Київ Видавництво «ÄÓÕ I ËIÒÅÐÀ» 2012
ÓÄÊ 821.161.2
Îñíîâó ö³º¿ çá³ðêè ëàóðåàòà Øåâ÷åíê³âñüêî¿ ïðå쳿 Ëåîí³äà ×åðåâàòåíêà ñêëàäàþòü â³ðø³, â ÿêèõ â³äòâîðåíî âàæêèé ³ ñóïåðå÷ëèâèé øëÿõ Ëþäèíè, çîêðåìà óêðà¿íñüêî¿, ç òåìðÿâè ñòîë³òü äî ñüîãîäåííÿ. Äî êíèãè óâ³éøëè òàêîæ ïîå糿, íàïèñàí³ â 60–70-õ ðîêàõ, àëå äîñ³ íå äðóêîâàí³. Ïåâíîþ ì³ðîþ çá³ðêà «Çàêëÿòå çàë³çî» º äëÿ àâòîðà ï³äñóìêîâîþ.
× 46
×åðåâàòåíêî, Ëåîí³ä. Çàêëÿòå çàë³çî. – Ê.: Âèäàâíèöòâî «ÄÓÕ I ËIÒÅÐÀ», 2012. – 232 ñ. ISBN 978-966-378-239-3
Âèäàâö³ Ðåäàêòîð Õóäîæíèê Õóäîæíº îôîðìëåííÿ Õóäîæí³é ðåäàêòîð Òåõí³÷íèé ðåäàêòîð Óïîðÿäíèê Êîìï’þòåðíà âåðñòêà Êîðåêòîð
Ê. Á. ѳãîâ òà Ë. Ê. Ô³íáåðã Â. Á. Áîãóñëàâñüêà Î. Â. Ôèñóí Ì. Á. Öåïåíí³êîâà Í. Â. Ì’ÿñêîâñüêà Ò. Ì. Íîâ³êîâà Â. Á. Áîãóñëàâñüêà Í. Â. ªðìàê Î. ². Æóïàíñüêèé
 îôîðìëåíí³ êíèæêè âèêîðèñòàíî òàêîæ ïåòðîãë³ôè Êàì’ÿíî¿ Ìîãèëè
ISBN 978-966-378-239-3
© © © ©
×åðåâàòåíêî Ë. Â. Âèäàâíèöòâî «ÄÓÕ I ËIÒÅÐÀ», 2012 Ôèñóí Î. Â., õóäîæíèê Áîãóñëàâñüêà Â. Á., ï³ñëÿìîâà
5
³ä àâòîðà Ñêëàëîñÿ òàê, ùî ìåí³ çíîâó 2003 ðîêó äîâåëîñÿ ó ñêëàä³ ãðóïè, çîðãàí³çîâàíî¿ Âàñèëåì Îâñ³ºíêîì, ç’¿çäèòè íà Ñîëîâêè. Ïîñòîÿâ ó òåìíîìó êîðèäîð³ ë³êàðí³, â ÿê³é ïîìåð ªâãåí Ïëóæíèê. Ïîñèä³â ó êàì’ÿíîìó ì³øêó, äå êàðàâñÿ ö³ëèõ ÷âåðòü ñòîë³òòÿ Ïåòðî Êàëíèøåâñüêèé. Âçÿâ ó÷àñòü ó ì³òèíãó, ÿêèé òåïåð â³äáóâàºòüñÿ ðåãóëÿðíî â «ìåñòå îáû÷íûõ ðàññòðåëîâ» – Ñàíäàðìîñ³. Âðàæåííÿ â³ä ò³º¿ ïîäîðîæ³ íàäçâè÷àéíî ñèëüí³. Çîêðåìà ïîäóìàëîñÿ: îöåé øëÿõ â³ä Áèê³âí³ äî Ñàíäàðìîõà ³ íàçàä, â³ä Ñàíäàðìîõà äî Áèê³âí³, – òî, âëàñíå, áóâ íàø ³ñòîðè÷íèé øëÿõ, ³ ëèøå íèí³ – ïîâîë³, ç íåàáèÿêèìè çóñèëëÿìè, äîáóâàºìîñü ìè íà ³íøó, â³ëüí³øó ³ âåñåë³øó, äîðîãó. Òîä³ é âèíèê çàäóì – âèäàòè çá³ðêó ³ñòîð³îñîô³÷íî¿ òåìàòèêè, ó â³ðøàõ âèñâ³òëèòè ëþäñüêó äîëþ íà òë³ êðèâàâèõ áóðõëèâèõ â³ê³â óêðà¿íñüêî¿ ³ñòîð³¿. Ñàìà ñîáîþ íàðîäèëàñü ³ íàçâà ìàéáóòíüî¿ êíèæêè – «Çàêëÿòå çàë³çî». ßê âè ðîçó쳺òå, çàïîçè÷åíî ¿¿ ç åñòîíñüêîãî åïîñó «Êàëåâ³ïîåã» (òàì º äèâîâèæíèé åï³çîä: ô³í-êîâàëü ïðîêëèíຠçà â÷èíåíèé çëî÷èí ñèíà ìîãóòí³õ Êàëåâ³ä³â).
9
² êàì’ÿí³ëî ìàéáóòòÿ, Ïðîòå íàäõîäèëà ïîòðåáà – Ñòàâàëè äåðåâîì æèòòÿ ̳öíèé õðåáåò, ïðóæèñò³ ðåáðà. Êð³çü á³ëü êàòîâàíèõ ñòîë³òü, Êð³çü æàõ, ùî áðèëîþ òÿæèòü, Êð³çü ìóäðî âèïëåòåíó ñ³òü, Çàìêîì çàìèêàíó çàìêíóò³ñòü – ß ïðîáèâàâñÿ äîáðîõ³òü, Àáè ïî ñâ³òó ðîççèðíóòèñü. ß äóøó âðÿòóâàâ ñâîþ Ç îáâóãëåíîãî êóðàþ, Ç áðèäîòè, ç áðóõòó, ç õìàð áåíçèíó. ß çáóðèâ ÷àñó òå÷³þ, Íàïíóâøè çîðÿíó øëåþ. Æàãó ç äîëîíü æàä³áíèõ ï’þ. Æèâó. ²ì’ÿ ìîº – ëþäèíà. 1978
27
Motto Âìåðòè – íå â³äñòóïèòè! Ìåí³ äàðóâàâ áî íàéìåííÿ Öàð ñïàðòàíñüêèé  ÷åðâîí³ì ïëàù³ – Ëåîí³ä. 1970
43
Íàñë³äóâàííÿ ëàòèíñüêîãî Î áåçíàä³éíà äîáà – Áåçôîðìíà, áåçáàðâíà, áåçìîâíà. Òîé, õòî ïðèéìຠòåáå, Ñòຠòàê ñàìî áåçëèêèé. 1969
49
Àïîñòîëè Ïî âñ³õ ñâ³òàõ âîíè ïîðîçñ³âàëèñü, Äå ¿õ íå æäàâ í³õòî ³ íå â³òàâ, – Õ³áà ùî ðèçèêîâàíà ïîâèíí³ñòü Äîíåñòè äî ëþäåé Ñâÿòå Çíàìåííÿ, Òå Ñëîâî Ïðàâäè, êîòðå Â÷èòåëü âè÷óâ Ç óñò ñàìîãî Òâîðöÿ. Çà öå ïîòðàïèâ Ðàçîì ç äâîìà áàíäèòàìè íà õðåñò. ² òðîõè ðîçãóáèëèñü âîëîöþãè – Êîëèøí³é ìèòíèê ³ ðèáàëêà áóâøèé, Îäíå ëèø òâåðäî çíàþ÷è: îñíîâó Ïîêëàëè ïåðåâ³ðåíó é äîâ³÷íó; âñ³ì, õòî ñ³º, Ïîñ³ºòüñÿ; ³ ãîëîâíå – íàçàä äîðîãè Íåìຠ³ íå áóäå. Έ áðàíö³, íå ñêèãë³òü, Ïîäàë³ ñòðàõ ³ ðîçïà÷ ñâ³é ñõîâàéòå, ³ñòèòè ïî÷èíàéòå! Âñå. Àì³íü! 2010
71
×îòèðèâ³ðø Ôðàíñóà ³éîíà Ôðàíöóç ÿ, Ôðàíñóà, çàðàçà, Ç Ïàðèæà, ùî ç-ï³ä Ïîíòóàçà. Êðàâàò ìåí³ ïàí êàò çàâ’ÿæå ² ñê³ëüêè çàä çàâàæå – ñêàæå. 1965
135
Áåðòîëüò Áðåõò «Í³ìåöüêî-âêðà¿íñüêèé ñëîâíèê», âèäàíèé â Ëÿéïö³ãó 1942 ðîêó, ðîêó, êîëè í³ìåöüêèé çàéìàíåöü òîïòàâ ìîþ Óêðà¿íó, à ÿ çãèíàâñÿ, áë³äèé, íåïðèì³òíèé, íåìîâ òðàâèíêà ï³ä ÷îáîòîì íåâáëàãàííèì. Ìåðòâèé ïîï³ë ìî¿õ êíèæîê ñòðóìóâàâ íàä çåìëåþ íåñòðèìíî, ðîçïóêàëè î÷³ äèòÿ÷³, ìîâáè ÷îðí³ ðóæ³ íà ïîæàðèù³. ×àâóíí³ ò³ëà ìî¿õ ðîäàê³â îá ë³õòàð³ âèäçâîíþâàëè – àæ ãîëîñ ìåí³ óðèâàâñÿ, òðåìò³â, ÿê íà ìîðîç³ ìîòóç. À íèí³ é ìîãèëè ïîçàáóâàëè ïð³çâèùà òèõ, ÿê³ òîïòàëè ³ ðóéíóâàëè ìîþ Óêðà¿íó 1942 ðîêó, òîãî ñàìîãî, êîëè â Ëÿéïö³ãó âèäàíî «Í³ìåöüêî-âêðà¿íñüêèé ñëîâíèê», íåîáõ³äíèé ìåí³, ùîáè ïåðåêëàñòè Áðåõòà. 1966
157
Ãàéíð³õ Áåëëü Ó çàïðàí³é øîòëàíäñüê³é ñîðî÷èí³ – Çñóòóëåíèé, áë³äàâèé, ëèñóâàòèé. Æóðáà ç áëàêèòíèõ âèáëÿêëèõ î÷åé. «ß áóâ ñîëäàòîì âåðìàõòó, êîëåãî! ² õî÷ í³êîëè â ñâ³ò³ íå ñòð³ëÿâ, ³äïîâ³äàþ ãåòü çà âñ³õ óáèâöü, Çà òèõ, õòî ïëþíäðóâàâ ³ ìîðäóâàâ. ² ïîˆçîâó í³çàùî íå ïîäàì Íà òèõ, õòî íèùèâ ïà볿â, êàò³â, ¥âàëò³âíèê³â, çëî÷èíö³â, ìàðîäåð³â, Ùî íàðîäèëèñü íà ìî¿é çåìë³». Íà¿âíà ìóäð³ñòü, ìóäð³ñòü ºâðîïåéöÿ Âîë³ëà ïðèìèðèòè äâà ñâ³òè, Ùî áèëèñü îäèí ç îäíèì, à íàñïðàâä³ ªäèíó ñòàíîâèëè ö³ë³ñòü. Çâ³ð  ëþäñüê³é ïîäîá³ â³äðîäèâñÿ ³ Íàáëèçèâñÿ âïðèòóë, ùå áëèæ÷å. «ß Íå ñóìí³âàþñÿ, ùî ðàçîì ìè Áóõàíêó õë³áà ñï³ëüíó âèï³êàºì ² ç íàìè ïîðó÷ çà îäíèì ñòîëîì – ²ñòîð³ÿ, ðåë³ã³ÿ, êóëüòóðà». ³í ïðîìîâëÿâ ñïîê³éíî, àëå î÷³ ßñíîþ ñèíü-ñëüîçîþ íàëèâàëèñü. Ìè çðîçóì³ëè ðàïòîì: Áåëëü – öå á³ëü, Ùî íå âì³ñòèâñÿ ó ñîëäàòñüê³ì ñåðö³. 2007
163
**** Íåíàâèäæó òåáå, ïðîêëÿòó! Òâîþ íóäüãó, áåçæóðí³ñòü, ãîðå! Çåëåíèé îáðàç òâ³é, ïîòÿòèé Çàë³çîì çàçäðèõ òðàºêòîð³é! Íåíàâèäæó òðåìòþ÷³ ⳿, Òâîþ ñìèðåíí³ñòü ³ ïðîêëüîíè, Âåñåëîù³, ÷îìóñü æè⳿, Íå÷óë³ñòü ³ íåïë³äíå ëîíî! Íåíàâèäæó çà òå, ùî âñóº Âò³øàºøñÿ äóðíîþ ãðîþ! Çà òå, ùî íåäðóã ìåòèêóº Òîá³ êðàñó, ï³ñí³ é ãåðî¿â! Çàãèíü! Ùîá íàâ³òü íå çãàäàëè, Ùî òè áóëà, áåçùàñíà Òðîº! Òà ïåðåä òèì ñêàæè, ÿê äàë³ Áåç òåáå æèòè, ñåðöå ì! 1965
167
Ïàì’ÿò³ Ìàêñèìà Ðèëüñüêîãî Êîëè âìèðàþòü ïîåòè, ×îðí³þòü ç ëèöÿ äåðåâà, Ç ãí³çäà çë³òຠëåëåêà, Ñêèäàþòü ëþäè øàïêè, Íåñóòü ë³òàêè â íàäõìàð’ÿ Ñìóòîê ñâ³é ìåòàëåâèé, dzðêè îáðèâàþòü ñòðóíè, Ùå â÷îðà çâè÷íî-äçâ³íê³. Êîëè âìèðàþòü ïîåòè, óðê³ø äóõìÿí³º ðóòà, ijâ÷àòà – â óñòàõ ðîìàøêà – ×åêàòè éäóòü äî âîð³ò, Âîãíåì ïðîðîñòàþòü ãîéíèì Ïëèòè ìîãèë çàáóòèõ, óíåöü øàáëåðóêèé ïðóäêî ×åðâîíèì êîíåì êóðèòü. 1964
187
**** Ïðî ³íøèõ – óðî÷èñòèì õîðîì, Øàíîáà ³ õâàëà äëÿ íèõ. ² ëèø òîáîþ æèòè – ñîðîì. ² ëèø òåáå ëþáèòè – ãð³õ. ² ëèø òåáå âñëàâëÿòü íå òðåáà, Òîá³ ñëóæèòè íå ïîðà. Ç óñ³õ, õòî çãàäóâàâ çà òåáå, ͳõòî ùå íå ä³æäàâ äîáðà. Ìîãèë äîâêîëà – îé, íåìàëî: Øèðîêå ïîëå – àæ ðÿáå. ͳêîëè íàñ íå áðàêóâàëî – Ùî ëþáëÿòü, ìèëóþòü òåáå. Õàé â³òðîâ³ííÿ íàâ³æåíå, Íåõàé çàêðóòèòü, çâàëèòü ç í³ã... Òè çàâæäè ïàäàºø íà ìåíå, Íåìîâ íåñïèííèé òèõèé ñí³ã. 1976
190
Ñóíè÷íà ãàëÿâèíà ßêèé òàì Áåðãìàí! Òî áóëî íàïðàâäó: Ãàëÿâèíà ó ãà¿, ñîñíè, é ñîíöå Âèïðèñêóº ç-çà øâèäêîïëèííèõ õìàð, ², ìîâ äçâ³íî÷êè, íà÷å êðàïë³ êðîâè, Âèáëèñêóþòü êðèñòàëàìè ðîñè, Ïîõèòóþòüñÿ ÿã³äêè áàãðÿí³. ² êîæíà ïðîñèòüñÿ: «Ç³ðâè ìåíå!» – – Àëå æ ìàëåíüê³... – «Òà ÿê³ ñîëîäê³!» ² ÿ çðèâàâ, çðèâàâñÿ, óãëèáàâ, Çâèâàâñÿ, ³ çäðèãàëàñü ï³ä³ ìíîþ Ãàðÿ÷à, âèñëèçóùà, ïîòàéíà Ãàëÿâèíà ó çàðîñòÿõ ïàøèñòèõ, Äå ìàëî çàðîäèòèñü, çàñï³âàòè, Çàïëàêàòè, íà âñåñâ³ò çàäèâèòèñü Íîâå æèòòÿ – î÷èìà öèõ ñóíèöü, Íó, ³ ìî¿ìè òðîõè... Øàëåí³ëà Êîë³íàìè ðîçòîâ÷åíà òðàâà. 2004
208
Íîâîñåëèöüêà ñèíàãîãà Ðóäåíüêèé íåïðèì³òíèé â³ñëþ÷îê Ïîìàëó ïðå ïîëàìàíèé â³çîê. Ïàøèòü ïóñòåëÿ. ͳ äóø³ ëþäñüêî¿. Øëÿõ êðèâóëÿñòèé. Ïàãîðáè é âèáî¿. Òåðïëÿ÷èé íåâåëè÷êèé â³ñëþ÷îê Âåçå êîïèöþ âàðò³ñíèõ êíèæîê, Äå ïîâíî ³ñòèí, îäêðîâåíü ³ òà¿í. Ñïèòàºòå: à äå æ éîãî õàçÿ¿í? À òîé õàçÿ¿í äåñü íà íåáåñ³: Éîãî íå áà÷àòü, àëå çíàþòü âñ³. Öå ³í ïðåìóäð³ ïîâàíòàæèâ êíèãè, Ùîá âèçâîëèòè ëþäñòâî ç-ï³ä êîðìèãè. ³çîê ðèïèòü, êîïèòêà öîêè-öîê, Ñëóõíÿíî òÿãíå ëÿìêó â³ñëþ÷îê, Ïñóþòü êîëåñà ´ðóíòîâó äîðîãó, À â³í ñîá³ ïðÿìóº, ñëàâà Áîãó. ßêà íåñàìîâèòà ñàìîòà! ßêà ãðèçîòà â ñâ³ò³ íàðîñòà! Ïðîñòîðèùå äîâêîëà íåîêðຠ² íåáåçïå÷íå!.. ³ñëþ÷îê ÷âàëàº. 2010
226
Çì³ñò
³ä àâòîðà .......................................................... 5 Ïðîêëèíàþ, çàêëèíàþ... («Êàëåâ³ïîåã») ....... 6 Âùåíò ðîçäèðàâ ìåíå òðîòèë... ............... Àòàâ³ñòè÷íèé â³ðø: Ñïîãàä ïðî ïðåäêà ................. ³ðø, ìîæëèâî, äèâíèé, ïðîòå ùèðèé .................. Ìóñò’ºðñüêèé íàêîíå÷íèê .................................... Ëàá³ðèíò .............................................................. Ïàëåîë³ò .............................................................. Äâîº .................................................................... ²íäðà ³ Âð³òðà ....................................................... Ìàðåííÿ .............................................................. Áèòâà ................................................................... Ïðèâèääÿ ............................................................ Ïîñò³é .................................................................. Àìàçîíêà ............................................................. Àõ³ëë .................................................................... Ãåðîäîò ................................................................ Motto ................................................................... ÑÎÍÅÒÈ ÏÐÎ ÑʲÔÎ-ÏÅÐÑÜÊÓ Â²ÉÍÓ ................. 1. ʳíü ........................................................... 2. Öàð Äàð³é .................................................. 3. Çàºöü ........................................................ 4. Ìå÷ ........................................................... 5. ̳ñò .......................................................... Ïîõîðîí êíÿçÿ ..................................................... Ç êóðãàíó ãîâîðÿòü ............................................... Ãàéìàíîâà ìîãèëà ................................................ Áîðèñ Òåí ............................................................ Åíåé .................................................................... Ïåðåãîíè ............................................................. Ëåã³îíåð ..............................................................
8 10 11 12 13 14 16 18 20 21 22 23 24 25 26 27 28 28 29 30 31 32 33 35 36 37 38 39 40
Ðèìñüêèé â³éñüêîâèé òàá³ð ................................... Êàòóëë ................................................................. Íàñë³äóâàííÿ ëàòèíñüêîãî ................................... Äàâèä .................................................................. Ïðîðîê ................................................................ ³ôëåºìñüêà çîðÿ ................................................ ²ñòîð³ÿ ç âîëõâàìè .............................................. гçäâÿíå ............................................................. Àïîñòîëè ............................................................ Âàðàââà .............................................................. Õðèñòîâ³ ìóêè ..................................................... Ãó÷íèõ íàñëóõàíèé ñëîâåñ... .............................. Âèòâîðè .............................................................. Âåëåñîâà êíèãà (êîíñïåêò) ............................... Ñîô³ÿ Êè¿âñüêà .................................................... Þíàê-êèï÷àê .......................................................
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 56 57
ÏÅÐÈÔÐÀÇÈ ÍÀ ÒÅÌÓ «ÑËÎÂÀ Î ÏÎËÊÓ ²ÃÎÐŲ̻ .............................. 1. Ñòóãíà ³ Ñóëà ............................................ 2. Íàð³êàííÿ ................................................ 3. Ïîãèáåëüíà ïóòü ...................................... 4. Çàêëèê ..................................................... 5. Íà Íåìèç³ ............................................... 6. ßðîñëàâíà .............................................. 7. Êîí÷àê³âíà ............................................... 8. Ïèðîãîùà ................................................
58 58 59 60 62 63 64 65 66
Êè¿â. 1174 ........................................................... Áàòèé .................................................................. Äæèõàíã³ð ........................................................... Ìåô³ñòîôåëü ..................................................... ×îòèðèâ³ðø Ôðàíñóà ³éîíà .............................. Ëîðåëåÿ .............................................................. Ñåðåäíüîâ³÷íà áàëàäà ........................................ Ñòàðèé ìóøêåòåð ............................................... Îòàê æèëè – ñâàâ³ëëÿ ñîíí³ ñâ³äêè... ................... Øåêñï³ð ..............................................................
67 68 69 70 71 72 74 76 77 78
227
228
Áîãîìåðçüêîìó ³ ëèõîñëàâíîìó ºïèñêîïîâ³ Ïåòðó Âèøåíñüêîãî ²âàíà ïîñëàí³º ............................... 80 ²âàí Âèøåíñüêèé ................................................. 82 Êîçàöüêèé ï³ï ..................................................... 83 Êîçàê ó äîçîð³ ..................................................... 84 Òàðàñ Áóëüáà ...................................................... 86 Êóìåéêè .............................................................. 87 ×åðêàñüêèé ñîòíèê .............................................. 88 Áîãäàí-Çèíîâ³é ................................................... 89 ²ëë³íñüêà öåðêâà .................................................. 90 Ãàéäàìàöüêà ï³ñíÿ .............................................. 92 Anno Domini 1768 ................................................ 93 Ìè íåãðè ............................................................ 94 Âîëüòåð ................................................. 95 Ïðî Ìàêñèì³ë³àíà Ðîáåñï’ºðà ........................... 96 Ãåîðã³é Àíäðóçüêèé ............................................ 99 Ìèêîëà Ãîãîëü ................................................... 100 Â. äå Ãðèöåíêî ....................................... 101 Àðòþð Ðåìáî ..................................................... 102 ßê³â Ùîãîë³â ...................................................... 104 Ïåòðî Ñòîëèï³í .................................................. 105 Ìèõàéëî Êîöþáèíñüêèé ..................................... 106 Ìîëîäèé Êàíäèáà .............................................. 107 Ìîòîâèë³âêà ...................................................... 108 Ãîëîââîºíìîð .................................................... 109 Ñïàäêîºìö³ ........................................................ 110 Ïîãóëÿííÿ ......................................................... 111 Ìàõíîâ³ÿ ............................................................ 112 ×ÎÍ ................................................................... 113 Ñïîãàä ïðî 1933 ð³ê ........................................... 114 Äóìñüêà ïëîùà. 33-é ð³ê .................................... 115 Âåñíà 1933-ãî .................................................... 116 ²âàí Ïèð’ºâ ........................................................ 117 Ïëóæíèê íà Ñîëîâêàõ ......................................... 118 Ãðèãîð³é Ïåòðîâñüêèé ........................................ 119 Ïàâëî Ôèëèïîâè÷ .............................................. 120
Ìèêîëà Çåðîâ .................................................... Ñàíäàðìîõ ............................................ Ìîãèëà Áóëãàêîâà .............................................. Ñòåôàí ¥åîð´å ................................................... Ëåí³ Ð³ôåíøòàëü ................................................ Ïîâ³òðÿíà òðèâîãà .............................................. 1941 ð³ê: íîâîáðàíåöü ....................................... Çðàäíèê Áàòüê³âùèíè ........................................ ªâðåéñüêå ïèòàííÿ: ð³ê 1941-é ........................... Ìåäóçà Ãîðãîíà ................................................. Ordnung ............................................................. Áåðòîëüò Áðåõò .................................................. Çàâîéîâíèê ....................................................... ²íîêåíò³é Ñìîêòóíîâñüêèé .................................. Ðîäèííèé ïåðåêàç ............................................. Ìàð³î ................................................................. Âèçâîëèòåë³ ....................................................... Ìîãèëà â äîëèí³ ð³êè Ìîëî÷íî¿ ........................... Ãð³øíèöÿ ........................................................... ×îðíîñâèòíèê .................................................... ×åáóðàøêà ......................................................... Ïîâîºííå ........................................................... Ñîëäàòñüê³ ìåìóàðè .......................................... Òàäåóø Áîðîâñüêèé ........................................... Ïðîøàê .............................................................. Êóçüìà Äåðåâ’ÿíêî ............................................ Âîæäü .................................................... Ãàéíð³õ Áåëëü ..................................................... Ðîäîâ³ä .............................................................. Ìàòè é äîíüêà .................................................... «Áàíäèòè»: 1952 ð³ê ............................................ Çâ’ÿçêîâà ........................................................... Íåíàâèäæó òåáå, ïðîêëÿòó!.. ............................. Þâ³ëåé ............................................................... Ïàì’ÿòíèê Øåâ÷åíêîâ³ ó Ìîñêâ³ ......................... Ëåîí³ä Ïåðâîìàéñüêèé ......................................
121 122 124 125 126 127 128 129 130 133 134 135 136 137 138 141 142 144 146 147 149 150 151 152 154 155 156 157 158 159 161 162 163 164 165 166
229
230
Ïàì’ÿò³ Ìàêñèìà Ðèëüñüêîãî ............................. Íà Òè÷èí³âñüêîìó áàëêîí³ .................................. Ñþäè, äî öüîãî äîìó... ...................................... Óêðà¿í³ .............................................................. Ìîñêâà, 1964 .................................................... Âèêîíàâåöü ....................................................... Ìðåöü ïðîêèíóâñÿ... ......................................... Ñîíåò ïîâåðíåííÿ ............................................. Ìîñêâà. Ñòàíö³ÿ ìåòðî «Ïëîùàäü ðåâîëþöèè» .... ³ä÷óâøè íåëþäñüêèé òÿãàð... ........................... Ïîñì³øêà Òóõà÷åâñüêîãî (ï³ñëÿ ïåðåãëÿäó ô³ëüìó «Ãåðî¿ íå âìèðàþòü») ......................................... Ãîéäàþ÷èñü íà ñèí³é õâèë³... .............................. Ñåðã³é Áîíäàð÷óê ............................................... Äåðåâà îñòîâï³ëè, ³ ñòîâïè çàêàì’ÿí³ëè... ......... гìàíòàñ ............................................................ Ãðèãîð³é Ãàâðèëåíêî .......................................... Çàíîòóþ òðè ñëîâà... ........................................ Ìèêîëà Ëóêàø ................................................... Ëåîí³ä Áèêîâ ..................................................... Ïðî ³íøèõ – óðî÷èñòèì õîðîì... ........................ Ñìåðòíà ãîäèíà Ãåíñåêà .................................... Áàéñòðþ÷îê ....................................................... Ñóíè÷íà ãàëÿâèíà .............................................. Ïëóòàíèíà ......................................................... ijâ÷èíêà ²ííà ..................................................... Çàóâàãè ............................................................. Íàðäåï .............................................................. Íàñòàíîâà ......................................................... Âæå ñòàð³ñòü, òà íå áëàãîäàòü... ........................ ²ðï³íñüêèé ÷àñ .................................................... Ìàéäàí .............................................................. Ïåðåä ñâÿòîì .................................................... Íîâîð³÷íå .......................................................... Ñþðïðèç ............................................................ Ðîêîâàí³ñòü .......................................................
167 168 169 170 171 172 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202
Áåç íàçâè (Çíåâàæèâøè çàêîíè...) ..................... Íà æàëü... .......................................................... Ïîëåì³êà ............................................................ Îëåêñàíäð ²ëü÷åíêî ........................................... Áåç íàçâè (Ëþä íåñòÿìíèé. ² ÷àñ ëèõèé...) ......... Íîâîñåëèöüêà ñèíàãîãà ..................................... ²äèë³ÿ ................................................................. Øàëàïóò ............................................................ Êàí³âñüêå ìîðå .................................................. «Ïðîùàííÿ ñëîâ’ÿíêè» ....................................... Ñïîâ³äü .............................................................. Áàëàäà ïðî çåìëþ .............................................
203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214
Âàëåð³ÿ Áîãóñëàâñüêà. ͳ÷îãî, êð³ì ïðàâäè ........ 216
231
Õóäîæíº
âèäàííÿ
Ç ïèòàíü çàìîâëåííÿ òà ïðèäáàííÿ ë³òåðàòóðè çâåðòàòèñÿ çà àäðåñîþ: Âèäàâíèöòâî «ÄÓÕ I ËIÒÅÐÀ» 04655, Êè¿â, âóë. Âîëîñüêà 8/5, Íàö³îíàëüíèé óí³âåðñèòåò «Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêà Àêàäåì³ÿ» êîðïóñ 5, ê. 209–211. Òåë.: +38 (044) 425-60-20 e-mail: litera@ukma.kiev.ua http://duh-i-litera.com