Analizat e urines

STUDENTJA EDONA HALILI PROF.DR: ZEHADIN GASHI

BIOKIMIA E URINËS

HYRJE ( SISTEMI URINAR, URINA)

EKZAMINIMI FIZIKOKIMIK I URINËS

PËRMBAJTJA EKZAMINIMI KIMIK I URINËS

EKZAMINIMI I SEDIMENTIT TË URINËS

HYRJE SISTEMIN URINAR E PËRBËJNË:  Veshkët ,ureterët , vezika urinare dhe uretra

VESHKËT  Organe kryesore të ekskretimit  Rregullojnë vëllimin e gjakut dhe përbërjen e tij kimike  Prodhojnë enzimen reninë, hormonin eritropoetinë, sintetizohet forma aktive e vitamines D

URINA Sekrecion qĂŤ krijohet si rezultat i aktivitetit tĂŤ veshkave

FORMIMI I URINËS Realizohet nëpërmjet tri proceseve:

o

Filtrimi glomerular

o

Ripërthithja tubulare

o

Sekretimi tubular

URINA Lëng i organizmit nëpërmjet të cilit largohen mbeturinat e organizmit

Është e përbërë nga uji, materiet organike dhe minerale

Cl K+ Na+ Mg++ Glukoza

V

SUBSTANCAT QË GJENDEN NË URINË

SUBSTANCAT ME PRAG

SUBSTANCAT PA PRAG Urea Sulfatet Fosfatet Disa ngjyra

SASIA FIZIOLOGJIKE E URINËS ËSHTË:

PATOLOGJIKE

OLIGURIA  1-2 litra në ditë  Mesatarja 1,5 litra në ditë

400ml/ditë Sëmundjet e veshkave dhe zemrës

ANURIA <100ml/ditë Obstruksioni i rrugëve të urinës

POLIURIA >2.5-3 L/ditë Sëmundja e sheqerit

ÇRREGULLIMET E TAJIMIT TË URINËS POLAKIZURIA

OLAKIZURIA

Urinim i shpeshte

Urinim i rralle

NIKTURIA Sekrecion i theksuar gjate nates

DIZURIA

ENEUREZIS

Urinim i percjellur me dhembje

Urinim i pavullnetshem ne gjume

PER ANALIZA MERRET:  Urina e mëngjesit  Urina 24 orëshe (Duhet perdorur konzervans) Urina duhet të grumbullohet në një gotë sterile (20 – 30 ml) Koha nga urinimi e deri te kryerja e analizës nuk duhet të kalojë më gjatë se 2 orë

PËRSHKRIMI I VETIVE FIZIKE DHE KIMIKE

Pamja e urinës, ngjyra, era, pesha specifike dhe pH

Ekzaminimi i urinës bëhet në 3 etapa

EKZAMINIMI KIMIK Proteinat,Glukoza,Bilirubina,Nitritet,Leukocitet

EKZAMINIMI I SEDIMENTIT TË URINES Cilindrat,Bakteriet,Kristalet,Gjaku në urinë, Leukocitet, Qelizat epiteliale

VLERAT NORMALE TË PËRBËRSVE TË URINËS BRENDA 24 ORËVE TE PERSONAT E SHËNDOSHË PËRBËRËSI OSE CILËSITË

NJËSIA E SHPREHJES

VLERA NORMALE

Ngjyra

-

E verdhë në të zbehtë

Tejdukshmëria

-

E tejdukshme

Pesha specifike

-

1,010-1,030

Reaksioni elektrokimik

pH

4,6-8,0

Natriumi

mmol/d

40-220

Kalium

mmol/d

25-120

Kalcium

mmol/d

4,02-4,99

Magnezi

mmol/d

3,0-4,25

Amoniaku

mmol/d

30-50

Fosfate

mmol/d

25,8-48,4

Ure

mmol/d

333-416

Acid urik

mmol/d

1,48-4,45

Kreatinina

mmol/d

7,1-17,7

Our Services URINA NORMALE

This PoëerPoint Template has clean and neutral design that can be adapted to any content and meets various market segments. ëith this many slides you are able to make a complete PoëerPoint Presentation that best suit your needs.

PAMJA E URINËS

(Pamje të kthjellët) Prania e kripërave të ndryshme (Urateve, oksalateve, fosfateve ose karbonateve)

URINA E TURBULLT

Proceset e ndryshme inflamatore të traktit urinar Shoqërohen me prani të leukociteve, baktereve, qelizave epiteliale, mukusit, kërpudhave dhe kristaleve

NGJYRA E URINËS Ngjyra e urinës varet nga: Sasia dhe përqendrimi i urinës së tajuar dhe pigmentet e ndryshme (Urokromi, urobilinogjeni)

Ngjyra e urinës normale

Ngjyrë të verdhë të shëndritshme deri në të verdhë të mbyllët

Urina e tajuar gjatë natës: Më e përqëndruar me ngjyrë të verdhë të mbyllët Urina e tajuar pas ngrënies ose marrjes së lëngjëve: Ngjyrë të verdhë të shëndritshme

DOMETHËNIA E NGJYRËS SË URINËS URINA PA NGJYRË Marrja e tepërt e lëngjeve Marrja e tepërt e alkoolit Nefrit kronik Diabetes Mellitus Diabeti Insipidus Terapia me diuretik

E ZEZË Semundjet e mëlçisë Insuficienca e veshkave Semundje infektive akute Disa anemi

E VERDHË E MBYLLËT Verdhëza nga obstruksioni Verdhëza Hepatocelulare Verdhëza hemolitike

E KUQE Nefriti akut me hematuri Semundje të kanaleve renale Gurë ose tumor në SU Uretrit, Anemia, Tifo Proceset hemolitike Inflamacion të fshikëzës së urinës

ERA E URINËS Urina normale ka erë karakteristike: Erë të bajamës Erën e modifikojnë: o Barërat e ndryshme o Ushqimi o Produktet e metabolizmit të crregulluar Era e: o Pemëve (ketonet) o Vezëve (bakteret) o Amoniaku (cistopielitet)

PESHA SPECIFIKE Pesha specifike 1,010-1,030 Përcakton aftësinë e veshkave për të përqendruar urinën Në peshën specifike ndikon: Temperatura prania e glukozës dhe e proteinave në urinë Pesha specifike e urinës normale varet nga: Përqëndrimi i kriprave dhe uresë Pesha specifike e urinës patologjike Simple PoëerPointvaret: Përqëndrimi i glukozës dhe proteinave

VLERAT NORMALE PËR MOSHË

PESHA SPECIFIKE E URINËS

TË POSALINDURIT 1,012-1,006

TË VEGJLIT 1,002-1,006

FËMIJËT 1,016-1,020

TË RRITURIT 1,015-1,022

PESHA SPECIFIKE E URINËS

NORMALE HIPERTENSIONI SEMUNDJET KRONIKE TE VESHKAVE

Interpretimi i vlerave normale dhe atyre patologjike

E ULËT DIABETI INSIPIDUS GLOMERULNEFRITI PIELONEFRITI DËMTIMET E RËNDA RENALE

E RRITUR DIABETI MELLITUS NEFROZA HUMBJA E TEPËRT E UJIT

Reaksioni elektrokimik i urinës (pH) pH 4.8-7.2 pH e urinës mund të ndryshohet me anë të: o Ushqimit o Përdorimit të barërave Gjatë marrjes së ushqimit: o Vegjetarian urina është alkalike o Me mish dhe proteina urina është acidike

PATOLOGJIKE pH ulet tek: o Temperatura e rritur trupore o Sëmundjet e rënda pH rritet tek: o Të vjellat, diarretë, infeksionet e traktit urinar

EKZAMINIMI KIMIK I URINES

Ekzaminimi kimik mundĂŤson zbulimin e simptomeve te tri grupeve te semundjeve: Semundjet e sistemit renal dhe urinar, crregullimet e metabolizmit te karbohidrateve dhe semundjeve te melqise Ekzaminohen: proteinat, glukoza, trupat ketonike, bilirubina, urobilinogjeni, gjaku, nitrite , leukocitet

PROTEINAT NË URINË Në urinën normale ndodhet sasi minimale: 40-150 mg/24 orë përkatësisht 2-8 mg%

Prezenca e proteineve në urinë quhet Proteinuria Në urinë mund të jenë prezent: Albumina, fibrinogjeni, globulinet, hemoglobini, mioglobini, nukleoproteine, paraproteinet si proteinet e Bence Jonesit

SHKAKTARËT E PROTEINURISË MUND TË JENË: PROTEINURIA FUNKSIONALE  Pas ngarkesës fizike  Te shtatëzënat në muajt e fundit të shtatzënësisë  Proteinuria ortostaike

PROTEINURIA ORGANIKE  Prerenale  Renale  Post renale

PROTEINURITË ORGANIKE PRERENALE Sëmundjet e zemrës, hipertensioni Shfaqet nga rritja e përqendrimit të tyre në serum

 Proteina Bence- Jonesit (Mieloma multiple, Leukemitë, Limfosarkoma )  Mioglobina (Sindroma Crush)  Hemoglobina (Hemoliza e eritrociteve)

RENALE

 Proteinuria glomerulare

Sëmundjet e veshkëve, nefriti, nefroskleroza, tuberkuloza e veshkëve

 Proteinuria tubulare  Proteinuria sekretore

POSTRENALE Inflamacionet e fshikzës urinare, uretrës, prostatës

 Sekrecion inflamator (Eksudat)  Qeliza ( leukocite, eritrocite, qeliza të tumorit)

PËRCAKTIMI I PROTEINAVE NË URINË

TESTI ME ZIERJE

Përcaktimi i proteinave në urinë bazohet në aftësinë e denatyrimit gjegjësisht të koagulimit të proteinave

2

Denatyrimi i proteinave është ireverzibil, dobësohen lidhjet disulfide vie deri te fundërrimi Denatyrimi i proteinave arrihet me: o Temperatura të larta o Me veprimin e acideve

1

3

TESTI ME ACIDIN SULFOSALICILIK

MIKRO ALBUMINURIA

TESTI ME ACID SULFOSALICILIK PROCEDURA Në epruvetë qitet 5ml urinë e freskët dhe shtohet pika pika acidi sulfasalicilik 20g/L

0.100g/l jep turbullirë, 0.5g/l formon turbullirë të dendur, 1g/l jep fundërinë.

Reagensi fundërron albuminet, globulinet, paraproteinet e Bens Jonesit

TESTI ME ZIERJE

Mbushet 2/3 e epruvetës me urinë, pjesa e sipërme nxehet në flakë, nëse janë prezente proteinat pjesa e sipërme turbullohet derisa urina poshtë mbetet e kthjellët

Nëse urina nuk është acidike, me nxehje lirohen kriprat e karbonateve dhe fosfateve të cilat gjithashtu shkaktojnë turbullësirë, për këtë arsye pas nxehjes në urinë shtojmë 1-2 pika acid acetik.

Nëse turbullira është prej proteinave me shtimin e acidit acetik ai intensifikohet edhe më tepër derisa turbullira nga fosfatet dhe karbonatet zhduket

MIKROALBUMINURIA Mikroalbuminuria përshkruhet si një shkallë e ndërmjetme e eleminimit të albuminës ndërmjet normales (<30mg/ditë) dhe makroalbuminurisë (>300mg/ditë)

Paralajmërimi i nefropatisë diabetike

1

Abnormalitete në shtatzani (gjendja paraeklamptike)

2

3

4

5

Kontrolla e diabetit gestacional

Nefropatia te hipertensioni

Diagnoza e hershme e proteinurive me prejardhje (trasheguese, të lidhura me semundje vaskulare dhe infektive)

PATO L O G J I K E

GLUKOZA Prania e glukozës në urinë (Glukozuria) tregon që sasia e filtruar e glukozës e tejkalon aftesinë e tubulave të nefroneve për rithithjen e gjithë asaj sasie

Fiziologjike është deri 0,8 mmol/L

 Sëmundja e sheqerit  Glukozuria renale (kur glukoza në gjak është mbi 10 mmol/L)  Sëmundja suprarenale  Sindromi Cushing  Sindromi Fancon

BILIRUBINA Bilirubina në urinë është tregues i sëmundjeve hepatocelulare të mëlçisë ose rrugëve biliare Paraqitja e bilirubinës në urinë është si pasojë e rritjes së bilirubinës së konjuguar në gjak Bilirubina direkte e rritur korelon me urobilinogjenin dhe billirubinën e serumit

UROBILINOGJENI Urobilinogjeni është produkt i zbërthimit të bilirubinës nga veprimi i bakterieve intestinale Urobilinogjeni rritet në rastet kur vie deri te rritja e bilirubinës në gjak E lartë: rritja e nivelit të bilirubinës te sëmundjet e mëlçisë E ulët: obstrukcionet biliare

TRUPAT KETONIK Trupat ketonikë pozitiv shpeshherë janë të pranishëm të diabetikët, pas të vjellave apo atëherë kur nuk kemi ngrënë për një kohë të gjatë dhe tek shtatzënat. Trupat ketonikë pozitiv janë tregues i fillimit të keto-acidozës

Trupat ketonik janë: Acetoni Acidi beta hidroksibuterik Acidi acetoacetik

NITRITET Nitritet – në urinën normale janë negative Nitritet pozitive janë tregues i pranisë së një numri të madh të baktereve gram negative në traktin urinar

Bakteret gram negative përmbajnë enzimën reduktazë, e cila shndërron nitratet ushqimore në nitrite duke i dhënë kështu pozitiv në urinë Nitrat reduktaza është prezente në shumë bakterje të traktit urogjenital si në: Escheria coli, Proteus, Klebsiella, Pseudomonas

EKZAMINIMI I SEDIMENTIT TË URINËS PËRGADITJA E SEDIMENTIT URINAR Sedimenti i urinës është fundrrinë e cila në urinë formohet pas qëndrimit të gjatë të saj ose pas centrifugimit Urina duhet te jete e fresket , sepse me qendrim elementet e organizuara te sedimentit shkaterrohen Procedura e standardizuar per pergaditje te sedimentit urinar perfshine volumin e urines prej 12 mL, centrifugimin 5 min ne 1500 rpm Volumi i sedimentit prej 14 uL vihet ne xham objektiv , mbulohet me qelq mbulues dhe menjehere shikohet ne mikroskop Per te qartesu njohjen e elementeve te pranishme ne sediment , keshillohet qe sedimenti te ngiyroset (ngjyrosja sipas Sternheimer –Malibnu ose ngjyrosja me tolidin)

EKZAMINIMI I SEDIMENTIT TË URINËS

Sedimenti ndahet në:  Pjesen e organizuar (Eritrocite, Leukocite, qeliza epiteliale, cilindra)  Pjesen jo të organizuar (Precipitate kristalore të kriprave inorganike të ndryshme)

Sedimenti abnormal përmbanë cilindra të ndryshëm, leukocite, bakterie, parazite, vezët e tyre, eritrocite, kristale

GJAKU NË URINË Normale 2–4 eritrocite për fushë mikroskopike Urina te njerëzit e shëndoshë, pos te gratë gjatë ciklit menstrual, nuk përmban gjak Te disa sëmundje gjaku është prezent në urinë dhe ajo quhet Hematuria Nëse gjaku shifet makroskopikisht quhet Makrohematuria Mikrohematuria është kur gjaku shihet vetëm me mikroskop Kur në urinë paraqitet pigmenti i gjakut hemoglobina, kjo gjendje quhet Hemoglobinuria

SHKAKTARËT MË TË SHPESHTË TË HEMATURISË JANË:

GURËT NË RRUGËT URINARE

PROCESET INFLAMATORE TË VESHKËVE (Glomerulonefriti akut, kronik, pielonefriti, nefriti intersticial)

SËMUNDJET INFEKTIVE (Sharllahu, difterija, endokarditi, apendiciti, te helmimet me mjete nefrotoksike)

LEUKOCITET PATOLOGJIKE Inflamacion lokal i rrugëve urinare Nefriti skarlatinoz Tuberkuloza renale

Urina normale përmban një numër të vogël të leukociteve, 4–5 leukocite/fushë mikroskopike Prania e leukociteve në urinë shoqërohet me prani të baktereve në urinë, te gurët në rrugë urinare, te tumoret e prostatës, pas përdorimit të konsiderueshëm të barërave etj.

KRISTALET Paraqitja e kristaleve në urinë varet nga pH e urinës Në urinën acidike gjenden kristalet: Uratet, kalcium oksalatet, Acidi hipurik, Kriprat e urateve amorfe Në urinën alkalike gjenden kristalet: Kalcium fosfatit, Triplet fosfatit, Karbonati i kalciumit, Kriprat e fosfateve amorfe

PATOLOGJIKE

Në urinën patologjike gjenden: Kristalet e cisteinës, leucinës, tirozinës Infeksioni dhe inflamacioni i veshkave dhe rrugëve urinare

DISA PREJ LLOJEVE TË KRISTALEVE DHE PRANIA E TYRE NË URINË TE GJENDJET PATOLOGJIKE

URATET

ACIDI HIPURIK

Gihti Intoksikacioni me barna Personat me terapi citostatike Leukozat

Hepatopati Gjendje febrile

KRISTALET E CISTEINËS, LEUCINËS DHE TIREOZINËS Humbja e proteinave indore

DISA PREJ LLOJEVE TË KRISTALEVE DHE PRANIA E TYRE NË URINË TE GJENDJET PATOLOGJIKE

TRIPLET FOSFATET

KALCIUM OKSALATET

KRISTALET E BILIRUBINES

Gjenden në urinën alkalike ose në urinën në të cilën janë shumuar bakteret për shkak të qëndrimit të gjatë të urinës

Gjinden te personat të cilët kanë marrë ushqim të pasur me oksalate Diabeti dhe hepatiti

Sëmudjet e mëlqisë Obstruksioni i rrugëve biliare

CILINDRAT Cilindrat janë pjesë të tubuleve renale.

Përbëhen nga masa proteinike ose hijaline. Cilindrat kanë formën e tubulave nga kanë edhe prejardhjen

HIJALIN

ERITROCITAR

LEUKOCITAR

DYLLOR

Cilindra hijalinë të cilat janë të formuar ,të zbehtë në dukje, me strukturë homogjene , janë cilindra që mund të gjinden në urinën normale

Cilindrat eritrocitar janë mukoproteinik ku janë të inkorporuara eritrocitet

Cilindrat leukocitar paraqesin cilindrat mukoproteinik ku janë të inkorporuara leukocitet

Cilindrat dyllor janë të mëdhenj dhe homogjen dhe shumë e thejnë dritën

Glomerulonefriti difuz akut Nefriti kronik Gjakderdhjet e parenkimës së veshkave

Nefriti intersticial Sindroma nefrotike

Glomerulnefriti akut Veshkat amiloide

BAKTERIET

Në urinën normale ekziston prani e baktereve në urinë e që është mikroflorë normale e traktit urinar

Rritja e baktereve në urinë haset më shpesh në rastet kur kemi Infeksion të traktit urinar, anomali të rrugëve urinare, stazë të urinës, prani të gurëve dhe trupave të huaj (gjatë kateterizimit)

QELIZAT EPITELIALE Këtu bëjnë pjesë: • Qelizat epiteliale pllakore • Qelizat epiteliale kalimtar • Qelizat epiteliale tubulare

QELIZAT EPITELIALE NGA VESHKAT Janë të rrumbullakta ose poligonale pak më të mëdha se leukocitet, kanë bërthamë të madhe dhe citoplazëm të granuluar

QELIZAT EPITELIALE NGA TRAKTI URINAR Kanë formë të rrumbullakt

PATOLOGJIKE Degjenerimi i tubuleve

QELIZA EPITELIALE NGA ORGANET GJENITALE Janë qeliza pllakore ose poligonale me bërthamë të theksuar

STUDIMET E FUNDIT Kohës së fundit ështe zbuluar një substancë e quajtur ‘8-oxoGsn’ – mund të shërbejë si mënyrë e matjes se si është plakur biologjikisht trupi i një njeriu “Substanca urinore ‘8-oxoGsn’ mund ta pasqyrojë më mirë gjendjen reale të trupit tonë sesa mosha jonë kronologjike, e gjithashtu mund të na ndihmojë t’i parashikojmë sëmundjet që ndërlidhen me moshën”

REFERENCAT Abdyl R. Osmani. Biokimia e mjekësisë, Biokimia e urinës , Botimi i II , Prishtinë (2005) Zehadin Gashi, Analizat biokimike, Interpretimi i vlerave patologjike, Botimi i dyte, Alb-Med Allan Gaw. Biokimia klinike, Analizat e urinës Analizat laboratorike të urinës [online] https://telegrafi.com/analizatlaboratorike-te-urines/