Kolegji i shkencave mjekësore “Rezonanca”
Lënda: Biokimi
Profesor: Zehadin Gashi Studentet: Edona Halili, Ermira Zogaj
• Karbohidratet Formimi dhe funksionet e tyre • Klasifikimi i karbohidrateve (Monosaharide, Oligosaharide, Polisaharide)
• Tretja dhe thithja e karbohidrateve • Proceset anabolike dhe katabolike te karbohidrateve • Rregullimi i metabolizmit te karbohidrateve • Crregullimet e metabolizmit te karbohidrateve
Karbohidratet janë komponime organike Janë molekula biologjike të ndërtuara nga C, H, O
Cn(H20)n
Krijohen në bimët e gjelbërta prej CO2 dhe H2O duke shfrytëzuar dirket energjinë e dritës së diellit në procesin e quajtur fotosintezë
❶ Rol Struktural Marrin pjesë në përbërjen e acideve nukleike (Riboza dhe dezoksiriboza)
ARN
ADN
❶ Rol Struktural Marrin pjesë në ndërtimin e murit qelizor të qelizave bimore (Celuloza) Marrin pjesë në përbërjen e membranës qelizore (Glukoproteinat)
❷Burim energjetik rezervë AMIDONI
Bimet
GLIKOGJENI
GLUKOZA
Organizmi
Shtazet dhe njeriu
Sipas përbërjes kimike ndahen: MONOSAHARIDE
OLIGOSAHARIDE
POLISAHARIDE
DISAHARIDE:
AMIDONI
SAHAROZA
GLIKOGJENI
MALTOZA
CELULOZA
LAKTOZA
INULINA
GLUKOZA
FRUKTOZA GALAKTOZA
Komponime të cilat përbëhen nga vetëm një molekulë Me hidrolize nuk mund të zbërthehen në karbohidrate më të thjeshta
Klasifikohen në dy mënyra: ❶ Sipas grupit funksional që e përmbajnë ❷Në bazë të numrit të atomeve të karbonit
❶ Sipas grupit funksional që e përmbajnë
❷Në bazë të numrit të atomeve të karbonit
Aldoza (permbajne grupin aldehid –CHO)
Trioza (3 atome C) Tetroza (4 atome C) Pentoza (5 atome C) Heksoza (6 atome C) Heptoza (7 atome C)
Ketoza (permbajne grupin karbonil ose kete grup >C=0)
Me të rëndësishme janë: Pentozat (Riboza dhe Dezoksiriboza) Heksozat (Glukoza, Fruktoza, Manoza, Galaktoza) GLUKOZA (dekstroza,sheqeri i rrushit) - është sheqeri më i përhapur në natyrë dhe sheqeri më i rëndësishëm në organizmin e njeriut
FRKUTOZA - është ketoheksoza më e rëndësishme në natyrë GALAKTOZA- është njësi strukturore e glukoproteinave dhe glukolipideve
Prej oligosaharideve me te rendesishme jane: Disaharidet Perfaqesuesit me te rendesishem te tyre jane: Maltoza (Gluc+Gluc) Laktoza (Gluc+Galaktoze) Saharoza (Gluc+Fruktoze)
MALTOZA
LAKTOZA
SAHAROZA
.
Jane karbohidrate te perbera
.
Jane komponime makro molekulare
.
Molekula e tyre mund te jete e ndertuar prej qindra deri ne mijra monosaharide
HOMO
HETERO
POLISAHARIDE
POLISAHARIDE
Glikogjeni
Acidi hialuronik
Amidoni
Heparina
Celuloza
Kondritinsulfatet
Inulina
Agar-Agari
Polisaharidet e grupit te gjakut
GLIKOGJENI- perben rezerven e karbohidrateve te lokalizuara ne melqi dhe ne muskuj AMIDONI- Ne bime pjesa me e madhe e rezervave te karbohidrateve gjendet ne forme te polisaharidit amidon
CELULOZA –Eshte polisaharid strukturor te bimet ku eshte pjese perberese e membranave te qelizave bimore INULINA -eshte polifruktozan , nese e fusim ne trup shperndahet vetem ne hapesirat jashtqelizore, prandaj me ndihmen e inulines mund te caktohet volumi i lengjeve jashtqelizore
ACIDI HIALURONIK (merr pjese ne ndertimin e glukoproteinave te lekures, te muskujve, indit lidhor dhe te lengjeve trupore) HEPARINA - (antikoagulant kryesor natyral ne orgnizmin e njeriut dhe ne shtaze) KONDROITIN SULFATET (jane njesi strukturore te glikoproteinave,marrin pjese ne ndertimin e indit lidhor dhe indit kercor) POLISAHARIDET E GRUPEVE TË GJAKUT (A, B, AB, O)
ďƒ˜ Kryhet permes zberthimit hidrolitik nen veprim katalik te enzimave (Hidrolazave)
Amidoni, Glikogjeni,Oligosaharidet α - Amilaza (Ptialina)
Ne goje
GLUKOZË, FRUKTOZË, GALAKTOZË Amilaza denatyrohet
Enzimet e epitelit te zorres (Disahidraza,maltaze sakaraze,laktaze)
Maltoze,Saharoze, Laktoze
Amilazen pankreatike Amilazen Intestinale
Ne duodenum derdhet lengu pankreatik qe permban
Ne lukth
ďƒ˜ Monosaharidet thithen prej vileve intestinale ďƒ˜ Futen ne gjakun venoz te sistemit portal (venen porta) ďƒ˜ Me ndihmen e saj kalon ne melqi
THITHJA E KARBOHIDRATEVE KRYHET PERMES 2 MEKANIZMAVE Transportit aktiv dytesor (Bashketransport me Na) GLUKOZA,GALAKTOZA
Difuzionit te thjeshte FRUKTOZA MANOZA
PROCESET ANABOLIKE • Glikogjeneza • Glukoneogjeneza
PROCESET KATABOLIKE Glikogjenoliza, Glikoliza Cikli i Krebsit, Cikli Pentozik Fermentimi Alkoolik
Procesi i krijimit te glikogjenit nga glukoza GLUKOZA ATP
Glukokinaze
ADP
GLIKOGJEN
GLUKOZO-6-FOSFAT
Glikogjen-sintetazes
UDPG GLUKOZA AKTIVE
Fosfoglukomutazes
GLUKOZO-1-FOSFAT Lidhjen e UTP
Procesi i zberthimit te glikogjenit ne glukoze GLIKOGJENI Veprimin e fosforilazes CIKLI PENTOZIK
GLIKOLIZES
GLUKOZE
Glukozo-6-fosfatazes
Melqi
Fosfatit inorganik
GLUKOZO-1-FOSFAT Fosfoglukomutazes
GLUKOZO-6-FOSFAT
Procesi i zberthimit te glukozes deri ne acid pirovik Kryhet tek organizmat anaerob dhe tek organizmat aerob
Kryhet ne citoplazme
Retikulumin endoplazmatik agranular
Glukokinaza
Fosforilim GLUKOZA 6-FOSFAT
GLUKOZA ATP
FRUKTOZA 1.6 DIFOSFAT
FRUKTOZE 6- FOSFAT
ATP
ADP
ADP
Aldolaza Dehidrogjenaza ACID 1-3 DYFOSFO GLICERINIK
NADH NADH+H+
ALDEHID 3-FOSFOGLICERINIK
Izomeraza
DEHIDROKSI ACETON FOSFATI
ATP ADP ACIDI 3 FOSFO GLICERINIK
ACIDI 2 FOSFO GLICERINIK
ACIDI FOSFAEND OPIROVIK
ACIDI PIROVIK ATP
ADP
ACIDI PIROVIK NE MUNGESE TE O2
ACID LAKTIK
NE PREZENCE TE O2
ACETIL CoA CIKEL TE KREBSIT
Acidi pirovik
Acidi pirovik
NADH2 Dehidrogjenaza NAD e ac.laktik
Acidi laktik NE KUSHTE ANAEROBE ME REDUKTIMIN E ACIDIT PIRUVIK FITOHET ACIDI LAKTIK
CO2
NAD HS-CoA NAD H2
Acetil- CoA NE KUSHTE AEROBE ACIDI PIRUVIK ME DEKARBOKSILIM OKSIDUES KALON NE ACETIL-CoA
Ne rregullimin e metabolizmit te karbohidrateve marrin pjese:
❶ ❷
FAKTORET NERVOR FAKTORET HORMONAL VITAMINAT
❸
NDIKIMI I HORMONEVE INSULINA Mundeson transportin nga gjaku ne qeliza dhe hyrjen e glukozes ne qelize Deponimin e saj ne forme glikogjeni ne melqi e me pak ne muskuj
GLUKAGONI Antagonist i Insulines
ADRENALINA Vepron ne melqi dhe aktivizon fosforilazen
TIROKSINA DHE TRIJODTIRONINA Stimulojne thithjen e glukozes prej zorres ne gjak
SOMATOTROPINA,ADENOKORTIKOTOPET, TIREOTROPET, GLUKOKORTIKOSTEROIDET
GLIKEMIA: SASIA NORMALE: 4.4-5.5 mmol/L
HIPERGLIKEMIA
HIPOGLIKEMIA
Zvoglim i sasise se insulines
Tajimi i tepert i insulines
Rritja e sasise se hormoneve tjera qe kane veprim te kundert me insulinen
Glikozuri Diabetus Melitus (Polidipsi, Polifagi, Poliuri
“Shok” Hipoglikemik (Humbja e vetdijes, Konvulzione, Djersitje te medha)
Ushqimi i rregullt nga ana e organizmit
Melqia si depo kryesore e glikogjenit
Hormonet e disa gjendrrave endokrine
PERMBAJTJA E USHQIMIT: Orizi 76% Buka e grurit 48% Misri 68% Patate 20% Ne moll 12-15% Njeriut i nevoiten 400-600g glucide ne dite
[1] Abdyl R. Osmani, Metabolizmi i karbohidrateve Biokimia e mjekësisë Botimi i II , Prishtinë (2005)
[2] Nexhmije Hamiti, Karbohidratet, Shënime të ligjeruesit nga ushtrimet të pabotuara, Rezonancë (2017) [3] Dr. Haqif Qerimi, Metabolizmi i sheqernave Biokimia Mjekësore me praktikum, Botimi i III Prishtinë (2001) [4] Artan Shkoza, Fiziologjia e tretjes kimike dhe e thithjes, Fiziologjia e njeriut Botimi i II, Shtëpia botuese UFO PRESS (2009)