Hormonet_Hormones

HORMONET E

PANKREASIT

PROFESOR: DR.ZEHADIN GASHI STUDENTET: EDONA HALILI ATDHETAR ZEQIRI

PËRMBAJTJA HORMONET (Klasifikimi, Mekanizmi,Sinteza, Zberthimi, Transporti)

HORMONET E PANKREASIT (Insulina, Glukagoni)

ÇRREGULLIMET E H.TË PANKREASIT (Diabetes Mellitus)

❶ ❷ ❸

HORMONET o Endokrinologjia është “Shkenca e hormoneve”

o Hormonet janë substanca organike me natyrë të ndryshme kimike o Sintetizohen në qelizat e gjëndrave endokrine të cilat nuk i kanë kanalet e tyre rrjedhëse por sekretet e tyre i sekretojne drejtperdrejt në gjak

o Termi hormon rrjedh nga greqishtja e vjetër HORMO që d.m.th.

Ngacmim, nxitje, stimulim

Hormonet që prodhohen dhe veprojnë në organin ku prodhohen njihen si Hormone autokrine

Hormonet që veprojnë në qelizat e afërta pa hy në qarkullim të gjakut njihen si Hormone parakrine

RREGULLIMI NEUROHORMONAL Funksioni i sistemit endokrin është ngushtë i lidhur me funksionin e sistemit nervor RREGULLACIONI NERVOR Ka lokalizim të përpikët dhe një shpejtësi shumë të madhe të ndikimit RREGULLACIONI HORMONAL Është i “përhapur” duke ndikuar në shumë lloje qelizash të organizmit

RREGULLIMI NEUROHORMONAL Ka një pozitë “komanduese” si gjëndër me veprim rregullator

HIPOFIZA Sistemi endokrin

Sistemi nervor

HIPOTALAMUSI SNQ

Hipofiza Korja e trurit

KARAKTERISTIKAT E HORMONEVE Hormonet veprojnë në organizëm si katalizatorë d.m.th. si enzimat por megjithatë ndryshojnë nga enzimat:

Hormonet para se të veprojnë tajohen në gjak

Hormonet sipas strukturës kimike nuk janë përherë proteina

Hormonet prodhohen në qelizat e indeve dhe organeve speciale në të cilat kurrë nuk e shprehin veprimtarinë e vet

ROLI I HORMONEVE METABOLIZËM Përmbajtjen konstante kimike të lëngjeve trupore dhe funksionim normal të organizmit

FUNKSIONE LoremMBROJTËSE Ipsum Funksionet mbrojtëse dhe proceset e adaptimit

ZHVILLIM Zhvillimit seksual dhe funksioni i riprodhimit, Zhvillimit të sistemit nervor , Proceseve të rritjes dhe të pjekurisë

FUNKSIONE FIZIOLOGJIKE Lorem Ipsum Aktivitet muskulor, frymëmarrje, tretje, hematopoezë, sjellje, disponim

KLASIFIKIMI I HORMONEVE S I PA S S T R U K T U R E S : Hormonet me natyrë proteinike HORMONET PROTEINA TË VËRTETA (hormonet trope të hipofizës,somatotropina, prolaktina,TSH, FSH, LH)

HORMONET ME NATYRË POLIPEPTIDE (kortikotropina ACTH,vazopresina, oksitocina, parothormoni, kalcitonina, insulina, glukagoni)

HORMONET DERIVATE TË AMINOACIDEVE (adrenalina, noradrenalina, tiroksina T4, trijodtironina T3)

KLASIFIKIMI I HORMONEVE S I PA S S T R U K T U R E S : Hormonet Steroide GLUKOKORTIKOSTEROIDET

MINERALOKORTIKOSTEROIDET ANDROGJENET,ESTROGJENET

KLASIFIKIMI I HORMONEVE SIPAS VEPRIMIT: Hormonet qe stimulojne metabolizmin e substancave (H. e tiroides dhe insulina)

Hormonet e riprodhimit (Hormonet seksuale)

Hormonet qe tonizojne sistemin nervor (katekolaminat)

Hormonet qe rregullojne veprimin hormonal (Tropina e hipofizes)

MEKANIZMI I VEPRIMIT Dy parimet shumë të rëndësishme: o Nëpërmjet receptoreve hormonal o Mediatorit specifik brenda qelizor (lirimit të ndërmjetësuesit) Mekanizmi i veprimit të hormoneve proteinike Lidhen me receptor të cilët janë të lokalizuar në membranën qelizore

Mekanizmi i veprimit të hormoneve steroide Lidhen me receptor të cilët janë të lokalizuar në citosol

SINTEZA DHE ZBERTHIMI I HORMONEVE Sinteza e hormoneve mund të ndodh në gjëndra, në grupe qelizash speciale apo edhe në një qelizë të vetme Sintetizimi i hormoneve peptidikë dhe proteinikë kryhet nëpërmjet transkriptimit dhe translatimit Hormonet nga qarkullimi arrijnë në mëlqi ku inaktivizohen. Hormonet proteinike në mëlqi i nënshtrohen zbërthimit proteolitik

TRANSPORTI I HORMONEVE Pasi hormonet sekretohen nga gjendrrat endokrine , ato transportohen deri te vendi i veprimit me qarkullim të gjakut

Transporti i hormoneve bëhet me ndihmen e bartësve specifik proteinik ,të cilët i takojnë grupit të globulinave

HORMONET E PANKREASIT

PANKREASI Gjëndërr me sekretim të brendshëm dhe të jashtëm Është i vendosur prapa lukthit, përgjatë murit të pasëm të barkut Funksionin egzokrin e realizon në sistemin e gjëndrave digjestive Funksionin endokrin e realizon në gjëndrat endocrine

PANKREASI Funksionin endokrin tĂŤ pankreasit e kryejnĂŤ ishujt e langerhansit Hormonet qe prodhojne ishujt e langerhansit:

Glukagoni- alfa qelizat e Langerhansit

Insulina- beta qelizat e Langerhansit

Somatostatina- delta qelizat e Langerhansit

INSULINA Hormon me natyrë proteinike të cilen e prodhojnë betaqelizat e langerhansit Struktura e molekulës së insulinës përbëhet nga dy vargje polipeptide (-S-S), Vargu A (21 aa) Vargu B (30 aa) Me biosintezë në ribozome në retikulumin endoplazmatik të qelizave beta formohet proproinsulina Transformimi i proinsulinës në insulinë ndodh në granula e jo në retikulumin endoplazmatik

STRUKTURA KIMIKE E INSULINËS

FAKTORËT QË NDIKOJNË NË SEKRETIMIN E INSULINËS

ADRENALINA

6 SISTEMI NERVOR QENDROR

GLUKOZA |OGTT|

1

5

2 4

GASTRINA, PANKREOZININA,SEKRETINA

AMINOACIDET ACIDET YNDYRORE

3

KALIUMI, MAGNEZI, NATRIUMI

INDET EFEKTORE TË INSULINËS

INDI DHJAMOR

MËLÇIA

MUSKULI I ZEMRËS

LEUKOCITET THJERRËZA E SYRIT

METABOLIZMI I INSULINËS

MËLÇI

PROCESIT TË PROTEOLIZËS

GLUTATION INSULINË TRANS HIDROGJENAZËS PROCESI I REDUKTIMIT

-S-S-

GLUTATIONI I OKSIDUAR

GLUTATIONI I REDUKTUAR Jep jonet e hidrogjenit

ROLI BIOLOGJIK I INSULINES Rregullatore kryesore e metabolizmit gluçidik Ul sasinë e sheqerit në gjak Stimulon sintezen e glikogjenit në mëlqi Frenon glikogjenolizën

Ndikon në permabilitetin e membranave qelizore për glukozën Ndikon në metabolizmin e lipideve, proteinave

VEPRIMET E INSULINES NDAL

NIS

Glukoneogjeneza

Sintezen e glikogjenit

Glikogjenoliza

Sinteza e proteinave

Lipoliza

Glikoliza

INSULINA Ketogjeneza

Kapja e joneve

Proteoliza

Kapja e glukozes

MEKANIZMI I VEPRIMIT TË INSULINËS  Insulina lidhet për receptorët specifik në plazma membranë

 Indet kanë receptor specifik për insulinën  Receptori i insulinës është proteinë me peshë molekulare rreth 300000

TRANSPORTI I GLUKOZËS NËPËRMJET INSULINËS o Glukozë transportuesi shërben për zhvendosjen e glukozës nga gjaku brenda qelizave

o Pas lidhjes së insulinës me receptor rritet përshkueshmëria për glukozë

o Dallojmë disa lloje të transportuesve: o GLUT-1, GLUT-2, GLUT-4

GLUKAGONI Glukagoni prodhohet prej qelizave alfa të pankreasit por një sasi vjen edhe nga alfa qelizat e ekstrahepatike të lukthit Eshtë një polipeptid me peshë molekulare 3485. Përbëhet prej një vargu polipeptid të padegëzur me 29 aminoacide Glukagoni në molekulën e vet përmban në sasi të konsiderueshme metioninën dhe triptofanin Glukagoni kalon prej gjakut nëpër inde më shumë e pranojnë mëlqia, veshkat dhe muskujt

MEKANIZMI I VEPRIMIT TË GLUKAGONIT AMPc e aktivizon enzimen defosforilaza kinazë Fuqizohet aktiviteti i fosforilazës në mëlqi

Përqendrimi i AMPc rritet pas ardhjes së glukagonit

2 Receptorët e adenilat ciklazës në mëlqi janë të ndishëm ndaj G.

1

3 GLUKAGONI

4 5

Shkaktohet glikogjenoliza në mëlqi

METABOLIZMI I GLUKAGONIT

AI SHKATËRROHET NË ORGANIZËM

PROTEAZAVE TË MËLQISË

ROLI BIOLOGJIK I GLUKAGONIT MOBILIZON Glukozën nga mëlqia dhe acidet yndyrore në një masë më të vogël nga indi dhjamor

Lorem Ipsum SHKAKTON Hiperglikemi dhe glikogjenolizë

ANTAGONIST Ka veprim të kundërt me insulinën

LoremRRIT Ipsum Formimin e AMPc dhe zbërthimin e glikogjenit dhe yndyrnave

VEPRIMET E HORMONEVE

GLUKOZA

INSULINA Rrit transportin e glukozës në muskujt e skeletit dhe në indin dhjamor Rrit sintezën e glikogjenit

GLUKAGONI Promovon metabolizmin e glikogjenit Rrit glukoneogjenezën

Zvoglon glukoneogjenezëm

LIPIDET

Rrit sintezën e triglicerideve Rrit transportin e acideve yndyrore në indin dhjamor

Rrit lipolizën në indin dhjamor duke nxjerrur acidet yndyrore dhe glicerolin për glukoneogjenezë Aktivizon lipazën e qelizave adipose

Aktivizon lipazen lipoproteinë në muret e kapilarëve

PROTEINAT

Rrit transportin e aminoacideve brenda në qeliza

Rrit transportin e aminoacideve brenda qelizave të mëlqisë

Rrit sintezen e proteinave

Rrit zbërthimin e proteinave

Ul zbërthimin e proteinave

Rrit ruajtjen e aminoacideve si parardhës të glukozës

ÇRREGULLIMET E HORMONEVE T E PA N K R E A S I T

GLIKEMIA • SASIA NORMALE: 4.4-5.5 mmol/L

HIPERGLIKEMIA

HIPOGLIKEMIA

• Zvoglim i sasise se insulines • Tajimi i tepert i insulines • Rritja e sasise se hormoneve tjera qe kane veprim te kundert me insulinen

 Glikozuri  Diabetus Melitus



“Shok” Hipoglikemik (Humbja e vetdijes, Konvulzione, Djersitje te medha)

DIABETI MELLITUS o Diabeti mellitus apo sëmundja e sheqerit, është një çrregullim metabolik që karakterizohet nga : o Rezistenca në veprimin e insulinës o Deficitit të insulinës

o Kombinimi i këtyre dy faktorëve së bashku

o Hiperglikemia, Çrregullim i metabolizmit te proteinave dhe yndyrnave

SHKAQET E DIABETIT GJENETIKA

INFEKSIONI AMBIENTI DIABETI DYTËSOR STRESI

TIPET E DIABETIT DIABETI TIPI I DIABETI TIPI II DIABETI GESTACIONAL TIPE TË TJERA

TIPET E DIABETIT DIABETI MELLITUS

TIPI I

 I VARUR NGA INSULINA  INSULINO-DIPENDENT

DIABETI MELLITUS

TIPI II

 I PAVARUR NGA INSULINA  NON-INSULIN DIPENDENT

SËMUNDJE AUTOIMUNE

SHKATRRIM I QELIZAVE BETA TË PANKREASIT

MUNGESË TË INSULINËS

D. TIPI 1 A

D. TIPI 1 B

Forma më komune Shkatrrim autoimun i qelizave B të ishujve langerhans Pakësim të prodhimit të insulinës

Shkaqet Idiopatike

FORMAT E D-TIPI 1

Shkatrrim i qelizave B të ishujve langerhans

DIABET QË LIDHET ME DHJAMOSJEN E NJERIUT (OBEZET) ÇRREGULLIMI I SEKRETIMIT TË INSULINËS NGA QELIZAT Β REZISTENTE NDAJ INSULINËS

DIABETI GESTACIONAL SHFAQET NË SHTATZANI

BLLOKIM TË INSULINËS HIPERGLIKEMI PENGESA NË HYRJEN E GLUKOZËS NË QELIZA

HORMONET E PLACENTËS SHFAQET 3 DERI 10% TIP I VEQANT I DIABETIT

FAKTORËT E RREZIKUT PËR ZHVILLIMIN E DIABETIT GESTACIONAL Nëse nëna është mbi moshën 30 vjeçare Pesha e tepërt trupore e nënës Historia familjare e diabetit Diabeti gestacional në shtatzëninë e mëparshme  Nëse më parë keni lindur fëmijë me peshë më të madhe  Nëse më parë keni lindur fëmijë pa jetë    

LINDJA E PARAKOHSHME PREKLAMPI NË SHTATZANI

VDEKJE E PAPRITUR E FETUSIT

MAKROSOMIA (RRITJE E PESHËS) HYPOGLIKEMI, HYPOKALEMI, POLICITEMI HIPERBILURBINEMI

SHENJAT E PËRGJITHSHME TË DIABETIT 1

POLIURIA

3

LODHJA

POLIDIPSIA

2

POLIFAGIA

4

SHENJAT DIABETES MELLITUS TIPI 1 SHIKIM E I TURBULLT PLOGSHTI / LODHJE E TEPËRT

HUMBJE E MADHE E PESHËS

INFEKSIONET PERIODIKE SHENJAT E DIABETES MELLITUS TIPI 2 HUMBJE E VETDIJES (E RRALLË)

GOJA E THATË

DHIMBJE KOKE

METODAT DIAGNOSTIKE  TESTET PËRMES GJAKUT  TESTET E URINËS

D I A G N O S T I K A L A B O R AT O R I K E MATJA E GLUKOZES Kriteret: 8-12 ore (pa ngrënë) >7.0mmol/L Vlera e glukozës random në plazmë

>11.1mmol/L

Vlera e glukozes esell në plazmë

Vlera e glukozes 2 ore pas ngarkeses në OGTT (120 min)

>11.1 mmol/L

D I A G N O S T I K A L A B O R AT O R I K E Teste tjera të rëndesishme janë: HbA1c (hemoglobina e glikoziluar në gjak , 4.0% – 6.0 %) Profili i lipideve Mikroabuminuria

Trupat ketonik

TESTI I TOLERANCËS NDA J GLUKOZËS (OGTT) Venien e diagnozes se semundjes se sheqerit te shtatezenat dhe ne rastet kur vlera e glukozes ne gjak eshte e dyshimte Te femrat shtatezena – javes 24-28 Behet heret ne mengjes pas nje diete treditore ne karbohidrate dhe aktivitetit normal fizik I egzaminuari 12 ore para testit nuk guxon te haje ose te pije cigare dhe as te beje ngarkese fizike

TESTI I TOLERANCĂ‹S NDA J GLUKOZĂ‹S (OGTT)

Pas marjes se gjakut: Jepen 75 g glukoze dhe 300 ml uje Gjate 5 min te te rriturit , te femijet 1.75 g/kg peshe trupore

Pastaj gjaku merret serish 120 min pas ngarkese Gjate testit mbledhet edhe urina

TESTI I TOLERANCËS NDA J GLUKOZËS (OGTT) VLERAT REFERENTE

75 gr glukozë

• • •

Esell <5.1 mml/L 1h <10 mmol/L 2 h <8.5 mmol/L

100 gr glukozë

• • • •

Esell <5.3 mmol/l 1 h <10 mmol/L 2 h <8.6 mmol/L 3 h <7.8 mmol/L

TRAJTIMI

Menagjimi dietik

Barnat antidiabetike

Ushtrimet fizike

MENAGJIMI DIETIK QËLLIMET E MENAGJIMIT DIETIK JANË: o o o o

Mbajtja e nivelit normal të glukozës në gjak Parandalimi dhe trajtimi i komplikimeve kronike të diabetit Mbajtja e nivelit optimal të lipideve Marrja e kalorive adekuate që të arrij një peshë të arsyeshme

DIETA NË DIABET PËRFSHINË: o Marrjen e ushqimeve bimore o Ndërprerjen e marrjës së sheqerit të përpunuar dhe pijeve me përmbajtje sheqeri o Zgjedhjen e yndyrnave të shëndetshme me përmbajtje të omega 3

BARNAT ANTIDIABETIKE INSULINA

BARNAT ANTIDIABETIKE ORALE

o E domosdoshme te personat me Diabet Tip 1

o

o

Shumica me Diabet Tip 2 trajtohet gjithashtu me insuline Injektohet : Ne te dy krahet, Ne te dy kofshet, bark dhe shpine

Perdoren tek pacientet me diabet tip 2 o Ndahen ne 4 kategori: o Stimulues te qelizave beta o Biguanide (Metformin) o L glukozidaza inhibitor o Tiazolidinedinoet

o

KOMPLIKIMET AKUTE o KETOACIDOZA DIABETIKE

o HIPERGLIKEMIA

o KOMA DIABETIKE

o HIPOGLIKEMIA

MEKANIZMI I KETOACIDOZES DIABETIKE

KETOACIDOZA DIABETIKE

    

GLIKOZURI ACETONEMI ACETONURI DEHIDRIM SIMPTOMAT: Dhimbje barku, mundim dhe vjellje të shpeshta , me pamje të molisur, buzë të thara, kurse nga goja kundërmon erë e acetonit

HIPERGLIKEMIA

|

HIPOGLIKEMIA SHKAKTARET E HIPERGLIKEMISE: Dozat e humbura, Mbingrënia, Mungesa e të ushtruarit, Stresi mendor ose emocional, Stresi fizik

SHKAKTARET E HIPOGLIKEMISE Dozat të mëdha të insulinës, sasira të pakta të ushqimit ,aktivitete të zgjatur fizik, ose përdorin me teper alkoolin

KOMA HIPOGLIKEMIKE |

KOMA DIABETIKE KOMA HIPOGLIKEMIKE Komplikim i terapisë

Lekura është e djersitur, frymëmarrja është normale, nuk kundërmon erë nga goja, bebëzat e syrit janë të zgjeruara, pulsi është normal dhe glikemia është nën 2.8mmol/L

KOMA DIABETIKE Komplikim i sëmundjes Lekura është e thatë, frymëmarrja është e shpejtuar, kundërmon erë acetoni, bebëzat e syrit janë normale, pulsi është filiform dhe glikemia është mbi 20mmol/L

KOMPLIKIMET KRONIKE SÃ&#x2039;MUNDJET KARDIOVASKULARE NEFROPATIA, NEUROPATIA RETINOPATIA

A T E R O S K L E R O Z A

N E U R O P A T I A

NEFROPATIA

RETINOPATIA

RAST KLINIK Ne repartin e emergjencave gjendet nje paciente 22-vjece ne kome diabetike, ajo kishte dhene nje histori 2-ditshe per te vjella dhe dhimbje barku. Tani ajo eshte e palevizshme dhe ka frymemarrje te thelle dhe te shpejte. Prej frymes se saj ndihet ere karakteristike.  Cila eshte diagnoza e mundshme?  Cilat teste do ti benit prane shtratit per te ndihmuar ne vertetimin e diagnozes?  Cilat teste laboratorike do te kerkonit?

REFERENCAT o Abdyl R. Osmani. Biokimia e mjekësisë, Hormonet ,Botimi i II , Prishtinë (2005) o Mattson Porth C. Essentials of Pathophysiology, Diabetes Mellitus Second edition (2006) o Lutfi Alia, Bazat Patologjike të sëmundjeve Semundjet e pankreasit endokrin, Siena (2014) o Diabeti Gestacional [online] http://acibademsistinababy.mk/al/index.php/b ebe/13-bremenost/rizicna-bremenost/30gestaciski-dijabetes#