότι η συντριπτική πλειονότητα των κουταβιών είναι σαν τα μωρά και η κατάποση ξένων σωμάτων είναι πολύ συχνή. Το ίδιο ισχύει και για τις γάτες. Η γάτα σας δεν μπορεί να κάνει βόλτες στο μπαλκόνι αμέριμνα αν δεν έχετε λάβει κατάλληλα μέτρα προστασίας (όπως το προστατευτικό πλέγμα). Δυστυχώς είναι ένας λυπηρός κανόνας. Οι γάτες πέφτουν από όλους τους ορόφους σε όλες τις ηλικίες. Δεν αφήνετε φάρμακα ή απαγορευμένα τρόφιμα σε σημεία που το κατοικίδιό σας μπορεί να τα βρει. Ο κανόνας πάλι λέει ότι θα τα βρει και θα τα δοκιμάσει. Τα παραπάνω παραδείγματα έχουν σκοπό όχι να σας τρομάξουν, αλλά να σας πείσουν να μιλήσετε νωρίς με τον κτηνίατρο που θα διαλέξετε για το κατοικίδιό σας, ώστε αυτά και άλλα πολλά ατυχήματα να αποφευχθούν. Συμβουλή μου είναι να ακολουθείτε όσα σας προτρέπει να κάνετε ο κτηνίατρός σας και όχι ο ενημερωμένος φίλος σας που έχει πολλά ζώα ούτε ο πωλητής του pet shop της γειτονιάς σας. Οπως συχνά λέω σε πελάτες μου, όταν πρόκειται για το παιδί μας δεν ρωτάμε την πολύτεκνη γνωστή μας αλλά ούτε συμβουλευόμαστε πολυκαταστήματα παιχνιδιών. Πάντα λοιπόν απευθυνόμαστε στον ειδικό για την υγεία του τετράποδού μας. Αφού λοιπόν έρθει σπίτι το κατοικίδιο σας, τα οφέλη που προκύπτουν από τη συμβίωση μαζί του είναι μοναδικά: Θα έχετε πλέον πλάι σας μια ανι-

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

Documento | Κυριακή 31 Mαρτίου 2019

Η Χρυσούλα Παπαδοπούλου είναι κτηνίατρος

διοτελή συντροφιά. Ο τετράποδος σύντροφός σας με το κούνημα της ουράς ή με το χουρχουρητό και τις χαρές που θα σας κάνει θα αυξήσει σίγουρα τα επίπεδα της σεροτονίνης σας, κοινώς θα σας κάνει ευτυχισμένους. Παρ’ όλη την κούραση, η αγκαλιά και το χάδι με το κατοικίδιό σας θα σας ανταμείβουν στο τέλος της ημέρας. Το κατοικίδιό σας θα είναι μέλος της οικογένειάς σας, τα παιδιά σας θα μάθουν να είναι πιο υπεύθυνα, να αγαπούν ό,τι ζει, να νοιάζονται για τα πιο αδύναμα πλάσματα. Εχει αποδειχθεί πως άνθρωποι και κυρίως παιδιά που έχουν συμβιώσει με κατοικίδια έχουν αυξημένη ενσυναίσθηση και καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες. Θα μπει στη ζωή σας η απόλυτη χαρά γιατί χαίρονται το παιχνίδι, τις βόλτες μαζί σας και είναι φοβερό πόσο μας παρασύρουν να ξαναγίνουμε παιδιά. Τέρμα πια η μοναξιά. Τα παιδιά σας βγήκαν, οι φίλοι σας λείπουν και εσείς δεν ξέρετε πώς να περάσετε το Σαββατοκύριακο; Κοιτάξτε τη γάτα ή τον σκύλο σας και μάλλον θα θυμάστε το Σαββατοκύριακο για καιρό. Τα κατοικίδια σας καταλαβαίνουν, ειδικά όταν είστε θυμωμένοι ή θλιμμένοι. Το ακούμπημα του σκύλου σας πάνω σας ή το χουρχουρητό της γάτας σας δρα σαν καταπραϋντικό για την ψυχή σας. Είναι αποδεδειγμένο πως έτσι κι αλλιώς μαζί τους βελτιώνετε και τη σωματική και την ψυχική σας υγεία. Τα σκυλιά είναι φύλακες, όσο μικρόσωμα κι αν είναι. Κουνουπάκι δεν θα περνάει έξω από την πόρτα σας χωρίς να γίνεται αντιληπτό. Χαρά, λοιπόν, πίστη, αφοσίωση και απεριόριστη αγάπη είναι όσα θα πάρετε από τους τετράποδους συντρόφους σας. Προσωπική μου προτροπή, προτού προχωρήσετε σε αγορά (η λέξη μού ξενίζει) κατοικίδιου, κάντε μια βόλτα στις φιλοζωικές, όπου θα συναντήσετε θησαυρούς να σας κοιτάνε με αυτό το βλέμμα που όποτε το βάλετε στη ζωή σας, όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα το θυμάστε πάντα με το ίδιο χαμόγελο και που θα σας ζεσταίνει την καρδιά. Το μόνο που μπορεί να προσάψει κανείς σε αυτά τα πλάσματα δεν είναι οι ζημιές, δεν είναι οι καταστροφές (κυρίως παπουτσιών), δεν είναι τα πρωινά ξυπνήματα για φαγητό, βόλτα και παίξιμο, βρέξει χιονίσει… Είναι το γρήγορο αναλογικά φευγιό τους. Από το κενό και από την εκκωφαντική σιωπή που αφήνουν πίσω τους καταλαβαίνουμε πολλές φορές ετεροχρονισμένα πόσο πολύτιμα και σημαντικά ήταν στη ζωή μας. Συμπερασματικά λοιπόν, εγώ δεν θα πω ποτέ πως το να υιοθετήσετε ένα ζωάκι δεν εμπεριέχει κόπο, ευθύνη και έξοδα. Η ανταπόδοση όμως σε όλα αυτά, όταν και εφόσον κάνουμε τέτοια επιλογή, είναι πολλαπλάσια και αργότερα θα πιάσετε τον εαυτό σας άπειρες φορές να αναρωτιέται πώς ζούσατε πριν χωρίς τα τετράποδα συντροφάκια σας. Αν καταλήξατε, μην το αναβάλλετε πλέον για πολύ. Αν το σκέφτεστε, σκεφτείτε το καλά. Στην περίπτωση που το αποφασίσετε, θα ήταν καλό ο δρόμος να μην έχει επιστροφή. Καλή ζωή, πολλές χαρές σε όλους σας, μικρούς και μεγάλους, δίποδους και τετράποδους.

Στον κτηνίατρο επειγόντως Ποια συμπτώματα των αγαπημένων μας κατοικίδιων πρέπει να μας οδηγήσουν άμεσα στον γιατρό

Ρεπορτάζ

Λαμπρινή Παπαδοπούλου ια προσωρινή αδιαθεσία του κατοικίδιού μας μπορεί να μην προκαλέσει ανησυχία, ωστόσο δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες ακόμη κι ένα απλό σύμπτωμα όπως η παροδική ανορεξία ή η αυξημένη λήψη νερού μπορεί να αποδειχθεί πως κρύβει κάποια σοβαρή ασθένεια. Η έγκαιρη αντίληψη αυτών των συμπτωμάτων και η άμεση ενημέρωση του κτηνιάτρου μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπισή τους, ακόμη και να αποδειχθούν σωτήριες σε περίπτωση που διαπιστωθεί κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας. «Το κατοικίδιό μας –τουλάχιστον για τους περισσότερους από εμάς– είναι σαν μέλος της οικογένειάς μας. Εχει κι αυτό χαρακτήρα καθώς και συνήθειες και συγκεκριμένες συμπεριφορές. Μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να μας μιλήσει, όμως μιλάει έμμεσα με τη συμπεριφορά του και κυρίως με την αλλαγή της» εξηγεί στο Documento η κτηνίατρος Χρυσούλα Παπαδοπούλου. Η ίδια υπογραμμίζει πως πρέπει να είμαστε πολύ παρατηρητικοί και να εντοπίζουμε τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά ή εκδηλώσεις συμπτωμάτων που θα έπρεπε να μας προβληματίσουν. «Εκτός από τα προγραμματισμένα ραντεβού σας στον κτηνίατρο, πολλές φορές υπάρχουν διάφορα σημάδια στον σκύλο ή στη γάτα σας που θα πρέπει να σας θορυβήσουν και να επισπεύσετε την επίσκεψη στο κτηνιατρείο» σημειώνει η κ. Παπαδοπούλου και αναφέρει παρακάτω τα συμπτώματα που θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν.

Με βαθμό σοβαρότητας, τέτοια συμπτώματα είναι: • Εμετος ή κόπρανα που περιέχουν αίμα ή είναι σκουρόχρωμα, κυρίως μαύρα κόπρανα • Επίμονος βήχας που συνοδεύεται από δυσκολία στην αναπνοή • Ξαφνική σιελόρροια • Σπασμοί • Αιμορραγία, όπως από τη μύτη ή το γεννητικό σύστημα • Απροσδιόριστος πόνος και περίεργο περπάτημα με δυσκολία και κύρτωση πλάτης • Διόγκωση στην περιοχή της κεφαλής και ειδικά πρήξιμο της γλώσσας • Διόγκωση της κοιλιακής χώρας • Αποπροσανατολισμός – απομόνωση – ακούμπημα κεφαλής σε γωνίες • Τραύμα από δάγκωμα, όσο αθώο κι αν σας φαίνεται • Ατύχημα στον δρόμο με όχημα κι ας δείχνει καλά το ζώο • Ξαφνική ναυτία, κάθετος νυσταγμός, τρέμουλο, κυρίως εάν έχει φάει κάτι στη βόλτα • Αδυναμία ούρησης ή κένωσης. Συμπτώματα που επιμένουν πάνω από 48 ώρες: • Ανορεξία ή άρνηση τροφής • Γαστρεντερικές διαταραχές (έμετος ή/και διάρροια) • Ληθαργικότητα • Κλαψούρισμα κατά το τίναγμα της κεφαλής ή επίμονο ξύσιμο στην περιοχή των αυτιών • Κνησμός γενικευμένος ή εντοπισμένος • Αυξημένη λήψη νερού • Ρινικό έκκριμα • Εντοπισμένη απώλεια τριχώματος • Αδυναμία ούρησης, κυρίως στους αρσενικούς γάτους, με επίμονη παραμονή στην αμμοδόχο και ένδειξη πόνου εκείνη την ώρα • Αίμα στα ούρα • Ενώ είναι ενήλικος, ο σκύλος να παρουσιάζει κοπροφαγία ή αλλοτριοφαγία • Σύρσιμο των οπισθίων του • Εκκρίσεις από τα μάτια, κυρίως

όταν είναι κόκκινα, ημίκλειστα ή έχουν ανισοκορία. Επίσης, όπως υπογραμμίζει, υπάρχουν τα εποχιακά έκτακτα, που όταν συμβούν σπεύδουμε χωρίς καθυστέρηση στον κτηνίατρο: Ανοιξη – καλοκαίρι: • Αλλεργίες από φυτά ή τσιμπήματα εντόμων • Επαφή με τις άκρως τοξικές κάμπιες • Αγανο που μπορεί να εισχώρησε στη μύτη, στο αυτί ή το δέρμα • Ηλίαση (έμετος, σιελόρροια, αποπροσανατολισμός) • Εγκαύματα στις πατούσες. Φθινόπωρο – χειμώνας: • Υποθερμία • Κρυοπαγήματα (ρίγος, λήθαργος, έλλειψη συντονισμού κινήσεων, δυσχερής καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία, κώμα). Επίσης, σύμφωνα με την ίδια, σε περίπτωση που το ζωάκι μας χαθεί και βρεθεί διακομίζεται άμεσα στον κτηνίατρο για να αξιολογηθεί η κατάσταση της υγείας του. «Μη χορηγήσετε κάποιο φαρμακευτικό σκεύασμα πάνω στον πανικό σας προτού επικοινωνήσετε με τον κτηνίατρό σας. Γιατί έτσι πολλές φορές δυσχεραίνετε τη μετέπειτα αντιμετώπιση ή στη χειρότερη περίπτωση την επιδεινώνετε και μπλοκάρετε τη σωστή και ενδεδειγμένη θεραπεία» τονίζει η κ. Παπαδοπούλου. Και καταλήγει: «Αν και εφόσον συμβούν τα παραπάνω, κρατήστε την ψυχραιμία σας. Το ζωάκι σας στηρίζεται σ’ εσάς για να το φροντίσετε. Επικοινωνήστε με τον κτηνίατρό σας και προσπαθήστε ήρεμα και νηφάλια να του εξηγήσετε το πρόβλημα, με συντομία και χωρίς πανικό. Σε έκτακτα προβλήματα οι κτηνίατροι απαντούν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και σε περίπτωση που ο γιατρός σας δεν μπορεί για οποιονδήποτε λόγο να σας βοηθήσει (είτε λόγω ώρας είτε γιατί είναι μακριά), θα μπορέσει να αξιολογήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης και να σας συμβουλέψει για τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσετε».

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 31 Mαρτίου 2019 | Documento

κάποια νοσοκομεία στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιούνται ηθοποιοί που υποδύονται τους «κλόουν γιατρούς» ώστε να γελάνε τα παιδιά που νοσηλεύονται. Ακόμη σε πολλά κέντρα θεραπείας του καρκίνου στις ΗΠΑ λειτουργούν ομάδες γέλιου και χιούμορ προκειμένου μέσω της σωματικής άσκησης που επιφέρει γέλιο και της μεταδοτικότητάς του να βοηθηθούν οι ασθενείς στην αντιμετώπιση της ασθένειάς τους. Παρότι η γιόγκα γέλιου είναι η πιο διαδεδομένη πρακτική γελωτοθεραπείας, «υπάρχει και η ευεξία του γέλιου, στην οποία ασχολούμαστε με την εσωτερική ψυχολογία του ανθρώπου. Αλλοι δάσκαλοι προσπαθούν να “πιάσουν” το χιούμορ μέσα από ανέκδοτα και χιούμορ. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως ο οδηγός μας είναι το σώμα και η κίνηση του σώματος – όπως τα παλαμάκια. Πρόκειται για μια άσκηση που μοιάζει με το θεατρικό παιχνίδι και εξισορροπεί τη χρήση του δεξιού και του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Με την επανάληψη της άσκησης αποκτάμε θετική στάση, μαθαίνουμε να μην προσκολλόμαστε στο πρόβλημα αλλά να εστιάζουμε στη λύση του. Μπορεί ακόμη να γίνουν ατομικές συνεδρίες όπου θα πραγματοποιηθεί και μια μορφή συμβουλευτικής με το άτομο ή συνεδρίες σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, αφού η γελωτοθεραπεία ενδείκνυται για σύσφιξη των σχέσεων μιας ομάδας και μείωση του στρες».

Θεραπεία με γέλια Ενισχύει το ανοσοποιητικό, ανακουφίζει τον πόνο, τονώνει τους πνεύμονες, βελτιώνει τις νοητικές λειτουργίες του ατόμου

Ρεπορτάζ

Βασίλης Ανδριανόπουλος πορεί η γελωτοθεραπεία να είναι εν πολλοίς άγνωστο επιστημονικό πεδίο, εντούτοις πρόκειται για μια μέθοδο συμπληρωματικής, εναλλακτικής θεραπείας που τα τελευταία χρόνια βρίσκει ένθερμους υποστηρικτές. Η γελωτοθεραπεία ή θεραπεία γέλιου ουσιαστικά εντάσσεται στην ολιστική θεραπευτική και –όπως σχολίασε στο Documento ο Ηλίας Κουμπούνης, εμψυχωτής – εκπαιδευτής ευεξίας γέλιου– «πρόκειται για συμπληρωματική μέθοδο, μέσω της οποίας χρησιμοποιούμε το γέλιο ως άσκηση σε συνδυασμό με διάφορα παιχνίδια και αναπνοές». Μέσω αυτών των ασκήσεων και πρακτικών συντελείται η εκπαίδευση του ατόμου στην «κινητοποίηση» γέλιου, ώστε να επιτευχθούν αυτοθεραπευτικές δυνατότητες του οργανισμού. «Η γελωτοθεραπεία μάς βοηθά-

ει να διαχειριστούμε καλύτερα το στρες, να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας και να έρθουμε σε επαφή με την παιδική διάθεση. Το βασικό εργαλείο είναι η διαφραγματική αναπνοή. Επειτα προσομοιώνουμε διάφορες καταστάσεις από την καθημερινότητά μας με γέλιο. Τα πάντα μπορούν να μετατραπούν σε γέλιο στην καθημερινότητά μας». Η μέθοδος που ασκείται στη γελωτοθεραπεία είναι απλή: «Επιχειρούμε μια προσομοίωση, μια μίμηση του γέλιου. Με την επανάληψη το γέλιο τελικά θα βγει αυθόρμητα. Πρόκειται για μια ήπια μορφή αεροβικής άσκησης, χωρίς να στοχεύουμε στη δημιουργία καινούργιου πόνου. Στόχος είναι να αφουγκραστούμε αυτό που συμβαίνει και να μεταμορφώσουμε τους πόνους που έχουμε σε κάτι χαρούμενο και όμορφο». Η μέθοδος «ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες, απλώς είναι διαφορετική η προσέγγιση κάθε ηλικίας. Δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός, ο μόνος περιορισμός βρίσκεται στο μυαλό μας, που μας βάζει εμπόδια». Στη διάρκεια των αιώνων το γέλιο έχει χρησιμοποιηθεί ως φυσι-

κό φάρμακο για τη σωματική, συναισθηματική και κοινωνική ευεξία. Βάσει κάποιων μελετών η θεραπεία του γέλιου μπορεί να χαλαρώσει το σώμα, να ενισχύσει το ανοσοποιητικό, να ανακουφίσει τον πόνο μέσω της απελευθέρωσης ενδορφινών, να τονώσει τους πνεύμονες, να εξισορροπήσει την αρτηριακή πίεση, να βελτιώσει τις νοητικές λειτουργίες καθώς και τη διάθεση και την κοινωνικοποίηση του ατόμου. Η γελωτοθεραπεία έγινε γνωστή σε παγκόσμιο επίπεδο τη δεκαετία του 1990 από τον Ινδό φυσιολόγο Madan Kataria, όταν ομάδες ασκούνταν σε πάρκα εφαρμόζοντας τη γιόγκα γέλιου. Γρήγορα η μέθοδος διαδόθηκε, με αποτέλεσμα μέχρι το 2008 να δημιουργηθούν σε ολόκληρο τον κόσμο 5.000 κλαμπ γέλιου. Σημαντική βοήθεια στους ασθενείς Πλέον υπάρχουν και άλλες εφαρμογές της γελωτοθεραπείας, όπως η παρακολούθηση αστείων βίντεο από παιδιά ασθενείς προκειμένου να γίνει υποφερτός ο πόνος και να μειωθούν τα επίπεδα άγχους. Σε

«Επιχειρούμε μια προσομοίωση, μια μίμηση του γέλιου. Με την επανάληψη το γέλιο τελικά θα βγει αυθόρμητα» Ηλίας Κουμπούνης, Εμψυχωτής – εκπαιδευτής ευεξίας γέλιου

«Το γέλιο είναι σοβαρή υπόθεση» Η γελωτοθεραπεία, σύμφωνα με τον κ. Κουμπούνη, είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της σημασίας του γέλιου: «Η απόλαυση του γέλιου λείπει από τον σύγχρονο άνθρωπο γιατί έχει πάρει πολύ σοβαρά τα εξωτερικά γεγονότα. Αυτή είναι πολύ άσχημη συνθήκη επειδή η έλλειψη του γέλιου αυξάνει το στρες, το άγχος, οδηγεί σε έλλειψη κοινωνικοποίησης και εντέλει σε μοναξιά, λύπη, θλίψη και κατάθλιψη. Ενα άλλο θέμα είναι ότι έχουμε μπερδέψει τη σοβαρότητα με τη σοβαροφάνεια. Το γέλιο είναι σοβαρή υπόθεση. Είναι διαφορετικό να γελάω επειδή νιώθω όμορφα και περνάω καλά και διαφορετικό να γελάω εις βάρος κάποιου άλλου. Υπάρχουν άλλωστε πολλά κοινωνικά ταμπού που δεν μας αφήνουν αρκετές φορές να απολαύσουμε το γέλιο. Δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να μας πουν “πώς γίνεται να γελάς όταν υποφέρει ο διπλανός σου;”. Μα αν δεν αλλάξω εγώ πώς θα επηρεάσω τον διπλανό μου;». Οπως όλα δείχνουν, σύντομα η Ελλάδα θα αποκτήσει και τον πρώτο σύλλογο γελωτολόγων, αφού «καταθέσαμε το καταστατικό μας στο ειρηνοδικείο και περιμένουμε άμεσα να πάρουμε τη σφραγίδα. Θα αποτελείται από περίπου είκοσι εκπαιδευτές που δραστηριοποιούμαστε σε αυτόν τον τομέα και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε έναν σύλλογο προκειμένου να αναπτύξουμε περισσότερο τη μέθοδο, να τη διαδώσουμε και να διεξαγάγουμε ερευνητικά προγράμματα. Να αποκτήσει δηλαδή η προσπάθεια όχι μόνο νομική αλλά και συλλογική υπόσταση».

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2018 | Documento