CONCEPT_BrinkmanICT_Linux_Hands-On_H1 by Boom beroepsonderwijs

LINUXHANDS-ON

CONCEPT

COLOFON

Boommbo info@boom.nl www.boom.nl

Auteur:ErwinBoonk

Omslagfoto:BoySurminskiPhotography

Titel:LinuxHands-on

ISBN:9789037269154

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgaveworden verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zonder voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Auteursrechttenaanzienvantekst-endataminingen machinelearningisnadrukkelijkvoorbehouden.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel 16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht (www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbijvoorbeeldeen(digitale) leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvanartikel16,Auteurswet1912)kanmenzichwendentot StichtingUitgeversorganisatievoorOnderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

CONCEPT

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen.Degenendie desondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordtegaanmetdespecifieke productvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoom,tevindenopwww.boom.nl.

CONCEPT

Blok1 KennismakenmetLinuxenUbuntu installeren

VoordatjeLinuxgaatinstalleren,moetjewetenwathetis,watdeachtergrondvanLinuxisenwaarhetvandaan komt.Bovendienmoetjegoedevoorbereidingentreffenomdeinstallatietoteensuccestemaken.

DaarnaastgajeinditblokUbuntuLinuxvirtueelinstallerenbinnenWindows.Ditkanopmeerderemanieren:via VM-Ware,Hyper-VofVirtualBox.HetboekbeschrijftdeinstallatieviaVirtualBox,maarhetstaatjouvrijomeen anderehypervisortekiezen.

Leerdoelen

• JekuntdeachtergrondvanLinuxbeschrijven.

• Jekuntuitleggenwatopensourceinhoudt.

• JekunteenvirtueleinstallatievanUbuntumakenopWindows.

• Jekuntdeinstellingenmakenvooreenjuistevirtueleinstallatie.

Opdracht1 OriëntatieopdrachtWatisLinux?

MisschienhebjeLinuxaleensgezienofhebjeeralmeegewerkt.Hiernaeenaantalalgemenevragenomtetesten watjealweet.

a. WaaromishetbelangrijkdatjekennisopdoetvanLinux?

b. WieheeftLinuxontwikkeld?

c. ZoekopinternetnaardevijfmeestgebruikteLinux-distributiesvanditmoment.

d. Zoekvooréénvandezevijfdistributiesuitwaaromdiezopopulairis.

1.1 WatisLinux?

VoordatweLinuxgaaninstalleren,ishetgoeddatjeietsweetvandeachtergrondervan.WatisLinuxeigenlijk?

LinusTorvalds

ErwasooiteenjongeninFinlanddiegoedkonprogrammeren.HijheetLinusTorvalds Opzijnnegentiendeging hijstuderenaandeuniversiteitvanHelsinki.DaarkwamhijinaanrakingmethetbesturingssysteemUnix.Ditis eenduurbesturingssysteemdatveelgebruiktwerdbijgroteorganisaties.EenvarianthiervanisMinix.

'Datkanikook'moethijgedachthebben.Wantbinnenenkelewekenschreefhijeencomputerprogramma waarmeehijzijncomputerkonaansturen.DaarmeewasLinuxgeboren.

CONCEPT

Figuur 1.1 Het logo dat Linus heeft laten ontwerpen, moest een 'tevreden, weldoorvoede' pinguïn zijn; dit is Tux geworden

Opensource

Linuskwamincontactmetdeopensourcegemeenschap,eenorganisatiediemetenvoorelkaarapplicaties ontwikkelt.MethetbesturingssysteemvanLinuskoneencompleetpakketontwikkeldworden:een besturingssysteemmetverschillendeapplicaties.

Linuxisduseenopensourcebesturingssysteem.Opensourcehoudtindatdebroncodeopenbaaris.Integenstelling totWindowsofmacOSkunjedeprogrammacodevanopensourceprogramma'sinzienenbewerken.JemagLinux endeapplicatiesdieopLinuxdraaienduszelfaanpassen,geheelnaarjouweigenwensen.

Misschiendenkjenu:datismooi,dankanikeenbestaandprogrammaeenbeetjeaanpassenenvoorveelgeld verkopen.Datmagdanweerniet.Debedoelingisdatjeelkewijzigingdiejeaanbrengtweerbeschikbaarstelt aananderen.Omdattebewakeniseenspecialeorganisatieopgericht:GNU.

GNU

GNU(GNU'sNotUnix)isdegemeenschap,opgezetdoorRichardStallman,dieeropgerichtisomsoftwarete ontwikkelenzonderdurelicenties Hunlogoiseentekeningvaneengnoe:

Figuur 1.2 Logo GNU

MicrosofthanteertdeEndUserLicenseAgreement(EULA),diebijvoorbeeldbepaaltdatjedesoftwaremaarop ééncomputermaginstalleren.BijLinuxmoetjeookakkoordgaanmetdevoorwaardenvoorhetgebruikvande software.Hierinstaatonderanderedatjedesoftwaremagaanpassenengebruiken,maarnietmagverkopen. Wantdesoftwaremoetnaaanpassingopenbaarblijven.DezelicentieheetGPL:GeneralPublicLicense.

Omontwikkelaars(bedrijven)demogelijkheidtebiedenopensourcesoftwaretekoppelenaancommerciële softwareiserdeLGPL(LesserGeneralPublicLicense).OnderdeLGPLkunnenbedrijven'halfgesloten'software creëren.Daarbijblijfteendeelvandesoftwareprivé(vaakomconcurrentieredenen),terwijleenanderdeel openbaartoegankelijkblijft.

Linusheeftnogsteedsdeeindverantwoordingalseennieuweupdatevandekernelwordtuitgebracht.

CONCEPT

Opdracht2 DeachtergrondvanLinux

RaadpleegzonodigdetheorieoverWatisLinux?

Wieheefthetbesturingssysteemgeprogrammeerd?

LinusTorvalds

RichardStallman

Opdracht3 Opensource

a. Wathoudtopensourcesoftwarein?

b. Opopensourcesoftwarezittenooklicenties.Zoekertweeopengeefweerwatdeafkortingenbetekenen.

c. Hoeheetdegemeenschapdiedeopensourcelicentiesbewaakt?

Figuur 1.3 Linus Torvalds en Richard Stallman

Opdracht4 Kernel

a. Watisdekernelvanhetbesturingssysteem?

Demotordiedehardwareaanstuurt.

Deprogrammacode.

b. Wieisverantwoordelijkvoordekernelbijeensoftware-update?

c. Zoekopinternetopwelkekernelopditmomentactueelis.

d. Zoekopinternetopwathetinhoudtalsachterhetkernelnummer -rc genoteerdstaat.

1.2 Distro's

OmdatLinuxopensourceiseniedereenerzijneigenvariatieopkanmaken,zijnerheelveelverschillendevormen vanLinux.Dezenoemenwedistributiesofdistro's.

Elkedistroheeftzijneigenkenmerken.UbuntuStudiobijvoorbeeldiszosamengestelddatmuziekprogramma's goedmetelkaarsamenwerken.Doejeveelgrafischewerkzaamheden,danheeftFedoraeenspecialedistro: FedoraDesignSuite.

Bekendedistro'smeteenaantalkenmerkenzijn:

• RedHat.VeelgebruiktinhetbedrijfslevenvanwegedegoedeondersteuningvanhunEnterprise-versie. AfgeleidenhiervanzijnCentOS,FedoraenScientificLinux.

• Debian.Eendegelijkedistributiedieuitsluitendopensourcesoftwaredistribueert.OpbasishiervanzijnUbuntu enLinuxMintveelgebruiktedesktopdistributies.

• OpenSUSE AfgeleidvanSlackware.DitisooitovergenomendoorNovell,dienaastdeopensourceversieeen Enterprise-versieuitgeeft.

CONCEPT

Nietalledistro'sleverenuitsluitendopensourcesoftware.Demeesteleverenookeenaantal closedsourceprogramma's.Eenmp3-bestandbijvoorbeeldisclosedsource.Ditkanalleenmetclosedsourcesoftware afgespeeldworden.OpDebiankunjedusstandaardgeenmp3-bestandenafspelen.Welkunjenatuurlijkachteraf eenapplicatieinstallerendiedatwelkan.Debiankanoverigenswelmuziekafspelen.Hetopenalternatiefvoor eenmp3isOggVorbis:kwalitatiefzekerzogoed,maardanzonderdatpatentrechtgevraagdwordt.

DedistrodiewijgaaninstallerenisUbuntu.

Ubuntu

UbuntuisontwikkelddoordeZuid-AfrikaanMarkShuttleworth.Canonicalishetbedrijfdathijhiervooropgericht heeft.'Ubuntu'iseenZuid-Afrikaanswoordenstaatvrijvertaaldvoor'verbintenistusseniedereenopdewereld'.

ShuttleworthheeftUbuntuontwikkeldopbasisvaneenaantaluitgangspunten.Hetbelangrijksteuitgangspunt iseen'sterkefocusoptoegankelijkheidengebruiksgemak'.OmdezeredenwordtUbuntuveelgebruikt.Waar sommigedistro'slastigteinstallerenofsomsonoverzichtelijkzijn,zuljemerkendatUbuntuheelnatuurlijk aanvoelt.

WaarvindjeLinux?

Linuxiseencompleetbesturingssysteemvoordecomputer.Maaromdathetzoflexibelaantepassenis,komje hetookinheelveelandereapparatentegen.Vaakalsembeddedsoftware,ofwelsoftwarediespecifiekvooreen apparaatgemaaktis.DecomputerineenautobijvoorbeeldisvaakgebaseerdopLinux.Maarookeenrouter,een smartwatch,eennavigatiesysteemensmartphonesdraaienvaakopLinux.

AndroidisookeendistributiediegebaseerdisopLinux.ZelfshetbesturingssysteemvanAppleisindeverte familievanLinux.

WijgaanonsbezighoudenmetLinuxopdepc.Dekeuzeisenorm.Opdewebsitewww.distrowatch.comkunje eenoverzichtvindenvandehonderdmeestgedownloadeLinux-distributiesvanhetlaatstehalfjaar.

Linuxingebruik

ZoalsjealgelezenhebtheeftLinuxveelvoordelen.Omdathetopensourceis,hoefjeernietvoortebetalen.En jekunthetzelfaanpassen,waardoorhetheelflexibelis.

Omdaterhierdoorveelvariatieszijn,ishetsomsooklastigomdejuistekeuzestemaken.Bijwiejeterechtkunt metvragenenhoejeproblemenoplostisvaakonduidelijk.Erisinhetalgemeengeenbedrijfmeteenhelpdesk waarjeevennaartoekuntbellenennietiedereenheefteenLinux-kennerinzijnomgeving.

AchterelkeLinux-distributiestaatweleenheelgrotegemeenschap.Onlinewordtveelhulpgebodenensnelop vragengereageerd.Zekeralsjeeenbekendedistrogebruikt.JemoetalsLinux-gebruikermisschienweleenbeetje een'computerfreak'zijn.Maardatbenjij,andershadjeditboeknietgekocht!

Opdracht5 Distro's

IndezeopdrachtengajeopzoeknaarhetgroteaantalvariatiesdatLinuxkentendeachtergrondhiervan.Een distributieiseenvariatiedieisgebaseerdopLinuxenwordtookwel distro genoemd.

a. Isdevolgendestellingjuistofonjuist?

Een distro iseenLinux-variantenkangerichtzijnopeenbepaaldonderwerp,zoalsbeveiligingofmuziek.

Juist

Onjuist

b. NoemvierverschillendeLinux-distro's.

CONCEPT

c. Welkewebsitelaatdemeestgebruiktedistro'szien?

d. Linuxisvaak'ingebouwd'inapparatuur:'embedded'.Noemdrievoorbeeldenvanapparatendievaakdraaien opLinux.

e. BedenkmetbehulpvandetheorietweevoordelenentweenadelenvanLinux.

1.3 Virtueleinstallatie

JekuntLinuxopverschillendemaniereninstalleren:alsdualbootsamenmetWindowsofineenvirtueleomgeving metbijvoorbeeldVirtualBox.Voorhetboekverdienthetgebruikvandevirtueleomgevingdevoorkeur:jekunt jouweigennetwerkopbouwenombijvoorbeeldeenconnectiemeteenandereLinux-pcofWindows-pctetesten. Bovendienkunjesnapshotsmaken.Daarmeekunje,alserietsmisisgegaan,altijdweerterugnaareeneerdere situatie.Inditboekbesprekenwedanookalleendezeinstallatie.

MochtjezoenthousiastzijnoverLinuxdatjehetalseenduallbootsysteemwiltinrichten,dankunjeeenuitgebreid stappenplanvindeninhetboek Besturingssystemen vanBrinkmanICT.

WegaaneenvirtueleinstallatievanUbuntumakeninWindows.DithoudtindatjeWindowsopstarteneen virtualisatieprogrammainstalleert.WijwerkenindezemethodemetVirtualBox.Alsjeditgeïnstalleerdhebt,kun jebinnenditprogrammameerderebesturingssystemeninstalleren,configurerenenopstarten.Zelfsmeerdere systementegelijk.Jekuntduszelfstandigeencompleetnetwerkbouwenopéénpc!

Zekeralsjegraageenbeetjeexperimenteert,iseenvirtueleinstallatieerghandig.Omdatje‘snapshots’kunt maken,kunjealtijdweerterugnaareeneerdermoment.Bijvoorbeeldnaardeschoneinstallatie.

CONCEPT

1.4

Erzijnmeerdereprogramma'sdieditkunnen:VMwareiseenveelgebruiktehypervisor Windowsheeftzelfvanaf dePro-versieHyper-Vaanboord,diedezemogelijkhedenookheeft.

Hypervisors

HiernawordtstapvoorstapuitleggegevenoverVirtualBox.Alsjijalwerktmeteenvandeanderehypervisors, magjedezeuiteraardookgebruiken.Sterkernog:alsjeVMwarealgeïnstalleerdhebt,kunjeniettegelijkVirtualBox installeren.DeredendatwijVirtualBoxgebruikenisomdatdezeopensourceis(VMwarevraagteenbetaalde licentie)endatvoorHyper-VwellichtnietiedereenbeschiktoverdePro-versievanWindows.

Figuur

Meerdere besturingssystemen kunnen opgestart worden vanuit VirtualBox

MochtjeHyper-Vgebruiken,danstaatverderopinditblokeenmooieoptieomsneleenUbuntu-installatiete maken.

Voorbereidingvirtueleinstallatie

IndezeopdrachteninstalleerjeVirtualBoxentrefjevoorbereidingenomdeinstallatievanUbuntutestarten. Zorgdatjeeendocumentparaathebtwaaropjeaantekeningenkuntmaken.NoemditdocumentVirtueel Installeren Alsjeproblemenhebtmeteenopdracht,vermeldjedatinditdocument.

Allereerstmoetjouwcomputervirtualisatieondersteunen.Bijvrijwelallerecentepc’sisdatgeenprobleem,al moethetsomsinhetBIOSwelaangezetworden:

• StartdecomputeropinhetBIOSenzoeknaareenoptieals Virtualisation.Dezemoetop enabled staan.

Eentweedebesturingssysteemvraagtookveelvandehardware.Eenrecentei5met8GBinterngeheugenen30 GBhardeschijfruimteishetminimum.Vooralmeerinterngeheugen(16GB)isaantebevelen.

VirtualBox

DownloadeninstalleerVirtualBoxvanwww.virtualbox.org.

• Checkofhet .iso-bestandvanUbuntunogopjouwcomputerstaat.Zoniet,downloaddelaatsteLTS-versie.

• StartVirtualBoxopenklikop Nieuw.

Figuur 1.5 VirtualBox

CONCEPT

• Typbij NaamUbuntuencheckofbij Versie automatisch Ubuntu (64-bit) vermeldstaat.Staater32-bit?Dan ondersteuntdecomputergeenvirtualisatieofstaatvirtualisatienognietaaninhetBIOS.

• Zeteenvinkjevoor Overslaan installatie zonder toezicht,zodatjezelfcontrolehebtoverdeinstellingen.

Figuur 1.6 Bij Versie verschijnt automatisch Ubuntu (64-bit)

• Klikbij ISO-image: enselecteerjouw iso-bestandvanUbuntu.

• Klikop Hardware,geefjouwmachineinditschermmeerbasisgeheugen(minimaal2.000MB)enstelhetaantal processoreninopminimaaltweeCPU's.

Figuur 1.7 Geheugen en processor instellen

• Klikop Harde schijf enstelinhetscherm Virtuele harde schijf degrootteinopongeveer30-35GB.

• Klikvervolgensop Afmaken

CONCEPT

Figuur 1.8 Virtuele harde schijf instellen

JekomtnuinhetstartschermvanVirtualBoxenzietjouwmachinestaan.

InstallatievanUbuntu

Hetkanzijndatdeinstallatiealdirectgestartis.DithangtafvanjeversievanVirtualBox.Zoniet,danstartenwe deinstallatie:

CONCEPT

• KlikinVirtualBoxop Ubuntu envervolgensop Start. Deinstallatiegaatbeginnen.

• Kiesdeeerstestandaardoptie: Try or Install Ubuntu.

DeinstallatiezalnustartendoorUbuntuinhetRAM-geheugenoptestarten.Alsditzoveris,klikjeinheteerste schermop Installeren envoerjeeenaantalinstellingenin:

• Taal:Nederlands.

• Accessibilityslajeover.

Figuur 1.9 Start van de installatie

• ToetsenbordEngels(VS).

• Usewiredconnection.

• Ubuntuinstalleren.

• Interactiveinstallation.

• Defaultselection.

• Installrecommendlaatjeleeg.

• ErrasediskeninstallUbuntu.

• Createyouraccount:voerjouwinlognaaminenmaakeenwachtwoord.Letop:noteerdezegegevens.Alsje hetwachtwoordvergeet,kunjeopnieuwinstalleren!

• CheckdeTimezone.

• KlikopInstalleren.

Hyper-V

DeWindows-hypervisorheefteenheelmooieoptie:indeHyper-V-managerzitdeoptie Snel maken...

CONCEPT

DoorhieropteklikkenhebjedemogelijkheidomUbuntu18,20of22directteinstalleren.Kiesdenieuwste.Met hetuitkomenvanditboekzalwaarschijnlijkUbuntu24ookeenkeuzezijn.

Figuur 1.10 Snelle installatie vanuit Hyper-V

Blok1 KennismakenmetLinuxenUbuntuinstalleren

DitgaatsnelendeinstallatiewerkterggoedsamenmetWindows.Alsjemeerdereschermengebruikt,wordt tijdenshetopstartenbijvoorbeeldgevraagdofalleschermengebruiktmogenworden.Leterwelopdatde standaardinstellingenvollediggebruikmakenvanhetgeheugenenhetaantalprocessoren.Hetisgoedomditna deinstallatieaantepassen.

CONCEPT

Figuur 1.11 Keuze uit verschillende versies van Ubuntu

Opdracht6 VirtualBoxinstalleren

OmUbuntuvirtueelteinstallerenmoetjeeersteenvirtueleomgevinginrichten.DatdoejemetVirtualBox.

a. IshetgeluktomVirtualBoxteinstalleren?

Ja Nee

b. BenjetijdensdeinstallatievanVirtualBoxproblementegengekomen?Zoja,vermelddezedaninhetdocument VirtueelInstallerendatjemoetbijhouden.

Ja Nee

c. OmschrijfwatjezietalsjeVirtualBoxvoordeeerstekeeropstart:welkemenu'sziejeenwelkeknoppenzie alsjeopToolsklikt?

d. StartdecomputeropinhetBIOSenzoekinhetBIOS Virtualisation. Hebjehetgevonden?Geefhiernaaan:Ja ofNee.HetkanzijndatjouwBIOSeenietsanderenaamgeeft.Duidelijkmoetzijndatdittemakenheeftmet ondersteuningvoorvirtuelemachines.Vermeldinhetdocumenthoehetbijjoupreciesgenoemdis.

Ja Nee

e. Zet Virtualisation op Enabled. Isditgelukt?Geefdathiernaaanenvermeldhetinhetdocument.

Ja Nee

f. DownloadeninstalleerVirtualBox.Isditgelukt?Geefdathiernaaanenvermeldhetinhetdocument.

Ja Nee

CONCEPT

Opdracht7 Virtueelwerken

a. Downloadeen iso-bestandvanUbuntuenstartdevoorbereidingopdeinstallatieinVirtualBox.Isditgelukt? Geefdathiernaaanenvermeldhetinhetdocument.

Ja Nee

b. Hoeveelwerkgeheugenmoetjeongeveervooreenvirtueelbesturingssysteemreserverenomergoedmeete kunnenwerken?

c. Hoeveelruimtemoetjeongeveerreserverenvoorhetinstallerenvaneenvirtueelbesturingssysteemals Ubuntu?

Opdracht8 Virtueleinstallatie

a. InstalleerUbuntubinnenVirtualBox.Geefhiernaaanofhetgeluktisenbeschrijfdeinstallatiekortinhet document.

Ja Nee

b. Jeinstalleerteenleeromgeving.Integenstellingtotdegebruikelijkeafsprakenishetverstandigomvoordeze omgevingeeneenvoudigwachtwoordtekiezenendittenoteren.Noteerhiernainjouwdocumentdeinlognaam enhetwachtwoord.

c. Ineenvirtueelsysteemkunjeeen'snapshot'maken.Zoekuitwatditinhoudt.

CONCEPT

1.4 Begrippen

Distributie

EenvormvanLinux.Erzijnveelvariaties,ookweldistro'sgenoemd.

Distro

Een distro,eenverkortingvan distributie,iseenuitgavevanLinuxdievaakmeteenbepaalddoelsamengesteld is.

EULA

EndUserLicenseAgreement.Devoorwaardenwaaronderjesoftwaremaggebruiken.

Embeddedsoftware

Ingebed.Softwaredieingebouwdenaangepastisvoorspecifiekehardwarezoalseenrouter,eensmartwatchof navigatiesysteem.

GNU

GNU'sNotUnix.Degemeenschapdiezorgtvoorontwikkelingvanopensourcesoftware.

GPL

GeneralPublicLicense.Gratissoftwaredieondervoorwaardengebruiktmagworden.

Hypervisor

Eenprogrammaommeerderevirtuelebesturingssystementeinstallerenopdezelfdehardware.

Kernel

Motorvanhetbesturingssysteem;hetdeeldatdehardwareaanstuurt.

LGPL

LesserGeneralPublicLicense.Gratis,halfgeslotensoftwaredieondervoorwaardengebruiktmagworden.

Licenties

CONCEPT

Voorwaardenvoorhetgebruikvansoftware.

Opensource

Softwarewaarvandebroncodeopenbaaris.

Ubuntu

EenpopulaireLinux-distrodiebekendstaatomzijngebruiksvriendelijkheidentoegankelijkheid.

1.5 Praktijkopdrachten

Opdracht9 WatisLinux?

Bedenkenbespreekmetéénofmeermedestudentendevoor-ennadelenvanLinux.Noteerminimaalvijfvoordelen envijfnadelen.

Opdracht10 Distro's

Zoekvijfdistro'sdiespecifiekvooreenbepaalddoelsamengesteldzijnengeefaanwatdiespecialiteitis (bijvoorbeeldeendistrovoormuzikanten,voordesignofvoorhacken).

Opdracht11 VirtualBox

ZoekuitofjeinVirtualBoxtussendehostmachine(Windows)endevirtuelemachine(Ubuntu)bestandenkunt uitwisselen.

CONCEPT

1.6 Terugblik

Opdracht12 Terugblik

Zeteenkruisjeindekolomdievoorjouvantoepassingis.

Beoordelingscriteria

JekuntdeachtergrondvanLinuxbeschrijven.

Jekuntuitleggenwatopensourceinhoudt.

Jehebtkennisvandeverschillendelicenties.

Opdracht13 Terugblik

Denknaoverwatjehebtgedaaninditblok.

a. Noemtweedingenwaaroverjetevredenbent. 1. 2.

b. Geefaanwelketweemanierenvaninstallerenjeinditblokgeleerdhebt.Welkemanierheeftjouwvoorkeur? Waarom?

c. Noemtweedingendiejedevolgendekeeranderswiltdoen.

CONCEPT

d. Vraagjedocenten/ofleermeesteromfeedback.

Tops:

Tips:

Nee

Blok2

CLIlerenkennen

CONCEPT

OpeenLinux-serverzalinhetalgemeengeengrafischeomgevinggeïnstalleerdworden.Jemoetdushandig wordenmethetwerkenopdeCLI(CommandLineInterface).Hoeweljeremoteookveelkuntdoenmeteen webbasedgrafischprogramma,zoalsWebmin.WenjezelfzoveelmogelijkaanomtewerkenopdeCLI(bijvoorbeeld tty3 (<Ctrl>+<Alt>+<F3>),maardatkanookin tty1 of tty5),nietineengrafischeomgeving.

Leerdoelen

• JekuntwerkenopdeCLI.

• Jekuntomgaanmetdebasiscommando's.

• Jekuntomgaanmetgebruikersenrechten.

• Jekuntomgaanmethetbeherenvansoftware.

Opdracht1 OriëntatieopdrachtWatisdeCLI?

Ubuntustartopmeteenkleurrijkegrafischeomgeving.Tochverlatenwijdezeomgevingomtelerenwerkenin desaaie,tekstgebaseerdezwart-witomgeving.Inditblokleerjewaarom.

a. BedenkofzoekopinternetnaareengoederedenwaaromjeopdeCLIgaatwerken.

b. ZoekuitmetwelketoetscombinatiejevanuitdegrafischeomgevingnaardeCLIschakelt.

2.1 WerkenopdeCLI

JebentindeCLIingelogdalsgebruiker.WelerenopdeCLItewerkendooreersteensdoorhetsysteemtenavigeren.

Navigeren

• GanaardeCLI.

• Loginalsdegebruikerdiejetijdensdeinstallatiehebtaangemaaktmethetwachtwoord.

Wegaaneerstnaarhethoogsteniveauvandemappenstructuur.Dezenoemenwederoot,diewordtaangegeven dooreen/(slash-forward).

Veranderenvanmapdoenwemethetcommando cd /,watstaatvoor change directory Methetcommando cd / zeggenweduseigenlijktegenLinux: Wijzig de map naar /. Latenwehetproberen:

• Typhetcommando cd / endrukop<Enter>(met<Enter>moeteencommandoaltijdbevestigdworden,in hetboekzalhetnietopnieuwvermeldworden).

Jezitnudusopderoot.Nietteverwarrenmetdegebruiker root,deadministratorvanLinux.Vergelijkdezeplek indemappenstructuurmetde C-schijf vanWindows.

OpditpuntkunjedemappenstructuurvanUbuntubekijkenmethetcommando ls.Lsstaatvoor list.Hiermee vraagjeeenlijstopvandemappenen/ofbestandenvanafdeplekwaarjenustaat,inonsgevaldusvanafde root:

CONCEPT

• Typhetcommando ls.

Figuur 2.1 Mappenstructuur

Jezieteenmappenstructuuralsinfiguur2.1metmappenals boot, dev, etc en home Verreweghetgrootstedeel vandezemappenstructuurisstandaardvoorelkeLinux-distributie.

Indemap home vindje,hoekanhetookanders,dehome-mappenvandeaangemaaktegebruikers.Wegaaneen kijkjenemen:

• Typhetcommando cd home

Bekijkdeinhoudvandezemapmet ls Jezietnudemapvandedoorjouaangemaaktegebruiker.Enbekijkde inhoudvandezemap: cd gebruikersnaam.Ditzijndepersoonlijkemappenvandegebruikerdiejijaangemaakt hebt.Diegebruikerheeftallerechtenopdezemappen.

Wenemeneenkijkjeindemap Documents enmakengelijkgebruikvande<Tab>-toetsomdenaamvandemap aftemaken:

• Typhetcommando cd Doc<Tab> (denkaandehoofdletter).Alshetgoedis,maaktde<Tab>-toetsdemapnaam Documenten af.Ditscheeltnuenzekerindetoekomstveeltypewerk!

Blok2 CLIlerenkennen

Wezittennualbestdiepinhetsysteem:vanafderootindemap home,vervolgensindemap gebruiker endaarna indemap Documents.Dithelepadkunnenwelatenzienmethetcommando pwd:print working directory.

• Typhetcommando pwd.

Letop:geefhetpadaan!

Demappendiejemethetcommandolszietstaan,kunjeactiverenmethetcommando cd.Jekuntvanafelke plekindemappenstructuurineensnaareenwillekeurigemap,maardanmoetjehethelepadaangevenvanaf deroot(/).Omdusineensvanafeenwillekeurigepleknaardemap Documentsvandegebruiker erwin tebrowsen geefjehetvolgendecommando: cd /home/erwin/Documents

Oméénmapomhoogtegaaninhetsysteemgebruikjetweepunten(..):hetcommandowordtdan cd .. (denk aandespatienahetcommandocd).

• Typhetcommando cd ..eenaantalkerenenconstateerdatjetelkenseenmapomhooggaatindestructuur.

Opdracht2 Basiscommando'sopdeCLI

Linuxkenthonderdencommando’s.Deshellzelfheeftalveelbasiscommando’s,maartijdensdeinstallatie wordennogveelmeerprogramma’sgeïnstalleerd.Doordevolgendeopdrachtenstapvoorstaptedoorlopen leerjedemeestbasalecommando’svoorelkeLinux-distributietegebruikenenziejehoeenwaarverschillende applicatiesgeïnstalleerdzijn.

Eeneenvoudigcommandobestaatvaakuitdriedelen:eenkortenaam(vaakeenafkorting,bijvoorbeeld cp voor copy),vervolgenseenoptie(cp -domeendirectorytekopiëren)endaarnadeinformatie(cp -d mapnaam).

CONCEPT

HetzalwellichtevenwennenzijnomopdeCLItewerken.Bedenkhierbijdatdesnelheid,stabiliteitencontrole vandeCLIzulkegrotevoordelenbiedendatzelfsMicrosofthiereenvoorbeeldaangenomenheeftdoorde PowerShellteontwikkelen(waarvoorMicrosoftoverigenseengrootaantalLinux-ontwikkelaarsingehuurdheeft, maarditterzijde).

3goudenLinux-tips

1. Linuxishoofdlettergevoelig.

2. Naeencommandogebruikjealtijdeenspatie.

3. Gebruikde <TAB>-toets.De<Tab>-toetskunjegebruikenomzowelcommando’salslangebestandsnamen aantevullen.(DezeoptieiszohandigdatWindowsditvanafVistaovergenomenheeft.)Eentoetsenbord vaneengerenommeerdeLinux-gebruikerherkenjeaandeversleten <Tab>-toets.

Alsjeopditmomentnogindegrafischeomgevingbent,gajedaarnuuitmetdetoetscombinatie <CTRL>+<ALT>+<F3>.(Werktdatnietopjouwvirtuelemachine?Opendaneenterminalindegrafischeomgeving, desneltoetsis <CTRL>+<ALT>+<T>.)

Met <CTRL>+<ALT>+<F2> (of<F1>)komjeterugindegrafischeomgeving.

JebentnuindeCLI.Linuxvraagtominteloggen.Loginmetjouwgebruikersnaamenwachtwoord.Jebentnu inde home-map vandegebruikerwaaronderjebentingelogd.

Methetcommando lskunjedeinhoudvandezemapbekijken.Probeerhetmaareensuit:typls envervolgens <Enter> Nuzieje(tekstueel)eenaantalmappen,zoalsDesktopen Documents

Letop:sudo!

Veelcommando'skunjealleenuitvoerenalsroot Derootisdeadministrator,debeheerdervanhetsysteem. Tijdensdeinstallatiehebjeeenwachtwoordvoordeeerstegebruikeraangemaakt.Ditis,alsjedatnietaangepast hebt,ookhetwachtwoordvoorderoot.

Omeencommandouittevoerenmetderechtenvanderoottypjevoorafgaandaanhetcommando sudo (Super UserDO).Hetsysteemvraagtvervolgensomjouwwachtwoord.Alsjeditinvoert,hebjeopdatmomenttijdelijk derechtenomalsrootdatcommandouittevoeren.

Hetwachtwoordwordtongeveervijftienminutenonthouden.Hiernazuljehetweermoeteninvoerenalsjesudo gebruikt.

Indevolgendeopdrachtleerjehoesudowerkt.Demap /root isdehome-mapvanderoot.Hiermagjealleenals rootinkijken.Wegaantestenofdatzois:

• Navigeernaardemap /root methetcommando cd /root.

Jezietdathetsysteemjouniettoelaat.Jekrijgteen 'permission denied'.

• Navigeernunaardemap /root methetcommando sudo cd /root

Nuwordtgevraagdomjouwwachtwoordenkrijgjeweltoegangtotdezemap.

Tip:rootrechtenovernemen

Nietgebruikelijkindepraktijk,maarjekuntinLinuxookalsrootinloggen.Daardoorhoefjenietelkekeersudo tegebruiken.

Hetcommandonadatjealsgebruikeringelogdbent: sudo -i

CONCEPT

Nahetinvoerenvanhetwachtwoordbenjeingelogdalsroot.Methetcommando exit logjeweeruit.

Letop:Root

Indeopdrachtengaanweervanuitdatjealsrootingelogdbent(ziehetvoorgaandeLetop-kader).Benjeals gebruikeringelogd,laatdanelkcommandovoorafgaandoor sudo.

Blok2 CLIlerenkennen

1. Hetcommando ls (alsgebruiker sudo ls)kentveeloptieszoalsjeziet.Enkelebelangrijkeoptieszijn:

– ls -a laatallebestandenzien,ookdehiddenfiles(diebeginnenmeteenpunt).

– ls -l laateenlangelijstzien,inclusiefrechten(hieroverlatermeerindeparagraaf'Rechten').

– ls -lh (hstaatvoorhuman)laatdebestandsgrootteineenmakkelijkerleesbaarformaatzien.

– ls -ld geeftalleendedirectoryweerwaarjeopditmomentinzit,dusnietdeinhoud.

– ls -R (recursief)geeftookallesubmappenweer.

– ls -S(sorterenopgrootte).

– ls -r(reverse,omkerenvansorteren).

Probeeraldezecommando’suit.Maakookeencombinatie:probeer ls -lS endaarna ls -lrS.

2. Linuxkentveelhandigehulpmiddelenvoordeconsole.Hetbelangrijkstehebjealgeleerd:de<TAB>-toets omnamenaftemaken.

Methetcommando alias wordtonshetlevenookmakkelijkergemaakt.Vaakwiljeineenmapallebestanden zien,alseenlangelijst,metalleinformatieoverderechten.Ubuntuheeftstandaardeenaantalaliassen gemaakt.Dezekunjeopvragen:

-Typ alias

Jezietdateenaantalaliassengemaaktisvoorls.Doorhetcommando ll tetypen(eencommandodat eigenlijknietbestaat),wordthetcommando ls -alF uitgevoerd:allebestandenineenlangelijst(doorde Fwordtaanheteindvanderegelooknoghetsoortbestandaangegeven).

Ditkunjezelfuitproberen.OmLinuxvanafdeCLInetjesaftesluitenmoetjeeenlangcommandotypen: shutdown -h now Hiervankunjeeenaliasmakenmetbijvoorbeeldhetwoord uit: alias uit='shutdown -h now'. Alsjevervolgens uit typt,zaljouwmachineafsluiten.

Nadeel:opdezemanierwordtdealiasnietonthouden.Danmoetjehetwegschrijvenineenbestand,maar daaroverlatermeer.

3. Metlsvraagjeeenlijstopvandebestandenenmappen,maarerzijnmeercommando’sdiemetlsbeginnen.

CONCEPT

Typ ls <Tab><Tab> Jezietnueenlijstmetongeveerachttiencommando’sdiebeginnenmet ls Typeen b endrukweertweekeeropde<Tab>-toets.Nuziejetweecommando’sdiemet lsb beginnen.Omnuhet commando lsblk tegevenhoefjealleennogdeletter l tetypenendaarnaop<Tab>envervolgensop <Enter>tedrukken.Hetcommando lsblk wordtnuafgemaaktenuitgevoerd.Jezietnudeblockdevices injouwcomputer(lsblk=listblockdevices),ofweldehardeschijven,partitiesencd-roms.

4. Omdeinformatievandenetwerkkaarttebekijken/wijzigengebruikjehetcommando ip addr show Bekijk deinfo.WatisjouwIP-adres?WatishetMAC-adres?

5. Methetcommandocdkunjebladerendoordedirectories.Ominéénkeernaareendirectorytegaanmoet jehethelepadintypen,inclusiefderoot(/).

Typ cd /var/log. Jezitnuindemap log,dieweerindemap var zit,dieopderootstaat.Controleerhet padmethetcommandopwd (printworkingdirectory).Hetkanookstapvoorstap.Typnaelkaar:

cd / cd var cd log

Controleermet pwd

Detilde(~)ishettekenvoordehome-mapvandehuidigegebruiker.Methetcommando cd ~ komjehier altijdterecht.

-Typ cd ~

Controleermet pwd waarjejebevindt.

6. Methetcommando mkdir maakjeeennieuwedirectory.Ganaardemap /tmp.Geefhetvolgendecommando: mkdir DitIsEenMapMetEenHeleLangeNaam

Controleermetlsofdezemapgemaaktis.Ganaardemapmethetcommando cd (denkaande<Tab>-toets).

Alsjeindemapzit,typjeexacthetvolgendecommandoover: echo "dit is een nieuw bestand" > nieuw

Geefhetcommando ls Watzieje?

Jekuntmethetecho-commandoenhetpijltje(>)duseennieuwbestandaanmaken.

Typ cat nieuw

Watzieje?Jekuntmet cat eenbestanduitlezen.Bestandenverwijderendoejemetrm(remove).Directories verwijderjemet rm -d,maaralleenalsdedirectoryleegis.Handiger,maarookgevaarlijker,is rm -r (recursief).Ditcommandoverwijdertzondertevrageneenbestandenmapmetinhoud!Voordezekerheid kunje rm -igebruiken.Jekrijgtdevraagofjedefilewerkelijkwiltverwijderen.Antwoordenmet y of n.Ga naardemap /tmp enverwijderdemap DitIsEen... inclusiefhetbestand nieuw inéénkeer.Controleermet ls ofdemapverwijderdis.

7. Hetcommando echo voertdetekstdiejehiernatyptuitnaarjouwscherm.Typ echo deze zin komt nu op mijn scherm enconstateerdatditgebeurt.Omhetcommandoaantegevenwaardezinbeginten eindigtishetgebruikelijkomdezetussendubbelequotesteplaatsen: echo "deze zin komt ook op mijn scherm".Hiermeevoorkomjedatwanneerjeeentekenhebtdatvooreencommandoaangezienkan worden(zoalseenenkelequote)ditalscommandogeïnterpreteerdwordtennietalstekst.

8. Wezagenaldatjemetcat eenbestandkuntuitlezen.Indemap /etc zithetconfiguratiebestand fstab Om dituittelezentypjehetcommando cat /etc/fstab. OmtezienwelkeOS-versiejegeïnstalleerdhebt,typje cat /etc/os-release(ofnatuurlijk cat /etc/os<Tab>).

Somsiseenbestandtegrootominéénkeermet cat uitgelezentekunnenworden.Bijvoorbeeldhetbestand /etc/protocols Bekijkditbestandmet cat

9. Wanneereenbestandtegrootis,latenwedeuitvoervan cat nietrechtstreeksnaarhetbeeldschermuitvoeren, maarviaeenanderprogramma: Less Hiermeekunnenwepaginavoorpaginadoorhetbestandbladeren. Ditdoenwedoormiddelvanhetdoorsluiscommando(piping):hetverticalestreepjebovendebackslash:|. Typ cat /etc/protocols | less Metdespatiebalkkunjenudoorhetbestandbladeren.Metqsluitje Less af.(Inplaatsvan Less kunjeook More gebruiken,eensoortgelijkprogrammametietsmindermogelijkheden:lessismore.)

CONCEPT

Hetdoorsluistekenzorgtervoordatdeuitvoervanheteersteprogrammaalsinvoervoorhettweede programmawordtgebruikt.Zokunjemeerdereprogramma’saanelkaarkoppelen.

10. Delaatstetienregelsvaneenbestandbekijkjemet tail,deeerstetienmet head (head /etc/protocols). Eenmooie,veelgebruikteoptiemet tail ishetcommandotail -f,waarmeejeontheflyeenlogbestand kuntbekijken.

Typ tail -f /var/log/auth.log Ditbestandhoudtbijwiegoedofverkeerdinlogt.Ganaareenandere consolemet<Ctrl>+<Alt>+<F4>enprobeeralsrootinteloggenmeteenfoutwachtwoord.Gaterugnaarde vorigeconsoleenbekijkofditaanheteindvanhetbestandtezienis.Sluitafmet<Ctrl>+<c>.Head en tail kunjeookcombinerenmethetcommando ls.

Typ ls /etc | head -20.Jezietdeeerstetwintigregelsvandeoutputvan ls Zekerwetendatheter twintigzijn?Datgaanweniettellen.Wegebruikeneentweedepipeenvoerendeoutputuitinhetcommando nl (numberlines):

Typ ls /etc | head -20 | nl enbekijkhetresultaat.

11. Eenbestandkopieerjemet cp (copy).Maakaltijdeenback-upvaneenconfiguratiebestandvoordatjeeen wijzigingaanbrengt.EenkleinefoutenLinuxstartnietmeerop:copyoverschrijfteenbestandzonderte vragenofjedatechtwilt.Wellichteenpaarhandigeoptiesvoor cp: a. cp -i vraagtwelofeenbestandoverschrevenmoetworden;antwoordenmetyofn b. cp -n geeftgelijkdeno-optiemee,ofwel:eenbestandwordtnooitoverschreven.

Wegaaneenback-upvanhetbestand fstab maken,tevindenindemap /etc: cp /etc/fstab /etc/fstab.back

Controleerofdezetweebestandenzichindemap /etc bevinden.

Blok2 CLIlerenkennen

12. Ondertussenhebjealeenaantalcommando’sgetypt.Dezewordenbijgehouden.Jekuntdegetypte commando’sookopvragenmethetcommando history.

– Typ history enjezieteenlijstvancommando’s(inbeeldhetlaatste).Omvanafheteerstecommando tekijkentypje history | less Metdespatiebalkkunjepaginavoorpaginaverderbladeren.Voorelk commandoziejeeennummer,gevolgddoordedatumentijdwaaropjedatcommandohebtingevoerd.

Dooreenuitroeptekenmetditnummeralscommandointetypenwordthetbijbehorendecommando weeruitgevoerd.

Wegaanhetcommandouitopdracht10(tail-f....)nogeenkeeruitvoeren,maarnuzonderhetinte typen.

– Typ history

Deoutputkanzijn:595tail-f/var/log/audit/auth.log

Inditgevalkunjehetcommandoopnieuwuitvoerendoor !595 intetypen.

– Zoekhetnummerbijjouwtail-commandoenvoerdituit.

– Typtweekeereenuitroepteken(!!)enkijkwatergebeurt:hetlaatstecommandowordtnogmaals uitgevoerd.

– Wiljewetenhoeveelcommando’sopgeslagenworden?Ditkunnenweopvragendoorde HISTSIZE-variabele (historysize)aanteroepen.

– Typ $HISTSIZE

Waarschijnlijkisdeoutput1000,ofwel:delaatsteduizendcommando’swordenopgeslagen.Niet voldoende?Danmakenweer1200van.

– Typ HISTSIZE=1200

Controleermet $HISTSIZE (pijltjestoetsomhoogtweekeerindrukken)ofdeoutputaangepastis.

13. Met touch maakjesneleveneenleegbestandaan.Alshetbestandalbestaat,zorgtditcommandoervoor datdetijdstempelaangepastwordtnaarhetmomentwaaropjetouchuitvoert.

– Browsenaarjouwhome-map cd ~ engeefhetcommando touch Touch

– Bekijkmet ls -al hetbestand,merkopdathet0bytesgrootisenkijknaardedatumentijdwaarop hetaangemaaktis.

– Wachtminimaaléénminuutenvoerhetcommando touch Touch nogeenkeeruit.

– Bekijkhetbestandnogeenkeerenmerkopdatdetijdgewijzigdis.

CONCEPT

a. MaakineenLinux-tekstverwerkereenoverzichtvanalletotnutoegeleerdecommando’smethunbetekenis ensladitoponderdenaam Commando’s injouwhomedirectory.

b. Zoekopwelkeoptiejenodighebtombijhetcommando ls ookdeeigenschappenendeverborgenbestanden tezien.

c. Maakindemap /home devolgendemappenstructuur:

Mappenstructuur

d. LeguitwaaromjeopeenservergeenGUIinstalleert.

e. Jebentingelogdalsroot.JewiltwisselennaardegebruikerFrits.Watishetcommando?

f. Waaromishetonverstandigomgrafischalsrootingelogdtezijn?

g. Indemap /etc/X11 staathetbestand xorg.conf.install.Jijstaatindemap /root.Jewiltditback-uppen(kopiëren). Watishetcommando?

CONCEPT

h. Alswehetbestand fstab willenwijzigen,makenweeersteenback-upvandatbestand: cp -v /etc/fstab /etc/fstab.back (-vstaatvoorverbose,uitgebreid;ditgeeftweerofhetgeluktis). Controleerofdeback-upzichindemap /etc bevindt. Verplaatsen(ofhernoemen)vaneenbestanddoejemet mv (move).Hetcommando mv overschrijfteenzelfde bestandzondertevragenofjeditechtwilt.Eenaantalhandigeoptiesomtekennenmet mv: mv -i vraagtofjeeenbestaandbestandwiltoverschrijven;antwoordenmetyofn. mv -n geeftdeno-optiemee,ofwel:eenbestaandbestandwordtnooitoverschreven. mv -vlaatindeoutputzienofhetverplaatsengeluktis.

Opdracht3 Vervolgcommando'sopdeCLI

Inditblokvindjecommando’sdiehandigzijnomteweten,maarookgoedzijnomtekennenvoorhetLinux Essentials-examen.Neemdezeeenkeerdoor,zodatjedeverschillendemogelijkhedengezienengedaanhebt. LeerzealleenuithethoofdalsjedaadwerkelijkeenLinuxEssentials-examengaatafleggen.Inditexamenwordt hierwelnaargevraagd.

PATH

Applicatieszijnopverschillendeplekkengeïnstalleerd.WegaanenkeleplekkenbekijkendieLinuxdoorzoekt wanneereencommandogegevenwordt.Methetcommando$PATHwordenallezoekpadenweergegeven.

• Typ echo $PATH Jezietverschillendezoekpaden.

• Ganaardezemap:/usr/bin:cd /usr/bin).

• Bekijkdeinhoudvandezemap(ls). Jezieteengrotehoeveelheidscripts,verwijzingenenapplicatiesdiealscommandouitgevoerdkunnenworden.

Blok2 CLIlerenkennen

• Bekijknogeenaantalanderemappen,zoals /bin of /usr/sbin

Methetcommando PATH=/...zoujeeenpadkunnentoevoegen.Indepraktijkzalditnietsnelvoorkomen.

Which

MetWhichkunnenweeengeïnstalleerdprogrammaterugvinden:

• Typ which ls Jezietdat ls in /usr/bin tevindenis.

• Typ which cd Jezietdat cd nietgevondenisindeverschillendepaden.Datklopt: cd iseenshell-commando.Ditiswelte zienmet type

• Typ type cd Jezietdatdeoutputaangeeftdatheteenshell-commandois.

• Typ type ls Merkhetverschiloptussen type en which.

Who

Methetcommando who kunjezienwieopwelkeconsoleingelogdis.

• Gamet<Alt>+<F4>naarscherm4.

• Loghierinonderjouwnaam.

• Gaterugnaarhetschermwaarjealsrootingelogdbent.

• Typ who. Alleenhetcommando w geeftnogmeerinformatie.

• Typ w enbekijkdeoutput.

Commando'skoppelen

Hetisopverschillendemanierenmogelijkomcommando’sachterelkaaruittevoeren.

• Meteenpuntkomma(;):decommando’swordennaelkaaruitgevoerd.Ombijvoorbeeldeenmap Koppelen temakenendezetegelijkteactiverenkunjehetcommando mkdir en cd inééncommandouitvoeren:

Typ mkdir Koppelen; cd Koppelen

Jezietdatjeeenmaphebtgemaaktenertegelijkooknaartoebentgegaan.

CONCEPT

• Meteendubbeleampersand(&&):hettweedecommandowordtpasuitgevoerdalsheteerstesuccesvol uitgevoerdis.

Ganaardemap /etc (cd /etc).

Typ cat fstab && echo Gelukt

Jezietdathetbestand fstab uitgelezenisendatopdelaatsteregel Gelukt staat.Omdatheteerstecommando geluktis,wordthettweedecommandouitgevoerd.Watalsheteerstecommandonietlukt?

Typ cat FSTAB && echo Gelukt

Jezietdatheteerstecommandonietgeluktis,duswordthettweedeooknietuitgevoerd.

• Meteendubbelepipe(||):alsheteerstecommandosuccesvolis,wordthettweedecommandonietmeer uitgevoerd.Hettweedecommandowordtpasuitgevoerdalsheteerstemislukt.

Jezitnogindemap /etc.

Typ cat fstab || echo Mislukt

Jezietdatheteerstecommandogeluktis.Hettweedecommandowordtdusnietuitgevoerd.

Typ cat FSTAB || echo Mislukt

Jezietnudatheteerstecommandonietgeluktisen Mislukt ophetbeeldschermstaat.

SORT

Met sort kunjeeenbestandsorteren.Ditkanhandigzijnwanneerjeeenbestandmetverschillendekolommen hebtenditopeenbepaaldekolomwiltalfabetiseren.Weproberenhetuitmeteenvoorbeeld.Hetcommando ls -al produceertoutputinverschillendekolommen.Wegaaneersteenbestandmakenmetalsinhoudde outputvan ls -al /

• Ganaardemap /tmp (cd /tmp).

• Typ ls -al / > Tree

• Bekijkhetbestand Tree (cat Tree).

• Bekijkhetbestandmetsort(sort Tree)enconstateer,hoewelhetmisschienlastigtezienis,datdeoutput nugesorteerdisopdeeerstekolom.Jezietnegenverschillendekolommen.Wegaaneerstproberendelaatste kolomopalfabetterangschikken.Ditiskolom9.Dezekolomgevenweaanmetdeoptie-k9

• Typ sort -k 9 Treeenbekijkhetresultaat.

Omgekeerdsorterenkanook:gebruikdeoptie -r (reverse).

• Typ sort -r -k 9 Tree enbekijkhetresultaat.

Omeerstopjaartalenvervolgensopdatumtesorteren(kolom8enkolom7)moetenwetweekeerdeoptie -kgebruiken.Bovendienmoetenwedanaangevendatwedekolomwillenbeginnenenafsluiten(8wordt dan8,8en7wordtdan7,7).Doordentegebruikengevenweaandatwenumeriekwillensorteren.Kolom7 zijnalleengetallen.Kolom8zijnookgetallen,maardoordeverschillendenotatieskunnenwedezebeter tekstueelsorteren.Probeermetdezeuitleghetvolgendecommandotebegrijpenenprobeerhetdaarnauit.

• Typ sort -k 8,8 -k 7,7n Tree

Bekijkhetresultaat.Kolom8moetvanlaagnaarhooggesorteerdzijn.Endaarnakolom7ookvanlaagnaar hoog.Ofditeenlogischeoutputislatenweinhetmidden.

Hetsorterengebeurtalleeninbeeld,maarwekunnenditnatuurlijkookwegschrijvennaareenanderbestand:

• Typ sort -k 8,8 -k 7,7n Tree > TreeGesorteerd

Bekijkditzojuistaangemaaktebestand(cat TreeGesorteerd).

Sortzietmeerderekolommen,omdatdezegescheidenzijndoorwitruimte.Somszijnkolommengescheiden dooreendubbelepunt(:),zoalsde passwd file.Dankandeoptie-t:meegegevenworden.

• Typ cat /etc/passwd enbekijkdeoutput.Weziendatdekolommendooreen:gescheidenzijn.Hetvolgende commandosorteertopdederdekolom.

• Typ sort -t: -k3n /etc/passwd Controleerofditklopt.

Cut

Wiljealleeneenbepaaldekolomofeenaantalkolommen(bijvoorbeelduiteengrotedatabasefile)zien?Dan gebruikenwehetcommando cut

CONCEPT

Cutkniptdekolomdiewewillenuithetbestandenvoertdieuitnaardeoutput(onsschermofeenanderbestand). Bijcutmoetenweaangevenhoeonzekolommengescheidenzijn.Ditdoenwemetdeoptie-d Inonsgevalishet bestand Tree gescheidendoorspatiesengevenwedeoptie-d``mee.Ditlevertbijonsbestandeenprobleem op,omdatsomsdubbelespatiestussendekolommenstaan.

Met-fkunnenwedekolomaangevendiewewillenzien:-f5brengtalleenkolom5inbeeld,-f5,7-9brengtkolom 5,7,8en9inbeeld.Wegaanhetproberen:

• Typ cut -d ‘ ‘ -f5 Tree

Jezietdatdeoutputnietcorrectisvanwegededubbelespaties.Eenbestanddatdoortekensgescheidenis (zoalseendatabasefile),iseengeschikterobject.

Weproberenhetuitopdepassword-file.Wewillenkolom3,5,6en7zien:

• Typ cut -d: -f3,5-7 /etc/passwd Controleerofhetgeluktis.

Wezijnnogniettevredenoverdeuitkomstvanons Tree-bestand.Natuurlijkisereenandereoplossing:ineen tekstbestandishetaantaltekensperregelgelijk.Metdeoptie-c(character)kunnenwedelettersdiewewillen zienperregelaangeven.Dankunnenwekolom5,7,8en9aangevenalshetaantallettersdatwewillenzien. Ditwordtalleeneventellen,hoewelhetbestandopeneninVionshierbijbehulpzaamkanzijn.Wanneerje alleshebtgedaan,zoalshiervoorisbeschreven,moethetvolgendecommandouitkomstbieden.Leeshet eerstdooromtekijkenofjehetbegrijpt.

• Typ cut -c 26-30,35- Tree enbekijkhetresultaat.

Blok

Getent(getentry)

Omuitde passwd-of shadow-fileeenrecordtelatenzienkunje getent gebruiken. getent passwd root brengtdeentry root uitdefile passwd inbeeld.

Ganaardemap /etc

Probeerdeentrymetjouweigennaamuitde shadow-filetefilteren.

WC(wordcount)

Wordcounttelt,zoalsdenaamalaangeeft,hetaantalwoordenineenbestand.Maarhetdoetmeer.Ditgaanwe proberen:

Ganaar /tmp

• Typ wc Tree

Indeoutputzienwevierkolommen:hetaantalregels,hetaantalwoorden,hetaantalbytes(=hetaantal lettersineentekstbestand)endenaamvanhetbestand.Datlaatsteishandig,omdatweookmeerdere bestandentegelijkkunnenbekijken.

• Typ wc Tree TreeGesorteerd

Bekijkdeoutput.Ishetlogischdatdezetweebestandenevengrootzijn?

Xargs

Xargsiseencommandodatstandaardinputkanomzetteninoutputvooreencommando.Wegaanhierniet dieperopin.HetexamenmateriaalvoorLinuxEssentialsgeeftweleenvoorbeeldwaarin xargs gebruiktkan worden:

Alsjebijvoorbeeldzoveelbestandentegelijkwegwiltgooiendatjedefoutmelding‘Argumentlisttoolong’krijgt, kunje xargs gebruiken.Omdatditcommandodeoutputopbreektindelenendievervolgensbewerkt.Stel,je gooitmethetcommando rm *heelveelbestandenwegenkrijgtdehiervoorgenoemdefoutmelding.Met ls | xargs rm voerjedeoutputvan ls in xargs in.Dezezorgtervoordatdelijstopgedeeldwordtinstukken,zodat rm dezekanverwijderen.

2.2 Tekstbewerkers

Tekstbewerkers

CONCEPT

OpdeCLIlevertelkeLinux-distroeenaantalteksteditorsmee.EenvoudigezijnNanoenPico(deeersteisook standaardopUbuntutevinden),krachtigezijnEmacsenVi.WegaaneerstoefenenmetNano,omdatdezehet meestgebruiksvriendelijkis.Indepraktijkzuljediewaarschijnlijkhetvaakstgebruiken.

LastigerisdetekstbewerkerVi.Metdezegaanwetochlerenwerken,hoewelheteenheelspartaanseeditoris waarmeejeevenmoetoefenenomermeetekunnenwerken.Maarweleeneditormetongekendveelmogelijkheden (dikkeboekenzijnerovergeschreven),waarvanwedemeestelementairebehandelen.Viwordtopalledistro’s standaardgeïnstalleerd,almoetdezeopUbuntuweleerstbijgewerktwordentotdeversieVim(ViImproved).

Eenandereveelgebruikte,krachtigeeditorisEmacs.OpUbuntuisdezenietstandaardgeïnstalleerd.Jekuntdie altijdlaterinstalleren,maareerstlerenwewerkenmetNanoenVi.

Nano

DeNano-tekstbewerkeropenjemethetcommando nano Doornaditcommandoeenbestandsnaamtetypen zalNanoditbestandopenenalseenbestandmetdienaamopdieplekgevondenwordt.Bestaatditbestandniet (opdieplek!),danmaaktNanohetbestandaanenopentNanometeenleegvenster.

OefenenmetNanodoenwemeteenopdracht.

Opdracht4 Nano

• Ganaardemap/tmpmethetcommando cd /tmp.

• MaakhetbestandNano1aanmethetcommando nano Nano1

Nanoopenteenleegbestand.Jezietonderinhetbeeldcommando'sstaan,zoals ^X Afsluiten Dithoudtin datjemetdetoetscombinatie<CTRL>+<x>hetbestandkuntafsluiten.

• Bekijkdeverschillendemogelijkheden:erzijntoetscombinatiesvoorbijvoorbeeldknippen,plakken,zoeken, vervangenenopslaan.Ditmenuverandertnaargelangdefunctiesdiejenodighebt.OmdeHulpoptevragen gebruikjedetoetscombinatie<CTRL>+<g>.

• OpendeHulpenbekijkdeuitleg.Hebjegeziendathetmenuveranderdis?Zoniet,schakelnogeenkeerheen enweertussendeHulpenhetbestand.Met<CTRL>+<x>sluitjeditmenu.

• Zorgdatjeweerinhettekstvensterzitentypinhetbestand"DitismijneerstebestandgemaaktmetNano".

• Sluithetbestandaf.

• Bekijkhetbestandmet cat Nano1.

• Openhetbestandmet nano Nano1

• Pashetbestandaandooreentweederegeltetypenmet"Dezeregelhebiktoegevoegd".

• Zorgdatjeindezetweederegelstaatenknipdezeregel.NanokniptdeteksttussentweeEnters.

• Plakderegeltweekeerinhetbestand.

• Vervanghetwoord regel doorhetwoord zin doormiddelvandetoetscombinatie<CTRL>+<\>.

• Probeerandereoptiesuit.

• Slahetbestandopensluithetaf.

Vi

DeversievanVidiestandaardopUbuntuisgeïnstalleerdgaanweaanpassennaarVim(ViImproved),ofwelde verbeterdeversievanVi.VimvervangtVi,zodatjehetcommando vi kuntgebruikenomoptestarten.

HoewelzekerdebeginnendeLinux-gebruikereerderNanozalgebruikenvanwegehetgebruiksgemak,zuljevaak ziendateenervarenbeheerderVigebruikt.Dereden?DeveleuitgebreidemogelijkhedendieVikent.

Opdracht5 Vim

OmopdeCLIteinstallerenishetgoedomeerstdepakketlijstteupdaten,zodatjedemeestrecenteversievan deapplicatieinstalleertmethetcommando sudo apt update VerderopinhetboekleerjemeeroverApt.

CONCEPT

VervolgensinstalleerjeVimmethetcommando sudo apt install vim.Inééncommandowordtdeapplicatie gedownloadengeïnstalleerd.

• Voerdehiervoorgenoemdecommando'snaelkaaruit.

Blok2 CLIleren

Letop:Vikenttweemodi!

Alsjedeeditoropent,zijnertweemodi:decommandomodusendeinsertmodus(tekst).

• Indecommandomodus<Esc>kunjecommando’stypenombijvoorbeeldopteslaanofaftesluiten.

• Indeinsertmoduskunjeteksttypen.

Devolgendecommando'shebjenodigominVitewerken.

Viopstarten vi

Overschakelenvancommando-naartekstmodus iof<Ins>

Overschakelenvantekst-naarcommandomodus <Esc>

Afsluitenmetopslaan :wq!

Afsluitenzonderopslaan :q!

Regeltekstknippen dd

Regeltekstkopiëren yy

Plakken p

Naarbeginvanbestandgaan g

Naareindvanbestandgaan G

Blokmarkerenomteverwijderen v

Zoekenindetekst /zoekwoord

Volgendewoordzoeken n

CONCEPT

OefeningmetVi

• JebentingelogdalsgebruikeropdeCLI.Logvervolgensinalsrootsudo su -.

• GaalsrootopdeCLInaar /home

• Omhetbestand Oefenbestand aantemakenentegelijkteopeneninVigeefjehetvolgendecommando: vi Oefenbestand.

• Viisgeopendindecommandomodus.Omteksttetypenmoetjenaardeinsertmodus:

Typ i

Controleeroflinksonderinbeeld‘insert’staat.

• Typdevolgendetekstover:ViiseeneditordieopelkeLinux-enUnix-computertevindenis.Methetcommando viopenikeigenlijkdeeditorVim(afkortingvanViImproved),eenverbeterdeversievanVi,dietegenwoordig bij elke distributie geleverd wordt.

• Ditbestandslaanwealsvolgtop: Drukop<Esc>.

Typ :wq! (dubbelepunt,w,q,uitroepteken).

Controleermet cat Oefenbestand ofdetekstinhetbestandstaat.

• Openhetbestandweer(vi Oefenbestand)entypna Unix-computer detekst vanaf 1974 ensladitop.

Controleerditmetcat.

• Openhetbestandnogmaals,verwijdereenregelmetdd,plakdezeonderaanhetbestand,markeereenblok metvendepijltjestoetsenverwijderditblok.

• GauitVi zonder opteslaan.

• Controleerhetbestandmet cat.

• Openhetconfiguratiebestand passwd metVi(vi /etc/passwd).

• Zoekindetekstnaarhetwoord root (incommandomodus/root).Decursorspringtnaardeeerstelettervan heteerstewoord root

• Zoekhetvolgendewoord root (n).Decursorspringtnaardeeerstelettervanhetvolgendewoord root

• Druknogeenpaarkeeropdeletter<n>enkijkwatergebeurt.

• Sluitafzonderopteslaan(:q!).

• Nuweeenoefenbestandhebbengaanwehetcommando tr bekijken.Ditstaatvoor translate or delete characters:letterswijzigenofverwijderen.Eenoptieisomvanallelettershoofdlettersa-ztemaken:A-Z.We laten tr ons Oefenbestand uitlezen,allelettersinhoofdlettersveranderenenopslaanineennieuwbestand: OefenbestandHoofdletters Leeshetvolgendecommandogoeddoorenprobeerhettebegrijpen. tr a-z A-Z < Oefenbestand > OefenbestandHoofdletters Letopdepijltjesvoordeinputvoor tr (<)endeoutputnaareennieuwbestand(>). Probeerditcommandouitenbekijkmet cat hetnieuwebestand.

Ineenvorigeparagraafhebbenweeentijdelijkealiasaangemaaktomdecomputermethetcommando uit te kunnenafsluiten.Nuwezelfconfiguratiebestandenkunnenaanpassenenaanmakengaanwedezealiasvoorjou alsgebruikervastleggen.

• Ganaarjouwhome-map cd /home/jouwnaam

• Openhetbestandmetdenaam .profile: vi .profile.

• Ganaardeinsertmodus(letteri)enscrolnaarbenedenmetdepijltjestoets.

• Typaanheteindvanhetbestandopeennieuweregelhetcommando: alias uit='shutdown -h now'

• SluitViafmetopslaan(denkeraandatjeeerstnaardecommandomodusmoetschakelen).

• Loguitalsgebruikermethetcommando exit enlogopnieuwin(hetbestand.profilewordtnuuitgelezen).

• Sluitafmethetcommando uit

Tip:bestandmaken

Jehebtgeleerddatjemethetcommando cat eenbestandkuntuitlezen.

CONCEPT

Met cat kunjeookeenbestandmaken.Eenpaartrucjes:

Typ cat > testcat

Dit is een nieuw bestand <Enter>

<Ctrl>+<c> .

Controleerofhetbestand testcat aangemaaktis.

Leeshetbestanduitmet cat

HulpopdeCLI

Whatis

ErzijnverschillendemogelijkhedenomhulpvooreencommandotezoekenopdeCLI.Deeenvoudigsteis whatis.

Alsjenietmeerweetwateenbepaaldcommandodoet,kunjeditopvragenmethetcommando whatis Jekrijgt vaakeeneenvoudigeuitlegoverhetcommando:

• Typ whatis ls enjekrijgteenkorteuitleg.

--help

Veeluitgebreider,maarweloverzichtelijk,ishetcommando --help.Doorditachtereencommandotetypen krijgjeeenuitgebreideenoverzichtelijkeuitleg.Tweenadelen:nietelkcommandokentdezefunctieende weergavekunjenietdoorbladeren;hetwordtalleennaarhetschermuitgevoerd.Ditlaatstekunnenweoplossen doorhetmethetpiping-commando(|)doortesluizennaarhetprogramma less.Eenvoorbeeldmaaktdit duidelijker:

• Typ ls --help

Jezietalleenhetlaatstedeelvandehelpfile.

• Typ ls --help | less

Jekuntnubladerendoordehelpfile.

Info

Wezoudennietvolledigzijnwanneerwenietgekekenhebbennaarhetinfo-commando.Infogeefteenuitgebreide tekstueleuitleg,somsmethandigevoorbeelden.

• Typ info man,bladerdoordeinformatieenbekijkdevoorbeelden.

Man

Methetcommando mankrijgjedemeestuitgebreideinformatieovereencommando.Manstaatvoormanual,de handleidingvaneencommando.Deman-pagesmoetjewellerenlezen,zezijnbestingewikkeld.Hetvoordeelis datjedezealtijdparaathebtalsuitgebreidehulpbijeencommando. Wegaaneerstdemanualopvragenvanhetcommando man:

• Typ man man

Demanualwordtgeopend.

Man wordtgeopendindepager Less,zodatwekunnenbladerendoordezepagina.Enkeletoetscombinatiesdie handigzijn:

• <Spatiebalk>of<PageDown>omeenpaginaverdertescrollen.

CONCEPT

• <PageUp>ofbomeenpaginaomhoogtegaan.

• Pijltjestoetsennaarbenedenennaarbovenomeenregelverderenterugtegaan.

• /zoekwoordomeenzoekwoordindeteksttezoeken.Metnspringjedaarnanaarhetvolgendegevonden zoekwoord,metNnaarhetvorige.

• hvoorhelp.

• qomaftesluiten.

Bladerdoorhetbestandomhettebekijken.Indevolgendeoefeninggaanweerdieperopin.

• Typ man ls

• Drukop<Enter>omindeman-paginatekomen.

• BladermetdespatiebalkdoorhetbestandtotjezietwiedeAUTHORis. Kenjehemnog?

• Bladermet<PageUp>endepijltjestoetsendoordepagina.

• Zoekophetwoord inode (/inode).

• Zoekophetwoord ignore Alsditgevondenis,zoekjemetnofhetwoord ignore vakergenoemdwordt.Ga metNterugnaarhetvorigewoord ignore.

Eenman-paginaisinparagrafenopgedeeldineenvastevolgorde.Enkeleparagrafendiejetegenkomtzijn:

• NAME:denaamvanhetcommandoeneenheelkorteuitleg.

• SYNOPSIS:desyntaxvanhetcommando(watkan,watmagenwatingevoerdmoetworden).

• DESCRIPTION:uitgebreidebeschrijvingvanhetcommando.

• OPTIONS:welkeoptiesjekuntmeegevenaanhetcommando(staatsomsookonderDESCRIPTION).

Webekijkendemanualvanhetcommandolsnader.

• Typzonodignogmaals man ls

BijSYNOPSISzieje:ls[OPTION]...[FILE]...

Vetgedruktetekstmoetletterlijkingetyptworden.

Teksttussenbrackets[]isoptioneel(dusnietverplicht).

Jemoetdus ls typen.Vervolgenskunjeeenoptieeneenfilenaamkiezen.

Eerstdeopties:kijkjeonderDESCRIPTION,danziejeheelveeloptiesmetuitlegstaan.Bijvoorbeeld: -i,--inode:printhetindexnummervanelkbestand(uitlegoverinodenummersvolgtlaterinhetboek).

Gauitdeman-pagina(q).Ganaar /etc (cd /etc).

• Typ ls

• Typ ls -i

• Typ ls --inode

Merkopdat-ien--inodegeenverschilmaakt.

Detweedeoptieiseenfilenamemeegeven.Datgaanweookproberen.Wewillenalleenhetinodenummervan hetbestand xindetd.conf

• Typ ls -i xattr.conf

Nuhebbenwebeidemogelijkhedenuitgeprobeerd.Bekijkzelfeenaantalandereoptiesvanls.

Zoalsgezegdisteksttussenbracketsoptioneel.Somszijnbracketsgenest:[...[.]].Dithoudtindatdeoptieinde binnenstebracketsalleengebruiktkanwordenwanneerdeoptieuitdebuitensteookgebruiktis.Eenvoorbeeld maaktditduidelijker.

• Typ man date

CONCEPT

JezietdatdeSYNOPSISweergegevenwordtals:date[MMDDhhmm[[CC]YY][.ss]]

[MaandDagUurMinuut[Eeuw]Jaar][Seconden]

Jekuntalleeneeneeuweneenjaar(2025)instellenalsjeookdemaandtotenmetdeminuutaangegevenhebt. Hetjaartalkunjeweglaten,desecondenook.

Eenlaatstetekendatjemoetkennenisdeverticalestreep(|).Tekstdiehierdoorisgescheiden,kanniettegelijk gebruiktworden(ófdeeen|ófdeander).Wegaanditbekijkenbijhetingewikkeldecommando ip

• Typ man ip

JezietonderSYNOPSISdatjenahetcommandoOPTIONSkuntgebruiken,daarnaeenOBJECTendaarnaeen COMMAND.

BijOBJECTstaanverschillendemogelijkheden,gescheidendooreen|.Wekunnenduskiezenvoorbijvoorbeeld iplink,ipaddressofiproute.

OmtebekijkenwelkeOBJECT-mogelijkhedenerzijnmoetenwenaarbenedenbladeren,naardesectieCOMMAND.

Hierzienwemogelijkhedenalsshow,addendelete

Zokomenwebijvoorbeeldtotdevolgendecommando’s:

• Typ ip address show

Blok2 CLIlerenkennen

Jezietdegegevensvandenetwerkkaarten.

• Typ ip route list

Jezietderoutingtabelvanjouwrouter.

Probeerzelfeenwerkendecombinatietevindenmethetcommando ip

Totslotkijkenwenaardemogelijkheidominalleman-pagina’stezoeken.Stel,jewiltietswetenoverde USB-configuratie,maarjeweetnietwelkcommandojemoetgebruiken.Doormethetcommando man -kte zoekennaarUSBkrijgjewellichtvoldoendehulp:

• Typ man -k usb

Bekijkdelijstdiejeziet.Vancommando’sals lsusb en ipp-usb wordtaangegevendateenmanualmetdeterm USBerinbestaat.

Manualszijnsomsopgedeeldinmeerderesecties.Bijvoorbeeld:van lsusb ziejedatereenmanualisinsection 8.

Section1ismeestaluitlegvoordegebruikeroverhoehetcommandotegebruiken.Anderehoofdstukkenzijn voorsystemcalls(2),programmeurs(3),macro’s(7)ofsysteemcommando's(8).

Omsectie8van lsusb teopenengevenweditaaninhet man-commando:

• Typ man 8 lsusb

Jezietnusectie8vandemanualvan lsusb Sluitafmetq

Eensoortgelijkcommandois apropos:

• Typ apropos usb envergelijkdeoutputmet man -k usb

CONCEPT

Opdracht6 BestandWeekroostermaken

a. ControleerofjedemappenstructuuruitdeopdrachtBasiscommando'sopdeCLIgoedhebtgemaakt.Zoniet, maakdezealsnog.

b. MaakopdeCLImetViindemap /home/school/rooster hetbestand Weekrooster envermeldhierin(eendeel van)hetroostervandezeweek.Deextensievoorditbestandisnietbelangrijk.Linuxkijktnietnaardeextensies, maarnaardeinhoud.Jemaghetduseen.txt-bestandnoemen,maargeheelzonderextensieisookgeen probleem.

c. Kopieerditbestandnaardemap /home/school/huiswerk

d. MaakmetNanoindemap /home/sport/uitslagenhetvolgendebestandna.Noemhet index.html.

<HTML>

<HEAD><TITLE>Sportuitslagen</TITLE>

</HEAD>

<BODY>

Hockeyuitslagen van dit weekend:

Klein Zwitserland - Kampong 3 - 1

Bloemendaal - Den Bosch 2 - 2

Nijmegen - Rotterdam 4 - 5

</BODY>

</HTML>

2.3 Targets

Systemd

EenLinux-installatiekanopverschillendemanierenopstarten.Alseindgebruikerwiljegraagopstartenineen grafischeomgeving.VooreenserverisditnietnodigenkunjebeteropstartenindeCLI.Ouderedistributiesdie nogwerkenmet System init hanterenhetrunlevelsysteem.Sindshetdieperintegrerenvan Systemd wordthet opstartprocesbepaalddoortargetunits

Ubuntukannogmetbeideomgaan,maarwijgaanaanhetwerkmetdetargets.

Deverschillendemanierenvanopstartenhebbenmettargetunitsgeennummersmeermaarnamen.Eenaantal veelgebruikteopties:

Starthetsysteemopmetnetwerkomgeving,multi-userondersteuningengrafische omgeving.Eencomplexe‘target’diemeerderetargetscombineert. graphical.target

Starthetsysteemopmetnetwerkomgevingenmulti-userondersteuning. multi-user.target

Stopthetsysteem. halt.target

Stopthetsysteem. poweroff.target

Laathetsysteemherstarten. reboot.target

Starteensingle-usersysteemzondernetwerkomgeving. rescue.target

CONCEPT

Eigenlijkgeenechte‘target’,maarhiermeewordthetdefaultingesteldetarget aangeroepen. default.target

Systemctl ishetcommandoomprocessentestartenentestoppen.Ditcommandogebruikenweomteschakelen tussendeverschillendetargets.Verderopinhetboekkomenweuitgebreidterugopdeoptiesvan systemctl

Omteschakelentussendeverschillendetargetsgebruikenwehetvolgendecommando: systemctl isolate <naam>.target

Omvandegrafischeomgevingnaardemulti-useromgevingzondergrafischeomgevingteschakelenishet commandodus: systemctl isolate multi-user.target Hiermeewordtdegrafischeomgevingookhelemaalafgesloten.Ditintegenstellingtothetschakelendoormiddel van<Ctrl>+<Alt>+<F3>,waarmeeweookopdeCLIkomen,maarwaardegrafischeomgevingopdeachtergrond blijftdraaien.ZekeralsjeLinuxalsservergebruikt,vraagtdiegrafischeomgevingmeervermogen.Hoeminder erdraait,hoeveiligerjouwomgevingis.

Letop!

Methet isolate-commandowordtslechtstijdelijkeenanderetargetunitgeopend.Jewijzigthiermeenietde defaultmodus.

Verderopgaanweineenopdrachthetdefaulttargetwijzigen.

Voorwieerggehechtisaandezerunlevelmethodeishetmogelijkommet systemctl dezeteblijvengebruiken: Methetcommando systemctl isolate runlevelx.target (waarbijxhetrunlevelis)wordtgelinktnaareen vandevolgenderunlevels:

Runlevel0

Runlevel1

Runlevel3

Runlevel5

Runlevel6

poweroff.target(ofhalt.target)

rescue.target

multi-user.target

graphical.target

reboot.target

Opdracht7 Systemd

Voorheenwerdenprocessentijdenshetbootenvanhetsysteemopgestart. Systemd isslimmer:hetstartniet automatischalleprocessenuiteentargetop,maarzalalleeneenprocesopstartenwanneereromgevraagdwordt.

Eentargetwijzigenisdanookgeeninit-procesmeer,maareensystemd-proces.

Omineentargetunit‘multi-user’optestartenmoetenweeenlinkmakenvanuithetdefaultopstartbestand (/etc/systemd/system/default.target)naarhetbestandwaaringeregeldwordtdatdittargetopgestartwordt (/usr/lib/systemd/system/multi-user.target).

Indevolgendeopdrachtgaanwedezelinkmaken.

CONCEPT

Een lang commando om de default omgeving te wijzigen

• LoginopdeCLI.

Typhetvolgendecommandoletterlijkover:doorzoveelmogelijkde<Tab>-toetstegebruikenvoorkomjetypfouten.

Heteerstecommando ln staatvoor link. sudo ln -sf /usr/lib/systemd/system/multi-user.target /etc/systemd/system/default.target

(Eénlangcommando,na ln,na -sf enna multi-user.target moeteenspatiestaan.)

• Herstartdecomputer(sudo systemctl isolate reboot.target,maaralleen reboot werktook).

Alsjehetcommandogoedhebtingetypt,stopthetopstartennuopdeCLI.Loginopdeprompt.Jekuntnuniet meermet<CTRL>+<F1>of<F2>naardegrafischeomgeving.

Wiljetochnogevendegrafischeomgevinggebruiken?

• Typ sudo systemctl isolate graphical.target.

• Typvervolgens<CTRL>+<F1>.Naenigetijd(erlijktmisschienevennikstegebeuren)kunjegrafischweer inloggen.

Alsjeweereengrafischschermhebt,gaanwekijkenwatergebeurtwanneerjevanhieruitdemulti-useromgeving activeert.

• Startindegrafischeomgevingeenterminal(<CTRL>+<ALT>+<t>).

• Typhetcommandoomhetmulti-usertargettestarten: sudo systemctl isolate multi-user.target)

• SluitdecomputernuopdeCLInetjesafmethetvolgendecommando: sudo systemctl isolate halt.target Anderemogelijkhedenomdecomputeraftesluiten: shutdown -h now halt poweroff

a. Zoekvandevolgendetargetsopwatdieinhouden: emergency.target mail-transfer-agent.target

b. Zoekhetcommandoopomoptevragenwelketargetoftargetsopditmomentisofzijngeladen.

2.4 Softwaremanagement

NadevorigeparagraafstartjeUbuntuopindeCLI.Indegrafischeomgevingvindjemakkelijktoolsomsoftware teinstalleren,maarhoedoejedatopdeCLI?

WanneerjeLinuxinstalleert,hebjealeengrotehoeveelheidsoftwaretotjebeschikking.Ommeersoftwarete installerenheeftLinuxeenaantalmogelijkheden.Verschillendedistributieshebbenhuneigensysteemontwikkeld omsnelsoftwaretezoeken,tedownloadenenvoordejuisteversievanjouwdistributieteinstalleren.VoorUbuntu isdatApt(AdvancedPackagingTool).

Softwareinstalleren

CONCEPT

AptmaaktgebruikvanderepositoriesvanUbuntu.Eenrepositoryiseenonlineverzamelplaatsvansoftwarevan waaruitjemeteenkortcommandoeenapplicatiekuntdownloadeneninstalleren.Vanuitdezerepositorykun jemetAptookjouwsysteemup-to-datehouden.Indevolgendeopdrachtenvoerjeverschillendecommando's metAptuitomdemogelijkhedentelerenkennen.

Opdracht8 Apt

OmtekijkenuitwelkebronAptzijnsoftwaredownloadtgaanwemet cat hetconfiguratiebestanduitlezenwaarin ditvermeldstaat.Configuratiebestandenstaanindemap /etc Hetbestanddatwijwillenbekijkenstaatin /etc/apt/sources.list.d enheet ubuntu.sources.Jeopentditcommandomethetvolgendecommando(denkaan hetgebruikvande<Tab>-toetsomnietalleszelftehoeventypen!):

cat /etc/apt/sources.list.d/ubuntu.sources

Sourcelist

JezietdatertweebronnenzijnwaarvanUbuntuopditmomentgebruikmaaktomapplicatiesvantedownloaden ofteupgraden.

a. NoteerdetweebronnendieUbuntugebruiktomsoftwarevanaftehalen. VoordatjemetApteenapplicatiegaatdownloaden,ishetgoedomdebronlijstteupdaten,zodatnaardemeest actuelesoftwaregezochtwordt.Apt-commando'smoetjealsrootuitvoeren.Alsjealsgebruikeringelogdbent, laatjehetcommandovoorafgaandoorsudoomtijdelijkrootrechtenteverkrijgen. Voerhetvolgendecommandouitomdezelijstteupdaten: sudo apt update

CONCEPT

Jezietdatdelijsteenupdatekrijgtmetdenieuwstesoftware.

Commando'svoorApt

Demeestgebruiktecommando'svoorAptkunnenwesnelbekijkendoordeHelpoptevragenvanApt:

Typ apt --help

Bekijkdemeestgebruiktecommando's.

b. Watishetcommandoomsoftwareteverwijderen?

c. Watishetcommandoomgedetailleerdeinformatieovereenpakkettetonen? Voordatjesoftwaregaatinstalleren,ishetgoedomjouwsysteemteupgraden.Zekeralsjedatalenigetijdniet hebtgedaan.Ditvoorkomtconflicten.Maarhetkanweleenpoosduren:afhankelijkvanhoelanghetgeledenis datjeeenupgradehebtuitgevoerd,kanhetzijndatjevijftotdertigminutenmoetwachtenvoordatjehetsysteem weerkuntgebruiken.Denkdusevengoednaoveropwelkmomentjehetvolgendecommandouitvoert: sudo apt upgrade

Letop!

Voordatjesoftwaregaatinstalleren,ishetgoedomjouwsysteemup-to-datetemakenmet sudo apt update en sudo apt upgrade,maarditkanlangduren!

Jewiltinternetgebruikenombijvoorbeeldjouwwebservertetesten,maarjehebtgeengrafischeomgeving. Hiervoorzijnverschillendewebbrowsersontwikkeld.Eénervanis w3m Dezegaanweindevolgendeopdracht installeren.

Eerstcheckenweofdezebrowsernietalgeïnstalleerdisoponssysteem.

Typ w3m enbevestigmet<Enter>.

d. WatgeeftUbuntuopdepromptterugalshetprogramma w3m nietgeïnstalleerdis?

Omtecheckenof w3mdaadwerkelijkeenapplicatieisdiedoorderepositoryaangebodenwordt,voerenweeerst eenzoekopdrachtuit:

Typ sudo apt search w3m.

CONCEPT

Apt search

Jezietdat w3m gevondenwordt.Wewillenooknogietsmeerwetenover w3m engaandeinfoopvragen:

• Typ sudo apt show w3m

Bekijkdeinfo.

Alswevoldoendeweten,gaanwehetpakketinstalleren:

• Typ sudo apt install w3m

Aptgeeftaandathetpakketgevondenwordt,welkepakkettennogmeergeïnstalleerdzullenworden(een applicatieheeftvaakondersteunendebestandennodig,dependencies)enhoeveelschijfruimteditgaatinnemen. Bevestigdevraag"Wilt u doorgaan?" metJ.

Eenpaartellenlaterishetpakketgedownloadengeïnstalleerd!Checkofhetgeluktis:

• Typ w3<Tab>

Als w3m geïnstalleerdis,maaktde<Tab>-toetshetcommandoaf.

Blok2 CLIlerenkennen

Letop!

Erkanmaaréénpacketmanager(Apt)tegelijkdraaien.AlsjeeenmeldingkrijgtdatAptgeblokkeerdwordt,kan hetzijndatdegrafischeomgevingnogdraaitopdeachtergrond,dieookbezigismeteenupdate.Doordezete stoppen(sudo systemctl isolate multi-user.target)wordtditprobleemopgelost.

w3m

Nuwehetpakkettochgeïnstalleerdhebben,gaanwehetookevenbekijken.Totnutoehebjeinternetalleenin deGUIgebruikt.EriseenaantalbrowserswaarmeejeookopdeCLIkuntinternetten.Eénhiervanis w3m.Door opdeCLIhetcommando w3m www.google.nl tetypenopentdezoekmachineopdeCLI.Uiteraardhebjegeen muisenmoetjeallesmettoetscombinatiesdoen.

Metde<Tab>-toetsbladerjenaardeverschillendevelden,met<Shirt>+<Tab>bladerjeterug.Omtekstinhet zoekvaktetypen<Tab>jedaarnaartoe,met<Enter>activeerjehetveld.

Handigomteweten:

<Shift>+

Paginaterug

VoernieuweURLin <Shift>+

Opennieuwetab <Shift>+<t>

Ganaarvolgendetab(<{>=ganaarvorige) <}>(=<Shift>+<]>)

Help <Shift>+<h>

<PageDown>/

Bladerendoordetekst <PageUp>

Downloadlink <d>

CONCEPT

Sluitdebrowser <q>

e. ZoekviaGoogle(w3m www.google.nl)naareenanderetekstbrowser:Lynx.Voeralszoektermen‘Download LynxLinux’in.Alsjeeen .tar.gz-bestandvindt,downloadditdan.

Tervoorbereidingopdevolgendeparagraafgaanwealvasteenserviceenapplicatiesinstalleren.

OmeenserveropafstandtebehereninstallerenweSSh(SecureShell).

• Typ sudo apt install ssh enbevestigmetJ.Wachttotdezegeïnstalleerdis.

OmeenWindows-programmaopLinuxtekunnendraaien,installerenweWine:

• Typ sudo apt install wine enbestigmetJ.

Wachtooktotdezegeïnstalleerdis.Ditkanevenduren.

OmeenWindows-machineremotetekunnenbesturen,kunnenwehetprogrammaRemminagebruiken.Hoewel weditlaterindegrafischeomgevinggaangebruiken,kunnenwehetwelalvastinstalleren:

• Typ sudo apt install remmina enbevestigmetJ

Wachtooktotdezegeïnstalleerdis.

VervolgensinstallerenwedeservicesvoorhetmountenmeteenWindows-machine,Cifs-utils:

• Typ sudo apt install cifs-utils enbevestigmetJ

AlslaatstegaanweSambaenSMB-CLientinstalleren.Sambaisdesuitemetapplicatiesommeteen Windows-machinetekunnencommuniceren.SMB-CLienthebbenwehiervoorstraksnodig.Dezeinstallerenwe tegelijkdoordebeideapplicatiesdooreenspatietescheiden:

• Typ sudo apt install samba smbclient enbevestigmetJ.

Wachttotookdezegeïnstalleerdzijn.

Softwareverwijderen

WehebbenLynxgedownloadals .tar.gz bestand.Ditiseenlastigbestandomuittepakkenenteinstalleren.Hoe datmoetleerjeverderopinhetboek.

ZoujeLynxalsbrowseropdeCLIwillengebruikeninplaatsvan w3m,dankunjedezeookinstallerenmetApt, watveeleenvoudigeris.

• Typ sudo apt install lynx enbevestigmetJ.

NaenkelemomentenstaatLynxopjouwmachineenkunjemeteenanderewebbrowseropdeCLIinternet bestormen.

• Typ lynx https://boomberoepsonderwijs.nl enprobeermetdezebrowserdoordepagina'svande uitgevervanditboektebladeren.

OmdatwegeentweeCLI-browsersnodighebben,gaanweeréénverwijderen.Jemagzelfkiezenwelke.Wijkiezen ervooromLynxteverwijderen,omdatweverderopinhetboek w3m zullenbenoemenalseenbrowsernodigis. Maarhetstaatjouvrijomditanderstedoen.

OmLynxteverwijderen:

• Typ sudo apt remove lynx

CheckofLynxinderdaadverwijderdis.

2.5 Remotebeheer

CONCEPT

VanLinuxnaarLinux

OmeenLinux-servervanafstandtekunnenbedienen,kunjegebruikmakenvanSecureShell(SSh).Ditiseen veiligeverbinding,omdattijdenshetinloggenencryptiesleutelswordenuitgewisseld.Deeerstekeerdatjeje aanmeldtbijeencomputer,krijgjeeenmeldingdatdeRSA-keynognietbekendis.Dezekeymoetdeeerstekeer bevestigdworden,waarnadezeopgeslagenwordtopdehostcomputer.Nabevestigendtehebbengeantwoord opdevraagofjedoorwiltgaanmetdezeverbinding,wordtgevraagdomhetpassword(vandemachinewaarop jewiltinloggen).Alsditgeaccepteerdwordt,werkjenuremoteopdeanderemachine.SShmoetwelgeïnstalleerd engestartzijn.

VanWindowsnaarLinux

OmvanuiteenWindows-machineeenLinux-computerovertenemenhebjeeenhulpprogrammanodig:Putty (vrijverkrijgbaaropinternet).DoorinPuttyaantegevendatjeeenSSh-verbindingwiltmakenmeteenIP-adres, kunjeopderemotecomputerinloggen.JekrijgtinWindowsalleendeconsole,geengrafischeomgeving!

VanLinuxnaarWindows

VanuitdeGUIkunjegemakkelijkeenterminalserviceopstartenmethetprogrammaRemmina.Indeoefening startjeditprogrammaopentypjehetIP-adresvandeWindows-computerinhetvenster.Vervolgenskunje Windowsovernemen.DeWindows-computermoetwelaaneenpaarvoorwaardenvoldoen:remotecontrolmoet toegestaanwordenénjemoetmeteenpasswordkunneninloggen.OnderXPenWindowsHomekannietmeer danééncomputertegelijkeensessieopbouwen.Bijhetopstartenvaneentweedesessiewordtdeeerstesessie verwijderd.

VanuitLinuxeenWindows-sharebenaderen

Hoewelwelaterpasdieperingaanopmappensharen,lerenweindevolgendeoefeningdecommando’someen lijstvansharesoptevragenvaneenWindows-computerendaarnahetcommandoomeenkoppeling(mount) temakenvanafjouwLinux-computernaardeshareopdeWindows-computer.Methetcommando smbclient -L ipadres zieje,nainloggen,eenlijstmetallegesharedemappenvandiecomputer.

Alsjeondereenspecifiekeuserwiltinloggen,kunjedeoptie-Uusertoevoegen:

smbclient -L ipadres -U Herman

Methetcommando mount -t cifs -o username=root //ipadres/ gesharedemap /mnt/map kunjeeen koppelingmakenvaneenmapopjouwcomputernaardemapopdeWindows-computer.

Windows-programma'sopLinuxlatenwerken

MethetprogrammaWineishetmogelijkeenvoudigeWindows-programma’sonderLinuxtedraaien.Voorspellen engroteprogramma’s,zoalsMicrosoftOffice,zijnookcommerciëleemulatorenontwikkeld.

Voorbereidingopdrachten

Voordevolgendeopdrachtenhebjemeerderemachinesnodig.ZorgdatjeeentweedeLinux-machine(declient) eneenWindows-machinekuntbenaderen.Bijvoorbeelddoordezevirtueelteinstallerenendenetwerkkaartaan tesluitenophetzelfdenetworkalsjouwserver.Ofdoorindeklassamentewerkenmeteendocentofstudent.

DeWindows-machinemoeteengesharedemaphebbenmetdenaam WindowsShare Kopieerindezemapeen tekstbestand.BovendienmoetjeopdeWindows-machineeengebruikerrootaanmakenmethetwachtwoord root. DownloadopdeWindows-machinehetprogramma Putty.exe. Doorde.exetedownloaden,bijvoorbeeld doordieophetbureaubladteplaatsen,kunjehieropgewoondubbelklikkenomoptestarten.Hetprogramma hoeftnietgeïnstalleerdteworden.MetPuttykunjeviaeenSSh-verbindingeenLinux-machineovernemen.Kopieer Putty.exe ooknaardemap WindowsShare

Firewall

CONCEPT

Eenfirewallkanhetovernemenvanofhetsharenmeteenandersysteemindewegzitten.Eenfirewallmoet geconfigureerdwordenomdespecifiekepoortenenprotocollendoortelaten.Verderopinhetboekgaanwedit doen.VoornuishetverstandigomvoordezeoefeningendefirewallsvanbeideLinux-machinesuittezettenmet hetvolgendecommando:

Typ sudo systemctl stop ufw.service

UFWstaatvoorUncomplicatedFirewall.

Doedituiteraardalleenindezeoefenomgeving.Duidelijkisdathetnietverstandigisomditopeenserverineen werkendeomgevinguitteproberen!

Tip:disabelen!

Omtezorgendatdefirewallbijeenrebootooknietmeeraangaat,zettenwedezenietalleenuit,maardisabelen wediemethetvolgendecommando:

Typ sudo systemctl disable ufw.service

Opdracht9 Remotebeheer

Linux-Linux

OmeenLinux-computerremotetebeherenmoetopdiecomputerhetSSh-procesdraaienmethetvolgende commando:

sudo systemctl start ssh.service

• OmtecontrolerenofSShdaadwerkelijkdraaittypenwehetzelfdecommando,maardan status inplaatsvan start:

sudo systemctl status ssh.service

Checkofindederderegelvandeoutputdewoorden active (runnin) inhetgroentezienzijn.Danwetenwe dathetprocesdraait.Letop:ditisdeserver(deze'serveert'hetSSh-procesnaardeclient).

Status van de SSh-service

• VraaghetIP-adresvandeserverop:ip address show.Ofafgekort:ip a s.Ennoteerdit.

• LoginopdecliententyphetcommandoomeenSSh-verbindingoptezetten: ssh ipadres(waarbijipadreshetIP-adresvandeserveris)enbeantwoorddevraagmetyes.Alswachtwoord typjehetwachtwoordvanjouwserver.Jewerktnuviadeclientremoteopdeserver.

• Ganaardemap /home enmaakeenbestandaanmetjouwnaam: sudo touch voornaam

• Controleeropdeserverofdatgeluktis.Zoja,dantypjeopdeclient exitomdeSSh-sessietebeëindigen.

• Gaopdeclientnaardehome-mapvandehuidigegebruiker(cd /~)enbekijkhetbestandwaarindeRSA-key opgeslagenis: cat .ssh/known-hosts.

Windows-Linux

CONCEPT

OpjouwWindows-computerstaatPutty.PuttygebruikenweomvanafeenWindows-machineeenLinux-machine tebeheren.

• StartPuttyopentyphetIP-adresvanjouwserverin.Jebentnuingelogdopjouwserver.

• Maakvanhieruitindemap /home eenmapmetdenaam Putty

• Beëindigdesessieencontroleeropjouwserverofdemap Putty aanwezigis.Verwijderdezemap.

Linux-Windows

WegaandeWindows-machineovernemenopdeLinux-server.

• Openopdeserverindegrafischeomgeving(startdezeeventueelopmethetcommando sudo systemctl isolate graphical.target).

• OpenhetprogrammaRemmina.DithebbenweineenvorigeparagraafgeïnstalleerdmetApt(apt install remmina).

• Zorgdathetprotocol rdp geactiveerdis.

• VraaghetIP-adresvandeWindows-machineopentypdatinRemmina.

• VuldegebruikersnaamenhetwachtwoordvandeWindows-machinein,laathetDomeinleeg.

• ProbeereenverbindingtemakenmetWindows. Let op als je in een klasomgeving werkt:opeenWindows-client kanmaaréénverbindingtegelijkaangemaaktworden(wanneereenanderestudenthetzelfdedoetofde Windows-computerweergeactiveerdwordt,wordjijverwijderd).Alshetgeluktis,sluitjeRemminaaf.

Remmina, Windows in Linux

Windows-mapmounteninLinux

WegaandegesharedeWindows-mapmounten(koppelen)aandeLinux-server.

• VraaghetIP-adresvandeWindows-computerop.

CONCEPT

• JekunteenlijstopvragenvanallesharesvandeWindows-computer.Ditkanmethetvolgendecommando (opdeLinux-server): smbclient -L ipadres.StandaardwordtnuaangenomendatdeWindows-computer eengebruikerrootheeft.Alsdatnietzois,kunjedegebruikersnaammeenemeninhetvolgendecommando: smbclient -U root -L ipadres

• Loginmethetrootpasswordenbekijkdelijst.JezietzelfsdehiddensharesvanWindows.

• Controleerofjedemap WindowsShare ziet(zoniet,controleerdanofjedezeaangemaakthebtzoalsaanhet beginvandeopdrachtbeschrevenis).

• GaopjouwLinux-computernaar /home/gebruikersnaam enmaakhierineenmap share (sudo mkdir share)

• ZorgdatjevanjouwWindows-computerdeAdmin-naamenhetwachtwoordweet.Ookhebje(zoalsweal zagenbijpunt5)eengedeeldemapgemaaktmetdesharenaam WindowsShare.Hiermeeisaanallevoorwaarden voldaanomvanuitjouwLinux-computereenkoppelingtemakennaardeWindows-share.Welmoetjealle applicatiesuitdeparagraaf Softwaremanagment geïnstalleerdhebben.

• Demountmaakjealsvolgt: Typhetvolgendecommandoover(voerhetipadres=IPvandeWindows-computerin): sudo mount -t cifs -o username=AdminWindows //ipadres/WindowsShare /home/gebruiker/share

Ditiséénlangcommandozonder<Enter>.Letopdespaties. Let op! OmtemountenmeteenoudereWindows-versiemoetjeeenoptiemeegeven: -o vers=1.0

• GeefhetAdmin-password.Wanneerjegeenfoutmeldinghebtgekregen,kunjenaardemap share gaanen met ls deinhoudbekijken.JezietnudeinhoudvandemapopdeWindows-computer.Bekijkmet cat het bestand Gelukt.txt.

• Kopieervervolgenshetbestand Gelukt.txt naarjouwcomputernaarde map/home/jouwnaam: cp /mnt/share/Gelukt.txt /home/jouwnaamLet op in een klasomgeving: erkunnenmaximaaltien verbindingentegelijkgemaaktwordenmeteenWindows-share(tenzijWindows-serversoftwaredraait).Als hetnietlukt,moetmogelijkeersteenanderestudentdemountverbreken.

• Sluitalleprogramma’sindeGUIaf.

• Gaopdeconsolenaardemap /mnt enverbreekdeverbindingmethetvolgendecommando:umount share (Let op:nietunmount,maarumount!)

a. Legineigenwoordenuitwathetcommando smbclient doet.

b. Watbetekentdeoptie-Linditcommando?

c. Legperonderdeeluit(zoekinhetboekofopinternet)wathetvolgendecommandopreciesdoet. mount -t cifs -o username=root //ipadres/map /mnt/map

mount -t

cifs -o username= //ipadres/map /mnt/map

2.6 Devices

CONCEPT

Zoalsjealontdektzulthebben,ziejeopeenLinux-computergeena:\-,c:\-ofd:\-schijf.Linuxwerktmetdevices. Indemap /dev kunjededevicebestandenziendiehiervoorgebruiktworden:eenfloppydriveis /dev/fd0 of /dev/floppy,eenpartitieisbijvoorbeeld /dev/sda1.

Omeenapparaatofpartitietekunnenuitlezen,moetditofdiegekoppeld(gemount)zijnaaneenmapopde computer.Omdathetniethandigisomelkekeerdatjeeenpartitiewiltgebruikenjedezeeerstmoetmounten, wordtdatstandaardtijdenshetopstartengedaan.Omtezienwelkedevicesstandaardgemountworden,kunje hetbestand fstab uitlezenindemap /etc.Hieroverstraksmeer.

Partities

Linuxgaatmetpartitiesbenoemenheelzorgvuldigom.Wanneerjedenaamvandedeviceweet,weetjetegelijk eenaantalzaken:staatdepartitieopeenmaster-ofslaveschijf(IDE),isheteenprimaryoflogischepartitieende hoeveelstepartitieisdit?HoewelhetgebruikvanIDE-aansluitingenvoordehardeschijfachterhaaldis,leggen wedespecifiekemanierwaaropLinuxhiermeeomgaattochuit.SomsdraaitLinuxnogopheeloudemachines..

Eenhardeschijfwordtaangeduidmet /dev/hda wanneerdezeopeenIDE-connectoraangeslotenisenmet /dev/sda wanneerheteenSCSI-ofSata-aansluitingis.BijeenIDE-aansluitingkunjeaandeletterzienhoede deviceaangeslotenis: /dev/hda iseendevicedieisaangeslotenalsmasteropdeeersteIDE-connector, /dev/hdb alsslave,cendrespectievelijkalsmasterenslaveopdetweedeIDE-connector.

VooreenSata-aansluiting /dev/sda geldthetvolgende:delaatsteletterisdaneenb,cofd: /dev/sdb, /dev/sdc of /dev/sdd,afhankelijkvandeSata-connectorophetmoederbord.

IsophetmoederbordconnectorSata0ofSata1gebruikt,danheetdeschijfdieaangeslotenisopSata0 /dev/sda endieopSata1 /dev/sdb.

Vervolgensstaatachterdezenaameengetal: /dev/sda1, /dev/sdc6 UitgaandevaneenMBR-installatiestaat nummer1totenmet4vooreenprimarypartitie.Vanafnummer5hebjetemakenmeteenlogischepartitie. Wanneerjeduseenschijfhebtmetslechtséénprimarypartitieenéénlogischepartitie,hebjeeen1eneen5(2, 3en4wordendannietgebruikt).Eénvandeprimaryentrieswordtgereserveerdvoorextended.Eenpaar voorbeelden: /dev/sdc7 isdusdederdelogischepartitieopdederdeaansluiting(sdc), /dev/sdb3 isdederde primarypartitieopdetweedeaansluiting(sdb).

AlledevicesinLinuxhebbeneendevicenaam.Zoookhetscherm:bijvoorbeelddetweedevirtueleconsole (<Ctrl>+<Alt>+<F2>)is /dev/tty2.Debekendstedevicesopeenrij:

IDE-aansluiting /dev/hda

SCSI-ofSata-aansluiting /dev/sda

Cd/dvd-device /dev/sr0

Cd/dvd-device /dev/cdrom

Floppydrive /dev/fd0

Virtueleconsoles /dev/tty

Eersteseriëlepoort(compoort1(!)) /dev/ttyS0

Eersteparallellepoort /dev/lp0

‘Zwartgat’,alleswathiernaarverwijstverdwijntvandecomputer /dev/null

Tools

CONCEPT

Erzijnverschillendetoolsompartitiestebekijkenenaantepassen.Allereerstmakenweonderscheidtussen toolsvoorMBR-gepartitioneerdeschijvenenGPT-gebaseerdeschijven.EenGPT-schijfkanmeerpartitiesbevatten. Departitiesmogengroterzijndan2TB,watdegrensisvooreenMBR-partitie.

VoorMBR-schijvenzijnerdetools fdisk, cfdisk en sfdisk (defstaatvoorfixed,deinternefixeddisk).Voor GPTzijnerdezelfdetools,maarmeteeng: gdisk, cgdisk en sgdisk.VoorzowelGPT-alsMBR-disksisereen mooietoolvoorpartitioneren: parted Degrafischeversie, gparted,wordtvaakmeegeleverdopopstartbare rescue-dvd’s:eenhandigetoolomtepartitioneren.

Mounten

Hetcommandoomeendeviceaaneenmaptekoppelenismount.Jekuntbijditcommando,zoalswehiervoor alzagen,eenaantaloptiesmeegeven.Eenveelgebruikteoptieis-tomhettypefilesysteemaantegevendat gemountwordt.Wanneerjegeentypeaangeeft,kijktLinuxzelfofhetbestandssysteemherkendwordt.

Typenamen

msdos

vfat

FAT16

FAT32.

Windows-share(voorheenSMBFS,SaMBaFileSystem;SMBstaatvoorService MessageBlocks). cifs

iso9660

CD-ROM.

NTFS. ntfs

ntfs-3g

ext3

ext4

btrfs

reiserfs

fstab

Kolom1

Kolom2

VerbeterdedrivervoorNTFS(schrijvennaarNTFSisverbeterd).

Linuxjournaling-bestandssysteem.

Actualiseringtenopzichtevanext3,nogdoorveeldistributiesdefaultgebruikt. SUSEisondertussenovergestaptopbtrfs.

Nieuwerbestandssysteem,inSUSEondertussenstandaardgebruikt.

Linuxjournaling-bestandssysteem.Inopspraakgeraaktnadatdeontwikkelaar, HansReiser,verdachtwerdvanmoord.Hetsysteemwordtnogwelverder ontwikkelddoorvrijwilligers,maarwordtnietveelgebruiktinde standaarddistributies.

Bekijkmet cat hetbestand /etc/fstab.Jezieteenaantalkolommen.

HierinstaathetIDvandedevicedieaangesprokenwordt.

Hierinstaatopwelkemapdedevicegemountwordt.

Hierinstaathettypebestandssysteemwaarnaargemountwordt. Kolom3

CONCEPT

Hierinstaanmountoptiesdiemeegegevenkunnenworden,zoalsnoauto(niet automatischmounten). Kolom4

Hierinwordtaangegevenofmethetcommandodumpeenback-upgemaaktmoet worden. Kolom5

Hierinwordtdevolgordevantestenmetfsckaangegeven(1alseerste,2daarna, 0niet). Kolom6

Jekuntditbestandaanpassen.SteldatjijaltijdjouwlaptopopstartmeteenexterneUSB-schijf Dankunjeervoor zorgendattijdenshetopstartendezeschijfautomatischgemountwordtaandemap /mnt/usb.

IndeoefeningengaanweziendateenUSB-schijfherkendwordtals /dev/sda1.Wezoudeneenregelkunnen makenaandehandvandezeshiervoorgenoemdekolommen:

/dev/sda1 /mnt/usb ntfs defaults 0 0

USB

VaakwordenUSB-devicesgemountofopzijnminstherkendtijdenshetaankoppelen.Omtekijkenwelkedevice hetUSB-apparaatherkent,kunjehetcommando journalctl gebruiken.Ditcommandoleestdelogfileuit.In devolgendeoefeningenleerjehoejeditontheflykuntgebruiken.

OmineenvirtuelemachinedeUSB-driveteactiverenmoetjedezeaangezethebben.Ditkunjedoendoorin VirtualBoxnaardeinstellingenvanjouwmachinetegaanenbijhetmenuUSBheticoontjevandeUSB-stickaan teklikken(USB-filter).Dezeverschijntinhetscherm.KlikopOK.DaarmeezaldeUSB-poortvanjouwhostcomputer doorgezetwordennaarjouwvirtuelemachine.

Opdracht10 Devices

• Maakindemap /home/gebruiker eenmap usb.

• PlaatseenUSB-stickindehostmachineenopendezeindegrafischeomgeving(zodatdeUSB-stickautomatisch gemountwordt;zorgweldatjeditaangezethebtinVirtualBox(zoalshiervoorbeschreven).

• GanaardeCLI.

• Typhetcommando mount enkijkwatdedevicenaamvandeUSB-stickis(waarschijnlijk /dev/sda1,kijknaar delaatsteregel)enopwelkemapdezegemountis(waarschijnlijk /media/user).

• Gamethetcommandocdnaardezemapenverbreekdemountmethet umount-commando: sudo umount /dev/sda1 alsditdenaamis.

• Mountdestickopdemap /home/gebruiker/usb.Weetjenoghoe? sudo mount /dev/sda1 /mnt/usb

• Kijkofjedestickkuntuitlezenvanuitdezemap.

• Alshetgeluktis,verbreekjedemountmethetcommando umount /dev/sdb1.

• Geefhetcommando journalctl -f

• VerwijderdeUSB-stickenkijkwatergebeurt.PlaatsevenlaterdeUSB-stickterug.

• Zoekindeinformatienaardedevicenaam(bijvoorbeeld /dev/sda1)ensluit journalctl doorhetprocesaf tebrekenmet<Ctrl>+<c>.

• MountdeUSB-sticknogmaalsaandemap usb.

• ProbeeropdeUSB-stickeenbestandteplaatsen.

• UnmountdeUSB-stick.

• VerwijderdeUSB-stickencontroleeropeenanderemachineofhetbestandopdestickstaat.

• Zorgdatjealsrootingelogdbentop tty3 én tty4.

• Ganaar tty3 entyphetvolgendecommando(letopdespatievoorennahetteken>): echo "deze tekst zie ik op het andere scherm" > /dev/tty4

CONCEPT

• Ganaar tty4 enkijkwatergebeurdis. /dev/tty4 isdusdenaamvooreenandereconsole.

• Typ sudo fdisk -l(wanneerjeeenfoutmeldingkrijgtbetreffendeGPT-disks,doejedezelfdeoefeningmet gdisk).Bekijkdepartitiesenherleidaandehandvandetheorieuitdezeparagraafdebenaming.

• Typ sudo fdisk /dev/sda1 (ervanuitgaandedatditéénvandepartitiesis,kiesanderseenandere devicenaam).Typ m voorHelpenbekijkdeopties.Jekuntrustigietsuitproberen.Wijzigingenwordeninhet geheugengemaaktenaanheteindpasweggeschrevennadathieromgevraagdwordt.

• Typ sudo cfdisk enbekijkmetdepijltjestoetsennaarbovenenbenedenhoejedoordepartitiesscrolten metdepijltjestoetsennaarlinksenrechtswatdeoptieszijn.

a. Inhetbestand /etc/fstab staaninkolom4demountopties.Zoekuitwatdevolgendeoptiesbetekenen:

• noauto

• noexec

• nouser

• user

• ro

• rw

• suid

• nosuid

• defaults.

b. Leguitwat /dev/sdb7 is.

c. Welkeregelzetjein fstab omsda3standaardaandemap /var tekoppelen?(InplaatsvanhetIDindeeerste kolommagjehierookdedevicenaamgebruiken: /dev/sda3.)

d. In fstab ziejeeenuitzondering:deswap-partitiewordtnietaaneenmapgekoppeld.Zoekuitwatde swap-partitieis.

2.7 Zoeken

Opdeconsolevindjetweekrachtigecommando’sombestandentezoeken.Hetsnelstecommandoislocate Omlocatetegebruikenmoetjeditomtebeginneninstalleren.

Locate

Locatemaaktgebruikvaneendatabasedieeerstaangemaaktmoetworden:nahetinstallerenvanlocategeef jehetcommando sudo updatedb Dehardeschijfwordtgeïndexeerd.Wanneerditgebeurdis,kunjemethet commando locate xxx supersnelhetbestandwaarindetekenreeksxxxvoorkomtvinden.Nadeel:nahet toevoegenvanbestandenmoetupdatedbopnieuwgedraaidwordenomdenieuwebestandentoetevoegen aandedatabase.

Oudereversiesvanlocatezoekenalleenbestanden,geenmappen.Derecenteversiekanditwel.Locateindexeert overigensnietdemap /tmp.

Find

Eenheelkrachtigeutilityisfind.Dezeutilityzoekttijdenselkeopdrachtoverdeheleschijf,maarjekuntmetfind ookveelspecificeren.Onthouddezevolgorde:

find Commando 1

/home(bijvoorbeeldindemap /home) Vanafwelkeplek 2

Optie 3

CONCEPT

Actie(optioneel) 4

Toelichting

-name(bijvoorbeeldopnaam)

-execrm-r(ofeenandercommandodanrm)

• Gebruikfindwanneerjeheelspecifiekwiltzoeken.

• Geefaanvanafwelkeplekjewiltzoeken:dooralleeneen/tetypenzalfindvanafderootzoeken. find /home/userdoorzoektalleendehome-mapvandeuser‘user’.

• Metdeoptie-name "xxx"wordenallebestandenmetdeexactenaamxxxgevonden(denkaande aanhalingstekens).Andereoptieszijnbijvoorbeeld -user en -size.Jekuntmeerdereoptiesnaelkaar gebruiken.

• Hetismogelijkomeenactieoptegeven: -delete zalallegevondenbestandenverwijderen. Jekuntookeencommandolatenuitvoerenmet -exec:-exec cp {} /tmp \; Gevondenbestanden wordengekopieerdnaar /tmp.Het exec-commandosluitjeafmetdebackslash-puntkoma(\;),dedubbele accolade({})staatvoorhetresultaatvanfind

Voorbeeld: find /home/piet -name "test" -exec mv {} /tmp/Test \; zoektnaareenbestand test indemap /home/piet enplaatstditvervolgensindemap /tmp onderdenaam Test.

Blok2 CLIlerenkennen

Grep

Eenbestanduitlezenhebbenwealgedaanmet cat.Omeenwoordofeendeelvaneenzinineenbestandte zoekenkunje grep gebruikenalsfilter.

Voorbeeld: cat /etc/protocols voerthethelebestand protocols ineensuitnaarhetscherm.Wiljewetenof hetRDP-protocolinhetbestandvermeldstaat,dankunjehetvolgendecommandogebruiken: cat /etc/protocols | grep RDP

Toelichting

Deuitvoervanhetcommando cat wordtdoorhetdoorsluiscommando(|)alsinvoergebruiktvoorhetcommando grep GrepzoektnaarelkeregelwaarinhetwoordRDPvermeldstaatenvoertdezezinuitnaarhetscherm.Je zietdusalleendezeregelsophetscherm.

Opdracht11 Locate

Indevolgendeopdrachtengajeoefenenmetzoekopdrachten.Wezoekennaarbestandendiewegemaakthebben indeparagraafovertekstbewerkers.

Letop!

Alsjedebestandenuitdeparagraaf'Tekstbewerkers'nietmeerhebt,maakdaneerstdevolgendemappenstructuur:

/home/school/rooster/ /home/sport/uitslagen/

Plaatsindemap rooster eenleegbestandmetdenaam Weekrooster. Plaatsindemap uitslagen eenleegbestandmetdenaam index.html.

• Installeerlocate

• Indexeerdedatabasevoorlocatemethetcommando sudo updatedb.

• Zoekmetlocatedevolgendebestandendiejeindeparagraafovertekstbewerkersgemaakthebt:

CONCEPT

– Index.html

– Weekrooster

– school

• Ganaardemap /mnt enmaakeenleegbestandaanmetdenaamAlibaba.

a. ZoekmetlocateomtezienofjeAlibabakuntvinden.Watishetresultaat?

• Ganaardemap /tmp enmaakeenleegbestandaanmetdenaamTaobao.

• Indexeerdedatabasevoorlocatemethetcommando sudo updatedb.

b. ZoekmetlocateeerstopAlibabaendaarnaopTaobao.Watishetresultaat?Waarom?

c. Zoekmetlocatenaarhetwoordtest Watgebeurter?

d. Zoekmethetcommando locate -c testophoeveelhitserzijn.

e. Watbetekentdecinhethiervoorgenoemdecommando?

Opdracht12 Find

Omhetverschiltussenlocateenfindteervarendoorloopjedevolgendestappen:

• Ganaarderoot(cd /).

• Zoekmetfindvanafderootnaarhetbestand Weekrooster: find / -name "Weekrooster"

Merkopdatditlangerduurtdanmetlocate

Doordezoekactietespecificerenkunjeditprocesversnellen.Alsjeweetdatdemap rooster indemap /home staat,hoeftfindnietdeheleschijftedoorzoeken:

• Typhetcommando find /home -name "Weekrooster" enmerkopdatditsnellergaat.

• Wiljebijdeoutputmeerinformatiezien,zoalsdeaanmaakdatum?Typdannahetcommando -ls: Typhetcommando find /home -name "Weekrooster" -ls

• Typ find / -name home Ditlevertveeloutputop.Onderbreekeventueelmet<Ctrl>+<c>.Ommaaréén mapdieptezoekennaarhomekunjedeoptiemaxdepth1gebruiken: Typ find / -maxdepth 1 -name home enbekijkhetverschil.

• Ergensindemap /home/jouwnaam moetjeeenbestandzoekendatjehetafgelopenuurgemaakthebt. Hiervooriserdeoptie-mmin-60.

Typ find /home/jouwnaam -mmin -60

Alsnietsgevondenwordt,maakjesneleentestbestand: touch /home/jouwnaam/testbestand Voerhetcommandonogmaalsuit.

• Jewiltallebestandentussen10MBen100MBzieninjouwhome-map. Typ find /home/jouwnaam -size +10M -size -100M enkijkofietsgevondenwordt.Zoniet,dankun jehetzelfdecommandonogeenkeeruitvoerenindemap /usr.Datgeeftvastresultaat.

• Andereoptiesdiejekuntmeegeven(bekijkdezezekerwanneerjeeenLinuxEssentials-examenwiltmaken):

– -group:ombestandenvaneengroeptezoeken.

– -iname:inplaatsvanname(inameisniethoofdlettergevoelig).

– -type:zoektoptypenfiles.

CONCEPT

– -user:zoektopbestandenvandeopgegeveneigenaar.

Wildcards

Wanneerjeeenbestandzoektmaarnietweethoehetgespeldis,kunjewildcardsgebruiken.

De asterisk (*)kangebruiktwordenvoormeerdereletters.locate test.* zoektnaarallebestandendiebeginnen met test. Dus test.txt, test.doc én test.docx wordengevonden(mitsdezebestaannatuurlijk);locate Jan*en vindt Jansen, Janssen én Janszen.

Het vraagteken (?)kangebruiktwordenvooréénletter.Inhetvorigevoorbeeld(locate Jan?en)zaldanalleen Jansen gevondenworden.Welkunjemeerderevraagtekensgebruiken: locate Jan??en zal Janssen en Janszen vinden.

Tussenbrackets([])kunjezoekenopbestandendiemeteenbepaaldeletterbeginnen. find /home -name [Jj] geeftallewoordendiemeteenJeneenjbeginnen.Zokunjeookeenreeksaangeven: find /home -name [a-c]* geeftallebestandenweerdiemeteena,bofcbeginnen.Doorhiereenuitroepteken voorteplaatsen(find /hom -name [!a-c]*)sluitjedezereeksjuistuitenkrijgjeallebestandendiebeginnen meteendtotenmetz.

Weproberenereenaantaluitmeteenoefening:

a. Ganaar /home

b. Maakdriebestanden: Jansen, Janszen en Janssen (datkanmetééncommando: touch Jansen, Janszen, Janssen).

c. Voerupdatedbuit.

d. Typ locate Jan*en enbekijkhetresultaat.

e. Bekijkhetverschiltussen locate Jan?en en locate Jan??en.

f. Typ find /home -name [J]*

g. Ganaar /bin (cd /bin).

h. Bekijkdeinhoudvandemapmet ls.

i. Laatallebestandenziendiemeteenabeginnen(ls a* of ls [a]*).

j. Laatallebestandenziendiemeteena,b,cofdbeginnen(ls [a-d]*).

k. Laatallebestandenziendienietmeteena,b,cofdbeginnen.

Omeenlijstoptevragenvanallemappendiemeteensbeginnenindemap /etc lijkthetlogischom ls /etc/s*te gebruiken.Probeerdituit.

Omalleendemappenalsuitvoeroptevragengeefjebijlsdeoptie-d(directory)mee.

l. Typ ls -d /etc/s* enbekijkhetresultaat.

CONCEPT

Indevolgendeoefeningzoekenwemethetcommandofindendeoptie-execeenbestandenverplaatsenwedit naareenanderemap.

m. Ganaardemap /home/school enmaakhierinhetbestand verplaats

n. Verplaatsditbestandmethetvolgendecommandonaardemap /home/sport. find /home/school -name "verplaats" -exec mv {} /home/sport/gewijzigd \;

o. Controleerofhetbestand verplaats wegisuitdemap /home/school enofeenbestand gewijzigd indemap /home/sport geplaatstis.

Jewilthetpasswordbestandfilterenophetwoord false.

p. Ganaardemap /etc.

q. Bekijkhetbestand passwd: cat passwd

r. Filteropdevolgendemanierdenetwerkmeldingen:

cat passwd | grep false

Jezietdathetgezochtewoordalgekleurdis.DitkomtomdatUbuntude--color-optieautomatischmeegeeft aangrep

Typ alias | grep grep enzoekuitwaaromgrepdezeoptiemeekrijgt.

s. Grepkanookalszelfstandigcommandogebruiktworden,zonderomleidingviacat: grep false passwd

Indemap /tmp hebbenwenoghetbestand Tree Zoniet,maakditnogmaalsaan: ls -al / > Tree

grep -ctelthetaantalmatches.

grep -vtelthetaantalregelswaarinhetzoekwoordnietvermeldstaat.

grep -ngeeftaaninwelkeregeldematchvermeldis.

grep -l ineendirectorygeefteenlijstvanbestandendiehetzoekwoordbevatten.

grep -i ineendirectorygeeftderegelsweervandebestandenwaarinhetzoekwoordgevondenwordt(niet hoofdlettergevoelig).

grep -w doethetzelfdeals-i,maardanwelhoofdlettergevoelig.

t. Ganaar /tmp.

Typ grep -c root Tree enconstateerdathetaantalkerendatrootvermeldisopgeteldwordt.

Typ grep -v root Tree enconstateerdathetaantalregelsdatgeenrootbevatopgeteldwordt.

Typ grep -n root Tree enconstateerdatderegelswaarinrootvermeldstaatgenummerdweergegeven worden.

Typ grep -l root /tmp/* enconstateerdatdebestandenwaarinroottevindenisweergegevenworden.

Typ grep -i Root /tmp/* enconstateerdatalleregelswaarinrootvermeldstaatweergegevenworden.

Typ grep -w Root /tmp/* (omdat-whoofdlettergevoeligis,vindtdezegeenbestanden).

Typ grep -w root /tmp/* (ditmoetwelweerresultatengeven).

CONCEPT

u. Grepkentexpressiesomdelenvaneenwoorduiteenbestandtefilteren.VoorhetLinuxEssentials-examen ishetgoedomdevolgendeexpressiestekennen:

• Punt(.)zoektopeenenkeleletter(enoptweepuntenoptweeletters,enzovoort).

• Brackets([])zoektopdeaangegevenreeksvanletters.

• Asterisk(*)zoektnaardeaangegevenletterinhetbestanddievoordeasteriskisingevoerd.

• Dakje(^)zoektnaartekstaanhetbeginvaneenregel.

• Hetdollarteken($)zoektnaardetekstaanheteindvanderegel.Deexpressieswordentussenenkelequotes (‘’)geplaatst.Hoewelditvoordemeestecommando’snietnoodzakelijkis,ishetbeteromjeditaante wennen.Eenaantalvoorbeeldenterverduidelijking.(Letop:SUSEmaaktdegevondenlettersrood.Wanneer jeopeenanderedistributiewerktendelettersnietwordengekleurd,gebruikdandeoptie--colornaelk grep-commando.)

Westaannogsteedsindemap /tmp enbeschikkenoverhetbestand Tree Probeerallevoorbeeldenuiten bekijkdeoutput.

grep 'ro..' Tree

grep 'ro.' Tree

grep '[oot]' Tree

grep '[r-t]' Tree

grep 'r*t' Tree

grep 'o*' Tree

grep '^d' Tree

grep 'ot$' Tree

Wiljedatgezochtwordtopéénvandetekens($,*of bijvoorbeeld),danmoetjedezevooraflatengaandoor eenbackslash(\).Linuxinterpreteerteentekennaeenbackslashalseentekenennietalsonderdeelvaneen commando.Probeerhetverschiluitmetdevolgendetweecommando’s:

grep '.' Tree

grep '\.' Tree

Erzijnnogmeerexpressiesonderhetcommandoegrep(=grep-E) VoorhetLinuxEssentials-examenishet goedomtewetendategrep‘?’kijktofhetvoorafgaandekarakternietoféénkeervoorkomt.egrep‘+’kijkt ofhetvoorafgaandekarakteréénofmeerkerenvoorkomt.egrep‘|’kijktofhetwoordvoordepipeofnade pipevoorkomt.

v. Geefvanelkvandevolgendeonderdelenvanhetcommandouitdevorigeopdrachteenduidelijkeuitleg:

• find

• -name

• -exec

• mv

{}

w. Geefvanelkvandevolgendeonderdelenvanhetcommandouitdevorigeopdrachteenduidelijkeuitleg:

• cat

• |

• grepnetwork

x. Metwelkcommandokunjeelkeregeluithetbestand /etc/passwd filterendatzowelftpalsFTPbevat?

2.8 Gebruikersengroepen

CONCEPT

GebruikersaanmakeninLinuxdoenweopdeCLI.Hierkunjegebruikersengroepenaanmakenenvervolgens gebruikerslidmakenvangroepen.Hiervoorishethandigomeenaantalzakenteweten.

Commando's

• Gebruikerswordenopgeslageninhetbestand /etc/passwd.

• Wachtwoordenwordenversleuteldopgeslagenin /etc/shadow

• LinuxherkenteengebruikeraanzijnUID=user-ID.JezoueennaamkunnenwijzigenzonderhetIDte veranderen.Ditheeftgeenconsequenties.WanneerhetIDwijzigt,wordthetdaadwerkelijkeenandereuser.

• User-ID0isvoorderoot,gebruiker-ID’szijnaltijdhogerdan500enbijUbuntuvanaf1000.

• Geeftijdenshetaanmakenvaneengebruikeraltijddirectdeoptiemeeomeenhome-mapaantemaken.

• Groepenwordenopgeslageninhetbestand /etc/group

• ElkegroepheefthaareigenGID=roup-ID.

• Groep-ID’svooraangemaaktegroepenzijnbijSUSEhogerdan1000.

• Hetcommandoomeengebruikeraantemakenis useradd Deoptie -m maaktdirecteenhome-map: sudo useradd -m Suse maaktdegebruikerSuseaanmeteenhome-map.

• Hetcommandoomeengroepaantemakenis groupadd

• Hetcommandoomeenwachtwoordtemakenoftewijzigenis passwd,gevolgddoordegebruikersnaamvan degebruikervanwiejehetpasswordwiltwijzigen. sudo passwd Suse vraagttweekeeromeenwachtwoordintetypen.Eenmeldingoverdateenwachtwoord tekortiskangenegeerdworden.

• Decommando’somuser-ofgroepsinstellingentewijzigenzijn usermod en groupmod

• Decommando’someenuserofgroepteverwijderenzijn userdel en groupdel Met userdel -r verwijder jeookdehome-map.

• Hetcommandoomeenuserlidtemakenvaneengroepis usermod -aG Groep User

• Hetcommandoomeenuseruiteengroepteverwijderenis gpasswd -d User Groep

• Hetcommandoomeengroepeigenaartemakenvaneenmapis chgrp groepsnaam mapnaam.Metdeoptie -R vooralleonderliggendefilesendirectories.

• Hetcommandoomeenusereigenaartemakenvaneenmapofbestandis chown user map.

Opdracht13 Gebruikersengroepen

Indevolgendeopdrachtenleerjewerkenmetdehiervoorgenoemdecommando's.

a. LoginopdeCLIenbekijkmetcathetbestand /etc/passwd Merkopdatopdelaatsteregeljouwlaatst aangemaakteuservermeldstaat.Bekijkdezeregel:jezietdatdezeonderverdeeldisinzevenkolommen, gescheidendooreendubbelepunt.Dezebetekenissenmoetjestraksindevragenopzoeken.

b. Maakdevolgendegebruikersaan,inclusiefhome-mapenpassword:

passwordgerard Gerard

passwordherman Herman

passwordfrits Frits

passwordnicole Nicole

c. Openmetcatnogmaalshetbestand /etc/passwd Merkopwatveranderdis.

d. Bekijkhetbestand /etc/shadow Hierinziejedepasswordsversleuteldpergebruiker.

Ookhierziejeverschillendeveldengescheidendooreendubbelepunt(:).Dezeveldenhebbenallemaalhun eigenbetekenis:

CONCEPT

• naam

• wachtwoord(versleuteld)

• laatstewijzigingvanhetwachtwoord(indagengeteldvanaf1januari1970)

• minimumaantaldagendathetwachtwoordnietgewijzigdmagworden

• aantaldagenwaarnahetwachtwoordgewijzigdmoetworden(99999=nooit)

• aantaldagenvoorwaarschuwingvoorwijzigingvanhetwachtwoord

• aantaldagenvoordatdegebruikergeblokkeerdwordtwanneerhetwachtwoordnietgewijzigdwordt

• aantaldagenvanaf1januari1970waarnahetaccountgeblokkeerdwordt.

VoorhetLinuxEssentials-examenishetgoedomtewetendatmethetcommandochagedezewaardenaangepast kunnenworden.

e. Methetcommando su - kunjeinloggenalseenanderegebruiker:su - Herman zalvragenomhetwachtwoord vanHerman.Omtecontrolerenonderwiejeingelogdbentgebruikjehetcommando whoami.Loginonder verschillendegebruikers.

Met exit logjeweeruit.

Blok2 CLIlerenkennen

f. Omhetinloggenvaneengebruikertijdelijkteblokkeren,zonderzijnhome-mapteverwijderen,kunjeinhet bestand /etc/passwd deshell(nadelaatstedubbelepunt: /bin/sh)wijzigeninbijvoorbeeld nologin.Doedit doorhetbestandalsrootmetViofNanoteopenenvoordegebruikerFritsenkijkofjekuntinloggen. Merkopdatermeeraccountsinhet passwd-bestandstaandieeindigenop/nologin:aanhetuser-ID,datlager isdan500,kunjeziendatditsystemaccountszijn.

g. Maakdewijziginguitdevorigeopdrachtweerongedaan,zodatFritsweerkaninloggen.

h. MaakdegroepenVerkopersenBoekhoudersaan.

i. Leesmetcathetbestand /etc/group uitenmerkopdatdetweezojuistaangemaaktegroepenhierstaanmet vermeldingvanhetgroup-ID.Bekijkdeviervelden:degroepsnaam,de‘x’(dieaangeeftdatereenversleuteld wachtwoordis)enhetgroep-ID.Erzijnnoggeenledenaandegroepengekoppeld.Merkookopdatdegroep-ID’s hogerzijndan1000.Ookhierzijnsysteemgroepenlagerdan500. JekuntoverigenseeneigenIDaanbrengenmetdeoptie -g: groupadd -g 750 test maakteengroeptest aanmetID750.Deoptie-rmaakteengroep-IDlagerdan500.

j. MaakFritsenGerardlidvandegroepVerkopersenmaakHerman,GerardenNicolelidvandegroep Boekhouders.

k. Bekijkmetcathetbestand /etc/group Controleerofdeuserslidzijngewordenvandegroepen.Schrijfopwie lidisvanwelkegroep.

l. Methetcommando id kunjeeenuser-IDengroep-IDopvragen:

Typ id Frits enbekijkdeoutput.

Typ id -g Frits omdeprimarygroepvanFritsweertegeven. Typ id -G Frits omallegroep-ID’sweertegevenvandegroepenwaarvanFritslidis.

CONCEPT

Jezietdatiederegebruikereenprimarygroep100heeft.InSUSEwordtiederegebruikerlidvandegroep users Sommigeanderedistributies,waaronderRedHat,makengebruikvaneen User Private Group (UPG). Daarbijwordtvooriedereusereeneigenprivégroepaangemaakt.

m. Typ useradd -D omdedefaultwaardentezienwaarmeeeenuseraangemaaktwordt.

n. Deconfiguratiefilewaarindeinstellingenzijnvastgelegdishetbestand /etc/pam.d/login Deeersteoptiedie wehierintegenkomenisauth...delay.Ofwel:hetaantalmicrosecondendatjewachtenmoetwanneerjeeen verkeerdwachtwoordhebtingevoerd.Standaardstaatditop3seconden(3.000.000microseconden).Hier gaanweevenmeeexperimenteren: Openhetbestand /etc/login.defs (sudo vi /etc/pam.d/login). Wijzigde3000000achterauthin10000000,slaopensluitaf(:wq!inVi).

Loguit(exit)enlogvervolgensinmeteenverkeerdwachtwoord.Constateerdathettiensecondenduurt voordatjeopnieuweenwachtwoordkuntintypen.

Wijzigdetiensecondenintweesecondenenprobeeropdezelfdemanieruithoelanghetnuduurt.

Opdracht14 Gebruikersengroepen

a. Omschrijfwaaromjegroepenzouaanmaken.

b. Methetcommando cat /etc/passwd ziejehetpasswordbestand.Ditisonderverdeeldinzevenkolommen. Zoekdebetekenissenvandieverschillendekolommenop.

c. Welkeoptiebijhetcommando useradd gebruikjeomtegelijkeenandereshelltespecificeren?

d. Deverschillendeveldenuithetpasswordbestandzijnmeteencommandoallemaaltebewerken.Zoekuitwat devolgendeoptiesdoen:

• useradd -g

• useradd -b

• useradd -f

• useradd -e

• useradd -k

e. Watzijnhetuser-idenhetgroup-idvandeusersFritsenNicole?Watvalthieraanop?

f. Vanhoeveelgroepenkaneengebruikerlidworden?

LinuxEssentials-examen

VoorhetLinuxEssentials-examenishetgoedomdeverschillendeoptiesvanhetcommando usermod goedte bekijken.VoorhetLinuxEssentials-examenishetookgoedomtewetendatvoorgroepenmakenregelsopgesteld zijn.Dezezijngemaaktomdeuniformiteitvanverschillendesystemenendistributiestebevorderen,maarde regelswordennietaltijdgevolgd.

Enkeleregelszijn:

• Denaammoetbeginnenmeteenunderscore(_)ofeenkleinelettera-z.

• Naditeerstetekenmogengetallen,verbindingsstreepjes(-)enunderscores(_)gebruiktworden.

• Maximaalzestienkarakters.

• Hetlaatstetekenmaggeenverbindingsstreepjezijn.

2.9 Rechten

Methetcommando ls -al kunjederechtenuitlezenopdebestandenenmappenineendirectoryenzienwie deeigenaarvaneenbestandis.Elkeregelbegintmettientekens:heteerstetekengeeftondermeeraanofhet eendirectory(d),eenbestand(-)ofbijvoorbeeldeenlink(l)is.

CONCEPT

Deanderenegentekensgevenderechtenvanhetbestandofdemapweer.Jekuntookzienwiedeeigenaarvan eenmapofeenbestandis.Alshetbestand Test doorrootisaangemaakt,ziejeindeuitvoervanditcommando tweekeerrootstaan:rootiseigenaaréndegroeprootisgroepseigenaar.DederdegroepinhetLinux-systeem isRestoftheWorld,ookwelmetOthersaangeduid.

Pergroep(eigenaar,groepseigenaarenRestoftheWorld)kunjedrierechtentoekennen:Read,WriteenExecute (leesrecht,schrijfrechtenrechtomuittevoeren).

Readopeenbestandhoudtindatjehetbestandmaglezen.EnReadopeenmaphoudtindatjemet ls deinhoud vandemapkuntbekijken.

Executeopeenbestandhoudtindathetuitvoerbaaris(bijvoorbeeldeenscript).Opeenmaphoudthetx-recht indatjedemapkuntopenen.

Blok2 CLIlerenkennen

2.2 Rechten

Letop:leesrecht!

Wanneerjewelleesrecht(r)opeenmapmaargeenx-rechthebt,kunjedemapnietopenen.Maarjehebtwel leesrechtindemap.Ofwel:methetcommandolskunjeweldeinhoudvandemapbekijken!

CONCEPT

Opeenbestandkandriemaalhetrwx-rechtgegevenworden(voorhetleesgemakstaanspatiestussendegroepen, opdeCLIisdatnietzo):

-rwx rw- r-- ... Test houdtindatdeeigenaarvanhetbestand Test rwx-recht,degroeprw-rechtheeften deOthersalleenr-rechthebben.

Dezerechteninstellenkanopverschillendemanieren.Weoefenenéénmanier.

Hetcommandoomrechtenteveranderenis chmod.Ditcommandomoetjealsrootgeven.Logdusinalsrootof gebruik sudo chmod

Pergebruikerstellenwederechteninmeteengetalvandriebits:x=1,w=2,r=4. x w r 1 2 4

r+wisdus6,w+xis3,enzovoort.Omderechteninditvoorbeeldophetbestand Test intestellenals-RWXRW-R-geefjehetcommando sudo chmod 764 Test:deeigenaar7(r+w+x),degroep6(r+w)endeOthers4(alleenr).

Omdeeigenaarvaneenbestandtewijzigengebruikjehetcommando chown (ChangeOwner),ookweerals gebruikerroot.

Figuur

OmFritseigenaarvaneenmaptemaken(denkbijvoorbeeldaanzijnhome-map)gebruikjehetcommando sudo chown frits /home/frits. Let op: deeigenaarmoetookrechtenhebbenalseigenaar.Heefthijdieniet,dan kanhijnietmetderechtenvaneengroepenzelfsnietmetderechtenvandeRestoftheWorldinzijneigenmap komen!

OmFritseigenaarendegroepVerkopersgroepseigenaarvanhetbestand Test temakenkunjeditinééncommando met chown regelen: sudo chown frits:Verkopers Test.

Oefening

OmdegroepVerkopersendegroepBoekhoudersuitdevorigeparagraafrechtentegevenopverschillendemappen doenwehetvolgende:

• Maakin /home eenmap Verkoop eneenmap Boekhouding aan.

• Bekijkmet ls -al wiedeeigenaarsvandezemappenzijn.

GerardenFritszijnlidvanVerkopers.Nicole,GerardenHermanzijnlidvanBoekhouders.WewillendatFritshet rechtheeftomdemap Verkoop teopenenennietdemap Boekhouding VoorHermanenNicolenetandersom. Gerardkaninbeidemappen.

CONCEPT

Omdemap Verkoop eigendomvaneenanderegroeptemakengebruikjehetcommando sudo chgrp groep map.

• MaakVerkoperseigenaarvandemap Verkoop:sudo chgrp Verkopers Verkoop

• Vervolgensmakenwedemap Boekhouding eigendomvandegroepBoekhouders: sudo chgrp Boekhouders Boekhouding Controleerhetmet ls -al ZorgdatalleendegroepenBoekhoudersenVerkopersallerechten hebbenophunrespectievelijkemappen: sudo chmod 770 Boekhouding en sudo chmod 770 Verkoop. Jegeeftdeeigenaar(root)endegroep(BoekhoudersrespectievelijkVerkopers)allerechtenopdemapende RestoftheWorldniets.

• LoginalsFritsenprobeermet cd demap Boekhouding teactiveren.Luktdit?Checkmethetcommando groups vanwelkegroep(en)jealsgebruikerFritslidbent.

Ganaardemap Verkoop.Luktdit?

Gaterugnaar /home enloginalsNicole.ProbeerookalsNicoledemappen Boekhouding en Verkoop te activeren.

Wanneerjealsrootmappenaanmaakt,wordendezevanzelfeigendomvandegroep root,omdatditjouwprimary groepis.Jekuntalsroottijdelijkjouwprimarygroepwijzigenmethetcommando newgrp:met sudo newgrp Boekhouders wordjetijdelijklidvandezegroep.Wanneerjedanmappenaanmaakt,wordendezevanzelf eigendomvandegroepwaarvanjejezelftijdelijkprimarylidhebtgemaakt.

Tijdenshetuitvoerenvanditcommandowordteennieuweshellopgestart.Methetcommando exit sluitjedeze shellafenisdegroep root weerjouwprimarygroep.Eenoefeningmaaktditduidelijk:

Figuur 2.3 Eigenaar en groepseigenaar tegelijk wijzigen

Blok2 CLIlerenkennen

• Typalsroothetcommando groups (of sudo groups)enconstateerdatdegroep root jouwprimarygroep is.

• Maakeenmap groep1 (mkdir groep1)enbekijkmet ls -al hetresultaat.Jezietdatdenieuwemapde groep root alseigenaarheeft.

• Typ newgrp Boekhouders engeefvervolgenshetcommando groups.Constateerdatdegroep Boekhouders nudeprimarygroepis.Maakeenmap groep2 (mkdir groep2)enbekijkmet ls -alhetresultaat.Jezietdat denieuwemapdegroep Boekhouders alseigenaarheeft!

• Typ exit engeefvervolgenshetcommando groups Constateerdatdegroep root weerdeprimarygroepis.

Umask

Standaardzijnderechtenvooreenbestanddatjenieuwaanmaakt6-4-4envooreenmap7-5-5.Hetcommando datditregeltis umask.Wegaanditbekijkenaandehandvaneenoefening:

• Logzonodiginalsroot(sudo -i,umaskwerktnietmetsudo).

• Typhetcommando umask enconstateerdatdeuitvoer0022is.

Voorhetgemaklatenwedeeerste0evenweg.Hierkomenwelateropterug.Welezendus022.

Umaskmaakteenberekeningdiewealsvolgtkunnenuitleggen:

Vooreenbestandmoetjehetumasknummeraftrekkenvanhetgetal666(666-022=644,destandaardwaarde vooreenbestand).Envooreenmapmoetjehetumasknummeraftrekkenvanhetgetal777(777-022=755).

Stel,jewiltelknieuwbestandenelkenieuwemapvoordegroep Rest of the World op0hebben.Alsweumask027 zoudenmaken,resulteertdatin750vooreenmapenin640(eigenlijk-1)vooreenbestand.Ditgaanweproberen.

• Typ umask 027.

• Typ umask enconstateerdatumasknu0027weergeeft.

• Maakeenmap UmaskTest (mkdir UmaskTest)eneenbestand UmaskTest- bestand (touch UmaskTestbestand)encontroleermet ls -al ofbeidevoorde Rest of the World onbereikbaarzijn.

• Zetumaskterugop022(umask 022)encheckmet umask ofditgeluktis.

Opdracht15 Rechten

CONCEPT

a. Ganaardemap /home/thuis/mp3

Maakindezemapdevolgendebestandenaan: song1, song2, song3 en song4. Zetopdesongsdevolgenderechten:

song1:rwxrw-r-song2:rw-rw----

song3:r-xr-xr-song4:rwx-wxr--

b. Zorgdat song1 alseigenaarFritskrijgtenalsgroepseigenaarBoekhouders. song2 wordtvanNicole, song3 vanGerard, song4 vanHerman.

c. Maaktweenieuwegroepenaan:VriendenenFamilie.

d. NicoleenFritsmaakjelidvandegroepVriendenenHermanenGerardmaakjelidvandegroepFamilie.

e. Ganaardemap /home enzorgervoordatdevriendenenjijindemap thuis kunnenkomenennietin school. ZorgdatdegroepFamilieindemap school kankomenennietin thuis Jijmoetuiteraardoveralinkunnen komen(metjouweigennaam,nietalleenalsroot).

f. Waaromishetmetumaskzogeregelddatjeopeenmapstandaardmeerrechtenkrijgt(7-5-5)danopeen bestand(6-4-4)?

g. Watzouhetumask-getalmoetenzijnommappenstandaardderechten770toetekennen?

h. Ineenmap(bijvoorbeeld /home/Verkoop)ziteenbestand(offerte).Fritsheeftallerechtenopdemap verkoop, maaropditbestandzittenalleenrechtenvoorderootendegroepBoekhouders.KanFritsditbestanduitlezen? Probeeruit!

VerdiepingRechten

Omrechtenaantepassenhebjedemeestgebruiktemaniermetgetallengeleerd:denumeriekemethode.Eris eenanderemanier,namelijkmetlettersaangevenwelkrechtjewilttoevoegenofweghalen:desymbolicmethode. OmmetLinuxtewerkenhebjemethetbeheersenvandeeerstemanierallekennisomrechtenaantepassenen iseentweedeuitlegvoorhetzelfdedoelmogelijkalleenmaarverwarrend.MochtjehetLinuxEssentials-examen willendoen,danwordtvanjeverwachtdatjebeidemethodeskent.Enwellichtgaatjouwvoorkeurnahet uitproberentochuitnaardesymbolicmethode.Jezultnietdeenigezijn!

Omeenrechttoetekennenaaneenbestandmoetenweeerstaangevenvoorwelkegebruikerweditwillendoen: voordeeigenaar(u),voordegroep(g),voordeRestoftheWorld(o)ofvooriedereen(a).Vervolgenskunjemet eenplusteken(+)ofminteken(-)aangevenofjeeenr,wofxwilttoevoegenofweghalen.Methet(is)gelijkteken (=)kunjeaangevenwelkerechtenjeeengebruikerwilttoekennen.Eenoefeningmaaktditduidelijk.

Oefening

• Ganaar /home

• Maakeenmap Symbolic aan(sudo mkdir Symbolic).

• Bekijkmet ls -al derechtenenconstateerdatstandaardhetrwxr-xr-x-rechttoegekendwordt.

• Wewillenhetx-rechtvandeRestoftheWorld(o,others)verwijderen.Hetcommandowordtalsvolgt: sudo chmod o-x Symbolic

• Controleermet ls -al ofditgeluktis.

CONCEPT

• Omookhetr-rechtvandeRestoftheWorldteverwijderenenhetr-enx-rechtvandegroepteverwijderen typenwehetvolgendecommando: sudo chmod go-r,g-w Symbolic

• Controleerofhetgeluktis.

• Omhetrw-rechttegevenaandegroeptypenwehetvolgendecommando: chmod g+rw Symbolic

• Controleerofhetgeluktis.

• Omallegroepenineenshetrwx-rechttegeventypenwehetvolgendecommando: chmod a=rwx Symbolic

• Controleerofhetgeluktis.

• Methetcommando stat kunjederechtenopbeidemanierenzien.Bovendiengeeftditcommandomeer informatie,bijvoorbeeldwanneerhetbenaderdofgewijzigdis.

• Typ stat Symbolic enbekijkdeuitvoer.

Probeermeermogelijkhedenuit.

Extrarechten

Wehebbenalgeziendathetcommandoumaskeenuitvoergeeftvanviergetallen(0022),terwijlwijermethet toekennenvanrechtensteedsdriegebruiken.

Heteerstegetalstaatstandaardop0,maarkanwelaangepastworden.Doorditaantepassenkunnenwevoor deverschillendegroepen(Owner, Group, Rest of the World)hetx-rechtlatenveranderenineenandereletter.We gaanditeerstuitproberen.

• Ganaar /home.

• Maakeenbestand Rechten enbekijkdestandaardrechten:rw-r--r--

• Typ sudo chmod 1644 Rechten enbekijkderechten:rw-r--r-T.

• Typ sudo chmod 1777 Rechten enbekijkderechten:rwxrwxrwt

• Typ sudo chmod 2644 Rechten enbekijkderechten:rw-r-Sr--.

• Typ sudo chmod 2777 Rechten enbekijkderechten:rwxrwsrwx

Probeeralleoptiesuit(3644en2777;4644en4777;enzovoorttot7).

Jezietdatjevoordegroepen Owner en Group eensofeenSopdeplekvanhetx-rechtkuntplaatsenenvoorde groep Rest of the World eentofeenT Hetverschiltussendehoofdletterendekleinelettergeeftaanofhetx-recht voordatbestandookaanstaat.Bijeenkleineletterishetx-plushetextrarecht,bijeenhoofdletterishetalleen hetextrarechtendusgeenx.

Wathoudenderechtenin?Doorhetextrarechtindegroep Owner teplaatsengeefje Set UserID permission.Dit houdtindateenuitvoerbaarbestand(eenbinary)vooriedereenderechtenkrijgtzoalsdezeaandeeigenaar toegekendzijn.Applicatiesmakenhiergebruikvanomdoorverschillendegebruikersaangeroepentekunnen worden.

Doorhetextrarechtindegroep Group teplaatsengeefje Set GroupID permission.Dithoudtvooreenbestandin dateenuitvoerbaarbestandvooriedereenderechtenkrijgtzoalsdezeaandegroeptoegekendzijn.Ditrechtop eenmapzorgtervoordatelkbestanddatindezemapaangemaaktwordtautomatischeigendomwordtvande groepdieeigenaarvandezemapis.

CONCEPT

Doorhetextrarechttegevenaandegroep Rest of the World geefje Sticky Bit permission.Dithoudtindatwanneer ditopeenmaptoegekendisalleenpersonendieeigenaarvaneenbestandzijnditbestandwegkunnengooien. Jevoorkomthiermeedatjouwbestandenineengedeeldemapverwijderdwordendooranderegebruikers,terwijl zewelread-enwriterechtenhebbenomditbestandaantepassen.

Hettoekennenvandezerechtenmetdesymbolicmethodegaatalsvolgt(eniswellichtoverzichtelijkerdande numeriekemethode):

Extrarechten

Wehebbenalgeziendathetcommandoumaskeenuitvoergeeftvanviergetallen(0022),terwijlwijermethet toekennenvanrechtensteedsdriegebruiken.

Heteerstegetalstaatstandaardop0,maarkanwelaangepastworden.Doorditaantepassenkunnenwevoor deverschillendegroepen(owner,group,RestoftheWorld)hetx-rechtlatenveranderenineenandereletter.We gaanditeerstuitproberen.

• Ganaar /home.

• Maakeenbestand Rechten enbekijkdestandaardrechten:rw-r--r--

• Typ sudo chmod 1644 Rechten enbekijkderechten:rw-r--r-T

• Typ sudo chmod 1777 Rechten enbekijkderechten:rwxrwxrwt

• Typ sudo chmod 2644 Rechten enbekijkderechten:rw-r-Sr--

• Typ sudo chmod 2777 Rechten enbekijkderechten:rwxrwsrwx

Probeeralleoptiesuit(3644en2777;4644en4777;enzovoorttot7).

Jezietdatjevoordegroepen Owner en Group eensofeenSopdeplekvanhetx-rechtkuntplaatsenenvoorde Rest of the World eentofeenT Hetverschiltussendehoofdletterendekleinelettergeeftaanofhetx-rechtvoor datbestandookaanstaat.Bijeenkleineletterishetx-plushetextrarecht,bijeenhoofdletterishetalleenhet extrarechtendusgeenx

Wathoudenderechtenin?Doorhetextrarechtindegroep Owner teplaatsengeefje Set UserID permission Dit houdtindateenuitvoerbaarbestand(eenbinary)vooriedereenderechtenkrijgtzoalsdezeaandeeigenaar toegekendzijn.Applicatiesmakenhiergebruikvanomdoorverschillendegebruikersaangeroepentekunnen worden.

Doorhetextrarechtindegroep Group teplaatsengeefje Set GroupID permission Dithoudtvooreenbestandin dateenuitvoerbaarbestandvooriedereenderechtenkrijgtzoalsdezeaandegroeptoegekendzijn.Ditrechtop eenmapzorgtervoordatelkbestanddatindezemapaangemaaktwordtautomatischeigendomwordtvande groepdieeigenaarvandezemapis.

Doorhetextrarechttegevenaandegroep Rest of the World geefje Sticky Bit permission Dithoudtindatwanneer ditopeenmaptoegekendisalleenpersonendieeigenaarvaneenbestandzijnditbestandwegkunnengooien. Jevoorkomthiermeedatjouwbestandenineengedeeldemapverwijderdwordendooranderegebruikers,terwijl zewelRead-enWrite-rechtenhebbenomditbestandaantepassen.

Hettoekennenvandezerechtenmetdesymbolicmethodegaatalsvolgt(eniswellichtoverzichtelijkerdande numeriekemethode):

• sudo chmod u+s omhetuser-IDtoetekennen

• sudo chmod g+s voorhetgroup-ID

• sudo chmod o+tvoorhetStickyBit

• verwijderenuiteraardmethetminteken(-).

Oefening

CONCEPT

• Loginalsroot(ofvoegoveralsudotoe)enganaar /home.MaakeennieuwemapmetdenaamSticky.

• Zetallerechtenopdezemap: chmod 777 Sticky

• ZethetStickyBitopdezemap: chmod o+t Sticky.

• Controleerofderechtengoedstaan: ls -al (-rwxr-xrwt).

• Ganaardezemap:cd /Sticky

• MaakeenbestandStickyBit: touch StickyBit

• Geefiedereenallerechten: chmod 777 StickyBit

• MaakFritseigenaarvandezemap: chown frits StickyBit.

• LoginalsgebruikerGerard: su gerard

• OpenhetbestandinVi(ofinNano): vi StickyBit.

• Typdenaam Gerard ensluithetbestandinViafmet :wq!

Gerardheeftallerechtenenkandusschrijven.Metallerechtenkunjeeenbestandookverwijderen.HetSticky Bitmoetditvoorkomen:

• Verwijderhetbestand(rm StickyBit)enconstateerdatditnietlukt,omdathetbestandeigendomvanFrits is.

• LoginalsFrits(su frits)enverwijderhetbestand: rm StickyBit.

• Logweerinalsrootenganaar /home

• Maakdegroep Verkopers eigenaarvandemap Sticky: chgrp Verkopers Sticky

Doorhetgroup-IDopdezemapteplaatsenmoetenallebestandendiehieringemaaktwordeneigendomworden vandegroep Verkopers.

• Zethetgroup-IDopdemap Sticky: chmod g+s Sticky

• Ganaardemap Sticky,maakeenaantalmappenenbestandenaanencontroleerofdezealsgroepseigenaar Verkopers hebben.

2.10 Softwarebeheer

Jehebtindeloopvanhetboekenindeparagraaf'Softwaremanagement'lerenwerkenmetApt.Wegaanerin dezeparagraafwatdieperopin.

Veeldistributieszijngebaseerdopeen'basisdistributie'.Ditheeftvooraltemakenmetdemanierwaaropsoftware beheerdwordt.

UbuntuisgebaseerdopDebian.DebianmaaktvoorsoftwarebeheergebruikvanhetDebianPackageManagement System,waaroverstraksmeer.TweetoolshieruitzijnAptenApt-get.

Apt

AptisdetooldiejealvakergebruikthebtenisdemeestgebruikersvriendelijkemanieromopdeCLIsoftwarete installeren:alseensoftwarepakketinderepositoriesvermeldstaat,zalAptalledependenciesdienodigzijn installerenenvoorkomendatconflictenontstaan.BovendiengeeftAptwaarnodigduidelijkefeedback.Aptmoet uitgevoerdwordenalsgebruikerrootofmoetvoorafgegaanwordendoorhet sudo-commando.

Overzichtvandevoornaamstecommando's:

Installeerteenapplicatie sudo apt install applicatie

Verwijderteenapplicatie sudo apt remove applicatie

sudo apt purge applicatie

Verwijderteenapplicatieinclusiefalhaarconfiguratiebestanden.

Updatederepositories,dedatabasevandebeschikbareapplicaties sudo apt update

Zorgtdatalleapplicatiesgeüpdatetworden sudo apt upgrade

CONCEPT

Laatzienofeenapplicatiegeïnstalleerdis sudo apt-cache policy applicatie

Zoektinderepositoriesnaareenapplicatie sudo apt search applicatie

Geeftinformatieoverdieapplicatie sudo apt show applicatie

VoorhetinstallerenindegrafischeomgevingheeftUbuntuhet App-center ontwikkeld.MaarookvoorAptiseen grafischetoolontwikkeld:Synaptic HoeweldezetoolnietallemogelijkhedenbiedtdieAptheeft,ishetwellicht demoeitewaardomdezeeenkeertebekijken.SynapticstaatnietstandaardgeïnstalleerdopUbuntu.Jemoet hetzelfinstallerenmet apt install synaptic

Apt-get

Apt-getisdebasisvanwaaruitAptisontstaan.AptisgeenvervangervanApt-get,maariseigenlijkeengestripte versiemeteenaantalextraopties.

Deeerstevijfcommando'svanApt,diehiervoorbeschrevenzijn,werkenookmetApt-get: sudo apt-get install applicatie installeertdeapplicatieopdezelfdewijzealsAptdatdoet.Delaatstetweecommando's, SearchenShow,wordendoorApt-getnietherkend.

Waaromnoemenweditdantoch?

OmdatApt-getmindervaakgewijzigdwordt,blijftdezetoolbeteromgaanmetouderesoftware.Apt-getzorgt vooreenbetere'backwardcompatibility'metouderesoftware.Mochtjeeenscriptschrijvendattemakenheeft metsoftwarebeheer,gebruikindatscriptdanApt-getinplaatsvanApt.

Dpkg

ZoalsgezegdmakenDebianenzijnafgeleidengebruikvanhetDebianPacketManagementSystem(Dpkg), waarmeeje .deb-bestandenkuntinstalleren.Somswiljeeenobscureapplicatieinstallerenenisdezeniet toegevoegdaaneenstandaardrepositorie.Alsjedezeapplicatiewelvindtals .deb-bestand,kunjediemetde volgendecommando'salsnoginstalleren.

Eennadeelisdatvoorafgaandaanhetinstallerennietgecontroleerdwordtofalledependenciesaanwezigzijn. Hetkanduszijndatjenaastdeapplicatiemeerderepakkettenmoetinstalleren,maarditzaldanalsfeedback gemeldworden.

Indeopdrachtgajeverderopeen .deb-bestandinstallerenenkomjeookditprobleemtegen.

Specifiekvoor .deb-pakkettenishetcommando dpkg.

Debelangrijkstecommando’sopeenrij:

Installeerteenpakket sudo dpkg -i applicatie

Geefteenlijstvanallegeïnstalleerdepakketten sudo dpkg -l

sudo dpkg -L applicatie

sudo dpkg -S /path/naar/bestand

Repositories

Geefteenlijstvanallefilesdieditpakketomvatenwaardezetevindenzijn

Geeftweerofeenbestandonderdeelisvaneenpakketenvanwelkpakket

Verwijderthetpakket sudo dpkg -r pakket

Uithetvoorgaandeiswelduidelijkgewordendatdemakkelijkstemaniervaninstallerenviaeenrepositoryis.Dan weetjezekerdatalleafhankelijkhedenmeegenomenworden.

HetkanzijndateenpakketnietindestandaardrepositoryvanUbuntumaarwelineenandererepository aangebodenwordt.Dankunjedezetoevoegenmethetcommando sudo add-apt-repository

Indeopdrachtengaanweopdezemaniereenapplicatieinstalleren.

RPM

CONCEPT

RedHatheefteenpackagemanagerontwikkelddieopveeldistributiesaanwezigis,zoalsCentOs,Fedoraen SUSELinux.Opinternetzijnveelprogramma’stevindenin RPM-formaat.

AlsUbuntu-gebruikerzuljehiernietveelmeetemakenkrijgen.Hoewelhetmogelijkisomeen .rpm-applicatie omtezettennaareen .deb-applicatiemethetprogrammaAlien

Voorhetverloopvanhetboekkunjenudoorgaannaardeparagraaf'Compileren'.VoorhetLinuxEssentials-examen moetjeverschillendepackagemanagerskennen.

Zoekaltijdnaareenversiediecompatibleismetjouwprocessorenjouwdistributie.Een RPM installeerjemet hetcommando rpm Optiesdiejemoetkennen:

rpm -i

rpm -U

rptm -e

rpm -vh

Voorinstalleren

Voorupgraden

Voorverwijderen

Omdevoortgangtelatenzien(vstaatvoorverbose,‘langdradig’, hiermeelaatjemeerinformatieinbeeldzien)

Eengoedecombinatievanoptiesomdeapplicatie xxx.rpm teinstalleren: rpm -ivh xxx.rpm.

RPM-commando’sopeenrij:

Geefteenlijstvanallegeïnstalleerdepakketten rpm -qa

rpm -ql pakket

Geefteenlijstvanallefilesdieditpakketomvatenwaardezetevinden zijn

Geeftweerofeenbestandonderdeelisvaneenpakketenvanwelkpakket rpm -qf /path/naar/bestand

Verwijderteenpakket rpm -e pakket

Yumenup2datzijntweeanderetoolsomRPM-pakkettenteinstalleren.Yumexengpk-applicationzijnhiervoor grafischetools.

YumisvooralgoedinRPM'sverwijderenengaatgoedommetdeproblemendiekunnenontstaanmet dependencies.

Decommando’svoorYumopdeCLIopeenrijtje:

yum install pakket

Installeerteenpakket

Zoekteenpakketinderepositories yum search zoekterm

Zoekteninstalleerteenupdatevaneenpakket yum update pakket

Verwijderteenpakket yum remove pakket

Compileren

Lastigerwordthetwanneerjezelfdebroncodemoetcompileren.Opinternetvindjeeenbronbestandvaakals een .tar.gz-bestand(somsookals .tgz):dezogenoemde tarball.Alsjeditwiltinstalleren,moetjedevolgende stappenvolgen:

CONCEPT

Stap1:uitpakken

.gz staatvoorgunzipenzorgtvoorhetcomprimeren(zippen)vanbestanden, .tar staatvoorarchiveren,meerdere bestandenendirectoriessamenvoegen(vanoorsprongeenmanieromteback-uppen:tarstaatvoorTape ARchiver).

Omtebeginnenmoetjeeentarballuitpakken.Ditkaninéénhandeling: tar -xzvf (extract,unzip,verbose(voortganglatenzien),file).

Jekuntookeen .tar.bz2-bestandtegenkomen(ofeen .tbz of .tbz2).Ditpakjeuitmet tar -xjvf Datpakketis opeenanderemaniergecomprimeerd.

Methetuitpakkenvanhetbestandiseenmapgemaaktmetdenaamvanhetprogramma.

Stap2:informeren

GanaardemapdiezojuistuitgepaktisenleesdeReadme-file.Hierinstaatinhetalgemeenzeeruitgebreid beschrevenhoedeinstallatieverderuitgevoerdmoetworden.Vaakmoetjedebestandencompilerenvolgens devolgendestappen.

Stap3:compileren

Hetcompilerenvaneenbronbestandbestaatuitdriestappen:

1. ./configure

Indemapstaateenconfiguratiescriptmetdenaam configure.Doormetditcommandohetscriptteactiveren wordendevoorwaardenvoorhetcompilerengecreëerdengecontroleerd.Hetscriptstoptalsnietaande voorwaardenwordtvoldaan.Leesdangoeddefoutmelding,dezehelptjeopweg.

2. make

Metditcommandowordteenmacrogeactiveerdmetalleinstructiesdietijdenshetcompilerengebruikt moetenworden.Alsditvastloopt,ishetvaakbeteromopzoektegaannaareenanderpakket.

3. make install

Ditcommandozorgtervoordatallemappenenbestandenaangemaaktwordenenopdejuisteplekkomen testaan.Alsditallemaalgeluktis(ditkanenigetijdduren),ishetprogrammaklaarvoorgebruik.

Letop:compilorenmake!

Omsoftwarevanuitdebroncodetecompilerenenteinstallerenmoeteneencompilor(gcc)endeapplicatie make geïnstalleerdzijn: sudo apt install gcc sudo apt install make

Opdracht16 Softwarebeheer

1.Compileren

Hetinstallerenvaneenapplicatievanuitdebroncodelevertnogaleensproblemenop.Tijdenshetinstalleren kanbijvoorbeeldblijkendateendependencymist,bijgeïnstalleerdmoetwordenofopnieuwgeïnstalleerdmoet worden.Datisookderedendatelkedistributieeenpacketmanagerontwikkeldheeftdieditmakkelijkermaakt.

Omhiertochmeeteoefenenkiezenweeenpakketdatookwelinderepositoriestevindenis,maardatzichook heelnetjesalstarballlaatinstalleren:deapplicatie mpg123,eenmp3-spelervoordeCLI.

• Installeer Gcc en Make (ziedevoorgaande'Letop').

• Schakelovernaardegrafischeomgeving.

CONCEPT

Zoekendownloadhetpakketmpg123-x.x.x.tar.bz2(ophetmomentvanschrijvenishetmpg123-1.32.10.tar.bz2, maarditzalveranderen).

DownloaddetarballvandeapplicatieMpg123viadelinkinBoomDigitaal.

Alshetpakketgedownloadis,kunjehetterugvindenindemap /home/gebruiker/Downloads.

• GaterugnaardeCLIenbrowsenaardemap /home/gebruiker/Downloads.

• Bekijkmet ls deinhoudvandemap.Alshetgoedis,moetjenuhetgedownloadebestandzien.

• Pakhetbestanduitmethetcommando tar -xjvf mpg<TAB> (gebruikde<TAB>-toets,zodatjenietalle versiegegevenshoeftintetypen).Erwordteenmapaangemaaktmetdezelfdenaam.

• Ganaardemapenbekijkmet ls deinhoud.JezieteenREADME-fileenhet configure-bestand.

• LeeshetREADME-bestand(cat README | less).Inditgevalkrijgjealleenuitlegoverhoedeapplicatiete gebruiken,nietoverhoeteinstalleren(watsomswelhetgevalis).Dithoudtindatwedestandaardprocedure kunnenvolgenzoalsbeschrevenisindetheorie.

• Voerhetconfigurescriptuitmethetcommando ./configure Leesdeoutput,zodatjeaanheteindverder kuntgaanmet make en make install.

• Compileerdebroncodevoorjouwdistributiemethetcommando make.Ditkanevenduren;voordezeapplicatie nietzolang,voorgrotereapplicatieskanditveleminutenduren.

• Vervolgdeinstallatiemet make install.

• Checkofhetprogrammageïnstalleerdis: mpg<TAB> moethetcommandoafmaken.

Blok2 CLIlerenkennen

Jehoefthetnietteopenen.Hetginginditgevalomhetinstallatieproces.

2.Opera

Indezeopdrachtgajedebrowser Opera installerenviaeen .deb-pakket.Letop:ditduurteven(zo'nvijftien minuten),omdatjenadeeersteinstallatiedemeldingkrijgtdatersoftwarebijgeïnstalleerdmoetworden.Een opdrachtvoordedoorzetters!

• Opendegrafischeomgeving.

• Ganaarwww.opera.com/browsers/opera.

• Gebruikdeknop Download now voordeLinux-versie.Dezewordtindemap Downloads vanjouwgebruiker geplaatst.

• GanaardeCLI.

• Browsenaardemap /home/gebruiker/Downloads encontroleermet ls -al of Opera gedownloadis.Alshet goedis,ziejeeenbestandalsopera-stable-x.x.x_amd64.deb

• Installeerhetpakketmethetcommando sudo dpkg -i opera<TAB>.Laatookhierde<TAB>-toetsweer zijnwerkdoen.

• Deinstallatiebegintenzalafgebrokenwordenmeteenaantalmeldingenzoalsindevolgendeafbeelding:

CONCEPT

Meldingen installatie Opera

Heteerstevereistenprobleemgeeftaandat Opera afhankelijkisvan libqt5core5a omtekunnenwerken.Dithoudt indatwedatpakketmoeteninstalleren.Ditduurtlang.Maarmogelijkwordenmetditpakketookdeandere afhankelijkhedengeïnstalleerd.Wegaanverder:

• Typ sudo apt install libqt5core5a

Nadezeinstallatiegaanweeerstproberenhoeveelweverderzijngekomenendoenweeenvolgendepogingom Opera teinstalleren: sudo dpkg -i opera<TAB>

Nadezeinstallatiekunjeindegrafischeomgevingproberenof Opera opstart Inonsgevalwasdatwelzo:

3.Repository

CONCEPT

Alsjeeendual-bootinstallatiemetWindowsendaarnaUbuntuhebtgemaakt,zaljouwmachineautomatisch opstarteninUbuntu.Wellichtvindjehethandigeromditaantepassen.Hiervoorgaanwehetprogramma Grub-customizerinstalleren,dattevindenisinderepositoryvandemakerDanielRichter. Ookalsjehetprogrammanietalszodanigwiltgebruiken,kunjeoefenenmethetinstalleren.Dezeopdrachtduurt nietlang.

• Voegderepositorytoe: sudo add-apt-ropository ppa:danielrichter2007/grub-customizer

• Installeerhetprogramma: apt install grub-customizer

• Ganaardegrafischeomgevingenstartdeapplicatie.

• Onderhettabblad Algemene Instellingen kunjede Standaardopstartkeuze aanpassen.

Opdracht17 Softwarebeheer

a. Zoekuitwelkesoortenprogramma’sZypper,SmartenRugzijn.

b. Zoekuitofjeeen .rpm-bestandookopUbuntukuntinstalleren.

c. Schrijfdecommando’sopomhetprogrammaTuxracer6.0.03.tar.bz2teinstalleren.

2.11 Extratheorie

Services

ServiceshetenonderLinuxdaemons.Enkeleservicesdiejemoetkennenzijn:

Fileserver

Netatalk

OpenLDAP

Webserver

DNS-server

DHCP-server

Firewall

Proxyserver

Mailserver

Blok2 CLIlerenkennen

Samba(LinuxnaarWindows)NFS,NetworkFileSystem(LinuxnaarLinux)

FTP

LinuxnaarAppleOSX

MicrosoftActiveDirectory

Apache(ondermeer)

Bind

dhcpd(delaatstedstaatvoordaemon)

iptables(inUbuntuookufw,UncomplicatedFirewall)

squid

bekendsteopensourcemailserverszijnPostfixenSendmail

EenDHCP-eneenDNS-serverinrichtenvaltookbuitendescopevanditboek.UiteraardisditmogelijkinLinux. ZorgdatjeopdehoogtebentvandewerkingvaneenDHCP-eneenDNS-server.

Bootvolgorde

Eenpcstart,zoalsjegeleerdhebt,opdooreersthetBIOSuittelezenenvervolgenshetbootdevicetekiezen(dit isonderverdeeldineenfirststageeneensecondstage).IndezelaatstewordtLinuxopgestart.Samengevat:

• BIOSuitlezen(P.O.S.T.)

• kiezenvanhetopstartdevice(cd,HD,USB-stick)

• firststage(MBRuitlezen,bootsectorladen)

• secondstage(bootmenulezen,kernelladen,modulesladen).

Nahetopstartenvandekernelwordtheteersteprocesopgestart:dedaemonInit.Initishetbovenliggendeproces datervoorzorgtdatalleandereprocessengestartworden.HetprocesSystemdheeftheteersteProcesID(PID1).

Kernel

CONCEPT

Dekernelregelthetverkeernaardehardware.Dekernelzorgtvoorhetstartenenstoppenvantaken,voorhet verdelenvanhetgeheugenvoorverschillendeapplicatiesenprocessenenvoorhetverdelenvanprocessorkracht oververschillendeapplicaties.Inprincipekanmaaréénprocestegelijkafgehandeldworden.Maardoordekernel ervoortelatenzorgendathetafwisselenvanverschillendetakenheelsnelverloopt,lijkthetalsofdezetegelijk werken.Ditwordtookwel pre-emptive multitasking genoemd.

EenapplicatiedoeteenaanvraagbijdekernelenkrijgthiervoorzakenalsCPU-communicatie,diskcommunicatie ofgeheugenterug.Dekernelverwerktelkeaanvraagalseenprocesvolgenszijneigenregels(deAPI:Application ProgrammingInterface)enzorgtdatdeapplicatiedejuisteresponsterugontvangt,zodateenapplicatiezichniet drukhoefttemakenoverdezezaken.

Bootloaders

Linuxkenttweeveelgebruiktebootloaders.UbuntumaaktgebruikvanGrub,deandereisLilo.Grub(GrantUnified Bootloader)leesthetbestand /etc/default/grub,Lilo(LinuxLoader)schrijftdeconfiguratiewegin /etc/lilo.conf

Filesystemen

Linuxmaaktgebruikvaneenaantalverschillendefilesystemen.Dezeblijvenzichontwikkelen.Hetbegonin1992 metext Ondertussenisditdoorontwikkeldtotext4(2004)enwordthetnogsteedsveelgebruikt.

Vanaf2001begonReiserFSalseennieuwontwikkeldmaarweiniggebruiktfilesysteem.Devooruitgangindie laatstetweeisondermeerdatdezejournalingzijngeworden:erwordteendatabasebijgehoudenvandeplek vanbestanden,zodatnaeencrashLinuxsnellerenbeteropstart(vergelijkFAT32–NTFS).

Eenrecenterfilesysteem(2007)isbtrfs,eenfilesysteemdatondermeerbeteromgaatmethetzelfreparerenvan fouteninhetbestandssysteem. Hetlaatstontwikkeldefilesysteemisbcachefs.Datisgerichtopbetereprestatiesdanext4enbtrfsenondersteunt bovendienvolledigefilesysteemencryptie,compressieensnapshots.

Ubuntuinstalleertstandaardopext4 Bekijkditmethetcommando df -Th:df(disk-free)geeftdevrijeruimte opdeverschillendesystemenaan,-Tgeefthettypebestandssysteemweer,-hmaakthet'humanreadable'(ofwel inK,MofGbytesinplaatsvaninbytes).

Inhetvoorgaandevoorbeeldziejeopdevierderegeldatdepartitie /dev/sda2 isgekoppeldaanderoot(/)met hetbestandssysteemtype ext4.

Shells

WanneerwenaardeCLIgaan,hebbenweeenpromptencommando’stotonzebeschikking.Ditwordtgeregeld doordeshell Indejarenzeventigzijnverschillendeshellsontwikkeld.Erzijntweehoofdgroepen:deBourne-shell endeC-shell.Defaultwordtbijdemeestesystemendebash(BourneAgainShell)geïnstalleerd,zoookbijUbuntu. EenverschilisbijvoorbeelddatdeC-shellgerichtisopdeprogrammeertaalC.Andereshellszijntcsh(tee-cee-shell) endeKorn-shell(ksh).

CONCEPT

Omdeshellopjouwsysteemtecheckenvraagjeeenvariabeleopmethetvolgendecommando:echo $SHELL

Windowmanagement

X-window(X-11)ishetsysteemwaarmeeLinuxzorgtdatapplicatiesineengrafischeomgevingkunnendraaien.

DeserverdiehiervoorzorgtheetX.org.Dezeserverzorgtervoordateenmuiseneentoetsenbordgebruiktkunnen wordenendateenwindowmanageropgestartwordt.Eenwindowmanagerdraagtzorgvoorhetafhandelen vanwindowsenicoontjes.FVWMenEnlightenmentzijnwindowmanagers.

Wanneerjegeenzwaredesktopomgevingwiltdraaien,kunjehiermeetochgrafischwerken.

DetweedesktopomgevingenzijnGnomeenKDE.Depersoonlijkekeuzebepaaltwatjeinstalleert.Beidezijnzeer compleet,maarandersingericht.

Beidehebbenookeeneigenwindowmanager.

Figuur 2.4 Output van het commando df -Th

Blok2 CLIlerenkennen

2.12 Begrippen

CLI

CommandLineInterface:hetintypenvanopdrachtenopeencomputerzoalsinDOS.

Firewall

Applicatieomeencomputertebeveiligendoordetoegangvanennaarhetnetwerktecontroleren.

Partitie

Deelvaneenhardeschijf.

Piping

Hetdoorsluizenvandeuitvoervanheteerstecommando,tegebruikenalsinvoervooreenandercommando middelshetteken|.

Putty

Windows-applicatieommetSSheenLinux-computervanafstandovertenemen.

Root

DerootheeftinLinuxdriebetekenissen:userroot(administrator),detopvandetree(/),dehome-mapvande gebruikerroot.

SSh

SecureShell,eenprotocolomeenLinux-computervanafstandovertenemen.

Sudo

Commandoomtijdelijkderootrechtenovertenemen,zodateencommandodatdezerechtennodigheeft uitgevoerdkanworden.Vraagtelkkwartieromhetwachtwoord.

CONCEPT

2.13 Praktijkopdrachten

Opdracht18 Rechtentoekennen

Gebruikersmakenenrechtentoekennenisbelangrijk.Indezeopdrachtmaakjeeenmappenstructuur.Jemaakt verschillendegebruikersaanenzorgtervoordatderechtenzodanigtoegekendwordendataandeopdracht wordtvoldaan.

a. Maakindemap /homedevolgendemappenstructuur:

CONCEPT

Met tree kun je de mappenstructuur bekijken.

b. Maakdriegebruikersaanmethome-mapenwachtwoord:Jamal,JeremyenJanet.Gebruikalswachtwoord denaammetkleineletter.

c. Maaktweegroepenaan:BoomonderhoudenTuinonderhoud

d. PasderechtenzoaandatJamalinBoomonderhoudkan(lezenenschrijven)ennietinTuinonderhoud,dat JeremyinTuinonderhoudkan(lezenenschrijven)ennietinBoomonderhoudendatJanetoveralinkan.

Letop:iedereenmoetookindemap Tuin kunnenkomen.Ditzoukunnenmeteenextragroep,bijvoorbeeld Hoveniers.

2.14 Terugblik

Opdracht19 Terugblik

Zeteenkruisjeindekolomdievoorjouvantoepassingis.

Beoordelingscriteria

JekuntwerkenopdeCLI.

Jekuntomgaanmetdebasiscommando's.

Jekuntomgaanmetgebruikersenrechten.

Jekuntomgaanmethetbeherenvansoftware.

Opdracht20 Terugblik

Denknaoverwatjehebtgedaaninditblok.

a. Noemtweedingenwaaroverjetevredenbent.

1. 2.

b. Noemtweedingendiejedevolgendekeeranderswiltdoen.

1. 2.

CONCEPT

c. Verderopinhetboekgajeverdermethetmakenvanscriptsenhetinstallerenenconfigurerenvanservices, zoalseenwebservereneenmailserver.Denkjedatjevoldoendebasiskennisenvaardigheidhebtomditte doen?

d. Vraagjedocenten/ofleermeesteromfeedback.

Tops:

Tips:

Nee