Hout en plaatmateriaal
Colofon Hout en plaatmateriaal ISBN: 978 90 6053 598 1 NUR: 174 Trefwoord: Hout en plaatmateriaal Ontwikkeld in samenwerking met:
Kenniscentrum SH&M Internet: www.shm.nl Met medewerking van Kickken Bouwtechnisch Advies. Dit product draagt het SH&M-keurmerk. SH&M verleent haar keurmerk aan onderwijskundige producten die voldoen aan haar kwaliteitseisen, onderwijskundige visie en waar tevens een duidelijke relatie bestaat tussen content, kwalificatiestructuur en examens. Voor meer informatie, actualiteiten, errata, nieuwe ontwikkelingen surf naar: www.opleidingenhtm.nl. Copyright Š 2011
Uitgeverij Edu'Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl
Tweede druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieĂŤn uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
Inhoud
Inhoud
1.
Hout algemeen
17
1.1
Introductie
17
1.2
De opbouw van de stam
18
1.3
De groei van de boom
18
2. De bouw van het hout
21
2.1
Transportweefsel
22
2.2
Opslagweefsel
22
2.3
Steunweefsel
23
2.4
Het verschil tussen loofhout en naaldhout
23
3. Het zagen van een stam 3.1
25
Kappen en rooien van bomen
25
3.1.1
25
Omlooptijd
3.2
Vlakken en richtingen in hout
26
3.3
Zaagschema
27
3.4
Zaagwijzen
27
3.4.1
Dosse gezaagd
28
3.4.2
Kwartiers gezaagd
29
3.4.3
Halfkwartiers gezaagd
30
3.5
Het vervormen door krimp van hout na het zagen
31
3.6
Het zagen van rondhout
31
3.6.1
2 ex-log zagen
32
3.6.2
3 ex-log zagen
33
3.6.3
Sterzagen
34
3.7
Kopmerken
34
3.7.1
De naam van de zagerij
35
3.7.2
De plaats van de zagerij
35
3.7.3
De kwaliteit van het hout
35
______________________________________________________________________________________ 3
Inhoud
3.8
Opslag massief hout
35
3.8.1
Inleiding
35
3.8.2
Opslag van hout
35
4. Structuur en kenmerken van hout
39
4.1
Kernhout en spint
39
4.2
Groeiringen
40
4.3
Mergvlekken
41
4.4
Harsgangen en gomgangen
42
4.5
Houtdraad
43
4.6
Nerf
44
4.7
Kleur
44
4.8
Tekening
45
4.9
Geur en smaak
46
4.10 Volumieke massa 5. Beoordelingskenmerken van hout
47 49
5.1
Reactiehout
49
5.2
Kwasten en kwastaandeel
50
5.3
Draadverloop
55
5.4
Hart
56
5.5
Scheuren
58
5.6
Drukbreuk
60
5.7
Verkleuring
61
5.8
Natuurlijke duurzaamheid
62
5.9
Natuurlijke duurzaamheidsklassen
62
5.9.1
64
Aantasting door schimmels
5.10 Aantasting door insecten
68
5.10.1 Ontwikkeling
68
5.10.2 Drooghoutboorders
69
5.10.3 Nathoutboorders
69
5.10.4 Tekenen van aantasting
70
5.11 Vervorming
72
5.12 Wan
75
5.13 Mechanische eigenschappen
75
5.13.1 Buigsterkte
77
4 ______________________________________________________________________________________
77
5.13.3 De schuifsterkte
77
5.13.4 Hardheid
80
5.14 Hout en vocht
6.
7.
80
5.14.1 Het vochtgehalte van hout
80
5.14.2 Houtvochtgehalte en vezelverzadigingspunt
82
5.14.3 Hygroscopiciteit en evenwichtsvochtgehalte
83
5.14.4 Kernvochtgehalte en randvochtgehalte
85
5.14.5 Krimpen en zwellen
85
Hout keuren
89
6.1
Toepassing
90
6.2
KVH
90
6.3
Sterktesortering
91
6.4
Keuren, maten en meten
91
6.4.1
Steekproeven
92
6.4.2
Maten en meten
93
6.4.3
Maatstelsels
94
6.4.4
Houtmaten
95
6.4.5
Maatwinst en maatverlies
96
6.4.6
Meten
97
Bepalingsmethoden
99
7.1
Inleiding
99
7.2
Bepalen van de afmetingen
99
7.2.1 7.2.2 7.3
Bepalen van de omtrek van rondhout
Bepalen van het vochtgehalte 7.3.1
7.4
Bepalen van lengte, breedte en dikte van gezaagd/geschaafd hout
99 101 101
Bepaling van het vochtgehalte volgens de methode van wegen en drogen
102
7.3.2
Proefstukken
102
7.3.3
Bepalen van vochtgehalte met behulp van een elektrische houtvochtmeter 103
Bepaling van de onvolkomenheden
112
7.4.1
112
Bepaling van het draadverloop
______________________________________________________________________________________ 5
Inhoud
5.13.2 Druk- en treksterkte
Inhoud
8.
7.4.2
Bepaling van de groeiringbreedte
114
7.4.3
Bepaling van de afmetingen van kwasten en het kwastaandeel
114
7.4.4
Bepalen van afmeting van scheuren
115
7.4.5
Bepalen van aanwezigheid van zachte rot
116
7.4.6
Bepaling van spint
116
7.4.7
Bepaling van de vervorming
117
7.4.8
Bepalen van vormafwijkingen bij rondhout
118
7.4.9
Bepalen van de wan
118
Sorteerregels
121
8.1
Sorteerregels voor Europees naaldhout
122
8.1.1
Scandinavië
122
8.1.2
NEN 5466 visueel niet op sterkte gesorteerd naaldhout
122
8.1.3
NEN 5499 visueel op sterkte gesorteerd naaldhout
126
8.1.4
Midden-Europa
129
8.1.5
Loofhout
129
8.1.6
Europese voorschriften voor niet op sterkte gesorteerd hout
130
Europese voorschriften voor op sterkte gesorteerd hout
132
8.1.7 8.2
133
8.2.1
Naaldhout
133
8.2.2
Loofhout
136
8.3
Sorteerregels voor Midden- en Zuid-Amerika
136
8.4
Sorteerregels voor Azië: Maleisië en Indonesië
136
8.4.1
Scantlings
139
8.4.2
Strips en planks
140
8.4.3
PHND en SHND
142
8.4.4
Afmetingen
142
8.5 9.
Sorteerregels voor Noord-Amerika en Canada
Sorteerregels voor Afrika
145
Het drogen van hout
147
9.1
Drogen in de buitenlucht
147
9.2
Klimatisering
149
9.3
Condensatiedrogen
150
9.4
Drogen met geforceerde luchtcirculatie
150
6 ______________________________________________________________________________________
9.6 10.
Droogfouten
151
9.5.1 Kop- en oppervlaktescheuren
151
9.5.2 Collaps
151
9.5.3 Inwendige scheuren
152
9.5.4 Korstverharding
153
9.5.5 Vervormingen
153
Huidige situatie en nieuwe technieken
153
Duurzaam bosbeheer en certificering
155
10.1 Definities
155
10.1.1 Duurzaam bosbeheer wereldwijd 10.2 CITES 10.2.1 Algemeen 11.
155 162 162
Normalisatie
165
11.1 KVH
165
11.2 Eurocode
166
11.3 Kwaliteit
167
11.4 Certificering en certificerende instellingen
167
11.4.1 KOMO®-attest
168
11.4.2 KOMO®-productcertificaat en KOMO®-attest-metproductcertificaat
168
11.4.3 KOMO®-kwaliteitssysteemcertificaat
168
11.4.4 KOMO®-procescertificaat
169
11.5 CE-markering
169
11.5.1 CE-markering plaatmateriaal
170
11.5.2 CE-markering constructiehout
171
11.6 Stichting Raad voor Accreditatie
171
11.7 SKH
172
11.8 SGT
173
11.9 Stichting STABU
173
11.10 KVT
174
______________________________________________________________________________________ 7
Inhoud
9.5
Inhoud
12.
13.
Houtverduurzaming en houtmodificatie
177
12.1 Houtverduurzaming: middelen, methoden en toepassingen
178
12.2 Houtmodificatie
182
12.2.1 Accoya速 (acetyleren)
183
12.2.2 Plato速Hout
184
12.2.3 Stellac
186
12.2.4 ModiWood
187
12.2.5 Finnforest ThermoWood (FFT-hout)
188
12.2.6 Overige thermisch gemodificeerde producten
189
Overige eigenschappen
191
13.1 Brandgedrag
191
13.2 Warmtegeleiding
191
13.3 Verbrandingswaarde
192
13.4 Chemische eigenschappen
192
14. Fineer
193
14.1 Inleiding
193
14.2 Snijden
193
14.3 Zagen
195
14.4 Schillen
196
14.4.1 Voorbewerking
196
14.4.2 Het schilproces
196
14.4.3 Transport vanaf de schilmachine
197
14.4.4 Onvolkomenheden
197
14.4.5 Knippen en voegen
198
14.4.6 Drogen
199
14.4.7 Excentrisch schillen
199
14.5 Handel
200
14.6 Houtsoorten voor fineerproductie
201
14.7 Maatvoering
204
14.8 Kwaliteiten
204
14.9 Verwerkbaarheid
206
14.9.1 Knippen van fineer
207
14.9.2 Het werken met de knipmachine
207
14.10 Bevestigingsmethoden
207
8 ______________________________________________________________________________________
Triplex en aanverwanteplaatmaterialen
211
15.1 Algemeen
211
15.1.1 Inleiding
211
15.1.2 Indeling
211
15.1.3 Toepassingsgebieden
212
15.1.4 Klimaatcondities
214
15.1.5 Lijmverbindingen
214
15.1.6 Afwerklagen
216
15.2 Massieve houtplaten
219
15.2.1 Eenlaagse massieve platen
219
15.2.2 Meerlaagse massieve platen
221
15.2.3 Normen
222
15.3 Triplex/multiplex
222
15.3.1 Inleiding
222
15.3.2 Normen
227
15.3.3 Bevestigingsmethoden
231
15.4 OkoumĂŠtriplex
232
15.4.1 Lijmverbindingen
233
15.4.2 Standaardafmetingen
234
15.4.3 Kwaliteiten
234
15.4.4 Afwerking
235
15.4.5 Toepassingsmogelijkheden
236
15.4.6 Eigenschappen
236
15.5 Merantitriplex
238
15.5.1 Lijmverbindingen
239
15.5.2 Standaardafmetingen
239
15.5.3 Kwaliteiten
240
15.5.4 Afwerking
240
15.5.5 Toepassingsmogelijkheden
241
15.5.6 Eigenschappen
242
15.6 Mahonietriplex
244
15.6.1 Lijmverbindingen
245
15.6.2 Standaardafmetingen
245
15.6.3 Kwaliteiten
245
15.6.4 Afwerking
246
______________________________________________________________________________________ 9
Inhoud
15.
Inhoud
15.6.5 Toepassingsmogelijkheden
246
15.6.6 Eigenschappen
247
15.7 Berkentriplex 15.7.1 Lijmverbindingen
248
15.7.2 Standaardafmetingen
249
15.7.3 Kwaliteiten
249
15.7.4 Afwerking
250
15.7.5 Toepassingsmogelijkheden
251
15.7.6 Eigenschappen
252
15.8 Vurentriplex
255
15.8.1 Lijmverbindingen
256
15.8.2 Standaardafmetingen
256
15.8.3 Kwaliteiten
257
15.8.4 Afwerking
258
15.8.5 Toepassingsmogelijkheden
259
15.8.6 Eigenschappen
259
15.9 Southern yellow pine, elliotti pine en douglas fir triplex
261
15.9.1 Lijmverbindingen
262
15.9.2 Standaardafmetingen
262
15.9.3 Kwaliteiten
263
15.9.4 Afwerking
266
15.9.5 Toepassingsmogelijkheden
266
15.9.6 Eigenschappen
267
15.10 Opslag plaatmateriaal
267
15.10.1 Tips
16.
247
270
Vezelplaten
273
16.1 Inleiding
273
16.1.1 Indeling
274
16.1.2 Normen
276
16.1.3 Bevestigingsmethoden
276
16.2 Hardboard en mediumboard
278
16.2.1 Lijmverbindingen
279
16.2.2 Standaardafmetingen
279
16.2.3 Kwaliteiten
280
10 _____________________________________________________________________________________
282
16.2.5 Toepassingsmogelijkheden
282
16.2.6 Eigenschappen
283
16.3 Zachtboard 16.3.1 Lijmverbindingen
285
16.3.2 Standaardafmetingen
285
16.3.3 Kwaliteiten
285
16.3.4 Afwerking
286
16.3.5 Toepassingsmogelijkheden
286
16.3.6 Eigenschappen
286
16.4 MDF
17.
284
287
16.4.1 Lijmverbindingen
287
16.4.2 Standaardafmetingen
288
16.4.3 Kwaliteiten
288
16.4.4 Afwerking
290
16.4.5 Toepassingsmogelijkheden
291
16.4.6 Eigenschappen
293
Spaanplaat
297
17.1 Inleiding
297
17.1.1 Vervaardiging van spanen
297
17.1.2 Vormstation
298
17.1.3 Persen
299
17.1.4 Vochtgehalte
299
17.2 Indeling
300
17.2.1 Soorten spaanplaat
300
17.2.2 Indeling volgens de Europese normen
301
17.3 Normen
301
17.4 Bevestigingsmethoden
302
17.5 Lijmen
303
17.5.1 Toeslag en hulpstoffen
303
17.5.2 Paraffine- of wasemulsie
303
17.5.3 Brandvertragende middelen
303
17.6 Standaardafmetingen
303
17.7 Kwaliteiten
305
17.8 Afwerking
306
_____________________________________________________________________________________ 11
Inhoud
16.2.4 Afwerking
Inhoud
18.
19.
20.
17.9 Toepassingsmogelijkheden
306
17.10 Eigenschappen
307
Oriented Strand Board (OSB)
313
18.1 Inleiding
313
18.2 Indeling
314
18.3 Normen
315
18.4 Bevestigingsmethoden
315
18.5 Lijmverbindingen
316
18.6 Standaardafmetingen
316
18.7 Kwaliteiten
318
18.8 Afwerking
319
18.9 Toepassingsmogelijkheden
320
18.10 Eigenschappen
322
Meubelplaat
327
19.1 Inleiding
327
19.2 Indeling
327
19.3 Normen
329
19.4 Bevestigingsmethoden
330
19.5 Lijmverbindingen
330
19.6 Standaardafmetingen
330
19.7 Kwaliteiten
331
19.8 Afwerking
331
19.9 Toepassingsmogelijkheden
331
19.10 Eigenschappen
332
Bijzondere houtachtige plaatmaterialen
333
20.1 Inleiding
333
20.1.1 Indeling
333
20.1.2 Normen
333
20.1.3 Bevestigingsmethoden
334
20.1.4 Toepassingen
334
20.2 Lignostone速
334
20.2.1 Afwerking
335
20.2.2 Toepassingsmogelijkheden
335
12 _____________________________________________________________________________________
20.3.1 Lijmverbindingen
336
20.3.2 Standaardafmetingen
337
20.3.3 Kwaliteiten
337
20.3.4 Afwerking
337
20.3.5 Toepassingsmogelijkheden
337
20.3.6 Eigenschappen
338
20.4 Rockpanel
21.
335
339
20.4.1 Lijmverbindingen
339
20.4.2 Standaardafmetingen
339
20.4.3 Kwaliteiten en afwerkingen
340
20.4.4 Toepassingsmogelijkheden
341
20.4.5 Eigenschappen
341
Minerale platen
343
21.1 Inleiding
343
21.1.1 Indeling
343
21.1.2 Normen
344
21.1.3 Bevestigingsmethoden
344
21.2 Gipskartonplaten
347
21.2.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
348
21.2.2 Standaardafmetingen
348
21.2.3 Kwaliteiten
349
21.2.4 Afwerking
350
21.2.5 Toepassingsmogelijkheden
351
21.2.6 Eigenschappen
352
21.3 Gipsvezelplaten
356
21.3.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
356
21.3.2 Standaardafmetingen
357
21.3.3 Kwaliteiten
357
21.3.4 Afwerking
358
21.3.5 Toepassingsmogelijkheden
359
21.3.6 Eigenschappen
359
21.4 Cementgebonden spaanplaat
362
21.4.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
362
_____________________________________________________________________________________ 13
Inhoud
20.3 Tech-Wood速
Inhoud
21.4.2 Standaardafmetingen
362
21.4.3 Kwaliteiten
363
21.4.4 Afwerking
363
21.4.5 Toepassingsmogelijkheden
363
21.4.6 Eigenschappen
364
21.5 Houtwolcementplaat
22.
365
21.5.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
365
21.5.2 Standaardafmetingen
365
21.5.3 Kwaliteiten
365
21.5.4 Afwerking
366
21.5.5 Toepassingsmogelijkheden
366
21.5.6 Eigenschappen
367
HPL/Volkern
371
22.1 Inleiding
371
22.1.1 Indeling
371
22.1.2 Normen
371
22.1.3 Bevestigingsmethoden
372
22.1.4 Verwerking
373
22.2 HPL
373
22.2.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
374
22.2.2 Standaardafmetingen
374
22.2.3 Kwaliteiten
375
22.2.4 Afwerking
376
22.2.5 Toepassingsmogelijkheden
376
22.2.6 Eigenschappen
377
22.3 Volkern
378
22.3.1 Lijmverbindingen en toeslagstoffen
378
22.3.2 Standaardafmetingen
379
22.3.3 Kwaliteiten
379
22.3.4 Afwerking
380
22.3.5 Toepassingsmogelijkheden
380
22.3.6 Eigenschappen
382
14 _____________________________________________________________________________________