Dokudaily 08 by dokufest

GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI 13, E SHTUNE #8, 23 GUSHT 2014

#CHANGE DON’T HIDE OFFICIAL NEWSPAPER OF DOKUFEST YEAR 13, SATURDAY #8, 23 AUGUST 2014

ENGLISH SECTION -> PAGE 12 www.dokufest.com

Foto: Blerta Kambo

KINO KLUBI

SHTËPIA E KULTURËS

DOKUKINO

BALKAN DOX BRENDA KA DRITË / 31’ EVAPORATING BORDERS / 73’

VIEW FROM THE WORLD / FOCUS AMERICA LIFE ITSELF * / 116’

INTERNATIONAL DOX - SHORT SATI / 25’

VIEW FROM THE WORLD LIFE MAY BE / 80’

INTERNATIONAL DOX - SHORT HONEY ON WOUNDS / 30’

INTERNATIONAL DOX - FEATURE VELVET TERRORISTS / 87’ HUMAN RIGHTS DOX THE MISSING PICTURE / 96’

HUMAN RIGHTS DOX E-TEAM / 87’

BELIEVE IT OR NOT : FAITH ON FILM MANAKAMANA / 118’

NATIONAL AMEL / 23’ KADENCA BLU / 13’ HESHTJE / 6’ DARKA / 15’ PËRQAFIMI / 21’

INTERNATIONAL DOX - FEATURE 20.000 DAYS ON EARTH / 97’

MMX - PARVIZ KIMIAVI THE MONGOLS / 84’

SPECIAL SCREENINGS HIDDEN DOCUMENTARY / 50’

SPECIAL PRESENTATIONS BRIDGES OF SARAJEVO / 114’

KINO BAHÇE

KINO NË LUM

DOKUKINO PLLATO

KINO KALAJA

HUMAN RIGHTS DOX EVERYDA Y REBELLION / 118’

GREEN DOX MY NAME IS SALT / 92’

INTERNATIONAL SHORTS ECHOES / 11’ THE CANARIN ’S KNOW / 15’ THE CHICKEN 15’ HABANA / 22’ ALBERT / 20’

INTERNATIONAL DOX - FEATURE CONCERNING VIOLENCE / 85’

PATH TO FREEDOM: MUSIC ON FILM MISTAKEN FOR STRANGERS / 75’

GREEN DOX WATERMARK / 92’

INTERNATIONAL DOX - SHORT MICHAEL S., RE - COLLECTED / 3’

INTERNATIONAL SHORTS SUBSTANZ / 14’

VIEW FROM THE WORLD SLEEPLESS IN NEW YORK / 91’

GREEN DOX METAMORPHOSEN / 84’

CyanMagentaYellowBlack

SPECIAL PRESENTATIONS HERE BE DRAGONS / 73’

DokuFest ka ndryshuar mbështetjen amerikane

për artin e Kosovës

Më kujtohet kur për herë të parë pata dëgjuar për DokuFestin dhe se si ky emër ngeci në mendjen time… Doku pos që e ka kuptimin e ftesës në Kosovë në të njëjtën kohë është edhe shkurtesa për filmat dokumentarë. Më pëlqeu ky emër menjëherë sepse ishte shumë tërheqës. Dokumentarët shfaqin të vërtetën: DokuFest po ftonte të vërtetën që të paraqitej në Prizren dhe gjithë të tjerët që të vinin dhe ta shikonin atë. Jo vetëm që më pëlqeu, por u dashurova! Kësisoj e prezantova idenë dhe konceptin në Zyrën Amerikane në Prishtinë, siç njihej atëherë. Së bashku me kolegët e mi amerikanë, takuam dyshen e entuziastëve, Vetonin dhe Erollin për të biseduar se si mund të bashkëpunonim. Ata ishin përplot me energji dhe ide të çmendura, por e tëra dukej e realizueshme, sjellja e filmave dokumentarë në Kosovë, sidomos atyre amerikanë, dhe më e rëndësishmja sjellja e filmbërësve amerikanë në Kosovë. Kjo ishte hera e parë që pata dëgjuar për një propozim të tillë. DokuFest ndryshoi mënyrën se si ne mendojmë për të mbështetur artin në Kosovë. Që prej atyre takimeve të para, vazhdimisht kemi përkrahur DokuFestin, duke sponsorizuar gjithnjë e më shumë ardhjen e filmave dhe artistëve në Prizren për një javë të çmendur dhe ngacmuese. Të punosh me Vetonin, Erollin dhe tërë ekipin e DokuFestit është mahnitëse. Ata janë ndër partnerët tonë më profesionalë, që planifikojnë festivalin e tyre muaj e muaj më herët. (Jam e sigurt se ata tashmë kanë nisur planifikimin për vitin 2015!). Dy edicione të veçanta më kanë mbetur në kujtesë. Ndonëse vit pas viti kemi sponsorizuar gjithnjë e më shumë filma amerikanë për DokuFest-in, në vitin 2011 Ambasada solli programin American Documentary Film Showcase të Departamentit të Shtetit. Ky program mundësoi ardhjen në DokuFest të filmbërësit të njohur, Marshall Curry (If a Tree Falls) dhe të ekspertes së filmit, Sandra Ruch. Ata mbajtën punëtori, ishin anëtarë të jurive dhe ishin të magjepsur me këtë përvojë. Sikurse shumë filmbërës të tjerë amerikanë që kanë vizituar Prizrenin ata nuk ndaleshin dot së foluri dhe shkruari lidhur me përjetimet e tyre. DokuFest 2014 është edhe më i veçantë. Për herë të parë programi i dokumentarëve ka në fokus filmat amerikanë. Kur dëgjuam për këtë (anëtarët e ekipit të DokuFestit janë të mençur dhe na njoftojnë shumë muaj më parë) ne u hodhëm në aksion dhe shkruam një aplikacion për t’u përzgjedhur në programin garues të Departamentit të Shtetit American Film Showcase, për të pasuruar fokusin amerikan brenda festivalit. Kërkesa jonë u miratua dhe nëpërmjet këtij programi në mënyrë të drejtpërdrejtë sponsorizuam 15 filma mbi temat e shoqërisë civile dhe diversitetit. Po ashtu, dy artistë të mëdhenj të lidhur me programin American Film Showcase erdhën sivjet në këtë festival, regjisori i nominuar për Oscar, David France dhe përzgjedhësja e filmave Claire Aguilar. Ata po e shijojnë secilën minutë të qëndrimit të tyre në Prizren. Ambasadorja e ShBA-së, Tracey Ann Jacobson, po ashtu ishte nikoqire e natës së dytë amerikane në Prizren, për ti nderuar mysafirët tanë amerikanë dhe për ti njoftuar ata me komunitetin e shkëlqyeshëm të filmit dhe kulturës, në mënyrë që të takohen dhe ti shkëmbejnë përvojat ndërmjet vete.

CyanMagentaYellowBlack

Ekzistojnë shumë arsye që të gjithëve na pëlqen Prizreni, por sipas meje nuk ka kohë më të mirë që ta vizitosh atë sesa gjatë DokuFestit. Asnjë ngjarje tjetër kulturore nuk ka bërë më shumë për thyerjen e barrikadave, duke bashkuar grupet e ndërkombëtarëve dhe vendorëve në Kosovë për të kremtuar filmin. Dhe është i shumëllojshëm si asnjëherë më parë, me programet për fëmijët, fotografët, koncertet dhe këtë vit edhe me programin për teknologji, Doku:Tech. Kam qenë e pranishme në shumë edicione të DokuFestit, por festivali i këtij viti, sidomos numri i mysafirëve ndërkombëtarë që kam takuar ka qenë thjeshtë ndjenjë e jashtëzakonshme. Prizreni gjithnjë më lë me shije të mirë, ngase kam rastin që të takoj njerëz të ri, gjithmonë provoj ushqime të shijshme, kënaqem me mikpritjen e mrekullueshme dhe më e rëndësishmja shikoj filma që më sfidojnë mua dhe paragjykimet e mia. Mbase edhe unë jam një shembull i motos “Prizren Changed Me” (Prizreni Më Ndryshoi), që përdoret në bluzat e sivjetme të festivalit. Afërdita Krasniqi Këshilltare për Çështje Kulturore Ambasada e SHBA-së në Prishtinë Opinionet e shprehura në këtë kolumnë janë personale. 2

Foto: Majlinda Hoxha

ESTETIKË PA ETIKË - ÇFARË MUND TË BËJË

MË MIRË DOKUFESTI?

Nenad Puhovski, një regjisor kroat dhe producent, si dhe drejtori i ZagrebDox, u ul me DokuDaily-n për të folur për vështirësitë e organizimit të festivalit të filmit dhe sfidave të ndryshme me të cilat festivalet e ngjashme përballen në rajon. DD: Çfarë mendoni për filmat që janë duke u shfaqur në DokuFest këtë vit? Duke marrë parasysh që unë drejtoj ZagrebDox, mund të jem subjektiv, kur është fjala për festivalet e filmit dokumentar. Çfarë është shumë e mirë në lidhje me DokuFest-in është ekuilibri i madh në mes të një programi interesant dhe një atmosfere shumë të relaksuar, për të cilën gjë jam xheloz, duke pasur parasysh se festivali im mbahet në muajin shkurt. Por, vërtet, mendoj se është një program shumë i mirë dhe interesant. Edhe pse ky është një përfaqësim shumë i mirë i asaj që po ndodh, për shijen time ka shumë filma amerikanë. DD: Çfarë mund të përmirësohet ende në DokuFest? Çfarë duhet të mësojë DokuFest-i nga festivalet e tjera? Çfarë ndodh këtu është ajo që ka ndodhur me të gjithë ne. Ndoshta për shkak se unë jam pak më i vjetër, kam mësuar më parë. Më shumë nuk është gjithmonë më mirë, dhe rritja është e rrezikshme. Sidomos këtu ju keni situatën ku keni një program të mrekullueshëm, por unë nuk jam i sigurt se e gjithë infrastruktura mund ta përballojë atë. Unë mendoj se programi është më i madh se infrastruktura, në lidhje me njerëzit dhe mundësitë dhe çdo gjë. Unë mund ta vërej, ndoshta për shkak se unë jam në këtë lloj biznesi, që ai ka qenë i shtrirë në ekstrem, sinqerisht. Unë besoj se është gjithmonë një rrezik i rritjes, i madhësisë. Për shembull, unë jam duke e zvogëluar ngadalë numrin e filmave në festivalin tim. Ne nuk mund të shohim çdo gjë. Mendoj se është e drejtë, sepse për ne programuesit është më e lehtë për të shtuar në program në vend që të bëjmë zgjidhje të vështira. DD: A mendoni se DokuFesti po trajton mjaft tema? Si i tillë, a sjell të mjaft të ashtuquajturit filma të diskutueshme, ato që trajtojnë tema që nuk janë pjesë e perceptimit të përgjithshëm dhe besimeve? Situata në skenën kroate dhe kosovare të filmit nuk është e njëjtë. Meqë unë jam gjithashtu një producent, unë kam pasur mundësi për të bërë filma të diskutueshëm. Për mua ishte e lehtë për të programuar filma që sfidojnë pikëpamjen e zakonshme të çdo gjëje, të gjinisë, politikës, nacionalizmit, dhe pasurisë. Për mua kjo ishte e lehtë. Unë e kuptoj se për disa vende të tjera, kjo nuk është aq e lehtë siç mund të jetë për mua. Por pastaj unë krijova një renditje në program që e quajta ‘Filmat të diskutueshëm’, kështu që unë mund të sillja çdo gjë që kisha dëshirë. Pra, në këtë mënyrë ju keni një lloj

sigurie. Unë mund të sillja filma serbë, që ishte një problem, kur kam filluar me festivalin. Tani nuk është më. Unë mund të sillja filma homoseksual, gjë që ishte e vështirë në atë kohë. Kjo është arsyeja pse unë mendoj se është e rëndësishme që një festival gjithashtu ka një rol për të nxitur debatin. Sepse ju keni njerëz këtu, ju keni media këtu dhe ju keni të ftuar këtu. Edhe pse unë mendoj se është shumë mirë për të folur për teknologji dhe ekologji, të cilat janë temat këtu, por për sa kohë ju nuk jeni duke diskutuar jetën e vërtetë rreth jush, ju jeni duke i ikur të pashmangshmes. Nocioni se një festival është vetëm “shfaqje” filmash është një nocion që, për tëmirë ose për të keq, është i dalë mode. Sepse festivalet janë duke u bërë shumë më proaktive. Unë mendoj se një festival duhet të jetë një shkëmbim shumë aktiv i ideve. DD: Cili është perceptimi juaj për Kosovën, duke pasur parasysh se është pozitë delikate politike dhe historike, sidomos në ish-Jugosllavi? Unë do të përpiqem ti përgjigjem pyetjes tuaj pak më ndryshe. Ashtu siç thashë, unë punoj edhe si producent dhe kurrë nuk e kam prodhuar një film jashtë vendit tim. Punoj me atë që unë e di, dhe atë që e di është situata në Kroaci. Këtu, unë jam një turist. Jam një turist i përndritur, por përsëri jam një turist. Unë shoh atë që më është dhënë për t’u parë. Sigurisht, dua të mendoj se nuk jam aq budalla, kështu që shikoj prapa disa gjërave. DD: Sa mirë e bën punën DokuFest-i për të folur ose për tu përballur me disa mungesa ose çështje të caktuara në shoqërinë kosovare? Unë sapo dola nga shfaqja e Ulay nga Alessandro Cassin. Dhe ai ka një frazë të mrekullueshme që vijon: “ Estetikë pa etikë është kozmetikë” që është një frazë e madhe, dhe unë mendoj se kjo vlen shumë për dokumentarët. Në këtë pjesë të botës, veçanërisht në rajon, unë mendoj se ka nevojë që ne të merremi me të kaluarën tonë, të kaluarën tonë të kohëve të fundit, e cila nuk është shumë e lavdishme. Është me të vërtetë e turpshme, anashkalimi i këtyre çështjeve. Kjo do të thotë se ne nuk jemi të gjithë të përgatitur në të njëjtën mënyrë për tu përballuar me të kaluarën tonë. Unë e di që kam folur me disa miq shumë të mirë të mi nga rajoni, dhe kur i pyeta: “Kur do të bëni filma për kriminelët tuaj të luftës? Sepse unë e bëra për tonët, kriminelët kroat të luftës’’, ata përgjigjen”Cilat krime?” Kështu që mendoj se kjo do të marrë ca kohë, por sa më shpejt të bëhet, aq më mirë është për të gjithë. Unë mendoj se prodhuesit e filmave dokumentarë dhe programuesit e festivaleve do të mund të ndihmonin në hapjen e disa çështjeve të caktuara.

LOJË SHPËRBLYESE Emri / Mbiemri:

Nr Kontaktues:

Konsumator të nderuar bëhuni pjesë e lojës shpërblyese A l b i H i p e r m a r k e t d h e D o k u f e s t, d u k e plotësuar 3 hapa shumë të thjeshtë. • Prej kuponin nga Doku Daily në Koha Ditore • Ploteso të dhënat bazë (Emrin, Mbiemrin dhe kontakti n ) • Bashkangjit kuponin ﬁskal nga blerja në Albi Hipermark e t ( v l e r a n u k ë s h t ë e c a k t u a r ) Shprëblimet janë: Vendi i parë – blerje 200 Euro në Albi Hipermarket Vendi i dytë – blerje 100 Euro në Albi Hipermarket Vendi i tretë – blerje 50 Euro në Albi Hipermarket Vërejtje: kuponi vlenë vetëm për Albi Hipermarket Prizre n g j a t ë j a v ë s s ë D o k u f e s t i t .

SPONSOR I

EDICIONI / EDITION 13 GUSHT / AUGUST 16-24 / 2014 PRIZREN / KOSOVA

Foto: Patrik Glodzhani

TRASHËGIMIA

KULTURORE DHE INTELEKTUALE NUK MUND TË ELIMINOHEN

DD: Çka ju ka motivuar të bëni këtë film? Bezjian: Filmi nuk ishte pjesë e planeve të mija. Por unë shkova për herë të parë në Stamboll më 2009 për të bërë një tjetër film dhe ishte shumë spontane, që kur arrita papritmas e kuptova se edhe pse nuk kam qenë kurrë në këtë qytet unë e njoh atë. Gjithçka ishte shumë e njohur për mua, për shkak të arkitekturës, emrave të rrugëve, etj. Atëherë vendosa të mendoja përse. Diçka më ndodhi, sepse si armen e di që gjuha është e përafërt, ushqimi është i përafërt, gjithçka është e përafërt. Fillova të mendoj dhe e kuptova se pas gjenocidit kur armenët u shpërngulën në Lindjen e Mesme, arsimi dhe kultura që ata e kanë trashëguar është ajo të cilën e kanë marrë me vete nga Stambolli. Kështu që secili nxënës që ndjek shkollën armene rritet me poezi dhe tregime të këtyre intelektualëve të cilët shkruan në këtë qytet dhe Stambolli është gjithmonë prezent në jetën e tyre. Më 2009 kur po ecja në Stamboll, unë kisha një asistent i cili ishte turk dhe i tregoja se si kemi arritur në Shishli, dhe ai më tha “Si e di ti Shishlinë, kur kjo është hera jote e parë këtu?” Ajo që ndodhi më vonë është se unë u ftova të paraqes një projekt për platformën turko-armene. Unë isha i zënë me filmin e parë kështu që u thash se nuk dua asgjë. Pastaj ata insistuan dhe unë thash mirë, unë do të marr një libër që ishte publikuar më 1881, që flet për lagje të

ndryshme armene në Stamboll në atë kohë. Plani im ishte që të marr librin e të shkoj në Stamboll për të parë çka ka ndodhur me to. Gjatë procesit gjërat ndryshuan. Ideja rikujtohet në film kur flasim për filmin dhe në një moment personazhi kryesor lexon nga ky libër, pra kështu vazhdoi projekti. Por unë doja të theksoja pjesën letrare sepse kur flasim për gjenocid dhe gjëra të tmerrshme, një gjë më është bërë shumë e qartë, se ju mund të përpiqeni të eliminoni njerëz dhe kombe, por një gjë që nuk mund ta eliminoni është trashëgimia kulturore dhe intelektuale nga cilido civilizim. Prandaj në film e kam personazhin e një poeti që shkon në Stamboll që në masë të madhe i gjen rrënjët e tij kulturore. Përmes filmit ne shkojmë në qytetin ku është marrë vendimi për ta kryer këtë gjenocid dhe ai ishte qendra e kësaj kulture. DD: Si e bindët personazhin tuaj të vij në Stamboll, meqë qartazi ai nguronte shumë? Bezjian: Mu desh ta bindja, me që kishte ardhur koha që pas 100 vjetësh të pushtonte frikën e tij nga ky i ashtuquajtur armik që tani është shndërruar në mosbesim. Sepse ky konflikt i armenëve dhe turqve është shumë i drejtpërdrejtë për gjyshërit e mi, më pak me prindërit e mi dhe shumë më pak me mua dhe me popullin turk të gjeneratës time. Pra ne jemi larguar shumë nga kontakti direkt. Në këtë mënyrë konflikti po bëhet mosbesim dhe largësi e paprekshmëri, por e dimë se ekziston, dhe është vetëm çështje kohe që të shkojmë e të flasim sy më sy, sado e dhimbshme që mund të jetë, sado e vështirë që të mund të jetë. Është vërtetuar tani se pas një shekulli ky konflikt nuk është zhdukur, por është akoma aty. DD: Pra nga pikëpamja jote ekziston nevoja që të ketë një debat në mes të turqve dhe armenëve? Bezjian: Debat, konfrontim, bisedë. Ata duhet t’i qasen këtij problemi. Problemi është në mes të armenëve dhe

turqve. Një qind vjet ne gjithmonë kemi shkuar në palën e tretë, në Kombet e Bashkuara, Parlamentin Evropian, në Francë, etj. derisa problemi është akoma aty. Pra poseduesit e problemit janë armenët dhe turqit. Nëse ne nuk flasim me njëri tjetrin, për të mirën dhe të keqën, atëherë kush do ta zgjidh këtë problem? Kjo është pyetja ime. Unë gjithashtu besoj se në pjesën turke ka mjaft njerëz me probleme të identitetit , dhe ata janë duke bërë shumë pyetje, kështu që ka hapësirë edhe për ata që ta shërojnë mendjen e tyre. Është koha e duhur, posaçërisht në kontekstin e Lindjes së Mesme të sotme ku gjithçka është vizituar sërish, ndryshuar, ri-dizajnuar. Të gjitha gjërat që kanë ndodhur në fund të Luftës së Parë Botërore nuk janë zgjidhur. Ne duhet të ulemi dhe të shohim se si do të jetojmë me ato njëqind vjet. Kush ishte përgjegjës për atë, në mënyrë që të mos i përsërisim më. DD: Ju e kishit shfaqjen e filmit edhe në Stamboll… Bezjian: Po premiera ishte në Stamboll dhe u pranua shumë mirë, në një teatër me 1,300 shikues, ku shumica ishin turq, por kishte edhe kurdë, alevi, armenë, etj. Pas saj kishte mundësi të pyetjeve dhe përgjigjeve por vërtetë nuk pata për të thënë shumë me që publiku filluan të flisnin me njëri tjetrin. Armenët më thanë se ishin shumë krenar që mundën ta shikonin një film në gjuhën armene në kinema në Stamboll pranë audiencës turke. DD: Por Prizreni, Kosova është mbase një zonë tjetër… Bezjian: Doja të vija këtu, sepse ne nuk i kemi problemet e njëjta, por të ngjashme. Gjithashtu problemi armen dhe gjenocidi është vetë qendra e përfundimit të Perandorisë Osmane derisa kjo zonë këtu është kufiri i largët i Perandorisë Osmane. Kjo është arsyeja që unë doja të vija dhe të shihja çka po ndodhte këtu, tani. Doja të shihja se si njerëzit nga kufiri i skajshëm i kësaj Perandorie do të lidhen me këtë film. 3

CyanMagentaYellowBlack

“I Left My Shoes in Istanbul,” një film dokumentar nga regjisori dhe skenaristi nga Bejruti Nigol Bezijan, u shfaq këtë javë në DokuFest. Filmi ndjek udhëtimin e një poeti armen të lindur në Liban teksa ai viziton Stambollin, qytetin e të parëve të tij për herë të parë, dhe se si ai i zbulon rrënjët e tij kulturore. Bezjian shpreson që ky film do të inicioj një debat në mes të popullit armen dhe turk, në mënyrë që të fillojnë e të merren me të shkuarën.

FILMAT E REKOMANDUAR LIFE MAY BE

14:00 KINO LUMI

LIFE MAY BE Mania Akbari, Mark Cousins MB, Iran - 2014, 80 min Një meditim i çiltër për artin dhe indentitetin. Një film i lirë dhe i guximshëm që bashkon dy filmëbërës unikë: Mania Akbari dhe Mark Cousins. Filmbërësi i pranishëm për Q&A

BRIDGES OF SARAJEVO

18:00 DOKUKINO

BRIDGES OF SARAJEVO Aida Begić, Leonardo Di Costanza, Jean-Luc Godard, Kamen Kalev, Isild Le Besco, Sergei Loznitsa, Vincenzo Marra, Ursula Meier, Vladimir Perišić, Cristi Puiu, Marc Recha, Angela Schanelec, Teresa Villaverde B&H, Francë, Zvicër, Itali - 2014, 114 min 13 regjisorë evropian eksplorojnë Sarajevën dhe çfarë paraqet ky qytet në histori në njëqind vitet e kaluara.

MISTAKEN FOR STRANGERS

22:00 KINO BAHÇE

MISTAKEN FOR STRANGERS Tom Berninger SHBA - 2013, 75 min Një film për vëllezërit dhe për krijimin e diçkaje tënden.

CyanMagentaYellowBlack

MANAKAMANA

16:00 KINO KLUBI

MANAKAMANA Stephanie Spray, Pacho Velez SHBA, Nepal - 2013, 118 min Lartë mbi Nepal, teleferiku transporton vizitorët deri te një tempull i lashtë hindu, vendin e shenjtë të perëndeshës Manakamana.

SHOQËRIMI ROMANTIK-

ËNDËRR PËR NJË JETË MË TË MIRË Çfarë mund të bësh në Afrikë kur jeton në një lagje të varfër, pa të ardhura dhe pa shpresa për përmirësim të kushteve të jetesës dhe ke afër vetëm një plazh, i cili vizitohet nga turistët evropianë? Dikush mund të punojë në ndonjë hotel, në ndonjë nga dyqanet e vogla ku shiten gjëra nga më të ndryshmet apo mbase edhe si Beach Boy (Djalë i Plazhit)... Në Kenian e ditëve të sotme, turizmi i seksit apo siç e quan regjisori Emil Langballe “turizmi romantik” është përhapur shumë pasi që sipas tij gratë evropiane vijnë me qëllimin e vetëm që të takojnë njërin nga këta djem dhe të shoqërohen me ta gjatë kohës sa qëndrojnë në pushime. Në plazhet e shtetit afrikan profesioni i “djemve të plazhit” apo siç quhen ndryshe edhe “shoqërues” po bëhet gjë e zakonshme, me të cilën dukuri madje pajtohen edhe anëtarët e familjeve të varfra afrikane . Në dokumentarin që gjatë kësaj jave u shfaq në Kino Bahçen e DokuFestit, tregohet jeta e një burri të ri, që quhet Juma, i cili jeton në një lagje shumë të varfër, derisa e dashura e tij, shtatzënë, ka shkuar jashtë vendit në Qatar për të punuar, duke lënë prapa vetes të dashurin që të kujdeset për veten e tij. Nga pamundësia për të punuar diçka tjetër dhe nga dëshira e madhe për tu larguar nga Kenia për në ndonjë vend të Evropës me qëllim të gjetjes së mundësive më të mira, Juma fillon që të punoj si “shoqërues” i turisteve nga Evropa. Regjisori nga Danimarka Emil Langballe ka dashur që në këtë dokumentar të rrëfej storien e njërit prej “djemve të plazhit” i cili takohet me një turiste nga Evropa, përkatësisht nga Anglia e cila ka ardhur në Kenia për pushime, për tu ndjerë e re dhe atraktive përsëri. Këtë ajo e arrin pasi

që njoftohet me Juman, të cilit tashmë i ishte bërë përditshmëri dalja në plazhë dhe joshja e këtyre grave të pasura. Me idenë se një ditë atij do ti vij mundësia që të krijoj ndonjë lidhje me një nga këto turiste dhe me shpresë se kështu një ditë ai do të arrij që të largohet nga ai vend apo së paku të ndihet i pasur vetëm për disa javë, ai kalon kohë me gruan nga Anglia dhe krijojnë një lidhje shumë të mirë që edhe pas kthimit të saj në Angli ata vazhdojnë të mbajnë kontakt. Në këtë dokumentar është përshkruar kjo dukuri por edhe përpjekja e Jumas që në të njëjtën kohë ta ruaj lidhjen me të dashurën e tij, jashtë vendit, e cila është në pritje të lindjes së fëmijës së tyre. Regjisori Langballe gjatë diskutimit me publikun e pranishëm në Kino Bahçe theksoi se ky zanat është një dukuri “në shumë vende si Afrika, Kuba por edhe Greqia, por që nuk mund të quhet si turizëm i seksit pasi që këta djem nuk takohen me turiste të ndryshme çdo ditë”. “Ata mundohen që ta gjejnë ndonjë grua, të cilën do ta shoqërojnë gjatë pushimit të tyre”, thotë Langballe. Ai shtoi se e kishte shumë të vështirë që ti gjente protagonistët për dokumentarin e tij, pasi që shumica prej tyre nuk pranonin që të xhiroheshin duke qenë se disa sosh kanë familje dhe punë në vendet e tyre. “Protagonistët i takova në një bar në Mombasa të Kenias, ku ata kishin dalur së bashku dhe pasi që ju tregova për idenë time ata u shprehën të gatshëm që të ishin pjesë e filmit tim”, tha Langballe. Ky dokumentar u shfaq në kuadër të Garës Ndërkombëtare të Dokumentarëve të Shkurtë të DokuFest-it.

FILMAT E REKOMANDUAR BRENDA KA DRITË

12:00 KINO KLUBI

BRENDA KA DRITË Rea Suroi, Dardan Selimaj Kosovë - 2013, 31 min Një dramë e dhomës së gjykatës rreth gjykimit të ekipit katër-anëtarësh të vrasësve serik, të cilët brenda periudhës një vjeçare vranë disa romë. Filmbërësi i pranishëm për Q&A

20.000 DAYS ON EARTH

PSE FEMRAT KANË DËSHIRË TË BËHEN

MËSUESE?

16:00 DOKUKINO

20.000 DAYS ON EARTH Iain Forsyth, Jane Pollard MB - 2013, 97min Drama dhe realiteti kombinohen në një 24 orësh imagjinar të jetës së muzikantit dhe ikonës kulturore ndërkombëtare, Nick Cave.

Konstruktimet gjinore në shoqëritë ballkanike dhe hjen e profesioneve. SATI përgjithësisht në Evropën Perëndimore kanë qenë va- Në edukatën qytetarë përherë në trungun prezantohen zhdimisht tema, diskutimet për të cilat gjithmonë kanë meshkujt së pari e më pas femrat”, theksoi Halimi. qenë sipërfaqësore dhe në këtë mënyrë stigmatizimi Sipas saj edhe në secilin përshkrim të ambientit të gjinor është forcuar edhe më shumë. shtëpisë rolet e anëtarëve janë patriarkale. Në serinë e debateve në kuadër të DokuFest që sivjet “Burri paraqitet me autoritet ndërkaq gruaja është ajo që ka moton “Ndrysho-Mos u Mshef ”, të mërkurën so- përgatit ushqimin dhe nëse e ke vërejtur vajzat janë gjithciologia kosovare Sibel Halimi ka dhënë një shikim më monë përherë duke i ndihmuar nënës ndërsa djemtë janë të thellë mbi sistemin shoqëror dhe politik të të jetuarit ata aventurierët. Pra sistemi arsimor i përcakton profenë një vend ku stereotipet gjinore janë gati temë e padis- sionet”, shtoi Halimi. kutuar. Ajo ka folur edhe për çerdhet që sipas saj në Kosovë i OFFICIAL HOST “Profesionet nuk kanë gjini” ka qenë tema e debatit në kanë të ndara lodratOFFICIAL për femra dheHOST meshkujt. ERAL SPONSOR GENERAL SPONSOR të cilën Halimi duke u bazuar në hulumtimet e saja mbi “Kukulla ka për femra e armët janë për meshkujt”, tha SATI aspektet gjinore në edukim dhe media ka folur për të se Halimi. 12:00 Bartlomiej Swiderski si sistemi në Kosovë ia përcakton profesionet në bazë Ajo ka kritikuar edhe mediat e ndryshme si televizioDOKUKINO Poloni - 2013, 25 min të gjinive. net dhe kampanjat e marketingut që sipas Halimit i përNjë film për Piotr Morawski, pjesëmarrës i “Femrat kanë qejf me u bo mësuese, sepse shoqëria ia caktojnë rolet e meshkujve dhe femrave. Halimi tregoi ekspeditës së parë dimërore në histori për në dikton këtë. Sepse kjo shoqëri e ky sistem ia përcakton sesi në një analizim dhe hulumtim që i ka bërë mediave Shishapangma, i cili vdiq në Himalaje. femrës një profesion që për shembull nuk llogaritet si i ka gjetur sesi në shumicën e reklamave figura e gruas fortë e të cilinMEDIA e bëjnë vetëm meshkujt”, thaITHalimi. përgatit ushqim SPONSOR PARTNERparaqitet në kuzhinë teksaINSURED BY për burrin IT PARTNER INSURED BY Sipas saj miti i së bukurës dhe i butësisë tek femra është që me një llaptop kthehet nga puna dhe gjen gjithçka të E-TEAM ajo çka e mban femrën të izoluar brenda kësaj bukurie gatshme ekskluzivisht për të. dhe butësie që në fakt nuk është e vërtetë. Ajo kritikoi sistemin e edukimit parashkollor e deri te “Pra në shumicën e këtyre kampanjave gratë janë gjithai i mesëm që sipas saj është i mbushur me paragjykime monë ose shumë të bukura ose ato që e kanë vendin në gjinore. kuzhinë, pra si gra të një burri”, tha Halimi. “Madje as autorët e teksteve shkollore të cilat i kam Në ndërkohë të premten është mbajtur edhe debati i hulumtuar nuk e dinë se ka stereotipe. Në tërë tekstet fundit në DokuFest këtë vit i titulluar “Five Years Less” shkollore duke filluar nga klasa e 1-rë e deri tek e 8-ta, (Pesë vite më pak) që për qëllim ka pasur të nxisë bisedën aty ilustrimet orientojnë profesionet, për shembull Ar- mbi jetëgjatësinë mesatare në Kosovë, në veçanti mbi dita dhe Arta nuk mund ta zgjidhin një detyrë matema- faktin se kosovarët jetojnë pesë vjet më pak se kombet e tikore por e zgjidh Lisi. Kjo e parapërcakton përzgjed- tjera në rajon për shkak të ndotjes me qymyr. 14:00 SHTËPIA E KULTURËS

E-TEAM Katy Chevigny, Ross Kauffman SHBA - 2014, 87 min Sapo dalin akuzat për abuzime të të drejtave të njeriut, E-team niset në terren për të dëshmuar, dokumentuar dhe mbledhur të vërtetën për ta parë e gjithë bota. Filmbërësi i pranishëm për Q&A

European Union Office in Kosovo

CyanMagentaYellowBlack

Photo: Haris Alija

RECENSIONE International Dox - Feature

NË LIDHJE ME DHUNËN Concerning Violence Regjisori: Göran Hugo Olsson Producenti: Annika Rogell, Tobias Janson

E shtune 20:00 Kino Kalaja 85’

“Concerning Violence” ndryshe mund të përkufizohet edhe si nëntë skena të vetëmbrojtjes nga anti-imperalizimi. Duke qenë se e kam parë dokumentarin për herë të tretë gjatë kësaj jave jam e bindur se Göran Hugo Olsson është njëri prej filmbërësve politik më të mëdhenj të kohës tonë. Filmi është I bazuar në librin e famshëm “The wretched of the Earth”, të autorit Frantz Fanon, dhe ilustron krimet dhe shkatërrimin e kolonializmit në Afrikë. Filmi arkivor i lidhur në mënyrë mjeshtërore me tekstin e fuqishëm të Fanonit që lexohet nga Lauren Hill bëhet një testament që pak kë e lë pa mallëngjim

Këtu kemi rrëfimet për luftëtarët e lirisë që ofrojnë jetët e tyre për lirinë e njerëzve të tyre. Këtu janë edhe tregimet e kolonizatorit, që në mënyrë të dëshpëruar jo vetëm që është i fiksuar ndaj kontrollit territorial por edhe ndaj kontrollit të trupit, mendjes dhe shpirtit të njerëzve të kolonizuar. Ndonëse “Concerning Violence” është i rëndë sa i përket tekstit dhe mbase nuk është edhe filmi më i arritur, përsëri ai dërgon një porosi të qartë. Kolonizimi është larg prej përfundimit dhe pasojat e tij janë të pamëshirshme. Prandaj ka ardhur koha për ndryshim. (Nga Melissa Lindgren)

Sweden/USA/Denmark/Finland, 2014, Colour and B&W, 85 min

International Shorts

PULA The Chicken Regjisori: Una Gunjak Producenti: Jelena Goldbach

CyanMagentaYellowBlack

E shtune 20:00 Dokukino Pllato 15’

Jetesa e një fëmiu në Sarajevën e rrethuar në mënyrë efektive tregohet përmes rrëfimit për një familje me dy vajza dhe nënën që mbijetojnë në Sarajevën e vitit 1993.

Pjesa tjetër e filmit tregon luftën mes nënës dhe vajzës në lidhje me prerjen apo jo të pulës, dhe më shumë se kaq, mbijetesën e familjes nga të shtënat e snajperëve.

Vajza më e vogël mërzitet dhe tenton që të luaj me objektet e përditshme për të mbushur ditën e saj. Jeta ndryshon pasi që një pulë e gjallë sillet në banesë, që është një dhuratë nga babai, i cili ndodhet në front duke luftuar.

Me aktrim të fuqishëm si nga nëna ashtu edhe nga vajza, ky film i shkurtër pasqyron presionin psikologjik në jetesën nën izolim dhe uri në një shtet të shkatërruar nga lufta. Secili veprim synon mbijetesën përderisa ruajtja e jetesës normale shndërrohet në ëndërr. ( Nga Ariel Shaban)

Germany/Croatia, 2014, Colour, 15 min

RECENSIONE International Shorts

ALBERT Albert Regjisori: Daniel Wawrzyniak Producenti: Marcin Malatynski

E shtune 20:00 Dokukino Pllato 20’

Në një ambient industrial, në rrëfimin ku nuk tregohet as koha as vendi, regjisori na paraqet një tregim për një punëtor të mërzitur me punën e tij, i cili gjen qetësinë duke mbajtur një mi dhe duke ëndërruar për një botë më të mirë. Me kinematografi dhe dizajn muzikor të fuqishëm, regjisori ka krijuar një film që i ngjan kryqëzimit mes Tarkovksy-t dhe Gilliam-it, ku ambient fizik i filmit është elementi më i fortë. Në pamjen e mbushur me shterpësi, naftë dhe baltë, ku punëtorët e fabrikës procedojnë shiritat filmikë për një qëllim të panjohur, karakteri kryesor, një punëtor, i mbathur me çizme me mbështetje metali përfund, me një mantel të njollosur,

tenton që të mendoj për çfarëdo tjetër përpos punës së tij. Ai mbikëqyret gjatë tërë nga Big Brother (Vëllai i Madh), madje edhe në qoshet private të tij. Filmi ofron një pasqyrim të shpejtë për mbase një botë të dënuar post industriale nëse vazhdojmë që në mënyrë mizore të shkatërrojmë rrethin me industri dhe më e rëndësishmja se çka i bën ky “zhvillim” shpirtit njerëzor. Ky film I shkurtër I realizuar me vlera të larta krijimi arrin të portretizoj këtë të ardhme të mundshme të botës në mënyrë efektive. (Nga Ariel Shaban)

Poland, 2014, Colour, 20 min

Believe it or Not: Faith on Film

MANAKAMANA Manakamana Regjisori: Stephanie Spray, Pacho Velez Producenti: Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel

Kur regjisorët Pacho Velez dhe Stephanie Spray më ftojnë që t’ju bashkëngjitëm në një udhëtim me teleferik lartë dhe poshtë tempullit të Manakamanas nuk është se e pranoj pa hezitim. Filmi ofron një temp të ngadaltë dhe përsiatës dhe ka hyrë në mesin e margaritarëve të mi vetëm për këtë arsye. Sidoqoftë durimi nuk është një nga anët e mia më të forta prandaj hyjë në kinema me një dozë dyshimi. Pas 10 minutash dyshimet e mia zhduken.”Manakamana” përbëhet nga disa segmente prej 10 minutash secili dhe çdo segment, është mbuluar si një prerje, që ndjek njërin nga teleferikët poshtë e lartë malit.

Gjatë udhëtimit ti shndërrohesh në bashkudhëtar. Me objektivin sikur sytë e tyre njihesh me një njeri të moshuar dhe nipin e tij, me një grup adoleshentësh nepalezë dhe dy gra që takohen për herë të parë. Fotografia është e shkëlqyer dhe pyjet e gjelbra dhe malet e larta krijojnë një sfond të mahnitshëm. ”Manakamana” është një film për dashamirët e kinemasë dhe po, duhet të kesh një dozë të caktuar të durimit për ta vlerësuar atë. Por vetëm nëse çlirohesh dhe i lejon regjisorët që të të marrin në udhëtim, gjë që janë vendosur ta bëjnë, atëherë do të përjetosh njërën nga përvojat kinematike që nuk do ta harrosh kurrë. (Nga Melissa Lindgren)

CyanMagentaYellowBlack

E shtune 16:00 Kino Klubi 118’

USA/Nepal, 2013, Colour, 118 min

CyanMagentaYellowBlack

DOKUNIGHTS

Es htune 00:00 Andrra Marash Saturday 00:00 Andrra Marash

Profecitë e lashta gjithmonë kanë paralajmëruar për një kohë kur të gjitha yjet do të renditen dhe bota do të përjetojë një ndryshim të thellë dhe shpirtëror. Ata kanë qenë duke folur për DokuFest dhe DokuNights 2014, festival që ka të bëjë me ndryshimin gjatë ditës dhe renditjen e yjeve gjatë natës. Dhe ne nuk po flasim për një yllësi të rastit. Ne po flasim për yllësinë e muzikës në Andrra, në pjesën e qiellit që i takon vetëm ëndrrave.

DOKU SHOP

RETROVIZORJA

WITH ELINA DUNI

A doni të bëheni rockstar? Edhe unë. Ja ku e kemi shansën. Për herë të parë, Retrovizorja me Elina Dunin vijnë me muzikën që e inspiroi një gjeneratë të tërë. AFTER: EWOX & TAMARINSKY performojnë vetëm DASHUNI! Tash që po e mendoj, ka edhe pak funk. Ewox & Tamarinsky play only LOVE! Now that I think of it, there’s some funk in it too.

DOKU CITY 2014

21.08.2014 FITUESJA E LOJËS SHPËRBLYESE FUJIFILM: ELIF PACOLLARI

CINEMAS

1. Kino Bahçe 2. Kino në Lum 3. Kino Kalaja 4. Dokukino Plato & Dokukino 5. Shtëpia e Kulturës 6. Kino Klubi

OFFICES

CyanMagentaYellowBlack

7. Main Office 8. Hospitality 9. Press Center 10. Dokukids

PANELS 11. Mullini

CyanMagentaYellowBlack

www.procreditbank-kos.com

DASHURI

Foto: Blerta Kambo

&SPIUNAZH

Prezantimi ka nisur me histori spiunazhi, ku Marylin Ness, regjisore e filmit 1971 që është pjesë e Garës së Dokumentarëve Ndërkombëtarë dhe regjisore e filmit tjetër “E-Team” pjesë e garës së filmave për të drejtat e njeriut, ka folur për krijimet e saja. Dokumentari 1971 kthehet dekada prapa, përpara se bota të njihte emrin e Edward Snowdenit dhe Julian Assangeit, kur ekzistonte Komisioni i Qytetarëve për të Hetuar FBI-në. Gjatë luftës në Vietnam, tetë qytetarë thurën komplot për t’u futur fshehurazi në zyrën lokale të FBI-së, Pensilvani, me objektivin e vjedhjes së dosjeve potencialisht inkriminuese dhe rrjedhjen e tyre në shtyp. Ajo të cilën morën ata do të zbulonte një program mbikëqyrjeje të klasifikuar civile dhe do të ndryshonte protokollin e mbikëqyrjes së qeverisë në Amerikë përgjithmonë.

“Për mua ky dokumentar ka një rëndësi tepër të madhe sepse tregon një kohezion social në atë sesi njerëzit kanë ndryshuar botën duke u ngritur e vepruar për të drejtat e tyre dhe duke i argumentuar dyshimet e tyre mbi shoqërinë a pushtetin ku jetojnë”, tha regjisorja Ness. Me të njëjtën frymë foli edhe për dokumentarin e saj tjetër “E-team” që flet për një ekip të emergjencave që kanë ndriçuar vendet e errëta dhe u ka dhënë zë mijëra njerëzve historitë e të cilëve ndryshe nuk do të tregoheshin kurrë. E kolegu i saj, regjisori Christian Frei i nominuar për çmimin e Akademisë Amerikane “Oscar”, në DokuFest sivjet ka sjellë filmin e tij që shtjellon temën për dashurinë dhe dhimbjen i titulluar “Sleepless in New York”. Filmi i regjisorit zviceran është cilësuar nga kritika si një portretizim i torturimit nga dashuria pasi që nëpërmjet këtij filmi ai ka arritur të tregoj sesi vuajtja nga dashuria nuk është vetëm një vuajtje e kohës së adoleshencës. Kësisoj ai është zhytur në netët e ndërkryera të tre personave që janë refuzuar nga dashuria e të cilët përjetojnë netë plot me dhimbje e lot, dobësi e kreativitet. Frei i cili së bashku me Peter Indergan, drejtori i fotografisë i nominuar për çmimin Emmy dhe kin-

ematograf i filmit “Sleepless in New York”, kanë qenë në Kosovë në vitin 1999 kur ka përfunduar lufta tha se është një kënaqësi që rikthehet në qytetin që e kishte vizituar 15 vite më parë. “Jam shumë i lumtur që rikthehem në qytetin e Prizrenit aty ku tashmë gjithçka ka ndryshuar dhe më e rëndësishmja për karrierën time është se për dallim që para disa viteve bëja filma për luftëra tash bëjë film për dashurinë”, tha Frei, i cili me “Sleepless in New York” u bë i njohur pasi bëri një film për të dashuruarit, ata që nuk janë të dashuruar ose ata që po kërkojnë dashurinë. E dashuria është gjithçka që njerëzve u duhet për të respektuar njëri tjetrin sipas kineastit Fred Abrahams i cili në DokuFest këtë vit është anëtar i Human Rights Watch. Në konferencë edhe ai ka shpalosur kujtimet e tij më Kosovën e para 15 viteve ku ka treguar për vizitën e tij në fshatin Qyshk. “Kam parë sesi në DokuFest sivjet ka tregime të ndryshme prej Sirisë, Libisë e deri tek Kosova. Por mendoj se duhet të ketë sa më shumë tregime që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut dhe mendoj se DokuFest në këtë pikë është festivali më i rëndësishëm. Sa për Qyshkun mendon se ai është njëri nga shumë fshatrat e Kosovës që kanë tregime për t’i rrëfyer”, ka thënë Abrahams. 11

CyanMagentaYellowBlack

Ka shumë histori e tregime kinematografike që prezantohen në konferencat e përditshme të DokuFestit, por ajo e së premtes ka bërë bashkë personalitete të cilët në edicionin e XIII-të të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit Dokumentar dhe të Shkurtër në Prizren kanë sjellë tregimet e tyre mbi dashurinë dhe spiunazhin. Kjo është edhe arsyeja që udhëheqësi i konferencës, drejtori artistik i DokuFest, Veton Nurkollari e ka quajtur konferencën si njërën prej më interesanteve për nga aspekti i mysafirët që janë në të.

ENGLISH SECTION

DokuFest has changed U.S. support for Kosovo arts I remember when I heard about DokuFest for the first time and how the name was stuck in my head… Doku in Albanian means Show Up and at the same time Doku is the abbreviation of Documentary films. I liked the name instantly because it was very appealing. Documentaries show the truth: DokuFest was calling for the truth to show up in Prizren and inviting everyone to show up and watch it. I didn’t just like it: I loved it! So I introduced this idea and concept to the U.S. Office Pristina, as it was known back then. Together with my American colleagues, we met the enthusiastic tandem Veton and Eroll to discuss how we could cooperate. They were full of energy and crazy ideas, but it all seemed doable: bringing documentary films to Kosovo, especially American ones, and even more importantly bringing American filmmakers to Kosovo. This was the first time I had heard such a proposal. DokuFest changed the way we think about supporting arts in Kosovo. Ever since those first meetings, we have continuously supported DokuFest, sponsoring more and more American films and artists to come to Prizren for one crazy, exciting week. Working with Veton, Eroll, and the whole DokuFest team is amazing. They are some of our most professional partners, planning for the Festival months and months in advance (I am sure they have already started planning for 2015!). Two particular festivals stand out in my head. Though year after year we sponsored more and more American films for DokuFest, in 2011 Embassy brought the State Department program American Documentary Film Showcase. This program brought renowned filmmaker Marshall Curry (If a Tree Falls) and Sandra Ruch, a film expert, to DokuFest. They held workshops, were members of the jury and were blown away by the experience. Like so many other American filmmakers who have visited Prizren, they would not stop talking and writing about their experience. DokuFest 2014 is even more special. For the first time, the programs documentary focus is on American films. When we heard about this (DokuFest’s team are smart, and let us know many months in advance) we sprang into action, and wrote an application to be chosen for the competitive State Department program American Film Showcase, to enrich the American focus of the Festival. Our application was approved, and through this program we’ve directly sponsored 15 films on the theme of civil society and diversity. Also, two great artists have come this year in conjunction with American Film Showcase, Oscar-nominated director David France and film curator Claire Aguilar. They are enjoying every minute of their stay in Prizren. The U.S. Ambassador, Tracey Ann Jacobson, also hosted the second American night in Prizren, to honor our American guests and introduce them to Kosovo’s terrific film and culture community to meet them and exchange experiences.

CyanMagentaYellowBlack

There are so many reasons we all like Prizren, but for me there is no better time to visit Prizren than DokuFest. No other cultural event has done more for breaking down barriers, bringing crowds of internationals and locals to Kosovo to celebrate film. And it’s more diverse than ever, with programs for kids, photography, concerts, and this year’s technology program, Doku:Tech. I have been to many DokuFests, and this year’s festival, especially the number of international guests I met, was just incredible. Prizren always leaves me with a good taste: I have a chance to meet new people, I always try the great food, I enjoy the great hospitality and most importantly I watch films that challenge me and my preconceptions. I guess I’m an example of the phrase on the t-shirts this year, “Prizren Changed Me.” By Afërdita Krasniqi Cultural Affairs Advisor U.S. Embassy Pristina The opinions expressed in this article are her own 12

Foto: Majlinda Hoxha

AESTHETICS WITHOUT ETHICS–

WHAT DOKUFEST CAN DO BETTER ? Nenad Puhovski, a Croatian filmmaker and producer, as well as the director of ZagrebDox, sat down with DokuDaily to talk about the difficulties of running a film festival and various challenges similar festivals face in the region. DD: What do you think of the films that are being screened in DokuFest this year? Considering that I run ZagrebDox, I might be subjective when it comes to documentary film festivals. What is great about DokuFest is that it’s a great balance between an interesting program, and a very relaxed atmosphere, which is something I’m jealous of considering that my festival is in February. But yeah, I think it’s a great and interesting program. Although it’s a very good representation of what’s going on. For my taste there are too many American films. DD: What can still be improved at DokuFest? What does DokuFest have to learn from other festivals? What happens here is what has been happening to all of us. Maybe because I’m a bit older, I learned earlier. More is not always better, and growing is dangerous. Especially here you have the situation where you have a wonderful program, but I’m not sure that the whole infrastructure can support it. I think the program is bigger than the infrastructure, in terms of people and facilities and everything. I can see it, maybe because I’m in the business, that it has been stretched to the extreme, frankly. I believe there is always a danger of growth, of size. For example, I am slowly reducing the number of films in my festival. We can’t see everything. I think it’s legitimate, because I think for us programmers it’s easier to keep adding to the program instead of making tough choices. DD: Do you think DokuFest is covering enough themes? As such, does it bring enough so-called controversial films, ones that entertain themes that are not part of the mainstream perception and beliefs? The situation in the Croatian and Kosovar film scene is not the same. Since I am also a producer, I have had the opportunity to make controversial films myself. For me it was easy to program films that are challenging the usual view of whatever, whether it’s gender, politics, nationalism, and wealth. For me it was easy. I understand that for some other places, this is not as easy as it might be for me. But then I invented a slot which is called Controversial Films, so I could bring

whatever I wanted. So in that sense you have a kind of security. I could bring Serbian films, which was quite a problem when I started with the festival. Now it’s not. I could bring gay films, which was also difficult at the time. That’s why I think it’s important that a festival also has this role of encouraging debate. Because you have people here, you have media here and you have guests here. Although I think it’s great to talk about technology and ecology, which are themes here, as long as you are not discussing the real life around you, you are escaping the inevitable. The notion that a festival is just “screening” films is a notion that, for better or for worse, is passé. Because festivals are becoming much more proactive. I think a festival has to be a very active exchange of ideas. DD: What is your perception in Kosovo, considering it’s delicate political and historical position, especially in the former Yugoslavia? I will try to answer your question a little differently. Like I said, I also work as a producer and I have never produced a film outside my country. I work with what I know, and what I know is the situation in Croatia. Here, I am a tourist. I’m an enlightened tourist, but I’m still a tourist. I see what I’m given to be seen. Of course, I would like to think I am not so stupid, so I see behind certain things. DD: How good of a job does DokuFest do of talking about or confronting certain lacks or issues in Kosovar society? I just came out of a screening of Ulay by Alessandro Cassin. And he has a wonderful phrase that goes: “Aesthetics without ethics is cosmetics.” Which is a great sentence, and I think this applies very well to documentaries. In this part of the world, especially in the region, I think there is a need for us to deal with our past, our recent past, which is not very glorious. It is really shameful, not to deal with those issues. What this means is that we are not all prepared in the same way to confront our past. I know that I spoke to some very good friends of mine from the region, and when I asked them: “When are you going to make films about your war criminals? Because I did about mine, the Croatian war criminals,” they reply “Which crimes?” So I think it will take some time, but the sooner it is done, the better it is for everybody. I think documentary filmmakers and festival programmers could help in opening certain issues.

Foto: Patrik Glodzhani

CULTURE AND INTELLECTUAL

HERITAGE “I Left My Shoes in Istanbul,” a documentary film by Beirut-based writer and director Nigol Bezjian, was screened this week at DokuFest. The film follows the journey of a Lebanese-born Armenian poet as he visits Istanbul, the city of his ancestors, for the first time and how he discovers his cultural roots. Bezjian hopes that this film will spark a debate among Armenians and Turkish people, in order to start and deal with the past. DD: What motivated you to make this film? Bezjian: The film was not part of my plans. But I went to Istanbul for the first time in 2009 to make another film and it was very spontaneous, since when I arrived suddenly I realized that although I have never been before in this city I know it. Everything was very familiar to me, because of the architecture, the name of the streets, etc. Then I decided to think why. Something happened to me, because as Armenian I know the language is familiar, the food is familiar, everything is familiar. I started to think and I realized that after the genocide when Armenians moved to the Middle East the education and culture they inherited is what they brought with them from Istanbul. So every student that attends Armenian school grows up with poetry and stories of these intellectuals who wrote in this city and Istanbul is always present in their life. In 2009 when I was walking in Istanbul, I had an assistant who was Turkish and I would tell how we arrived to Shishli, and he said to me “How do you know Shishli, when this is your first time in here?” Later what happened is that I was invited to submit a project for Turkish-Armenian platform. I was busy with the first film so I said I don’t want to anything. Then they insisted, and I said OK, I will take a book that was published in 1881, that talks about different Armenian neighborhoods

in Istanbul at that time. My plan was to take the book and go to Istanbul to see what happened to them. In the process things changed. There is reminisce of this idea in the film when we talk about the film and at one point main character is reading from the book, so this is how the project went on. But I wanted to emphasize on the literature part because, when we talk about genocide and horrible things, one thing has become very clear to me that you can try to eliminate people and nations, but one thing you can’t eliminate is the culture and intellectual heritage from any civilizations. In the film this is why I have character, a poet going to Istanbul and largely finding his cultural roots. Through this film we go to the city where decision was taken to do this genocide and it was the center of this culture.

nians and Turkish. For hundred years we always went to a third party, to United Nations, European Parliament, to France, etc. while the problem is still there. So the owners of the problem are Armenians and Turkish. If we don’t talk to each other, for the good or bad, then who is going to solve this issue? This is my question. I believe also that in Turkish part there are enough people with issues of identity and they are asking a lot of questions, so there is room for them to heal in their mind. It’s the right time, especially in the context of today’s Middle East were everything is revisited, changed, redesigned. All this things that happened in the end of the First World War has not been solved. We should sit and see how we will live with one hundred years. Who was responsible for what, in order not to repeat them anymore.

DD: How did you convince your character to come to Istanbul, as obviously he was hesitating to do so? Bezjian: I had to convince him, as it was about the time that after 100 years he has to conquer his fear from this so called enemy that has now become mistrust. Because this conflict of Armenians and Turkish is very direct with my grandparents, and less with my parents and lot less with me and Turkish people of my generation. So we have moved far away from direct contact. In this way conflict is becoming mistrust and distance and untouchable, but we know it is there, and it is about the time to go and talk eye to eye, however painful it may be, however difficult it may be. It has been proven now that after one century this conflict has not disappeared, but it is still there.

DD: You had the screening in Istanbul as well… Bezjian: Yes the premiere was in Istanbul and it was received very well, in a theatre with 1,300 audiences, were majority were Turkish, but there were also Kurdish, Alevi, Armenians, etc. Afterwards there was an opportunity for Q&A but I really didn’t have to say much as audience started to talk to each other. Armenians told me that they are very proud that they could watch a film in an Armenian language in the Istanbul cinema next to Turkish audience.

DD: So from your perspective there is a need for Armenian-Turkish debate? Bezjian: Debate, confrontation, conversation. They have to approach this problem. The problem is between Arme-

DD: But Prizren, Kosovo is maybe a different area… Bezjian: I wanted to come here, because we have not the same but similar issues. Also the Armenian issue and genocide is the very center of the Ottoman Empire ending while this area here is the far border of Ottoman Empire. This is the reason why I wanted to come and see what is happening here, now. I wanted to see how people of the far border of this Empire will relate to the film. 13

CyanMagentaYellowBlack

ARE IRREMOVABLE

REVIEWS International Shorts

ALBERT Director: Daniel Wawrzyniak Producer: Marcin Malatynski

Saturday 20:00 Dokukino Pllato 20’

In an industrial setting, with no time or place shown in the story, the director show a story about a worker disgruntled with his working life, finding solace only by keeping a pet mouse, and daydreaming about a better world. With strong cinematography and sound design, the director has a made a film that seems a cross between Tarkovksy and Gilliam, with the film’s physical setting being the strongest element. The barren, oil and mud filled scenery where factory workers process film reels for a unknown purpose, the main character, the worker, dressed in boots with metal support underneath, with in a smudged overcoat, tries to think about anything else but his work.

He is being monitored at all times by the Big Brother, even in his private quarters. The film offers a glimpse of a possible doomed and post industrial world if we continue to savagely destroy out surroundings with industry, and most importantly, what this “development” does to the human spirit. This short film, realized with high production value, achieves in portraying this possible future world effectively. By Ariel Shaban

Poland, 2014, Colour, 20 min

Believe it or Not: Faith on Film

MANAKAMANA Director Stephanie Spray, Pacho Velez Producer Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel

CyanMagentaYellowBlack

Saturday 16:00 Kino Klubi 118’

When directors Pacho Velez and Stephanie Spray invite me to join them in a cable car journey up and down to the Manakamana temple, is not without hesitation I accept. The film offers a slow and meditative tempo and has been acclaimed among my pearls for just that reason.

During the journey you become a fellow traveler. With the lens as your eyes you get to know an old man and his grandchild, a group of Nepalese teenagers and two women meeting for the first time. The photo is magnificent and the green hills and high mountains create a spectacular backdrop.

Patience however, is not one of my strong sides so it’s with a bit of doubt I’m entering the cinema. After 10 minutes my doubts are gone. ”Manakamana” consists of several segments of 10 minutes each and every segment, skillfully masked as one cut, follows one of the cable cars up or down the mountain.

”Manakamana” is a film for the cinephile and yes, you do need to have a certain amount patience to appreciate the film. But if you just let go and allow the directors take you on the journey they set out to do, you’ll receive one of those cinematic experiences you’ll never forget. (By Melissa Lindgren)

USA/Nepal, 2013, Colour, 118 min

BRENDA KA DRITË

OFFICIAL HOST

OR IT PARTNER

INSURED BY

12:00 KINO KLUBI

BRENDA KA DRITË Rea Suroi, Dardan Selimaj Kosovo - 2013, 31 min A film about Petrit Halilaj story and the process of building his art installation at the Venice Art Biennial 2013 - Pavilion of the Republic of Kosovo. Filmmaker present for Q&A.

IT PARTNER

INSURED BY Photo: Haris Alija

20.000 DAYS ON EARTH

WHY WOMEN

WANT TO BE TEACHERS? Gender construction in the Balkan society and generally in the west Europe are constantly topics for debates, which discussions were always superficial and in this way the gender stigmatization has been strengthened even more. In the series of debates within DokuFest that this year has a motto that says “Change- Don’t hide”, during this week the Albanian sociologist Sibel Halimi gave an in-depth discussion about the social and political system of living in a place where the topic about gender stereotypes is nearly never discussed. “The professions don’t have a gender” was the topic of the debate while Halimi previously based her research about the gender aspects in education and media. In this panel she talked about how the system in Kosovo determines the professions by gender. “Women want to be teachers, because the society determines that. This society determines this profession for females because it doesn’t count it as a strong profession that only males can do”, said Halimi. According to her, the myth about female beauty is something that keeps the females isolated inside this beauty and softness which in fact is not true. She criticized the education system from kinder garden to the middle school which according to her is full of gender bias.

c of Germany “Not

even the authors of the textbooks which I’ve researched know that there are stereotypes. In all the textbooks, starting from first grade elementary school until the eighth grade, there are illustrations that orient the professions, for example Ardita and Arta couldn’t Kosovo find the soluAustrian Embassy tion about a math problem but Lisi could.

ering

AN INVESTIGATIVE RTING NETWORK

of Germany

This determines the selection of the profession. The social education class it always presents the family tree starting from males first and then females” added Halimi.

16:00 DOKUKINO

20.000 DAYS ON EARTH Iain Forsyth, Jane Pollard UK - 2013, 97min Drama and reality combine in a fictitious 24 hours in the life of musician and international cultural icon Nick Cave.

SATI

According to her even in the description of the home environment the roles of the family members are patriarchal. “The husband is described as the authority and the wife as Union the one that prepares the food and if youEuropean noticed the girls Office in Kosovo are always the ones helping the mother but the boys are the adventurists. Therefore the education system determines the professions”, said Halimi. She talked about the kinder gardens which according to her in Kosovo have separated toys for boys and for girls. “Dolls are for girls and the weapons are for boys”, said Halimi She criticized the different media like televisions and the advertising campaigns that according to Halimi they determine the roles of the male and female. Halimi showed how in a research that she did in media, she found out how in most of the advertisements the figure of women is presented in the kitchen while she is preparing the food for her husband who comes back from the work with his laptop and finds everything ready exclusively for him. “Therefore in most of these campaigns women are always either very beautiful or are the ones in the kitchen, meaning that they are the wife’s of a husband”, added Halimi.

Embassy of the Kingdom of the Netherlands Meanwhile, on Friday the last debate within DokuFest has been held with theKosovo title “Five Years Less” that intended to

12:00 DOKUKINO

SATI Bartlomiej Swiderski Poland - 2013, 25 min A film Piotr Morawski, a participant of the first in history winter expedition to Shishapangma who died in the Himalayas.

E-TEAM

European Union Office in Kosovo

encourage the debate about the average lifespan in Kosovo, especially for the fact that Kosovars live five years less than the other nationalities in the region because of the coal pollution.

14:00 SHTËPIA E KULTURËS

CyanMagentaYellowBlack

ineering

RECOMMENDED FILMS

OFFICIAL HOST

SOR

E-TEAM Katy Chevigny, Ross Kauffman USA - 2014, 87 min As soon as allegations of human rights abuses arise the E-Team hits the ground to witness, document and collect the truth for the world to see.Filmmaker present for Q&A.

Embassy of the Kingdom of the Netherlands

OFFICIAL HOST

GENERAL SPONSOR

MEDIA SPONSOR

IT PARTNER

INSURED BY

European Union Office in Kosovo

Komuna Prizren

end to end engineering

Embassy of the Federal Republic of Germany in Kosovo EMBASSY OF FINLAND PRISTINA - KOSOVO

Austrian Embassy Kosovo

Premium quality BALKAN INVESTIGATIVE supplying, reputation REPORTING NETWORK and knowledge

CyanMagentaYellowBlack

EcoTrade primary competitive advantages are its existing premium quality supplying, reputation and precise knowledge of its customer needs

ECOTRADE L.L.C. Str. Fazli Grajqevci Nr. 12 10000 PRISHTINA, KOSOVO www.ecotrade-co.net

Embassy of the Kingdom of the Netherlands Kosovo