CyanMagentaYellowBlack
DAIL Y
GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XVI, E SHTUNË #2, 05 GUSHT 2017 OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XVI, SATURDAY #2, 05 AUGUST 2017
ENGLISH SECTION -> PAGE 6 www.dokufest.com
Foto: Tughan Anit
DOKUKINO
1200 POLONAISE / 16’
INTERNATIONAL DOX
NYO VWETA NAFTA / 22’ DEATH IN A TERMINAL / 52’
RETROSPECTIVE: TRAVIS WILKERSON 1400 SAND CREEK EQUATION / 25’
LUMBARDHI DOKUTECH Shiko faqen 76 për më shumë Go to page 76 for more info
DOKUTECH
SHTËPIA E KULTURËS REFLECTIONS ON SOVEREIGNTY “WE LOOK TO SCOTLAND FOR ALL OUR IDEAS OF CIVILISATION” / 4’ THE LION AND THE UNICORN / 12’ TIME AND THE WAVE / 15’ THE EUROPEAN SHOWERBATH / 6’
WHO ARE WE? / 4’ MANUFACTURED BRITISHNESS / 14’ THE LAWES OF THE MARCHES / 17’ FIVE ANGELS / 5’
BALKAN DOX BUFFET ŽELJEZARA / 61’
ACCELERATED UNDER-DEVELOPMENT / 65’
KINO KLUB
05.08 – E SHTUNË / SATURDAY
VIEW FROM THE WORLD AUSTERLITZ / 94’
INDUSTRY PANEL BRITISH COUNCIL | PLAYUK
VR CINEMA GJIRAFAVIDEO VR EXPERIENCE CHASING CORAL: THE VR EXPERIENCE / 6’ NOTES ON BLINDNESS: INTO DARKNESS VR / 25’ A HISTORY OF CUBAN DANCE VR / 6’
1600 ONE MORE TIME WITH FEELING / 113’
FUTURE IS HERE: FILMS ON MUSIC
1800 BREXITANNIA / 80’
FUTURE MY LOVE
DOKUKINO
DOKUTECH
DOKUTECH
BAHÇE
2000 LAST MAN IN ALEPPO / 104’
A LIFE IN WAVES / 75’
2200 THE CINEMA TRAVELLERS / 96’
UNTITLED / 107’
VIEW FROM THE WORLD
VIEW FROM THE WORLD
8
INTERNATIONAL SHORTS (P. 2) 489 ANNES / 11’ HALF A MAN / 20’ MANIVALD / 14’ FAJR / 12’ THE WINDOW / 24’
GREEN DOX
KINO N’LUM
DREAM CINEMA
INTERNATIONAL DOX WAVES OF TRANSITION / 29’ MACHINES / 75’
2400
DOKUNIGHTS
VIEW FROM THE WORLD COMMUNION / 72’
FANTASMATA PLANIOUNTAI PANO APO TIN EVROPI / 99’
ANDRRA STAGE DRUGSTORE OPEN ALL NIGHT w/ SLEEPARCHIVE (LIVE) ANDREAS HZ REGEN
THE MODERN JUNGLE / 72’
FUTURE IS SONIC: FILMS ON MUSIC BALKAN DOX
VIEW FROM THE WORLD
GREEN DOX AMA-SAN / 112’
1200 - 2200
FAKE IT SO REAL THE FUTURE PERFECT / 65’
GREEN DOX THANK YOU FOR THE RAIN / 87’
KINO PLATO INTERNATIONAL SHORTS (P. 3)
KINO N’KALA PERFORMANCE
LUNCH TIME / 15’ ROBERT BISHA & ALBANIAN ISO-POLYPHONIC CHOIR FATIMA MARIE TORRES AND THE INVASION OF SPACE SHUTTLE PINAS / 18’ THE COMMITTEE / 14’ EVERYTHING / 11’ WRITTEN/UNWRITTEN / 20’
INTERNATIONAL DOX EN LA BOCA / 25’ 69 MINUTES OF 86 DAYS / 71’
20 00
2200
9
5 GUSHT 2017 DOKUDAILY #2 33
CyanMagentaYellowBlack
MIRË SE VINI NË TË ARDHMEN!
gjithashtu do të gjenden në program dhe ne jemi thellësisht të nderuar të jemi në gjendje ta sjellim në festival një përmbledhje të punës së filmbërësit të njohur avangard britanikut John Smith si dhe të Travis Wilkerson, njërit nga filmbërësit më brilant dhe më të talentuar të Amerikës.
SUPER EDICIONI I TË ARDHMES
Ne do ti bëjmë homazh mjeshtrit të madh të kinemasë Jonathan Demme, i cili ndërroi jetë këtë vit, me shfaqjen e filmit të tij piketë Stop Making Sense. Një eksplorues lakmues i këtyre faqeve gjithashtu do të vërejë emrin e një tjetër mjeshtri të madh, atij të Andrei Tarkovsky-t dhe ne jemi të emocionuar që do të jemi në mundësi të shfaqim kryeveprën e tij Stalker, si pjesë e programit të kuruar në mënyrë të veçantë me temën E Ardhmja. Të dashur miq, Është përsëri ajo kohë e vitit kur ne ju shprehim mirëseardhje në festival të gjithë juve që na zbukuroni me prezencën tuaj në kremtimin tonë të përvitshëm të artit dhe kulturës. Ajo kohë e vitit kur magjia e imazheve lëvizëse dhe hareja e ritmeve të muzikës zbresin edhe një herë poshtë këtij qyteti të bukur, në një vend ku pavarësisht të gjitha telasheve të së shkuarës dhe të gjitha vështirësive të së tashmes, vazhdon të përpiqet për një të ardhme më të mirë dhe më të ndritur. Meqë E Ardhmja është tema e edicionit të sivjetmë të festivalit ne jemi të përcaktuar ta kremtojmë atë në stil sepse besojmë që e ardhmja e këtij vendi, si dhe e planetit tonë është e ndritur, pavarësisht të gjitha gjërave të shëmtuara dhe të pakëndshme që po ndodhin në të tashmen. Mund të na quani optimistë të pabazë apo utopistë të pa sens, por ne kemi parë mjaft filma së fundi dhe kemi dëgjuar shumë tinguj vazhdimisht që t’ua dëshmojmë juve të kundërtën. Dhe si provë ndaj kësaj ne kemi dalë me një program të cilin mund ta ndiqni gjatë festivalit. Aty do gjeni histori rreth qytetarëve të guximshëm të Aleppos që do ju bëjnë me lot në sy, histori të horrorit të luftës në Siri dhe Irak që do ju bëjnë të vëni në dyshim besimin tuaj në humanitet, tregime rreth presidentëve të famshëm, muzikantëve të vrerosur dhe individëve vizionarë që mund ta kthejnë të njëjtin besim që ju keni menduar se mund ta keni humbur si dhe histori rreth zhytëseve japoneze, tingujve të xhunglës, turistëve të holokaustit dhe marrëdhënieve të shkëputura që e bëjnë këtë botë një vend kaq të mrekullueshëm. Dy retrospektiva të dy filmbërësve dhe artistëve të jashtëzakonshëm
34 DOKUDAILY #2 5 GUSHT 2017
Për juve që jeni të dashuruar me filmat e shkurtër ka gjithashtu shumë zgjedhje. Një numër i talentëve të ri do të shfaqen nëpër program, filmbërës që rikthehen në Prizren poashtu, dhe në veçanti një punë e cilësisë së lartë nga filmbërësit e rajonit është ajo që na bënë posaçërisht të emocionuar me përzgjedhjen e këtij viti. Shtojani kësaj filmat po aq mbresëlënës të garës tonë kombëtare si dhe grupin e filmave nga programi i trajnimit tonë për filmbërësit e rinj Future is Here dhe nuk kemi arsye të mos jemi entuziastë për të ardhmen e filmbërjes në Kosovë. Jemi të lumtur të mirëpresim kthimin e festivaleve tona partnere nga North South Documentary Network me përzgjedhje respektive, duke ofruar kështu një dritare përmes të cilës shfaqen filma të rinj që vijnë nga Meksika dhe SHBA. Ne po ashtu mezi presim të ndajmë me ju një program të kuruar bashkërisht me Glasgow Short Film Festival dhe festivalin imagiNative nga Toronto me temën për sovranitetin dhe të paraqesim një program të vogël të kuruar nga miqtë tanë nga festivali This Human World nga Vjena. Ka edhe shumë më shumë dhe ju ftojmë ti përjetoni gjithë këto me shpresën që duke e bërë këtë do të shpërbleheni po aq sa ne përderisa po e përgatisnim atë. Mirënjohja jonë e sinqertë i shkon të gjithë njerëzve të jashtëzakonshëm që e kanë bërë këtë rrugëtim të bukur dhe këtë ëndërr tonën të mundur: sponsorët tanë zemërgjerë, partnerët tanë, ekipin fantastik dhe vullnetarët e mrekullueshëm si dhe filmbërësit që kanë ndarë filmat e tyre me ne; festivali nuk do të ishte i mundur pa ju! Ju uroj një festival të mrekullueshëm! Veton Nurkollari Drejtor artistik
DokuFest në hapje të edicionit të tij të 16-të ka mirëpritur mysafirët në Të Ardhmen. Në ceremoninë e hapjes, aktivisti shumëvjeçar i festivalit, Eroll Shporta për befasinë e të pranishmëve ka pohuar se bëhet fjalë për edicionin e 100-të të festivalit. “Mirë se vini në edicionin e 100-të të Festivalit DokuFest që mbahet nga 4 deri më 12 gusht 2101”, tha ai, teksa bëri hapjen e festivalit përmes një rrëfimi imagjinar dhe satirik mbi atë sesi do të dukej kjo ngjarje një shekull më pas. E përmes satirës janë prekur çështjet e të sotmes përmes një perspektive nga e ardhmja. Kësisoj sipas Shportës pas një shekulli ka ndodhur që DokuFest mos ta ketë më problemin e financave. Madje ka treguar se organizata ka siguruar aq fonde sa që me një pjesë të tyre do ti ndihmojë projektet filmike nga Skandinavia. “Dynjaja qevër devër, kurrë si dihet”, është shprehur me një buzëqeshje të lehtë në fytyrë. Ka theksuar se në 2101, DokuFesti në bashkëpunim me astronautët kosovar ka dërguar kinema edhe në hapësirat e Planit të Kuq, ku po ashtu shënohet edhe edicioni i DokuTech. “Përtej problemeve ndërhapësinore, kemi zgjedhur edhe problemet në tokë”, ka deklaruar Shporta, , i veshur me stil të dekadave të kaluara, teksa ka shtuar se do të ketë edhe teleportim për shikuesit nga një kinema në tjetrën brenda sekon-
dave, por edhe kabinat të gjumit për stafin, ashtu që me një minutë gjumë të pushojnë sa për një orë gjumë. Dhe kësisoj ka pyetur audiencën nëse janë gati për super edicionin e të ardhmes, pas të cilës edhe është shfaqur filmit “Stop Making Sense” i regjisorit Jonathan Demme. E aty janë paraqitur imazhet e bendit legjendar “Talking Heads”. Bashkë me këtë projektim, projektorët janë ndezur edhe në pesë kinema të tjera, duke sjellë filma dokumentarë dhe të shkurtër me tema të ndryshme globale e lokale. E tëra është përmbyllur me tingujt muzikor në Andrra Stage. Ndërkohë dita e shtunë do të vazhdoj me shfaqjen e filmave në 10 kinematë e DokuFestit, me filma nga kategoria garuese dhe programet speciale, për të ndarë magjinë e filmit në të tashmen, sikurse edhe festën e muzikës në përmbyllje të natës. Ky rrugëtim do të vazhdoj përgjatë tërë fundjavës për tu shtrirë edhe në javën tjetër të festivalit. Përmes programit të festivalit që sivjet përmban filma, koncerte, diskutime, ekspozita & teknologji sipas drejtoreshës së festivalit do të ndahen storie dhe ide, ku do të bashkëpunohet dhe argëtohet për të krijuar një hapësirë dhe të për të prodhuar një energji ku hulumtohet e ardhmja me gjithë mistikën dhe shpresën që ajo bart. Super edicioni i të Ardhmes vazhdon me shpejtësi të plotë...
CyanMagentaYellowBlack
Portreti i thellë i vullnetarëve të Helmetave të Bardha
FILMA T E REKOMAND UAR HALF A MAN
Në film duket se ka një zgjedhje stilistike për të shfaqur tmerret e luftës, por të mos sorollatemi mbi to. Kamera për shembull nuk përkulet të shohë një këmbë të vrazhdë të një gruaje e cila ishte vrarë nga një veturë bombë. A mund ta ndash me ne se si keni vendosur se çka ishte e rëndësishme të shfaqej dhe çka menduat se shkonte shumë larg për filmbërësin apo shikuesin? Atë që thatë (me kamerën që zgjedh të mos shfaq detajet e përgjakshme të të vdekurve) është se si Khaledi, Mahmoudi dhe Subhiu përpiqen ta injorojnë vdekjen që i rrethon ata.
Last Men in Aleppo është një portret i thellë i paharruar i vullnetarëve të Helmetave të Bardha duke u munduar në mesin e rrënojave të qytetit të rrethuar sirian Halep (Aleppo). Puna e regjisorit Feras Fayyad dhe ekipit të tij të përkushtuar qëndron si një testament i asaj që Siria dhe bota kanë humbur përmes këtij konflikti. Ne po sjellim një intervistë me regjisorin Fayyad rreth filmit që shfaqet në DokuFest. Si filmbërës në Siri paraprakisht ju keni vuajtur burgun, torturën dhe bombardimet për t’i shfaqur botës mizoritë që kanë pleksur atdheun tuaj. Çka ju shtyu të ktheheni dhe të tregoni historinë e Helmetave të Bardha? Ndjej se është përgjegjësia ime si filmbërës dhe si sirian. Unë kam qenë dëshmitarë i shumë krimeve gjatë arrestit tim dhe kohës së kaluar në burg në Siri, të gjitha për shkak të këtij filmi, të cilin e kam bërë për lirinë e shprehjes. Shumë krime të kryera nga regjimi i Asadit kanë ndodhur përpara meje gjatë kohës që kam xhiruar Last Men In Aleppo, kështu që ky film është zëri i atyre njerëzve që bënë gjithçka për të qëndruar në vendin e vet. Filmi tregon se si mund të kërkojmë shpresën dhe dashurinë dhe të gjejmë kuptimin e vlerave tona njerëzore në mes të rrethanave Makiaveliane. Ai tregon njerëzit në film që vendosën të rrinë kur të gjithë të tjerët ikin, kur secili thoshte “Nuk mund të rri më”. Do ju tregoj një histori të prapaskenës. Gjatë montimit të dokumentarit, montazheri dhe producentët më kërkuan të shfaq armët që po përdoreshin në qytet dhe donin që dokumentari të fokusohej në zonën e luftës së Halepit, mbi fokusin që filmi ka në historitë personale të vullnetarëve që kanë qëndruar. Ata më kërkuan të shtoj më shumë kontekst në xhirimet dhe më shumë shpjegime të skenave, dhe të shfaq më shumë shkatërrim, të shtoj më shumë skena aksion, si shumica e gazetarëve që mbulojnë Sirinë si zonë e luftës. Për ata filmi nuk është më shumë se aq, dhe nuk do të jetë më shumë se aq – ata e kuptojnë Sirinë nga kjo perspektivë – për t’ia shpjeguar audiencës gjendjen e vështirë të refugjatëve në BE – për mua, ky është një lloj mos respekti për tregimin e atyre vullnetarëve që qëndruan, dhe një keqkuptim i llojit të jetës dhe vendimeve që morën.
Për mua ky film ka të bëjë me zërin e njerëzve, janë tregimet personale të vullnetarëve duke përfshirë punëtorët e ndihmës së parë, Khaled Mahmoud dhe Subhi, dhe Qendrën Mediale të Alepos, të cilët e xhiruan filmin me mua. Është tregimi ynë, nuk është një tregim gjashtë vjeçar, dhe janë më shumë se 50 vjet jetë nën kontrollin e diktaturës. Për mua ky film ka të bëjë me zërin e vullnetarëve dhe tregimet e tyre personale, ai nuk shpjegon helmetat e bardha si organizatë e famshme. Ka të bëjë me jetën prapa gjithë këtij shkatërrimi; ka të bëjë me babanë sirian i cili do ti mbrojë dy vajzat e tija nga vdekja, i cili do ti shpëtojë fëmijët e fqinjëve të tij dhe shoqet e vajzës së tij nga shkolla. Ka të bëjë me miqësinë, atësinë, vëllazërinë, me dashurinë për qytetin, sakrificën për të mirën. Edhe kur ekipi i filmit u zunë drejtpërdrejt në luftime ata ende xhiruan me ekuilibër dhe saktësi konsistente. A mund të ndani me ne se si filloi ekipi në mënyrë aq të shkathtë dhe të mbështetëse në kushte aq ekstreme? Nga fillimi i prodhimit, me drejtorin e fotografisë së filmit, ne morëm një vendim rreth asaj se si mund të përdorim kamerën si sytë e protagonistit tonë, se si mund të përcjellim realitetin te ajo që po ndodh rreth atyre, dhe ta përkthejmë atë në film. Për ta krijuar atë realitet ne kaluam shumë kohë duke punuar me personazhet në film derisa ata na harruan neve tërësisht. Ne ishim si hijet e tyre dhe ne morëm sytë e tyre dhe perspektivën. Unë tashmë e di se Khaledi, Mahmoudi dhe Subhiu ishin të dashuruar me qytetin e tyre dhe ata gjithmonë shikojnë gjithçka përreth tyre në mënyrë poetike, atyre u pëlqen shpërqendrimi dhe përpiqen to jetojnë me të – realiteti i tyre nuk mund të ndryshohet – kështu që ata janë adaptuar të jetojnë me shkatërrimin. Ata u përpoqën të gjejnë shpresën në mes të gërmadhave, ata kërkuan arë që i bënë ata të ndjejnë humanitetin e tyre dhe i bënë ata të ndjehen ende gjallë. Ky ishte roli i kamerës, të kapë realitetin, dhe në të njëjtën kohë, është kërkimi im për këtë shpresë dhe atë se si unë mund të kap jetën në mes të gjithë kësaj shëmtie.
Ata përballeshin me vdekjen duke u përpjekur ta harrojnë atë dhe të konfrontohen me të duke kujtuar kush i ndihmoi ata të mbijetojnë.
Kristina Kumric Kroaci, 2016 Një fshat i largët i Dalmacisë, vjeshta e vitit 1991. Lufta po merr vrull në afërsi.
SHTËPIA E KULTURËS 16:00
BREXITANNIA
Unë e kam zbuluar përmes tyre kuptimin e kurajës dhe fuqisë së ekuilibrit mendor, dhe këtë u përpoqa të shfaq. Ata zhvilluan aftësitë e tyre që të mund të përballeshin me kujtimet e mbushura me vdekje, duke i zëvendësuar ato me një kujtim të mbushur me shpresë dhe kërkim për vazhdim të jetës. Këta vullnetarë, pavarësisht faktit që ishin të rrethuar nga vdekjet e përditshme dhe bombardimet dhe humbja e jetëve të tyre normale, ishin të aftë të shikonin përpara për atë që kanë bërë. Ky ishte vendimi im me film in, të punoj me fotografët, për të kapur atë se si Khaledi, Mahmoudi dhe Subhiu u përpoqën të marrin anë me njerëzit e qytetit të tyre duke u përballur me vdekjen dhe frikën. Ç’është e vërteta unë jam përpjekur të shfaq atë që reflekton konfliktet e tyre të brendshme. Unë shfaqa trupin e fëmijës që Khalidi ia nxori nga rrënojat babës së fëmijës – në atë moment u artikulua se si Khalidi imagjinoi vdekjen e mundshme të dy vajzave të tij. Duke e bërë këtë film unë doja të zija të gjitha momentet që reflektojnë madhësinë e humbjes dhe tragjedisë në jetët e tyre dhe madhësinë e sfidës me të cilën përballen këta vullnetarë. Me secilin trup që Khaledi nxjerr nga gërmadhat rritet frika e humbjes së dy vajzave të tija. Në të njëjtën mënyrë unë vendosa të përdor skenën e Mahnmoudit që nxirrte jashtë kufomën e vëllait të dy binjakeve nga gërmadhat e një ndërtese që kishte eksploduar. Ajo skenë shfaq frikët e vetë Mahmoudit për jetën e vëllait të tij më të ri. Frika me të cilën përballen Khaledi dhe Mahmoudi në këtë film më kujton mua si filmbërës, që ti motivoj njerëzit që e shikojnë këtë film, që të bëjnë diçka për këtë krizë humanitare. Unë doja ti shfaqja botët e tyre. Është bota e atësisë, vëllazërisë dhe miqësisë që reflektohet në tregimin e Khaledit, Mahmoudit dhe Subhiut, një përpjekje për të zbuluar bukurinë e vlerave njerëzore.
Timothy George Kelly Britani e Madhe, Rusi, 2017 Portret i një demokracie në gjithë lavdinë e shëmtuar të pamundur.
DOKUKINO 18:00
A LIFE IN WAVES
Brett Whitcomb SHBA, 2016 Filmi shqyrton jetën dhe inovacionet e kompozitores dhe pionieres së muzikës elektronike, Suzanne Ciani.
BAHÇE 20:00
LUNCH TIME
(marrë nga www.screen.nsw.gov.au)
OFFICIAL HOST
Alireza Ghasemi Iran, 2017 Një 16 vjeçare ka ardhur në spital për të identifikuar trupin e nënës së saj.
KINO PLATO 20:00
Gjeje programin e plotë në www.dokufest.com
5 GUSHT 2017 DOKUDAILY #2 35
CyanMagentaYellowBlack
RECENSIONE INTERNATIONAL DOX
NORDIC SPECIAL
69 MINUTES OF 86 DAYS Regjisori: Egil Håskjold Larsen SHBA – 2017
E Shtunë 22:00 Kino Plato 71’ Fotografia më emblematike deri më sot e luftës në Siri ishte ajo e kufomës
menduar për të tërhequr telat e zemrës, 60 Minutes është një sukses modest,
Me kamerën e Larsenit e panoramuar në mënyrë konstante dhe duke gjur-
së tre vjeçarit Alan Kurdi, i mbytur në detin Mesdhe në shtator 2015, pas
ndonëse më shumë për shkak të integritetit të tij sesa depërtim apo zbulimit.
muar në mesin e fshatrave me tenda, kontrollet kufitare, pritjet plot ankth
përpjekjes së tretë të familjes së tij refugjate për arritur ishullin grek Kos.
për trena apo vozitje me fugon, na ofrohen pa zë përshkrues, intervista, apo Duke filluar në bregun grek, i shtruar me jelekë shpëtimi dhe copëra,
tekste në ekran për të na orientuar. Kjo përçon jo vetëm dezorientimin e
Filmi 69 Minutes of 86 Days i regjisorit norvegjez Egil Haskjold Larsen fillon
këndvështrimi i filmit më së shpeshti është në lartësinë e një tre vjetari, duke
refugjatëve por edhe mërzinë e përsëritshme të udhëtimit të tyre, ndonëse,
në bregun grek në atë që ndjehet si një histori alternative. Është historia e një
kërkuar nëpër pyjet e këmbëve të të rriturve. Protagonistja jonë, Lean është
siç na përkujton titulli, 60 minuta nga 86 ditë ne e kemi idenë më të thjeshtë.
refugjati tjetër tre vjeçar, këtë herë një vajzë e quajtur Lean, e cila niset me
një fëmijë i dashur me balluke, me një pallto të leshtë dhe çantë shpine me
(Liam Lacey, povmagazine.com)
prindërit e saj dhe xhaxhallarët në një udhëtim tre mujor përmes Evropës,
Frozen. Ajo këndon këngë dhe merr guralecë dhe tregon histori të përziera
për të jetuar me kushërinjtë në Uppsala, Suedi. Si një ushtrim konceptual i
dhe është indiferente ndaj pranisë së kamerës.
INTERNATIONAL DOX
DEATH IN A TERMINAL Regjisori: Tali Shemesh, Asaf Sudry Israel, 2016
E Shtunë 12:00 DokuKino 52 Pak para orës 19:30 më 18 tetor 2015, u hap zjarr nga arma në terminalin e
të madhe) personi i cili kishte kryer gjuajtjen?
stërmbushur të autobusëve Beersheba në Izraelin jugor. Menjëherë, patronët
të ndryshëm nga sfonde të ndryshme të cilët kanë qenë dëshmitarë (apo ndoshta pa dashje kanë marrë pjesë) në incident, Death in the Terminal do
e terminalit aktiv – disa prej tyre ushtarak apo ish ushtarak – ose filluan të
Një cinik tashmë e di përgjigjen e pyetjes së mësipërme, por në përmbledhjen
t’i shkund shikuesit deri në palcë dhe do t’i detyrojë ata të pyeten se çka do të
vrapojnë ose u vënë në lëvizje për të zënë atë që besuan se ishte i dyshuar për
e Asaf Sudry dhe Taki Shemesh, mbase rrëfimi i fuqishëm i një tragjedie,
kishin bërë në një situatë të ngjashme.
terrorizëm. Një burrë ishte kapur dhe rrahur brenda një inçi të jetës së tij nga
Death in the Terminal, ato përgjigje kërkojnë pyetje më të gjera rreth asaj se
një turmë e inatosur, e kapur nga kamerat e sigurisë dhe ndonjëherë spekta-
si njerëzit kthehen në paragjykimet më bazike kur konfrontohen me krizën
Death in the Terminal zgjat një orë, por ai do ti ndjek kujtimet e shikuesve
torët e tmerruar. Por a ishte burri i cili në fund vrau për krim (pas një vuajtje
e dhunshme. Shpalosja e stilit Rashomon përmes intervistave me njerëz
për shumë më gjatë se aq. (Andrew Parker, thetfs.ca)
Një avokues i varfëruar i ndryshimeve klimatike jeton në Kenja në Thank
Kisilu ndiqet nga filmbërësi norvegjez Julia Dahr, i cili rrëfen një saga një
Dokumentari i Dahr rri i fokusuar në Kisilun, duke menduar që shikuesi e
You for the Rain, një histori e afërt ndonëse prekëse rreth të tashmes së
vjeçare të bujqësisë, familjes dhe aktivizmit me adhurim dhe kureshtje. Me
kupton lidhjen në mes të ndryshimeve klimatike dhe motit ekstrem, në mes
tmerrshme dhe të ardhmes së pasigurt të planetit.
lejimin që të rrëfehet tregimi i tij, vetë Kisilu merr një kamera dore, duke
tjerash. Duke kulmuar në bisedimet e Kombeve të Bashkuara për Ndryshi-
ofruar perspektivën e tij në një mënyrë më personale.
met Klimatike në Paris, ku Kisilu është folës duke shpresuar për zgjidhje të
GREEN DOX
THANK YOU FOR THE RAIN Regjisori: Laura Poitras SHBA, Gjermani - 2016
E Premte 20:00 Kino Plato 90’
Kisilu Musya është një burrë, baba dhe bujk i përkushtuar i cili është dëshmitarë
menjëhershme dhe praktike, filmi i shërben si një kronikë tjetër e shumë
i dorës së parë i efekteve shkatërruese të ndryshimeve klimatike. Ai dhe shokët
Ai është tërësisht mbërthyes; e qeshura e tij është ngjitëse, vendosmëria e tij
tregimeve të tjera të rëndësishme. Në fund, Thank Your for the Rain zgjedh
e tij bujq mezi e presin shiun teksa thatësira e shkatërron tokën; pastaj në dukje
është frymëzuese, dhe vuajtjet të prekshme. Disa prej fëmijëve të tij dërgohen
një lider shpresëdhënës për ti lëvizur masat në mesin e cinizmit, apatisë dhe
prej askund, kthehet shiu por me një hakmarrje, dhe vërshimet janë dëmtuese.
në shtëpi nga shkolla herët një ditë sepse ai nuk ka mjaft para; ai po ashtu nuk
frikës. (Anthony Marcusa, intheseats.ca)
mund ta përballojë një kredi për të blerë një taksi, një përpjekje për të shtuar të hyrat e tij të vogla kur moti sjell telashe.
36 DOKUDAILY #2 5 GUSHT 2017
CyanMagentaYellowBlack
DOKUNIGHTS ANDRRA STAGE 05.08 – E SHTUNË / SATURDAY 24:00
DRUGSTORE OPEN ALL NIGHT w/
SLEEPARCHIVE (LIVE) ANDREAS HZ REGEN Drugstore Beograd përsëri do e zbardhë ditën në DokuNights; me një line-up super emocionues të një performance live me Sleeparchive dhe me sets nga Regen dhe Andreas HZ. Kjo natë do të ofrojë disa hutime, pak kompromis dhe jo shumë gjumë. Drugstore Beograd will again be hosting an all-nighter at the up- coming DokuNights; featuring a super exciting line-up of a live act with Sleeparchive and sets from Regen and Andreas HZ. Night will offer a few distractions, fewer compromises, and not much sleep.
MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT
MINISTRIA E TREGTISË DHE INDUSTRISË
FUJIFILM DHURON ÇDO DITË NGA NJË APARAT FOTOGRAFIK
MINISTRIA E INTEGRIMIT EVROPIAN
ZYRA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Për ta shënuar prezencën 10 vjeçare të FujiFilm në Kosovë, Xharra Group dhe DokuFest fillojnë me lojën shpërblyese për foton e ditës në DokuFest. Krejt çka duhet të bëni është të postoni një foto me atmosferë festivali në Prizren në Instagram me hashtagun #FujiFilm #DokuFest 2017 dhe fotografia më e mirë do të fitoj nga një aparat fotografik për çdo ditë!
5 GUSHT 2017 DOKUDAILY #2 37
CyanMagentaYellowBlack
WELCOME TO THE FUTURE!
TRAVIS WILKERSON: LEFT TO HIS OWN DEVICES
Smith and of Travis Wilkerson, one of America’s most brilliant and gifted filmmaker. We will be paying hommage to great master of cinema Jonathan Demme, who sadly passed away this year with the screening of his landmark film Stop Making Sense. An avid explorer of these pages will also notice name of another great master, Andrei Tarkovsky and we are thrilled to be screening his masterpiece Stalker as part of specially curated programme on the theme of Future. Dear friends, It is that time of the year again when we bid welcome to the festival to all of you who adorn us with your presence at our annual celebration of arts and culture. That time of the year when magic of moving images and joy of rhythms of the music descends once again upon this charming city, to a place that despite all of the troubles of the past and all the struggles of the present, continues to strive for the better and brighter future. For Future is a theme of this year’s edition of the festival and we’re determined to celebrate it in style because we believe that future of this place, as well as of our planet is bright, despite all the ugly and unpleasant things happening in the present. You may call us baseless optimists or senseless utopists but we’ve seen enough films lately and have listened many tunes constantly to prove you otherwise. And as proof to this we’ve come up with a program which you can enjoy during the festival. In there you’ll find stories about brave citizens of Aleppo that will bring tears to your eyes, stories of horrors of wars in Syria and Iraq that will make you question your faith in humanity, stories about famed presidents, grieving musician and visionary individuals that may restore that same faith that you thought you may have had lost and stories about Japanese female divers, sounds of the jungle, holocaust tourists and broken relationships that make this world such a wonderful place. Two retrospectives of two extraordinary filmmakers and artists are also to be found in the program and we are deeply honored to be able to bring to the festival a comprehensive body of work of acclaimed British avant-garde filmmaker John
38 DOKUDAILY #2 5 GUSHT 2017
For those of you in love with short films there’s a lot to choose from, too. A number of fresh talents are appearing across the programme, several returning filmmakers are there too, and a high quality work from the region is what is making us especially excited with this year’s selection. Add to this equally impressive films from our National competition as well as new batch of films from our own Future is Here training program and we have no reason not to be enthusiastic about the future of filmmaking in Kosovo. We’re happy to welcome back our partner festivals from North South Documentary Network with respective selections, thus offering a window through which to glimpse new films coming from Mexico and the USA. We’re also eager to share with you a program jointly curated with Glasgow Short Film Festival and imagiNative festival from Toronto on the theme of sovereignty and to present a small program curated by our friends from Vienna based This Human World festival. Plus many more and we invite you to experience all these with the hope that by doing so you will be rewarded as much as we were while preparing it. Our heartfelt gratitude goes to all the extraordinary people that have made this beautiful journey and this dream of ours possible: our generous sponsors, partners, fantastic team and wonderful volunteers, and the filmmakers who shared their films with us; this festival would not be possible without you! I wish you a great festival! Veton Nurkollari Artistic Director
by Neil Young note: the following article appeared, in a slightly different form, in the December 2015 edition of Sight & Sound magazine (London, UK). It is reproduced here with permission of the publisher and has been amended to reflect interim events. Resistance, like oppression, can take myriad forms. One sub-zero Alaska night in February 2011 Travis Wilkerson arrived at the Independent Baptist Church of Anchorage to install a carpet. As he laboured, he was subjected to sustained evangelising by the pastor’s eleven-year-old son. “Travis Wilkerson has been here for about 13 hours,” wrote the minister next morning. “He is leaving here as a lost man but listened to the gospel.” History does not record whether this was the Travis Wilkerson directed the seminal labour-struggle documentary An Injury To One (2002) and who can be called—with only slight exaggeration—the political conscience of 21st century American independent cinema. But the incident certainly fits the profile of a resilient, much-travelled, perennially cash-strapped individual, no friend of organised religion, who has long cultivated a certain aura of personal enigma in tandem with an unwavering professional commitment to the plight of the global working class. And just how did Wilkerson pay the bills in between stints at the University of Colorado (2007-10) and Pomona College, California (2012-15)? His tenure at the latter concluded this summer: “The experimental program I was running ran out of grant,” he informed me in a recent email, “It was wonderful while it lasted. Unemployed.” [note: Wilkerson is now Visiting Assistant Professor of Film at Vassar College, New York State.] While the likes of John Sayles, Michael Moore and Oliver Stone successfully navigate commercial channels between “indie” rivulets and the mainstream, the career of Wilkerson (b.1969) epitomises the practical hazards facing left-wing artists in the USA— especially when their forms of expression are as radical and uncompromising as their
political stances. Those who can, teach: in the mid-2000s Wilkerson also had a spell at CalArts, where he had previously made An Injury To One as his MFA thesis. At once hauntingly poetic and fiercely angry, this 53-minute minor masterpiece is established as a landmark in the sparsely-populated terrain that is American socialist cinema. It proceeds as a twin-track investigation into the 1917 lynching of labour-organiser Frank Little in Wilkerson’s home city of Butte, Montana—the incident dramatised by one-time paid strikebreaker Dashiell Hammett in the novel Red Harvest—and the area’s manifold woes in the 20th century’s final decades. “The economic crisis here started earlier than it did for the rest of the United States,” notes a character in Wilkerson’s 2005 fiction-debut Who Killed Cock Robin? Introducing his readers to the fictional settlement of Personville—a.k.a. “Poisonville”— Hammett remembered Butte as “an ugly city of forty thousand people, set in an ugly notch between two ugly mountains that had been all dirtied up by mining. Spread over this was a grimy sky that looked as if it had come out of the smelters’ stacks.” As a proud local, Wilkerson, unsurprisingly provides more sympathetic, complex—and sometimes even picturesque—views of Butte in both An Injury To One and Who Killed Cock Robin?, which received a largely hostile reception when premiering at Sundance a decade ago. A stark three-hander examining how wider socio-economic forces warp the lives of intelligent invididuals, it’s a roughedged affair that sees Wilkerson sometimes struggling to adapt his ideas to fictional formats. Unsurprising that it would be so long before he returned to narrative, with this summer’s noirish, paranoid Los Angeles
CyanMagentaYellowBlack
anti-romance Machine Gun Or Typewriter? Re-edited by Wilkerson in 2007—the year Wilkerson returned to Sundance with what was described as the festival’s first ever performance-art piece, Proving Ground—and again in 2010, Who Killed Cock Robin? will never be as acclaimed or influential as An Injury To One but is undergoing a belated reappraisal and was included by Dennis Lim in his list of Top 10 Overlooked Sundance Films (“a bold and unfashionable film in every sense, not least its earnest political stand.”) That second—and presumably final—re-edit of Who Killed Cock Robin? sparked what has been a productive and prolific spell for Wilkerson. 2011 yielded Distinguished Flying Cross, a 62-minute near-monologue by his war-veteran father—flanked by his sons Travis and Dylan, the trio happily sipping on beers—about his time as army-pilot in Vietnam; Sand Creek Equation, a 25-minute juxtaposition of a 19th century massacre of Native Americans and the current situation in Palestine; and Pluto Declaration, a four-minute, tongue-in-cheek Marxist defence of Pluto’s planetary status (“the term dwarf planet betrays its blatant chauvinism... Imperialist science distilled to its barbaric essence!”) which neatly showcases Wilkerson’s dry, often-hidden sense of humour. Around the same time, Wilkerson made the bluntly accusatory 25-minute Fragments of Dissolution for portmanteau project Far From Afghanistan (released 2012), giving voice to four American women whose tragic bereavements highlight governmental negligence and/or perfidy at home and overseas. The damaging activities of the US government’s various militarised arms have been a recurrent focus of Wilkerson’s ire since 2001’s 15-minute National Archive Vol.1, a simple but devastating found-footage collage of material shot from bomber-planes dropping lethal cargo on Vietnam. Another segment of Far From Afghanistan was directed by John Gianvito, very much a fellow-traveller in terms of political stance, and a board-member on Wilkerson’s ongoing publishing project Now! A Journal of Art and Praxis (“resides at a crossroads between film journal and radical newsreel... Now! is digital flint and steel.”) Gianvito is perhaps the closest corollary to Wilkerson in terms of his political stance, the high esteem with which he’s held by cinephiles, his personal selfeffacement and his persistently low profile among the wider cinemagoing public. But whereas Gianvito (Profit motive and the whispering wind, 2007) prefers a form of engagement that’s ruminative, observational and detached, Wilkerson’s instincts are much more maximalist, epitomised by a preponderance of on-screen text in the form of key words and slogans—applied to fiction and non-fiction alike. Not for him the commercial compromises of more ballyhooed
American cinema leftists such as John Sayles, Oliver Stone and Michael Moore. A oneman-band who always takes care of editing and cinematography duties, Wilkerson has insisted on ploughing his own furrow—preferably by hand. Encomia from the likes of Film Comment (“the anti-Ken Burns”) and Reverse Shot (“a cinematic poetics uniquely his own”) notwithstanding, he’s been a prophet accorded occasional honour in his own country and only a little more abroad. Film-festival bookings for his pictures over the past decade have been dispiritingly spotty (he reports that no UK event has even enquired about Machine Gun or Typewriter?) Wilkerson did receive a full retrospective from the Slovenian Cinematheque in 2011, however, alongside a parallel focus on his primary influence, the Cuban newsreel and agit-prop maestro Santiago Alvarez (best known for Now [1964] and 79 Springs [1969]), whom he adoringly profiled in his 65-minute debut Accelerated UnderDevelopment (1999). The turning-point in Wilkerson’s artistic life was a chance meeting with Alvarez in Cuba in 1995, three years before the latter’s death. Alvarez, who had himself been radicalised in the coalmines of 1930 Pennsylvania, opened the doorway to Third Cinema—the grassroots cinematic movement associated with the likes of Glauber Rocha, Fernando Solanas and Med Hondo, and with which Wilkerson has ever since proudly and assertively identified. Still relatively neglected even by Wilkerson admirers, Accelerated Underdevelopment is a breathess paean to Alvarez, laying down personal guidelines for all that has followed. The Cuban’s template informs each of the manifesto-loving Wilkerson’s furious jeremiads against what he sees as a world thrown grotesquely out of whack by brute capitalism: Alvarez’s films, Wilkerson thunders, “were born of rage, bitter irony, and an almost limitless spirit of solidarity... They showed the world to be forever changing, and changeable. And they were always made for the here and now.” Completed in 1999, Accelerated UnderDevelopment was re-edited four years later by Wilkerson—a practice typical among his longer projects. He is currently working on a new version of 2013’s Los Angeles Red Squad: The Communist Situation in California [note: this re-edit may still be ongoing], which focuses on the LAPD’s pre-WW2 role as paid political thugs, systematically breaking up left-wing meetings. Part of a projected—and increasingly topical—trilogy on American police violence, it seemed structurally lopsided when premiering at FIDMarseille in 2013, semi-digestible fruit of what had originally been intended as a much more ambitious and expensive enterprise.
Wilkerson planned “a historical narrative with actors and costumes... it was mostly a black comedy even if everything was also true.” but when he added up the figures he semi-reluctantly opted for a stripped-down, essayistic approach. Scraping together budgets—even of the sub-shoestring variety—has always been a Sisyphean endeavour for Wilkerson, punctuated with discouraging mishaps. Hopes were high for An Injury To One’s belated DVDrelease in 2011, but in three months only 56 units had shifted. “No wonder I’ve never sold out,” Wilkerson sighed, “Clearly, I have nothing whatsoever to sell.” Summer 2015 has, however, proven unexpectedly bountiful. In July his project Blood Relations—about his Klansman great-grandfather’s murder trial in post-war Alabama— landed him a ‘Creative Capital’ grant worth $95,000 [note: this project ultimately became Did You Wonder Who Fired the Gun?]. Two weeks later Machine Gun Or Typewriter? took the €1,000 top prize at Kosovo’s supposedly non-fiction-only Dokufest, days after world-premiering at Locarno. How many films have ever quadrupled their outlay in a heartbeat? Wilkerson reckons Machine Gun Or Typewriter?—a lo-fi, compellingly stylised affair which swaggeringly reappropriates the politically ambiguous turf of James Ellroy for unequivocally radical/ revolutionary ends—cost $300 tops. He’s the sole performer on view, face carefully hidden behind microphone, as a night-owl pirate-radio DJ recounting an ill-starred, politicallycharged relationship. Wilkerson himself started broadcasting in 1983—the year that Butte’s copper-mines closed, plunging the town into a decades of social and environmental decline. A 14-yearold Denver-born Coloradan who had lived in Butte for less than a year, he debuted on local college-station KMSM (the MSM standing for ‘Montana School of Mines’). “I became an artist through being a radio DJ” he now muses; “probably the whole practice of filmmaking is me trying to be a DJ,” he concedes. Music has always been a trump-card element of his aesthetic, crucially counterpointing his take-no-prisoners bluntness and his fondness for on-screen text: the raucously vibrant Cambodian pop that bisects Distinguished Flying Cross; Machine Gun or Typewriter’s sepulchral electronica from the underground outfit ‘Gangs’; the interpolation of Silver Mt. Zion’s God Bless Our Dead Marines in the dying moments of Who Killed Cock Robin?, transfiguring histrionic melodrama into something shatteringly sublime. Wilkerson’s speaking voice, as often heard in his narration-heavy films, is by contrast a thing of savage, sardonic urgency, with a cumulative impact—especially in sustained bursts, such as Machine Gun Or Typewriter—as brutally effective as Trotsky’s rusty ice-pick: difficult to embrace, impossible to ignore.
recommended films HALF A MAN
Kristina Kumric Croatia, 2016
A village in the outback of Dalmatia, autumn of 1991. The war is raging nearby.
SHTËPIA E KULTURËS 16:00
BREXITANNIA
Timothy George Kelly UK, Russia, 2017 A portrait of a democracy in all it’s impossible ugly glory.
DOKUKINO 18:00
A LIFE IN WAVES
Brett Whitcomb USA, 2016 The lm explores the life and inno- vations of composer and electronic music pioneer, Suzanne Ciani.
BAHÇE 20:00
LUNCH TIME
Alireza Ghasemi Iran, 2017 A 16 year old girl has come to the hospi- tal to identify the body of her mother.
KINO PLATO 20:00
Full program at www.dokufest.com
5 GUSHT 2017 DOKUDAILY #2 39
CyanMagentaYellowBlack
OFFICIAL HOST
GENERAL SPONSOR
MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT
Media Sponsor
MINISTRIA E TREGTISË MINISTRIA E DHE INDUSTRISË INTEGRIMIT EVROPIAN
ZYRA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Nutzfahrzeuge
printing house
40 DOKUDAILY #2 5 GUSHT 2017