6
NR. 140 | 24 SEPTEMBER 2021 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
CRIMINALITEIT
Nieuw offensief moet ‘centrale rol’ van Utr internationale drugshandel terugdringen Drugscriminaliteit is in Utrecht al jaren een probleem. Een probleem dat zich misschien niet altijd voor de ogen van de Utrechters afspeelt, maar er wel degelijk is. “Er gaan miljarden in om en Utrecht lijdt er onzichtbaar onder”, schreef Peter den Oudsten in december 2020 in zijn afscheidsbrief aan de gemeenteraad, toen hij het stokje overgaf aan Sharon Dijksma. “Het lijkt mij verstandig dat de gemeenteraad de bestrijding van georganiseerde criminaliteit in de stad hoge prioriteit geeft, een hogere prioriteit dan in de afgelopen jaren”, schreef hij verder. “Neem dit probleem serieus. Zorg dat u de criminele netwerken en hun verdienmodellen verstoort. Wees niet naïef.” Nu, driekwart jaar later, komt burgemeester Dijksma met een stevig offensief dat de drugscriminaliteit in Utrecht terug moet dringen.
Tekst: Ilana Noot
D
e nieuwe aanpak bestaat uit twee pijlers: ervoor zorgen dat kwetsbare Utrechtse jongeren niet in de drugswereld belanden of doorgroeien en voorkomen dat crimineel geld de weg naar de bovenwereld vindt. “Utrecht vormt een centrale rol in de internationale drugshandel. Daar moeten we als één overheid sterker tegen optreden, al zal het een strijd van lange adem zijn”, zegt Dijksma. In het nieuwe voorstel, ’Grenzen stellen, perspectief bieden’, schrijft zij hoe die aanpak er precies uit moet gaan zien. “We doen dat op z’n Utrechts”, zegt Dijksma. “Streng tegenover criminelen die moedwillig de fout in gaan en met een helpende hand om perspectief te bieden aan mensen die eruit willen stappen.” Het voorstel is gebaseerd op onderzoek van de gemeente, politie en instanties zoals het Openbaar Ministerie, reclassering en de Belastingdienst, maar ook de Rabobank en woningcorporaties Portaal, Bo-Ex en Mitros. Het onderzoek geeft een helder beeld van de stand van zaken in Utrecht. Vooral de cocaïnehandel in Utrecht is groot. Alleen al in de stad blijken zo’n vijftig criminele samenwerkingsverbanden actief en in de hele regio gaat het om zo’n 150 van dit soort organisaties. Die Utrechtse criminele netwerken beperken zich niet tot de provinciegrens, maar zijn te linken aan veel criminaliteit elders in Nederland en in het buitenland. De impact van de drugscriminaliteit op de stad is volgens het rapport ‘niet meer te negeren’. “De zichtbaarheid in het ‘gewone’ leven neemt toe. Er wordt geweld gebruikt, soms op klaarlichte dag”, is te lezen in het rapport. Vanaf 2019 zijn er in Utrecht zeker dertien beschietingen van panden, waar-
onder een advocatenkantoor, geweest. De afgelopen twee jaar werd er ook vier keer op personen geschoten, zes keer een handgranaat neergelegd en werden meerdere opslagplekken voor wapens ontdekt. Plofkraakschool De laatste jaren worden er in Utrecht relatief veel jongeren onder de 18 jaar opgepakt voor drugsmisdrijven. Het gaat om 25 minderjarige verdachten per 1000 inwoners. Na Amsterdam (32 per 1000 inwoners) is dat het hoogste aantal van de vier grote steden, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht. Bij de Utrechtse politie zijn twaalf jeugdgroepen bekend die bestaan uit in totaal zo’n 125 jongeren. Bij zes van de jeugdgroepen ziet de politie duidelijk connecties met zwaardere criminelen, zoals plofkrakers en drugshandelaren. Volgens de politie is het kenmerkend dat de groepen steeds veranderen van samenstelling, omvang en onderlinge connecties. Verder blijkt er in Utrecht een grote groep jonge mannen die geld en status in de drugswereld krijgt door ram- en plofkraken te plegen. Vorig jaar werd in Utrecht nog een ‘plofkraakschool’ ontdekt. Jonge jongens werden daar opgeleid voor het plegen van plofkraken in binnen- en buitenland. Veel plofkrakers die internationaal actief zijn blijken dan ook uit Utrecht te komen: in 2019 werden in heel Nederland 77 plofkrakers aangehouden. Dertig van hen komen uit Utrecht, vooral uit Overvecht, Kanaleneiland en Hoograven. Criminele carrières Nu duidelijk is hoe de situatie in Utrecht is, is het tijd om te kijken naar wat er volgens de gemeente moet veranderen. Een van de
onderdelen van het plan is het doorbreken van criminele carrières. Sommige jongeren kiezen bewust voor snel geld en een criminele carrière, anderen worden gemanipuleerd en komen, als ze er eenmaal in zitten, moeilijk weer uit het circuit. Jonge personen met een licht verstandelijke beperking zijn ook nog eens extra kwetsbaar om geronseld te worden. “Het in de criminaliteit rollen van jongeren gebeurt subtiel, in eigen buurt of via school. Ze krijgen het beeld voorgeschoteld dat drugsdealers in feite gewoon handelaren zijn die klanten een plezier doen”, zegt Dijksma. “Het is zorgelijk wanneer het beeld ontstaat dat criminaliteit normaal is. Daarom willen we de kweekvijver van criminele organisaties stoppen.” In de regio Utrecht zijn al verschillende programma’s voor het voorkomen van jonge aanwas in de drugscriminaliteit en voor de aanpak van zware jongens. Uit het rapport blijkt echter dat op dit moment te weinig gezamenlijke aandacht is voor de groep die daartussenin zit: de doorgroeiers in drugsgerelateerde criminaliteit. Vaak gaat het om jongeren tussen de 16 en 27 jaar die crimineel gedrag vertonen, maar nog niet in de zwaarste categorie vallen. “Voorkomen moet worden dat deze groep te ver doorgroeit in de criminaliteit, met alle gevolgen van dien.” Voor hen zou ‘een baan met status’ een alternatief kunnen zijn voor een crimineel leven. De gemeente is dan ook aan het kijken of zulke stage- en opleidingsplekken er kunnen komen. “Belangrijk is dat deze plekken en banen een aansprekende uitstraling hebben en als reëel alternatief worden gezien voor het verdienen van geld met drugsgerelateerde criminaliteit”, staat
in het rapport. Elders in het land zou succes zijn behaald met opleidingen en banen als ‘barista’, ‘werken op hoogte’ en ‘professioneel duiker’. Ook wordt gekeken of jobcoaches gemotiveerde jongeren kunnen begeleiden en verbinden aan werkgevers. Voor de groep jongeren die moeilijk te bereiken is, wil de gemeente werken met ‘credible messengers’, mensen die zelf uit de criminaliteit zijn gestapt en het gezag hebben om jongeren andere keuzes te laten maken. Criminele geldstromen De cocaïnehandel in de stad leidt niet alleen tot veel geweld op straat. Ook de criminele geldstromen die daarbij horen, zorgen voor problemen. In de drugshandel en de daaraan gerelateerde economie gaan miljarden om en wijkagenten zien in Utrecht criminele samenwerkingsverbanden met familieleden. De jongeren uit die families plegen de straf bare feiten op straat, terwijl oudere familieleden zich richten op het witwassen van crimineel geld. Vaak gebruiken ze daarvoor één of meerdere bedrijven. Branches die gevoelig zijn voor witwassen, zijn volgens het rapport koeriersdiensten, horeca, kappers, schoonheidssalons, zorgbedrijven, vastgoedverhuurders, slotenmakers en autobedrijven. Het OM, de politie en de Belastingdienst werken nu al samen bij het verstoren van malafide ondernemers en anderen die drugscriminaliteit faciliteren, maar de gemeente wil beter zicht krijgen op het criminele verdienmodel en waar het geld in de stad terechtkomt. “We hebben niet de illusie dat we de (inter)nationale drugseconomie kunnen doorbreken. Wel willen we met onze partners barrières opwerpen om
