Ειδική Έκδοση: Συμβολαιακή γεωργία μοχλός ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας by Documentonews

γεωργία Documento | Κυριακή 13 Μαΐου 2018

Ειδική έκδοση

συμβολαιακή

Μοχλός ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας

ε έναν κόσμο που αλλάζει, το μέλλον της ελληνικής αγροτικής παραγωγής περνάει μέσα από την τόνωση των επενδύσεων, τον συνεργατισμό, την ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού με την είσοδο νέων σε ηλικία (και με αλλαγή νοοτροπίας) αγροτών, αλλά και από τον ψηφιακό μετασχηματισμό της γεωργίας και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Παρά την κρίση, οι 80.000 εργαζόμενοι στις 14.500 επιχειρήσεις της εγχώριας βιομηχανίας τροφίμων – ποτών – καπνού, με τζίρο κοντά στα 12 δισ. ευρώ, παράγουν αξία που ξεπερνά τα 10 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα οι 709.500 γεωργικές εκμεταλλεύσεις παράγουν αξία που αγγίζει τα 6 δισ. ευρώ. Είναι προφανές λοιπόν ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα και για την ανάπτυξη, καθώς αν γίνουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της αγροτικής παραγωγής, μπορεί να υποστηρίξει την προσπάθεια για την έξοδο από την ύφεση, την αύξηση της απασχόλησης, τις επενδύσεις, την περιφερειακή ανάπτυξη και τη δημιουργία εισοδήματος. Η συμβολαιακή γεωργία έχει τις δυνατότητες να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο σε αυτήν τη μετάβαση.

Επιμέλεια Σταματία Μαρκέτου | Κείμενα Ξανθή Γούναρη, Σταύρος Χαρίτος

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Από τους εκτημόρους στα βιοκαύσιμα Η ιστορία της συμβολαιακής γεωργίας ξεκινάει από τους αρχαϊκούς χρόνους

πορεί ο όρος συμβολαιακή γεωργία να έχει γίνει της μόδας τα τελευταία χρόνια ως συναλλακτική μέθοδος, όμως ήταν διαδεδομένη πρακτική ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους. Είναι χαρακτηριστικό ότι προκαθορισμένες ποσότητες από συγκεκριμένα προϊόντα χρησίμευαν είτε ως τρόπος πληρωμής του φόρου της δεκάτης και του ενοικίου χρήσης της γης (για παράδειγμα οι εκτήμοροι –εξαρτημένοι αγρότες που καλλιεργούσαν τη γη των προνομιούχων– έδιναν το 1/6 της παραγωγής αντί ενοικίου) είτε ως προσφορά στους θεούς. Αργότερα συναντάμε πρακτικές συμβολαιακής γεωργίας τον 1ο αιώνα μ.Χ. στην Κίνα, όπου οι ακτήμονες γεωργοί πληρώνουν μέρος της παραγωγής τους ως ενοίκιο χρήσης της γης. Αρκετά αργότερα, τον 19ο αιώνα, κάποιοι ερευνητές συναντούν την πρακτική της συμβολαιακής γεωργίας να χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ για την επεξεργασία βασικών (βιομηχανικών) προϊόντων όπως η ζάχαρη αλλά και φρούτων όπως τα ροδάκινα. Η χρήση της συμβολαιακής γεωργίας για την καλλιέργεια προϊόντων που απαιτούν περαιτέρω επεξεργασία, όπως π.χ. η ζάχαρη, είναι αρκετά διαδεδομένη στις μέρες μας αλλά ήταν και στο παρελθόν, όπως συνέβαινε για παράδειγμα τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ταϊβάν την εποχή που βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας. Από τη δεκαετία του 1950 και μετά η συμβολαιακή γεωργία γνώρισε μεγάλη άνθηση τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, καθώς η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη γεωργική παραγωγή ανάγκασε τους αγρότες να στραφούν στη σύναψη συμβολαίων προκειμένου να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες εισροές κεφαλαίου για την απόκτηση εξοπλισμού. Στην Αμερική ο κλάδος που αναπτύχθηκε γρήγορα και με μεγάλη επιτυχία ήταν αυτός της πτηνοτροφίας (πάχυνσης πτηνών), ενώ συμβόλαια παραγωγής υπογράφονταν και για φρούτα (μήλα, ροδάκινα)

και για λαχανικά (πατάτες, ντομάτες). Ο κύριος όγκος της παραγωγής μέσω συμβολαίου στις ΗΠΑ στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό είτε σε μεγάλες οικογενειακές φάρμες είτε σε μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις που ανήκαν σε μεγάλες επιχειρήσεις. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Στην Ευρώπη την περίοδο 19501980 υψηλά ποσοστά παραγωγής μέσω συμβολαίου παρουσιάζονται στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας για προϊόντα όπως οι σπόροι, τα ζαχαρότευτλα, το γάλα και η πάχυνση πτηνών. Αύξηση της συμβολαιακής πρακτικής παρατηρείται σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Γαλλία, η Ελβετία, οι σκανδιναβικές χώρες και η Ισπανία, όπου οι κανόνες για την υιοθέτηση της συμβολαιακής πρακτικής από ομάδες παραγωγών αποτυπώνονται σε νόμο το 1972. Σήμερα το 90% των εκμεταλλεύσεων γαλακτοπαραγωγής και το 80% των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων στη Φινλανδία χρησιμοποιούν τη συμβολαιακή γεωργία. Στις ΗΠΑ καλύπτει άνω του 40% της συνολικής αγροτικής παραγωγής και το 90% της παραγωγής πουλερικών, καπνών και σακχαρότευτλων. Υψηλά ποσοστά συμβολαιακής γεωργίας παρατηρήθηκαν και στις χώρες με οικονομία σε μετάβαση της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, πρώην μέλη του ανατολικού μπλοκ (π.χ. Τσεχία, Ουγγαρία, Ουκρανία). Η υιοθέτηση ενός καθετοποιημένου μοντέλου αγροτικής παραγωγής που στοχεύει στην (ελεύθερη) αγορά εξυπηρέτησε σε κάποιο βαθμό την προσαρμογή από τον σοβιετικό τρόπο οργάνωσης, παραγωγής και διάθεσης στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Πλέον η συμβολαιακή γεωργία είναι διαδικασία που δεν αφορά μόνο τις χώρες του αναπτυγμένου κόσμου (ή και κάποιες σε μετάβαση) αλλά έχει εδραιωθεί και στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, υποκινούμενη αρχικά από τις κυβερνήσεις των κρατών, ενώ αργότερα ανέλαβαν δράση και οι μεγάλες πολυεθνικές.

60%

αυξήθηκαν τα συμβόλαια την τελευταία πενταετία στην Ελλάδα

90%

των εκμεταλλεύσεων γαλακτοπαραγωγής και 80% των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων στη Φινλανδία χρησιμοποιούν τη συμβολαιακή γεωργία

90%

της παραγωγής πουλερικών, καπνών, σακχαρότευτλων και άνω του 40% της συνολικής αγροτικής παραγωγής στις ΗΠΑ είναι συμβολαιακή

Με καθυστέρηση ενός αιώνα Στη σύγχρονη μορφή της η συμβολαιακή γεωργία εμφανίζεται στην ελληνική αγροτική παραγωγή στο τέλος της δεκαετίας του ’60, σχεδόν έναν αιώνα μετά τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ. Κι αυτό γιατί τότε ξεκίνησε η μαζική μετακίνηση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα και άρχισαν να αλλάζουν τα καταναλωτικά πρότυπα και ο τρόπος διατροφής (επεξεργασμένα τρόφιμα), με αποτέλεσμα η αναπτυσσόμενη βιομηχανία τροφίμων να πρέπει να εξασφαλίσει την τροφοδοσία της με την αναγκαία πρώτη ύλη που απαιτείται για την παραγωγή των προϊόντων της. Από τότε έως σήμερα η συμβολαιακή γεωργία αναπτύσσεται ραγδαία. Παράγοντες της αγοράς κάνουν λόγο ακόμη και για αύξηση 60% των σχετικών συμφωνιών μέσα στην τελευταία πενταετία παρά το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, καθώς η σύναψη συμβολαίων παραγωγής προβάλλει για τους αγρότες και τις επιχειρήσεις του αγροδιατροφικού κλάδου ως η βέλτιστη διέξοδος. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα η σύναψη συμβολαίων επεκτάθηκε και σε νέα προϊόντα, ιδιαίτερα σε καλλιέργειες για τις οποίες υπάρχει η αντίστοιχη εγχώρια μεταποιητική βιομηχανία. Ηλίανθος για βιοκαύσι-

μα, κριθάρι για την παραγωγή μπίρας, ειδικές ποικιλίες σιταριού αλλά και στέβια καλλιεργούνται με κλειστά συμβόλαια, εξασφαλίζοντας την απορρόφηση της παραγωγής. Γιατί εκτινάχθηκε η συμβολαιακή γεωργία στην Ελλάδα Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το τμήμα Γεωπονίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τη χρήση ερωτηματολογίου σε 1.200 γεωργούς σε όλη την Ελλάδα σχετικά με την υιοθέτηση της πρακτικής της συμβολαιακής γεωργίας από τους ίδιους, οι σπουδαιότεροι λόγοι που τους οδηγούν στην υιοθέτηση αυτής της πρακτικής είναι: ο περιορισμός του ρίσκου (21,3%), η εξασφάλιση σταθερού εισοδήματος (14,7%), η ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης (12,6%), η πρόσβαση σε χρηματοδότηση (7,8%) και η κατάργηση των μεσαζόντων (5,7%). Μάλιστα, οι πρόσφατες ριζικές αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), οι οποίες καθιέρωσαν την αποδέσμευση της χορήγησης των επιδοτήσεων από την παραγωγική διαδικασία, αναδεικνύουν σε καθοριστικό βαθμό την αναγκαιότητα της περαιτέρω ενίσχυσης αυτών των μηχανισμών και πρακτικών.

Documento | Κυριακή 13 Μαΐου 2018

Δημιουργώντας το αύριο του αγροδιατροφικού τομέα Το μοντέλο της συμβολαιακής γεωργίας & κτηνοτροφίας που υλοποιεί η Τράπεζα Πειραιώς από το 2013 άλλαξε τα δεδομένα στον αγροτικό χάρτη της χώρας

επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον αγροδιατροφικό τομέα. Η βελτίωση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και η δημιουργία άριστων αγροτικών επιχειρήσεων αποτελούν το όραμα της Τράπεζας Πειραιώς, καθώς θεωρεί ότι υπάρχουν σημαντικές προοπτικές και περιθώρια ανάπτυξης του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα. Στρατηγική επιλογή της Τράπεζας Πειραιώς αποτελεί η ολιστική στήριξη του αγροδιατροφικού τομέα, τον οποίο βλέπει ως σύνολο, και μέσω της στοχευμένης χρηματοδότησης αποκλειστικά για την κάλυψη των αναγκών της παραγωγικής διαδικασίας ενθαρρύνει τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων σε αυτή. Από το 2013 στηρίζει ενεργά τους παραγωγούς, τις μεταποιητικές επιχειρήσεις και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς μέσω του Προγράμ-

ματος Συμβολαιακής Γεωργίας – Κτηνοτροφίας, το οποίο συμβάλλει στην αναπτυξιακή πορεία του αγροτικού τομέα και τη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της χώρας. Μέχρι σήμερα έχουν υλοποιηθεί περισσότερες από 300 συνεργασίες με επιχειρήσεις και αγροτικούς συνεταιρισμούς, από τις οποίες έχουν επωφεληθεί περισσότεροι από 25.000 παραγωγοί σε όλη τη χώρα, ενώ οι συνολικές χρηματοδοτήσεις ξεπερνούν τα 700 εκατ. ευρώ. Το σύνολο των εξαγωγών των επιχειρήσεων που έχουν ενταχθεί στη συμβολαιακή ξεπερνά το 1,5 δισ. ευρώ, με περισσότερα από 50 προϊόντα να ταξιδεύουν σε 75 χώρες εισφέροντας πολύτιμο συνάλλαγμα στην Ελλάδα. Μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια το πρόγραμμα εξελίσσεται με την ένταξη κρίσιμων κλάδων, όπως η αλιεία, η κρεοπαραγωγός βοοτροφία και βουβαλοτροφία, καθώς και τα αρωματικά φυτά. Στόχος της τράπεζας είναι να συμβάλει με συστηματικό τρόπο, με αποτελεσματικότητα και τεχνο-

γνωσία, στη μετάβαση προς ένα νέο πρότυπο οργανωμένης ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας και μεταποίησης των προϊόντων που προσφέρει η ελληνική γη. Η Τράπεζα Πειραιώς είναι ήδη στην επόμενη ημέρα. Σημαντικά βήματα για την ανάπτυξη του Προγράμματος Συμβολαιακής Τραπεζικής έγιναν το τελευταίο χρονικό διάστημα. Η τράπεζα διεύρυνε τη λειτουργία του Προγράμματος Συμβολαιακής Τραπεζικής στους τομείς των: Αγροεφοδίων. Υποστηρίζει χρηματοδοτικά τα καταστήματα γεωργικών εφοδίων, με σκοπό να συμβάλει στη μείωση του κόστους παραγωγής των αγροτικών προϊόντων. Το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Αγροεφοδίων αφορά τη χρηματοδότηση με κεφάλαια κίνησης των καταστημάτων γεωργικών εφοδίων προκειμένου να επωφεληθούν από προνομιακή τιμολόγηση κατά την αγορά των γεωργικών και κτηνοτροφικών φαρμάκων, λιπασμάτων, σπόρων και λοιπών εφοδίων από τις εταιρείες παραγωγής ή εμπορί-

Το σύνολο των εξαγωγών των επιχειρήσεων που έχουν ενταχθεί στη συμβολαιακή ξεπερνά το 1,5 δισ. ευρώ, με περισσότερα από 50 προϊόντα να ταξιδεύουν σε 75 χώρες εισφέροντας πολύτιμο συνάλλαγμα στην Ελλάδα

ας, μιας και η πληρωμή γίνεται τοις μετρητοίς στην πράξη. Το ζητούμενο είναι να εξασφαλιστεί η ορθολογική λειτουργία της αγοράς και η δίκαιη κατανομή των ωφελειών που προκύπτουν σε όλους τους συμμετέχοντες σε αυτήν, από τον παραγωγό μέχρι την εταιρεία. Ξενοδοχείων. Εστιάζοντας στο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας στον τουριστικό τομέα και στην ανάγκη διασύνδεσής του με την αγροδιατροφική αλυσίδα, η τράπεζα επέκτεινε τη λειτουργία του Προγράμματος Συμβολαιακής Τραπεζικής. Η τράπεζα παρέχει χρηματοδότηση σε ξενοδοχειακές μονάδες ώστε να προμηθευτούν επώνυμα πιστοποιημένα προϊόντα από επιχειρήσεις και αγροτικούς συνεταιρισμούς ενταγμένους στο Πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας, με σκοπό την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων, την προβολή των προϊόντων της ελληνικής γης και την ενίσχυση της αναγνωρισιμότητάς τους και εκτός ελληνικών συνόρων. Λιανεμπορίου. Η τράπεζα υποστηρίζει χρηματοδοτικά τις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου, ώστε να αγοράζουν με καλύτερους όρους από τους προμηθευτές – εταιρείες ενταγμένες στη συμβολαιακή γεωργία – κτηνοτροφία. Η πρωτοβουλία της τράπεζας αποσκοπεί στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου σύνδεσης λιανεμπορίου και προμηθευτών, το οποίο θα συμβάλει στη δημιουργία σταθερών σχέσεων συνεργασίας και συνεργειών, την ορθολογική διαμόρφωση τιμών, καθώς και τη δημιουργία και προώθηση ανταγωνιστικών ελληνικών αγροτικών προϊόντων υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών.

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Κλειδί για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα Η συμβολαιακή γεωργία έρχεται ως αρωγός της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας στον ελληνικό πρωτογενή τομέα

αρά τη μεγάλη συρρίκνωση που έχει υποστεί από το 1970 και μετά, ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα παραμένει ακόμη και σήμερα από τους πιο σημαντικούς κλάδους οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης. Το ποσοστό συμμετοχής του γεωργικού τομέα στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) διαμορφώνεται στο 2,9%, ενώ καλύπτει το 14% της απασχόλησης (στοιχεία Eurostat). Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 1,2% και 5%. Η Ελλάδα, με σημαντικό αριθμό ιδιαίτερων τοπικών προϊόντων, μπορεί να αναδειχτεί σε υπολογίσιμη αγροτική δύναμη αν γίνουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της αγροτικής παραγωγής, με σπουδαιότερες την ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού με την είσοδο νέων σε ηλικία (και με αλλαγή νοοτροπίας) αγροτών και την εισαγωγή της επενδυτικής σκέψης στον αγροτικό τομέα. Η πρακτική της συμβολαιακής γεωργίας εμφανίζεται ως αρωγός της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας για την ανάπτυξη προοπτικών στον ελληνικό πρωτογενή τομέα. Η συμβολή των τραπεζικών ιδρυμάτων αποτελεί επίσης, ση-

μαντική κίνηση για την ανάπτυξη της συμβολαιακής γεωργίας στην Ελλάδα, η οποία σε περίοδο με προβλήματα ρευστότητας αποτελεί ίσως τη μοναδική λύση για τους παραγωγούς της χώρας. Τι είναι η συμβολαιακή γεωργία Με τον όρο συμβολαιακή μορφή παραγωγής ή συμβολαιακή γεωργία ή συμβολαιακή παραγωγή εννοούμε τον τύπο εκείνο της αγροτικής παραγωγής που γίνεται στη βάση ενός συμβολαίου ή σύμβασης ή συμφωνητικού, οπωσδήποτε σύμφωνα με τους όρους που περιέχει μια γραπτή συμφωνία μεταξύ μεμονωμένων αγροτών ή συνεταιρισμού από τη μια μεριά και επιχειρήσεων που προμηθεύουν την αγροτική εκμετάλλευση με μέσα παραγωγής ή αγοράζουν το αγροτικό προϊόν ή και τα δύο από την άλλη. Πάντως, η συμβολαιακή γεωργία, όπως και κάθε μορφή οργάνωσης της παραγωγής, δεν μπορεί να θεωρηθεί το φάρμακο που τα γιατρεύει όλα. Σε κάθε περίπτωση προκειμένου η συμφωνία να είναι επιτυχημένη (win-win situation), η αξιοπιστία των δύο μερών του συμβολαίου και η πρόθεσή τους να προβούν σε ισότιμη διαπραγμάτευση των όρων είναι από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις, αν όχι οι σημαντικότερες.

Από την εμπειρία τής έως τώρα ανάπτυξης αυτού του μοντέλου παραγωγής προκύπτει ότι ένα συμβόλαιο παρουσιάζει οφέλη –ιδανικά ισότιμα και για τις δύο πλευρές των συμβαλλομένων– αλλά και προβλήματα, τα οποία μέσα από την κατάλληλη πρόβλεψη ενδεχομένως να μπορούν να ελαχιστοποιηθούν. Πλεονεκτήματα Τα οφέλη για τους παραγωγούς στα προγράμματα συμβολαιακής γεωργίας είναι: • Η εξασφάλιση εγγυημένου εισοδήματος και ο χρόνος πληρωμής του. Οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι είναι σίγουροι ότι τα προϊόντα τους θα πουληθούν και ότι θα πληρωθούν ικανοποιητικά και έγκαιρα για τη δουλειά τους. • Η προσφορά πιστώσεων για την αγορά των απαραίτητων γεωργικών εφοδίων. Με την εξασφάλιση των πληρωμών μπορούν να κάνουν σωστότερο προγραμματισμό αγοράς εφοδίων και εργαλείων, ώστε να καλλιεργήσουν ακόμη ποιοτικότερα προϊόντα. • Η δυνατότητα μακροχρόνιου σχεδιασμού της πρωτογενούς παραγωγής. Οι αγρότες έχοντας εξασφαλίσει αυτές τις βασικές προϋποθέσεις μπορούν να προχωρήσουν σε έναν σχετικά μακροχρόνιο σχεδιασμό. Μια έννοια που

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για παραγωγούς και επιχειρήσεις

ήταν άγνωστη μέχρι πρότινος σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον αγροτικό τομέα. • Η παροχή τεχνολογικής υποστήριξης για την καλύτερη οργάνωση της παραγωγής. Με τη χρήση της τεχνολογίας οι αγρότες αποκτούν πρόσβαση σε νέες τεχνικές καλλιέργειας που τους βοηθούν να ελέγχουν ευκολότερα όλα τα στάδια της παραγωγής και να συγκρατούν το κόστος σε χαμηλό επίπεδο. • Η είσοδος σε νέες αγορές. Μέσα από τη σύναψη συμβολαιακών συμφωνιών τα προϊόντα των μεμονωμένων μικρών καλλιεργητών αλλά και των συνεταιρισμών με περιορισμένες δυνατότητες αποκτούν πρόσβαση προώθησης σε νέες αγορές (εγχώριες και μη). Οφέλη από τη συμβολαιακή γεωργία καρπώνονται και οι επιχειρήσεις. Μεταξύ άλλων διακρίνονται τα εξής: • Η εξασφάλιση της τροφοδοσίας με την αναγκαία πρώτη ύλη που απαιτείται για την παραγωγή των προϊόντων τους. • Η δυνατότητα προγραμματισμού της συγκέντρωσης του προϊόντος και επομένως μείωση του κόστους αποθήκευσης και μεταφοράς. • Η εξοικονόμηση του οικονομικού ανοίγματος που θα απαιτούνταν, εφόσον δεν διαθέτουν τόσο μεγάλα ποσά για την πρώτη ύλη και τα μέσα παραγωγής της, και τέλος το ότι δεν έρχονται αντιμέτωποι με τους κινδύνους παραγωγής (καιρικές συνθήκες, ασθένειες). • Η σύναψη συμφωνιών με πολλές και διαφορετικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις καταργεί το εμπόδιο της αναγκαίας αγρανάπαυσης και αμειψισποράς των γαιών και έτσι διατηρείται σταθερό το μέγεθος της καλλιεργούμενης έκτασης που χρειάζεται για την παραγωγή συγκεκριμένης ποσότητας προϊόντων. • Η συνεργασία της επιχείρησης με τις αγροτικές οικογενειακές μονάδες ενός τόπου την καθιστά κοινωνικά υπεύθυνη (εταιρική κοινωνική ευθύνη). Μειονεκτήματα Τα κυριότερα μειονεκτήματα για τους παραγωγούς είναι η έλλειψη ευελιξίας (ο συμβεβλημένος παραγωγός, σε αντίθεση με τον παραδοσιακό γεωργό, δεν μπορεί να δρα ανεξάρτητα όσον αφορά την παραγωγή και τη διάθεση του παραγόμενου προϊόντος, εφόσον δεσμεύεται από τους όρους του συμβολαίου παραγωγής), οι αυστηροί όροι συνεργασίας και η μείωση της διαπραγματευτικής ισχύος (αυξημένος βαθμός εξάρτησης του παραγωγού από τη μεταποιητική μονάδα). Πάντως, ειδικά το μειονέκτημα της μειωμένης διαπραγματευτικής ισχύος του μεμονωμένου παραγωγού μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω των συνεταιρισμών, οι οποίοι λειτουργούν διαμεσολαβητικά. Το κυριότερο μειονέκτημα για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις είναι η έλλειψη επαγγελματισμού και εμπειρίας από την πλευρά των παραγωγών. Αποτέλεσμα, η αδυναμία τήρησης της συμφωνίας που σχετίζεται με την ποιότητα, την ποσότητα ή τους χρόνους παράδοσης.

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Ο αγροτικός τομέας πρέπει να βρει καινούργιους δρόμους Του Βαγγέλη Αποστόλου

Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

θεσµός της συµβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι ένα άριστο µέσο προγραµµατισµού και ποιοτικής βελτίωσης της παραγωγής, ανάπτυξης της εµπορίας και αύξησης της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τοµέα στην εγχώρια αγορά και στις αγορές του εξωτερικού. ∆εν είναι τυχαίο ότι η συµβολαιακή γεωργία αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες τάσεις της σύγχρονης αγροτικής παραγωγής σε παγκόσµιο επίπεδο, καθώς καλύπτει την ανάγκη των παραγωγών να διασφαλίσουν ένα εγγυηµένο εισόδηµα, αλλά και την επιθυµία των αγροτικών βιοµηχανιών να έχουν εγγυηµένη πρόσβαση σε προϊόντα διασφαλισµένης ποιότητας και ποσότητας. Η συµβολαιακή γεωργία αποµακρύνει την αβεβαιότητα όσον αφορά την πώληση της παραγωγής, αφού ο αγρότης γνωρίζει, µε βάση τη συµφωνία που έχει συνάψει, ότι η παραγωγή του θα διατεθεί χωρίς προβλήµατα. Αποµακρύνει επίσης την αβεβαιότητα για την πληρωµή αλλά και την τιµή στην οποία θα πουληθεί η παραγωγή. Ο αγρότης, έχοντας εξασφαλίσει τις βασικές προϋποθέσεις, µπορεί να προχωρήσει σε πιο µακροπρόθεσµο σχεδιασµό, µια ανάγκη που λόγω της φύσης του αγροτικού επαγγέλµατος δεν ικανοποιείται εύκολα. Αλλά και για τους αγοραστές των αγροτικών προϊόντων µέσω της συµβολαιακής παραγωγής εξασφαλίζεται η πρόσβαση σε προϊόντα πιστοποιηµένης ποιότητας, µε σωστότερο προγραµµατισµό. Πολύ σηµαντική είναι όµως η συµβολή της συµβολαιακής γεωργίας στην ποιότητα των αγροτικών προϊόντων, που αποτελεί κυριολεκτικά το άλφα και το ωµέγα της ελληνικής αγροτικής παραγωγής. Είναι γνωστό ότι η χώρα µας λόγω δοµικών ιδιαιτεροτήτων δεν µπορεί να ανταγωνιστεί, µε κριτήριο τη φτηνή παραγωγή, τις χώρες που διαθέτουν µεγάλες εκτάσεις και εντατικής µορφής αγροτικές εκµεταλλεύσεις. Αντίθετα, µπορεί να αξιοποιήσει τις ιδιαιτερότητές της καθώς και το κλίµα και τη γεωγραφική θέση της για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων που είναι περιζήτητα στις διεθνείς αγορές. Το Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, το οποίο βρίσκεται σε φάση υλοποίησης, είναι πολύτιµο εργαλείο για να στηριχθούν οι αγρότες (και ειδικά οι νέοι), να βελτιώσουν τις εκµεταλλεύσεις τους, να προσανατολιστούν στην ποιοτική παραγωγή, να µετέλθουν σύγχρονες µορφές παραγωγής αλλά και διακίνησης των προϊόντων τους, όπως η συµβολαιακή γεωργία. Είναι σηµαντικό επίσης να αξιοποιήσουν οι αγρότες µας τις δυ-

«Εστιάζουμε στην ενεργοποίηση των μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη βασικών δομών υποστήριξης των παραγωγών οι οποίες απουσιάζουν από τον πρωτογενή τομέα»

νατότητες που τους δίνει η θέσπιση της Κάρτας του Αγρότη, ενός χρηµατοδοτικού µέσου που ταιριάζει απολύτως στη συµβολαιακή παραγωγή. Η συµβολαιακή παραγωγή είναι το πρότυπο της καλοσχεδιασµένης λειτουργίας του αγροτικού τοµέα, καθώς για να υπάρξει καλύτερο µέλλον απαιτούνται σχέδιο, όραµα και σκληρή δουλειά. Στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης δουλεύουµε πάνω σε ένα συνεκτικό στρατηγικό σχέδιο από την πρώτη στιγµή που αναλάβαµε. Σε αυτήν τη φάση εστιάζουµε στην ενεργοποίηση των µέτρων του ΠΑΑ (Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης) που θα συµβάλουν στην ανάπτυξη βασικών δοµών υποστήριξης των παραγωγών οι οποίες απουσιάζουν από τον πρωτογενή τοµέα και που έχουµε ήδη προετοιµάσει εντατικά το προηγούµενο διάστηµα. Αναφέροµαι µεταξύ άλλων στις δοµές για την τεχνική και επιστηµονική συµβουλευτική υποστήριξη των παραγωγών από γεωπόνους και κτηνιάτρους ώστε να ενισχυθεί η παραγωγικότητα των εκµεταλλεύσεών τους και κατ’ επέκταση η ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς τοµέα σε κλάδους όπως η γεωργία ακριβείας, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, η βιοοικονοµία, η φυτοπροστασία, η ποιότητα και ασφάλεια των τροφίµων, οι νέες τεχνολογίες και µέθοδοι καλλιέργειας, η ψηφιακή επιχειρηµατικότητα, το ηλεκτρονικό εµπόριο, η ψηφιακή διαχείριση πόρων, οι βραχείες αλυσίδες εφοδιασµού κ.λπ. Αναφέροµαι επίσης στις δοµές συνεργασίας για τη µεταφορά γνώσης και την προώθηση της καινοτοµίας στον πρωτογενή τοµέα µέσω της δηµιουργίας συµπράξεων καινοτοµίας για την ανάπτυξη επιχει-

ρησιακών συνεργειών µεταξύ των φορέων της αγροτροφικής αλυσίδας, µε στόχο την αναζήτηση νέων προϊόντων, πρακτικών, διεργασιών και τεχνολογιών που θα προσδώσουν προστιθέµενη αξία στα προϊόντα, θα συνεισφέρουν στη σύνδεση της έρευνας µε τη γεωργική πρακτική και τις επενδύσεις στον πρωτογενή τοµέα και θα βελτιώσουν τη θέση και το εισόδηµα των παραγωγών στην αλυσίδα αξίας. Επίσης, η ανάδειξη της ποιότητας και η αύξηση της προστιθέµενης αξίας των εγχώριων αγροδιατροφικών προϊόντων αποτελούν βασικές προτεραιότητες της στρατηγικής µας. Ενεργοποιούµε το µέτρο για την ενίσχυση της ποιότητας και της εξωστρέφειας των γεωργικών προϊόντων, µέσω του οποίου χρηµατοδοτείται η πιστοποίηση των παραγωγών για την εξασφάλιση ποιοτικών σηµάτων για τα προϊόντα τους καθώς και η προώθηση πιστοποιηµένων ποιοτικών προϊόντων από συνεργατικά σχήµατα, οµάδες και οργανώσεις παραγωγών. Ο αγροτικός τοµέας πρέπει να βρει καινούργιους δρόµους καθώς η πίεση, όπως φαίνεται και από τις προτάσεις της Κοµισιόν για τον προϋπολογισµό της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), θα είναι εντονότερη στο µέλλον. Η ΚΑΠ, δυσανάλογα θα έλεγα, φαίνεται ότι θα σηκώσει µεγάλο µέρος του φορτίου που προκύπτει από το Brexit και τις νέες προτεραιότητες (άµυνα, µεταναστευτικό, φύλαξη συνόρων κ.λπ.) που τίθενται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. ∆ίνουµε τη µάχη της διατήρησης των ευρωπαϊκών ενισχύσεων στο σύνολό τους. Ταυτόχρονα όµως δίνουµε και τη µάχη για τον µετασχηµατισµό, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής παραγωγής.

PUBLI

χρόνια Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας

Πιστεύουμε στον Ελληνα παραγωγό ΚΥΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΡΙΘΑΡΙΟΥ

EΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

πειραματικοί αγροί

βυνοποιεία

100% 2 ελληνικό κριθάρι για τις μπίρες μας

νέες ποικιλίες κριθαριού στην παραγωγή

ζυθοποιεία

2.000

αγρότες συμμετέχουν στο πρόγραμμα

14%

170.000

αύξηση στρεμματικής παραγωγής

275.000

Από το 2008 έχουμε προμηθευτεί συνολικά

τόνους κριθαριού

ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ

στρέμματα σε καλλιέργεια

800

νέων θέσεων εργασίας, κυρίως στον πρωτογενή τομέα, από την έναρξη του προγράμματος

60 εκατ. ευρώ προστιθέμενη αξία

PUBLI

Ευφυής γεωργία/gaiasense

Η «μηχανοργάνωση της υπαίθρου» ρίχνει το κόστος παραγωγής και αυξάνει τα κέρδη ακόμη και για τον μικρό ελληνικό κλήρο Ο Φώτης Χατζηπαπαδόπουλος είναι πρόεδρος της NEUROPUBLIC, μιας ελληνικής εταιρείας πληροφορικής και επικοινωνιών που από το 2012 αναπτύσσει μαζί με την GAIA Επιχειρείν το σύστημα εφαρμοσμένης ευφυούς γεωργίας gaiasense. Πρόκειται για μια τεχνολογική πλατφόρμα που με ειδικούς πολυαισθητήρες συγκεντρώνει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο από το χωράφι (ατμόσφαιρα, υπέδαφος, το ίδιο το φυτό) και τις συνδυάζει με φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας από δορυφόρο αλλά και με ουσιαστική επιτόπια παρατήρηση από τους γεωπόνους του συστήματος και τον ίδιο τον αγρότη. Τα δεδομένα καταγράφονται και συγκεντρώνονται ηλεκτρονικά και έπειτα από επιστημονική επεξεργασία παράγουν αξιόπιστες γεωργικές συμβουλές που μειώνουν το κόστος παραγωγής έως και 30%, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα έσοδα από την παραγωγή καθώς καταργούν περιττές ενέργειες που είναι εις βάρος της ποσότητας και της ποιότητας της παραγωγής αλλά και του περιβάλλοντος. Ολα αυτά γίνονται μέσα από εφαρμογές σε υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητό. Το σύστημα θεωρείται από την ΕΕ και ευρωπαϊκούς αγροτικούς φορείς παράδειγμα καλής πρακτικής για επέκταση σε άλλες χώρες.

Ο Φώτης Χατζηπαπαδόπουλος, πρόεδρος της NEUROPUBLIC

Τι είναι η ευφυής γεωργία και πώς λειτουργεί το gaiasense;

Η τεχνολογία αντικαθιστά τον άνθρωπο και στον αγρό;

Μια σύντομη περιγραφή που υιοθετεί και η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι «Περισσότερα με λιγότερα»: μεγαλύτερη παραγωγή με λιγότερο νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, άγχος, ταλαιπωρία στο περιβάλλον. Δηλαδή υψηλότερα κέρδη και περισσότερος ποιοτικός χρόνος για τον αγρότη. Το gaiasense δεν είναι απλώς μια συσκευή ή εφαρμογή για κινητό. Είναι ένα πολυδιάστατο και ολοκληρωμένο σύστημα που περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές συσκευές, εφαρμογές για κινητά και υπολογιστές, υπολογιστικά κέντρα που συλλέγουν συνεχώς δεδομένα από τα χωράφια, δορυφόρους και τρακτέρ και αφορά ερευνητές και γεωπόνους που προσφέρουν τις γνώσεις τους στο gaiasense αλλά και μαθαίνουν από αυτό, εργαστήρια που πραγματοποιούν αναλύσεις σε δείγματα που λαμβάνονται από τα χωράφια και γεωργικούς συμβούλους που έχουν ειδικευτεί στην αξιοποίηση των εργαλείων ευφυούς γεωργίας.

Η ανθρώπινη γνώση και εμπειρία είναι πολύτιμη. Το gaiasense δεν είναι ανταγωνιστικό ως προς αυτήν, τη συμπληρώνει. Συλλέγει και επεξεργάζεται δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, τα οποία ακόμη και ο πιο έμπειρος αγρότης δεν μπορεί να δει ή να παρακολουθεί 24 ώρες το 24ωρο αλλά είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της καλλιέργειάς του και τις αποφάσεις που πρέπει να πάρει. Για παράδειγμα, η σχετική υγρασία του εδάφους σε διάφορα βάθη, η περιεκτικότητά του σε θρεπτικά στοιχεία, η υγρασία στα φύλλα, η πιθανότητα εμφάνισης ασθένειας… Ολα αυτά τα μέχρι σήμερα «κρυμμένα» στοιχεία τροφοδοτούν τα μοντέλα που έχουμε αναπτύξει με τους επιστήμονες ερευνητές-γεωπόνους και σε συνδυασμό με την επιστημονική γνώση παράγουν συμβουλές. Στην πιο απλή μορφή της η συμβουλή είναι «πότισε/λίπανε/ψέκασε τώρα» ή «περίμενε». Είναι εντυπωσιακό πόσες φορές διαπιστώνουμε από τη χημική σύσταση του εδάφους πως ακόμη και έμπειροι αγρότες αρδεύουν τα χωράφια τους σε λάθος στιγμή, «ξεπλένοντας» πολύτιμα θρεπτικά συστατικά ή προκαλώντας στρες στο φυτό, σπαταλώντας χρήμα και χρόνο.

Τι κέρδος μπορεί να προσδοκά ο αγρότης και πόσο γρήγορα; Τον πρώτο χρόνο εγκαθιστούμε τους αισθητήρες, λαμβάνουμε μετρήσεις και παρατηρήσεις και καλιμπράρουμε τα επιστημονικά μοντέλα στο συγκεκριμένο χωράφι, στη συγκεκριμένη καλλιέργεια και στα συγκεκριμένα ζητούμενα του αγρότη. Τη δεύτερη καλλιεργητική σεζόν αρχίζουμε παρέχουμε συμβουλές. Τα έως τώρα απολογιστικά δεδομένα από τις καλλιέργειες που χρησιμοποιούν το gaiasense μάς δίνουν –ενδεικτικά– μια μείωση 20-30% στο κόστος παραγωγής, που σε πολλές εκμεταλλεύσεις σημαίνει από 50% έως 100% αύξηση των κερδών. Και αυτό χωρίς να λάβουμε υπόψη τα οικονομικά οφέλη από την αύξηση της παραγωγής, τη βελτίωση στην ποιότητα και την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων. Σε μια χώρα στην οποία η αγροτική δραστηριότητα μετά βίας βγαίνει και σε μια συγκυρία αλλαγής όλου του συστήματος επιδοτήσεων της ΚΑΠ, μιλάμε για μια νέα προοπτική όχι μόνον για τον αγρότη αλλά για την ελληνική γεωργία συνολικά. Σκεφτείτε πως αν πλησιάσουμε σε εθνικό επίπεδο όχι την Ολλανδία που είναι πρωτοπόρος στην παραγωγικότητα ανά στρέμμα αλλά το Ισραήλ, το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της χώρας θα μετρούσε 37 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα, περίπου 20% του ΑΕΠ ή τη ζημιά που υπέστη η οικονομία από την κρίση. Από τις αρχές του μήνα ξεναγήσαμε σε χωράφια με gaiasense έναν διευθυντή της DG Agri (Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Κομισιόν), την ηγεσία της Farm Europe, ίσως του πλέον αξιόπιστου think tank του αγροτικού τομέα της Ευρώπης, καθώς και εκπροσώπους συνεταιρισμών αμπελουργών από οινοπαραγωγικές περιοχές της Γαλλίας. Ολοι επιβεβαίωσαν πως δεν υπάρχει άλλη χώρα στην ΕΕ όπου να εφαρμόζεται αυτή η καινοτομία με τόσο συστηματικό και εκτεταμένο τρόπο. Είναι από τις περιπτώσεις που μας ζητούν να εξαγάγουμε τεχνογνωσία.

O Φώτης Χατζηπαπαδόπουλος (gaiasense) με τον Pier Bascu (DIGIAGRI) και τον Yves Madres (Farm Europe)

Gaiasense στο χωράφι με Farm Europe — DIGIAGRI και Γαλλικούς Συνεταιρισμούς

Πόσο δύσκολο είναι για μια ελληνική εταιρεία να είναι στην αιχμή των εξελίξεων στον κλάδο της ευφυούς γεωργίας στην Ευρώπη; Χρειάζεται ένας βαθμός εμμονής κι ένα όραμα που δεν θα ξεφτίζει αλλά θα επιβεβαιώνεται ώστε να μην κλονίζεται η πίστη σου – και φυσικά αυτή η πίστη να είναι μεταδοτική, αλλιώς είναι δονκιχοτική. Η ευφυής γεωργία σήμερα είναι ένα ώριμο τεχνολογικά εργαλείο που μπορεί να μεταμορφώσει την ελληνική ύπαιθρο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και να εξοικονομήσει χρήμα και χρόνο για τους παραγωγούς. Είναι πολύ σημαντικό να αποφύγουν να χάσουν εκατοντάδες ώρες στο χωράφι κάνοντας κάτι που μπορεί να είναι από περιττό ως βλαπτικό. Επιπλέον, στη NEUROPUBLIC θεωρούμε πως η ευφυής γεωργία θα ξαναζωντανέψει τον κλάδο των γεωπόνων, θα δημιουργήσει δουλειές γύρω από αυτό το οικοσύστημα. Θα αναβαθμίσει τους γεωπόνους σε επαγγελματίες στην αιχμή της έρευνας και ανάπτυξης εφαρμοσμένων μοντέλων αγροτικής παραγωγής για το συμφέρον του καλλιεργητή, αντί ο κλάδος να φυτοζωεί λειτουργώντας σαν πλασιέ – εισαγόμενων κατά κανόνα– προϊόντων. Για μας και τους συνεργάτες μας είναι κάτι παραπάνω από ψηφιοποίηση της γεωργίας: είναι η ήδη καθυστερημένη ενηλικίωσή της στην εποχή της τεχνολογίας.

Ομαδική φωτογραφία από εκδήλωση με Farm Europe και DIGIAGRI

Σε τι συνίσταται η ελληνική ιδιαιτερότητα που εντόπισαν; Στο ότι το gaiasense είναι ένα βιώσιμο, ολοκληρωμένο σύστημα που αφορά και τη μικρή ιδιοκτησία, άρα είναι κατάλληλο για χώρες με μικρό, κατακερματισμένο κλήρο όπως οι μεσογειακές. Στη βόρεια Ευρώπη των μεγάλων εκμεταλλεύσεων ο όρος ευφυής γεωργία περιγράφει κυρίως τεράστιες επενδύσεις σε αγροτικά μηχανήματα-ρομπότ. Στο δικό μας μοντέλο ακόμη και μια οικογενειακή εκμετάλλευση ή ένας μικρός συνεταιρισμός μπορεί να έχει τα ωφελήματα μιας μεγάλης επένδυσης χωρίς να πρέπει να πληρώσει από την τσέπη του μια ακριβή αρχική δαπάνη σε μηχανήματα που αύριο θα είναι παρωχημένα. Δηλαδή το ρίσκο της επένδυσης φεύγει από τον παραγωγό. Πληρώνει απλώς τη χρήση του συστήματος με ένα μικρό ποσοστό από τα κέρδη που εξοικονομεί. Κατά κάποιο τρόπο το gaiasense «εκδημοκρατίζει» τις οικονομίες κλίμακος βάζοντας στα χέρια αγροτών και γεωπόνων εργαλεία που πριν από λίγα χρόνια ήταν διαθέσιμα μόνο σε πολυεθνικές χωρών τεχνολογικής αιχμής. Το τρίπτυχο «πραγματικά αποτελέσματα/ ολοκληρωμένη προσέγγιση/ συνδρομητική υπηρεσία» είναι νομίζω αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον των ξένων επισκεπτών μας.

Πόσο κοντά είμαστε σε μια τέτοια μετάβαση στην ελληνική ύπαιθρο; Μέχρι το τέλος του έτους θα έχουμε εγκαταστήσει 800 σταθμούς παρατήρησης, θα παρακολουθούμε δηλαδή περίπου 3 εκατομμύρια στρέμματα, ενώ παράλληλα εξειδικεύουμε μοντέλα συμβουλών για περισσότερες από 20 καλλιέργειες. Χτίζουμε τον ψηφιακό καμβά της ελληνικής υπαίθρου με τη μεγαλύτερη επένδυση στον κλάδο. Επιπλέον συγκεντρώνουμε περιβαλλοντικά και καλλιεργητικά δεδομένα που θα ανοίξουν τον δρόμο σε άλλες παρεμβάσεις: To gaiasense δικτυώνει όλο και περισσότερους παραγωγούς και γεωπόνους στη χώρα και κάνει διαθέσιμη μια εξειδικευμένη καλλιεργητική συμβουλή για τα χαρακτηριστικά και το ιστορικό ενός χωραφιού, ακόμη και αν ο ειδικός στο θέμα δεν βρίσκεται κοντά στην περιοχή της καλλιέργειας. Μοιάζει με την εξέλιξη από την εποχή του πρακτικού γιατρού ως μοναδικής επιλογής στην εποχή που κάνεις εξετάσεις σε ιατρικά κέντρα και τις στέλνεις στον ειδικό για να αξιολογήσει τα ευρήματα.

Πέρα από το κέρδος από τη μείωση του κόστους παραγωγής, τι χρήση έχουν τα δεδομένα για μια καλλιέργεια; Παρέχουν «πεντιγκρί». Η πιστοποίηση του χωραφιού και της παραγωγής δεν είναι τυπικότητα. Ολο και περισσότερα μεγάλα σουπερμάρκετ του εξωτερικού, για παράδειγμα, απαιτούν από τους προμηθευτές τους πληροφορίες για τις συνθήκες καλλιέργειας του προϊόντος. H πιστοποίηση που παρέχει το gaiasense δίνει προστιθέμενη αξία στην παραγωγή επιτρέποντας μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους και διευκολύνοντας την απόκτηση σημάτων ποιότητας. Επιπλέον, η επόμενη ΚΑΠ θα βασίζεται σε δεδομένα απόδοσης και περιβαλλοντικούς δείκτες: η πιστοποίηση με δεδομένα ευφυούς γεωργίας θα ανταμείψει όσους τη διαθέτουν. Πάνω από όλα όμως η ευφυής γεωργία μπορεί να γίνει βάση υγιούς χρηματοοικονομικής επέκτασης και αύξησης των «καλών δανείων» που έχει ανάγκη η οικονομία. Με τα δεδομένα του gaiasense, ένα χωράφι αποκτά προφίλ, πιστοποιημένες ιδιότητες και οικονομικά χαρακτηριστικά. Μετατρέπεται σε asset, κεφάλαιο, με αποδόσεις που πλέον μπορεί να εκτιμηθούν με ακρίβεια. Σε συνδυασμό με το ότι η τραπεζική διείσδυση είναι χαμηλή στον αγροτικό κόσμο, μπορεί να εμπλουτιστεί η γκάμα τραπεζικών προϊόντων χαμηλού ρίσκου. Η συμβολαιακή τραπεζική μπορεί να μετεξελιχθεί και να συνδεθεί με την ευφυή γεωργία αυξάνοντας τη ρευστότητα και τις επενδύσεις στον πρωτογενή τομέα.

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Φέρνουμε το αύριο σήμερα για τους αγρότες μας Του Νίκου Παππά

Ο Νίκος Παππάς

είναι υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης

µέρα που ο αγρότης θα λαµβάνει µε µήνυµα στο κινητό του τηλέφωνο στοιχεία για τις συνθήκες που επικρατούν στο χωράφι του, όπως οι εδαφικές και οι µετεωρολογικές, δεν αργεί. Η στιγµή που οι άνθρωποι της υπαίθρου θα έχουν στον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή και στις φορητές συσκευές επικοινωνίας τους, όπου και αν κατοικούν στην Ελλάδα, πληροφορίες για το αν η καλλιέργειά τους χρειάζεται πότισµα, λίπασµα ή τη λήψη κάποιου είδους προληπτικού µέτρου για την αντιµετώπιση ασθενειών (ψεκασµός, εφαρµογή κατάλληλου σκευάσµατος κ.ά.) και σε τι ποσότητα, µάλιστα, δεν είναι σενάριο που έρχεται από το πολύ µακρινό µέλλον. Eως τα µέσα του 2019, σε έναν χρόνο δηλαδή από σήµερα, όλα αυτά τα δεδοµένα –και για κάθε χωράφι ξεχωριστά– θα υπάρχουν σε ένα cloud, από όπου οι αγρότες θα µπορούν να τα αντλούν και, µελετώντας τα, να εξάγουν χρήσιµα συµπεράσµατα για την παραγωγή τους. Παράλληλα, η ακαδηµαϊκή και η ερευνητική κοινότητα αλλά και µεµονωµένοι γεωπόνοι θα αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα τεράστιο αρχείο δεδοµένων για να µελετούν, να εξάγουν συµπεράσµατα και να δίνουν ακόµη και εξειδικευµένες συµβουλές ανά παραγωγή και χωράφι. Τα προαναφερόµενα και ακόµη περισσότερα καθίστανται εφικτά και ρεαλιστικά µε τη δράση του

υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενηµέρωσης για τον «Ψηφιακό µετασχηµατισµό του γεωργικού τοµέα», προϋπολογισµού 31 εκατ. ευρώ, η οποία τέθηκε σε διαβούλευση την περασµένη ∆ευτέρα και σύντοµα θα ξεκινήσει η υλοποίησή της. Στο πλαίσιο, λοιπόν, της ευφυούς γεωργίας δηµιουργούµε µια τεχνολογική πλατφόρµα στην οποία θα συλλέγονται δεδοµένα σχετικά µε την αγροτική παραγωγή, το έδαφος, την καλλιέργεια, την ατµόσφαιρα, το νερό και την αγροτική εκµετάλλευση. Ο αγρότης θα ενηµερώνεται για την παραγωγή του από το κινητό του τηλέφωνο, ακόµη και αν αυτό δεν είναι «έξυπνο τηλέφωνο» ή από τον υπολογιστή του. Θα λαµβάνει πληροφορίες αλλά και συµβουλές, κοµµένες και ραµµένες στα µέτρα του χωραφιού του. Θα είναι, δηλαδή, σαν να ασχολείται διαρκώς κάποιος γεωπόνος µόνο µε το χωράφι του. Πέρα από τη σηµαντική µείωση του κόστους παραγωγής, κατά 30% έως 45%, δεδοµένη είναι και η αύξηση της απόδοσης των καλλιεργειών αλλά και της αξίας του παραγόµενου προϊόντος. Πώς θα καταστεί κάτι τέτοιο εφικτό; Με τη συνεργασία επίγειων σταθµών, δορυφόρων και των νέων δικτύων γρήγορου ίντερνετ που φέραµε σε κάθε γωνιά της χώρας. Τα 31 εκατ. ευρώ του προϋπολογισµού «µεταφράζονται» σε 6.500 σταθµούς µέτρησης εδαφικών και ατµοσφαιρικών παραµέτρων σε όλη

Eως τα μέσα του 2019 όλα τα δεδομένα –και για κάθε χωράφι ξεχωριστά– θα υπάρχουν σε ένα cloud, από όπου οι αγρότες θα μπορούν να τα αντλούν και να εξάγουν χρήσιμα συμπεράσματα για την παραγωγή τους

τη χώρα, σε συµµετοχή 450.000 αγροτών, γεωπόνων, γεωργικών συµβούλων, σε ανάπτυξη του έργου σε 15 εκατ. στρέµµατα και σε ενίσχυση –σε πρώτη φάση– 20 καλλιεργειών (σιτηρά, ρύζι, βαµβάκι, ελιά, αµπέλι, καλλωπιστικά φυτά κ.λπ.). Πρόκειται για έργο πρότυπο, σχεδιασµένο από τη Γενική Γραµµατεία Ψηφιακής Πολιτικής του υπουργείου µας, το οποίο έχει ενταχθεί –προς χρηµατοδότηση– στο Πρόγραµµα ∆ηµοσίων Επενδύσεων (Π∆Ε) 2018 και το οποίο απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους της υπαίθρου χωρίς εξαιρέσεις. Για εµάς η διάχυση των ωφελειών που προκύπτουν από τις νέες τεχνολογίες προς όλους δεν είναι πολυτέλεια. Είναι χρέος. Στόχος µας είναι να κάνουµε συµµέτοχο στη νέα εποχή κάθε πολίτη, κάθε τοµέα. Και ο πρωτογενής τοµέας παραγωγής είναι από τους πρώτους που θα κληθούν να αξιοποιήσουν τα νέα ψηφιακά εργαλεία, τα οποία θα αλλάξουν την καθηµερινότητα όλων µας. Με τον ψηφιακό µετασχηµατισµό του γεωργικού τοµέα ανοίγει ο δρόµος για ένα παραγωγικό µοντέλο εναρµονισµένο µε την 4η Βιοµηχανική Επανάσταση, η εφαρµογή του οποίου θα επιφέρει αύξηση στα εισοδήµατα, βελτίωση των προϊόντων και της ανταγωνιστικότητας και νέες θέσεις εργασίας. Αλλωστε, η νέα αυτή τεχνολογική επανάσταση δεν υπάρχει αµφιβολία ότι θα τρέξει µε ρυθµούς που δεν έχουµε ξαναζήσει. Και εµείς, ως πολιτεία, δεν θα πρέπει να επιτρέψουµε τη δηµιουργία νέων χασµάτων. Ολοι µας γνωρίζουµε ότι τα προηγούµενα χρόνια ακούγονταν µεγάλα και όµορφα λόγια για τη στήριξη των αγροτών µας µέσα από τα εργαλεία της νέας εποχής. Είχαν ακουστεί πολλά, αλλά δεν εφαρµόστηκαν ποτέ. Πλέον είναι στο χέρι µας να αποδείξουµε ότι ο κόπος των αγροτών µας αξίζει. Και µε την ευφυή γεωργία θα αξίζει ακόµη περισσότερο. Συνεχίζουµε, λοιπόν, µε επιµονή. Για να φέρουµε το αύριο σήµερα για όλους.

Documento | Κυριακή 13 Μαΐου 2018

Η Εθνική Τράπεζα στηρίζει την ελληνική γη Χρηματοδοτεί μέσω του Προγράμματος Συμβολαιακής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας μέρος του κόστους παραγωγής αγροτών και κτηνοτρόφων

Εθνική Τράπεζα βρίσκεται σταθερά εδώ και 177 χρόνια δίπλα στον Ελληνα αγρότη, χρηµατοδοτώντας στοχευµένα βιώσιµες παραγωγικές µονάδες αλλά και µεµονωµένους παραγωγούς αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Σήµερα εφαρµόζει διευρυµένο σχέδιο δράσης, µε στόχο τη στήριξη και οικονοµική ανάπτυξη των παραγωγών και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο αγροδιατροφικό τοµέα. Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτύξει εξειδικευµένο πρόγραµµα χρηµατοδότησης της συµβολαιακής γεωργίας/κτηνοτροφίας, το οποίο εκσυγχρονίζει ολόκληρο το παραγωγικό και συναλλακτικό κύκλωµα αγοραστών και προµηθευτών αγροτικών προϊόντων. Μέσω του προγράµµατος η Εθνική Τράπεζα χρηµατοδοτεί µέρος του κόστους παραγωγής αγροτών ή κτηνοτρόφων, τα προϊόντα των οποίων θα αγοραστούν βάσει συµβολαίου αγοραπωλησίας από εµπορική ή µεταποιητική επιχείρηση. Τα οφέλη για τους παραγωγούς που εντάσσονται στο πρόγραµµα είναι πολλαπλά, καθώς: • Eξασφαλίζουν την αναγκαία ρευστότητα για τον καλύτερο προγραµµατισµό της παραγωγικής περιόδου. • Eπωφελούνται από τους ευνοϊκούς όρους χρηµατοδότησης, οι

οποίοι είναι απόλυτα προσαρµοσµένοι στο καλλιεργούµενο προϊόν και στους όρους της συµφωνίας µε τον αγοραστή. • Eπιτυγχάνουν µείωση του κόστους παραγωγής µέσω της δυνατότητας άµεσης εξόφλησης εργατικού κόστους, αγορών εφοδίων και καυσίµων. • Xρησιµοποιούν τα ταµειακά τους διαθέσιµα για περαιτέρω βελτίωση της παραγωγικότητάς τους. Οι παραγωγοί εξοφλούνται αυτόµατα µέσω των καταβολών που λαµβάνουν χώρα από την αγοράστρια εµπορική/µεταποιητική επιχείρηση. Στο πρόγραµµα έχουν ήδη ενταχθεί κορυφαίες εµπορικές/µεταποιητικές επιχειρήσεις της χώρας µε ισχυρή εξαγωγική δραστηριότητα, οι οποίες επίσης απολαµβάνουν σηµαντικά οφέλη καθώς: • Eξασφαλίζουν την προβλεπόµενη παραγωγή και καλύτερο προγραµµατισµό των αποθεµάτων τους. • Mειώνουν τις ανάγκες τους για κεφάλαιο κίνησης εντός της καλλιεργητικής/παραγωγικής περιόδου, µε αποτέλεσµα τη µείωση των χρηµατοοικονοµικών τους εξόδων. • Παρακολουθούν µε µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα τις συναλλαγές τους. Οσον αφορά τα καταστήµατα πώλησης αγροεφοδίων/καυσίµων που εντάσσονται στο δίκτυο καταστηµάτων του προγράµµατος, αυτά επωφε-

Τα προϊόντα των παραγωγών θα αγοραστούν βάσει συμβολαίου αγοραπωλησίας από εμπορική ή μεταποιητική επιχείρηση

λούνται αφενός µέσω της τοποθέτησης µηχανήµατος POS µε ευνοϊκούς όρους και αφετέρου µέσω της δυνατότητας άµεσης είσπραξης των απαιτήσεών τους από τους χρηµατοδοτούµενους παραγωγούς του προγράµµατος. Η Εθνική Τράπεζα στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης που εφαρµόζει για τη στήριξη και ανάπτυξη του αγροτικού τοµέα: • Aναπτύσσει εξειδικευµένα χρηµατοδοτικά εργαλεία, όπως το πρόγραµµα χρηµατοδότησης της συµβολαιακής γεωργίας και την Κάρτα του Αγρότη, για την κάλυψη των ιδιαίτερων χρηµατοδοτικών αναγκών του αγροτικού τοµέα. • Xρηµατοδοτεί παραγωγούς και µικροµεσαίες αγροτικές επιχειρήσεις για κάλυψη αναγκών κεφαλαίου κίνησης ή υλοποίηση επενδύσεων (εντός ή εκτός των επιχορηγούµενων προγραµµάτων του ΕΣΠΑ ή του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020), µε έµφαση στην παραγωγή καινοτόµων προϊόντων που θα οδηγήσουν σε µεγαλύτερη εξωστρέφεια. • ∆ιευκολύνει τη διενέργεια των καθηµερινών συναλλαγών των παραγωγών µέσω της εγκατάστασης τερµατικών συσκευών (POS) σε καταστήµατα πώλησης αγροεφοδίων/ καυσίµων. • Προσφέρει λύσεις σε όλο το φάσµα των τραπεζικών εργασιών (καταθέσεις, κίνηση κεφαλαίων, εναλλακτικά δίκτυα). • Παρέχει συµβουλευτικές υπηρεσίες, καθοδηγώντας τους παραγωγούς σε µεθόδους και χρηµατοδοτικά εργαλεία µε τα οποία θα καταστήσουν περισσότερο βιώσιµη την καλλιεργητική τους δραστηριότητα. Ειδικότερα, σε συνεργασία µε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, η τράπεζα προσφέρει την Κάρτα του Αγρότη, η οποία αποτελεί πρωτοποριακό τραπεζικό προϊόν για την αγροτική οικονοµία. Η Κάρτα του Αγρότη παρέχει στον παραγωγό τη δυνατότητα προείσπραξης έως του 80% συνολικά της Βασικής και της Πράσινης Ενίσχυσης που δικαιούται κάθε χρόνο µε τη µορφή ορίου χρηµατοδότησης και µε τον τρόπο αυτό µπορεί να αξιοποιήσει την άµεση ρευστότητα που αποκτά, τη στιγµή που τη χρειάζεται, για να καλύψει µε προνοµιακούς όρους τις ανάγκες που προκύπτουν από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Προϋπόθεση για να αποκτήσει κάποιος την Κάρτα του Αγρότη είναι να δικαιούται Βασική Ενίσχυση. Ως βασικός πυλώνας ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας, η Εθνική Τράπεζα στηρίζει την προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας και µε τις ενέργειές της αποδεικνύει έµπρακτα πως βρίσκεται και θα συνεχίσει να βρίσκεται µε υπευθυνότητα και συνέπεια στο πλευρό του Ελληνα παραγωγού. Περισσότερες πληροφορίες και διευκρινίσεις για τα χρηµατοδοτικά εργαλεία της Εθνικής Τράπεζας παρέχονται στους ενδιαφερόµενους από τα αρµόδια τµήµατα του δικτύου των καταστηµάτων της και στο site www.nbg.gr.

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Συμβόλαια για άνοδο της τιμής του ελληνικού ελαιόλαδου στο διεθνές χρηματιστήριο

Η δραστηριότητα της κρητικής εταιρείας διευρύνεται με νέα γκάμα προϊόντων, όπως μέλι και αρωματικά, καθώς –όπως μας λέει ο Γ. Μποτζάκης– «τα ζητούν οι πελάτες μας κυρίως σε Γερμανία, Αμερική και Φινλανδία»

Ελαιόλαδο: Μια προσιτή πολυτέλεια Η μικρή οικογενειακή επιχείρηση άνοιξε τα φτερά της στην Κρήτη στα τέλη του ’80 και σήμερα πετάει σε όλη την υφήλιο

κρητική ελαιουργική εταιρεία Μποτζάκης ΑΕ κάνει τα πρώτα της βήµατα το 1989 µε την εξαγωγή κρητικού έξτρα παρθένου ελαιόλαδου στις µεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Τα αδέλφια Γιώργος, Βασίλης και Ιωάννης ακολουθούν πιστά τη µακρά κρητική παράδοση, από το λιοµάζωµα µέχρι την τυποποίηση. Στο µότο τους «βάλε το ελαιόλαδο στην καθηµερινότητά σου» φαίνεται να ανταποκρίνονται οι οπαδοί της υγιεινής διατροφής σε περισσότερες από 25 χώρες της υφηλίου. Στην ενδοχώρα του Ηρακλείου τα πρώτα λιόπανα απλώνονται µετά το

πρώτο δεκαήµερο του Νοεµβρίου. Οι 1.000 ελαιοπαραγωγοί ακολουθούν τον δρόµο προς το ελαιοτριβείο των αδελφών Μποτζάκη, που βρίσκεται στο χωριό Αλάγνι, στην καρδιά του νοµού. «Η φετινή χρονιά δεν ήταν καλή, αλλά δεν ήταν και από τις χειρότερες» σηµειώνει ο πρόεδρος της εταιρείας Γεώργιος Μποτζάκης και µας εξηγεί ότι «η ελιά δεν πήγε καλά την περίοδο της ανθοφορίας, καθώς τίναξε τον καρπό». Πέρυσι η εταιρεία Μποτζάκης τυποποίησε περίπου 1.000 τόνους λαδιού. Φέτος η παραγωγή κινείται γύρω στους 1.000 µε 1.200 τόνους. «Το 70% µε 80% του τυποποιηµένου ελαιολάδου εξάγεται» λέει ο κ. Μπο-

Η ελαιοπαραγωγή παραμένει υψηλού κόστους για όσους συνεχίζουν να ακολουθούν την παράδοση. Το μάζεμα των ελιών με το χέρι είναι ο παραδοσιακός τρόπος για όσους θέλουν να διατηρούν την οξύτητα σε χαμηλά επίπεδα. Μια επιλογή που ανεβάζει τις τιμές της ελληνικής παραγωγής στο διεθνές χρηματιστήριο του ελαιόλαδου. Αλλά και αυξάνει το κόστος συγκομιδής. Την αυξημένη χρηματοδοτική ανάγκη των Ελλήνων ελαιοκαλλιεργητών καλύπτει το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς – μια κοινή συμφωνία μεταξύ παραγωγών και επιχειρήσεων. Η τράπεζα στηρίζει χρηματοδοτικά την παραγωγική τους δραστηριότητα και συμβάλλει στη δημιουργία των μεταξύ τους συνεργειών. Ο ελαιοπαραγωγός μέσω της Κάρτας Συμβολαιακής, την οποία παραλαμβάνει χωρίς χρέωση, έχει ρευστό με το χαμηλότερο επιτόκιο της αγοράς για να καλύψει το κόστος παραγωγής, από την αγορά των αγροτικών εφοδίων μέχρι την ενέργεια και τα εργατικά. Οι επιχειρήσεις έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε ρευστότητα για την έγκαιρη πληρωμή του προϊόντος, προσαρμόζονται ευκολότερα στις αυστηρές προδιαγραφές των αγορών και μπορούν να απελευθερώσουν πόρους για την κάλυψη άλλων αναγκών τους.

τζάκης. Το κρητικό λάδι φτάνει στα ράφια των µεγαλύτερων καταστηµάτων σε περισσότερες από 25 χώρες του πλανήτη, από την Κίνα, την Κορέα και το Ισραήλ µέχρι τις ΗΠΑ, το Μεξικό, τη Βραζιλία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, εκτός από τα ράφια ποιοτικών αλυσίδων σουπερµάρκετ και σε καταστήµατα ντελικατέσεν ευρωπαϊκών χωρών: Γερµανία, Ολλανδία, Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεµβούργο, Σλοβενία, Ουγγαρία, Φινλανδία, Κύπρο, Ρωσία κ.ά. Το ΠΟΠ έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, µε άλλη επωνυµία, βρίσκεται στα ράφια των καταστηµάτων Fortnum & Mason του Λονδίνου από τον Νοέµβριο του 2013. Το κρητικό λάδι το αγοράζει µια από τις µεγαλύτερες αµερικανικές εταιρείες, η Tasos, και το τοποθετεί στα ράφια των αµερικανικών καταστηµάτων. Πέρυσι µέσω της Tasos διοχετεύτηκαν στην αµερικανική αγορά περίπου 80 τόνοι βιολογικού λαδιού. Οι αδελφοί Μποτζάκη έχουν κάνει την παραγωγή λαδιού οικογενειακή τους υπόθεση. «Στόχος µας είναι να γίνει το ποιοτικό κρητικό ελαιόλαδο προσιτή “πολυτέλεια” και στις αγορές του εξωτερικού. Να µεταδώσουµε την κρητική κουλτούρα ανάγοντάς το σε αναπόσπαστο κοµµάτι της καθηµερινότητας του Ευρωπαίου, του Ασιάτη, του Αµερικανού». Η δραστηριότητα της κρητικής εταιρείας διευρύνεται µε νέα γκάµα προϊόντων, όπως µέλι και αρωµατικά, καθώς –όπως µας λέει ο κ. Μποτζάκης– «τα ζητούν οι πελάτες µας κυρίως σε Γερµανία, Αµερική και Φινλανδία».

Documento | Κυριακή 13 Μαΐου 2018

Oταν τα παιδιά εμπνέουν τις μαμάδες Τα βαζάκια με τις γλυκές και αλμυρές λιχουδιές Yiam αιχμαλωτίζουν τα προϊόντα της ελληνικής γης

Αύρα ξεκίνησε να παγιδεύει γλυκές και αλμυρές λιχουδιές σε βαζάκια προς χάριν των δύο παιδιών της. Σήμερα, δύο δεκαετίες μετά, οι γεύσεις Yiam ταξιδεύουν στα καλύτερα ντελικατέσεν – συνολικά σε 50 σημεία σε όλη την Ελλάδα αλλά και σε Γαλλία, Γερμανία, Σουηδία, Βέλγιο και Ιταλία. Τα πανέμορφα βαζάκια με τις λιχουδιές Yiam αιχμαλωτίζουν τα προϊόντα της ελληνικής γης. Μαρ-

μελάδα λεμόνι με μοσχολέμονο, μανούρι ψητό σε ελαιόλαδο, γλυκά του κουταλιού, κουραμπιεδάκια και σουσαμόπιτες, γιαουρτοτυράκια, καραμελωμένα κρεμμύδια με μανιτάρια, πιπεριές Φλωρίνης, γλυκοκαυτερή, πράσινη κέτσαπ, πράσινες τομάτες είναι ορισμένα από τα εδέσματα Yiam που αναδεικνύουν τη γεύση των ελληνικών προϊόντων. Οι πράσινες ντομάτες κέτσαπ Yiam απέσπασαν το αργυρό βραβείο καινοτομίας στο φεστιβάλ «Ελλάδα, γιορτή, γεύσεις» που πραγματοποιήθηκε στην Τεχνόπολη το 2015.

Πίσω από τις πρωτότυπες γεύσεις Yiam βρίσκεται η Αύρα Πανουσοπούλου. Στα 25 της, με δύο μικρά παιδιά, εγκαταλείπει την πρωτεύουσα και γίνεται αγρότισσα. Το ταξίδι των γεύσεων ξεκινάει στα τέλη της δεκαετίας του 1990. «Ηταν πολύ ωραίο να μεγαλώνω τα παιδιά μου μαγειρεύοντας προϊόντα του κήπου. Φτάσαμε κάποια στιγμή να μην αγοράζουμε σχεδόν τίποτα, η οικιακή οικονομία μπορεί να προσφέρει πολλά και κυρίως διατροφική αξία και μεγάλη χαρά» μας αφηγείται η κ. Πανουσοπούλου μιλώντας για την αγά-

«Να ξεφύγουν από το παρελθόν. Να γίνουν ακόμη περισσότερο επιχειρηματίες. Να βρουν πιο αποτελεσματικό τρόπο να πουλήσουν το προϊόν τους» συστήνει στους αγρότες η Αύρα Πανουσοπούλου (στη μέση της φωτό)

πη που έχει στα φυσικά προϊόντα. Σε συνδυασμό με τη δημιουργικότητά της αυτή η αγάπη την οδήγησε σε πρωτότυπες και επιτυχημένες γεύσεις. Οι πρώτοι γευσιγνώστες πελάτες της ήταν τα παιδιά της. Ακολούθησαν φίλοι και γνωστοί. Η μικρή οικοτεχνία της κ. Πανουσοπούλου γίνεται πραγματικότητα. «Ο πιο σοβαρός και σημαντικός λόγος της ύπαρξης μιας οικοτεχνίας είναι η ανάγκη του αγρότη να αξιοποιήσει το προϊόν που καλλιεργεί» λέει η δημιουργός των προϊόντων Yiam. Τα πρώτα επιχειρηματικά της βήματα έγιναν λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για τις νοστιμιές που παρασκεύαζε. Στο απόγειο της παραγωγικότητάς της έφτασε το 2009 με 170 διαφορετικούς κωδικούς. «Σήμερα έχουμε 40-50 κωδικούς και με τις σαλάτες φτάνουμε τους 100. Οι κωδικοί των προϊόντων παραγωγής μειώθηκαν και ενδέχεται να μειωθούν περαιτέρω, καθώς δεν συμφέρει επιχειρηματικά» μας διευκρινίζει η ίδια. Συστήνει δε στους αγρότες «να ξεφύγουν από το παρελθόν. Να γίνουν ακόμη περισσότερο επιχειρηματίες. Να βρουν πιο αποτελεσματικό τρόπο να πουλήσουν το προϊόν τους». Το εργαστήριο των προϊόντων Yiam, στο σπίτι της κ. Πανουσοπούλου, άνοιξε το 1999. Με την απόφαση της πώλησης των προϊόντων μεταφέρεται στον Φραντζή στη Λαμία. Σήμερα η έδρα των προϊόντων που πωλούνται στα καλύτερα ντελικατέσεν της Αθήνας και συνολικά σε 50 σημεία σε όλη την Ελλάδα βρίσκεται στην Αγιά της Λάρισας. Οι εξαγωγές της σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Σουηδία και Βέλγιο καλύπτουν το 10% της παραγωγής της.

Doc Αφιέρωμα

Κυριακή 13 Μαΐου 2018 | Documento

Εξαγωγές μέχρι τα… Φόκλαντ Το ελληνικό μέλι είναι το πιο must δώρο σε γάμους στην Ιαπωνία

α ελληνικά προϊόντα κερδίζουν τη θέση που τους αξίζει στις ξένες αγορές και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που έχουν καταστεί αναγκαία! Πλέον τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα φτάνουν μέχρι τα νησιά… Φόκλαντ και όχι μόνο αυτό. Η Ελλάδα φαίνεται να ευνοείται από την ανακατάταξη του γεωγραφικού χάρτη των εξαγωγών, με κυριότερο χαρακτηριστικό της φετινής χρονιάς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της βορείου Αφρικής – Μέσης Ανατολής που απορροφούν το μεγαλύτερο μερίδιο των ελληνικών προϊόντων. Το λάδι, με την εκρηκτική αύξηση των εξαγωγών λόγω της αυξημένης παραγωγής και των διογκωμένων αναγκών της διεθνούς αγοράς, τα φρούτα, το βαμβάκι, οι ελιές, τα τυριά, το κρασί και το μέλι είναι ορισμένα μόνο από τα προϊόντα που παράγει η ελληνική γη και τα οποία ταξιδεύουν καθημερινά σε όλες τις χώρες του πλανήτη – από την Αμερική και τον Καναδά μέχρι την Κίνα και την Απω Ανατολή. Τα προϊόντα που παράγονται στην ελληνική γη καλύπτουν πάνω από το 17% των εξαγωγών της χώρας και έχουν πετύχει να δώσουν ανάσα στο εμπορικό έλλειμμα των αγροτικών προϊόντων περιορίζοντάς το κατά 2/3 ή λίγο πάνω από 1 δισ. ευρώ έναντι 3 δισ. ευρώ στην αρχή της οικονομικής κρίσης. H τάση φάνηκε να αλλάζει προς το καλύτερο από το 2015, οπότε στο πρώτο τετράμηνο οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων παρουσίασαν αύξηση 20,1% έχοντας φτάσει στο 1,667 δισ. ευρώ έναντι 1,391 δισ. ευρώ το α’ τετράμηνο 2014. Τα πλέον διαθέσιμα και ολοκληρωμένα στοιχεία αφορούν το σύνολο του 2016. Κλείνει η ψαλίδα Πλέον μιλάμε για σταθερό κλείσιμο της ψαλίδας στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων και τροφίμων την τελευταία εξαετία. Τα προσωρινά στοιχεία που έχει επεξεργαστεί το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης (πρωτογενή στοιχεία, Εθνική Στατιστική Αρχή) δείχνουν συγκεκριμένα πως, ενώ το 2009 το έλλειμμα στο αγροτικό ισοζύγιο της χώρας ήταν στα -2,4 δισ. ευρώ, σταδιακά μειώνεται έως το 2016 και πλέον έχει πέσει μόλις στο -0,5 δισ. ευρώ περίπου. Το γεγονός οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων λόγω οικονομικής κρίσης αλλά και στην αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, καθώς φαίνεται ότι οι παραγωγοί αναζήτησαν αγορές εκτός Ελλάδας για τη διάθεση των προϊόντων τους. Μάλιστα, οι ελληνικές εξαγωγές αγρο-

Ο πρωτογενής τομέας καλύπτει το 3% του ελληνικού ΑΕΠ, ποσοστό διπλάσιο από το 1,5% του ΑΕΠ στην ΕΕ-27

τικών προϊόντων έχουν σε μεγάλο βαθμό στραφεί προς την ευρωπαϊκή αγορά λόγω δυσκολιών στις αγορές τρίτων χωρών, όπως π.χ. το ρωσικό εμπάργκο, οι οποίες επί δεκαετίες ήταν οι βασικές αγορές διάθεσης των ελληνικών αγροτικών προϊόντων. Ομως η ευρωπαϊκή αγορά ζητεί καλύτερης ποιότητας και συνεπώς πιο ακριβά προϊόντα, με αποτέλεσμα να ανεβεί και η αξία των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Ταυτόχρονα σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι ευνοϊκές συγκυρίες, τις οποίες όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι οι Ελληνες παραγωγοί και εξαγωγείς κατάφεραν να αξιοποιήσουν. Σταθερή ανοδική πορεία καταγράφουν οι εξαγωγές την τελευταία εξαετία, της τάξης του 7,6% ανά έτος. Ο βασικότερος παράγοντας για τη διαμόρφωση ελλειμματικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων είναι οι εισαγωγές κρεάτων και γαλακτοκομικών προϊόντων, στις οποίες η Ελλάδα ξοδεύει 1,2 δισ. ευρώ ετησίως. Αυτό το ποσοστό ελάχιστα αυξομειώνεται από χρόνο σε χρόνο. Ωστόσο έχει αυξηθεί σημαντικά το ισοζύγιο υπέρ της Ελλάδας όσον αφορά τα φρούτα και τα λαχανικά. Το 2009 το ισοζύγιο στα φρούτα και τα λαχανικά ήταν θετικό κατά

645 εκατ. ευρώ, αλλά το 2016 ξεπέρασε σε αξία το 1,2 δισ. ευρώ. Επίσης στοιχεία σταθερότητας φαίνεται να έχει και η αύξηση του θετικού ισοζυγίου όσον αφορά το ελαιόλαδο. Το 2009 το ισοζύγιο του ελαιόλαδου ήταν θετικό κατά 108 εκατ. ευρώ, ενώ το 2016 έφτασε να είναι θετικό κατά 442 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι έπαιξε ρόλο η αύξηση της ζήτησης χύμα ελαιόλαδου από την Ιταλία και την Ισπανία. Σημαντικά βελτιώθηκε και το ισοζύγιο όσον αφορά τα ποτά, που το 2009 ήταν -257 εκατ. ευρώ και το 2016 έπεσε στα -75 εκατ. ευρώ. Το 2016 οι εξαγωγές βασικών ελληνικών εξαγωγικών προϊόντων φτάνουν το 1,569 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Ελλήνων Εξαγωγέων. Ενδεικτικά οι εξαγωγές παρθένου ελαιόλαδου διαμορφώθηκαν στα 501,6 εκατ. ευρώ, πορτοκαλιών νωπών και αποξηραμένων στα 173,4 εκατ. ευρώ, λαχανικών στα 405,3 εκατ. ευρώ και φρούτων στα 489,3 εκατ. ευρώ. Ως προς τις εξαγωγικές επιδόσεις των αγροτικών προϊόντων, ανήλθαν σε 5,8 δισ. ευρώ το 2016, έναντι 5,5 δισ. ευρώ το 2015 (+9%) σε ετήσια βάση. Στο πρώτο εξάμηνο του 2017ανήλθαν σε 2,86 δισ. ευρώ, έναντι 2,84 δισ. ευρώ το αντί-

στοιχο διάστημα του 2016, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1% σε ετήσια βάση. Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αποτελούν, σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), το 23% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο του κλάδου για το 2016 παρέμεινε ελλειμματικό κατά 790 εκατ. ευρώ, καθώς οι εισαγωγές ανήλθαν σε 6,6 δισ. ευρώ για το 2016 έναντι 6,3 δισ. ευρώ το 2015, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 5% σε ετήσια βάση. Τα βασικά εξαγωγικά είδη Τα πέντε κυριότερα εξαγωγικά αγροτικά προϊόντα, τα οποία αποτελούν το 65% των εξαγωγών του κλάδου, είναι παρασκευάσματα λαχανικών και φρούτων, καρποί και φρούτα βρώσιμα, λίπη και λάδια (ζωικά ή φυτικά), ψάρια, μαλακόστρακα και γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί προορισμοί των ελληνικών αγροτικών προϊόντων είναι η Ιταλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βουλγαρία, οι ΗΠΑ, η Κύπρος, η Ολλανδία, η Ρουμανία, η Ισπανία και η Γαλλία, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 68% των ελληνικών εξαγωγών. Για το διάστημα 2014-2016 οι

Documento | Κυριακή 13 Μαΐου 2018

κυριότεροι εξαγωγικοί προορισµοί των ελληνικών αγροτικών προϊόντων εµφανίζουν θετική µέση ετήσια τάση η οποία κυµαίνεται από 3% έως 21%. Ο πρωτογενής τοµέας έχει υψηλή συµµετοχή και στη διαµόρφωση της ανάπτυξης στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο πρωτογενής τοµέας καλύπτει περίπου το 3% του ελληνικού ΑΕΠ – ποσοστό διπλάσιο από το 1,5% του ΑΕΠ στην ΕΕ27. ∆εν πρέπει να παραβλεφθεί και η υψηλή συµµετοχή του αγροτικού κλάδου στην απασχόληση, µε ποσοστό πάνω από 12% έναντι µόλις 5% στην ΕΕ-27. Πλέον τα ελληνικά προϊόντα κοσµούν τις µεγάλες µπουτίκ εδεσµάτων της υφηλίου. Το ελληνικό λάδι πωλείται σε διπλανά ράφια µε ακριβά καλλυντικά! Και όχι µόνο αυτό, αλλά το ελληνικό µέλι είναι από τα πιο δηµοφιλή γαµήλια δώρα στην Ιαπωνία. Σύµφωνα µε τους εξαγωγείς (ΠΣΕ), η Ελλάδα πρωτοστατεί στον εξαγωγικό τοµέα, καθώς: Κερδίζει συνεχώς καταναλωτές ανά τον κόσµο. Οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την ΕΕ-27 εµφανίζουν σηµαντική αύξηση 14,5%. Μεγάλη αύξηση καταγράφουν και οι εξαγωγές προς τη Β. Αµερική κατά 45,8%. Μεταβολές οι οποίες αποτυπώνουν την αλλαγή σκυτάλης στην πρώτη θέση της κατάταξης ως προς τους κύριους προορισµούς των ελληνικών εξαγωγών, µε την Ιταλία να προσπερνάει πλέον την Τουρκία, η οποία αποτελούσε τον σηµαντικότερο προορισµό των ελληνικών εξαγωγών από τις αρχές του 2013. Τις δύο αυτές χώρες ακολουθούν κατά σειρά η Γερµανία, η Κύπρος, η Βουλγαρία, στην έκτη θέση ανεβαίνουν οι ΗΠΑ (από τη δέκατη θέση) και την πρώτη δεκάδα συµπληρώνουν το Ηνωµένο Βασίλειο, η Αίγυπτος, η Ισπανία και ο Λίβανος. Στον εξαγωγικό χάρτη της χώρας προστίθενται νέοι προορισµοί, όπως: Νησιά Φόκλαντ (65η θέση), Νησιά Μάρσαλ (66η), Αντίγκουα (81η), Μπαχάµες (82η), Βιετνάµ (87η), Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι (89η), Οµάν (92η), Αζερµπαϊτζάν (93η), ∆ηµοκρατία Κονγκό (94η), Συρία (95η), Ανγκόλα (97η) και Σρι Λάνκα (98η). Η Ελλάδα διαθέτει περισσότερα από 100 προϊόντα ΠΟΠ (Προστατευόµενη Ονοµασία Προέλευσης) και ΠΓΕ (Προστατευόµενη Γεωγραφική Ενδειξη). Κατέχει δε παγκόσµια πρωτιά στις εξαγωγές ιχθυοκαλλιέργειας, την τρίτη θέση παγκοσµίως στην παραγωγή ελιάς, ελαιόλαδου, ακτινίδιων και κρόκου, τη δέκατη πέµπτη θέση στις εξαγωγές τυροκοµικών, ενώ είναι στο top 10 των χωρών µε παραγωγή και εξαγωγή βαµβακιού. Τα αγροτικά προϊόντα συνεχίζουν να αποτελούν τη δεύτερη µεγαλύτερη κατηγορία εξαγοµένων προϊόντων, µε εξαγωγές που έφτασαν στα 4,59 δισ. ευρώ το 2014, καλύπτοντας περίπου το 28% του συνόλου των εξαγωγών (πλην πετρελαιοειδών). Οι συνολικές ελληνικές εξαγωγές προϊόντων διπλασιάστηκαν την τελευταία δεκαετία. Γεγονός το οποίο αναδεικνύει τις αυξηµένες ανάγκες ρευστότητας της αγοράς και µάλιστα µέσα στην οικονοµική κρίση.

17%

και άνω των εξαγωγών της χώρας καλύπτουν τα προϊόντα της ελληνικής γης

23%

του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών αποτελούν τα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα

7,6%

υπολογίζεται η ετήσια άνοδος των εξαγωγών την τελευταία εξαετία

12%

είναι η συμμετοχή του αγροτικού κλάδου στην απασχόληση στην Ελλάδα, έναντι μόλις 5% στην ΕΕ-27

Συνέργειες παραγωγών και συνεταιρισμών Του Παύλου Σατολιά

Ο Παύλος Σατολιάς είναι πρόεδρος της Νέας ΠΑΣΕΓΕΣ

ναµφίβολα είναι παγκόσµια τάση, στη χώρα µας όµως αποτελεί ζώσα αναγκαιότητα. Ιδιαίτερα µετά την «κατάρρευση» της Αγροτικής Τράπεζας, η συµβολαιακή γεωργία και κτηνοτροφία προβάλλει ως αναγκαία συνθήκη διατήρησης της ίδιας της παραγωγής. Εχει αξία να τονιστεί πως όταν ιδρύθηκε η Αγροτική Τράπεζα το σκεπτικό και η φιλοσοφία ήταν να λειτουργήσει όχι ως χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα αλλά ως µη κερδοσκοπικός οργανισµός κοινωφελούς χαρακτήρα. Και σκοπός της ήταν η ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης. Οχι να κερδίζει λεφτά, αλλά να στηρίζει τον αγρότη και την παραγωγή. Ιδρύθηκε ως Τράπεζα Αγροτικής Πίστης για να χρηµατοδοτεί τα εφόδια, την αγορά γης, τη δηµιουργία εγκαταστάσεων, διατηρώντας ρόλο τεχνικό και οργανωτικό, ευρύτερα καθοδηγητικό της αγροτικής παραγωγής. Αυτό εξέλιπε στο πέρασµα των χρόνων και η κατάληξη είναι γνωστή σε όλους. Μέρος της Αγροτικής Πίστης ανέλαβαν πλέον οι λεγόµενες συστηµικές τράπεζες µέσω των προγραµµάτων της συµβολαιακής γεωργίας που υλοποιούν, τα οποία σε συνδυασµό και µε την Κάρτα του Αγρότη πράγµατι καλύπτουν το κενό σε µεγάλο βαθµό. Ωστόσο, αν το ερώτηµα είναι κατά πόσο υπάρχει εγγυηµένο εισόδηµα ή όχι, όπως και αν και κατά πόσο διασφαλίζεται η πρόσβαση των παραγωγών, των συνεταιρισµών, των αγροτικών επιχειρήσεων και των µεταποιητικών µονάδων στη χρηµατοδότηση,

οφείλουµε να ξεκαθαρίσουµε ότι το πρόβληµα επί της ουσίας παραµένει, αφού και οι περιορισµοί είναι µεγάλοι και τα επιτόκια –όταν υπάρχει πρόσβαση– υψηλά. Σε αντίθεση βέβαια µε τα επιτόκια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θέµα που θα πρέπει να απασχολήσει κάποια στιγµή τους αρµοδίους στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, αφού στην πραγµατικότητα νοθεύεται ο ανταγωνισµός µεταξύ των Ευρωπαίων αγροτών. Αν θέλουµε πάντως να µιλήσουµε για ολοκληρωµένη στρατηγική συµβολαιακής γεωργίας – κτηνοτροφίας, θα πρέπει να µην περιοριστούµε στη σχέση παραγωγών-τραπεζών, αλλά να επεκταθούµε στην ίδια την ενίσχυση του ρόλου των συνεταιρισµών. Και αυτός θα πρέπει να κινηθεί σε δύο κατευθύνσεις: στη συµβολαιακή δέσµευση κάθε συνεταιρισµού µε τα µέλη του και τους συνεργαζόµενους παραγωγούς και στην ταυτόχρονη συµβολαιακή συνεργασία µε συµπληρωµατικά των δραστηριοτήτων του συνεταιριστικά σχήµατα. Με απλά λόγια, χρειάζονται συνέργειες. Ο συνεταιρισµός να στηρίξει τους παραγωγούς, οι οποίοι όµως θα πρέπει να συσπειρωθούν γύρω από αυτόν. Και παράλληλα χρειάζεται στενή συνεργασία µεταξύ των ίδιων των συνεταιρισµών στη βάση της συµβολαιακής γεωργίας – κτηνοτροφίας. Για παράδειγµα, οι παραγωγοί ενός γαλακτοκοµικού συνεταιρισµού πρέπει να έχουν την ασπίδα του ανάλογου συνεργαζόµενου συνεταιρισµού για τις ζωοτροφές και τα εφόδια που χρειάζονται. Μόνο έτσι θα µπορέσει να λειτουργήσει και να αποδώσει το όλο µοντέλο.