Dytikos #58

έτος 12o - φθινόπωρο 2010 ôéìÞ: € 8x10-3

Άποψη για τον Kόσμο

Η Σ Ο Δ Κ Ε ΕΙΔΙΚΗ

Α Ι Ν Α ΒΑΛΚ

μÈ‚ÏÈÔˆÏ›· – ∂ΉfiÛÂȘ

™Ã√§π∫∞ TÛ¿ÓÙ˜ - ηÛÂÙ›Ó˜ - ÙÂÙÚ¿‰È· - Î·È fiÏ· Ù· ‚È‚Ï›· ÛÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÔÈÎÈÏ›· - ÛÙȘ ηχÙÂÚ˜ ÙÈ̤˜

T· ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó· ‚È‚ÏÈÔˆÏ›· Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ‚È‚Ï›· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο, ·È‰Èο, ÏÂÍÈο, Û¯ÔÏÈο ‚ÔËı‹Ì·Ù·, ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ ›‰Ë ۯ‰›Ô˘/˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ - ·Ó·ÏÒÛÈÌ· - ·È‰·ÁˆÁÈο ·È¯Ó›‰È· Î.¿.

·fi

5€

ÂȉÈΤ˜ ÙÈ̤˜ Û ÙÛ¿ÓÙ˜

Î·È ‰ˆÚÔÎÔ˘fiÓÈ· Ù˘ ÂÎÁ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈ·˜

ÙˆÓ 50€ Ì ·ÁÔÚ¤˜ ›Û˘ ·Í›·˜.

T· ‚È‚ÏÈÔˆÏ›· Ì·˜

1

¢ËÌ. °Ô‡Ó·ÚË 39 (∫·Ì¿Ú·) ÙËÏ. 2310277113

2

∂ÚÌÔ‡ 53 (ÁˆÓ›· ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜) ÙËÏ. 2310252888

3

∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË 22 (ÌÔÓ‹ §·˙·ÚÈÛÙÒÓ) ÙËÏ. 2310640755-6

4

www.malliaris.gr

>> editorial

Bαλκάνια...

ÁãáðçôÝò áíáãíþóôñéåò, áãáðçôïß áíáãíþóôåò,

ãéá óõíäñïìÝò

επικοινωνήστε στο τηλέφωνο: 2310 606.928 αποστείλετε: • για 10 τεύχη 18,00€ • για 5 τεύχη 9,00€

Δυτικώς, τεύχος 58… Είναι ωραίο να φοράς ένα (κόκκινο) μπλουζάκι με τον Che Guevara πάνω του, να κάθεσαι μπροστά από τη βιβλιοθήκη με τα προηγούμενα 57 τεύχη και να γράφεις editorial. Για μένα ο Che εκφράζει την επανάσταση γενικώς, την αέναη αλλαγή των όλων τριγύρω μας, το μη δεδομένο, το καινούργιο, το ρομαντικό, το φανταστικό και ουτοπικό, τον αγώνα, τη δράση. Μια τέτοια πορεία έχει διαγράψει και το περιοδικό στα 12 χρόνια που εκδίδεται και όταν μέσα στην «κρίση» κάποιοι σταματούν τη λειτουργία τους, εμείς προσπαθούμε να γίνουμε ακόμα καλύτεροι. Η κρίση σού δίνει την ευκαιρία να κάνεις ενδοσκόπηση και πράγματι να εξελιχθείς. Δεν θα βρείτε πολλά πράγματα για την κρίση ή τις εκλογές σε τούτο το τεύχος. Δεν είναι για εμάς αυτά, εμείς είμαστε «αλλού»... Και πάλι πρόκειται στην ουσία για μια «ταξιδιωτική» έκδοση. Το ταξίδι είναι κάτι που κυλάει στις φλέβες μας και έτσι αντί να σας αγχώνουμε με «κρίση», εκλογές (με καραφλούς υποψηφίους να φιγουράρουν χαμογελαστοί και υποσχόμενοι «τα πάντα», εμείς, σας ταξιδεύουμε... Το τεύχος αυτό είναι αφιερωμένο στα Βαλκάνια. Σε έναν τόπο δηλαδή που στις παρυφές του ζούμε και εμείς. Σίγουρα η βαλκανική μας ενδοχώρα είναι πιο χαρακτηριστική όσον αφορά το βαλκανικό «πνεύμα», εμείς οι Έλληνες έχουμε και τη θάλασσα, γεγονός που μας κάνει περισσότερο «μεσογειακούς» παρά βαλκάνιους. Ταξιδεύοντας στα Βαλκάνια το επιβεβαιώνει αυτό κανείς εν μέρει, είναι πράγματι διαφορετικός ο κόσμος στη Σερβία, στη Ρουμανία ή στην Αλβανία, από την άλλη η έλξη που ασκείται πάνω σου είναι τόσο μεγάλη, που δεν αισθάνεσαι ποτέ «ξένο σώμα», είναι μεν μακριά αλλά είναι και πολύ κοντά ταυτόχρονα. Στο τεύχος αυτό προσπαθήσαμε να σας δώσουμε μια γεύση από Βαλκάνια, πιάνοντας το θέμα από πολλές πλευρές: Γεωπολιτικά, ανθρωποκεντρικά, πολιτιστικά, γεωγραφικά και μέσα από την Τέχνη. Ωστόσο οι προσωπικές εμπειρίες του καθενός που έχει ταξιδέψει στα Βαλκάνια, έχουν τη μεγαλύτερη αξία και ακριβώς εδώ δίνουμε και τη μεγαλύτερη έμφαση, αγαπητοί φίλοι. Για εμάς τους Έλληνες, η βαλκανική μας ενδοχώρα θα έπρεπε ούτως ή άλλως να είναι η φυσική προέκταση του ελληνικού πνεύματος, κάτι που συνέβαινε πριν από 100 ή 200 χρόνια, όταν ο ελληνισμός άκμαζε σχεδόν σε όλες τις τότε βαλκανικές χώρες. Και αν σήμερα ο χάρτης των Βαλκα-

Υπεύθυνος έκδοσης - Αρχισυντάκτης: Αλέξης Αλαματίδης Ειδικός σύμβουλος έκδοσης: Άγγελος Παμπουκίδης Συνεργάτες τεύχους: Μιχάλης Αβραμίδης Γιάννης Γκακίδης Δάνος Δανιηλίδης Μπάμπης Ιμβρίδης Μίλιτσα Κοσάνοβιτς Ηλιάνα Κυνηγοπούλου Πασχάλης Μητρακούδης Γιάννης Μητσόπουλος Ιωάννα Μπάμπη Ειρήνη Μπούρα Αστέριος Ντάλλας Κώστας Ποτακίδης Γιώργος Στάμκος

4

Συνεργάτες: Άννα Ακριτίδου Λευτέρης Ακριτίδης Χαράλαμπος Δάντης Θόδωρος Ελευθεριάδης Φώτης Κουτσαμπάρης Μελανία Μιλκάκη Λία Παπαδράγκα Θεοδώρα Ρούμκου Τάνια Ρούμκου Οδυσσέας Σταυράκης Αλέξανδρος Υδάτης

νίων έχει κάπως αλλάξει, αυτό θα πρέπει να μας ωθεί ακόμη περισσότερο να ανακαλύψουμε τα Βαλκάνια, στα οποία ως λαός, έχουμε αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη μας. Είμαστε δίπλα. Υπάρχουν μέρη αξιόλογα εκτός Ελλάδος στα Βαλκάνια, που από τη Θεσσαλονίκη απέχουν μόλις 2 ώρες. Είναι ένας τόπος στον οποίο η Ιστορία έκανε πολλές φορές στάση, υπάρχει μια ενέργεια εδώ που δεν τη συναντάς πουθενά αλλού στην Ευρώπη. Η φαινομενική φτώχεια της όλης περιοχής μπορεί να μετατραπεί σε κάτι καλό, υπάρχει πολύ πνεύμα, μαχητικότητα και έμπνευση εδώ πέρα και βλέποντας την ιστορία των τελευταίων 100 χρόνων, καταλαβαίνει κανείς πολλά. Βρισκόμαστε σε ένα μεγάλο σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής-δύσης, βορρά και νότου. Για αυτό το λόγο είναι και τόσο «επεισοδιακή» η περιοχή. Όλοι οι πόλεμοι πέρασαν και από εδώ, χύθηκε πολύ αίμα, ακόμη και πρόσφατα, όταν υποτίθεται, τουλάχιστον στην Ευρώπη, δεν φανταζόμασταν ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Και όμως συνέβη. Στα Βαλκάνια κινούμαστε πάντα μεταξύ λογικής και παραφροσύνης, πουθενά αλλού, στην Ευρώπη τουλάχιστον, τα σύνορα μεταξύ αυτών των δύο, δεν είναι τόσο κοντά. Στα Βαλκάνια οι άνθρωποι ίσως είναι περισσότερο εγωιστές απ’ ότι κάπου αλλού, ένας εγωισμός που πότε σε καλό και πότε σε κακό μας βγαίνει. Είναι όμως και λογικό να συμβαίνει αυτό, τόσα πολλά γεγονότα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα (σε 100 χρόνια έγιναν οι πιο αιματηροί πόλεμοι στην περιοχή μας), δεν μπορούν να αφήσουν κανέναν ανεπηρέαστο. Εδώ ο εγωισμός λειτουργεί σαν ένα είδος «καβούκι», σαν μια «ομπρέλα προστασίας», από τους μανιασμένους ανέμους της Ιστορίας. Και όμως αν μελετήσει και ταξιδέψει κανείς σε αυτή την γεωγραφική περιοχή, θα ανακαλύψει πως μόνο ευλογημένος μπορεί να είναι αυτός ο τόπος, παρόλα τα δεινά που υπέστη. Είμαστε τρελαμένοι, έχουμε κουλτούρα που πραγματικά μας περισσεύει, είμαστε φτωχοί (σαν μέσος όρος των λαών της Βαλκανικής Χερσονήσου), αλλά δεν ζηλεύουμε κανέναν. Μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και Ασίας, μια φορά και έναν καιρό, συναντήθηκαν πολλοί σημαντικοί λαοί και έγραψαν τη δική τους ιστορία. Μαζί με αυτούς συναντήθηκαν θρησκείες, πολιτισμοί, ήθη, έθιμα, μουσικές, γλώσσες, γεύσεις και πολλά ακόμη. Είμαστε εδώ! Σας εύχομαι καλή ανάγνωση του περιοδικού και ως το επόμενο ραντεβού μας, να είστε όλοι καλά.

1

2

Παραγωγή: adaction A.E. Πλ. Ιπποδρομίου 21 546 21 Θεσσαλονίκη ( 2310 256.974-5 R creative@adaction.gr

Διεύθυνση Περιοδικού: Ευζώνων 7, Άνω Ηλιούπολη 564 31 Θεσσαλονίκη ( 2310 606.928, Φαξ: 2310 642.055, Rdytikos@gmail.com Rdytikos@the.forthnet.gr

Γραφιστική: Γιώργος Παπαδόπουλος

Τιράζ: 7.000. Διανέμεται δωρεάν σε πάνω από 300 σημεία στην πόλη.

Διαφημίσεις: ( 2310 606.928 Φωτογραφίες Εξωφύλλου: 1. Δάνος Δανιηλίδης 2. Αλέξης Αλαματίδης

Σκίτσα: Δημήτρης Νικολαΐδης

Τα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους

ΕΙΚΌΝΕΣ

>> βαλκάνια

από τα Βαλκάνια

Μπορεί μια εικόνα να ισοδυναμεί με χίλιες (τουλάχιστον) λέξεις, ωστόσο απαιτείται και η φυσική παρουσία μας για να «γευτούμε» αυτό που υπάρχει. Τα Βαλκάνια είναι κάτι που το εισπράττεις με όλες σου τις αισθήσεις. Στα Βαλκάνια ενεργοποιείται και η 6η σου αίσθηση…

Το ταξίδι ξεκινά! Φωτογραφίες των: 1. Αλέξης Αλαματίδης, 2. Δάνος Δανιηλίδης, 3. Πασχάλης Μητρακούδης

Ρουμανία, η μεσαιωνική πλατεία της πόλης Μπρασόβ

3

2 Αυτόν το γλυκύτατο πα ππού συναντήσαμε στ ο Βιρ Πάζαρ του Μαυροβου νίου, δίπλα στη λίμνη Σκόδρα και τα αλβανικά σύνορ α.

6

3 ς με φη ρί πε ι Ο τήρι (Μπίτολα): ζάρι FYROM, Μονασ ριαρχούν στο πα κυ ς νη ρί λω Φ ές ρι πε πι κόκκινες της πόλης

Λευκό λιοντάρι στο ζωολογικό κήπο του Βελιγραδίου

1

2

Ζούνε τον έρωτά τους αγ ναντεύοντας την πό λη τους (Αργυρόκαστρ από το καλύτερο σημε ο) ίο: το κάστρο της πόλη ς.

3

Ρουμανία, ο περίφημος πύργος του Δράκουλα ή κάστρο Μπράν

7

>> βαλκάνια

balkan express train tour Θεσσαλονίκη – Βελιγράδι με το τραίνο

Τ

ο τραίνο υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα αγαπημένα μου μέσα μεταφοράς. Η πρώτη μου εμπειρία με αυτό, ήρθε πολύ νωρίς, σε ηλικία 5 χρόνων ταξίδεψα από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Κολωνία, ένα ταξίδι που διαρκούσε τότε πάνω από 2 μέρες. Φέτος το καλοκαίρι μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω τα «πρώτα» 700 χιλιόμετρα και ίσως να θυμηθώ κάτι από την παλιά μαγεία του τραίνου, ταξιδεύοντας από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό το Βελιγράδι. Και ενώ το λεωφορείο υποσχόταν τουλάχιστον 5 ώρες λιγότερο ταξίδι, με κλιματισμό (κάτι πραγματικά χρήσιμο τον μήνα Αύγουστο), με βρήκε ένα πρωινό Τρίτης στις 5.57, να επιβιβάζομαι στο παλιό, καλό τραίνο, που θεωρητικά θα με πήγαινε σε 12 ώρες στο Βελιγράδι (έκανε 15 όταν πήγα και 17(!) στο γυρισμό).

Αυτό το παλιό σκουριασμένο τραίνο, αυτή η «σιδερένια, παλιά μάζα, που μυρίζει τραινίλα» όπως χαρακτηριστικά λέει ο φίλος Γιώργος που με τη σύζυγο του με φιλοξένησαν τις 8 μέρες διαμονής μου στη Σερβία, είναι και η ψυχή του ταξιδιού. Ένα ταξίδι μοναδικό, το οποίο διασχίζει την ΠΓΔΜ, μπαίνει στη Σερβία τη διασχίζει και αυτή, για να καταλήξει στη Βουδαπέστη. Η διαδρομή ξεκινά σχετικά αδιάφορα στο ελληνικό έδαφος, με τα 70 χλμ μέχρι τα σύνορα να καλύπτονται σε μόλις 40 λεπτά, για να αρχίσει να αποκτά ενδιαφέρον απ΄τα πρώτα κιόλας χιλιόμετρα επί του εδάφους της ΠΓΔΜ. Εκεί είναι ίσως και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της διαδρομής, με τον Αξιό (Βαρδάρ) να ρέει δίπλα σου, βράχια να υψώνονται παντού τριγύρω και το τραίνο να τρέχει με μόλις 40-50χλμ την ώρα. Αυτό μπορεί να προσθέτει και άλλες ώρες στο ταξίδι, αλλά σου δίνεται η δυνατότητα να βλέπεις το φυσικό περιβάλλον και τα χωριά πολύ καλύτερα. Και ναι, κάτι θυμήθηκα από τα πρώτα μου ταξίδια με το τραίνο αυτό, όταν «μετανάστης» πήγαινα στη Γερμανία. Το τσιριχτό του φρεναρίσματος, ναι το ξαναθυμήθηκα και φυσικά ο θόρυβος από τις παλιές ράγες και τους τροχούς, που πολλές φορές γίνεται νανούρισμα, όταν τα μάτια βαραίνουν και σιγοκλείνουν... Υπάρχει το «μέσα στο τραίνο» και το «έξω από το τραίνο». Και τα 2 είναι υπέροχα. Το έξω, έχει εκατομμύρια εικόνες, φυσικό τοπίο, χωράφια, αμπέλια, ανθρώπους, χωριά και τόσα άλλα, ενώ το μέσα στο τραίνο έχει ένα και μοναδικό στοιχείο (εκτός από το παλιό τραίνο), τον άνθρωπο. Το συγκεκριμένο τραίνο σταματά... παντού! Κόσμος μπαίνει, κόσμος βγαίνει, με πράγματα ή χωρίς, πρόσωπα και εμφάνιση που όλοι οι φωτογράφοι του κόσμου θα ήθελαν να αποθανατίσουν με το φακό τους. Ο καθένας έχει την ιστορία του, οι σκέψεις των ανθρώπων πέφτουν χάμω, τα βλέμματα διαπεραστικά, συναντιόνται, σκαρφαλώνουν μέχρι τη ψυχή σου, θέλουν κάτι να σου πουν.

8

Ο κάθε εμπνευσμένος συγγραφέας θα βρει υλικό να πλάσει μια δική του ιστορία, να αφηγηθεί αυτό που φαίνεται και αυτό που δεν φαίνεται. Το τραίνο! Ένας μικρόκοσμος, ζωντανός, με λεπτομέρειες, και το συγκεκριμένο, με «βαρύ» παρελθόν. Αυτή η γραμμή που διασχίζει την πρώην Γιουγκοσλαβία, ήταν ο άξονας που πήγαινε στη Γερμανία τις δεκαετίες του ‘60 & του ‘70. Την έχουν χρησιμοποιήσει χιλιάδες Έλληνες, όταν αφήναν τα πάτρια εδάφη αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον στις «φάμπρικες» της Γερμανίας και του Βελγίου. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει κατά πολύ και ελάχιστοι Έλληνες χρησιμοποιούν τη γραμμή αυτή. Για τους κάπως πιο γραφικούς (μάλλον βάζω και τον εαυτό μου στη κατηγορία αυτή) το συγκεκριμένο τραίνο αποτελεί κάτι περισσότερο από ένα μέσο μεταφοράς. Μέσα στο τραίνο η επικοινωνία με τους συνεπιβάτες σου είναι μοναδική. Πραγματικά οι άνθρωποι είναι πιο ομιλητικοί, πιο ανοιχτοί στη κουβέντα. Όταν πήγαινα προς το Βελιγράδι, μια ομάδα φοιτητών επέστρεφε από τη Θεσσαλονίκη όπου είχαν πάει για να παρακολουθήσουν τον φιλικό αγώνα ποδοσφαίρου ΠΑΟΚ – Παρτιζάν Βελιγραδίου. Από σπόντα αρχίσαμε τη κουβέντα η οποία διήρκεσε περίπου 3 ώρες. Οι Σέρβοι μάς βλέπουν ως τους πιο κοντινούς τους «συγγενείς» στην περιοχή και αν το δούμε από πλευράς ιστορίας, θρησκείας και ... ιδιοσυγκρασίας, πραγματικά, είμαστε. Το γεγονός ότι τραγουδούσανε τέλεια τουλάχιστον 3 τραγούδια του ΠΑΟΚ (αυτό μου το άφησαν για το τέλος σαν έκπληξη) με χαροποίησε ιδιαίτερα, ενώ ο ενθουσιασμός τους για τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα γενικότερα, ήταν διάχυτος. Σε γενικές γραμμές οι επιβάτες και στο πήγαινε και στο έλα, ήταν νέοι άνθρωποι. Η επιστροφή ήταν, από θέμα εικόνων και εντυπώσεων, καλύτερη. Οι ώρες πολλές (17 αντί για τις προβλεπόμενες 12), αλλά αποζημιώνεσαι με το παραπάνω. Η εγκατάλειψη που αντίκρισα στο

αφήγηση – φωτογραφία Αλέξης Αλαματίδης

έδαφος της ΠΓΔΜ, σε συνδυασμό με την φτώχεια και την όχι και τόσο καλή εικόνα, με έκανε να σκεφτώ για ακόμη μια φορά την ιστορία με το όνομα της χώρας αυτής και την (φυσιολογική) αντίδρασή μας ως Έλληνες. Πως μπορεί μια χώρα που βρίσκεται σε τέτοιο «χάλι» να αποκαλεί τον εαυτό της Μακεδονία; Μόνο και μόνο αυτό, είναι ένας σοβαρός λόγος να αντιδράσουμε εμείς οι Έλληνες, πέρα του ότι θεωρούμε ότι «μας έκλεψαν» το όνομα. Αλλά αυτές ήταν στιγμιαίες σκέψεις. Για έναν φωτογράφο που βρίσκεται πάνω σε τραίνο που κινείται κατά μέσο όρο με 50 χλμ την ώρα και του οποίου ανοίγουν τα παράθυρα, όλα αυτά είναι δευτερεύουσας σημασίας. Η εικόνα προέχει και δόξα τω Θεώ εισέπραξα με το παραπάνω εικόνες οι οποίες πράγματι είναι σπάνιες για τα δεδομένα ενός ταξιδευτή ο οποίος συνήθισε να περιφέρεται σε ευρωπαϊκές χώρες. Κάνει ζέστη. Μόνιμα ο ιδρώτας περιλούζει το σώμα σου. Το κοντομάνικο βαμβακερό μπλουζάκι κολλάει πάνω σου, η τουαλέτα μέσα στο τραίνο είναι ένα επίπεδο πριν το «απαράδεκτη» και μετά από κάποια ώρα μυρίζεις «τραινίλα». Σε κάποιους η εικόνα αυτή μπορεί να ακούγεται αποκρουστική και τριτοκοσμική, εμένα όμως μου αρέσει... Ταιριάζει «γάντι»στα Βαλκάνια θα έλεγα. Οι άνθρωποι ευγενικοί και ομιλητικοί. Στο γυρισμό όταν έφτασα στη Θεσσαλονίκη, είχα 3 άτομα που γνώρισα μέσα στο τραίνο που έπρεπε να τα βοηθήσω να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό. Μια κοπέλα από την ΠΓΔΜ ήθελε να πάει στη Χαλκιδική, ένας κύριος από τη Σερβία έψαχνε για φθηνό ξενοδοχείο και

μια παρέα από την Ουγγαρία ήθελε να πάει στο Πήλιο. Τους βοήθησα να βρούνε ταξί, να πάνε στο ΚΤΕΛ και τους εξήγησα τι πρέπει να κάνουν. Το ταξίδι με το τραίνο στα Βαλκάνια είναι μοναδικό. Απευθύνεται στους πραγματικούς «ταξιδευτές» - «περιηγητές» και όχι στους τουρίστες. Η ταλαιπωρία, με την καλή της για μένα έννοια, πανταχού παρούσα. Το εισιτήριο πάμφθηνο. Και να πως η διαδρομή μπορεί να γίνει ο κύριος προορισμός του ταξιδιού. Για μένα προσωπικά που μέσα μου ξύπνησαν μνήμες, αυτό το ταξίδι ήταν κάτι παραπάνω από μια διαδρομή με το τραίνο. Τα 700 χλμ που χωρίζουν τη Θεσσαλονίκη από το Βελιγράδι γίνονται ένας αγωγός μνήμης και το παλιό τραίνο, αυτή η σκουριασμένη τεράστια μάζα, είναι μια πλατφόρμα επικοινωνίας μεταξύ παρόν και παρελθόν. Το τραίνο είναι ένας ζωντανός οργανισμός, με εμάς τους επιβάτες να αποτελούν τα ζωτικά του κύτταρα. Ταλαιπωρήθηκα, κουράστηκα, ίδρωσα, δεν

κοιμήθηκα, αλλά αυτός ήταν και ο σκοπός μου. Πως θα αποκαλείς τον εαυτό σου πραγματικό ταξιδευτή αν δεν τα ζήσεις όλα αυτά; Πως θα πάρεις μια αληθινή γεύση της κατάστασης αν ταξιδεύεις μέσα στη χλιδή, ενώ η πραγματικότητα έξω, είναι μέσα στη φτώχεια; Μπορεί το αυτοκίνητο να προσφέρει κάποιες φαινομενικές ευκολίες σε ένα ταξίδι στα Βαλκάνια, αλλά το τραίνο είναι «το μέσο», οι αισθήσεις και οι εντυπώσεις που αποκτάς μέσα στο «σώμα» του δεν συγκρίνονται με κανένα άλλο μέσο μεταφοράς. Τολμήστε το αν είστε πραγματικοί ταξιδευτές, με τη Θεσσαλονίκη αφετηρία και τη Βαλκανική ενδοχώρα να σας περιμένει να τη γνωρίσετε από κοντά. Τα Βαλκάνια είναι εδώ...

9

γνώ>> βαλκάνια μητρόπολη, που : μια βαλκανική

Βελιγράδι του 20ου ες στη διάρκεια σί α μ κι δο ς λέ ολ ς, ρισε π νει τις πληγές τη λώ ου επ α ερ μ Κτιαιώνα, αλλά σή στο προσκήνιο. ά ικ μ να δυ ι α ναντά και επανέρχετ οταμός Σάβα συ π ο ου όπ ο εί μ είναι σμένο στο ση , το Βελιγράδι βη να ού Δ ή π ρε Δύση τον μεγαλοπ ν Ανατολή με τη τη ι νε ώ εν ου π Πάνω μια γέφυρα ντρική Ευρώπη. Κε ν τη ε μ α νι ά αντικαι τα Βαλκ ντανή πόλη, που ζω ια μ ι να εί ς ω απ’ όλα όμ τους «τρεδικό της τρόπο σ α ον μ ν το ε μ ι στέκετα ς Ιστορίας… λούς ανέμους» τη τω από το κομβική πόλη, κά σο τό ια μ σε ς α αΖώντ νται τα δύο μεγ ύο ρο γκ συ ς α οί που έδαφος της οπ νικά ρήγματα» το εκ «τ ά ικ ιτ ολ Βελιλύτερα γεωπ οι κάτοικοι του η, π ρώ Ευ ν τη ν ανήδιαρρηγνύου ι ένα χαρακτήρα σε ώ φ ορ μ α δι ν γραδίου έχου λλιτεχνιο και γεμάτο κα ργ ίε ερ π , το π α συχο, ευέξ .… κές ευαισθησίες

ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ Η αναγέννηση μιας βαλκανικής μητρόπολης

του Γιώργου Στάμκου stamkos@post.com

Η «ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ»

Κ

τισμένο στη συμβολή του Δούναβη με το Σάβα, πάνω στο σημαντικότερο γεωστρατηγικό κόμβο των Βαλκανίων, το Βελιγράδι υπήρξε η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Σερβίας και στη συνέχεια η πρωτεύουσα του «Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων», της Τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας και, τέλος, της σημερινής δημοκρατίας της Σερβίας. Γεμάτο αρχαία Κελτικά, Ρωμαϊκά, Οθωμανικά και Σερβικά μνημεία το Βελιγράδι αποτελεί την κατεξοχήν «βαλκανική πόλη» των συνόρων. Λόγω της εξέχουσας και ευαίσθητης θέσης της το Βελιγράδι βομβαρδίστηκε πολλές φορές στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Είναι η «Γκουέρνικα των Βαλκανίων». Είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που βομβαρδίστηκε τόσες πολλές φορές στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Για πρώτη φορά βομβαρδίστηκε το 1914 και το 1915, όταν σφυροκοπήθηκε ανελέητα από το βαρύ πυροβολικό της Αυστροουγγαρίας. (Σημείωση: Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το Βελιγράδι ήταν η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα κτισμένη πάνω σε διεθνή σύνορα). Τον Απρίλιο του 1941, έπειτα από το φιλοαγγλικό πραξικόπημα του πτέραρχου Σίμοβιτς, το Βελιγράδι βομβαρδίστηκε από την αδίστακτη γερμανική Λούφτβαφε, σε μια επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε 30.000 κατοίκους του. Το 1944 οι Άγγλοι, «σύμμαχοι» κατά τα’ άλλα των Σέρβων, βομβάρδισαν με την αεροπορία τους το Βελιγράδι με τη δικαιολογία ότι ήθελαν να αποκόψουν τις γραμμές ανεφοδιασμού των υποχωρούντων Γερμανών. Και, τέλος, την άνοιξη του 1999 το Βελιγράδι δέχθηκε 212 επιθέσεις από τα «μεταλλικά γεράκια» και τις έξυπνες βόμβες του ΝΑΤΟ. Δεν είναι παράξενο που η αγαπημένη φράση των κυνικών Βελιγραδέζων κατέληξε να είναι το «ό,τι δεν μας σκοτώνει, μας κάνει δυνατότερους»!

To Βελιγράδι είναι μια από τις ελάχιστες πόλεις στον κόσμο που θα μπορούσαν να περηφανευτούν για τον απροσποίητο ηρωισμό τους. Ωστόσο αυτός ο ηρωισμός είναι κάτι που πληρώνεται ακριβά, όπως μας θυμίζει και η εικόνα από κτυπημένο κυβερνητικό κτίριο στην οδό Κνέζα Μίλοσα: Ο Νατοϊκός πύραυλος το είχε κόψει λες και ήταν βούτυρο, ανοίγοντας μια τρύπα με μέγεθος τριών ή τεσσάρων ορόφων μέσα στα «εντόσθια» του κτιρίου. Το ρήγμα έχει το μαύρο χρώμα που αφήνει πίσω της η δυνατή κι απότομη φωτιά. Φυσικά το κτίριο

10

ήταν πλέον ακατοίκητο. Στέκεται εκεί, θαρρείς σκόπιμα, ως ένα θλιβερό ενθύμιο των βομβαρδισμών. Δίπλα του ένα άλλο κτυπημένο κυβερνητικό κτίριο (η έδρα του MUP), με μια μαύρη τρύπα μέσα του, λες και είναι ο ίδιος ο θάνατος που σε κοιτάει κατάματα…

ΕΝΑΣ ΓΟΝΙΜΟΣ «ΟΜΦΑΛΟΣ»

Ό

πως τα μέρη που έχουν την ιδιότητα να συγκεντρώνουν αστραπές και καταιγίδες, έτσι και το Βελιγράδι έχει την τάση να συγκεντρώνει τη βιαιότητα των Μεγάλων Δυνάμεων που εποφθαλμιούν τον έλεγχο της Βαλκανικής. Το Βελιγράδι μπορεί να περηφανευτεί ότι δεν του λείπει η ιστορία –εκείνη, ξέρετε, που γράφεται όχι με μελάνι αλλά με αίμα. Το γεγονός ότι συγκέντρωσε πάνω του τόσες πολλές και καταστρεπτικές πολεμικές καταιγίδες στην διάρκεια του 20ου αιώνα θα πρέπει να σημαίνει κάτι. Ότι ίσως το Βελιγράδι να είναι κάτι παραπάνω από ένας κρίσιμος γεωστρατηγικός κόμβος.… Το Βελιγράδι είναι ένα είδος «ομφαλού», τόσο γεωπολιτικά όσα και ανθρωπολογικά. Ένα αόρατο υπόστρωμα εποχών και πολιτισμών έπεσαν σαν ξερά φύλλα για να γονιμοποιήσουν το έδαφος του, κάνοντάς το να παράγει συνεχώς ιστορία. Η περιοχή γύρω

Άγιος Μάρκος στην περιοχή Τόπσιντερ

του φιλοξενεί αρχαιολογικά μνημεία από το 5.000 π.Χ., ενώ περίπου διακόσια χιλιόμετρα ανατολικότερα άκμασε το 7000 π.Χ. ο άγνωστος πολιτισμός του Λεπένσκι Βιρ, όπου έχουμε την εμφάνιση της πρώτης «ιερής αρχιτεκτονικής» στην Ευρώπη. Το ίδιο το Βελιγράδι είναι κτισμένο πάνω στο αρχαίο Σινγκιντούνουμ (Singidunum), μια πόλη που ίδρυσε μια κέλτικη φυλή τον 3ο π.Χ. αιώνα. Στη διάρκεια της μακραίωνης και ταραγμένης ιστορίας του το Βελιγράδι υπέκυψε 14 φορές σε εχθρικούς στρατούς αλλά και κατάφερε να αναγεννηθεί 38 φορές από τις στάχτες του!

Η ΠΡΟΣΦΥΓΟΥΠΟΛΗ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ

Τ

ο Βελιγράδι ήταν το μεγαλύτερο πληθυσμιακό και αστικό κέντρο του πρώην Γιουγκοσλαβικού χώρου. Σήμερα ο πληθυσμός του Βελιγραδίου αγγίζει τα δύο εκατομμύρια (επίσημα 1,67 εκ. το 2007), αυξημένός κατά 40% σε σχέση με το 1991. Ένα σημαντικό μέρος της πληθυσμιακής έκρηξης του Βελιγραδίου στις δύο τελευταίες δεκαετίες οφείλεται στη συρροή Σέρβων προσφύγων από διάφορες περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας και κυρίως από την Κροατία (Κράινα), Βοσνία και Κόσοβο, που δοκιμάστηκαν από τις εθνικιστικές συγκρούσεις και εκκαθαρίσεις. Στους δρόμους του Βελιγραδίου ακούγονται πλέον φωνές από διάφορες σέρβικες διαλέκτους που μιλιούνται σε διάφορες περιοχές της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Όλα αυτά δίνουν στο Βελιγράδι την ατμόσφαιρα μιας μητρόπολης πολυεθνικής –ένα ζωντανό «αστικό μουσείο» όλης της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Ως γνωστόν στα Βαλκάνια οι συχνοί πόλεμοι, ειδικά στη φάση της διάλυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1804-1918), δημιουργούσαν εκατομμύρια εκτοπισμένων και προσφύγων, που άφηναν προαιώνιες εστίες για να εγκατασταθούν σε νέες και εθνικά πιο ομοιογενείς πατρίδες. Οι συνεχείς και πολυαίμακτοι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία (1991-2001), γνωστοί ως Γιουγκοσλαβικοί Πόλεμοι (1991-2001), που είχαν ως χαρακτηριστικό τους την «εθνοκάθαρση» (ethnic cleasing) όχι μόνον οδήγησαν εκατομμύρια ανθρώπους στον εκτοπισμό και στην αναγκαστική μετανάστευση, αλλά κι έθεσαν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα του πολυεθνικού κρατικού μοντέλου στα Βαλκάνια. Υπολογίζεται πως περίπου 3.500.000 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν (κυρίως στο εσωτερικό των χωρών τους), εκπα-

τρίστηκαν και αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν ως συνέπεια των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων. Αυτοί είναι οι νέοι πρόσφυγες προέρχονταν κυρίως από τη Βοσνία, την Κροατία και το Κόσοβο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των προσφύγων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες ήταν Σέρβοι από την Κράϊνα της Κροατίας (πάνω από 250.000), από τη Βοσνία & Ερζεγοβίνη και, μετά το 1999, από το Κόσοβο (πάνω από 100.000). Οι περισσότεροι Σέρβοι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές κατέφυγαν στη Σερβία και κυρίως στη Βοϊβοντίνα και στο Βελιγράδι. Έτσι η παλιά πρωτεύουσα της Γιουγκοσλαβίας και σημερινή πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Σερβίας, μεταμορφώθηκε σε μια «πρωτεύουσα των προσφύγων», στη μεγαλύτερη προσφυγούπολη των Βαλκανίων. Κοντά στο Βελιγράδι υπάρχει ένα από τα τελευταία εν λειτουργία «στρατόπεδα προσφύγων». Βρίσκεται στην περιοχή Krnjaca και φιλοξενεί μια «βαριά» κατηγορία προσφύγων: εκείνους που ήταν μεγάλης ηλικίας, ψυχικά διαταραγμένοι και δυσπροσάρμοστοι. Ανθρώπους δηλαδή που έχασαν τα πάντα και δεν μπορούν

Σιδηροδρομικός σταθμός Βελιγρουδίου

ΤΟΥΡΚΙΚΑ

11

>> βαλκάνια Άγιος Σάββας

Η μεγαλύτερη ορθόδοξη εκκλησία στον κόσμο. Χτίστηκε μετά τον εμφύλιο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας μέσα σε 8 χρόνια.

να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον και να ξεκινήσουν τη ζωή τους από την αρχή. Αυτοί αποτελούν σήμερα και τα τελευταία θλιβερά απομεινάρια των Γιουγκοσλαβικών πολέμων…

ΔΙΑΡΡΟΗ ΕΓΚΕΦΑΛΩΝ

Σ

τα «πέτρινα» χρόνια μέχρι την πτώση του καθεστώτος Μιλόσεβιτς (στις 5 Οκτωβρίου του 2000) δεκάδες χιλιάδες νεαροί και μορφωμένοι Βελιγραδέζοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να μεταναστεύσουν στη Δύση για να ξεφύγουν από τον πόλεμο, το εμπάργκο, τη φτώχεια και να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν επέστρεψαν πίσω, παρά το γεγονός ότι η Σερβία έχει εισέλθει τα τελευταία χρόνια σε μια ανοδική τροχιά ανάπτυξης, που χαρακτηρίζεται από ευρεία ανοικοδόμηση και πολλές ξένες επενδύσεις. Το Βελιγράδι έχει υποστεί τη μεγαλύτερη «διαρροή εγκεφάλων» κατά την προηγούμενη εικοσαετία από την οποία ακόμη δεν μπορεί να συνέλθει… Η ανάμνηση του πολέμου φαντάζει πολύ μακρινή καθώς διασχίζουμε την Κνεζ Μιχαήλοβα, το μεγαλύτερο και πιο πολυσύχναστο πεζόδρομο της πόλης. Περπατώντας ανάμεσα σ΄ ένα ζωηρό, πολύχρωμο πλήθος Βελιγραδέζων, υπό τους ήχους πλανόδιων μουσικών, τις χαρούμενες φωνές των νέων και τα χαμόγελα των παιδιών, συνειδητοποιούμε πως εδώ πάλλεται η καρδιά μιας ζωντανής βαλκανικής μητρόπολης. Κοντά στην Κνεζ Μιχαήλοβα βρίσκεται και η γραφική Σκαντάρλια, με το καλντερίμι της και τις καφάνες της. Είναι το αγαπημένων στέκι των ποιητών, των μποέμ καθώς και των τουριστών που τελευταία επισκέπτονται όλο και περισσότερο το Βελιγράδι…

ΟΙ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙΟΥ

6945 35.44.43

12

Σ

το Βελιγράδι οι πολιτισμοί, οι εποχές και οι διάφορες αρχιτεκτονικές τάσεις επικάθονται η μία πάνω στην άλλη δημιουργώντας ένα λαβύρινθο μικρόκοσμων. Αυτή είναι ίσως και η μεγαλύτερη γοητεία του Βελιγραδίου: πολλές μικρές πόλεις μέσα σε μια μεγαλύτερη πόλη… Με πληθυσμό που φτάνει τα δύο εκατομμύρια κατοίκους το Βελιγράδι είναι μια πόλη των αντιθέσεων που συνυπάρ-

χουν όμως αρμονικά μεταξύ τους. Το Βελιγράδι απλώνεται σε μεγάλη έκταση, που περιλαμβάνει ποτάμια, τεχνητές λίμνες, δάση, μεγάλα πάρκα, μεσαιωνικά φρούρια, μεγαλοπρεπή κτίρια της Αψβουργικής περιόδου αλλά και χοντροκομμένα οικοδομικά μπλοκ της εποχής του Τίτο… Τόπος αναψυχής για χιλιάδες Βελιγραδέζους κάθε μέρα είναι η Άντα Τσιγκάνλια, ένα καταπράσινο νησάκι στον ποταμό Σάβα, γεμάτο με αθλητικές και ψυχαγωγικές εγκαταστάσεις, πάρκα και ποδηλατοδρόμους, καφάνες και σπλαβ, δηλαδή πλωτά καφέ και μπαρ που προσελκύουν τόσο ντόπιους όσο και τουρίστες. Το καλοκαίρι, όταν το θερμόμετρο ανεβαίνει, στις ακτές της Άντα Τσιγκάνλια συνωστίζονται πλήθη Βελιγραδέζων για να απολαύσουν το μπάνιο τους, καθώς αυτή είναι η δική τους «εσωτερική» θάλασσα. Απέναντι από την Άντα Τσιγκάνλια βρίσκεται το Νέο Βελιγράδι που άρχισε να κτίζεται τις δεκαετίες του 1950 και 1960 πάνω σε μια ελώδη παραποτάμια έκταση απέναντι από τον ποταμό Σάβα. Είναι ένα τεράστιο σύμπλεγμα σοσιαλιστικού τύπου οικοδομικών μπλοκ, που στέγαζαν κάποτε τις κατοικίες αλλά και τα γραφεία των στελεχών και των αξιωματούχων του Τιτοϊκού καθεστώτος. Σήμερα, εκτός από τόπος κατοικίας, το Νέο Βελιγράδι φιλοξενεί γραφεία πολυεθνικών επιχειρήσεων, σύγχρονα ξενοδοχεία, εμπορικά και αθλητικά κέντρα. Ο οικοδομικός οργασμός είναι ιδιαίτερα έντονος, δίνοντας την εντύπωση πως εδώ κυοφορείται η βαλκανική πόλη του μέλλοντος… Τη νύχτα το Βελιγράδι αλλάζει. Ένας άλλος εαυτός αναδύεται μέσα από το παιχνίδισμα των σκιών, αλλά και των νυκτερινών φώτων, της έντονης μουσικής και των κλαμπ, όπου ξεφαντώνει η νεολαία μέχρι τα ξημερώματα. Το Βελιγράδι είναι μια πόλη που ποτέ δεν κοιμάται… Το ξημέρωμα αντικρίζει κανείς μια άχρονη πόλη να καθρεφτίζεται στα αεικίνητα νερά του Δούναβη και του Σάβα. Μια πόλη που φαίνεται σαν ένα θαύμα, που ζει και αναπτύσσεται δίπλα στις μεγαλύτερες υδάτινες λεωφόρους της χερσονήσου μας… Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού ΖΕΝΙΘ. Έχει γράψει πολλά βιβλία, ορισμένα εκ των οποίων αφορούν τα Βαλκάνια (π.χ. ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις ΑΓΝΩΣΤΟ.

...Ρίξτο έξω

| www.pameouzaki.gr |

Υψηλάντου 58, Νέα Ελβετία, Θεσσαλονίκη, Τ. 2310 30 55 45

>> βαλκάνια

Διακοπές στην

Αλβα νί α;

Σήμανε ο καιρός που τα απαξιωμένα από τους περισσότερους Έλληνες Βαλκάνια θα είναι ο πιο προσιτός τόπος διακοπών. Μετά το γνωστό στους περισσότερους Έλληνες Ντουμπρόβνικ, της πρώην Γιουγκοσλαβίας, νυν Κροατίας, τη Βουλγαρία και της ακτές της Μαύρης θάλασσας, τελευταία το Μαυροβούνιο και την πλημμυρισμένη από τουρίστες Μπούτβα, σειρά έχει η γειτονική μας Αλβανία.

Γράφει ο

Μπάμπης Ιμβρίδης imxa@in.gr

Ν

α που οι Έλληνες σιγά-σιγά ανακαλύπτουν την Αλβανία. Μουδιασμένοι, αρχικά και με κάποια προκατάληψη, οι Έλληνες που επισκέπτονται την Αλβανία για διακοπές δεν το διατυμπανίζουν, ντρέπονται τα ειρωνικά σχόλια των φίλων και γνωστών τους. Ακόμα και σήμερα οι περισσότεροι συμπατριώτες μας δεν ταξιδεύουν στην Αλβανία με οργανωμένα γκρουπ, αλλά με φίλους τους Αλβανούς ή Βορειοηπειρώτες που γνώρισαν στην Ελλάδα. Και ξέρετε τα σχόλια και τα πειράγματα των φίλων: «Είσαι σίγουρος πως γύρισες με το πορτοφόλι στη τσέπη»; ή «για να δω φοράς ακόμα το ρολόι σου»; Και άλλα παρόμοια. Θα θυμόμαστε βέβαια το ανέκδοτο που κυκλοφορούσε πριν από μια δεκαετία, «Αλβανός τουρίστας», ένα αυτοσαρκαστικό μότο που κυκλοφόρησε από τους ίδιους τους Αλβανούς δικαιολογώντας την παρουσία τους στον τόπο μας. Σήμερα χιλιάδες Αλβανοί έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν την χώρα μας για διακοπές, και δεν εννοώ βέβαια τους πολιτικούς παράγοντες που κλείνουν τις σουίτες στο Πόρτο Καράς της Χαλκιδικής. Ανασταλτικός παράγοντας για όλους αυτούς είναι η δυσκολία έκδοσης της απαραίτητης βίζας, η οποία έχει πλέον καταργηθεί για τα υπόλοιπα κράτη – Σερβία, Π.Γ.Δ.Μ. και που καιρός είναι να καταργηθεί και για τους Αλβανούς. Οι οικονομικοί μετανάστες από εκεί, μάλλον επιστρέφουν στην πατρίδα τους, παρά έρχονται στην χώρα της κρίσης και της ανεργίας για καλύτερο μέλλον!

Ο υποτιμημένος γείτονας ξυπνά

Η Αλβανία λοιπόν, τόπος προορισμού διακοπών; Ναι, γιατί όχι; Γιατί οι κροατικές ακτές και αυτές του Μαυροβουνίου να είναι ονειρικές και όχι η συνέχεια της Αδριατικής στις αλβανικές ακτές; Γεγονός είναι πως οι παραλίες των αλβανικών ακτών μοιάζουν περισσότερο με τα νησιά του Ιονίου, τόσο στο πρασινογάλαζο χρώμα, αλλά και στις αμμουδιές, γεγονός που τις διαφοροποιεί από τις βραχώδεις ακτές του Ντουμπρόβνικ. Οι παραλίες στη Βελίποια (Velipoja) και Λέζχα (Lezha) στα

14

βόρεια, στο Δυρράχιο στο κέντρο, Αυλώνα, Χειμάρα, και Άγιους Σαράντα στο νότια, κατακλύζονται κατά τους θερινούς μήνες. Έχοντας αρχίσει να κατακτά την υπόληψη του καλύτερου, υποτιμημένου μέχρι στιγμής, προορισμού της Ανατολικής Ευρώπης, να ξεπερνά αργά αλλά σταθερά τα προβλήματα του παρελθόντος, να δημιουργεί υποδομές και να ανεβάζει τις μετοχές της στο χρηματιστήριο της τουριστικής βιομηχανίας, η Αλβανία προσελκύει έναν σταθερά αυξανόμενο αριθμό ταξιδιωτών, που έρχονται κυρίως για να θαυμάσουν τις φυσικές ομορφιές της. Ο τόπος είναι – ακόμα – πανέμορφος, καταπράσινα βουνά, δασωμένες πλαγιές δίπλα στη θάλασσα, ποτάμια, λίμνες, πηγές, αρχαιολογικά πάρκα, πόλεις μουσεία. Όλα αυτά που αναζητά ο δυτικοευρωπαίος τουρίστας που φέτος κυριολεκτικά κατέκλυσε την αλβανική ενδοχώρα και όχι μόνο τα παράλια. Τα τελευταία δύο χρόνια η Αλβανία έχει γίνει πόλος έλξης όχι μόνο για τους έως τώρα Κοσσοβάρους, τους Αλβανούς της Π.Γ.Δ.Μ. και τους Μαυροβούνιους, αλλά για Ιταλούς, Άγγλους, Γερμανούς, Ολλανδούς, Σκανδιναβούς και τελευταία, Έλληνες τουρίστες. Σύμφωνα με τη συνοριακή αστυνομία, ο αριθμός των ξένων τουριστών που εισήλθαν στην Αλβανία από τις αρχές του Αυγούστου εμφανίζεται διπλάσιος από αυτόν της τουριστικής περιόδου του προηγούμενου έτους. Οι ειδικοί λένε ότι στην αύξηση ρεκόρ των ξένων επισκεπτών συνέβαλαν κυρίως οι νέες υποδομές και ιδιαίτερα ο νέος αυτοκινητόδρομος που συνδέει την Αλβανία με το Κόσσοβο. Περίπου 1,6 εκατ. επισκέπτες έφτασαν στην Αλβανία μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου φέτος, μια αύξηση της τάξης του 36% σε ετήσια βάση, όπως ανάφερε ο υπουργός τουρισμού της χώρας. Σχεδόν το 90% των επισκεπτών ανάφερε τις διακοπές ως κύριο λόγο του ταξιδιού τους. Στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως στην πλειονότητά τους, οι ξένοι επισκέπτες είναι Ευρωπαίοι, με τους πολίτες από το Κόσσοβο και κατόπιν τα Σκόπια και το Μαυροβούνιο να κατέχουν την πρώτη θέση.

Το 2008, τα κέρδη του τουριστικού τομέα της Αλβανίας ανέρχονται σε 358 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 4,1% του ΑΕΠ. Τα έσοδα της τουριστικής βιομηχανίας για τους πρώτους επτά μήνες ανέρχονται στα 212 εκατ. ευρώ. Το 2008, τα κέρδη του τουριστικού τομέα της Αλβανίας ανέρχονται σε 358 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 4,1% του ΑΕΠ. Στα τέλη Αυγούστου, το αλβανικό υπουργείο οικονομικών ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει 1,5 εκατ. ευρώ από τον προσεχή προϋπολογισμό για ένα ειδικό πρόγραμμα που θα ενθαρρύνει την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στο νότιο τμήμα της χώρας. Τα χρήματα αυτά θα διατεθούν αποκλειστικά ως χαμηλότοκα δάνεια προς τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στον τουριστικό τομέα. Το Δυρράχιο πάντως λένε οι τουριστικοί πράκτορες, βρίσκεται υπό Ιταλική τουριστική «κατοχή» και ευελπιστούν του χρόνου οι κρατήσεις όχι να διπλασιαστούν, αλλά να τριπλασιαστούν. Ήδη μάλιστα έχουν ξεκινήσει να χτίζονται νέες τουριστικές ξενοδοχειακές μονάδες. Στο λιμάνι του Δυρραχίου γίνονται άμεσα νέες επενδύσεις αφού η κίνηση ξεπερνά κάθε προηγούμενο. Οι λιμενικές αρχές δήλωσαν στις 17 Αυγούστου, ότι ένας τερματικός με 12 νέα σημεία ελέγχου προστέθηκαν στα προϋπάρχοντα 23, έτσι ώστε να μειωθεί ο χρόνος που δαπανούν οι επιβάτες περιμένοντας στο τελωνείο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι 237.000 επιβάτες διήλθαν από τα σημεία ελέγχου τον Ιούλιο, ενώ τα πορθμεία μετέφεραν 62.000 περίπου οχήματα. Ο Αλβανός πρωθυπουργός ζήτησε από τους υπουργούς του, να στηρίξουν την ανάπτυξη των τουριστικών περιοχών, περιλαμβανομένων και των αρχαιολογικών πάρκων. Για πρώτη φορά, ο αριθμός των τουριστών που επισκέπτονται φέτος την Αλβανία θα είναι μεγαλύτερος από τον πληθυσμό της χώρας,

σύμφωνα με τις κυβερνητικές προβλέψεις, πράγμα που υποδηλώνει ότι ο αριθμός των τουριστών αυξήθηκε εις 12-πλάσιο από το 2004, κυρίως λόγω των επενδύσεων ύψους 1 δις ευρώ περίπου κατά μήκος των ακτών. Ωστόσο το αντιπολιτευόμενο Σοσιαλιστικό Κόμμα εξέφρασε σκεπτικισμό για τους αριθμούς των τουριστών, λέγοντας ότι «ο πρωθυπουργός θεωρεί κάθε Αλβανό μετανάστη που γυρίζει στην πατρίδα ως τουρίστα». Οι πόλεις Μπεράτι, (Berat), Αργυρόκαστρο (Gjirokaster), Δυρράχιο (Durres), Αυλώνα (Vlore), Βουθρωτό (Butrint), καθώς και τα Τίρανα έρχονται πρώτες στις προτιμήσεις των τουριστών. Καθώς ο τουρισμός έχει μόλις αρχίσει να αναπτύσσεται ως κλάδος της εγχώριας οικονομίας, οι τιμές παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, ενώ το σέρβις πάρα πολύ καλό. Η παραλιακή πόλη των Άγιων Σαράντα, απέναντι από την Κέρκυρα, είναι από τους πιο πολυσύχναστους προορισμούς για τους Έλληνες. Σ’ αυτό συμβάλει τόσο το ότι βρίσκεται πολύ κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα αλλά και η καθημερινή ατμοπλοϊκή σύνδεση με τα παράλια της Κέρκυρας. Η πόλη διαθέτει καλή τουριστική υποδομή που ξεκινά από ενοικιαζόμενα δωμάτια έως και πολυτελή ξενοδοχεία, όμορφες καθαρές ακτές με άμμο και βότσαλα, καθώς και πλούσια νυχτερινή ζωή. Η δεύτερη πόλη προτίμησης για τους Έλληνες τουρίστες είναι η Χειμάρα. Πόλη γνωστή από την αρχαιότητα, αναφορές για αυτήν γίνονται από πολλούς αρχαίους ιστορικούς: Όμηρος, Πλίνιος, Στράβων, Θουκυδίδης, αλλά και από πολλούς ξένους μελετητές που

την έχουν επισκεφτεί κατά καιρούς όπως ο Λόρδος Βύρων και ο Βρετανός στρατιωτικός, τοπογράφος, αρχαιολόγος, και περιηγητής Γουίλιαμ Λήκ. Κάτοικοι φιλόξενοι και υπερήφανοι που το 85% έχουν μητρική γλώσσα την ελληνική. Το Αργυρόκαστρο, είναι μια ακόμη πόλη που αξίζει να την επισκεφτεί κανείς. Σήμερα βρίσκεται υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ για την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και την αρχιτεκτονική της. Από τις παράκτιες πόλεις διοργανώνονται ημερήσιες εκδρομές σε διάφορους αρχαιολογικούς χώρους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αρχαιολογικός χώρος της Απολλωνίας, ένα τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο με την αγορά, το θέατρο, την ακρόπολη, το γυμνάσιο, τα ιερά και τα λουτρά του. Το Βουθρωτό, που επίσης βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη των Άγ. Σαράντα και που όπως αναφέρει ο Βιργίλιος έχει κτισθεί από τον ήρωα του Τρωικού

πολέμου Έλενο. Σήμερα σε μια περιοχή καταπληκτικής φυσικής ομορφιάς σώζονται τα αρχαία τείχη, ο ναός του Ασκληπιού, το Γυμναστήριο, το θέατρο, το πρυτανείο, μια κεφαλή του Απόλλωνα, ο βωμός του Διονύσου, και πολλές επιγραφές στα ελληνικά. Πολύ κοντά στα Τίρανα βρίσκεται η παλιά αλβανική πρωτεύουσα Κρούγια (Krujë) με το εθνικό μουσείο του Σκεντερμπέη, το κάστρο και την καταπληκτική αγορά της, αντιπροσωπευτικό δείγμα των παλαιών μεσαιωνικών αγορών, καθώς και το Δυρράχιο, η αρχαία ελληνική αποικία Επίδαμνος, που αποτελεί τη αρχή της Εγνατίας οδού. Δυστυχώς για την Αλβανία η άγρια και άναρχη ανοικοδόμηση που παρακολουθεί κανείς τουλάχιστον στα παράλια, θυμίζει το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που έχει καταστρέψει την Ελλάδα. Αν συνεχιστεί, ο ελλιπής οργανωτικός σχεδιασμός σε συνδυασμό με την απληστία των Αλβανών και το χρήμα των ξένων επενδυτών, κάθε άλλο παρά θετικά αποτελέσματα θα έχουν για το μέλλον.

- κουζίνες - παιδικά - ντουλάπες - κρεβατοκάμαρες - ειδικές κατασκευές - αντίκες - έπιπλα μπάνιου - βαφές & ξυλεία

Κουζίνες και έπιπλα που θα θα αναδείξουν το χώρο σας. Ειδικές κατασκευές για κάθε χρήση και χώρο.

Κολχικό Λαγκαδά Τηλ: 23940 41035 www.polimerou.gr

15

του Γιώργου Στάμκου stamkos@post.com

Βαλκάνια & «Ελληνική Κρίση» Όταν Φταρνίζεται η Ελλάδα Κρυώνουν τα Βαλκάνια; ΕΠΕΝΔΥΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Μ

έχρι πρόσφατα η Ελλάδα ήταν παράδειγμα προς μίμηση στα Βαλκάνια. Μια παραδοσιακά φτωχή και ταλαιπωρημένη από πολέμους και προβλήματα χώρα η οποία όμως κατάφερε να αποκτήσει εδραιωμένη δημοκρατία και ευημερία, να ενταχθεί στο σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη ζώνη του ευρώ, με τους κατοίκους της να απολαμβάνουν τα αγαθά ενός σχετικά υψηλού βιοτικού επιπέδου και ελευθερίας. Πλέον, εξαιτίας της κρίσης του χρέους της, η Ελλάδα μετατράπηκε σε πρόβλημα, σε παράδειγμα προς αποφυγήν. Σε μια περιοχή, όπως τα Βαλκάνια, που παραδοσιακά «στολίζεται»

16

από τους Δυτικούς με αρνητικούς χαρακτηρισμούς, η προσθήκη μιας εξίσου προβληματικής οικονομικά Ελλάδας δημιουργεί αναπόφευκτα επιπρόσθετα προβλήματα στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, που καλούνται να αποτινάξουν τα αρνητικά «βαλκανικά» τους χαρακτηριστικά και να ενσωματωθούν στους ευρωατλαντικούς θεσμούς. Αντί να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση η Ελλάδα, υπάρχει κίνδυνος, να ξαναγίνει μια «βαλκανική» χώρα στην Ευρώπη αντί μια ευρωπαϊκή χώρα στα Βαλκάνια.

Η ελληνική κρίση προκαλεί πια αλλεργία προς οτιδήποτε Βαλκανικό στους περισσότερους οικονομικούς αναλυτές του κόσμου. Συμπαρασύρει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό και τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, καθώς οι ελληνικές επιχειρήσεις, ακολουθώντας μια τολμηρή οικονομική στρατηγική από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, είναι ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: μέχρι τα τέλη του 2009 οι ελληνικές επιχειρήσεις επένδυσαν περίπου 15 δισεκατομμύρια ευρώ στις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης είτε εξαγοράζοντας προβληματικές εγχώριες επιχειρήσεις είτε επεκτείνοντας τις οικονομικές τους δραστηριότητες με την ίδρυση νέων εργοστασίων και υποκαταστημάτων. Τηλεπικοινωνίες, τράπεζες, τσιμεντοβιομηχανίες, βιομηχανίες τροφίμων, super market, ξενοδοχεία και κατασκευές, ήταν οι σημαντικότεροι τομείς δραστηριοποίησης των ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Οι ελληνικές επενδύσεις υπήρξαν εξ’ αρχής ζωτικής σημασίας για τις βαλκανικές χώρες συμβάλλοντας στην οικονομική τους ανάπτυξη, αλλά και δημιουργώντας χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας σε μια περιοχή που μαστίζεται από υψηλούς δείκτες ανεργίας. Μόνον οι τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες (NBG, Eurobank, Alpha Bank και Peiraus Bank) διαθέτουν περίπου 3.500 καταστήματα και απασχολούν περισσότερους από 46.000 εργαζομένους σχεδόν σε όλες τις χώρες της Βαλκανικής και στην Τουρκία. Μια αρχική εκτίμηση κάνει λόγο για συνολικά 300.000 εργαζόμενους στα Βαλκάνια που εργάζονται σε επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων –ένας αριθμός καθόλου αμελητέος. Τη δεκαετία του 1990 σχεδόν κανείς σοβαρός Ευρωπαίος επενδυτής δεν ήθελε να ρισκάρει επενδύσεις στις βαλκανικές χώρες, που μόλις είχαν αποτινάξει το βάρος ενός δυσκίνητου και κεντρικά κατευθυνόμενου οικονομικού μοντέλου για να εισέλθουν σε μια μακροχρόνια περίοδο Μετάβασης, που χαρακτηρίζονταν από αστάθεια, ανασφάλεια και, στην περίπτωση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, από εθνικιστικές συγκρούσεις. Όχι όμως οι «τρελοί» Έλληνες επιχειρηματίες που όχι μόνο έβλεπαν

ΔΑΝΕΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΟΥΣ

αυτή τη δύσκολη φάση ως ευκαιρία αλλά και θεωρούσαν τα Βαλκάνια ως τη «φυσική ενδοχώρα» της Ελλάδας. Ακολουθώντας τα βήματα των φημισμένων Ελλήνων εμπόρων του 18ου και 19ου αιώνα, που απέκτησαν μεγάλες περιουσίες κάνοντας εμπόριο από τις ακτές του Αιγαίου μέχρι τη Βιέννη, οι Έλληνες επιχειρηματίες δεν δίστασαν να ρισκάρουν επενδύσεις στα Βαλκάνια, αισθανόμενοι ότι δεν επένδυαν στο εξωτερικό αλλά σε χώρες με λαούς που τους συνέδεαν βαθιοί ιστορικοί, θρησκευτικοί και πολιτιστικοί δεσμοί. Ως Έλληνες γνώριζαν καλύτερα απ’ όλους τη «βαλκανική νοοτροπία», αλλά και τα προβλήματα της διαφθοράς και γραφειοκρατίας, που μάστιζαν εξίσου την Ελλάδα και τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες. Ήταν εγκλιματισμένοι στις «βαλκανικές δυσκολίες» και γι’ αυτό είχαν έναν επιπλέον λόγο να πιστεύουν πως θα τα καταφέρουν. Έτσι, σε μια περίοδο που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες απαξιούσαν να ασχοληθούν με τα Βαλκάνια (και οι Γερμανοί ήταν απασχολημένοι με την απορρόφηση της Ανατολικής Γερμανίας και τις επενδύσεις τους στην γειτονική τους Κεντρική Ευρώπη) οι Έλληνες επιχειρηματίες έβαζαν τα θεμέλια μιας νέας ελληνικής οικονομικής διείσδυσης στα Βαλκάνια. Για παράδειγμα όταν όλοι οι Ευρωπαίοι είχαν τη Σερβία του Μιλόσεβιτς στην

«κατάψυξη» ο ελληνικός ΟΤΕ σε συνεργασία με την ιταλική STET το 1997 εξαγόρασαν το 49% της Telecom Srbjia, τον τηλεπικοινωνιακό οργανισμό μιας χώρας που θα βομβαρδίζονταν επί 78 ημέρες δύο χρόνια αργότερα. Κανείς «λογικός» Γερμανός, Αυστριακός ή Γάλλος επιχειρηματίας δεν θα έκανε μια τέτοια παράτολμη επένδυση. Κι όμως ΟΤΕ, με τέτοιες τολμηρές κινήσεις, έκτισε μια μίνι «τηλεπικοινωνιακή αυτοκρατορία» στην περιοχή εξαγοράζοντας ταυτόχρονα το 51% της Telecom Romania, το 90% της Telecom Armenia και κατέχοντας δίκτυα κινητής τηλεφωνίας στη Βουλγαρία, στην Αλβανία και στην ΠΓΔΜακεδονίας. Μέχρι να εξαγοραστεί κατά 30% από την Deutsche Telecom το καλοκαίρι του 2008, ο ΟΤΕ ήταν ο μεγαλύτερος περιφερειακός τηλεπικοινωνιακός οργανισμός στην ανατολική Ευρώπη. Το παράδειγμα του ΟΤΕ ακολούθησαν και άλλες ελληνικές επιχειρήσεις, κρατικές και ιδιωτικές, που επένδυσαν άφοβα στα Βαλκάνια. Ένα τέτοιο success story είναι η ελληνικών συμφερόντων Coca Cola 3E, που έγινε ο δεύτερος στον κόσμο συσκευαστής και διανομέας των προϊόντων της πολυεθνικής Coca Cola σε μια αγορά 500 εκατομμυρίων καταναλωτών από την Αίγυπτο μέχρι τη Ρωσία.

Από την πλευρά τους οι ελληνικές τράπεζες (NBG, Eurobank, Alpha Bank, Peiraus Bank, Marfin, Emporiki κ.α.), με εξαγορές και ιδρύσεις τοπικών υποκαταστημάτων, δημιούργησαν την τελευταία δεκαετία ένα μεγάλο τραπεζικό δίκτυο στην περιοχή με ενεργητικό 50 δισεκατομμυρίων ευρώ, που αντιστοιχεί στο 15-20% (ανάλογα με τη χώρα) των τραπεζικών δραστηριοτήτων στα Βαλκάνια. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η NBG που το 2006-2007 εξαγόρασε έναντι 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ το 90% της τουρκικής Finansbank, η οποία σήμερα συνεισφέρει το 30% των κερδών του ομίλου της ΝBG, που καταγράφει πλέον ζημίες στο εσωτερικό της Ελλάδας. Κι όμως αυτή η μεγάλη επέκταση και έκθεση των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια αποτέλεσε δίκοπο μαχαίρι, μετά το 2008, όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε και στην περιοχή μας, οδηγώντας μία μετά την άλλη τις χώρες σε οικονομική ύφεση. Η κακή κατάσταση των βαλκανικών οικονομιών είχε άμεση επίπτωση στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα αφού τα δάνεια σε καθυστέρηση αυξήθηκαν στο 10,6% (από 4,5%) στη Ρουμανία, και στο 6,3% (από 2,4%) στη Βουλγαρία, Αυτό έφερε σε δύσκολη θέση και τις χιλιάδες ελληνικές και ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στα Βαλκάνια. Συγκεκριμένα στη Βουλγαρία δραστηριοποιούνται γύρω τις 2.000 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων (3 δισ. ευρώ το σύνολο των ελληνικών επενδύσεων), στη Ρουμανία 577 ελληνικές

17

>> βαλκάνια Ρουμανία. Οι μετανάστες αυτοί στέλνουν πλέον λιγότερα χρήματα στα σπίτια τους, διακόπτοντας πραγματικό οικονομικό ομφάλιο λώρο για εκατοντάδες χωριά και μικρές κοινότητες, απειλώντας τις ελπίδες ανάκαμψης για ορισμένες από τις φτωχότερες οικονομίες της περιοχής. Στη Ρουμανία, τα μεταναστευτικά εμβάσματα υποχώρησαν από 950 εκατομμύρια ευρώ στα 620 εκατ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2010, σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό. Στη Βουλγαρία, τα εμβάσματα υποχώρησαν κατά 11%. Οι αυστηρές οικονομικές περικοπές που επιβάλλει η ελληνική κυβέρνηση οδηγεί πολλούς Αλβανούς μετανάστες πίσω στη χώρα τους, καθώς στην Ελλάδα δεν μπορούν να βρουν εύκολα δουλειά. Ο περιορισμός των μεταναστευτικών εμβασμάτων από την Ελλάδα θα δυσκολέψει αναπόφευκτα την οικονομική ανάπτυξη βαλκανικών χωρών, όπως η Αλβανία, την στιγμή που η Ρουμανία πλήττεται από την αντίστοιχη μείωση των εμβασμάτων από τους πολυάριθμούς Ρουμάνους μετανάστες που εργάζονται στην Ισπανία, όπου η ανεργία ξεπέρασε ήδη το 20%.

επιχειρήσεις (με επενδυμένο κεφάλαιο 3,5 δις. ευρώ), στην ΠΓΔΜακεδονίας 280 ελληνικές επιχειρήσεις (ανάμεσά τους τα διυλιστήρια ΟΚΤΑ, που ανήκουν στα Ελληνικά Πετρέλαια, η Stopanska Banka που ανήκει στην NBG κ.α.), στην Αλβανία δραστηριοποιούνται πάνω από 300 ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ στη Σερβία το ύψος των ελληνικών επενδύσεων σε όλους τους τομείς προσεγγίζει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Όλες οι ελληνικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια στηρίζονται χρηματοδοτικά από τις ελληνικές τράπεζες, που κάποτε δάνειζαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις ακόμη και στο μακρινό Κράσνονταρ της Ρωσίας ενώ σήμερα αποφεύγουν να χορηγήσουν δάνεια σε ελληνικές επιχειρήσεις στη Θεσσαλονίκη. Το φθινόπωρο του 2008 ο τότε Έλληνας Υπουργός Οικονομικών και η Τράπεζα της Ελλάδας δημιούργησε διμερές πρόβλημα με τις άλλες βαλκανικές χώρες όταν έδωσε εντολή στις ελληνικές τράπεζες να περιορίσουν τη δανειοδότησή τους στο ύψος των τοπικών τους καταθέσεων και μόνο. Λίγο αργότερα αναγκάστηκε να αποσύρει αυτή την εντολή κι έτσι οι ελληνικές τράπεζες συνέχισαν να δανείζουν, αν και πιο συγκρατημένα. Παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση οι ελληνικές τράπεζες αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικές και άντεξαν τις πιέσεις που δέχθηκαν από τα ανοίγματά τους στις αγορές των Βαλκανίων. Τώρα όμως το πρόβλημα δεν εστιάζεται στις βαλκανικές χώρες αλλά κυρίως στην ίδια την Ελλάδα, όπου ο περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας (-2,3% το 2009, -4% το 2010 και -2,6% το 2011) οδηγεί σε κατακόρυφη αύξηση των «κόκκινων» μη εξυπηρετούμενων δανείων (έχουν ξεπεράσει ήδη το 10%) των ελληνικών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ο κίνδυνος κατάρρευσης κάποιων ελληνικών τραπεζών ωστόσο περιορίζεται καθώς έχουν ήδη δεσμευτεί 10 δις. ευρώ από τα 110 δις. ευρώ του δανείου προς την Ελλάδα, για την χρηματοδότηση τραπεζών που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα, ενώ η ECB (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) έχει δεσμευτεί να αγοράζει ως το τέλος του 2011 τα ελληνικά κρατικά και τραπεζικά ομόλογα. Τι θα συμβεί στα Βαλκάνια όμως σε περίπτωση αστάθειας ή ακόμη και κατάρρευσης των ελληνικών τραπεζών; Το σίγουρο είναι πως αυτό θα επιδεινώσει την οικονομική κατάσταση των Βαλκανικών χωρών, που βασίζονται πολύ στις ξένες επενδύσεις, θα αυξήσει την αστάθεια τους και ίσως αποσταθεροποιήσει το τραπεζικό σύστημα της περιοχής μας με απρόβλεπτες συνέπειες.

ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ

Η Ελληνική Κρίση έχει ξαναστρέψει το παγκόσμιο ενδιαφέρον στα Βαλκάνια. Ειδικά οι διεθνείς αγορές επικέντρωσαν την προσοχή τους και σε άλλες χώρες με συγγενικά χαρακτηριστικά με την Ελλάδα (Πορτογαλία,

18

Ισπανία, Ιταλία) ασκώντας πιέσεις στα κρατικά τους ομόλογα. Έβαλαν επίσης στο στόχαστρό τους και τις βαλκανικές χώρες ασκώντας πιέσεις στα νομίσματά τους και τις κεφαλαιαγορές τους. Η Ρουμανία, που βρίσκεται ήδη υπό την εποπτεία του IMF, αναγκάστηκε να αποδεχθεί την απόλυση 100.000 δημοσίων υπαλλήλων της. Όλοι οι γείτονές της Ελλάδας, από τη Σερβία μέχρι την Τουρκία, μπορούν ανά πάσα στιγμή να δεχθούν αποσταθεροποιητικές επιθέσεις από τις αγορές με πραγματικά καταστροφικές συνέπειες και για την οικονομική αλλά και για την πολιτική τους σταθερότητα. Είναι προφανές πως η ελληνική δημοσιονομική κρίση καθιστά πιο δύσκολη την είσοδο στην Ευρωζώνη όλων των υποψηφίων χωρών από τη Βαλτική, την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, δυσχεραίνει δηλαδή την επίτευξη αυτού του μεγάλου εθνικού στόχου της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, που θα πρέπει να ξεχάσουν το ευρώ για αρκετά χρόνια ακόμη. Η Ελληνική Κρίση δυσκολεύει επίσης και την περαιτέρω ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, άσχετα αν ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έθεσε ως στόχο του την είσοδο όλων των χωρών στην Ένωση ως το 2014, οπότε συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται, με αφορμή την κρίση του ελληνικού χρέους, σε αναταραχή και πρέπει να σταθεροποιηθεί, να τακτοποιήσει τα του οίκου της προτού δεχθεί στους κόλπους της νέα μέλη από τα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτό δυστυχώς θα έχει επιπτώσεις και καθυστέρηση στις φιλοδοξίες χωρών, όπως η Σερβία, να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά η Ελληνική Κρίση έχει κι άλλες παράπλευρες απώλειες. Στην Ελλάδα ζουν και εργάζονται σχεδόν ένα εκατομμύριο Βαλκάνιοι μετανάστες, οι περισσότεροι από την Αλβανία και λιγότεροι από τη Βουλγαρία και τη

«ΕΝΟΣ ΚΑΚΟΥ ΜΥΡΙΑ ΕΠΟΝΤΑΙ»…

Τέλος η Ελληνική Κρίση έχει επιπτώσεις και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και στην περιφερειακή ισορροπία των Βαλκανίων. Για την εξοικονόμηση χρημάτων το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας αποφάσισε στις 3 Ιουνίου του 2010 να αποσύρει ως το φθινόπωρο το μεγαλύτερο τμήμα της Ελληνικής Δύναμης Κοσόβου. Συγκεκριμένα από τους 838 Έλληνες στρατιώτες, που υπηρετούν σήμερα στο Κόσοβο, θα αποχωρήσουν αρχικά οι 600 και το 2011 οι υπόλοιποι, εξοικονομώντας έτσι περίπου 25 εκ. ευρώ το χρόνο. Επίσης θα αποσυρθεί άμεσα η μία από τις δύο ελληνικές φρεγάτες που συμμετέχουν στη ΝΑΤΟϊκή δύναμη για την καταπολέμηση της πειρατείας στη Σομαλία. Πιθανότητα θα ακολουθήσει και η απόσυρση της μικρής ελληνική δύναμης που βρίσκεται σήμερα στο Αφγανιστάν. Ορισμένοι Έλληνες αναλυτές διαβλέπουν σ’ αυτήν τη τάση της «ελληνικής υποχώρησης», κυρίως στην οικονομία, την επιστροφή της Τουρκίας στα Βαλκάνια, κάνοντας λόγο ακόμη και για νεο-οθωμανισμό. Είναι γνωστό πως η Τουρκία δραστηριοποιείται με επιτυχία σε ρόλο μεσολαβητή σε «καυτές ζώνες», όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο και το Σαντζάκ, όπου εμφανίζεται ως «κηδεμόνας» στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς και ταυτόχρονα επελαύνει επιχειρηματικά, διεκδικώντας αποτελεσματικά την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής ακόμη και σε χώρες όχι ιδιαίτερα φιλικές μέχρι πρότινος, όπως η Σερβία. Το Βελιγράδι, θεωρητικά ιστορικός εχθρός της Τουρκίας, όχι μόνο αποδέχεται τον ρόλο της σε ευαίσθητες για το σερβικό έθνος περιοχές αλλά την έχει αναδείξει, όπως δήλωσε πρόσφατα ο ΥΠΕΞ Βουκ Γέρεμιτς, στον «στρατηγικό εταίρο της Σερβίας στην περιοχή». Η Τουρκία επιστρέφει δυναμικά στα Βαλκάνια, αυτή τη φορά όχι ως κατακτητής αλλά ως εγγυητής της σταθερότητας σε ευαίσθητες περιοχές και ως οικονομικός παίκτης. Η παραδοσιακή καχυποψία έσβησε με το πέρασμα του χρόνου και οι εξ Ανατολών γείτονες καταφθάνουν προσφέροντας εγγυήσεις για σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη. Σημαντικοί ανταγωνιστές εξάλλου δεν υπάρχουν, αφού η Ελλάδα αποδείχθηκε τελικά «λίγη» για να επωμισθεί το βαρύ φορτίο του ισχυρού παίκτη στη βαλκανική σκακιέρα και φαίνεται πως η οικονομική κρίση περιθωριοποιεί για την ώρα το ρόλο της. Ακόμη κι όταν μετά το 2012 η Ελλάδα ανακάμψει θα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, τόσο για την ίδια όσο και για την προσέγγιση των δυτικοβαλκανικών χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο μεταξύ η Ελλάδα προσπαθεί να αλλάξει, να τακτοποιήσει τα δημόσια οικονομικά της και να δημιουργήσει ένα νέο παραγωγικό οικονομικό μοντέλο και από αυτή την άποψη βρίσκεται σε «Μετάβαση», όπως άλλωστε και οι περισσότεροι γείτονές της στα Βαλκάνια…

Θόδωρος Καλέσης

συνέντευξη στον

Αστέριο Ντάλλα

Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ Ελάχιστοι Έλληνες γνωρίζουν τόσο καλά τα Βαλκάνια όσο ο Θόδωρος Καλέσης, ο σκηνοθέτης και παραγωγός της σειράς ντοκιμαντέρ Balkan Express, που προβάλλεται από το 2005 στην ΕΤ-3 κι έχει κερδίσει την αγάπη και την εκτίμηση δεκάδων χιλιάδων τηλεθεατών απ’ όλη την Ελλάδα. Ο Θόδωρος είναι απ’ τους ανθρώπους που κυριολεκτικά «έχει φάει τα Βαλκάνια με το κουτάλι». Κάθε χρόνο περνά αρκετούς μήνες εξερευνώντας τη βαλκανική μας ενδοχώρα, διανύοντας δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα βαλκανικών δρόμων και καταγράφοντας τα πάντα στον τηλεοπτικό φακό του. Το αρχείο του σχετικά με τα Βαλκάνια είναι τεράστιο και επεκτείνεται συνεχώς. Η δε όρεξη του να εξερευνήσει και να καταγράψει τα πάντα για την βαλκανική μας ενδοχώρα είναι κυριολεκτικά ακόρεστη. Ο Θόδωρος Καλέσης παρακολούθησε επί τρία χρόνια κινηματογραφικές σπουδές στην Ομάδα Παράλλαξη της Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια, επί τέσσερα χρόνια, σπούδασε κινηματογράφο στο Παρίσι. Έχει στο ενεργητικό του τη δημιουργία μιας σειράς βίντεοκλιπ για τα ροκ συγκροτήματα της Θεσσαλονίκης (Τρύπες, Ξύλινα Σπαθιά κ.α.), το 3ο βραβείο στο 5ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, το 2ο βραβείο στο 6ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και το 1ο βραβείο στο 4ο ecofilms της Ρόδου. Είναι ένας ακούραστος κινηματογραφιστής, που εκτός από θεωρητικές σπουδές διαθέτει και μια πολύ καλή τεχνική κατάρτιση πάνω στον κινηματογράφο. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ένας άνθρωπος που διακρίνεται για την εφευρετικότητα, την τάση του για πειραματισμούς και κυρίως για την αγάπη του γι’ αυτό που κάνει. Αν δεν τον είχε κερδίσει ο κινηματογράφος και η σκηνοθεσία, θα τον είχε κερδίσει σίγουρα η αρχιτεκτονική, για την οποία είχε παιδικό πάθος. Ο σαραντάχρονος Θόδωρος Καλέσης γεννήθηκε στο μεθοριακό χωριό Άνω Πόρροια των Σερρών αλλά από μικρός ζει και δημιουργεί στη Θεσσαλονίκη, την πραγματική «μητρόπολη των Βαλκανίων». Τα τελευταία χρόνια και χάρη στην τηλεοπτική σειρά Balkan Express ο Θόδωρος έχει αποκτήσει ένα τρελό πάθος, σχεδόν εμμονή, για την ομιχλώδη βαλκανική μας ενδοχώρα. Γι’ αυτό και η παρακάτω συνέντευξη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σ’ ένα τεύχος που είναι αφιερωμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου στα Βαλκάνια…

Θόδωρε πως ξεκίνησε το ενδιαφέρον σου για τα Βαλκάνια; Από παιδική ηλικία, από τότε που άρχισα να αντιλαμβάνομαι τη γεωγραφία και συνειδητοποίησα τη θέση μου στον χάρτη. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην συνοριακή γραμμή μεταξύ FYROM, Βουλγαρίας και Ελλάδας. Το ενδιαφέρον στην αρχή ήταν η περιέργεια, τι υπάρχει άραγε πίσω από το βουνό εκεί που θεωρητικά σταματούσε ένας κόσμος και ξεκινούσε ένας καινούργιος; Γιατί πιστεύεις πως οι Έλληνες θα πρέπει να ενδιαφέρονται για τα Βαλκάνια; Τι είναι αυτό που μας τραβά και τι μας απωθεί σχετικά με τα Βαλκάνια; Στα Βαλκάνια απλώνεται το γενεαλογικό μας δέντρο. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού μας, μια ζωτική ενδοχώρα, η γειτονιά μας και οφείλουμε να γνωρίζουμε την ανθρωπογεωγραφία της. Αυτό που μας τραβάει είναι παράλληλα και αυτό που μας απωθεί σχετικά με τα Βαλκάνια και έχει να κάνει με τις μνήμες. Η αγάπη και το μίσος συνυπάρχουν σαν μια οντότητα καθώς και πολλά άλλα αντιφατικά στοιχεία. Αυτά είναι τα Βαλκάνια. Πρέπει να αισθανόμαστε ή όχι περήφανοι που ζούμε στα Βαλκάνια; Αυτό που πρέπει να αισθανόμαστε σίγουρα, είναι τυχεροί. Είμαστε κληρονόμοι ανεκτίμητων αξιών. Κάτω από τα πόδια μας υπάρχει πλούσιο πολιτιστικό και ιστορικό υπεδάφος. Για πολλούς αιώνες οι διαφορετικοί πολιτισμοί με πολύ μόχθο εμπλουτίσαν τον τόπο με πολλά πολιτιστικά στοιχεία. Έχουμε αρκετές πρώτες ύλες και τεχνογνωσία για να συνεχίζουμε να προσφέρουμε στο υπόλοιπο κόσμο. Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη «Βαλκανική Ταυτότητα», που μας χαρακτηρίζει και μας διακρίνει από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους; Η συνύπαρξη μεταξύ των βαλκανικών λαών είχε ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή πολλών στοιχείων. Αυτή η διαδικασία δημιούργησε θα λέγαμε μια κοινή ταυτότητα. Αυτή η ταυτότητα αφορά περισσότερο την καθημερινή ζωή και τον ψυχισμό μας. Από κει και πέρα υπάρχουν και αρκετά πράγματα που μας χωρίζουν και μας διαφοροποιούν εντελώς από τους γείτονές μας. Πάντως η έννοια της ταυτότητας στα Βαλκάνια είναι κάτι πολύ καθοριστικό, ισχυρό και μερικές φορές ζητούμενο.

Η εκπομπή σου Balkan Express της ΕΤ-3 μετράει ήδη πέντε χρόνια ζωής και χαρακτηρίζεται επιτυχημένη. Τι είναι αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει και που οφείλεται η επιτυχία της; Είναι θα λέγαμε μια υβριδική φόρμα μεταξύ ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικής ενημερωτικής εκπομπής. Αυτό που προσπαθούμε εμείς σαν ομάδα κινηματογραφιστών και αρέσει από ό,τι φαίνεται στο κοινό, είναι να αποδώσουμε την πραγματικότητα με κινηματογραφική ματιά. Αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους σαν πρωταγωνιστές, ακολουθούμε τις ιστορίες τους και η εικόνα έχει πάντα τον πρώτο λόγο για μας, γιατί αλλιώς θα γράφαμε βιβλία… Σύντομα θα προβληθεί από την κρατική τηλεόραση η σειρά 24 επεισοδίων με τίτλο «Η Γειτονιά μας τα Βαλκάνια». Τι το καινούργιο θα παρουσιάσει σε σχέση με τα Βαλκάνια και ποια είναι η διαφορά της σε σχέση με το Balkan Express; «Η Γειτονιά μας τα Βαλκάνια» είναι μια αυτοτελή σειρά 24 επεισοδίων που προσπαθεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα των Βαλκανίων μετά την πρόσφατη αλλαγής σελίδας τους. Σκοπός της σειράς είναι να εισάγει τους θεατές στα βασικά θέματα και ερωτήματα και να τους δώσει κατευθύνσεις να ψάξουν πιο πέρα. Είναι ένα συνοπτικό ξεφύλλισμα σε μια πολύτομη εγκυκλοπαίδεια. Από την άλλη το Balkan Express είναι μα ατελείωτη εξερεύνηση σε μια terra incognita... Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια σε σχέση με τα Βαλκάνια; Ζώντας στην Θεσσαλονίκη για μένα τα Βαλκάνια αποτελούν μια νέα γεωγραφία που προσφέρει δυναμικές και πλεονεκτήματα για όσους στρέφουν το βλέμμα τους στο βορά. Θα ήθελα να γίνουν συνεργασίες και συμπαραγωγές με τις βαλκανικές χώρες και τα έργα μας να έχουν ένα πιο ευρύτερο κοινό. Τι θα συμβούλευες στους τηλεθεατές των εκπομπών σου που επιθυμούν τα επισκεφτούν τα πραγματικά Βαλκάνια; Θα τους παρότρυνα να ταξιδέψουν χωρίς κανένα φόβο και αναστολή. Τα Βαλκάνια είναι ταξιδιωτικός προορισμός που προσφέρει πολλά αξιοθέατα, ομορφιές και πολιτιστικό πλούτο. Αυτό όμως που τον κάνει ξεχωριστό και μοναδικό είναι οι άνθρωποι. Αξίζει να τους γνωρίσει κάνεις, να ζήσει καταστάσεις και εμπειρίες που σίγουρα θα τον οδηγήσουν να αναθεωρήσει πολλές στερεότυπες απόψεις.

19

>> βαλκάνια

Στην πόλη Σρέμσκι Κάρλοβτσκι (δίπλα στο Νόβι Σαντ) της Σερβίας τερματίζει το νοσταλγικό δρομολόγιο του το παλιό τρένο «Ρομάντικα». Το τρένο ξεκινά κάποιες μέρες του χρόνου από το Βελιγράδι, φορτωμένο με δεκάδες φίλους των νοσταλγικών καρβουνιάρικων διαδρομών. Η υποδοχή στο σταθμό γίνεται με την πατροπαράδοτη σερβική προσφορά ψωμιού και αλατιού στους ταξιδιώτες.

Γράφει ο Δάνος Δανιηλίδης danospress@gmail.com

Η δικιά μου Γιουγκοσλαβία Στα όρια της τέως Γιουγκοσλαβίας συνοψίζεται όλη η ουσία της βαλκανικής ψυχής Γεννήθηκα το 1970. Μια δεκαετία κατά την οποία το ταξίδι στο εξωτερικό ήταν μια ψιλοεξωτική και ολίγον άπιαστη υπόθεση. Το αεροπλάνο ήταν σπάνια επιλογή. Οι σχετικά λίγοι ταξιδευτές μετακινούνταν κυρίως με λεωφορείο. Ανάμεσά τους και οι γονείς μου, οι οποίοι με εισήγαγαν στη μυσταγωγία της απόδρασης όταν ήμουν ενός χρονών: με πούλμαν στην Κωνσταντινούπολη. Και η συνέχεια ήταν με πούλμαν, σχεδόν εξολοκλήρου στα Βαλκάνια. Τη μια στο χιονοδρομικό «Καπέλο του Παπά» (Πόποβα Σάπκα) στη βορειοδυτική ΠΓΔΜ, με τα εξωτικά για την ελληνική πραγματικότητα κλειστά τελεφερίκ. Την άλλη στο χιονοδρομικό της Μπρεζόβιτσα στο Κόσοβο, όπου φτάσαμε μεσάνυχτα με χιονοθύελλα και επειδή το πούλμαν δεν μπορούσε να ανέβει την τελευταία μεγάλη στροφή, επιβιβαστήκαμε στη… θερινή καρότσα ενός ρατράκ (τα γνωστά ερπυστριοφόρα οχήματα των χιονοδρομικών). Την παρά άλλη βρεθήκαμε στο Κοπαόνικ, το μεγαλύτερο χιονοδρομικό της Σερβίας, με τα πυκνά δάση και τα δεκάδες χιλιόμετρα πιστών. Αρκετά χρόνια αργότερα, στα 15 μου, με συμμαθητές και 1500 δραχμές εισιτήριο ξεκινούσαμε με το πρακτορείο Appia Tours (δεν υπάρχει σήμερα) από την Παναγία Χαλκέων για ημερήσια εκδρομή στην πόλη των Σκοπίων. Η εκδρομή είχε δύο φιλόδοξους στόχους: αγορά… μπανανών (τις δεκαετίες ‘70 και ‘80 απαγορεύονταν η εισαγωγή τους στην Ελλάδα, ώστε να καταναλώνουμε τις μικρές κρητικές μπανάνες, ενώ στα φτωχά Σκόπια αυτές περίσσευαν…) και αθλητικών ειδών από το διώροφο εμπορικό κέντρο της πόλης. Θυμάμαι τις δυο μεσήλικες συνταξιδιώτισσες μας που κουβαλούσαν…

40-50 σετ περιποίησης, τα οποία έγιναν… ανάρπαστα άμα τη αφίξει μας στο πάρκινγκ, από την εκεί αναμένουσα εναγωνίως πελατεία τους. Το 1978 οικογενειακώς με τρένο διασχίσαμε όλη την τέως Γιουγκοσλαβία με προορισμό την Αυστρία. Το βράδυ οι γονείς μας κοιμόταν με βάρδιες, αφού Γιουγκοσλάβοι πορτοφολάδες ανέβαιναν στο τρένο από ένα σταθμό ξάφριζαν μερικούς επιβάτες και κατέβαιναν στον επόμενο σταθμό, πάντα με την ανοχή των ντόπιων σιδηροδρομικών (μετά από πολλές διαμαρτυρίες Ελλήνων αποφασίστηκε τα τρένα να περνούνε «σφραγισμένα» από τη Γιουγκοσλαβία). Από την εποχή εκείνη των άδειων καταστημάτων, με την πανταχού παρούσα εικόνα

20

του Τίτο και των αδιάφορων πωλητών, της ακραίας φτώχειας που έκανε τον δυτικό τουρίστα να ξεχωρίζει χτυπητά από τους ντόπιους, των διεφθαρμένων τροχονόμων και του πολύ κακού οδικού δικτύου, έχουν αλλάξει πολλά. Καταρχήν η Γιουγκοσλαβία ως κρατική οντότητα δεν υφίσταται, μετά από αιματηρούς αδελφοκτόνους πολέμους (τα αίτια της διάλυσης αποτελούν ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο που δεν θα ανοίξω εδώ). Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλές θετικές εξελίξεις. Τα σύνορα άνοιξαν ακόμη περισσότερο και επιτέλους καταργήθηκε πέρσι και η αμαρτωλή βίζα για Σέρβους, Μαυροβούνιους και Σκοπιανούς (από την οποία πλούτισαν σε προκλητικό βαθμό δεκάδες διπλωματικά κομματόσκυλα, στερώντας χρήματα από τον ελληνικό τουρισμό, στρέφοντας τους γείτονες μας σε άλλους –ελεύθερους βίζας- προορισμούς).

Στην ΠΓΔΜ

Από τη Θεσσαλονίκη μέσω Ευζώνων σε 1,5 ώρα βρέθηκα στο καινούριο χιονοδρομικό του Κόζουφ (η οροσειρά της Γευγελής). Σε τρεις ώρες βρέθηκα τον Οκτώβριο στο φεστιβάλ τζαζ των Σκοπίων, ανάμεσα σε 2000 ντόπιους φίλους της τζαζ. Στην πρωτεύουσα της ΠΓΔΜ μου αρέσει να περιδιαβαίνω τα τζαμιά και τους ορθόδοξους ναούς, την παλιά τουρκική συνοικία με το ανατολίτικο χρώμα, την πολύχρωμη αγορά φρούτων και λαχανικών, μα και την πολύβουη αγορά εργαλείων και σιδηρικών. Σε τρεις ώρες, πλέον, βρίσκομαι από τη Θεσσαλονίκη στη Μπίτολα (Μοναστήρι) των εξαίσιων αρχοντικών (με τα 200 διασωζόμενα πιάνο με ουρά) του πεζοδρομημένου σιρόκ σοκάκ (τον πεζόδρομο ανακαίνισε Ιταλός που μένει στη Θεσσαλονίκη), του πολύβουου παζαριού και των αενάως κρεμάμενων πιπεριών που στεγνώνουν σε τοίχους και μπαλκόνια. Στη λίμνη Οχρίδα τρώω φρεσκότατο

Λίμνη Σκόδρα, επί Μαυροβουνιακού εδάφους, στα σύνορα ΜαυροβουνίουΑλβανίας. Η Σερβίδα μοναχή λίγο αργότερα μας μετέφερε με τη βάρκα της στο γυναικείο μοναστήρι που βρίσκεται σε ένα από τα νησιά της λίμνης.

κυπρίνο, με θέα τις βυζαντινές εκκλησίες της πόλης και το απέναντι Πογραδέτς της Αλβανίας. Στα σκοπιανοβουλγαρικά σύνορα ανακάλυψα μια γαλήνια δασωμένη περιοχή με τη λίμνη του Μπέροβο, και επιστρέφοντας μεταξύ Στρώμνιτσας-Δοϊράνης άφησα ένα λουλούδι στο ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο των 117 θαμμένων -με «θέα» την Ελλάδα- μαχητών.

Στη Σερβία

Έμαθα να ανηφορίζω και βορειότερα, όμως, περνώντας τα σκοπιανοσερβικά σύνορα στην κοιλάδα του Πρέσεβο. Η πρώτη στάση ξεκούρασης στη Σερβία παραδοσιακά πραγματοποιείται στα κατάφυτα στενά του Πρεντέγιανε, για σπιτικό γιαούρτι και χειροποίητο ψωμάκι. Μετά τα στενά ο δρόμος γίνεται αυτοκινητόδρομος, διασχίζοντας την πεδιάδα της αρχαίας Ναϊσούς (σημερινού Νις), γενέτειρας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Στο Νις με το πλωτό καφέ να δεσπόζει πάνω στον γαλήνιο ποταμό Νίσαβα, με θέα το εκτεταμένο πάρκο, τα τείχη και τις αρχαιότητες, παίρνω μια πρώτη δόση από τον… σερβικό γυναικείο σωματότυπο, τον οποίο θα συναντήσω σε ακόμη καλύτερη εκδοχή λίγο βορειότερα, στη Λευκή Πόλη (=Βελιγράδι). Και αν παλιά περνούσαμε τράνζιτ από εδώ, γνωρίζοντας μόνο τα μουντά προάστιά του με τις τεράστιες εργατικές κατοικίες, σήμερα η πόλη αποτελεί προορισμό από μόνη της. Για το ιστορικό της κέντρο, με τον γουστόζικο κεντροευρωπαϊκού αέρα και αρχιτεκτονικής πεζόδρομο Κνεζ Μιχαήλοβα (με την εξαίσια περαντζάδα καλλίγραμμων καλλονών), τα δικά τους Λαδάδικα (την μποέμικη γειτονιά Σκαντάρλιγια με τις ταβέρνες, τους μουσι-

κούς και τις γκαλερί), το εκτεταμένο πάρκοκάστρο Καλεμέγκνταν με το υπέροχο ηλιοβασίλεμα στη συμβολή των ποταμών Δούναβη και Σάββα, τους υπαίθριους μουσικούς και τους γηραιούς σκακιστές στα παγκάκια. Αυτό είναι το τουριστικό Βελιγράδι. Δίπλα σε αυτό συνυπάρχει μια εναλλακτική πόλη, με λάϊβ μπαράκια, ανατρεπτική τέχνη και βαλκανικά, θεότρελλα βράδια με χάλκινα στα πλωτά μπαράκια στο ποτάμι. Μια ώρα δρόμο βορειότερα ηρεμώ στο ευγενικό Νόβι Σαντ, που απλά θυμίζει Βιέννη. Στη μικρή γειτονική κωμόπολη του Σρέμσκι Κάρλοβτσι, ένα φθινοπωρινό πρωινό έκπληκτοι είδαμε τους ντόπιους να υποδέχονται με μουσικές, χορούς και -κατά το έθιμο της υποδοχήςψωμί και αλάτι- το ρετρό τρένο «Ρομάντικα» από το Βελιγράδι. Λίγο μετά ο καλός μας σέρβος φίλος Πέρα, μας πήγε σε ένα παραδουνάβιο ταβερνάκι για ψαρόσουπα και υπέροχα ψαρικά. Την επόμενη μέρα θα παίρναμε μια δυνατή γεύση από την οροσειρά και το εθνικό πάρκο της Φρούσκα Γκόρα, που ξεκινά από το Νόβι Σαντ και φτάνει μέχρι τα Σερβοκροατικά σύνορα. Μια ευλογημένη περιοχή, με 17 διάσπαρτα μοναστήρια, δάση, υποδομές άθλησης, μονοπάτια και μπάρμπεκιου, όπου η πλεσκαβίτσα (μπιφτέκι) και το τσεβάπτσιτσι (σουτζουκάκια) παίρνουν και δίνουν τα Σαββατοκύριακα από οικογένειες και παρέες. Αυτές είναι μερικές μόνο εικόνες της Σερβίας.

Στην Κροατία

Πρώτη στάση στο έμπα από τη Σερβία για την Κροατία μου αρέσει να κάνω σε ένα ιδιόρρυθμο βενζινάδικο, όπου δυο κοπελιές ταυτόχρονα σκαρφαλώνουν στο μπαρμπρίζ

Μην ξεχνάς (Don’t forget) γράφει η πλάκα δίπλα στο παραποτάμιο καλντερίμι της πόλης Μόσταρ της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, με προφανή αναφορά στο αιματοκύλισμα του ’90.

21

>> βαλκάνια

Ένα από τα τελευταία… πρωτευουσιάνικα θρυλικά Ζάσταβα! (Βελιγράδι, Σερβία).

Η Μαύρη Λίμνη (τσέρνο γέζερο) στο εθνικό πάρκο Ντούρμιτορ του Μαυροβουνίου υποβάλλει τον επισκέπτη με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά της. κάνοντας το λαμπίκο σε δευτερόλεπτα. Ο δρόμος για το Ζάγκρεμπ είναι λίγο πολύ ευθεία. Δεν ξεχνώ την «επεισοδιακή» πρώτη μου άφιξη –μεσάνυχτα- στο Ζάγκρεμπ, όπου ψάχνοντας την είσοδο του ξενοδοχείου κατέληξα να καβαλώ με το αυτοκίνητο την κεντρική πεζοδρομημένη πλατεία της πόλης! Μιας πόλης όπου το άρωμα της δύσης είναι σαφώς εντονότερο από αυτό της ανατολής. Μέσω Αλβανίας και Μαυροβουνίου βρέθηκα

το 2008 στην άλλη άκρη της Κροατίας, στην ανεμοδαρμένη καστροπολιτεία του Ντουμπρόβνικ και λίγο βορειότερα στην παιχνιδιάρα χερσόνησο του Πέλγεσακ με τα οινοποιεία και τις περίφημες ψαροταβέρνες με οστρακοειδή του χωριού Στον. Οι Δαλματικές ακτές σε γοητεύουν σε κάθε στροφή του δρόμου, σε κάθε κολπίσκο, με την τουριστική βιομηχανία σε όλη την Κροατία να λειτουργεί άψογα. Από κάθε άποψη εδώ η αίσθηση των Βαλκα-

νίων είναι σαφώς λιγότερο έντονη από τη Σερβία, τα Σκόπια, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

παρόν- οδικό δίκτυο και τα πολλά σκουπίδια δε θυμίζουν σε τίποτα τη γειτονική Κροατία.

Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη

Στη Σλοβενία

Μια Βοσνία-Ερζεγοβίνη η οποία αποτέλεσε και τη μεγαλύτερη έκπληξη των Βαλκανικών αναζητήσεων μας: πληθωρική φύση με τους ποταμούς Νερέτβα και Ντρίνα να δίνουν ζωή με την ορμή τους και το τιρκουάζ χρώμα τους στις κατάφυτες χαράδρες και τις διαδοχικές οροσειρές. Το πολυπολιτισμικό Σαράγιεβο, η επονομαζόμενη «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», με πρωταρχικά οθωμανική κληρονομιά, αλλά και ορθόδοξη, καθολική και εβραϊκή μνημειακή παρουσία, δεν αφήνει κανέναν επισκέπτη αδιάφορο. Πληθωρική ανατολίτικη γαστρονομία, υπέροχες αντίκες (γεμίσαμε όλο το πορτ-μπαγάζ!), ένας όμορφος νεανικός κόσμος που δείχνει να ζει το κάθε του λεπτό (έχοντας πρόσφατα «φλερτάρει» με το θάνατο) και δυστυχώς πολλά νεκροταφεία από το πρόσφατο ζοφερό παρελθόν της πόλης. Το Μόσταρ, δυο ώρες νοτιότερα, αν και γοητευτικό για τον τουρίστα, με τον ποταμό Νερέτβα και την αναστυλωμένη Στάρι Μοστ (παλιά γέφυρα), παραμένει βαθιά διαιρεμένο για κάποιον που διαθέτει μια πιο διεισδυτική ματιά.

Στο Μαυροβούνιο

Στο Μαυροβούνιο των μόλις 13.938τ. χλμ. και των 800.000 κατοίκων, το ενδιαφέρον των επισκεπτών εστιάζεται κατά κόρον στα 293χλμ. ακτογραμμής. Οι μεσαιωνικές πολιτείες (μπαίνοντας από την Κροατία: Χέρσεγκ Νόβι, Πέραστ, Κότορ, Μπούντβα), με το βάθους 28χλμ. – ας πούμε- φιορδ Μπόκα Κότορσκα, όπου οι διαδοχικές οροσειρές καταλήγουν απότομα μέχρι τη θάλασσα, χωρίς την ενδιάμεση ύπαρξη γης, δημιουργούν ένα από τα πλέον ασυνήθιστα τοπία της βαλκανικής γειτονιάς μας. Αξίζει, όμως, να αφιερώσει κανείς χρόνο και στα ορεινά της χώρας, όπου συναντήσαμε τα εθνικά πάρκα Μπιογκράντσκα και Ντούρμιτορ, με λίμνες, ποτάμια και μοντέρνα χιονοδρομικά κέντρα. Το μέτριο –προς το

22

Άφησα για το τέλος το βορειότερο κομμάτι της πρώην Γιουγκοσλαβίας, τη σημερινή Σλοβενία. Η παραμυθοχώρα αυτή μας ξετρέλανε. Όχι με τη βαλκανική ψυχή των 2εκ. κατοίκων της που δεν έχει (οι άνθρωποι είναι καθαρόαιμοι κεντροευρωπαίοι, θα έλεγα Αυστριακοί), αλλά με τα ονειρικά φυσικά τοπία της (π.χ. λίμνες Μπλεντ και Μπόχινι, εθνικό πάρκο Τριγκλάβ, αλπικό πέρασμα Βρσιτς, χειμερινό θέρετρο Κράνισκα Γκόρα, σπήλαια Σκότσιαν, Ποστόνια και άλλα 898!), την απόλυτα ανθρώπινη και περπατήσιμη πρωτεύουσα Λιουμπλιάνα, αλλά και τις μεσαιωνικές παραθαλάσσιες πολιτείες Πίραν, Ίζολα και Κόπερ/Καποδίστρια (εδώ γεννήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας!). Σεβασμός για το περιβάλλον, ο οποίος αποκτήθηκε από την καλώς εννοούμενη επαφή μαζί του (νέοι και γέροι, αρτιμελείς και μη, όλοι ασχολούνται με μια υπαίθρια ασχολία, τη θερινή περίοδο και όχι μόνο).

Πρώην Γιουγκοσλαβίας επιμύθιον

Εν κατακλείδι θα έλεγα πως η πρώην Γιουγκοσλαβία, μια χώρα που ξεκινούσε από τους Ευζώνους και τελείωνε λίγο πριν την ιταλική Τεργέστη και το αυστριακό Γκρατς, είναι μια από τις πλέον πληθωρικές περιοχές της ηπείρου μας, τόσο ως προς το φυσικό και δομημένο περιβάλλον της, όσο και ως προς την ανθρωπογεωγραφία, τις παραδόσεις τα ήθη και τα έθιμα. Θεωρήστε τους εαυτούς σας τυχερούς που ζείτε δίπλα στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Πάρτε το αυτοκίνητό σας και εξερευνήστε την τμηματικά, με ανοιχτά μάτια και μυαλό. Πιστεύω πως θα νιώσετε πολύ περισσότερη εκτίμηση για την παρεξηγημένη βαλκανική γειτονιά μας και τον πλούτο που αυτή κρύβει. Υστερόγραφο: για κάθε ταξιδιωτική απορία ή πληροφορία μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

γράφει ο

Γιάννης Μητσόπουλος Μουσικός - Διευθύνων Σύμβουλος Ωδείου Βορείου Ελλάδος

Η

Βαλκανική λαϊκή μουσική είχε επηρεαστεί από την ανάμειξη των βαλκανικών εθνοτήτων κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Περιλαμβάνει τη μουσική της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, της Κροατίας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, του Μαυροβουνίου, της Σερβίας, της Σλοβενίας, της Fyrom, της Αλβανίας, της Τουρκίας, των ιστορικών κρατών της Γιουγκοσλαβίας και του Μαυροβουνίου και της Θράκης. Κάποια ακούσματα χαρακτηρίζονται από περίπλοκο ρυθμό. Για ένα σημαντικό μέρος του συνόλου των Βαλκανικών κρατών, υφίσταται η μουσική της τοπικής Roma που είναι εθνική μειονότητα νομαδικού χαρακτήρα. Οι ρίζες της βαλκανικής μουσικής προέρχονται από αρκετούς παράγοντες που συνετέλεσαν στην ποικιλομορφία των ακουσμάτων όσον αφορά τις μελωδίες και τα όργανα που χρησιμοποιούνταν, στη διάδοση μεταξύ των λαών και στην εξέλιξη από τα παλαιότερα έως τα νεότερα χρόνια της ιστορίας: Οι νομάδες Rom, παραδείγματος χάριν, απλώθηκαν σε διάφορα μέρη των Βαλκανίων και σε σύντομο χρονικό διάστημα αφομοίωσαν ποικίλες μουσικές παραδόσεις, μεταλλάσσοντας και αναμειγνύοντας αυτές τις παραδόσεις μεταξύ τους. Επίσης, για πολλούς αιώνες το Βυζάντιο, οι Οθωμανοί και οι Τούρκοι, που ήταν ανέκαθεν κυρίαρχοι από πολιτικής και οικονομικής άποψης, άφησαν βαθιά και σημαντικά μουσικά ίχνη. Σημαντικό ρόλο επίσης είχαν οι Βαλκανικοί λαοί, με την έντονα αφομοιωτική τους μουσική κουλτούρα που υιοθέτησαν μέσα στην παράδοσή τους κατά τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια διαδεδομένα όργανα όπως το κλαρινέτο, το ακορντεόν, το βιολί, το κοντραμπάσο, την

Βαλκανική Mουσική κιθάρα, το μαντολίνο. Γι’ αυτήν την εξέλιξη, πάλι συναντάμε τους νομάδες Rom, στους οποίους οφείλεται το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης. Αυτή η υιοθέτηση, οδήγησε στη διαμόρφωση μιας πλούσιας αστικής μουσικής κουλτούρας τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια και δημιούργησε μια αστική μουσική παράδοση που εξαπλώθηκε σε όλα τα Βαλκάνια με μικρές αποχρώσεις. Στην Ελλάδα, είναι τα λεγόμενα «Ρεμπέτικα» τραγούδια που συμπίπτουν με την περίοδο της ανταλλαγής πληθυσμών και τα «Λαϊκά», που μπορούν να θεωρηθούν ως σύγχρονη αστική παραδοσιακή μουσική.

Για να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά της βαλκανικής μουσικής, θα πρέπει να διαχωρίσουμε καταρχήν τη Βαλκανική μουσική από την Τουρκική «Rumeli» μουσική ως προς τη σύλληψή τους. (Rumeli είναι το όνομα που χρησιμοποιείται στα τουρκικά, για τις περιοχές των Βαλκανίων, κατοικημένων από Τούρκους). Αναμφισβήτητα, η Βαλκανική μουσική είναι ένα τεράστιο μόρφωμα που αγκαλιάζει τα μουσικά ιδιώματα πολλών λαών και μικρών εθνικών

ομάδων καθώς και της Τουρκικής Rumeli μουσικής. Η Βαλκανική μουσική είναι μια μουσική παράδοση εύκολα αναγνωρίσιμη μέσα σ’ όλα τα είδη της μουσικής του κόσμου. Επίσης, είναι μια παράδοση με πολύ ξεκάθαρα και εύκολα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά ως προς τις μελωδίες και την ερμηνεία τους. Σε πολύ γενικές γραμμές, η βαλκανική μουσική οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραδόσεων: Της σλαβικής παράδοσης (προχριστιανικών χρόνων), της Βυζαντινής και της Οθωμανικής. Χιλιάδες χρόνια μεταναστεύσεων από ανατολή σε δύση και από δύση σε ανατολή μέσα στο Βαλκανικό χώρο, οδήγησαν σε μια πολύ ιδιόμορφη κατανομή πληθυσμού ως αποτέλεσμα μείξης διαφορετικών λαών. Έτσι, δημιουργήθηκαν ποικίλα μουσικά μορφώματα. Οι μουσικοί Rom, που μετανάστευσαν από την Ινδία στην Ανατολία και μετά από την Ανατολία στα Βαλκάνια μετά το 14ο αιώνα, έμαθαν πολύ σύντομα τη μουσική διαφόρων λαών, με τη μουσική της Ανατολίας ως βάση. Ο νομαδικός τρόπος της ζωής τους συνέβαλε στο να διαδώσουν ό,τι γνώριζαν σε κάθε γωνιά των Βαλκανίων. Βεβαίως, κατά καιρούς η μετανάστευσή τους γινόταν και από τη δύση προς την ανατολή και έτσι έφεραν μαζί τους για παράδειγμα την τσιγγάνικη μελωδία στην Ανατολία. Το αποτέλεσμα της αυθεντικής αλληλεπίδρασης μεταξύ της Σλαβικής παράδοσης, της Ελληνικής παράδοσης (με παγανιστικά χαρακτηριστικά) και των χρωμάτων της Ανατολίας (Βυζαντινών και Οθωμανικών), ήταν η διαμόρφωση μιας πλούσιας μουσικής συσσώρευσης, που σήμερα ονομάζεται Βαλκανική μουσική.

23

>> βαλκάνια

Αποκλειστική συνέντευξη στη Μίλιτσα Κοσάνοβιτς

Εμίρ Κουστουρίτσα ο «μάγος» του βαλκανικού κινηματογράφου Έμιρ, ορισμένες από τις ταινίες σου αναφέρονται στον Εμφύλιο Πόλεμο που έπληξε πρόσφατα την πρώην ενιαία Γιουγκοσλαβία. Ποια είναι η γνώμη σου γι’ αυτόν τον άθλιο πόλεμο; Αυτός ο πόλεμος ήταν στην ουσία ένας πόλεμος όπως κάθε άλλος, με τη διαφορά ότι εμείς για πρώτη φορά, δυστυχώς, γίναμε γνωστοί παγκοσμίως. Για τους άλλους πολέμους που κάναμε τα τελευταία τριακόσια χρόνια ελάχιστα γνώριζε ο υπόλοιπος κόσμος. Και αυτόν τον πόλεμο δεν τον ξεκίνησαν οι Σέρβοι, έγιναν όμως ο «κακός λαός», κάτι το οποίο έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τα χαρακτηριστικά που αυτός ο λαός καλλιεργεί μέσα από την παράδοσή του. Η πλούσια σέρβικη πολιτι-

Σημαδεμένος από το Σεράγεβο

Ο Εμίρ Κουστουρίτσα γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1954 στο Σεράγεβο της Βοσνίας. Σπούδασε σκηνοθεσία στην Πράγα, όταν οι γονείς του αποφάσισαν να τον στείλουν να σπουδάσει κάπου μακριά από την πόλη του. Για τον εαυτό του κάποτε δήλωσε: «Είμαι ένας παγανιστής Σλάβος κι αυτό φαίνεται από όλες τις αντιφάσεις μου, από τις προσπάθειές μου να δω τον κόσμο ασπρόμαυρο, από το χιούμορ μου, από τις δικές μου απότομες αλλαγές διάθεσης, αλλά και από τη δική μου αντίληψη της Ιστορίας». Πιστεύει ότι το γεγονός ότι γεννήθηκε στο Σαράγιεβο είναι το πιο σημαντικό για την εξέλιξη της προσωπικής του ιστορίας. Το μαρτυρικό Σαράγιεβο ήταν όντως μια μοναδική πόλη, η οποία, όπως είπε κάποτε και ο Γιουγκοσλάβος νομπελίστας λογοτεχνίας Ίβο Άντριτς: «Σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο ενώνει τέσσερις ναούς: την καθολική εκκλησία, την ορθόδοξη εκκλησία, τη συναγωγή και το τζαμί. Έτσι ένα άτομο που θα βρισκόταν τα μεσάνυχτα στο Μπας Τσαρσί του Σεράγεβο θα μπορούσε να ακούσει τους ψαλμούς και των τεσσάρων θρησκειών»!

Π

άντοτε είχα την επιθυμία να συναντήσω τον Εμίρ Κουστουρίτσα, αυτόν τον μεγαλοφυή σκηνοθέτη και μάγο του σύγχρονου Βαλκανικού κινηματο-

γράφου. Η πολυπόθητη ευκαιρία εμφανίστηκε τον περα-

στική κληρονομιά, που προβάλλεται μέσα από τα βιβλία του νομπελίστα μας Ίβο Άντριτς, μέσα από τα βιβλία του Μέσα Σέλιμοβιτς, του Μίλος Τσερνιάνσκι, μέσα από την τεράστια επιστημονική συνεισφορά στην ανθρωπότητα

σμένο Αύγουστο στη Σερβία. Βρισκόμουν στο ξύλινο «χωριό του Κουστουρίτσα», στο καταπράσινο βουνό της Μόκρα Γκόρα. Το χωριό αυτό ήταν το όνειρο μιας πολυβραβευμένης μεγαλοφυΐας, που τελευταία συνεισφέρει στον παγκόσμιο πολιτισμό όχι μόνο φτιάχνοντας ταινίεςαριστουργήματα αλλά και δημιουργώντας διάφορα καλλιτεχνήματα. Δεν ήταν καθόλου τυχαία η απόφαση του Κουστουρίτσα, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και Πρέσβης

«Εδώ στη Σερβία μέσα σε πέντε μέρες συμβαίνουν τόσο πολλά, που μπορούν να σου αντικαταστήσουν τρία χρόνια ζωής στην Ελβετία!»

Πολιτισμού της UNICEF για τη Σερβία, να επιλέξει αυτό το μέρος για να φτιάξει τη μικρή του «πολιτεία» σε αρχιτεκτονικό στιλ μεσαιωνικού σλαβικού χωριού. Το «χωριό του Κουστουρίτσα» στη Μόκρα Γκόρα της ανατολικής Σερβίας περιλαμβάνει 22 σπίτια, ανάμεσά τους μια βιβλιοθήκη, γκαλερί, εκκλησία, κινηματογραφική αίθουσα με περίπου 100 θέσεις, μαζί με τη σχολή κινηματογράφου, το σπίτι του Κουστουρίτσα με πολλά δωμάτια, εστιατόριο, ζαχαροπλαστείο –πουθενά δεν σερβίρεται Coca Cola!– και πολλά μικρά σπίτια-καλύβες για τους καλεσμένους. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Βοσνία, σε ένα παραμυθένιο τοπίο φημισμένο για τα ιαματικά νερά του, για τον αέρα, για τη μαγική ομορφιά όπου συνυπάρχουν δέντρα και φυτά όλων των ειδών, ανάμεσα σε τρία μαγικά βουνά: Ζλάτιμπορ, Τάρα και Σάργκαν. Σ’ αυτό το ειδυλλιακό τόπο βρέθηκα με τον «μάγο» του Βαλκανικού κινηματογράφου και του πήρα συνέντευξη. Απολαύστε ένα κομμάτι αυτής της συνέντευξης, γιατί ήταν τόσο μεγάλη, που θα χρειαζόταν το μισό περιοδικό για να φιλοξενηθεί ολόκληρη…

24

του Νίκολα Τέσλα, του Μιχάιλο Πούπιν, από τους αθλητές μας, όπως ο Ντίβατς κ.ά. Από τον πολιτισμό μέχρι τον αθλητισμό και την επιστήμη οι Σέρβοι έχουν προσφέρει πολλά στην ανθρωπότητα… Και ξαφνικά έχουμε μια πολιτική και ιδεολογική πλατφόρμα που τα γύρισε όλα ανάποδα, φέρνοντας τα πάνω κάτω! Ποια είναι η γνώμη σου για τη σημερινή συντριπτική κυριαρχία του Χόλιγουντ στους κινηματογράφους; Ο σύγχρονος κινηματογράφος είναι στην ουσία ένα νέο Μ.Μ.Ε., που βρίσκεται κάτω από την επιρροή της τηλεόρασης και άλλων αισθητικών, οι οποίες τον επιταχύνουν, του δίνουν δυναμικές ιδιότητες, αλλά και του αφαιρούν την ποιότητα… Κάπου διάβασα ότι εντάσσετε τον εαυτό σας στους «παγκόσμιους συνωμότες-δημιουργούς ενάντια στην αποικιοποίηση του Χόλιγουντ». Είναι το Χόλιγουντ πραγματικά ένα πλανητικό ταμ-ταμ, ένας «Δούρειος Ίππος», που κατάφερε να αιχμαλωτίσει τη φαντασία μας και να σχηματίσει τους ήρωές μας και τους εφιάλτες μας; Το Χόλιγουντ των δεκαετιών του 1930 και του 1940 ήταν και το δικό μου πρότυπο, όταν στην Ιστορία της Τέχνης κατείχε σημαντική θέση, επειδή εξιδανίκευε τη

ζωή και μέσα σ’ αυτή την εξιδανίκευση έκανε ταυτόχρονα και την προπαγάνδα του αμερικανικού life style και του «Αμερικανικού Ονείρου». Το Χόλιγουντ μέσα από τον Κάπρα, τον Λούμπιτς και τους περισσότερους Ευρωπαίους σκηνοθέτες που κατέφυγαν εκεί ήταν ο άξονας αναφοράς. Όμως, παράλληλα με το Χόλιγουντ μεγάλωνε στην Αμερική και αυτό που λέγεται b-movies, που εγώ δεν αγαπούσα ποτέ ιδιαίτερα, αλλά που είχε σημαντική θέση τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Ταυτόχρονα, όμως, εμφανίστηκαν και οι καλλιτεχνικές ταινίες, που επικράτησαν μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970. Στην ουσία, μέχρι που ήρθε ο Ρέιγκαν. Εδώ υπάρχει ένας παραλληλισμός και είναι φοβερός: Η εμφάνιση του Ρέιγκαν έφερε στην Αμερική εκείνο που ονόμαζαν «Black Movie of the East Coast» και τις ταινίες, όπως ήταν ο Ταξιτζής κτλ. Τότε εμφανίζονται ο Σπίλμπεργκ και ο Λούκας, κι έχουμε μια έκρηξη από κάτι καινούργιο, που λέγεται ταινία επιστημονικής φαντασίας… Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντισταθούμε σ’ αυτή την πολυεπίπεδη επέλαση του μαρκετίστικου Χόλιγουντ; Δυστυχώς εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε, επειδή η αρχή της παρουσίασης μιας χολιγουντιανής ταινίας βρίσκεται μέσα σε μια κεντρική ιδέα, που ενώνει τον Μπέκετ με την τηλεόραση και τη θρησκευτική λειτουργία: στον αριθμό των επαναλήψεων! Ας θυμηθούμε πως, όταν δημιουργήθηκε η εκκλησία, ορίστηκε ως καθήκον του πιστού να προσεύχεται τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα. Άρα ο άνθρωπος είναι μαθημένος να επαναλαμβάνει. Ο Σάμιουελ Μπέκετ δημιούργησε ολόκληρη ποιητική πάνω στο νόμο της assonance (στη συνήχηση). Η σύγχρονη ιδέα της προώθησης προϊόντων έχει να κάνει με εκατομμύρια επαναλήψεις, οπότε, όταν το σύστημα για το οποίο μιλάμε ενισχύεται, ο δημιουργός μένει μόνος. Ευτυχώς τίποτε σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι απόλυτο, εκτός από τον θάνατο, κι έτσι τυχαίνει και έχουμε στη Φινλανδία τον Καουριζμάκι, στην Ισπανία τον Αλμοδόβαρ, στην Αμερική τον Τζιμ Τζάρμους και όλους εκείνους δημιουργούς των ταινιών που, κατά τη γνώμη μου, θα φύγουν από αυτό τον κόσμο περισσότερο σαν τον Μπουνιούελ, ο οποίος στα εβδομήντα του ακόμη ήταν πνευματικά νέος κι έφτιαχνε καταπληκτικές ταινίες, και όχι σαν αυτούς που στα πενήντα τους πνίγονται ήδη στη δόξα και στο χρήμα και χάνουν εκείνο που λέγεται αγάπη για μυθοπλασία και φαντασία, που είναι και η κεντρική ιδέα του κινηματογράφου. Τον πόλεμο με το Χόλιγουντ δεν μπορούμε να τον κερδίσουμε, αλλά μπορούμε τουλάχιστον να κρατήσουμε το επίπεδο… Αλλά πολύ φιλοσοφώ εγώ! Ξέρετε εκείνοι τα βλέπουν τα πράγματα πολύ απλά: μέσα από την ιδέα της αγοράς, πόσο τοις εκατό

μερίδιο της αγοράς καταλαμβάνει μια ταινία. Αυτό είναι όλο… Ποια είναι η γνώμη σου για την περίφημη «αντισερβική συνωμοσία», την οποία επικαλούνται συχνά κάποιοι συμπατριώτες μας; Δεν πρόκειται για αντισερβική συνωμοσία, αλλά για σύγκρουση ζωνών επιρροής. Η Σερβία είναι σαν ένα σπίτι κτισμένο στη διασταύρωση, κι έτσι οι Σέρβοι έμαθαν να επαναστατούν και να πολεμούν. Όποιος περνούσε από αυτό τον δρόμο έριχνε κάτω αυτό το σπίτι. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ ότι δεν έχουμε στοιχεία με τα οποία μπορούμε να αποδείξουμε πως πρόκειται για αντισερβική συνωμοσία. Υπάρχει αυτή η γεωγραφική θέση ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή. Στη σερβική ιστορία υπάρχει ένα σημείο αμφισβήτησης, κι αυτό είναι η Εξέγερση της Ερζεγοβίνης (1876) κατά της Αυστροουγγαρίας. Είναι μια εξέγερση που την ενθάρρυναν οι Ρώσοι και έχει σχέση με την ιδέα του Πανσλαβισμού. Από την άλλη, υπάρχει η Δύση, που με τη βοήθεια των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών, δεν επέτρεπε την ιδέα του πανσλαβισμού να απλωθεί. Εδώ και 150 χρόνια, λοιπόν, η Δύση κτυπά έναν μικρό λαό, προκειμένου να ακυρώσει τον πανσλαβισμό... Ποιον από τους σύγχρονους στοχαστές εκτιμάς ιδιαίτερα; Τον Νόαμ Τσόμσκι. Είναι ο μοναδικός που ορίζει τη σύγχρονη ιστορία με μια απίστευτη ακρίβεια. Αλλά είναι επίσης απίστευτα ακριβής και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η δική του περιθωριοποίηση. Πρόκειται πάλι για την αγγλοσαξονική επιδεξιότητα. Κάποτε δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, στο Γέιλ, ενώ τώρα πολύ λίγο. Ευτυχώς γράφει και αφήνει πίσω του μεγάλο έργο. Αυτός ακόμη και τον Χέγκελ κατηγορεί για ρατσισμό, επειδή στο περιβόητο έργο του Φαινομενολογία του Πνεύματος, ο Χέγκελ λέει πως οι Σλάβοι δεν θα μπορούσαν να κάνουν ποτέ αυτά που έκαναν οι Γερμανοί! Για τον γνωστό Έλληνα σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο τι γνώμη έχεις; Ο Αγγελόπουλος; Αυτός γάβγιζε εναντίον μου στις αμερικανικές εφημερίδες, αλλά αυτά είναι τα κόμπλεξ των ανθρώπων αυτού του τύπου. Στο μεταξύ, αυτός είναι ένας πολύ ενδιαφέρων δημιουργός με ένα παράξενο προφίλ… Αυτός για τον εαυτό του μιλάει στο τρίτο πρόσωπο: Λέει «αυτός» εννοώντας τον Αγγελόπουλο, αλλά δεν μπορείς να τον παρεξηγήσεις γιατί έκανε το Τοπίο στην Ομίχλη, έκανε ταινίες μέσα από τις οποίες εγώ ανακάλυπτα τα μακρά κάδρα, τις ατμόσφαιρες κτλ. Το γεγονός ότι αυτός μιλάει εναντίον μου είναι λιγότερο σημαντικό. Και όπως θα έλεγε ένας δημιουργός από τον οποίο ο Μπρέγκοβιτς έκλεψε τους στοίχους «Όλα αυτά, αγαπημένη μου, θα σκεπαστούν κάποτε από χιόνια και καλάμια»… Υπάρχει κάποιος ζωντανός Έλληνας που αγαπάς ιδιαίτερα; Υπάρχει. Πρόκειται για τον άνθρωπο που με βοηθάει τα καλοκαίρια με το σκάφος μου στην Κέρκυρα. Λέγεται Θόδωρος Μπούκας και είναι εντελώς άγνωστος!

β α λτ ι ν οσ

σ ακε λ αριου

τρικαλιωτη

δ α ν ε λ ατ οσ

25

>> βαλκάνια

Guca! Το φαινόμενο Φεστιβάλ Έθνικ Μουσικής στη Γκούτσα (Guca)

εντυπώσεις – φωτό Αλέξης Αλαματίδης

T

o 8ήμερο που πέρασα το καλοκαίρι στη Σερβία, σηματοδοτήθηκε, εκτός των άλλων και από ένα πραγματικά ξεχωριστό γεγονός: την επίσκεψη στο (παγκοσμίου πλέον φήμης) φεστιβάλ έθνικ μουσικής στη Γκούτσα (Guca), ένα χωριό 2 περίπου χιλιάδων κατοίκων, 100 χλμ μακριά από το Βελιγράδι. Ίσως να ακούγεται κάπως «χαλαρό» το χωριό των 2000 κατοίκων κάπου στην ύπαιθρο της Σερβίας, αλλά όποιος έχει πάει (στην περίοδο του φεστιβάλ)... τον Κύριο είδε!! Οι άνθρωποι είναι απλά, τρελοί! (τρελαμένοι στην καθομιλούμενη). Αν ζούσαν στη Γερμανία ή στην Ελβετία, σίγουρο είναι ότι τουλάχιστον τους μισούς θα τους είχαν κλείσει σε «ιδρύματα». Το πρώτο «φεστιβάλ τρομπέτας» στην Γκούτσα (Guca) έγινε το 1961 στην αυλή της ορθόδοξης εκκλησίας, με συμμετοχή από 4 μπάντες, και ήταν μια ιδέα του δημοσιογράφου Μπλαγκόγιε Ραντιβόγιεβιτς (Blagoje Radivojević). Ένας συγγραφέας και μια τοπική εφημερίδα ήταν οι κύριοι «φορείς» που προώθησαν τότε την ιδέα και πραγματοποίησαν το φεστιβάλ πριν από 50 χρόνια. Με τα χρόνια άρχισε να ανεβαίνει η φήμη του φεστιβάλ (γεγονός καθόλου τυχαίο) και μαζί με τη φήμη εκσφενδονίστηκε και ο αριθμός των επισκεπτών. Πέρσι στις 4 μέρες του φεστιβάλ, οι επισκέπτες ξεπέρασαν τους 500.000(!), ενώ φέτος που υπήρχε και η επέτειος των 50 χρόνων και η διάρκειά του ήταν 10 μέρες, ο αριθμός των επισκεπτών ήταν τουλάχιστον 800.000! Ένα χωριό στη Σερβία, το οποίο μια φορά το χρόνο μεταμορφώνεται σε ομφαλό της παραδοσιακής σέρβικης και όχι μόνο μουσικής. Όλοι οι δρόμοι του χωριού μεταμορφώνονται σε μια απέραντη πίστα, με μικρά περίπτερα που πωλούν παραδοσιακά προϊόντα, φαγητό και φυσικά αλκοόλ (κυρίως μπύρα). Τουλάχιστον 30 ορχήστρες περιφέρονται στους δρόμους του χωριού, παίζοντας με τα χάλκινα πνευστά τους όργανα μουσικές, που τουλάχιστον στα αυτιά ενός Έλληνα ακούγονται γνώριμες. Οι ορχήστρες αυτές των οποίων τα μέλη είναι

26

κυρίως τσιγγάνοι, συναγωνίζονται η μια την άλλη, οι επισκέπτες έχουν δικαίωμα ψήφου και στο τέλος υπάρχει νικητής, ο οποίος αποκτά και δόξα αλλά και χρήμα! Αλλά όλα αυτά είναι δευτερεύουσας σημασίας για αυτόν που θα πάει στο φεστιβάλ της Γκούτσα. Ο Μίλος, φίλος Σέρβος, από το πρώτο κιόλας βράδυ μου στη Σερβία άρχισε να με «ψήνει» για να πάμε μαζί στο φεστιβάλ. Επηρεασμένος από τη Σλιβοβίτσα που πίναμε (έτσι ήταν και περισσότερο ο εαυτός του), μου εξήγησε με τον μοναδικό «θεατρικό» του τρόπο τι ακριβώς «εκφράζει» το φεστιβάλ: «... it represents the totally emptiness of Serbia, it’s joy and sadness in the same time, it’s our soul, if you don’t see Γκούτσα (Guca) you have never been in Serbia, if you don’t understand Γκούτσα (Guca) you don’t understand the Serbian people....» και άλλα τέτοια. Φυσικά δεν χρειάστηκε πολύ για να με πείσει και έτσι, μια Τετάρτη, μετά από 1,5 ώρα δρόμο από το χωριό Dici που μέναμε, βρεθήκαμε στη μαζί με τον Μίλος, το Γιώργο και τη Μίλιτσα στη Γκούτσα. Φτάσαμε βράδυ και το «πάρτι» ήδη είχε ανάψει για τα καλά. Η εικόνα που αντικρίσαμε δύσκολα περιγράφεται με το γραπτό λόγο (γι’ αυτό και όταν ο Μίλος μου περιέγραφε τη Γκούτσα πριν την επισκεφτούμε ήταν τόσο κινητικός!). Καταρχήν ο ενθουσιασμός που υπάρχει διάσπαρτος σε όλους τους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί είναι μεταδοτικός. Στην αρχή σκέφτηκα ότι μάλλον θα φταίνε τα χιλιάδες λίτρα μπύρας που καταναλώνονται από τον κόσμο, αλλά όσο πέρναγε η ώρα και εγώ... δεν έπινα (είχαμε κάνει συμφωνία με τα παιδιά πως θα οδηγούσα το αυτοκίνητο στην επιστροφή) όλο και περισσότερο ανέβαινε η διάθεση και το κέφι. Στο τέλος νομίζω πως ήμουν ο πιο «ανεβασμένος» στην παρέα, παρότι δεν είχα πιει σταγόνα αλκοόλ (μια και οι υπόλοιποι της παρέας είχαν κουραστεί και νύσταζαν). Ο ήχος της τρομπέτας σε διαπερνά και δεν «απευθύνεται» μόνο στα αυτιά του ακροατή. Ο ήχος από τα τύμπανα σαφώς σε ξεσηκώνει και μαζί με όλα τα πνευστά, σε πετυχαίνουν εκεί που δεν το περιμένεις: κάπου

βαθιά μέσα στην ψυχή σου υπάρχει ένας άλλος δέκτης που ενεργοποιείται και σε βάζει σε μια τροχιά διαφορετική. Κόσμος στους κατάμεστους δρόμους αγκαλιασμένοι να χορεύουν, Σέρβοι και ξένοι δεμένοι σε μια αγκαλιά, χόρευαν όλοι μαζί χωρίς σταματημό. Πληρώνεις 200 δηνάρια σε μια από τις περιπλανώμενες ορχήστρες (οι οποίες είναι καταπληκτικές) και αυτοί «παίζουν για σένα». Φυσικά και τριγύρω σου γίνεται χαμός, κόσμος χορεύει, τραγουδά, αγκαλιές, φιλιά, φωνές, γέλια, ενθουσιασμός, επικοινωνία και μια ατμόσφαιρα που σε διαπερνά. Φαγητό, με τις παραδοσιακές σέρβικες συνταγές υπάρχει κάθε 10 μέτρα, μικρά υπαίθρια μαγαζάκια που πωλούν σουβενίρ και ωραία αντικείμενα και μπύρα σε απίστευτες ποσότητες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά στους δρόμους της Γκούτσα, οι οποίοι κατακλύζονται για περίπου 20 ώρες την ημέρα από επισκέπτες. Οι ορχήστρες που περιφέρονται κάνουν τη διαφορά προσφέροντας μοναδικούς ήχους αλλά και εικόνα στην όλη ατμόσφαιρα. Και είναι εκρηκτική η ατμόσφαιρα! Σε επηρεάζει, πιστεύω πως ακόμη και τα κύτταρα μας παίρνουν το μήνυμα της Γκούτσα, τα τύμπανα και οι τρομπέτες φτάνουν μέσα σου σε μεγάλο βάθος, αναμοχλεύουν τη μουσική που έχεις μέσα σου, αυτούς τους αρχέτυπους ήχους που σου έδωσε ο Θεός. Και είναι «πρωτόγονοι» οι ήχοι στη Γκούτσα...

Αυτού του είδους τη μουσική, πήραν άνθρωποι σαν τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς (Goran Bregovic), ή τον Μάρκο Μάρκοβιτς (Marco Marcovic), την έβγαλαν έξω από τα σύνορα της Σερβίας και την ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο και αγαπήθηκε από πολλούς. Το ίδιο έκανε και ο Κουστουρίτσα. Δεν είναι τυχαίο ότι πέτυχαν, έχει κάτι αυτή η μουσική, εκπέμπει σε μαγικές συχνότητες, ίσως να είναι οι «ιδιοσυχνότητες» της ψυχής μας, για αυτό και αυτή η τεράστια έλξη προς αυτήν. Δεν είναι όμως μόνο η μουσική στη Γκούτσα που θα σε συνεπάρει. Είναι το όλο κλίμα, αυτή η «φορτισμένη» (με την καλή έννοια) ατμόσφαιρα, ο κόσμος, ο τόπος.... Μια φορά το χρόνο, τον μήνα Αύγουστο στο χωριό αυτό όλα αλλάζουν. Ονόματα όπως του Μπρέγκοβιτς ή του

Μάρκοβιτς μπορεί να ανήκουν στην ημερήσια διάταξη του φεστιβάλ, αλλά είναι οι απλοί επισκέπτες νομίζω που κάνουν τη διαφορά. Φύγαμε γύρω στις 5 το πρωί και εγώ έπρεπε να οδηγήσω τη διαδρομή πίσω για το Ντίτσι (Dici) που μέναμε. Η αστυνόμευση στην περιοχή του φεστιβάλ ήταν έξω από οτιδήποτε έχω ξανασυναντήσει σαν οδηγός. Σε μια απόσταση 10χλμ «έπεσα» πάνω σε 4 μπλόκα της αστυνομίας για αλκοτέστ! Και πραγματικά χάρηκα για αυτό!! Προσέχουν πολύ στη Σερβία την οδήγηση και είναι λογικό εφόσον ο κόσμος πίνει, δεν αστειεύεται... Οδηγούσα με τους 3 συντρόφους μου να κοιμούνται. Μια διαδρομή που πέρασε από το ξημέρωμα, με την χαρακτηριστική πρωινή ομίχλη της Σερβίας, σε έναν επαρχιακό δρόμο, που με

μετέφερε πολλά χρόνια πίσω, όταν διέσχιζα οδικώς τα 1200 χλμ της παλιάς ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, στο γνωστό για τους μετανάστες «Ελλάδα – Γερμανία». Νομίζω πως η Γκούτσα πράγματι είναι κάτι «βαλκανικό», κάτι που εκφράζει το πνεύμα της Σερβίας, αλλά και την ιδιοσυγκρασία των λαών που ζουν σε αυτό το κομμάτι της Ευρώπης. Όποιος πάει μια φορά, το μόνο σίγουρο είναι πως θα ξαναπάει. Μην το χάσετε, Αύγουστο γίνεται, κάθε χρόνο... Πληροφορίες για το φεστιβάλ υπάρχουν άπειρες στο ίντερνετ. Εγώ απλά σας μεταφέρω τη δική μου εμπειρία.

Ziveli!

27

>> κινηματογράφος

γράφει ο

Γιάννης Ν. Γκακίδης

Εμίρ Κουστουρίτσα:

Τσιγγάνικη ελαφρότητα κι βαλκανικό ευεραίσθητο θυμικό

Γ

28

άμος, υπό τη μουσική συνοδεία ενός όμορφου βαλς. Είναι η ώρα της συγχώρεσης αλλά όχι και της λήθης. Οι άνθρωποι ζούνε με τα επίχειρα των πράξεών τους. «Ο μπαμπάς έλειψε σε ταξίδι για δουλειές» δηλ. εξορία. Από την μικροψυχία του κουνιάδου του, για τα μάτια μιας γυναίκας, με πρόσχημα τη διαφωνία του στο καθεστώς του Τίτο, κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αυτό το βαλς θα μου μείνει στη μνήμη και θα το

έλθει η πρόσκληση από την άλλη πλευρά του ατλαντικού και ακριβέστερα από το Χόλιγουντ του ειρηνικού. Το «Arizona Dream» θα προσπαθήσει να παντρέψει Χόλιγουντ και Βαλκάνια. Όμως οι γάμοι εμπεριέχουν ρίσκο και συχνά διαλύονται. Όχι από τις καλύτερες του Βόσνιου. Το «Underground» (1995) θα έλθει για να συνεχίσει το ταξίδι του Κουστουρίτσα, μέσα από την Γιουγκοσλαβική πραγματικότητα της μεταπολεμικής περιόδου,

Γάτα» (1998), μια ιστορία των Τσιγγάνων πάλι που, όμως φροντίζει παρά τον κωμικό χαρακτήρα της να συμπεριλαμβάνει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της κοινωνικοπολιτικής Γιουγκοσλαβικής πραγματικότητας με σαφής προεκτάσεις στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Το 2004 θα διαπιστωθεί, πως «η ζωή», μετά την οδυνηρή πραγματικότητα του πολέμου στην Βοσνία και τον βομβαρδισμό της Σερβίας, «είναι ένα θαύμα». Το διαρκές ερώτημα

αναζητώ για καιρό, μέχρι να το ξανακούσω από τα ερτζιανά της ΝΕΤ. Ήταν η πρώτη μου επαφή με τον κινηματογραφικό κόσμο του Εμίρ Κουστουρίτσα. Τρία χρόνια αργότερα «Ο καιρός των Τσιγγάνων» (1988) θα έρθει για να συγκινήσει και να μείνει για πάντα στις μνήμες μας. Οι κατατρεγμένοι, έχουν κι αυτοί δικαίωμα στο όνειρο και στο πρόσωπο ενός τσιγγάνου, βλέπουμε την περιθωριοποίηση από την μοίρα και το επώδυνο προδιαγεγραμμένο τέλος μιας πολυτάραχης και σύντομης ζωής. Μετά θα

αρχομένης από τις μέρες του Χίτλερ και φτάνοντας στην κηδεία του Τίτο που, θα πάρει μαζί του το «μυστικό» της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας. Οι άνθρωποι γεννήθηκαν για να εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλον και τα πολιτικά συστήματα με τους ιδεολογικούς μανδύες φροντίζουν γι’ αυτό με τον καλύτερο τρόπο. Είναι δεύτερη φορά που θα ακούσουμε την ίδια φράση μετά από την προδοσία, «να συγχωρέσουμε μπορούμε, να ξεχάσουμε ποτέ». Πιθανότατα, το μότο ζωής για τον Κουστουρίτσα. Μετά θα έρθει το «Μαύρη Γάτα, Άσπρη

θα αιωρείται στο ανθρώπιινο σύμπαν, «ποιος κάνει τους πολέμους;». Το 2007 θα έχουμε τις «Τρεις Υποσχέσεις», ίσως την ταινία με την απόλυτη κυριαρχία του γκροτέσκου, με τους χαρακτήρες να καγχάζουν μέσα στην υπερβολή και την τρέλα που τους περιβάλλει. Το ντοκιμαντέρ για τον Μαραντόνα, (2008) ήταν περισσότερο μια έκφραση αγάπης και θαυμασμού στο πρόσωπο του ποδοσφαιρικού ειδώλου, παρά μια αποστασιοποιημένη καταγραφή της προσωπικότητας του.

Ελαφρότητα και μαύρο χιούμορ

Το κινηματογραφικό σύμπαν του Κουστουρίτσα έχει αναμφισβήτητα μια γοητεία που, στηρίζεται στο μαύρο χιούμορ, στο αλλόκοτο και παράδοξο, την αυθεντικότητα των ιστοριών της βαλκανικής πραγματικότητας με την φέρουσα νοοτροπία της. Η τσιγγάνικη ελαφρότητα στην ζωή, μοιάζει να είναι αφορμή για να αναδειχθεί η συγγενής νοοτροπία των

βαλκάνιων, που εκτός της επιπολαιότητας χαρακτηρίζεται και από μια δόση φανατισμού. Το γκροτέσκο κυριαρχεί στις ταινίες του, μέσα από το οποίο αναδεικνύει μια γλυκιά τρέλα για τη ζωή, αλλά και μια γενναιοδωρία στην πικρή πλευρά της, όχι μόνο ελέω προσωπικών επιλογών ή της μοίρας, αλλά συχνότατα ως απόρροια της πολιτικής πραγματικότητας. Οφείλω να επισημάνω πως το background των αφηγούμενων ιστοριών έχει πολιτική χροιά, η οποία διακρίνεται εμφανώς στη περιρρέουσα ατμόσφαιρα τους, ενίοτε δε βρί-

σκεται και στο επίκεντρο. Το σημαντικό για μένα στον Βόσνιο σκηνοθέτη, έγκειται στην ικανότητά του να εκμαιεύει τη συγκίνησή μας, όχι μέσα από τις εγνωσμένες μεθόδους της υπερβολής και της υπέρβασης, αλλά μέσα από την αυθεντικότητα των ιστοριών και κυρίως των χαρακτήρων που κτίζει κινηματογραφικά. Σημαντικός παράγοντας είναι επίσης η μουσική που, ντύνονται οι ταινίες του, είτε από τον Μπρέγκοβιτς, ή όποιον άλλον, αλλά πιθανά με τη συνδρομή και του ιδίου, καθότι είναι και μουσικός. Η συνδρομή της στην αφηγηματική δομή και στη συναισθηματική φόρτιση είναι εξαιρετική. Είτε πρόκειται για ένα ανάλαφρο κλασικό βάλς («Ο Μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές»), είτε για την ορχηστρική τελετουργία («Ο Καιρός των Τσιγγάνων») με τη σκηνή στο ποτάμι, είτε ακόμη για τον μπριόζικο και φρενήρη βαλκανικό ρυθμό των χάλκινων («Underground»).

Εικαστική ομορφιά, σουρεαλισμός και φευγάτοι χαρακτήρες

Οι εικόνες που δημιουργεί είναι κατά τεκμήριο υψηλής εικαστικής ομορφιάς. Συναντάμε τη μουσουλμανική πολυχρωμία που, έχει τις απαρχές της πιθανότατα στα παλαιά αραβουργήματα, να συνδυάζεται με τα μελαγχολικά χρώματα της Ευρώπης, σε μια παράξενα αρμονική συνύπαρξη. Έτσι το μουσουλμανικό ή τσιγγάνικο κιτς εγκολπώνεται από την αισθητική του δυτικού πολιτισμού. Παρότι οι ταινίες του, έχουν πάντα πάνω από δύο ώρες διάρκεια, εντούτοις αυτό που λέμε κοιλιά τις περισσότερες φορές εκλείπει. Ο αφηγηματικός ρυθμός, παρασύρει το θεατή στο ταξίδι, τον προορισμό του οποίου έχει διαλέξει ο Κουστουρίτσα. Η αλήθεια που εκφράζεται μέσα από τις ταινίες του, είτε στηρίζεται στην υπερβολική αντιμετώπιση της ζωής

από τους χαρακτήρες, είτε από την εγνωσμένη τσιγγάνικη ελαφρότητα, είτε από το ευεραίσθητο θυμικό των βαλκάνιων, γοητεύει το θεατή. Καθηλώνοντάς τον, άλλοτε με την συγκινησιακή φόρτιση ελέω πασχόντων χαρακτήρων, άλλοτε με την απορία και τον θαυμασμό για την φέρουσα νοοτροπία και τα ανακλαστικά των χαρακτήρων αυτών, άλλοτε πάλι με το απίστευτο χιούμορ τους. Οι συχνά φευγάτοι χαρακτήρες είναι ένα από τα γοητευτικά στοιχεία του Κουστουρίτσα που, δεν είναι παρά μέρος μιας σουρεαλιστικής προσέγγισης, η οποία βέβαια εκφράζεται και μέσα από τις εικόνες και την πλοκή του στόρι. Ένας σουρεαλισμός που, ναι μεν μπορεί για την πραγματικότητα των τσιγγάνων να είναι πούρος ρεαλισμός, αλλά στα μάτια του μεσοαστού ευρωπαίου ή αμερικάνου, φαίνονται σουρεαλισμός. Προσωπικά εκτός όλων αυτών, με γοη-

τεύουν οι εικόνες που πλάθει, με τους εξαιρετικούς διευθυντές φωτογραφίας. Μπορείς να απολαμβάνεις την εικαστική ομορφιά ακόμη και χωρίς την κινηματογραφική δράση. Παρότι στην τελευταία μυθοπλαστική ταινία του, μπορεί να του καταλογίσει κανείς την επανάληψη μοτίβων, όπως αυτό της υπερβολής, εντούτοις νομίζω πως έχει να μας δώσει κι άλλη κινηματογραφική χαρά. Δύναμη του η μεταφορά στην οθόνη ιστοριών που έχουν σχέση με την γιουγκοσλαβική ή την ευρύτερη βαλκανική πραγματικότητα. Κάτι που γνωρίζει καλά και το επεξεργάζεται μέσα του με τα προσωπικά ιδεολογικά φίλτρα, που δηλώνουν και το προσωπικό γούστο και την αισθητική του.

29

ατζέντα

Πολιτιστικές Προτάσεις | Δράσεις & άλλα Θεάματα «Ελληνική Κληρονομιά-Η Ελληνική Ορθόδοξος Διασπορά στην Ουγγαρία 17ος-19ος αιώνας»

Στους εκθεσιακούς χώρους της Casa Bianca παρουσιάζεται από τις 12 Σεπτεμβρίου η εικαστική έκθεση με τίτλο: «Ελληνική Κληρονομιά-Η Ελληνική Ορθόδοξος Διασπορά στην Ουγγαρία 17ος-19ος αιώνας». Η έκθεση προβάλλει την ιστορική παρουσία των Ελλήνων σε διάφορες πόλεις της Ουγγαρίας και το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν στον κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό τομέα. Στην πραγματοποίηση της έκθεσης συνεργάστηκε η Πρεσβεία της Δημοκρατίας της Ουγγαρίας. Η έκθεση εντάσσεται στα πλαίσια των 45ων Δημητρίων και θα διαρκέσει έως τις 22 Δεκεμβρίου 2010. Casa Bianca, Βασιλίσσης Όλγας 180, Τηλ:2310 427555. Στις 27 Οκτωβρίου στις εγκαταστάσεις του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου ΜακεδονίαςΘράκης θα παρουσιαστούν φοιτητικές εργασίες

του τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου από το

1958 έως το 1996, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Νίκου Μουτσόπουλου και των συνεργατών του. Η έκθεση καλείται «Το μάθημα της παράδοσης: Προπλάσματα με σχέδια από τη Μακεδονία» και θα διαρκέσει έως τις 26 Νοεμβρίου. Η επιλογή των αρχιτεκτονικών προπλασμάτων της Συλλογής έγινε από τον καθηγητή κ. Νικόλαο Καλογήρου, πρόεδρο του Αρχιτεκτονικού Τμήματος της Πολυτεχνικής Σχολής σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα και παλιό μαθητή της Σχολής κ. Πολυνείκη Αγγέλη, πρόεδρο του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών του Νομού Κοζάνης. Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, Βασιλίσσης Όλγας 68, Τηλ:2310 830591

και μετά τον θάνατό του. Παρουσιάζονται 220 χρυσά, αργυρά και χάλκινα νομίσματα από τη Μακεδονία, από τα ελληνιστικά βασίλεια καθώς και απομιμήσεις. Επιπλέον παρουσιάζονται νομισματικές εκδόσεις με το θεοποιημένο πορτραίτο του Αλεξάνδρου. Όλα τα νομίσματα ανήκουν στη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank. Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, Πλατεία 25ης Μαρτίου 6, Τηλ: 265100 1050

7ο Βαλκανικό Φεστιβάλ

Έκθεση ζωγραφικής του Λουκά Βενετούλια

Αναδρομική έκθεση ζωγραφικής του Λουκά Βενετούλια, με αφορμή τα ογδόντα χρόνια από τη γέννησή του, φιλοξενείται από τις 20 Σεπτεμβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως 22 Οκτωβρίου, φέρει τον τίτλο «Κριτικός Ρεαλισμός». Δημοτική Πινακοθήκη, Βασιλίσσης Όλγας 162, Τηλ:2310 425 531

Ταχυδακτυλουργοί από βαλκανικές χώρες θα διεκδικήσουν βραβεία με «ξίφη» τα μαγικά τους κόλπα στις 16 και 17 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο του 7ου Βαλκανικού Φεστιβάλ που θα λάβει χώρα στη Μονή Λαζαριστών. Φέτος για πρώτη φορά διοργανωτής είναι η Ελλάδα. Οι συμμετέχοντες θα διαγωνιστούν στις εξής κατηγορίες: γενική ταχυδακτυλουργία, επιδεξιότητα επί σκηνής, θεαματική ψευδαίσθηση σκηνής, διανόηση, μαγεία από κοντά, κωμική ταχυδακτυλουργία και παιδιά κάτω των 16 ετών (έτος γεννήσεως από 1995). Βραβεία θα λάβουν οι τρεις πρώτοι με τη μεγαλύτερη βαθμολογία. Τιμή συμμετοχής: 70€.

Info: www.balkanmagic.org, Ακαδημία Ταχυδακτυλουργών: 210 2717028 Αlexander: 6944737426 (Θεσσαλονίκη)

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων θα φιλοξενείται έως τις 31 Οκτωβρίου η περιοδική έκθεση

με τίτλο:«Μέγας Αλέξανδρος-Από τη Γη της Μακεδονίας έως τα πέρατα της Οικουμένης».

Η έκθεση αναφέρεται στην ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέσω των νομισμάτων του και στις επιδράσεις των στον αρχαίο κόσμο ακόμη

«Γερμανός Καραβαγγέλης-Ο Μητροπολίτης των Εμπεριστατών» είναι ο τίτλος της έκθεσης ντοκουμέντων από τη ζωή και το έργο του

ιεράρχη, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στο Μακεδονικό Αγώνα. Το υλικό της έκθεσης περιλαμβάνει σπάνιες φωτογραφίες, αυτοβιογραφικά και εκκλησιαστικά κείμενα, στοιχεία τα οποία αναδεικνύουν την πλούσια εθνική δράση του. Η έκθεση θα εγκαινιασθεί στις 10 Οκτωβρίου 2010 και θα παραμείνει στο Μουσείο έως τις 31 Μαΐου 2011. Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, Προξένου Κορομηλά 23, Τηλ:2310 229778

Τα μέλη του Συλλόγου Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Βόρειας Ελλάδας θα παρουσιάσουν τις

καλλιτεχνικές τους δημιουργίες στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο και στην Πινακο-

θήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών από τις 14 Οκτωβρίου έως τις 28 Νοεμβρίου. Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, Γ. Βαφόπουλου 3, Τηλ:2310 424132, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ν. Γερμανού 1, Τηλ:2310223785

30

Στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού θα φιλοξενηθεί η έκθεση ζωγραφικής του Κωνσταντίνου Ξενάκη από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 2010. Το φιλότεχνο κοινό θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει πολύχρωμες εικαστικές συνθέσεις με εννοιολογικό και υπερβατικό περιεχόμενο. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Λεωφόρος Στρατού 2, Τηλ:2310 306400

Στις 31 Οκτωβρίου το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης θα φιλοξενήσει την ιστορική ορχήστρα του θρύλου της τζαζ, Count Basie. Την ορχήστρα θα διευθύνει ο αρχιμουσικός και μαέστρος Bill Hughes, με τη συμμετοχή σημαντικών μουσικών. Επίσης θα παρουσιαστούν συνθέσεις και διασκευές του ενορχηστρωτή Γιάννη Οικονομίδη από την «Jazz Icons Sextet». Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, 25ης Μαρτίου, Τηλ:2310 895800

>> κινηματογράφος

Γράφει ο Κώστας Ποτακίδης info@sevengroup.gr

Mικρές ταινίες | Μεγάλες απολαύσεις Καλοκαίρι ήταν και πέρασε. Καιρός ν ανασυγκροτηθούμε, να επιστρέψουμε ψυχή και σώματι στην πραγματικότητα, να βάλουμε το κεφάλι και πάλι κάτω για να μπορέσουμε ν’ αντιμετωπίσουμε τα αν-αντιμετώπιστα που μας περιμένουν και τους λείψαμε. Τι να πει κανείς, ζούμε τελικά τη ζωή που μας αξίζει. Η μήπως όχι; Τουλάχιστον

ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΣΕ ΒΡΩ (MOTHER AND CHILD) Χώρα: ΗΠΑ, Έτος: 2009, Σενάριο-Σκηνοθεσία: Rodrigo Πρωταγωνιστούν: Naomi Watts, Annette Bening , Kerry Washington, Samuel L. Jackson Πρεμιέρα 30/9 Η ζωή σε 3 πράξεις. Ένα παζλ αποτελούμενο από 3 γυναίκες με τον ίδιο παρανομαστή. Τη σχέση μάνας και παιδιού. Η ζωή μετά, πριν και κατά τη διάρκεια μιας υιοθεσίας. Μια γυναικεία ταινία που πρέπει να δούνε όλοι οι άντρες. Ένα εξαιρετικό σπονδυλωτό, σύγχρονο δράμα που καλούνται να πλαισιώσουν 3 αναμφισβήτητα κορυφαίοι ηθοποιοί με πολλές διακρίσεις στην καριέρα τους. Ναόμι Γουάτς, Ανέτ Μπέννιγκ, και Σάμιουελ Τζάκσον . Στο τιμόνι του όλου εγχειρήματος ο γνωστός μας από

μπορούμε ακόμα ν αντεπεξέλθουμε στις βασικές μας καθημερινές ανάγκες. Έστω και στις ελάχιστες αλλά σημαντικές μικρές απολαύεις όπως είναι μια βράδια στο σινεμά. Η κινηματογραφική σεζόν ξεκίνησε πριν λίγο κι εγώ ξεχώρισα δυο σημαντικότατες ταινίες να σας προτείνω που δεν πρέπει να χάσετε. Πάμε λοιπόν να δούμε ποιες είναι αυτές.

τις 9 ζωές, 6 γυναίκες εξομολογούνται και το Passengers Rodrigo García που μάλιστα σκηνοθετεί πάνω σ’ ένα δικό του σενάριο και έχοντας στην παραγωγή τους Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ινιαρίτου και Μπενίσιο Ντελ Τόρο δημιουργούς των BABEL, 21 γραμμάρια και Amores Perros. Η Ελίζαμπεθ (Ν.Γουάτς) είναι μια πετυχημένη δικηγόρος μεγαλωμένη ως υιοθετημένο παιδί και αρκετά μοναχικός τύπος. Μια ξαφνική ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη θα ταράξει τη ζωή της και θα τη βάλει σε τεράστιο δίλημμα. Η Κάρεν (A.Bening) έγινε μητέρα μόλις στα 14 της. Εξαναγκάσθηκε όμως να δώσει το νεογέννητο κοριτσάκι της προς υιοθεσία με αποτέλεσμα ακόμα και σήμερα 36 χρόνια μετά, οι τύψεις να τη βασανίζουν αδιάκοπα. Μια ενδεχόμενη αναζήτηση του παιδιού θα μπορούσε να είχε ευεργετικά αλλά και τραγικά αποτελέσματα γι αυτή και την κόρη της. Η Λούσυ (Kerry Washington) μια νεαρή όμορφη κοπέλα μετά από απέλπιδες προσπάθειες ν’ αποκτήσει παιδί αποφασίζει μαζί με το σύζυγο της να υιοθετήσουν ένα και να το μεγαλώσουν σαν δικό τους Οι 3 αυτές άγνωστες μεταξύ τους γυναίκες θα βρεθούν αντιμέτωπες με το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον τους, που τους επιφυλάσσει απροσδόκητες εξελίξεις.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΑΞΕΙ (THE KIDS ARE ALL RIGHT) Χώρα: ΗΠΑ, Έτος: 2010, Σκηνοθεσία: Lisa Cholodenko Πρωταγωνιστούν: Julianne Moore, Annette Bening, Mark Ruffalo, Mia Wasikowska, Josh Hutcherson Πρεμιέρα 14/10 Η Ζυλ και η Νικ είναι δυο 45ρες (plus) παντρεμένες γυναίκες με παιδιά. Όταν λοιπόν τα παιδιά αυτά μεγαλώσουν θα θελήσουν να μάθουν ποιος είναι ο πατέρας τους. Ξέχασα ν’ αναφέρω πως η Ζυλ και η Νικ είναι παντρεμέ-

νες αναμεταξύ τους και τα παιδιά τους (από ένα η κάθε μία) προέρχονται από δωρητή σπέρματος. Πριν λοιπόν κλείσουν τα 18 τα δυο παιδιά, θα ψάξουν και θα βρουν τον άγνωστο δωρητή σπέρματος και θα τον πείσουν να έρθει σπίτι να τον γνωρίσουν. Ο πατέρας εμφανίζεται και οι προσδοκίες των παιδιών (αγόρι – κορίτσι) όχι μόνο δεν καταρρέουν αλλά βρίσκουν στο πρόσωπο του όλα αυτά που θα μπορούσε ν’ αναζητήσει ένα παιδί απ’ τον πατέρα του και ακόμα περισσότερα. Αρχικά αποκρύπτουν απ’ τις μητέρες τους την πραγματική ταυτότητα του. Η σχέση όμως που αναπτύσσεται μεταξύ τους αρχίζει να παίρνει οικογενειακές διαστάσεις και το μυστικό τους αποκαλύπτεται. Θα μπορούσε να είναι η ιδανική οικογένεια. Μόνο που στην οικογένεια αυτή η μητέρα είναι δυο και ο πατέρας υπάρχει από σπόντα. Θα μπορούσαμε άνετα να την χαρακτηρίσουμε ξεκαρδιστική κωμωδία, ή πολύ εύκολα ένα σύγχρονο κοινωνικό δράμα. Θα μπορούσε επίσης να είναι ένα love letter γι’ αυτούς που πιστεύουν στο gay γάμο. Ή μήπως οδηγεί το κοινό σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση αναδεικνύοντας τα προβλήματα που συσσωρεύονται στα παιδιά που μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γονείς; Όπως και να’ χει η ταινία κρατά με μαεστρία τις αποστάσεις, αποφεύγοντας σκηνές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν, σκηνές που κάποιοι άλλοι δημιουργοί θα εκμεταλλεύονταν για το ακριβώς αντίθετο. Οι πρωταγωνιστές όλοι, σε μεγάλα κέφια με τις δυο κυρίες (Moore –Bening) να κρατούν το χορό αλλά και τους πιτσιρικάδες να κλέβουν την παράσταση. Η κοπελίτσα θα σας φανεί ιδιαίτερα γνωστή αφού προφανώς την είδατε πρόσφατα να πρωταγωνιστεί σαν Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων του Τιμ Μπάρτον . Πληροφοριακά η ταινία πρωτοπαρουσιάσθηκε στην επετειακή 60η Berlinale και αποκόμισε το βραβείο Teddy Καλύτερης Ταινίας, κατακτώντας παράλληλα την εύνοια των κριτικών και το χειροκρότημα του κοινού.

31

>> βαλκάνια

Γράφει ο ο Γράφει Μιχάλης Αβραμίδης Μιχάλης Αβραμίδης Πτυχιούχος Πολιτικής Έπιστήμης Παν. Κρήτης

Συνήγορος του Πολίτη

Διεκδίκηση

Ο Ρυπαίνων για την κοινωνία

Αγαπητοί αναγνώστες με αυτή τη στήλη θα προσπαθώ να αναδεικνύω τα δικαιώματα πολιτών που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή ταυτότητα τους. Είναι γεγονός φίλοι μου πως δεν έχουμε γνώση των περισσοτέρων από αυτά για δύο κυρίως λόγους, αφ’ ενός κάποιοι διαχρονικά επιμένουν να ακροβατούμε στην άγνοια και αφ’ ετέρου θα ήταν πολύ ασύμφορο για όλες τις κεντρικές εξουσίες διότι οι πολίτες μόνο όταν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους μπορούν να αθώς ένα δύσκολο καλοκαίρι μάς αποχαιρετά, τη αμύνονται και η πιθανή άμυνα τους να είναι αυτή που σκυτάλη παίρνει ένας χειμώνας απρόβλεπτος αν και θέλουν να εξοβελίσουν. με σχέδια που δρομολογούνται το πιοκαι πιθανό Έναταβήμα λοιπόν προς τη γνώση αλλά ταυτό-θα είναιχρονα δύσκολος και επίπονος. παρουσίαση αντίστοιχων παραδειγμάτων της Διαβλέπεται πως οιθαοικονομικές πολιτικέςμας εξελίξεις καθημερινότητας αποτελεί τοκαι ραντεβού αυτό θα είναι αρκετές, ποικιλόμορφες και οι αλλαγές που σε κάθε τεύχος του περιοδικού που θα κυκλοφορεί.πρόκειται να επέλθουν σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, οδυνηρές και πολύπλοκες... έσα στη δίνη της ασφυκτικής. αλόγιστης πίεσης Οι πολίτες ως κοινωνικό σύνολο αλλά και ως οργακαι υπόταξης που επιδέχονται οι λαοί και ειδικόνωμένη κοινωνία το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι τερα ο ελληνικός λαός, κάποιοι επιτηδευμένα υπομονή για την μεγάλη αναμονή. Παρ’ όλα ταύτα, κοιπροσπαθούν να ορίσουν και πιο κυνικά να το κάνουν νωνικά ωφέλιμο επιβάλλεται για το συλλογικό συμφέρον και πιστευτό, πώς η ζωή είναι περιστοιχισμένη μόνο από να είναι η επιμονή όλων μας σε κοινωνικά δικαιώματα, υποχρεώσεις (κάτι ανάλογο διακρίνουμε και αυτό το διάδιεκδικήσεις και πολύ περισσότερο η ισχυρή πρόθεση στη στημα). διαμόρφωση με τη συμμετοχή μαςπου στη θα κοινωνική και πολιΕίναι γεγονός πώς όλα αυτά μας επιβληθούν τική ατζέντα. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα συνεχίζω όπως για το «καλό» μας παρελθόν θα τα υποστούμε, ας σας μην υποσχέθηκα και στοδιότι προηγούμενο , να προβάλλω εθελοτυφλούμε, οι διεθνείςτεύχος και εγχώριοι «προφέζητήματα πουοικονομίας αφορούν δηλώνουν μεγάλες κοινωνικές μάζες αλλά σορες» της ότι είναι απόρροια των καιυποχρεώσεων τα οποία ασφαλώς μας. αποκρύπτονται μιας και συμφέρει τους Η«μεγάλους» της κρίσης η πλήρης επικέντρωση των ζωή όμως μέσα στις οργανωμένες κοινωνίες εκτός λαών οικονομικά και μόνο. απόσε τιςθέματα υποχρεώσεις εμπεριέχει θεσπισμένα, κεκτημένα Συχνά έχει γίνει λόγος, από οπολλούς αναλυτές αλλά δικαιώματα, που εν δυνάμει κάθε πολίτης μπορεί να καιενεργοποιήσει. αρκετές φορέςΈνα στιςαπό μεταξύ με φίλους όλα μας αυτάσυζητήσεις τα θεμελιώδη δικαιώματα το οποίο θα προσεγγίσω η δυνατότητα να ,συναδέλφους και γνωστούς σχετικάείναι με την κοινωνία των ζούμε ως σ’ ένα που καλούμαστε να πολιτών λύσηκαθαρό για το περιβάλλον, κοινωνικό αδιέξοδο. Ειδικότερα παραδώσουμε στους νεότερους ένα και μόρφωμα ιδίως τώρα την κοινωνία των πολιτών αποκαλούμε τομε οποίο έντονη οικονομική κρίση πουσυμφέρον μαστίζει τους έχει κοινήαυτή ατζέντα, κοινό συλλογικό και λαούς κοινά και διεκδίκησης. «πετσοκόβει»Μέσα κάθε σ’ελπίδα τους για ένα μόρφωμα καλύτερο μέσα αυτό το κοινωνικό μέλλον, το ηπεριβάλλον ιδιαίτερα βαρύνουσα εμπεριέχεται «κοινωνία αποκτά των ειδικών αναγκών» όπως σημασία, καθώς απ’ ότι αχνοφαίνεται θα είναι η μοναεπιλέγω να την ονοματίσω κατά αυτή μου τη προσέγγιση. δική μπορούμε να αφήσουμε στις μελΑυτήκληρονομιά η κοινωνικήπου ομάδα αποτελείται από ανθρώπους λοντικές γενεές (χάριν αστείου το παραπάνω αν δεν κάθε ηλικίας ,μορφωτικού επιπέδου και καταγωγής-καιμέλη αποκλείει και πολύ την πραγματικότητα). των οικογενειών μας, της παρέας μας ,της γειτονιάς και της Το αναφαίρετο δικαίωμα για ένα καθαρό περιβάλπόλης-χώρας μας. Άτομα τα οποία στο μόνο που έγκειται λον θα το εντοπίσουμε μέσα στο θεσμικό Ευρωπαϊκό η διαφορά τους είναι στο ότι βιολογικά- σωματικά εκλείθεσμικό πλαίσιο του οποίου είμαστε κοινωνοί ως Ευρωπει κάποια δυνατότητα. Κατά τα άλλα στις περισσότερες παίοι πολίτες. περιπτώσεις ξεχωρίζουν για το οξυμένο πνεύμα τους, τη Γιατί αγαπητοί αναγνώστες ποιά η σημασία εν τέλει μεγάλη τους ροπή προς τη γνώση και τις επιστήμες αλλά των οικονομικών αποδοχών του καθένα από εμάς (γιατί καιμετην ιδιαίτερη ως προς τη διαδικασία τηςαυτό) κοιδόλιο τρόποευκολία μας έχουν επικεντρώσει μόνο σ’ νωνικοποίησης τους. που καλείται να ζει, να δημιουργεί, να μοχθεί και να γερνά Οιένα δυσκολίες πουπου αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδισ’ περιβάλλον νοσεί; κές ανάγκες από το συντεταγμένο ελληνικό κράτος είναι Ειδικότερα, αρκετές φορές μέσα από παραδείγματα πολλές, ακόμα και στο πιο αυτονόητοτην για απαράδεκτη όλους μας στην της καθημερινότητας εντοπίζουμε και καθημερινότητα τους. Ένατηςελληνικό κράτοςκαι πουγενικότερα το χαραανεξέλεγκτη μόλυνση ατμόσφαιρας κτηρίζει μια ηθελημένη και λανθάνουσα «αναπηρία» για του περιβάλλοντος. την οποία δεν έχει καν την πρόθεση να τη βελτιώσει. Πώς βέβαια να γίνει αυτό, μια και από τη μεταπολίτευση του 1974 έως τώρα δεν έχει υπάρξει όραμα, σχεδια-

Κ

Μ

32

των ειδικών αναγκών Πληρώνει σμός και σοβαρή προσέγγιση για μια πολιτική υγείας; Πώς να γίνει αυτό από τη στιγμή που το αγαθό της υγείας αντιμετωπίζεται ως θώκος κυβερνητικός και σε μια τετραετία της εκάστοτε κυβέρνησης ο υπουργός υγείας αλλάζει κάθε τόσο; Από την άλλη πλευρά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ο ένας στους 10 Ευρωπαίους, σχεδόν 50 εκατομμύρια άτομα σε όλη την ΕΕ, αντιμετωπίζει κάποιου είδους αναπηρία. Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Η Ένωση προσπαθεί χρόνια τώρα να καταπολεμήσει τις Περιβάλλοντος στη λίστα των δέκα ευρωπαϊκών πόλεων διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με ειδικές ανάγκες και με τη μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση (PM10), οι τώρα ετοιμάζεται να υιοθετήσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ έξι πόλεις είναι ελληνικές. Χαρακτηριστικό – και τρογια τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) την μακτικό- παράδειγμα της ατμοσφαιρικής μόλυνσης οποία το ΕΚ ζήτησε από τα κράτη μέλη να επικυρώσουν που μαστίζει τον αέρα της πρωτεύουσας αποτελεί ένα το ταχύτερο δυνατόν. Στόχος της σύμβασης είναι, μεταξύ Κέντρο Υγείας στο λεκανοπέδιο Αττικής, όπου εντοπίάλλων, προαγωγή, προστασία και διασφάλιση στηκαν«η τιμές αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 έωςτης καιπλή19 ρους και ισότιμης απόλαυσης όλων των δικαιωμάτων του φορές υψηλότερες από το επιτρεπόμενο όριο ασφάλειας ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών από όλα τα για την ανθρώπινη υγεία! ΑμεΑ». Η ίδια η αναπηρία τίθεται με το πρωτόκολλο ως Στην Ελλάδα ο Θερμαϊκός και ο Σαρωνικός είναι χτυθέμα δικαιωμάτων καιεξαιρετικά ως νομικόεπικίνδυνο ζήτημα, όχι πητά ανθρωπίνων παραδείγματα μόλυνσης σε πια ως ζήτημα βαθμό. Τέτοιαφιλανθρωπίας βρώμικα νερά,ή κοινωνικής ακατάλληλα«προστασίας». για τη ζωή Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναόλων των οργανισμών, άχρηστα και για τη βιομηχανία πηρία σε ισχύστ’μαζί με το ιδανικούς προαιρετικό πρωτόκολλο ακόμα,ετέθη αποτελούν αλήθεια φορείς για την που τη συνοδεύει, στιςγιατί 3 Μαΐου Μέχρι μετάδοση επιδημιών, έχουντου γίνει2008. πλούσια σεστιγμής οργαουσίες.έχει υπογραφτεί από όλα τα κράτη -μέλη της ηνικές σύμβαση Πρόσφατη αναφέρει πως 16το στις 18 ελληνικές Ένωσης, 6 μέλημελέτη δεν έχουν υπογράψει πρωτόκολλο και λίμνες βρίσκονται από μέτρια έως κακή οικολογική κατά17 δεν το έχουν επικυρώσει. σταση. Από την πλευρά της, η Erzsébet Szöllősi, αντιπρόΣ’αυτό σημείο είναι Φόρουμ απόλυτα λογικό εδρος τουτοΕυρωπαϊκού Ατόμωνκαιμεαυτονόητο Αναπηρία να αναρωτηθεί κάποιος αν η συμμετοχή χώρας μας σημείωσε ότι η καθυστέρηση στην πλήρητης επικύρωση της σε μια ομοσπονδία κρατών η Ευρώπη εγγυάται σύμβασης είναι «πολιτικής καιόπως όχι νομικής φύσης». στους πολίτες της τη μέριμνα και τη προστασία Βασικές συνιστώσες της πολιτικής αυτής είναι(προληη ευρωπτική ή μη) του περιβάλλοντος και εν συνεχεία υφίπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία του 2004 και ταανσχέδια στανται δικαιώματα και μέσα που μπορεί να ασκήσει ο κάθε Ευρωπαίος πολίτης για να αντιδράσει και να προστατευθεί από τις περιβαλλοντικές «καταπατήσεις» που κάθε μέρα συμβαίνουν. Αναλυτικότερα σε πρώτη φάση ως προς τη μέριμνα και τη προστασία του περιβάλλοντος εκ μέρους της Ε.Ε αρκεί να αναφέρουμε πως από το 1975 δημιουργήθηκε η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» στο άρθρο 174, παράγραφος 2 της Συνθήκης ΕΚ, που σημαίνει πως η ρυπαίνουσα επιχείρηση ή αρχή είναι υποχρεωμένη να πληρώσει τα έξοδα που προκαλούνται από την πάλη ενάντια των μολύνσεων και της ρύπανσης. Η προληπτική ικανότητα του δικαίου έγκειται στο ότι οδηγία της ΕΕ η οποία προβλέπει εκτίμηση κάθε φορά

Αγαπητοί αναγνώστες με αυτή τη στήλη θα προσπαθώ να αναδεικνύω τα δικαιώματα πολιτών που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή ταυτότητα τους. Είναι γεγονός φίλοι μου πως δεν έχουμε γνώση των περισσοτέρων από αυτά για δύο κυρίως λόγους, αφ’ ενός κάποιοι διαχρονικά επιμένουν να ακροβατούμε στην άγνοια και αφ’ ετέρου θα ήταν πολύ ασύμφορο για όλες τις κεντρικές εξουσίες διότι οι πολίτες μόνο όταν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους μπορούν να αμύνονται και η πιθανή άμυνα τους να είναι αυτή που θέλουν να εξοβελίσουν. Ένα βήμα λοιπόν προς τη γνώση αλλά και ταυτόχρονα παρουσίαση αντίστοιχων παραδειγμάτων της των επιπτώσεων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο καθημερινότητας θα αποτελεί το ραντεβού μας αυτό περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους. σε κάθεμια τεύχος τουτου περιοδικού που θανακυκλοφορεί. Επίσης οδηγία 1990 αποσκοπεί εξασφαλίσει ελεύθερη πρόσβαση των λαών της ένωσης στις διατιθέμεδράσης για την αναπηρία, με την προώθηση, μεταξύ νες από τις δημόσιες αρχές πληροφορίες για το περιβάλλον. άλλων συγκεκριμένων δικαιωμάτων στις μεταφορές, στις Βέβαια τα μέσα υφίστανται !!! τηλεπικοινωνίες ή στην εκπαίδευση και κατάρτιση ενώ το Σε εθνικό επίπεδο με καταγγελία στους φορείς τοπικής 2003 είχε θεσπισθεί ατόμων μετου αναπηρία. αυτοδιοίκησης έπειτα ως στιςέτος γραμματείες Υπ. ΠεριβάλΟι διαπιστώσεις ως προς την καταπάτηση των δικαιωλοντος ή στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ακόμα και μάτων των ΑΜΕΑ στην Ελλάδα είναι κατάφωρες. Δυσκοσε όλα τα εθνικά δικαστήρια. Εν συνεχεία σε ευρωπαϊκό λίες στημεκαθημερινή τους στη πόλη, ατελείωτες επίπεδο καταγγελίαπεριήγηση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γραφειοκρατικές διαδικασίες, και ανάλγητες στην επιτροπή αναφορών, στα εξοντωτικές Ευρωπαϊκά δικαστήρια επιτροπές άνισες σχετίζεται ευκαιρίες με στην απασχόληση, και τέλος ανυγείας, η καταγγελία κακοδιοίκηση καθώς και δεκάδες σύλλογοι ατόμων με αναπηρία μένουν από κοινοτικούς θεσμούς ή όργανα, ο πολίτης απευθύνεάστεγοι και το κράτος παραμένει απλός παρατηρητής. ται στον Ευρωπαίο διαμεσολαβητή. Γενικότερα η αντιμετώπιση των διαφόρων ειδικών Τέλος χρησιμοποιώντας ένα λαϊκό παράδειγμα περι-κοιγράφεται αναγκαία εξάρτησης περιβάλλοντος νωνικών ηομάδων απόσχέση ένα συντεταγμένο κράτος αποτελεί και Σε μια μεγάλη πόλη κατοικεί ένας εισοκαιανθρώπου: θέμα κουλτούρας. δηματίας μεγάλες οικονομικές αποδοχές πουείχε ζει όμως Εν έτειμε2010 και ενώ η παρούσα κυβέρνηση δεσμευσ’τεί έναπως σπίτι έντονηθαυγρασία, κατε- το καιχωρίς στον παράθυρα. πυλώνα τηςμευγείας ακολουθήσει στραμμένα έπιπλα και με θέα για τονάλλη τοίχομια τηςφορά μπροστινής σουηδικό μοντέλο, η ελπίδα χάθηκε. πολυκατοικίας. Κατά πόσο είναι εφικτό να ζήσει αξιοπρεΠάντως κατά την ταπεινή μου άποψη, θεωρώ γελοίο πώς στοιχειωδώςναευχάριστα σε κάποιο μια τέτοια κατοικία; να και προσπαθούμε μιμηθούμε κρατικό μοντέλο Αν κάποιοιπως καθώς διαβάσουν το παραπάνω παράνομίζοντας η Ελλάδα του πολιτισμού, της δημοκραδειγμα βιαστούν να σκεφτούν πως αυτός ο άνθρωπος τίας και των επιστημών δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα εφόσον κατέχει πλούτο έχει τη δυνατότητα να μεταφερδικό της μοντέλο κρατικής πολιτικής. Η απουσία όμως θεί σε άλλη κατοικία, ανταπαντώ σ’ αυτή την γρήγορη κάθε πρόθεσης επικαλύπτει κάθε περαιτέρω συλλογισμό. σκέψη τους ότι οι κατοικίες ως δημιουργήματα των Το ζήτημα των ΑΜΕΑ τεράστιο και δεν αναπτύσσεται σε ανθρώπων βρίσκονται σε πληθώρα αλλά το περιβάλλον ένα άρθρο το οποίο όμως είναι αρκετό να ενεργοποιήσει είναι ένα και μοναδικό και δεν μπορούμε απλώς να το μια δυνατή σκέψη, μια ένωση δυνάμεων και μια στήριξη «αλλάξουμε», γι’αυτό αξίζει να το προστατεύουμε και να γι αυτούς που μας έχουν ανάγκη. Ας κρατήσουμε γερά τα αντιδρούμε σε κάθε τι που το ρυπαίνει. δεσμά της κοινωνικής συνοχής. Τέλος, κράτησα τηνΣΤΗ ελπίδα αποΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΠΩΣ ΖΩΗγια ΚΑΙμια ΤΗ θαρραλέα ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΠΑΙΡτελεσματική πολιτική που θα γεννηθεί για τα ΑΜΕΑ, αλλά ΝΟΥΜΕ ΠΑΝΤΑ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΖΗΤΗΣΑΜΕ !!!!!!!! και γενικότερα στον τομέα της υγείας σε αυτή τη χώρα ώστε να σταματήσει η Ελλάδα να είναι το κράτος που ζητά από τον ανάπηρο να τρέξει! Για τη δημοκρατία των πολιτών που διεκδικήσαμε.............. ΥΓ: ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΠΩΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ ΠΑΝΤΑ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΖΗΤΗΣΑΜΕ!

19

Γράφει η Ηλιάνα Κυνηγοπούλου

Καπνίζω info@bealive.gr

δεν καπνίζω;

Τ

ον τελευταίο καιρό εκτός από το ΔΝΤ, τις δημοτικές εκλογές, τις μειώσεις των μισθών και συντάξεων, τις εξεταστικές της βουλής, τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τη βάση του 10 των νέων επιτυχόντων στις εξετάσεις των ΑΕΙ και τόσων άλλων δυσάρεστων ειδήσεων, ακούμε και για τη φερόμενη τελευταία φτηνή απόλαυση του κάθε ατόμου: Το τσιγάρο! Μας κόβουν το κάπνισμα! Κάπνισμα τέλος! Αυτόφωρο για αμετανόητους θεριακλήδες! Καταστρέφονται οι επιχειρήσεις μας! Το τελευταίο τσιγάρο! Και άλλα πολλά! Τι έγινε; Από την 1η του Σεπτέμβρη ξανα-απαγορεύτηκε το κάπνισμα στην Ελλάδα! Δεν θα υπάρξουν παραθυράκια και εξαιρέσεις τονίζουν οι υπεύθυνοι. Και να, πάλι χωρισμένοι σε στρατόπεδα οι πολίτες! Τώρα ούτε ειδικός χώρος-καπνιστήριο δεν θα είναι πια το καταφύγιο του ταλαίπωρου εργαζόμενου καπνιστή. Έξω στο δρόμο και το ατομικό συννεφάκι καπνού να ενώνεται με την κάπνα της πόλης. Τι έμεινε από τις παλιές μέρες της δόξας του καπνιστή, που γέμιζε ντουμάνια καπνού σε μπαρ, γραφεία, τράπεζες, νοσοκομεία, φουαγιέ κινηματογράφου και θεάτρου, ακόμη και τις τουαλέτες των εστιατορίων; Τότε που οι μη καπνίζοντες θεωρούνταν πολίτες β΄ κατηγορίας και σε τυχόν επιθυμία τους για τραπέζι σε χώρο μη καπνιζόντων τους αντιμετώπιζαν ως εξωγήινους… Έμειναν μόνο οι παλιές ελληνικές ταινίες να εξυμνούν και να δοξάζουν τον Έλληνα καπνιστή. Τώρα πλέον είναι η ώρα του άκαπνου πολίτη να πάρει το αίμα του πίσω! Μετά από τόσα χρόνια παθητικού καπνίσματος ήρθε η ώρα της αποτοξίνωσης και της καθαρής ατμόσφαιρας στο περιβάλλον εργασίας και διασκέδασης! Οι μεν λοιπόν καπνιστές κατηγορούν τον δυτικό πολιτισμό για ψυχαναγκασμό και βία να κόψουν ή να περιορίσουν το τσιγάρο, οι δε άκαπνοι μιλάνε για βιασμό της προσωπικότητας και της υγείας τους τόσα χρόνια που κανένας δεν τους σεβόταν. Αν βάλουμε ανάμεσά τους και τα διάφορα οικονομικά συμφέροντα, από ιδιοκτήτες νυκτερινών κέντρων έως καπνοβιομηχανίες και διαφημιστικές εταιρίες, τότε έχουμε όλο το «καπνικό» περιβάλλον. Μη σκεφτείτε παρακαλώ ότι ανήκω στο ένα στρατόπεδο ή το άλλο. Όχι! Απλά καταγράφω τι συμβαίνει και θέλω να ανατρέξω για λίγο στη «χρησιμότητα» του καπνίσματος και κυρίως στη δημιουργία αυτής της βλαβερής συνήθειας. Άλλωστε το σίγουρο και πολλαπλώς αποδεδειγμένο είναι ότι ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ. Και επειδή λόγω χαρακτήρα αλλά κυρίως λόγω της

Ιδού η Απορία!

εργασίας μου είμαι υπέρμαχος της ατομικής ελευθερίας και της ανάληψης της ευθύνης των πράξεών μας, πιστεύω ακράδαντα πως ένας ενήλικας καπνιστής είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και είναι καθαρά δική του η απόφαση να συνεχίσει να καπνίζει ή να ξεκινήσει τη προσπάθεια να το κόψει. Έχει την υποχρέωση να γνωρίζει τα πάντα για αυτό και ιδιαίτερα τις βλαβερές του συνέπειες. Όταν όμως το κάπνισμα αφορά ανήλικους καπνιστές τότε τα πράγματα γίνονται πραγματικά σοβαρά και μας αφορούν όλους.

το κάπνισμα, είναι η σοβαρή και συνεχής ενημέρωση από εξειδικευμένους συμβούλους, οι οποίοι με την κατάλληλη μεθοδική συμβουλευτική, τους ωθούν σε διεξόδους ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους. Ο παραπάνω μηχανισμός ασφαλώς ενισχύεται και με το καλό παράδειγμα των γονέων, δασκάλων και ανθρώπων γενικά, που ασκούν έλεγχο και είναι σημαντικοί για αυτούς. Ο σύμβουλος με ατομικές αλλά και ομαδικές συνεδρίες έχει αποδειχθεί ότι υποκινεί τη στοχευμένη εφηβική ομάδα σε προσωπική ανάπτυξη. Κατευθύνει τους εφήβους να αναπτύξουν την

Επιστημονικές έρευνες έδειξαν πως το 60% των καπνιστών ξεκινά το κάπνισμα ακόμη και πριν τα 13 τους χρόνια και το 90% των καπνιστών πριν τα 18 τους. Αυτό τι θα μπορούσε να σημαίνει; Μιμιτισμός, προσπαθούν δηλαδή να μοιάσουν τα πρότυπα της οικογένειας σε περιπτώσεις που υπάρχει γονέας καπνιστής, των συνομηλίκων τους ή των δασκάλων τους. Η εφηβική «βαρεμάρα» και η ανάγκη να δοκιμάσουν κάτι καινούριο από τον κόσμο των μεγάλων, η πρόσκαιρη ανεξαρτησία και η φερόμενη σημαντικότητα που τους προσφέρει το κάπνισμα είναι λόγοι που τους ωθούν να κάνουν την αρχή. Με απλά λόγια «είμαι ανεξάρτητος, κάνω κάτι μόνος μου (χωρίς την γονεϊκή επιστασία), έχω το πακέτο μου και τον δικό μου αναπτήρα, μπορώ και χάνομαι στους καπνούς του τσιγάρου και στις σκέψεις μου – άρα δείχνω πως είμαι κάποιος σημαντικός άνθρωπος. Έχω μεγαλώσει!» Η πλειονότητα των καπνιστών (περίπου το 98%) επιδίδεται σε ανεξέλεγκτο μακροχρόνιο και συνεχές κάπνισμα που επηρεάζει όλη του ζωή. Η νικοτίνη που δημιουργεί τον εθισμό είναι ο λόγος που δεν αφήνει τους καπνιστές να διακόψουν αν και το επιθυμούν. Δημιουργεί εξάρτηση που τους οδηγεί στη συνέχιση του καπνίσματος. Υπάρχει ένα μικρό ποσοστό καπνιστών, οι λεγόμενοι κοινωνικοί καπνιστές που ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν είναι περιορισμένος και το κάπνισμα περιστασιακό και έτσι είναι πιο εύκολη η διακοπή ή ο περιορισμός του. Ο βέλτιστος μηχανισμός αποτροπής των εφήβων από

προσωπικότητά τους και να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη σωματική άσκηση, τη μελέτη, την υγιεινή διατροφή και την ανάπτυξη των προσωπικών τους ταλέντων ενώ παράλληλα αποτρέπει τα παιδιά από την βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος. Για τους ενήλικες τα πράγματα είναι πιο δύσκολα διότι πρώτα χρειάζεται η δέσμευση με τον εαυτό τους και στη συνέχεια με τις επιστημονικές μεθόδους του συμβούλου να βοηθηθούν για να πάρουν την απόφαση να μπουν στην διαδικασία απεξάρτησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται υποστήριξη από εξειδικευμένους ανθρώπους συμβούλους ή coach για να βοηθήσουν και να στηρίξουν αυτή τους τη προσπάθεια. Ο σύμβουλος με ατομικές αλλά και ομαδικές συνεδρίες απαιτείται για να εκτρέψει τον καπνιστή από την φαινομενολογικά απολαυστική σχέση του με το τσιγάρο, οδηγώντας τον σε νέους διεξόδους που έχουν σχέση με την προσωπική του ανάπτυξη και όχι με υποκατάστατο και εξάρτηση. Η αύξηση βάρους κατά τη διάρκεια της απεξάρτησης είναι μύθος. Η φυσική κατάσταση με τη σωστή φροντίδα επανέρχεται πολύ γρήγορα. Η διακοπή του καπνίσματος πάντως είναι πρώτιστα προσωπική επιλογή του κάθε καπνιστή και σίγουρα με την μέθοδο ενός εξειδικευμένου συμβούλου έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να πετύχει τον τελικό του στόχο, δηλαδή την απεξάρτησή του από την βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος.

Η σελίδα είναι μια προσφορά της

Ηλιάνα Κυνηγοπούλου msc

Σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης και επιχειρηματικότητας Life, business and executive coach «Be Alive» Φραγκίνη 7, 546 24 Θσσαλονικη ΤΗΛ. 2310926618, 6944418624 • info@bealive.gr • www.bealive.gr

33

>> βαλκάνια

Γράφει η Ειρήνη Μπούρα eirini_mp@yahoo.gr

Νάουσα

Το μπαλκόνι της Μακεδονίας

Τ

ην επισκεφτήκαμε και γνωρίσαμε ένα τόπο φιλόξενο με πράσινο, άφθονα νερά και πλούσια ιστορία. Ήταν από τις πρώτες βιομηχανικές πόλεις στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια με οικονομία που άνθισε στο παρελθόν. Περιηγηθήκαμε στα μονοπάτια της και μείναμε γοητευμένοι! Μας καλωσορίζει σε απόσταση 90 χιλ. από τη Θεσσαλονίκη στους πρόποδες του ανατολικού Βερμίου, στο Ν. Ημαθίας. Φυσικές ομορφιές, γευστικό φαγητό, μεθυστικά κρασιά… ό,τι χρειαζόμαστε για μία μικρή απόδραση! Πρώτος σταθμός το δημοτικό πάρκο, έκτασης 30 περίπου στρεμμάτων με φανταστική θέα τον κάμπο της Μακεδονίας. Γεφυρούλες, κήποι, αλλά και μία λίμνη έκτασης 1,5 περίπου στρεμμάτων φιλοξενεί ψάρια, πάπιες, βατραχάκια κ.α. Ακολουθεί η βόλτα στην «παραλία», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι το δρόμο έξω από το πάρκο. Γεμάτος μπαρ, καφέ και εστιατόρια καταλήγει στις όχθες του ποταμού Αράπιτσας, τα νερά του οποίου χρησιμοποιήθηκαν ως κινητήρια δύναμη στη βιομηχανία και χαρακτηρίστηκαν «λευκός άνθρακας». Ο ποταμός αφήνει τα ίχνη του σε όλη τη Νάουσα, τη διασχίζει χωρίζοντας την στα δύο, σχηματίζοντας μικρούς και μεγάλους καταρράκτες. Περπατώντας στους δρόμους, διαπιστώνω πως συνυπάρχει αρμονικά το παλιό με το καινούργιο. Το Καμπαναριό του Αγ. Γεωργίου (1869), το Καμπαναριό της Μεταμόρφωσης (1912) και το μικρότερο καμπαναριό της Υπαπαντής (1915) τραβούν την προσοχή μου. Στη κεντρική πλατεία που είναι γεμάτη ταβερνούλες, δεσπόζει ένας οβελίσκος 11 μέτρων, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 2002, ενώ ο Πύργος του Ρολογιού, κοινώς «Ρολόι», ύψους 25 μέτρων βρίσκεται μπροστά από το Δημαρχείο λίγο πιο πέρα. Αποτελεί δωρεά του βιομήχανου Γεώργιου Αναστασίου Κύρτση και χτίστηκε το 1895. Ελάχιστα παραδοσιακά κτίρια μακεδονικού ρυθμού θυμίζουν τα περασμένα, ενώ σύγχρονα γλυπτά τοποθετημένα σε διάφορα σημεία της πόλης προσδίδουν μία καλλιτεχνική νότα στην ατμόσφαιρα. Έντονες εναλλαγές πλαισιωμένες από δέντρα και τρεχούμενα νερά! Ο ξενοδόχος μου πρότεινε να επισκεφτώ το χώρο θυσίας των Ναουσαίων γυναικών το 1822. Στη διαδρομή παρατήρησα τα παλιά εργαστήρια και εργοστάσια που δυστυχώς σταμάτησαν να λειτουργούν. Εικόνες που προκαλούν μία γλυκιά μελαγχολία. Φτάνοντας στον

34

προορισμό μου, θαύμασα τη θέα της πόλης από ψηλά. Το μνημείο στέκεται επιβλητικό και αφηγείται ψιθυριστά τα τραγικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν. Το 1822 μετά από μια σειρά πολεμικών επιχειρήσεων με αρχηγούς τους Ζαφειράκη Θεοδοσίου και Τάσο Καρατάσιο που είχαν στόχο τη δημιουργία ελεύθερου επαναστατικού καθεστώτος στην περιοχή, η Νάουσα πολιορκείται από τα στρατεύματα του διοικητή της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ και στις 22 Απριλίου πέφτει μπροστά στις πολυπληθέστερες δυνάμεις. Λεηλασίες, σφαγές και διωγμοί ακολούθησαν την πτώση. Αρκετές γυναίκες προτίμησαν να σκοτωθούν, πέφτοντας με τα παιδιά τους στα νερά του καταρράκτη, παρά να πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Από το 1955 η Νάουσα φέρει τον τίτλο «ηρωική πόλη» για τους αγώνες και τις θυσίες κατά την περίοδο των απελευθερωτικών αγώνων. Αν έχετε χρόνο αξίζει να επισκεφτείτε στην οδό Αγ. Δημητρίου 10 το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο με τοπικές στολές, υφαντά, αργαλειούς, κοσμήματα κ.α. Στην οδό Χατζημαλούση 17 σε ένα παραδοσιακό νεοκλασικό κτίριο του 1908 το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου που ήταν το πρώτο οινοποιείο της πόλης. Η ευρύτερη περιοχή της Νάουσας φημίζεται για την οινοπαραγωγή της. Παράγονται σχεδόν στο σύνολό τους κρασιά Ο.Π.Α.Π. (Ονομασίας Προελεύσεως Ανώτατης Ποιότητας). Το ομώνυμο κόκκινο κρασί είναι παγκοσμίου φήμης, με πολλές διακρίσεις στη χώρα και στο εξωτερικό. Ήταν από τα πρώτα κρασιά στην Ελλάδα που κυκλοφόρησαν εμφιαλωμένα. Στην οδό Σοφρωνίου 23 βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο Βλάχων και τέλος στην Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας υπάρχει βιβλιοθήκη με περίπου 1.000 βιβλία από τη Βιβλιοθήκη της Αργυρούπολης του Πόντου, τα οποία έφεραν το 1923 οι πρόσφυγες.

Το «Μάντσεστερ» των Βαλκανίων Αντίθετα με τις γειτονικές Βέροια και Έδεσσα, η Νάουσα παρέμεινε ακατοίκητη από τα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα και κατοικήθηκε ξανά τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ελληνικός πληθυσμός που εγκαταστάθηκε απολάμβανε ορισμένων ιδιαιτέρων προνομίων, χάρη στην παρέμβαση της Βαλιντέ Χανούμ Σουλτάνας (Μάρα Μπράνκοβιτς), γεγονός που επέτρεψε τη γρήγορη συγκέντρωση πληθυσμού και την ανάπτυξη του τόπου.

Τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας σημείωσε μεγάλη εμπορική και βιομηχανική ακμή. Το 1874-1875 ιδρύθηκε το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας «Λόγγου–Κύρτση-Τουρπάλη», το πρώτο νηματουργείο των Βαλκανίων. Η διεθνής πτώσης της τιμής βαμβακιού, η χρήση του νερού ως ενέργεια και οι χαμηλοί μισθοί έδωσαν τη δυνατότητα στους βιομήχανους να ανταγωνιστούν ικανοποιητικά τις εισαγωγές βαμβακερών από το εξωτερικό. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε η δημιουργία και άλλων βιομηχανικών μονάδων. Η Νάουσα απελευθερώθηκε από την οθωμανική κυριαρχία στις 17 Οκτωβρίου του 1912 στους Βαλκανικούς πολέμους και δέχτηκε, μετά τη συνθήκη της Λωζάννης (1922), ένα μεγάλο αριθμό οικογενειών Ποντίων και Μικρασιατών προσφύγων. Το 1912 το 20% του πληθυσμού της ήταν εργάτες, είχε τρεις κλωστοϋφαντουργίες με 14.200 αργαλειούς, ενώ άλλες τρεις με 26.500 αργαλειούς στην Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη ανήκαν εξ’ ολοκλήρου σε Ναουσαίους. Το 1980 ο κλάδος απασχολούσε περίπου 5.000

εργαζόμενους. Δέκα χρόνια αργότερα άρχισαν οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες να κλείνουν η μία μετά την άλλη, αυξάνοντας δραματικά την ανεργία στην περιοχή.

Κοντινές παραδεισένιες εξορμήσεις Όποιος βρεθεί στη Νάουσα πρέπει να κάνει μία βόλτα στο άλσος του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης. Πρόκειται για μία καταπράσινη έκταση 60 στρεμμάτων που φιλοξενεί το μοναδικό στην Ελλάδα υπεραιωνόβιο άλσος πλατάνων, μια μικρή τεχνητή λίμνη και διασχίζεται από την

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΟΔΗΓΩΝ

Αράπιτσα. Ένας καφές στο Ξενοδοχείο Βέρμιο με την υπέροχη θέα και μία πέστροφα για φαγητό αργότερα ολοκληρώνουν την εκδρομή. Το άλσος δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στον παράδεισο… ηρεμία και γαλήνη. Άλλη εξόρμηση που προτείνω είναι στον παραδοσιακό οικισμό Αρκοχώρι, παλαιότερα ονομαζόταν Αρκουδοχώρι. Βρίσκεται σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από τη Νάουσα, σε υψόμετρο 600 μέτρων και έχει περίπου 350 κατοίκους. Ψηλά η εκκλησία σαν να κρέμεται από τον ουρανό, αγκαλιάζει όλο τον οικισμό με τα παραδοσιακά σπίτια και την πλατεία με τα συμπαθητικά καφενεία. Στην περιοχή λειτουργεί ταβέρνα, στην οποία μπορείτε να απολαύσετε αυθεντικές γεύσεις. Ο αρχαιολογικός χώρος της Μίεζας είναι ιδανικός για τους λάτρεις της ιστορίας. Εκτεταμένα ερείπια στην περιοχή μεταξύ της σημερινής Νάουσας και των γειτονικών χωριών της πεδιάδας ενισχύουν την εκδοχή ότι η Νάουσα αναπτύχθηκε στο χώρο μιας σημαντικής πόλης της αρχαιότητας που βρισκόταν μεταξύ της Βέροιας και της Έδεσσας. Το όνομα αυτής, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες απόψεις των αρχαιολόγων, ήταν Μίεζα. Σημαντικότερα ευρήματα αποτελούν οι μεγάλοι μακεδονικοί τάφοι της Κρίσεως, των Λύσωνος και Καλλικλέους, των Ανθεμίων κ.α. Πρόσφατα στο φως ήρθε το αρχαίο θέατρο της πόλης και σε μικρή απόσταση ανασκάπτεται η αγορά

της. Περπατήστε τέλος στη Σχολή του Αριστοτέλη, στη θέση Ισβόρια. Εκεί ο μεγάλος φιλόσοφος της αρχαιότητας Αριστοτέλης δίδασκε το μεγαλείο της κλασσικής ελληνικής σκέψης και τα ιδανικά της πλατωνικής φιλοσοφίας στο Μέγα Αλέξανδρο. Η Νάουσα σφύζει από ζωή την περίοδο του Καρναβαλιού, όταν λαμβάνει χώρα το μοναδικό στον ελλαδικό χώρο χορευτικό δρώμενο Γενίτσαροι και Μπούλες, ενώ οι φαν του χιονιού προτιμούν τη χειμερινή περίοδο, λόγω του χιονοδρομικού κέντρου 3-5 Πηγάδια που απέχει μόλις 18 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, βρίσκεται σε υψόμετρο 1400 - 2050 μέτρων και θεωρείται ένα από τα καλύτερα της χώρας. Οποιαδήποτε εποχή και αν επιλέξετε να την επισκεφτείτε, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα σας κερδίσει. Η Νάουσα πάντως διατηρεί την ανθρωπιά της παρά την αποβιομηχάνιση και το μεγάλο πρόβλημα της ανεργίας. Είναι ένα μπαλκόνι με θέα και κάθε της γωνιά σου επιτρέπει να ανασάνεις. Το οξυγόνο που στερεί η Θεσσαλονίκη στους κατοίκους της υπάρχει μπόλικο στο άλσος του Αγίου Νικολάου…

Info www.naoussa.gr www.e-naousa.gr

ΦΩΤΙΝΙΑΣ Α.Ε. ουριά

η σιγ

 Άνω Ηλιούπολη Ωραιοκάστρου 67  2310 -669505 -603413  Εύοσμος Αριστοτέλους 23  2310 -707550 -707551  Σίνδος Χρυστοστόμου Σμύρνης 3  2310 -797445 -796000 Φαξ: 2310-603413 Κιν: 6944 442419

35

>> βιβλίο

βιβλιοπαρουσίαση «Να ζεις σε νησί» του Μπεν Μπλούσι,

Κατά κεφαλήν

εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

καλλιέργεια (η αντίσταση στην παρακμή) Χρήστος Γιανναράς

Το Να ζεις σε νησί είναι ένα μυθιστόρημα που έσπασε κάθε ρεκόρ πωλήσεων στην Αλβανία και πυροδότησε άφθονες συζητήσεις και πολεμικές, κυρίως γύρω από το θέμα της μακράς και περίπλοκης διαδικασίας εξισλαμισμού που ακολούθησε την τουρκική κατοχή. Επρό-

Εκδόσεις Ιανός

κειτο για ειρηνική ή βίαιη μετάλλαξη, έγινε οικεία βουλήσει απ’ τους

«Κατά κεφαλήν καλλιέργεια η

ίδιους τους Αλβανούς ή τους επιβλήθηκε με τα εξαναγκαστικά μέτρα

αντίσταση στην παρακμή» είναι ο

των κατακτητών;

τίτλος του νέου βιβλίου του Χρή-

«Το αστείο» του Μίλαν Κούντερα,

στου Γιανναρά, που κυκλοφόρησε

εκδ. Εστία

πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο

«Το αστείο», το μυθιστόρημα με το οποίο έγινε παγκοσμίως γνω-

«Ιανός». Πρόκειται για 46 κείμενα

στός ο Μίλαν Κούντερα, κυκλοφορεί και πάλι, 30 χρόνια έπειτα από

τα οποία δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» κατά τη διάρκεια του 2009. «Η άγρια ζούγκλα του κομματισμού», «Η απληστία ως πολιτικό παρεπόμενο», «Η δουλική φύση του δανειολήπτη», «Νοσογόνος επαγγελματική πολιτική», «Πού είναι οι «πνευματικοί

την πρώτη του έκδοση στη χώρα μας. «Ο οπτιμισμός είναι το όπιο του λαού. Το υγιές πνεύμα βρομάει βλακεία. Ζήτω ο Τρότσκι» Με αυτά τα λόγια θέλησε να πειράξει την ενθουσιώδη φίλη του ο Λούντβιχ, ο ήρωας του βιβλίου. Και γι’ αυτό το αστείο θα διαγραφεί από το κόμμα, θα αποβληθεί από το πανεπιστήμιο, θα καταταγεί στο στρατό

άνθρωποι»; είναι μερικοί τίτλοι από τα ενδιαφέροντα κείμενα. Οι επιφυλλίδες

σε τάγμα «τιμωρημένων» και θα υπηρετήσει τη θητεία του δουλεύο-

του Χρήστου Γιανναρά διακρίνονται από αμεσότητα και ρεαλισμό. Ο καθηγητής

ντας στα ορυχεία, στα οποία θα παραμείνει «εθελοντικά» άλλα τρία

προτείνει ότι η μόνη οδός σωτηρίας είναι η κατά κεφαλήν καλλιέργεια. Η ατομική

χρόνια.

αυτοάμυνα και η κριτική αντιμετώπιση πρέπει να υιοθετηθούν από τους πολίτες

«Ο Στρατηγός την νεκρής στρατιάς», του Ισμαήλ Κανταρέ,

ως αντιστάσεις στα καθημερινά φαινόμενα της διαφθοράς και της έκπτωσης των

Στο Στρατηγό της νεκρής στρατιάς, εξιστορείται η παραμονή στην

αξιών. Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης (Παρίσι). Δίδαξε Φιλοσοφία, Πολιτιστική Διπλωματία και Συγκριτική Οντολογία σε πανεπιστήμια της Γαλλίας, της Ελβετίας, της Ελλάδας.

don’t Know it Άννυ Στεφανίδου Εκδόσεις Ιανός

Το μεγαλείο της Ελληνικής γλώσσας προβάλλεται μέσα από τις σελίδες της ενδιαφέρουσας έκδοσης

15 χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου για να βρουν και να ξεθάψουν τα οστά των σκοτωμένων Ιταλών στρατιωτών. Οι δύο άντρες που παρουσιάζονται στο ξενοδοχείο «Ντάιτι» των Τιράνων πούν αφ’ ενός τη στρατιωτική κι αφ’ ετέρου τη θρησκευτική αντίληψη του κόσμου. «Ο πύργος» του Φραντς Κάφκα, εκδ. ΗΡΙΔΑΝΟΣ

Ήταν αργά το βράδυ όταν έφτασε ο Κ. Το χωριό ήταν βυθισμένο στο χιόνι. Ο λόφος του Πύργου δε φαινόταν, καταχνιά και σκοτάδι τον τύλιγαν από παντού, κι ούτε ένα αμυδρό φωτάκι δεν έδειχνε ότι εκεί υπήρχε ο μεγάλος Πύργος. Ο Κ. στάθηκε κάμποση ώρα στην ξύλινη

που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις

γέφυρα, που οδηγεί απ’ τη δημοσιά στο χωριό, με το βλέμμα του

Ιανός. Παρουσιάζονται 6.000 ελλη-

ψηλά, στο απατηλό κενό.

νικές λέξεις, οι οποίες χρησιμοποι-

«Το γεφύρι του Δρίνου» του Ίβο Άντριτς,

ούνται στην αγγλική γλώσσα, στα

εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

επιστημονικά πεδία της Ιατρικής, της

Eίναι ένα βαλκανικό χρονικό τεσσάρων αιώνων Ιστορίας, τεσσά-

Χημείας, της Φιλοσοφίας, της Πολι-

ρων θρησκειών και τριών εθνοτήτων που μοιράζονται τον ίδιο τόπο,

τικής, της Οικονομίας και σε πολλούς ακόμη τομείς. Οι λέξεις παρουσιάζονται σε τρεις στήλες. Η πρώτη στήλη περιλαμβάνει την αγγλική λέξη που προέρχεται από τα ελληνικά. Η δεύτερη στήλη παρουσιάζει την ελληνική λέξη γραμμένη με αγγλικούς χαρακτήρες. Η τελευταία στήλη παρουσιάζει την ελληνική λέξη με ελληνικούς χαρακτήρες. Η παρούσα έκδοση αποδεικνύει τη διαχρονική αξία της Ελληνικής γλώσσας και τη λειτουργική χρήση της

36

Αλβανία δύο Ιταλών, ενός στρατιωτικού κι ενός ιερέα, που πηγαίνουν

-εκεί όπου εκτυλίσσονται αρκετά επεισόδια του βιβλίου-εκπροσω-

You speak Greek You just

στο πέρασμα των αιώνων.

εκδ. του ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

την πόλη Bίσιεγκραντ στη Bοσνία. Στο κέντρο όλων αυτών, το γεφύρι, αμετακίνητο από τη θέση του, σαν το πεπρωμένο που διατρέχει πότε φωτεινό και πότε σκοτεινό τις ανθρώπινες ζωές. Mόνο αν διαβάσει κανείς το προφητικό αυτό έργο μπορεί πραγματικά να κατανοήσει τα τραγικά γεγονότα των τελευταίων ετών στη Bοσνία και να διακρίνει τις ανθρώπινες δυνάμεις που πάντα λειτουργούσαν κάτω από την πολυεθνική κρούστα και το μωσαϊκό των θρησκειών.

ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Arnold Toynbee

ΣΥΝΩΜΟΣΙΕΣ & ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ Γιώργος Στάμκος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ University Studio Press

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Άγνωστο

(εισαγωγή – μετάφραση Παναγιώτης Πάρτσος) Πρόκειται για ένα έργο που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής, αφού πραγματεύεται τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού εθνικού κράτους και τη μέχρι τότε πορεία του ελληνισμού, υπό τον ίσκιο -όπως λέει και ο συγγραφέας- του δυτικού πολιτισμού και μάλιστα ενόσω η Δύση προσπαθεί να βρει τρόπους επαφής με τον κόσμο της Μέσης Ανατολής. Παρά τις αλλαγές που μεσολάβησαν το 1922, χρονολογία έκδοσης του πρωτότυπου, το έργο του συγγραφέα παραμένει επίκαιρο, διότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η επαφή της Δύσης με τη Μέση Ανατολή παραμένει προβληματική, όπως φάνηκε με την επανάσταση του Ιράν και τις επιπλοκές που συνεχίζει να παρουσιάζει το Παλαιστινιακό και οι σχέσεις της με το Ιράκ. Ταυτόχρονα, η μετακεμαλική Τουρκία έχει εισέλθει σε περίοδο εξελίξεων, μετά την επικράτηση στις πρόσφατες εκλογές ενός κόμματος μουσουλμανικών αρχών και με το ερωτηματικό της ένταξής της ή μη στην Ε.Ε. Η Ελλάδα είναι ενταγμένη πλήρως στους Ευρωατλαντικούς θεσμούς, στους οποίους έχουν αρχίσει και εντάσσονται βαθμηδόν τα πρώην κουμμουνιστικά κράτη της Βαλκανικής και της κεντρικής Ευρώπης. Για τον Toynbee το σκηνικό παρόμοιων ερωτημάτων που απασχόλησαν την εποχή του ήταν αυτό της επαφής των 2 πολιτισμών που εκπροσωπούσαν τότε η Ελλάδα και η Τουρκία, επαφή που κατέληξε στον πόλεμο της Μικράς Ασίας. Μέσα από αυτό προσπάθησε να δώσει τις απαντήσεις του. Σήμερα με τις γνωστές ρήσεις Huntington περί πολέμου μεταξύ πολιτισμών, ποιες θα μπορούσαν να ήταν οι απαντήσεις; Όπως και το 1922, το έργο του Toynbee προβληματίζει και παραπέμπει σε ερωτήματα που ζητούν επίπονες απαντήσεις, που άπτονται θεμελιωδών ζητημάτων διπλωματίας και ειρήνης.

Το βιβλίο αυτό είναι μια συναρπαστική κατάδυση στο σκοτεινό κόσμο των συνωμοσιών και των θεωριών συνωμοσίας και ταυτόχρονα ένας ενδελεχής και περιεκτικός οδηγός όλων των γνωστών –και άγνωστων– δολοπλοκιών και παρασκηνίων που έχουν συμβεί ή συμβαίνουν σήμερα. Διαβάζοντας το, θα περιηγηθείτε σε έναν κόσμο του οποίου το μέλλον διακυβεύεται από ανίερες συμμαχίες, ομιχλώδεις διαβουλεύσεις, ανείπωτα μυστικά, τρομερούς όρκους, μυστικές συμφωνίες και ύπουλα «κτυπήματα κάτω από τη μέση». Θα μάθετε με ποιο τρόπο οι αληθινές συνωμοσίες συγχέονται σκόπιμα με τις θεωρίες συνωμοσίας δημιουργώντας ένα αδιαπέραστο πέπλο συγκάλυψης και απόκρυψης. Θα δείτε πώς από την εποχή του Μεσαίωνα, η ανθρωπότητα υπήρξε θύμα ομάδων οι οποίες ύφαναν –και υφαίνουν– πλεκτάνες με σκιώδεις πρακτικές και ακόμα πιο σκιώδεις σκοπούς. Θρησκευτικά τάγματα, μυστικές εταιρείες, μεγαλοτραπεζίτες, μυστικές υπηρεσίες, διεφθαρμένες πολιτικές ελίτ και πληθώρα άλλων πόλων ισχύος συνωμότησαν και συνωμοτούν παρασκηνιακά, παίζοντας ένα παιχνίδι χωρίς κανόνες, με ένα και μοναδικό έπαθλο: την παγκόσμια κυριαρχία. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο αυτό θα μάθετε να ερμηνεύετε τις καταστάσεις με άλλο τρόπο, πέρα από την επίσημη γραμμή, και να βλέπετε πίσω από τα γεγονότα τις σκοτεινές δυνάμεις που κινούν την Ιστορία. Ελάτε στον κόσμο των Συνωμοσιών και ανακαλύψτε πώς στ’ αλήθεια γράφεται η Ιστορία.

ΠΛΑΤΩΝ

ΚΟΡΙΤΣΙ ΤΩΝ ΣΚΟΤΕΙΝΩΝ ΔΑΣΩΝ

ΤΙΜΑΙΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ζήτρος

Στο Πλατωνικό έργο «Τίμαιος» προβάλλεται η έννοια του Θεού ως δημιουργού και η μεταφυσική έννοια του χώρου. Το κείμενο περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου. Είναι η αρχαιότερη πηγή για τον μύθο της χαμένης Ατλαντίδος. Ο Θεόδωρος Μαυρόπουλος στο εισαγωγικό του σημείωμα αναφέρει χαρακτηριστικά: Ο «Τίμαιος» έγινε αντικείμενο μελέτης περισσότερο από κάθε άλλο πλατωνικό κείμενο με την επικράτηση του Χριστιανισμού, επειδή θεωρήθηκε ότι είναι το σημαντικότερο κείμενο της αρχαιότητας που μιλά για τη δημιουργία του κόσμου. Ήδη από τον 4ο μεταχριστιανικό αιώνα έχει ολοκληρωθεί η λατινική μετάφραση του «Τίμαιου» και είναι το μοναδικό γνωστό στη Δύση σύγγραμμα του Πλάτωνα, ωσότου να έρθει η μεγάλη σειρά των μεταφράσεων πλατωνικών έργων του 12ου και του 13ου αιώνα. Ο «Τίμαιος» με το μεταφυσικό του περιεχόμενο άσκησε επιρροή στον μυστικισμό και προκάλεσε το φιλοσοφικό ενδιαφέρον των διανοητών της δυτικής Ευρώπης. Ο εκδότης Κωνσταντίνος Ζήτρος προλογίζει την έκδοση. Την εισαγωγή, τη μετάφραση και τα εκτενή σχόλια επιμελήθηκε ο φιλόλογος Θεόδωρος Μαυρόπουλος.

Αναστασία Γκίτση ΕΚΔΟΣΕΙΣ Μπαρμπουνάκης

Μια ποιητική συλλογή που θα σε αγγίξει. Τα ποιήματα έχουν έναν ερωτικό χαρακτήρα, η αγάπη που περιγράφεται ταιριάζει περισσότερο σε εραστές. Λόγια που πολλοί ίσως κάποτε σκεφτήκαμε και ποτέ δεν εκστομίσαμε και μείναν μέσα μας, παρέα με τους ανεκπλήρωτους έρωτες. Η συγγραφέας καταφέρνει σε πολλά σημεία του βιβλίου της να κάνει αυτόν που κάποτε ερωτεύτηκε, να χαμογελάσει. Η Αναστασία Γκίτση γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1977 όπου και ζει μέχρι σήμερα. Είναι καθηγήτρια θεολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η πρώτη της ποιητική συλλογή «Ξέρω! Είναι κάπως αργά…» εκδόθηκε από τις εκδόσεις Παρατηρητής το 2000. Έχει βραβευτεί και επαινεθεί για ποιήματα της από ελληνικούς και ξένους οργανισμούς.

37

>> comic

38

Στο φαγητό, στις σούπες, στον πατσά, ανεβάζουμε ολοένα τον πήχη ψηλότερα. Στην ποιότητα, στην καθαριότητα, στη νοστιμιά, δίνοντας μία άλλη διάσταση στη γαστρονομία του σπιτικού φαγητού.

Εύοσμος

Μεγάλου Αλεξάνδρου 30 ( 2310 759.377

Νέες Gourmet γεύσεις με αγνά τοπικά υλικά

Χριστάρα Ελπίδα Ιατρικών Εργαστηρίων

Ξύδης Χρήστος Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας

Τζουνάκης Στράτος Οικονομικών Επιστημών

Γαβριηλίδου Δέσποινα Λογιστικής

Σλαβάκη Ζωή Εφαρμ. Ξένων Γλωσ. στη Διοίκ. & Εμπόριο

Παλτιμσής Φώτης Οικονομικών Επιστημών

Κοτούλα Κων/να Λογιστικής

Ζαρμακούπης Θανάσης Πολιτικών Δομικών Έργων

Καπνάς Θοδωρής Οικονομικών Επιστημών

Νικολόπουλος Δημήτρης Λογιστικής

Σταθεροπούλου Ερμιόνη Πολιτικών Δομικών Έργων

Δεσπούδη Έλενα Οικονομικών Επιστημών

Σαρμαζίδου Αδαμαντία Λογιστικής

Γεροντίδου Ειρήνη Πολιτικών Δομικών Έργων

Πάρτος Βαγγέλης Αγγλικής Φιλολογίας

Φιλιππίδου Ελένη Λογιστικής

Δημητριάδης Γρηγόρης Φυτικής Παραγωγής

Μπάτζιου Μαρία Ιστορίας & Αρχαιολογίας

Φωτιάδης Γιώργος Λογιστικής

Μεχτερίδης Γιώργος Μηχανολογίας

Λαζαρίδου Βιολέτα Πολιτικών Επιστημών

Χατζηαποστόλου Αναστασία Λογιστικής

Ζάρα Νένα Μηχανολογίας

Παγώνης Αλέξανδρος Πολιτικών Επιστημών

Γρηγορούδη Αναστασία Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος

Μπαγκλαρίδης Γιάννης Μηχανολογίας

Ιακωβίδου Αναστασία Δημόσιας Διοίκησης

Κουργιώτου Θωμαή Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος

Τσίρη Μαργαρίτα Ζωϊκής Παραγωγής

Μαυρίδης Μπάμπης Αστυφυλάκων

Τσιπίδου Ολυμπία Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος

Σαριπανίδης Σοφοκλής Ζωϊκής Παραγωγής

Πέτσας Παναγιώτης Μαθηματικών

Παπαοικονόμου Ανδρέας Αστυφυλάκων

Τοσουνίδης Θοδωρής Επιστήμης & Τεχνολ.Τηλεπικοινωνιών

Τσοπανίδου Φαίη Αγροτικής Ανάπτ. & Διοίκ. Επιχειρήσεων

Χασιώτου Βαλεντίνα Μαθηματικών

Πεϊτζίκα Ιωάννα Γεωπονίας

Σταμούλης Νίκος Μηχανικών Επιστήμης Υλικών

Δίγκας Πρόδρομος Μουσικών Σπουδών

Καζαμία Πόπη Επιστ. Προσχ. Αγωγής & Εκπ. Σχεδιασμού

Τσακμακίδης Αντώνης Επιστήμης Φυσ. Αγωγής & Αθλητισμού

Χαλεπλή Αλεξάνδρα Μαιευτικής

Χατζηαναγνώστου Άκης Διοίκησης Επιχειρήσεων

Κεσίδου Ραφαηλία Επιστημών Εκπαίδ. στην Προσχ. Ηλικία

Λαζαρίδου Ειρήνη Μάρκετινγκ & Διοίκησης Λειτουργιών

Κυριάκογλου Κατερίνα Νοσηλευτικής

Πασχαλίδης Κων/νος Διοίκησης Επιχειρήσεων

Σιδερίδου Μαρία Επιστημών Εκπαίδ. στην Προσχ. Ηλικία

Δίγκα Ειρήνη Βαλκαν. Σλαβικών & Ανατολ. Σπουδών

Kαλή Μαριάννα Νοσηλευτικής

Καμάρη Ρούλα Ιταλικής Γλώσσας & Φιλολογίας

Καλέα Μαρία Φιλολογίας

Χατζηιγνατιάδου Συμόνη Βαλκαν. Σλαβικών & Ανατολ. Σπουδών

Τερζίδου Ραφαέλα Νοσηλευτικής

Κιουρτσίδη Νίκη Εμπορίας & Διαφήμισης

Τσακιρίδης Μύρων Φιλολογίας

Κοσμίδου Νατάσα Διοίκησης Επιχειρήσεων

Φωκά Αλεξία Αυτοματισμού

Κακλίδης Γιώργος Ηλεκτρολογίας

Ανδρονούδη Άννα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής

Ξενιτοπούλου Κική Διοίκησης Τεχνολογίας

Παναγιωτίδης Γιάννης Βιβλιοθηκ. & Συστημάτων Πληροφόρησης

Κομπούρας Σωκράτης Ηλεκτρολογίας

Ελμάς Δημοσθένης Εφαρμοσμένης Πληροφορικής

Δαβιλούδης Δημήτρης Πληροφορικής

Λαζαρίδου Σοφία Θεολογίας

Παγωνόπουλος Χρήστος Ηλεκτρολογίας

Τσακιροπούλου Ελευθερία Φυσικής

Ναλμπάντης Ορέστης Πληροφορικής

Μπίκου Ευαγγελία Θεολογίας

Κόκοτας Πασχάλης Τεχνολογίας Πετρελαίου & Φυσ. Αερίου

Χωλίδης Χρήστος Ευελπίδων (Όπλα)

Σαλονικίδης Βασίλης Πληροφορικής

Τσιλατσάβα Νίνα Βαλκανικών Σπουδών

Κιλινκαρίδου Ελίνα Σχεδιασμού & Παραγωγής Ενδυμάτων

Σαγξαρίδου Δέσποινα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών

Σπυρογιάννης Κώστας Πληροφορικής

Βεράνης Σάκης Ηλεκτρονικής

Ξενίδης Βασίλης Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης

Χατζηλιάδου Εύη Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής

Λάμπρου Πέτρος Πληροφορικής

Γαρδάνης Μανώλης Ηλεκτρονικής

Κερασίδης Παύλος Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού

Ηλιάδου Αντιγόνη Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής

Δημητριάδου Χριστίνα Ιστορίας & Εθνολογίας

Γουμάγιας Κώστας Ηλεκτρονικής

Σιδηρόπουλος Χρύσανθος Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού

Ανεσιάδου Δέσποινα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Εμινίδου Σοφία Ιστορίας & Εθνολογίας

Ιατρού Γιώργος Ηλεκτρονικής

Μπιζώτα Στέλλα Χρηματοοικονομικών Εφαρμογών

- EΠΙ

2010

- EΠΙ

Τμήματα Γυμνασίου & Λυκείου • Κατεύθυνση Θετική, Θεωρητική, Τεχνολογική Ναυάρχου Βότση 48, Άνω Ηλιούπολη, Τηλ.: 2310 587 440 • email: epicedro@otenet.gr, www.epikentro.edu.gr

ΧΟΝΤ

ΤΥ

ΕΣ

ΤΥ

ΧΟΝΤ

Κολοκοτρώνης Σταύρος Οικονομικών Επιστημών

ΕΣ

www.metallus.gr

Καραχρυσάφη Σοφία Ιατρικής Μπίτουλης Μίλτος Ιατρικής Τσακάλης Κώστας Ηλεκτρ. Μηχαν. & Μηχαν. Υπολογιστών Πιστίλογλου Ελένη Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Βασιλούδη Αγγελική Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Μισιργή Στέλα Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Τοματζίδης Αλέξανδρος Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Σκουλίδου Ιωάννα Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών Δαφνόπουλος Γιώργος Μηχαν. Χωρ. Πολεοδ. & Περ. Ανάπτυξης Ρωμιόπουλος Γιώργος Χημικών Μηχανικών Καλτσίδου Χρύσα Ψυχολογίας