Bibllia by Edycja Świętego Pawła

BIBLIA STARY i NOWY TESTAMENT Najnowszy przekład z języków oryginalnych

BIBLIA STARY I NOWY TESTAMENT NAJNOWSZY PRZEKŁAD Z JĘZYKÓW ORYGINALNYCH Opracował Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła

Bóg przemówił, objawił samego siebie ewangelizacja opiera się na słowie Bożym – przez słuchanie go, rozważanie, przeC ała żywanie, celebrowanie i świadczenie o nim. Pismo Święte jest źródłem ewangelizacji. Dlatego trzeba stale formować się do słuchania Słowa. Kościół nie ewangelizuje, jeśli nie pozwala się nieustannie ewangelizować. Jest rzeczą nieodzowną, aby słowo Boże „stawało się coraz bardziej sercem wszelkiej działalności kościelnej”. Słowo Boże, słuchane i celebrowane, zwłaszcza w Eucharystii, karmi i umacnia wewnętrznie chrześcijan oraz czyni ich zdolnymi do prawdziwego świadectwa ewangelicznego

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 2-3

Bóg przemówił, objawił samego siebie

w życiu codziennym. Przezwyciężyliśmy już dawne przeciwstawienie Słowa i sakramentu. Słowo proklamowane, żywe i skuteczne przygotowuje przyjęcie sakramentu i w sakramencie Słowo to osiąga swą maksymalną skuteczność. Studium Pisma Świętego powinno być dostępne dla wszystkich wierzących. Istotne jest, aby objawione Słowo radykalnie ubogacało katechezę i wszystkie wysiłki podejmowane w celu przekazania wiary. Ewangelizacja wymaga zażyłości ze Słowem Bożym, a to wymaga, żeby diecezje, parafie i wszystkie wspólnoty katolickie proponowały poważne i wytrwałe studiowanie Biblii, jak również promowały jej modlitewne czytanie osobiste i wspólnotowe. Nie szukamy, błądząc w ciemności, ani nie powinniśmy oczekiwać, aby Bóg skierował do nas słowo, ponieważ rzeczywiście „Bóg przemówił, już nie jest wielkim nieznanym, lecz objawił się”. Przyjmijmy wzniosły skarb objawionego Słowa (Evangelii gaudium, 174-175).

16.07.2015 15:10

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 2-3

Bóg przemówił, objawił samego siebie

16.07.2015 15:10

BIBLIA

KSIĘGĄ ŻYCIA

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 6-7

16.07.2015 15:10

BIBLIA

KSIĘGĄ ŻYCIA

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 6-7

16.07.2015 15:10

BIBLIA

STUDNIA, PRZY KTÓREJ MOŻNA ZATRZYMAĆ SIĘ I UGASIĆ PRAGNIENIE

CENNA PERŁA OCZEKUJĄCA NA KUPCÓW

księgi nie potrzebują żadnej prezenŚ więte tacji. Pismo Święte od zawsze przedstawia

się i broni samo. Jego Autor potrafił użyć odpowiednich słów, by być zrozumianym przez wszystkich. To człowiek czasami nie wie, jakimi sformułowaniami się posłużyć,

aby stwierdzić, że zrozumiał, czego Bóg od niego oczekuje, dokąd go prowadzi, jaką drogę wyznacza ludowi, który podąża w ciemności, lecz jeśli tylko zechce podnieść głowę, może ujrzeć wielkie światło (por. Iz 9,1). Również dziś, ilekroć takie słuchanie staje się faktem, serce rośnie, a radość nie ma końca. Chociaż Urząd Nauczycielski Kościoła stara się odczytać wymagania słowa Bożego, chociaż uczeni usiłują jak najwierniej wyjaśnić jego sens, chociaż wspólnoty chrześcijańskie formują się w szkole Słowa, chociaż rodziny czują, że towarzyszy im jego światło, to jednak nikt nie zdoła wyczerpać w pełni jego sensu, jego tryskającej świeżości, przyjemności karmienia się nim… To źródło za każdym razem będzie ofiarować niegasnące pragnienie powrotu do niego.

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 8-9

Bardzo wymowne jest to, że kiedy w Ewangelii według św. Jana kobieta z Samarii podczas rozmowy z Jezusem prosi Go: „Panie, daj mi takiej wody, abym już więcej nie odczuwała pragnienia i nie musiała przychodzić tutaj i czerpać”, On nie odpowiada jej bezpośrednio i nie mówi: „Nie wracaj więcej”. Jeśli trzymać się metafory, to kobieta powinna wrócić, ale do nowej studni, do samego Jezusa, źródła nowej wody, z którego będzie mogła niestrudzenie czerpać, dzięki któremu będzie pić i gasić pragnienie wewnętrzne i zewnętrzne. Mieć łaskę bycia przed Bogiem, który mówi w 73 księgach Pisma Świętego, w Starym i Nowym Testamencie, znaczy nie zapominać drogi dojścia do tej studni. A kiedy już się tam dojdzie, nie należy się spieszyć. Wtedy nie ma innych, ważniejszych rzeczy do zrobienia (por. Łk 14,16-20). Przeciwnie, trzeba się zatrzymać przy studni, posłuchać tego Słowa, które gasi pragnienie, dać sobie czas na refleksję, modlitwę nad tym Słowem, które karmi, pozwolić, aby spotkanie z żywym Bogiem i nas przywróciło do życia. Biblia, którą trzymasz w rękach, jest niezwykle praktyczna. Zachęca, aby śmiało korzystać z niej na co dzień. Można ją bez końca wertować, podkreślać to, co jest ważne, wracać do istotnych wersetów. Powinna zawsze być pod ręką, zarówno w domu, jak i poza nim: w torebce, w walizce, w plecaku, w samochodzie… Jest ona źródłem, które gasi pragnienie i pozwala każdemu stawać się wodą żywą (por. J 4,14).

Znaczenie terminu Słowo Biblia pochodzi z języka greckiego (βιβλίον, biblion – ‘zwój papirusu’, ‘księga’, βιβλία, biblia – ‘księgi’). Nazwę Biblos nosił także port fenicki w Gebal (40 km na północ od Bejrutu), ośrodek handlu papirusem, rośliną, której łodygi wykorzystywano do pisania. Tę cząstkę zawierają też takie słowa, jak: biblioteka (miejsce, gdzie przechowuje się książki), bibliografia (wykaz książek), bibliofil (miłośnik książek). Starożytni autorzy chrześcijańscy zaczęli nazywać Biblią zbiór Świętych Pism. Najstarszym potwierdzającym to dokumentem jest list napisany przez jednego z pierwszych ojców Kościoła, Klemensa Aleksandryjskiego, około 150 r. po Chr. Następnie nazwa ta stała się tytułem zbioru i synonimem Pisma Świętego, Świętej Księgi. Można sobie wyobrazić, że „otworzyć Biblię” znaczy w gruncie rzeczy rozwinąć zwój, choć dziś nie zapisuje się już tekstów na papirusowych zwojach. Ta księga zawiera: ● historię Boga, który staje po stronie człowieka i proponuje mu drogę wolności i prawdy; ● historię człowieka z jego upadkami i wyborami dobra, z jego wyniosłością wyrażającą się w chęci działania samemu i jego skruchą znajdującą wyraz w pragnieniu powrotu do Boga, który jest „dobry dla wszystkich, okazuje miłosierdzie wszystkim swoim dzieciom” (por. Ps 145, 9);

● wszystkie słowa, które Bóg chciał przekazać i złożyć w ludzkim łonie, aż do ostatniego, definitywnego Słowa, które za sprawą uległego słuchania Maryi (por. Łk 1, 38) i prawego posłuszeństwa Józefa (por. Mt 1, 24) stało się Ciałem i rozbiło swój namiot pośród nas (por. J 1, 14). Czas opisany w Biblii staje się czasem zbawienia, ponieważ zawsze, w każdym momencie, jest czasem sprzyjającym, aby owocnie przyjąć łaski i dary, jakich Bóg

16.07.2015 15:10

BIBLIA

STUDNIA, PRZY KTÓREJ MOŻNA ZATRZYMAĆ SIĘ I UGASIĆ PRAGNIENIE

CENNA PERŁA OCZEKUJĄCA NA KUPCÓW

księgi nie potrzebują żadnej prezenŚ więte tacji. Pismo Święte od zawsze przedstawia

się i broni samo. Jego Autor potrafił użyć odpowiednich słów, by być zrozumianym przez wszystkich. To człowiek czasami nie wie, jakimi sformułowaniami się posłużyć,

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 8-9

16.07.2015 15:10

Biblia księgą życia

nam udziela (por. 2 Kor 6, 2). Jest to czas życia dany do dyspozycji każdemu, aby to, co otrzymaliśmy, było przekazywane innym, rozdawane i by przynosiło owoc (por. Mt 25,14-30) oraz abyśmy przyjmując jego autentyczną wartość, szukali Boga ze wszystkich sił, nawet za cenę wyrzeczeń. Na tym polega bezcenna wartość Biblii: jest słowem Boga, które nieustannie rodzi życie; jest Słowem, które pociesza i otwiera drzwi na nadzieję; jest Słowem towarzyszącym, osuszającym łzy i pozwalającym zobaczyć w wierze nowe drogi i nowe możliwości, które rozświetlą nasze dni radością i mobilizują do działania; jest Słowem, które znaczy więcej niż wszystko i wszyscy, które każe się szukać i domaga się nowych kupców Królestwa (por. Łk 12, 32-33), wyróżniających się odwagą i konsekwencją, których serce jest zawsze tam, gdzie znaleźli swój skarb. Tekst, który przemienia każdego Siedemdziesiąt trzy zwoje Biblii od wieków inspirowały dzieła malarzy, pisarzy,

rzeźbiarzy, muzyków, wierzących i niewierzących. W zależności od czasów wybrani lub wszyscy mogli zbliżyć się do tekstu biblijnego, by go poznać. Dzisiaj każdy może go studiować, czytać i korzystać z jego treści, metafor, przypowieści. Tak jak malowano Owidiusza i jego Metamorfozy na sufitach willi w wielu krajach Europy, tak można było rzeźbić, malować i komponować postaci i historie biblijne. Istnieje wszak jedna zasadnicza różnica między wykorzystaniem Biblii jako tekstu stanowiącego natchnienie, a użyciem jej jako tekstu natchnionego. Każdy może czytać Biblię i dobrze, jeśli tak czyni. Każdy, kto chce, może opowiadać o Dawidzie, namalować przejście przez Morze Czerwone, napisać scenariusz o powrocie z Babilonii, wyrzeźbić Mojżesza, skomponować muzykę do dziejów króla Nabuchodonozora, znaleźć znaczenia semantyczne wszystkich hellenistycznych określeń w Prologu Ewangelii według św. Jana. Ale tylko ten, kto wierzy, rozważa teksty biblijne, słucha ich i wprowadza je w życie jako słowo Boże.

Tylko ten pozwala, by zadawały mu one pytania, wzywały go i nawracały. Biblia, jeśli się ją czyta w wierze Kościoła, nikogo nie pozostawia nieprzemienionym. Za każdym razem otwiera na nowo drogę Wyjścia przez pustynię, miejsce Bożej obecności, gdzie człowiek staje wobec Słowa, które zbawia i przewodzi. Biblia przekazuje orędzia prorockie, pełne nadziei i wezwań do nawrócenia, stwarza na nowo warunki do przyjęcia zbawienia i powierza oświecone słowa Mistrza, aby nadal nadawały one życiu światło i smak. Jeśli Biblia jest słowem Bożym, znaczy to, że jej słuchanie na modlitwie i medytacji nieustannie wzywa nasze życie do pełnej komunii z Bogiem przez pośrednictwo Jego Syna. Ilekroć Bóg do nas mówi, bada nasze życie i pyta nas – z miłością, ale konkretnie – jak bardzo pozwalamy się kochać Temu, który wyczekuje każdego naszego kroku na drodze prowadzącej z powrotem do domu. Jedno dłuto do 73 rzeźb Biblia nie jest księgą w ścisłym znaczeniu, lecz stanowi raczej zbiór ksiąg napisanych w różnych gatunkach literackich i w różnym stylu. Jednym wspólnym autorem jest Duch Boży, który zaangażował autorów w każdej epoce, aby byli ulegli Jego głosowi i rzeźbili w słowie stosownie do Bożych natchnień. Biblia hebrajska zawiera 39 ksiąg, napisanych przed Chrystusem. Tradycyjnie dzieli się na trzy duże sekcje: 1. Tora, czyli Prawo, obejmuje pierwsze pięć ksiąg: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb, Powtórzonego Prawa; 2. Prorocy, zwani wcześniejszymi, odpowiadający księgom: Jozuego, Sędziów, 1-2 Samuela i 1-2 Królewskiej; Prorocy, zwani późniejszymi: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i dwunastu proroków mniejszych, od Ozeasza do Malachiasza; 3. Pisma, czyli księgi: Psalmów, Przysłów, Hioba, Pieśń nad pieśniami, Rut, La-

439A_Pismo Swiete_wkladka kolorowa_wstep.indd 10-11

Cenna perła oczekująca na kupców

mentacji, Koheleta, Estery, Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza, 1-2 Kronik. Biblia chrześcijańska przejmuje Biblię hebrajską, dołączając kilka ksiąg starożytnych, napisanych przed Chrystusem (Stary Testament) i uzupełniając historię zbawienia o pisma zredagowane w I wieku po Chr. (Nowy Testament). Kościół katolicki uznaje łącznie 73 księgi. Pierwsza część Biblii chrześcijańskiej, Stary Testament, obejmuje 46 ksiąg, tradycyjnie podzielonych na cztery duże sekcje: 1. Pięcioksiąg (czyli pięć zwojów) odpowiadający Torze z Biblii hebrajskiej, pierwsze pięć ksiąg; 2. Księgi historyczne, odpowiadające Prorokom wcześniejszym Biblii hebrajskiej,

16.07.2015 15:10

Skróty biblijne ST Ab Ag Am Ba Dn Est Ez Ezd Ha Hi Iz Jdt Jl Jon Joz Jr Koh Kpł 1Krl 2Krl 1Krn 2Krn Lb

Księga Abdiasza Księga Aggeusza Księga Amosa Księga Barucha Księga Daniela Księga Estery Księga Ezechiela Księga Ezdrasza Księga Habakuka Księga Hioba Księga Izajasza Księga Judyty Księga Joela Księga Jonasza Księga Jozuego Księga Jeremiasza Księga Koheleta Księga Kapłańska Pierwsza Księga Królewska Druga Księga Królewska Pierwsza Księga Kronik Druga Księga Kronik Księga Liczb

NT Ap Dz Ef Flm Flp Ga Hbr J 1J 2J 3J Jk Jud Kol

Stary Testament Lm 1Mch 2Mch Mdr Mi Ml Na Ne Oz Pnp Prz Ps Pwt Rdz Rt Sdz 1Sm 2Sm So Syr Tb Wj Za

Księga Lamentacji Pierwsza Księga Machabejska Druga Księga Machabejska Księga Mądrości Księga Micheasza Księga Malachiasza Księga Nahuma Księga Nehemiasza Księga Ozeasza Pieśń nad pieśniami Księga Przysłów Księga Psalmów Księga Powtórzonego Prawa Księga Rodzaju Księga Rut Księga Sędziów Pierwsza Księga Samuela Druga Księga Samuela Księga Sofoniasza Mądrość Syracydesa Księga Tobiasza Księga Wyjścia Księga Zachariasza

Nowy Testament

Apokalipsa św. Jana Dzieje Apostolskie List do Efezjan List do Filemona List do Filipian List do Galatów List do Hebrajczyków Ewangelia według św. Jana Pierwszy List św. Jana Drugi List św. Jana Trzeci List św. Jana List św. Jakuba List św. Judy List do Kolosan

1Kor 2Kor Łk Mk Mt 1P 2P Rz 1Tes 2Tes 1Tm 2Tm Tt

Pierwszy List do Koryntian Drugi List do Koryntian Ewangelia według św. Łukasza Ewangelia według św. Marka Ewangelia według św. Mateusza Pierwszy List św. Piotra Drugi List św. Piotra List do Rzymian Pierwszy List do Tesaloniczan Drugi List do Tesaloniczan Pierwszy List do Tymoteusza Drugi List do Tymoteusza List do Tytusa

Pozostałe skróty i oznaczenia aram. aramejski dosł. dosłownie gr. grecki hebr. hebrajski KKK Katechizm Kościoła Katolickiego LXX Septuaginta, grecki przekład ST łac. łaciński n werset następujący po podanym (np. Mt 1,1n – oznacza odesłanie do Ewangelii według św. Mateusza, rozdziału 1, wersetów 1 i 2) nn następne wersety (np. Mt 1,1nn – oznacza odesłanie do Ewangelii według św. Mateusza, rozdziału 1, wersetów 1 i następnych, bez podania zakresu)

por. w./ww. zob.

[17]

porównaj werset/wersety (przed cyfrą lub liczbą arabską, np. w. 18; ww. 18-20) zobacz w nawias kwadratowy ujęto numery wersetów, które nie zachowały się w najważniejszych starożytnych rękopisach. znak odsyła do miejsca w Piśmie Świętym, gdzie dane zagadnienie zostało już wyjaśnione lub szerzej omówione. Może to być odsyłacz do przypisu na końcu księgi (np. Mt 1,1-17+).

Kursywa w tekście biblijnym wskazuje na cytaty z innych ksiąg Pisma Świętego.

Stary Testament

Imię własne Boga Izraela – JHWH tłumaczymy jako ‘Pan’ lub ‘Bóg’, zgodnie z tradycją ukształtowaną już na kilka wieków przed Chrystusem, według której podczas lektury tekstu hebrajskiego nie wymawiano imienia Bożego. Świadectwem tej starożytnej tradycji jest greckie tłumaczenie Starego Testamentu (Septuaginta) i Nowy Testament, gdzie imię to zostało zastąpione terminem „Kyrios” (Pan). Dla informacji czytelnika stosujemy pisownię wielkimi literami Pan (np. Wj 3,2.4; Ps 1,2.6; Iz 1,4) i Bóg (np. Ps 69,7; Iz 1,24; Jr 2,19) w miejscach, gdzie wyrazy te zastępują imię JHWH.

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 34-35

16.07.2015 15:31

por. w./ww. zob.

[17]

Kursywa w tekście biblijnym wskazuje na cytaty z innych ksiąg Pisma Świętego.

Stary Testament

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 34-35

16.07.2015 15:31

Wprowadzenie do Starego Testamentu

Nazwa „Stary Testament” i jego podział

azwą „Stary Testament” określa się Biblię żydowską, czyli zbiór ksiąg, które powstały w wierze i tradycji Izraela. Chrześcijanie przejęli go w wersji, jakiej używano w czasach Jezusa i apostołów w greckojęzycznej diasporze, czyli żydowskich wspólnotach poza Palestyną. Zbiór ten zwany jest Septuagintą (LXX) i to właśnie z niego pochodzi znakomita większość biblijnych cytatów w NT. Zawiera on 46 ksiąg, a więc więcej niż Biblia hebrajska, z której korzystali Żydzi w Palestynie. Proces tworzenia się ST zakończył się ostatecznie w czasach Jezusa i apostołów. Dopiero po zniszczeniu świątyni jerozolimskiej w 70 r. po Chr. i ostatecznym upadku żydowskiej autonomii w Judei, Żydzi zdefiniowali zakres swojego zbioru ksiąg świętych, ograniczając go do ksiąg używanych w Palestynie, które spisane były w języku hebrajskim i częściowo aramejskim. Dlatego współczesna Biblia Żydów ma tylko 39 ksiąg i nie obejmuje ksiąg: Tobiasza, Ju‑ dyty, Barucha, Mądrości i Mądrości Syracydesa oraz Pierwszej i Drugiej Księgi Macha‑ bejskiej. Księgi te zwykło się nazywać deuterokanonicznymi lub wtórnokanonicznymi. W czasach Reformacji protestanci przyjęli tę tradycję żydowską, natomiast katolicy i prawosławni (z małymi różnicami) pozostali przy kanonie przyjętym już w IV w., a więc przy zbiorze ksiąg używanym przez greckojęzycznych Żydów w czasach tworzenia się NT. Żydzi wyróżniają w Biblii trzy części: Pięcioksiąg (Tora), Prorocy (Newiim), Pisma (Ketuwim). Pierwsza część, którą często określa się jako „Prawo” albo „Pouczenie”, jest dla Żydów podstawowa. Zawarto w niej świadectwo o wydarzeniach, które utworzyły naród izraelski. Dwie następne części, z których większą rangę przyznaje się Prorokom, traktowane są jako komentarz do Pięcioksięgu. Za księgi prorockie Żydzi uznają przy tym nie tylko księgi zawierające wypowiedzi proroków, ale także księgi: Jozuego, Sę‑ dziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela oraz Pierwszą i Drugą Księgę Królewską, które opowiadają o historii Izraelitów w czasach, gdy Bóg przemawiał do nich przez proroków. Każda z trzech części ST zawiera opisy wydarzeń, a także pouczenia, które je wyjaśniają i uzupełniają. W Pięcioksięgu dominującą formą pouczenia jest prawo. Wskazuje ono na to, że dla zachowania otrzymanego od Boga daru wolności, człowiek musi przyjąć postawę posłuszeństwa wobec Jego woli. Księgi proroków zawierają pouczenia w postaci proroctw, które tłumaczą znaczenie postaw przyjmowanych przez wierzących wobec Bożego prawa. W Pismach pouczenia wyrażono w formie słów mądrości, które wyjaśniają naturę i sens świata oraz znaczenie ludzkich czynów. Tradycyjny chrześcijański podział ST różni się od żydowskiego i wyróżnia cztery części: Pięcioksiąg, księgi historyczne, księgi mądrościowe i księgi prorockie. Biblia została podzielona ze względu na czas, którego dotyczy: do przeszłości odnosi się Pię‑ cioksiąg i księgi historyczne, do teraźniejszości – księgi mądrościowe, do przyszłości – księgi prorockie. Treść ST jest więc odczytywana przede wszystkim jako przygotowanie do czasów mesjańskich opisanych w NT. Ten układ ksiąg Pisma Świętego zastosowany został także w tym wydaniu.

Proces powstawania

Księgi ST powstawały w ciągu wielu stuleci, formując się stopniowo w zbiór ksiąg przekazujących doświadczenie wiary Izraelitów. Wydarzeniem, które stanowiło jej fundament,

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 36-37

16.07.2015 15:31

Wprowadzenie do Starego Testamentu

Nazwa „Stary Testament” i jego podział

Proces powstawania

Księgi ST powstawały w ciągu wielu stuleci, formując się stopniowo w zbiór ksiąg przekazujących doświadczenie wiary Izraelitów. Wydarzeniem, które stanowiło jej fundament,

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 36-37

16.07.2015 15:31

Stary Testament było wyzwolenie z niewoli Egiptu. Ten fakt został też utrwalony w najstarszych tekstach biblijnych. Pierwszym z nich jest zachowana w bardzo archaicznym języku hebrajskim pieśń Miriam i Mojżesza (Wj 15,1-21). Wychwala ona zwycięstwo Boga nad wrogami Jego ludu. Do najstarszych tekstów należy również pieśń Debory (Sdz 5), upamiętniająca zwycięstwo odniesione nad kananejskim wodzem Siserą. Charakterystyczne, że są to teksty poetyckie. Wydaje się, że dawna tradycja chętnie posługiwała się poezją, gdyż łatwiej można było ją zapamiętać niż przekaz prozatorski. Szczególną rolę w przekazywaniu i utrwalaniu wiary Izraela odgrywały uroczystości odprawiane w izraelskich sanktuariach. Izraelici, podobnie jak inne okoliczne narody, celebrowali święta związane z rytmem rolniczym i pasterskim, ale połączyli je z wydarzeniami historycznymi. Obchód Paschy (pierwotnie święto pasterskie) został połączony z wydarzeniem cudownego uwolnienia z niewoli Egiptu. Święto Tygodni (Pięćdziesiątnica), będące najpierw świętem żniw, zostało powiązane z faktem otrzymania Prawa na Synaju. W sanktuariach kultywowano najpierw ustne tradycje, a potem przechowywano tam najstarsze zapisy tekstów związanych z celebrowanymi uroczystościami. Zasadnicze znaczenie dla gromadzenia i zapisywania narodowych i religijnych tradycji posiadała władza królewska i związana z instytucjami państwowymi grupa pisarzy, którzy byli odpowiedzialni nie tylko za prowadzenie urzędowej dokumentacji, ale także za poznawanie i przechowywanie tradycji. W ST łatwo zauważyć wielką różnorodność nurtów myśli związanych z podstawowymi wydarzeniami historii Izraela. Różnorodność ta była związana z wielością grup plemiennych, sanktuariów oraz ośrodków władzy państwowej. Różne tradycje zaczęto łączyć w jedną całość dopiero po upadku Królestwa Północnego (722 r. przed Chr.), kiedy wielu jego wykształconych mieszkańców przybyło do Jerozolimy, oraz w następnych latach, kiedy Jerozolima stała się jedynym ośrodkiem kultu Izraela (626 r. przed Chr.). Pracę tę kontynuowano potem w Babilonii, gdzie po upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. zostały przesiedlone elity narodu izraelskiego. Dopiero jednak po powrocie z wygnania Pięcioksiąg otrzymał kształt zbliżony do obecnego. Księga Prawa stała się wówczas punktem odniesienia dla nowej wspólnoty Izraelitów. W tym też okresie zredagowana została większość innych ksiąg. Przechowywano je w odbudowanej świątyni jerozolimskiej, ale także kopiowano i czytano w lokalnych synagogach. Odkrycia archeologiczne z drugiej połowy XX w. ukazują, że w III-I w. przed Chr. w Palestynie znane były i czytane wszystkie księgi ST, chociaż istniały one jeszcze w kilku wersjach. Począwszy od I w. po Chr., Żydzi wszędzie używali już tego samego tekstu, który jest także podstawą współczesnych tłumaczeń katolickich i protestanckich. Starożytne greckie tłumaczenie (Septuaginta), które powstało wcześniej (III-II w. przed Chr.), zostało oparte na wersji hebrajskiej, która nieco różni się od tekstu używanego dziś przez Żydów. Kościoły prawosławne w swojej liturgii używają tłumaczeń opartych na tekście Septuaginty.

Kwestie literackie, językowe i teologiczne

Piśmiennictwo biblijne jest niezwykle bogate i zróżnicowane. Występują w nim gatunki literackie, które nie zawsze przystają do kategorii znanych z naszej literatury, opartych na antycznych wzorach greckich i łacińskich. W odniesieniu do Pisma Świętego nie da się bez problemów zastosować tradycyjnego podziału na rodzaje: epikę, lirykę i dramat. Najwięcej tekstów w Biblii ma charakter narracji. Wśród nich niektóre opowiadają o faktach (np. 1-2 Sm i 1-2 Krl), a inne mają charakter fabularny (np. Tb i Est). W odróżnieniu od literatury pięknej naszego kręgu kulturowego, w ST można znaleźć wiele przepisów prawnych oraz ich zbiorów (Wj 20,22 – 23,19; Kpł 17 – 26). Gatunek prorocki stosowany jest szczególnie w księgach prorockich (np. Iz, Jr). Przykładem tekstu mądrościowego może być Księga Hioba, a różne odmiany gatunków poetyckich najszerzej stosowane są w psalmach. Zdecydowana większość ksiąg ST została napisana w języku hebrajskim. W przeciwieństwie do języka greckiego, w którym napisano NT, język hebrajski nie należy do grupy języków indoeuropejskich. Posiada on specyficzne formy wyrazu, czasem moż-

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 38-39

Wprowadzenie liwe do przełożenia na język polski tylko w niewielkim stopniu. Ponadto starożytna kultura Bliskiego Wschodu, w której powstawał ST, chętniej niż abstrakcją posługiwała się obrazami. Zamiast dyskursu, swoją myśl starała się wyrazić w opowieści i często używała języka symboli. Charakterystyczną cechą jej kompozycji literackich był paralelizm, polegający na dwukrotnym wypowiedzeniu myśli. Mógł on przybierać postać synonimiczną lub przeciwstawną. Choć współczesny czytelnik, napotykając w tekście paralelizmy, może odnieść wrażenie monotonności, autorom biblijnym nie chodziło o zwykłe powtórzenie treści. Chcieli natomiast ukazać różnorodność i wielowymiarowość ludzkiego doświadczenia. Między dwoma członami wypowiedzi pozostaje przestrzeń otwarta dla czytelnika, który jest zaproszony do osobistego „uzupełnienia” tekstu i odkrycia jego znaczenia dla własnego życia. Dlatego podczas lektury ST ważne jest zauważanie podobieństw i różnic w następujących po sobie stwierdzeniach, jak i w dłuższych fragmentach. W ST można znaleźć zestawione obok siebie opowiadania, które poruszają podobny problem, ale omawiają go z innej perspektywy. Zwracając uwagę na różne aspekty wydarzenia, w jakimś sensie korygują i uzupełniają się nawzajem. Dla pełnego zrozumienia przesłania danego fragmentu, czytelnik nie może więc ograniczyć się tylko do lektury jednego z opowiadań, z pominięciem tekstu, który go poprzedza lub po nim następuje. Wielość i rozmaitość ksiąg ST wiąże się z bogactwem zawartych w nich treści. Po osiedleniu się Izraelitów w Kanaanie życie toczyło się w oddalonych od siebie, nie tylko przestrzennie, plemionach. O tych samych doświadczeniach i wydarzeniach mówiono w sposób zróżnicowany. Te same tradycje były pielęgnowane przez różne instytucje lub środowiska, które z racji swej odmienności wyrażały je inaczej. Trudno oczekiwać, aby kapłani interpretowali tradycje tak samo jak prorocy albo by pisarze z otoczenia króla czynili to w identyczny sposób jak kapłani. Odmienność funkcji, a także różnica interesów powodowała, że w zróżnicowany sposób interpretowano poszczególne wydarzenia, wskutek czego rodziły się i rozwijały różne teologie. Posiadały one jednak wspólne tematy, jak np. wybranie, przymierze, sprawiedliwość, wierność i miłosierdzie Boga, bojaźń Boża. Autorzy, którzy dokonali końcowej redakcji poszczególnych ksiąg ST, nie starali się ujednolicić różnych przekazów. Nawet przepisy wyraźnie ze sobą sprzeczne lub dawno zarzucone były bowiem dla nich ważnym słowem Boga, ponieważ stanowiły świadectwo Jego obecności w historii narodu wybranego.

Kilka rad

Czytanie ST może przysparzać trudności zarówno natury językowej, jak i moralnej. Rażą opowiadania o podejmowanych wojnach i rzeziach dokonywanych w imię i z polecenia Boga (np. Joz 2,8-21+), razi prawo odwetu (Wj 21,23n). Trudno czasami zrozumieć zasady, według których poszczególne epizody połączono w większe fragmenty, albo odkryć sens pojawiających się powtórzeń. Ponadto ST zawiera sporo ideologii politycznej. Na przykład w działaniach króla Ezechiasza widoczna jest ideologia, służąca utworzeniu jednego potężnego państwa łączącego podzielone plemiona, a nauczanie niektórych proroków przesycone jest nacjonalizmem. Warto jednak pamiętać, że ST nie stanowi pełni objawienia. Znajdują się w nim rozstrzygnięcia i zasady jeszcze niedoskonałe i przemijające; liczne przepisy i zwyczaje utraciły już obowiązującą moc. ST ukazuje, w jaki sposób Bóg dostosowuje się do człowieka, także do jego słabości, aby stopniowo prowadzić go do pełni objawienia. Jezus Chrystus nauczał, że niektóre przepisy obowiązujące w ST zostały dane Izraelitom ze względu na zatwardziałość ich serca (Mt 19,8). Księgi te należy więc czytać w perspektywie ich dopełnienia, którym jest osoba i dzieło Jezusa Chrystusa. To dopiero po Jego Śmierci i Zmartwychwstaniu, podczas modlitwy uwielbienia przy łamaniu chleba, uczniom otwierają się oczy, aby mogli poznać Chrystusa i zrozumieć słowa przekazane przez proroków (Łk 24,25-32). Nie należy jednak sądzić, że ST jest księgą przeszłości. Zawiera on słowo Boga do ludzi, dlatego chrześcijanie nieustannie odnoszą się do jego treści. Warto w historii narodu izraelskiego dostrzec swoje własne zwycięstwa i upadki, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym. Podobnie jak w czasach ST, tak i obecnie w zawiłych

16.07.2015 15:31

Kwestie literackie, językowe i teologiczne

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 38-39

Kilka rad

16.07.2015 15:31

Stary Testament ludzkich dziejach można dostrzec Boże wezwanie do przemiany i nawrócenia, a także do wiary w Jego obecność, wierność, miłosierdzie i sprawiedliwość. Dzięki ST można lepiej zrozumieć własny trud wiary, łatwiej przyjąć obecność Boga w swoim życiu i zrozumieć, że wychodzi On naprzeciw ludzkiej słabości i pozostaje wierny pomimo niewierności człowieka. W ST znajduje się wiele cennych przemyśleń dotyczących świata i człowieka, których nie zawiera NT. Wiele idei, które w NT są przyjmowane za oczywiste, zostało rozwiniętych w objawieniu i refleksjach starotestamentowych proroków i mędrców. Warto więc pamiętać, że NT musi być czytany w świetle ksiąg Starego Przymierza, gdyż bez niego nie można go należycie przyjąć i zrozumieć.

Wprowadzenie do Pięcioksięgu

Pięcioksiąg Mojżesza

ierwszych pięć ksiąg Pisma Świętego: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Ka‑ płańska, Księga Liczb i Księga Powtórzonego Prawa to tzw. Pięcioksiąg (z greckiego: Pentateuch). Księgi te różnią się tematyką i stylem, ale uważane są za całość, ponieważ są zbiorem tekstów, które definiują lud Izraela jako naród wybrany przez Boga i określają podstawowe normy jego życia. Stąd pochodzi inna nazwa tego zbioru, a mianowicie Prawo (hebr. Tora). Pięcioksiąg związany jest ściśle z postacią Mojżesza, ukazanego w nim jako największego z proroków, będącego w szczególnej relacji z Bogiem (Pwt 34,10-12). Wszystkie podstawowe zwyczaje, normy religijne i społeczne określające życie Izraela zostają w Pięcioksięgu związane z objawieniem, które miało miejsce w czasach Mojżesza, kiedy Izrael ukonstytuował się jako naród wyzwolony przez Boga z niewoli egipskiej i ustanowiony Jego szczególną własnością (Wj 19,5n). Znaczenie tego objawienia było tak wielkie, że Pięcioksiąg nazywany jest też Prawem Mojżeszowym. Przez wiele wieków autorstwo całego Pięcioksięgu przypisywano Mojżeszowi, ewentualnie dopuszczając, że ktoś inny mógł napisać fragmenty mówiące o jego śmierci. W samym Pięcioksięgu nigdzie nie pojawia się jednak taka sugestia, a czasami jego autorzy nawet wyraźnie zaznaczają, że w ich czasach niektóre rzeczy wyglądają inaczej, niż było to za życia Mojżesza (np. Rdz 12,6; 22,14; Pwt 3,11).

Etapy formowania się Pięcioksięgu

Opowiadania składające się na treść Pięcioksięgu pochodzą z bardzo bogatego skarbca tradycji ustnych poszczególnych plemion Izraela, które potem, w różnych momentach historycznych, były spisywane w formie mniej lub bardziej obszernych dokumentów. Następnie podlegały wieloetapowej redakcji, która aktualizowała je w odpowiedzi na zmieniającą się sytuację społeczną, religijną i polityczną. Szacunek dla tradycji już spisanych sprawiał jednak, że nowe teksty raczej nie zastępowały starych, lecz dołączane były do nich jako ich uaktualnienie i uzupełnienie. Pięcioksiąg zawiera więc w sobie teksty archaiczne i teksty o wiele od nich młodsze. Znajduje się w nim wiele powtórzeń (np. Rdz 12,10-20; 20,1-18 i 26,1-11). Niektóre prawa powtarzają się, a zarazem różnią się od siebie, ponieważ poruszają ten sam problem w perspektywie odmiennych realiów życia społecznego (np. Wj 22,24; Kpł 25,35n i Pwt 23,20n). Poszczególne teksty posiadają odmienną formę użytego w nich języka hebrajskiego. Jedne są pod względem językowym proste i ubogie, drugie bardziej rozwinięte i różnorodne. Wiara ludu Izraela, odwołująca się do szczególnej relacji, jaka zawiązała się między Bogiem a Izraelem w czasach patriarchów i Mojżesza, była ciągle żywa, rozwijała się i twórczo odpowiadała na wciąż nowe pytania i potrzeby. Szczególną rolę w jej rozwoju odgrywali prorocy, ale także liturgia, instytucje monarchii, a potem doświadczenia niewoli i powrotu z wygnania do ziemi ofiarowanej przez Boga. Swoją dzisiejszą formę Pięcioksiąg osiągnął prawdopodobnie w drugiej połowie V w. przed Chr., w czasach kapłana Ezdrasza.

Treść Pięcioksięgu

Chociaż Pięcioksiąg nazywany jest Prawem, posiada on przede wszystkim formę narracji. Księga Rodzaju opowiada m.in. o prehistorii narodu wybranego. Rozpoczyna się

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 40-41

16.07.2015 15:31

Wprowadzenie do Pięcioksięgu

Pięcioksiąg Mojżesza

Etapy formowania się Pięcioksięgu

Treść Pięcioksięgu

Chociaż Pięcioksiąg nazywany jest Prawem, posiada on przede wszystkim formę narracji. Księga Rodzaju opowiada m.in. o prehistorii narodu wybranego. Rozpoczyna się

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 40-41

16.07.2015 15:31

Pięcioksiąg opowiadaniem o stworzeniu świata, a kończy wydarzeniami związanymi z osiedleniem się w Egipcie ojca narodu, Jakuba (Izraela), oraz jego synów. W ten sposób zostają wyjaśnione relacje Izraela z innymi narodami oraz jedność i różnorodność jego plemion, które pochodzą od dwunastu synów Jakuba. Tłumaczy się również, w jaki sposób dzieje ludów, które w późniejszych wiekach będą zamieszkiwać ziemie Izraela, łączą się z Mojżeszem i jego ucieczką z Egiptu. Księga Wyjścia poświęcona jest wyzwoleniu Izraelitów z niewoli egipskiej oraz Bożemu objawieniu na górze Synaj. Bóg ukazany jest w niej jako prawdziwy król Izraela, który odnosi zwycięstwo nad królem Egiptu i powołuje naród Izraela na lud święty i królestwo kapłanów. Ostatnie rozdziały Księgi Wyjścia ukazują liturgię świątyni jako dopełnienie dzieła stworzenia, opisanego na początku Księgi Rodzaju. Bóg mieszka pośród ludu, który został przez Niego wyzwolony z niewolniczej służby na rzecz faraona, aby teraz mógł z radością poświęcić się Jego służbie. Księga Kapłańska przerywa na chwilę tok narracji, aby rozwinąć temat powołania Izraela do godności ludu świętego. Instytucje świątyni jerozolimskiej i normy dotyczące rytualnej czystości wpisane zostają w historię Izraela prowadzonego przez Mojżesza. Bóg przemawia teraz z Namiotu Spotkania (Kpł 1,1), a po wyświęceniu Aarona na urząd najwyższego kapłana staje się on wraz z Mojżeszem pośrednikiem słów Pana skierowanych do narodu (Kpł 11,1). Księga Liczb podejmuje opis wędrówki Izraelitów przez pustynię. Izrael ukazany zostaje jako Boże wojsko, którego sukces zależy tylko i wyłącznie od wiary i zaufania Bogu. Pełniąc Jego wolę, Izrael jest zdolny do pokonania wszelkich wrogów, lecz brak wiary staje się zawsze źródłem upadku i niepowodzenia. W księdze ukazane zostają zasady podziału ziemi oraz podane genealogie i zestawienia rodów. Epizod poświęcony błogosławieństwom Balaama (Lb 22 – 24) przypomina, że nikt nie może oprzeć się woli Boga. Zawiera on także obietnicę mesjańską, do której m.in. odwołuje się ewangelista Mateusz (Lb 24,17-19; Mt 2,2). Księga Powtórzonego Prawa w formie ostatniej mowy Mojżesza, wygłoszonej w dniu jego śmierci, podaje nowe wyjaśnienie Bożych praw i zachęca do wiernego ich przestrzegania. Ogólne spojrzenie na Pięcioksiąg pozwala zauważyć, że zawiera on różne tradycje, nurty myślowe i teologiczne interpretacje dziejów. Jego złożoność i bogactwo można porównać do różnorodności chrześcijańskich duchowości, które na różny sposób ujmują jedną Ewangelię i postać Jezusa Chrystusa. Dla Żydów Pięcioksiąg jest najważniejszą częścią Biblii i zarazem miarą autentyczności innych ksiąg świętych. Jezus Chrystus podkreślił wagę Pięcioksięgu przez odwoływanie się do zawartych w nim treści. Nie traktował go jednak jako zbioru sztywnych definicji i przepisów, ale dokonywał jego interpretacji, ukazując, w jaki sposób w Jego Życiu, Śmierci i Zmartwychwstaniu zbawcze zapowiedzi aktualizują się i osiągają swoją pełnię (J 5,46). Jezus podkreśla, że słowa Pięcioksięgu należy przyjmować jako skierowane do konkretnej ludzkiej wspólnoty, która naznaczona jest również słabością. Odwołując się do Bożej woli, Jezus koryguje nauczanie Mojżesza dotyczące rozwodu (Pwt 24,1) i poucza o nierozerwalności małżeństwa (Mt 19,1-12). Wyjaśnia, jak należy rozumieć wezwanie do święcenia dnia szabatu i na czym polega jego istota (np. Mt 12,1012; Mk 2,27; J 5,18). Ukazuje niedoskonałość przepisów dotyczących rytualnej czystości i wskazuje na właściwy sens czystości wobec Boga (np. Mk 7,18-23). Jako nowy Mojżesz ustanawia nowe prawo dla wszystkich, którzy przez wiarę w Ewangelię stają się nowym ludem Bożym (np. Kazanie na Górze; Mt 5 – 7). Przez swoją Śmierć i Zmartwychwstanie zawiera z ludźmi nowe i ostateczne przymierze (np. Łk 22,20; J 6,53-58; 1Kor 11,25), stając się prawdziwym barankiem paschalnym, który został złożony w ofierze, aby zgładzić grzechy świata (J 1,29; 1Kor 5,7).

Wprowadzenie do wyrażenia pouczeń czy zachęt, a przede wszystkim przykazań. Opowiadanie o stworzeniu staje się np. pouczeniem o miejscu człowieka w świecie i wprowadzeniem do przykazania o uświęceniu dnia świętego, a opowiadanie o potopie wprowadza między innymi do przepisów na temat pokarmów. Apostoł Paweł, wyjaśniając rolę Pięcioksięgu, pisał do chrześcijan: …Prawo stało się naszym opiekunem aż do czasu przyjścia Chrystusa, abyśmy mogli otrzymać usprawie‑ dliwienie dzięki wierze. Kiedy zaś nadszedł czas wiary, nie jesteśmy już poddani opie‑ kunowi (Ga 3,24n). Dla chrześcijan pod pewnymi względami ważniejsze od Pięcioksięgu są nieraz teksty prorockie, zwłaszcza mesjańskie. Mimo to Pięcioksiąg zawsze pozostaje niezastąpionym świadkiem ważnych dzieł zbawczych, dokonanych przez Boga. Ponadczasową wartość zachowuje Dekalog, uznawany za podstawową normę nie tylko przez wyznawców religii monoteistycznych. Aktualne pozostają przykazania miłości Boga i bliźniego, które znalazły swoje miejsce na kartach Pięcioksięgu (Kpł 19,18; Pwt 6,5). Istotne są treści dotyczące człowieka stworzonego na obraz Boży, przekazane w początkach Księgi Rodzaju. Niezmienną wartość zachowało także wezwanie do świętości i powszechnego kapłaństwa, skierowane do wszystkich ludzi dobrej woli. Bogactwo Pięcioksięgu przyczynia się do lepszego zrozumienia zbawczej misji Jezusa Chrystusa, przez którego Bóg udzielił ludziom pełni darów zbawczych.

Znaczenie Pięcioksięgu

Pięcioksiąg zawiera tradycje Izraela kształtujące jego tożsamość społeczną i religijną. Opowiadania pełne szczegółów dotyczących miejsc, osób i wydarzeń są często okazją

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 42-43

16.07.2015 15:31

Znaczenie Pięcioksięgu

Pięcioksiąg zawiera tradycje Izraela kształtujące jego tożsamość społeczną i religijną. Opowiadania pełne szczegółów dotyczących miejsc, osób i wydarzeń są często okazją

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 42-43

16.07.2015 15:31

Księga Rodzaju

Rdz

Wprowadzenie Okoliczności powstania

ierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela. Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18). Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony. Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.

Treść i teologia

Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 44-45

16.07.2015 15:31

Księga Rodzaju

Rdz

Wprowadzenie Okoliczności powstania

Treść i teologia

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 44-45

16.07.2015 15:31

Rodzaju

Rdz

pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle. Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie. Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 46-47

Księga Rodzaju

Rdz

Opowiadanie o stwórczym dziele Boga Pieśń o Bogu Stwórcy

Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.2A ziemia była bezładną pustką. Ciemność zalegała nad bezmiarem wód, a duch Boży unosił się nad wodami. 3 Bóg rzekł: „Niech się stanie światłość”. I stała się światłość. 4I widział Bóg, że światłość jest dobra. Oddzielił więc światłość od ciemności. 5I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność – nocą. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia pierwszego. 6 I rzekł Bóg: „Niech się stanie sklepienie wśród wód i niech oddzieli jedne wody od drugich”. 7Uczynił więc Bóg to sklepienie i oddzielił wody pod sklepieniem od wód, które były nad nim. I tak się stało. 8I nazwał Bóg sklepienie niebem. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia drugiego. 9 I rzekł Bóg: „Niech się zbierze woda pod sklepieniem na jedno miejsce i niech się odsłoni sucha powierzchnia”. I tak się stało. 10 I nazwał Bóg suchą powierzchnię lądem, a zbiorowisko wody – morzem. I widział Bóg, że było to dobre. 11 I rzekł Bóg: „Niech ziemia napełni się zielonymi roślinami rozsiewającymi nasiona oraz różnymi gatunkami drzew, które rodzą owoce pełne nasion”. I tak się stało. 12Ziemia wydała różne rodzaje zielonych roślin rozsiewających nasiona oraz różne gatunki drzew, które rodzą owoce pełne nasion. I widział Bóg, że było to dobre. 13Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia trzeciego. 14 I rzekł Bóg: „Niech się staną światła na sklepieniu niebieskim, by oddzielały dzień od nocy i wyznaczały święta, dni i lata. 15 Niech jaśnieją na sklepieniu niebieskim i świecą nad ziemią”. I tak się stało. 16I uczynił Bóg dwa wielkie światła: światło większe, 1

aby rządziło dniem, i światło mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. 17Umieścił je Bóg na sklepieniu niebieskim, by świeciły nad ziemią, 18by rządziły dniem i nocą i oddzielały światło od ciemności. I widział Bóg, że było to dobre. 19Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia czwartego. 20 I rzekł Bóg: „Niech się zaroją wody od istot żyjących, a ptactwo niech lata nad ziemią, pod sklepieniem niebieskim”. 21I stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkie pływające istoty żywe, których pełno było w wodach, i wszelkie latające ptactwo różnego rodzaju. 22Pobłogosławił je Bóg tymi słowami: „Bądźcie płodne, mnóżcie się i zapełniajcie wody morskie. Ptactwo zaś niech się mnoży na ziemi”. 23Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia piątego. 24 I rzekł Bóg: „Niech ziemia zrodzi różne żywe istoty: bydło, zwierzęta pełzające i polne”. I tak się stało. 25I Bóg uczynił różne polne zwierzęta, wszelkie bydło i zwierzęta pełzające. I widział Bóg, że było to dobre. 26 I rzekł Bóg: „Uczyńmy ludzi na Nasz obraz, podobnych do Nas. Niech panują nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad całą ziemią i nad wszelkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi”. 27 I stworzył Bóg ludzi na swój obraz: na obraz Boży ich stworzył. Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. 28I błogosławił im, mówiąc: „Bądźcie płodni, mnóżcie się i zaludniajcie ziemię oraz czyńcie ją sobie poddaną. Panujcie nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszelką istotą poruszającą się po ziemi”. 29I rzekł Bóg: „Oto dałem wam wszelkie rośliny na całej ziemi, wydające nasienie, i wszelkie drzewa owocowe, zawierające nasienie. Będą one dla

16.07.2015 15:31

Rodzaju

Rdz

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 46-47

Księga Rodzaju

Rdz

Opowiadanie o stwórczym dziele Boga Pieśń o Bogu Stwórcy

16.07.2015 15:31

Rodzaju 1,30 – 3,10

Rdz

was pokarmem. A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i wszelkiego ptactwa powietrznego, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie życie, daję na pokarm wszelkie rośliny zielone”. I tak się stało. 31 I widział Bóg, że wszystko, co stworzył, było bardzo dobre. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia szóstego. 1 Tak Bóg dopełnił stworzenia nieba i ziemi wraz z tym, co na nich było. 2 W siódmym dniu dopełnił Bóg dzieła, nad którym pracował. Siódmego dnia przestał pracować po całym dziele, które uczynił. 3 I pobłogosławił Bóg ten siódmy dzień, i ustanowił go świętym, bo tego dnia przestał pracować po tym, jak dokonał dzieła stworzenia. 4Takie są dzieje stworzenia nieba i ziemi. 30

Poemat o stworzeniu

Gdy Pan Bóg uczynił ziemię i niebo, 5nie było jeszcze na ziemi żadnego krzewu polnego i żadna trawa jeszcze nie wzeszła. Pan Bóg nie spuszczał bowiem deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by pracował na roli 6i kopał w ziemi studnię, aby nawodnić glebę. 7Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. Odtąd człowiek stał się istotą żyjącą. 8 Pan Bóg zasadził ogród w Edenie, na Wschodzie, i umieścił tam człowieka, którego ulepił. 9 Pan Bóg sprawił, że wyrosły z gleby wszelkie drzewa o pięknym wyglądzie, których owoce nadawały się do jedzenia. W środku ogrodu natomiast rosło drzewo życia oraz drzewo poznania dobra i zła. 10 A z Edenu wypływała rzeka, która miała nawadniać ogród. Tam rozdzielała się na cztery rzeki. 11Pierwsza to Piszon, która opływa całą krainę Chawila, gdzie znajduje się złoto. 12A złoto tej krainy jest cenne. Jest tam również pachnąca żywica i czerwony kamień. 13Druga rzeka to Gichon. Opływa ona całą krainę Kusz. 14Trzecia rzeka zwie się Tygrys i płynie na Wschód od Asyrii. Czwarta rzeka to Eufrat. 15 Wziął więc Pan Bóg człowieka i dał mu odpocząć w ogrodzie Eden, aby go uprawiał i strzegł. 16Przykazał też Pan Bóg człowiekowi: „Możesz jeść owoce ze wszystkich drzew tego ogrodu. 17Nie wolno ci jednak jeść z drzewa poznania dobra i zła, bo gdy zjesz z niego, na pewno umrzesz”.

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 48-49

Rodzaju 3,11 – 4,23 Potem rzekł Pan Bóg: „Nie jest dobrze, by człowiek był sam. Uczynię mu pomoc podobną do niego”. 19Ulepił więc Pan Bóg z ziemi wszelkie dzikie zwierzęta i wszelkie ptactwo powietrzne. Przyprowadził je do człowieka, aby dowiedzieć się, jak on je nazwie. I wszystkie żyjące istoty miały się tak nazywać, jak on je nazwał. 20Człowiek nadał nazwę wszelkiemu bydłu, wszelkim ptakom powietrznym i dzikim zwierzętom. Nie znalazł jednak pomocy odpowiedniej dla siebie. 21 Zesłał więc Pan Bóg głęboki sen na człowieka. A gdy ten zasnął, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. 22Z żebra, które Pan Bóg wyjął z mężczyzny, utworzył kobietę i przyprowadził ją do niego. 23 Wtedy mężczyzna rzekł: „Ta wreszcie jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała. Będzie się zwała kobietą, bo z mężczyzny została wzięta”. 24 Dlatego opuści mężczyzna swego ojca i swoją matkę, a złączy się ze swoją żoną, tak że staną się jednym ciałem. 25Mężczyzna i jego żona byli nadzy, ale nie odczuwali wstydu. 18

Grzech i jego skutki

A wąż był bardziej przebiegły od wszystkich zwierząt polnych, które Pan Bóg uczynił. Rzekł on do kobiety: „Czy Bóg rzeczywiście powiedział: «Nie wolno wam jeść ze wszystkich drzew tego ogrodu»?”. 2Kobieta odrzekła: „Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, 3lecz o owocach drzewa, które jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: «Nie będziecie z niego jeść, a nawet go dotykać, abyście nie umarli»”. 4Odparł wąż kobiecie: „Na pewno nie umrzecie. 5Ale Bóg wie, że gdy zjecie ten owoc, otworzą się wam oczy i staniecie się jak Bóg: poznacie dobro i zło”. 6 Wtedy kobieta spostrzegła, że owoce tego drzewa ładnie wyglądają, są dobre do jedzenia i do zdobycia wiedzy. Sięgnęła więc po owoc, zjadła i dała też mężczyźnie, który był przy niej, a on zjadł. 7Wtedy obojgu otworzyły się oczy i poznali, że są nadzy. Zerwali więc liście z drzewa ﬁgowego i zrobili sobie przepaski. 8 A gdy mężczyzna i jego żona usłyszeli głos Pana Boga, przechadzającego się po ogrodzie podczas powiewu wiatru, ukryli się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. 9 Zawołał więc Pan Bóg mężczyznę i spytał: „Gdzie jesteś?”. 10On odrzekł: „Słysza1

łem Twój głos w ogrodzie, zląkłem się, gdyż jestem nagi, i ukryłem się”. 11Bóg zapytał: „Kto ci powiedział, że jesteś nagi? Czy zjadłeś z drzewa, z którego zakazałem ci jeść?”. 12Odpowiedział mężczyzna: „Kobieta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z drzewa i zjadłem”. 13Pan Bóg zapytał kobietę: „Dlaczego to uczyniłaś?”. Kobieta odpowiedziała: „Wąż mnie skusił i zjadłam”. 14 Wówczas Pan Bóg rzekł do węża: „Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród bydła i polnych zwierząt. Na brzuchu będziesz pełzać i proch będziesz jeść przez wszystkie dni swego życia. 15Wprowadzam nieprzyjaźń między tobą a kobietą, między twoim potomstwem a jej potomstwem. Ono zdepcze ci głowę, a ty zranisz mu piętę”. 16 Do kobiety powiedział: „Pomnożę twoje bóle związane z porodem. W bólu będziesz rodziła dzieci. Do twojego męża będziesz lgnęła, ale on będzie panował nad tobą”. 17 Po czym rzekł do mężczyzny: „Ponieważ posłuchałeś kobiety i zjadłeś owoc z drzewa, z którego zakazałem ci jeść, przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu. W trudzie będziesz zdobywał na niej pożywienie przez wszystkie dni życia. 18Będzie ci ona rodziła ciernie i osty, a przecież twoim pokarmem mają być płody roli. 19W pocie czoła będziesz zdobywał pożywienie, aż wrócisz do ziemi, bo z niej zostałeś wzięty. Bo z prochu jesteś i do prochu wrócisz”. 20 I dał mężczyzna swej żonie imię Ewa, bo stała się matką wszystkich żyjących. 21 Pan Bóg sporządził dla mężczyzny i kobiety ubrania ze skóry i ich okrył. 22Mówił też Pan Bóg: „Oto człowiek stał się taki jak My – zna dobro i zło. Oby nie wyciągnął ręki i nie zerwał owocu z drzewa życia, by go zjeść i żyć na wieki”. 23Usunął więc Pan Bóg człowieka z Edenu, aby uprawiał ziemię, z której został wzięty. 24Wypędził go i postawił na wschód od Edenu cherubów z wirującym ognistym mieczem, by strzegli drogi do drzewa życia.

Grzech przeciwko braterstwu

Adam współżył ze swoją żoną Ewą. Ona poczęła i urodziła Kaina. Rzekła więc: „Otrzymałam mężczyznę od Pana”. 2Następnie urodziła jego brata Abla. Abel został pasterzem owiec, a Kain uprawiał rolę. 3 Po jakimś czasie Kain składał Panu oﬁarę z plonów ziemi. 4Także Abel złożył oﬁarę z pierworodnych zwierząt swojego stada oraz 1

z ich tłuszczu. Pan spojrzał na Abla i jego oﬁarę, 5na Kaina natomiast i jego oﬁarę nie spojrzał. Kain bardzo się rozzłościł i chodził ze spuszczoną głową. 6Wtedy Pan rzekł do Kaina: „Dlaczego się złościsz i chodzisz ze spuszczoną głową? 7Czyż nie jest tak, że jeśli dobrze postępujesz, podnosisz głowę, a jeśli nie postępujesz dobrze, grzech czyha u twych drzwi? On chce tobą zawładnąć, a przecież ty możesz nad nim panować”. 8 Kain powiedział coś do swojego brata Abla. A gdy byli na polu, Kain rzucił się na swego brata Abla i zabił go. 9Wtedy Pan zapytał Kaina: „Gdzie jest twój brat Abel?”. On na to: „Nie wiem. Czyż jestem stróżem mojego brata?”. 10A Bóg zapytał: „Co uczyniłeś? Krew twojego brata woła do Mnie z ziemi. 11Dlatego odtąd bądź przeklęty na tej ziemi, która się otworzyła, aby przyjąć krew twojego brata przelaną przez ciebie. 12 Gdy będziesz uprawiał tę ziemię, nie da ci już plonów. Będziesz na ziemi tułaczem i zbiegiem”. 13Wtedy Kain rzekł do Pana: „Zbyt ciężka jest moja kara, bym mógł ją dźwigać. 14Bo wypędzasz mnie dzisiaj z tej ziemi i muszę się ukrywać przed Tobą. Tułaczem i zbiegiem będę na ziemi, więc każdy, kto mnie spotka, może mnie zamordować”. 15 Pan mu odrzekł: „Nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, poniesie siedmiokrotną karę”. Dał więc Pan Kainowi znamię, by ludzie, których spotka, nie zabili go. 16 Wtedy odszedł Kain sprzed oblicza Pana. Zamieszkał w krainie Nod, na wschód od Edenu.

Rdz

Potomkowie Kaina

Kain współżył ze swoją żoną, a ona poczęła i urodziła Henocha. Zbudował też Kain miasto i nazwał je imieniem swojego syna – Henoch. 18Henochowi urodził się Irad, który był ojcem Mechujaela. Mechujael był ojcem Metuszaela, a Metuszael Lameka. 19 Lamek wziął sobie dwie żony. Jedna nazywała się Ada, a druga Silla. 20Ada urodziła Jabala, a był on przodkiem ludzi mieszkających w namiotach i przy zwierzętach. 21 Jego bratem był Jubal, a był on przodkiem grających na cytrze i ﬂecie. 22Silla zaś urodziła Tubal-Kaina, który był przodkiem wszystkich obrabiających brąz i żelazo. Jego siostrą była Naama. 23 Rzekł kiedyś Lamek swym żonom: „Ado i Sillo, słuchajcie! Żony Lameka, przyjmijcie 17

16.07.2015 15:31

Rodzaju 1,30 – 3,10

Rdz

Poemat o stworzeniu

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 48-49

Grzech i jego skutki

Grzech przeciwko braterstwu

Rdz

Potomkowie Kaina

16.07.2015 15:31

Rodzaju 4,24 – 6,12

Rdz

me słowa. Zabiję mężczyznę za ranę, a dziecko za siniec. 24Jeśli Kain ma być pomszczony siedmiokrotnie, to Lamek siedemdziesiąt siedem razy”.

Set i jego syn Enosz

Adam znów współżył ze swoją żoną i urodziła mu syna. Dała mu imię Set, mówiąc: „Bóg dał mi innego potomka zamiast Abla, którego zabił Kain”. 26Setowi również urodził się syn, którego nazwał imieniem Enosz. Wtedy zaczęto wzywać imienia Pana. 25

Wybrani potomkowie Seta

Oto dzieje potomków Adama. W dniu, w którym Bóg stworzył ludzi, uczynił ich podobnymi do siebie. 2Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. A gdy ich stworzył, pobłogosławił ich i nazwał ludźmi. 3 Adam miał sto trzydzieści lat, gdy spłodził syna podobnego do niego jak jego obraz. Nazwał go Set. 4Po urodzeniu się Seta Adam żył jeszcze osiemset lat i miał synów i córki. 5Przeżył więc Adam dziewięćset trzydzieści lat i wtedy umarł. 6 Set miał sto pięć lat, gdy spłodził Enosza. 7 Po urodzeniu się Enosza Set żył jeszcze osiemset siedem lat i miał synów i córki. 8 Przeżył więc Set dziewięćset dwanaście lat i wtedy umarł. 9 Gdy Enosz miał dziewięćdziesiąt lat, spłodził Kenana. 10Po urodzeniu się Kenana Enosz żył jeszcze osiemset piętnaście lat i miał synów i córki. 11Przeżył więc Enosz dziewięćset pięć lat i wtedy umarł. 12 Kenan miał siedemdziesiąt lat, gdy spłodził Mahalaleela. 13Po urodzeniu się Mahalaleela Kenan żył jeszcze osiemset czterdzieści lat i miał synów i córki. 14Przeżył więc Kenan dziewięćset dziesięć lat i wtedy umarł. 15 Gdy Mahalaleel miał sześćdziesiąt pięć lat, spłodził Jereda. 16Po urodzeniu się Jereda Mahalaleel żył jeszcze osiemset trzydzieści lat i miał synów i córki. 17Przeżył więc Mahalaleel osiemset dziewięćdziesiąt pięć lat i wtedy umarł. 18 Gdy Jered miał sto sześćdziesiąt dwa lata, spłodził Henocha. 19Po urodzeniu się Henocha Jered żył jeszcze osiemset lat, mając synów i córki. 20Przeżył więc Jered dziewięćset sześćdziesiąt dwa lata i wtedy umarł. 21 Gdy Henoch miał sześćdziesiąt pięć lat, spłodził Metuszelacha. 22Henoch żył w zażyłości z Bogiem. Po urodzeniu się Me1

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 50-51

Rodzaju 6,13 – 8,10 tuszelacha Henoch żył jeszcze trzysta lat. 23 Przeżył więc trzysta sześćdziesiąt pięć lat. 24I żył Henoch w zażyłości z Bogiem. Potem zniknął, bo Bóg go zabrał. 25 Gdy Metuszelach miał sto osiemdziesiąt siedem lat, spłodził Lameka. 26Po urodzeniu się Lameka Metuszelach żył jeszcze siedemset osiemdziesiąt dwa lata, płodząc synów i córki. 27Przeżył więc Metuszelach dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć lat i wtedy umarł. 28 Gdy Lamek miał sto osiemdziesiąt dwa lata, spłodził syna. 29I dał mu imię Noe, bo mówił: „Ten pozwoli nam odetchnąć od naszej pracy i od trudów rąk naszych na ziemi przeklętej przez Pana”. 30Po urodzeniu się Noego Lamek żył jeszcze pięćset dziewięćdziesiąt pięć lat, mając synów i córki. 31 Przeżył więc Lamek siedemset dwadzieścia dwa lata i wtedy umarł. 32 Gdy Noe miał pięćset lat, spłodził Sema, Chama i Jafeta.

Upadek moralny ludzi. Zapowiedź zniszczenia stworzeń

Gdy ludzie zaczęli się mnożyć na ziemi, rodziły się im córki. 2A synowie Boży widząc, że są one piękne, brali za żony wszystkie, które im się podobały. 3Wówczas Pan rzekł: „Nie pozostanie mój duch na zawsze w człowieku, bo jest on istotą cielesną. Będzie więc żył najwyżej sto dwadzieścia lat”. 4 A w tych i późniejszych czasach, gdy synowie Boży współżyli z córkami ludzkimi, a one im rodziły, na ziemi żyli olbrzymi. Byli to siłacze, którzy w tych dawnych czasach cieszyli się sławą. 5 Widział wtedy Pan, jak wielka jest nieprawość ludzi na ziemi i że wszystkie ich pragnienia wciąż były tylko złe. 6Żałował więc Pan, że uczynił człowieka na ziemi i głęboko się zasmucił. 7Wówczas Pan powiedział: „Usunę z powierzchni ziemi człowieka, którego stworzyłem: zarówno człowieka, jak i bydło, istoty pełzające i latające pod niebem. Żałuję bowiem, że to wszystko stworzyłem”. 8Jedynie Noemu Pan okazał łaskę. 1

Opowiadanie o potopie

Oto dzieje Noego. Noe był człowiekiem sprawiedliwym. Był nieskazitelny w swoim pokoleniu. Noe żył w zażyłości z Bogiem. 10Był on ojcem trzech synów: Sema, Chama i Jafeta. 11 Ziemia wobec Boga była pogrążona w złu i pełno było na niej bezprawia. 12Bóg wi9

dział panujące na ziemi zepsucie, bo ludzie wybrali złe drogi. 13 Wtedy Bóg rzekł do Noego: „Położę kres wszelkim istotom cielesnym! Chcę je zniszczyć, ponieważ na ziemi pełno jest bezprawia. 14Zbuduj więc sobie arkę z cyprysowego drzewa i zrób w niej przegrody. Pokryj ją smołą od środka i na zewnątrz. 15 A oto, jak masz ją zbudować: ma mieć trzysta łokci długości, pięćdziesiąt łokci szerokości i trzydzieści łokci wysokości. 16Zrób w arce przykrycie przepuszczające światło, o wysokości jednego łokcia. Zrób wejście z boku oraz dolne, środkowe i górne piętro. 17Ja bowiem sprowadzę na ziemię wielką powódź, by zniszczyć pod niebem wszelką istotę mającą w sobie życie. Wszystko, co jest na ziemi, musi zginąć. 18 Z tobą jednak zawrę przymierze. Wejdź więc do arki z twymi synami, żoną i synowymi. 19Wraz z tobą niech wejdzie do arki po parze wszystkiego, co żyje, z wszelkiej istoty cielesnej, samiec i samica, aby ocalały. 20Niech więc wejdą po parze wszelkie gatunki ptaków, bydła, płazów, aby ocalały. 21 Weź sobie także wszelkiego pożywienia, którym się karmisz, i zrób sobie zapasy, abyś miał pokarm dla siebie i dla nich”. 22 I Noe tak uczynił. Wypełnił wszystko tak, jak mu Bóg polecił. 1 Potem rzekł Pan do Noego: „Wejdź do arki z całą swoją rodziną, bo widzę, że tylko ty jesteś sprawiedliwy w tym pokoleniu. 2Ze wszystkich zwierząt czystych weź sobie po siedem samców i samic, a spośród zwierząt nieczystych – po parze, samca i samicę. 3Także spośród istot latających pod niebem po siedem, samca i samicę, aby mogły się rozmnażać po całej ziemi. 4Pozostaje bowiem jeszcze siedem dni, a potem spuszczę deszcz na ziemię. Będzie on padał czterdzieści dni i czterdzieści nocy. I zgładzę z powierzchni ziemi wszystkie żywe istoty, które stworzyłem”. 5Noe uczynił więc wszystko, co mu polecił Pan. 6 Miał on sześćset lat, gdy przyszedł potop na ziemię. 7Wszedł więc Noe z synami, żoną i synowymi do arki, zanim przyszedł potop. 8 Spośród zwierząt czystych i nieczystych, spośród ptaków i płazów naziemnych 9weszły z Noem do arki, po parze, samce i samice, tak jak Bóg polecił Noemu. 10 Po upływie siedmiu dni wody potopu zalały ziemię. 11Gdy Noe miał sześćset lat, drugiego miesiąca, dnia siedemnastego

otwarły się wszystkie źródła wielkiej otchłani i otworzyły się zawory nieba. 12Deszcz lał na ziemi przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy. 13W tym właśnie dniu weszli do arki: Noe ze swoimi synami – Semem, Chamem i Jafetem, z żoną i z trzema synowymi, 14 a wraz z nimi wszelkie gatunki zwierząt, bydła i istot pełzających po ziemi oraz ptaków. 15Weszły wraz z Noem do arki po parze wszelkie istoty cielesne mające w sobie życie. 16Z wszystkich istot żywych weszły samiec i samica, jak Bóg polecił. Wtedy Pan zamknął za nim drzwi. 17 Potop na ziemi trwał czterdzieści dni. Woda wzbierała i unosiła arkę nad ziemią. 18 Woda wzbierała coraz wyżej nad ziemią, ale arka pływała na wodzie. 19Woda podniosła się tak wysoko nad ziemią, że zakryła wszystkie wysokie góry istniejące pod niebem. 20Była ona piętnaście łokci nad górami i przykrywała je. 21Zginęły wszelkie istoty żywe, poruszające się na ziemi, ptactwo, bydło i inne zwierzęta, których było pełno na ziemi. Zginęli też wszyscy ludzie. 22 Wszystko, co miało tchnienie życia w nozdrzach, co żyło na stałym gruncie, zginęło. 23 Bóg wytracił wszystkie istoty na ziemi: ludzi, bydło, istoty pełzające, ptaki powietrzne. Wszystkie wyginęły z powierzchni ziemi. Pozostał tylko Noe i to, co było z nim w arce. 24 A wody wzbierały nad ziemią przez sto pięćdziesiąt dni. 1 Pamiętał jednak Bóg o Noem i o wszystkich żywych istotach, o wszelkim bydle, które było z nim w arce. Posłał więc Bóg wiatr na ziemię i wody zaczęły opadać. 2Źródła otchłani i zawory nieba zamknęły się, a deszcz z nieba przestał padać. 3Woda stopniowo ustępowała z ziemi, a po stu pięćdziesięciu dniach ustąpiła zupełnie. 4W siedemnastym dniu siódmego miesiąca arka spoczęła na górze Ararat. 5 Woda obniżała się coraz bardziej aż do dziesiątego miesiąca. W pierwszym dniu dziesiątego miesiąca ukazały się szczyty gór. 6Po czterdziestu dniach Noe otworzył w arce okno, które zrobił, 7i wypuścił kruka. Wylatywał on i wracał, aż wyschła woda na ziemi. 8Potem wypuścił gołębicę, aby zobaczyć, czy woda ustąpiła z powierzchni ziemi. 9Gołębica nie znalazła miejsca, gdzie mogłaby spocząć, gdyż woda była jeszcze na całej ziemi. Wyciągnął więc Noe rękę, chwycił gołębicę i wziął do siebie do arki. 10 Odczekał jeszcze siedem dni i ponownie

Rdz

16.07.2015 15:31

Rodzaju 4,24 – 6,12

Rdz

me słowa. Zabiję mężczyznę za ranę, a dziecko za siniec. 24Jeśli Kain ma być pomszczony siedmiokrotnie, to Lamek siedemdziesiąt siedem razy”.

Set i jego syn Enosz

Wybrani potomkowie Seta

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 50-51

Upadek moralny ludzi. Zapowiedź zniszczenia stworzeń

Opowiadanie o potopie

Rdz

16.07.2015 15:31

Rodzaju 8,11 – 9,29

Rdz

ją wypuścił. Gołębica powróciła do niego pod wieczór, mając w dziobie świeżą gałązkę oliwną. Poznał więc Noe, że woda odpłynęła z ziemi. 12Odczekał znów siedem dni i posłał gołębicę, ale już do niego nie powróciła. 13W sześćset pierwszym roku, w pierwszym dniu pierwszego miesiąca wyschła woda na ziemi. Wtedy podniósł Noe dach arki i zobaczył, że ziemia już obeschła. 14W siedemnastym dniu drugiego miesiąca ziemia była zupełnie sucha. 15 Przemówił wtedy Bóg do Noego: 16„Wyjdź z arki wraz z żoną, z twoimi synami i synowymi. 17Wyprowadź z sobą wszelkie zwierzęta, wszystkie istoty żyjące: ptaki, bydło i wszystko, co pełza po ziemi. Niech się zaroją na ziemi, niech będą płodne i niech się rozmnażają”. 18Wyszedł więc Noe z synami, z żoną i swoimi synowymi. 19Wyszły także z arki wszystkie zwierzęta – według gatunków: bydło, ptaki i to, co pełza po ziemi. 11

Przymierze Boga z ludźmi

Potem Noe zbudował ołtarz dla Pana i złożył na nim całopalną oﬁarę z czystych zwierząt i z istot latających. 21Gdy Pan poczuł miłą woń, postanowił: „Nie będę już więcej złorzeczył ziemi z powodu człowieka, gdyż skłonności człowieka są złe od młodości. Dlatego nie zniszczę więcej wszystkich żywych istot, jak to uczyniłem. 22 Jak długo istnieje ziemia, nie ustanie siew i żniwo, zimno i upał, lato i zima, dzień i noc”. 1 Bóg pobłogosławił więc Noego i jego synów, mówiąc im: „Bądźcie płodni, mnóżcie się i napełniajcie ziemię. 2Niech się was boją i lękają wszelkie zwierzęta na ziemi: ptaki powietrzne, wszystko, co pełza na ziemi, oraz wszystkie ryby w morzu. Daję wam władzę nad nimi. 3Wszystko, co się porusza i żyje, będzie dla was pokarmem, podobnie jak rośliny zielone. Wszystko to wam daję. 4Nie będziecie jedynie jeść mięsa, w którym jest krew. 5Zażądam krwi za wasze życie. Zażądam jej zarówno od każdego zwierzęcia, jak i od człowieka. Za życie brata zażądam krwi od człowieka. 6 Kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana jego krew, bo na swój obraz Bóg stworzył człowieka. 7 Wy zaś bądźcie płodni i mnóżcie się, zaludniajcie ziemię i czyńcie ją sobie poddaną”. 8Potem Bóg rzekł do Noego i jego synów: 9„Oto Ja zawieram moje przymie20

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 52-53

Rodzaju 10,1 – 11,19 rze z wami, a po was z waszym potomstwem 10i z wszelką żywą istotą, która jest z wami, z ptactwem i bydłem oraz z wszelkim zwierzęciem spośród tych, które wyszły z arki. 11Ustanawiam więc moje przymierze z wami. Żadna istota cielesna nie będzie już wyniszczona wodami potopu. Nie będzie już więcej potopu, który miałby spustoszyć ziemię”. 12I Bóg rzekł: „Oto znak przymierza, który kładę między Mną i wami, i między wszelką istotą żywą, która jest z wami, dla wszystkich przyszłych pokoleń. 13Łuk mój kładę na obłoku, aby był znakiem między Mną a ziemią. 14Gdy więc ujrzę obłok nad ziemią i ukaże się łuk na chmurach, 15 przypomnę sobie moje przymierze między Mną a wami oraz wszelką żywą istotą cielesną. Nie będzie już więcej wód potopu, niszczących wszelką istotę cielesną. 16Gdy więc pojawi się łuk na obłoku i zobaczę go, przypomnę sobie wieczne przymierze między Bogiem i wszelką żywą istotą cielesną, która jest na ziemi”. 17I Bóg powiedział do Noego: „To jest znak przymierza, które zawarłem między Mną a wszelką istotą cielesną, jaka jest na ziemi”.

Noe i synowie

Z Noem wyszli z arki jego synowie: Sem, Cham i Jafet. Cham był ojcem Kanaana. 19 To są trzej synowie Noego, od których pochodzi ludność całej ziemi. 20 Noe był pierwszym rolnikiem i uprawiał winną latorośl. 21Pewnego razu napił się wina, upił się i położył nagi w swoim namiocie. 22Cham, ojciec Kanaana, zobaczył nagiego ojca i powiedział o tym dwóm swoim braciom, którzy byli na zewnątrz. 23 Wtedy Sem i Jafet wzięli płaszcz, położyli go sobie na ramionach, weszli tyłem i przykryli nagiego ojca. Twarze mieli odwrócone, tak że nie widzieli nagiego ojca. 24 Gdy Noe wytrzeźwiał i dowiedział się, co mu zrobił jego młodszy syn, 25rzekł: „Niech będzie przeklęty Kanaan i niech będzie sługą swoich braci”. 26 Potem powiedział: „Błogosławiony Pan, Bóg Sema, niech Kanaan będzie jego sługą. 27 Niech Bóg da Jafetowi duży obszar i niech zamieszka w namiotach Sema, a Kanaan niech będzie jego sługą”. 28 Noe żył jeszcze po potopie trzysta pięćdziesiąt lat. 29W sumie Noe przeżył dziewięćset pięćdziesiąt lat i umarł. 18

Dzieje potomków Noego

Oto dzieje synów Noego: Sema, Chama i Jafeta. Po potopie urodzili się im synowie. 2 Synowie Jafeta: Gomer, Magog, Madaj, Jawan, Tubal, Meszek i Tiras. 3Synowie Gomera: Aszkenaz, Rifat i Togarma. 4Synowie Jawana: Elisza, Tarszisz, Kittim i Dodanim. 5 Od nich wywodzą się ludy wyspiarskie. Są to synowie Jafeta, będący w różnych krajach, odpowiednio do ich języków i rodów, pośród swoich ludów. 6 Synowie Chama: Kusz, Misraim, Put i Kanaan. 7Synowie Kusza: Seba, Chawila, Sabta, Rama i Sabteka. Synowie Ramy: Saba i Dedan. 8 Kusz spłodził także Nimroda. Był on pierwszym mocarzem na ziemi 9i zdolnym myśliwym. Dlatego mówi się: „Myśliwy, uzdolniony przez Pana jak Nimrod”. 10Jego władza rozciągała się początkowo na Babel, Erek, Akkad i Kalne, w kraju Szinear. 11Z tego kraju poszedł on do Assuru. Zbudował tam Niniwę, Rechobot-Ir, Kalach i 12Resan, które jest wielkim miastem między Niniwą i Kalach. 13 Misraim był przodkiem Ludytów, Anamitów, Lehabitów, Naftuchitów, 14Patrusytów, Kasluchitów, od których pochodzą Filistyni i Kaftoryci. 15 Kanaan natomiast był ojcem pierworodnego Sydona, Cheta, 16Jebusytów, Amorytów, Girgaszytów, 17Chiwwitów, Arkitów, Sinitów, 18Arwadytów, Semarytów, Chamatytów. Potem rozproszyły się rody Kananejczyków. 19 Granica Kananejczyków biegła od Sydonu w kierunku Geraru, do Gazy. W kierunku Sodomy, Gomory, Admy i Seboim aż do Leszy. 20To są potomkowie Chama – według ich rodów i języków, w ich ziemiach i ludach. 21 Również Semowi, praojcu wszystkich synów Hebera, starszemu bratu Jafeta, urodzili się synowie. 22Synowie Sema: Elam, Assur, Arpachszad, Lud i Aram. 23 Synowie Arama: Us, Chul, Geter i Masz. 24 Arpachszad był ojcem Szelacha, a Szelach spłodził Ebera. 25Eberowi urodzili się dwaj synowie: pierwszy miał na imię Peleg, ponieważ za jego dni kraj był podzielony. Jego bratem był Joktan. 26Joktan zaś był ojcem Almodada, Szelefa, Chasarmaweta i Jeracha, 27Hadorama, Uzala i Dikli, 28 Obala, Abimaela, Saby, 29Oﬁra, Chawili i Jobaba. Wszyscy oni byli synami Joktana. 30 Ich siedziby rozciągały się od Meszy aż 1

do Sefar ku górom wschodnim. 31To są synowie Sema – według ich rodów i języków, w swoich ziemiach i ludach. 32 Takie są rody synów Noego – według ich rodowodów, według ich ludów. Od nich wywodzą się ludy na ziemi po potopie.

Rdz

Miasto i wieża Babel

Na całej ziemi mówiono jednym językiem i posługiwano się jednakowymi wyrazami. 2Gdy jej mieszkańcy przywędrowali ze Wschodu, znaleźli równinę w kraju Szinear i tam się osiedlili. 3 Mówili więc jeden do drugiego: „Do dzieła! Wyrabiajmy cegły i wypalajmy je”. Używali więc cegieł jako budulca, a smoły jako zaprawy. 4Potem rzekli: „Do dzieła! Zbudujmy sobie miasto i wieżę, której szczyt sięgałby nieba, abyśmy zapewnili sobie imię i nie rozproszyli się po całym kraju”. 5 Pan zstąpił, aby zobaczyć miasto i wieżę, które ludzie budowali. 6Wtedy Pan rzekł: „Są oni jednym ludem i wszyscy mówią tym samym językiem. A jest to dopiero początek ich działania. Odtąd będą mogli wykonać wszystko, cokolwiek zamierzą. 7Zejdźmy tam i pomieszajmy ich język, aby jeden nie rozumiał drugiego”. 8 W taki sposób Pan rozproszył ich stamtąd po całej ziemi i zaprzestali budować miasto. 9 Dlatego dano mu nazwę Babel, ponieważ tam Pan pomieszał język mieszkańców ziemi i stamtąd Pan rozproszył ich po całej ziemi. 1

Potomkowie Sema

Oto potomkowie Sema. Gdy Sem miał sto lat, spłodził Arpachszada, dwa lata po potopie. 11Po urodzeniu się Arpachszada Sem żył jeszcze pięćset lat i miał synów i córki. 12 Gdy Arpachszad miał trzydzieści pięć lat, spłodził Szelacha. 13Po urodzeniu się Szelacha Arpachszad żył jeszcze czterysta trzy lata i miał synów i córki. 14 Szelach miał trzydzieści lat, gdy spłodził Ebera. 15Po urodzeniu się Ebera Szelach żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki. 16 Gdy Eber miał trzydzieści cztery lata, spłodził Pelega. 17Po urodzeniu się Pelega Eber żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki. 18 Gdy Peleg miał trzydzieści lat, spłodził Reu. 19 Po urodzeniu się Reu Peleg żył jeszcze dwieście dziewięć lat i miał synów i córki. 10

16.07.2015 15:31

Apokalipsa 16,16 Harmagedon – z hebr. ‘góra Megiddo’. W czasach ST miejsce wielu ważnych bitew (np. Sdz 5,19; 2Krl 9,27; 23,29; 2Krn 35,22). Symbolizuje miejsce zgromadzenia wszystkich wrogów Boga na decydującą bitwę, która będzie ich ostateczną klęską. 17,1 wielka nierządnica – symbol pogańskiego Rzymu, stolicy imperium, oraz wszystkich potęg wrogich Bogu. W ST nierządnicą określano także miasta, które uprawiały nierząd, tzn. czciły pogańskie bożki (np. Iz 23,17; Na 3,4), oraz Jerozolimę czy całego Izraela, niewiernych jedynemu Bogu (np. Iz 1,21; Ez 16,15nn; Oz 4,12nn; por. Ap 19,7). 21,2 nowe Jeruzalem – nowy lud Boży, Kościół świętych. Odświętna szata oblubienicy wskazuje na stan pełnego szczęścia (Ap 19,7). 21,3 mieszkanie Boga z ludźmi – w tekście greckim mowa o namiocie, co nawiązuje do obecności Boga w Namiocie Spotkania podczas wędrówki Izraela przez pustynię (Wj 26nn; por. Ap 15,5). Ta sama myśl jest obecna w J 1,14, gdzie mówi się o Słowie, które zamieszkało wśród nas (dosł. rozbiło swój namiot pośród nas). 21,7 on będzie moim synem – w tradycji ST synem Boga był nazywany przede wszystkim oczkiwany Mesjasz (2Sm 7,14; Ps 2,7). W NT tytuł ten przynależy Jezusowi (np. Mt 3,17; 16,16; 26,63), a dzięki boskiemu usynowieniu, przysługuje także wszystkim odkupionym (Ga 4,4-7; Rz 8,14-17). 21,8 Pismo Święte, mówiąc o obrzydliwości, najczęściej odnosi ten termin do kultu bożków. 21,16 czworobok – symbol doskonałości. Podobny kształt miało miejsce najświętsze świątyni zbudowanej przez Salomona (1Krl 6,20). 21,19 Złoto i drogie kamienie symbolizują nieprzemijające piękno, różnorodność i szlachetność nowego miasta odkupionych (Tb 13,17; Iz 54,11-12). Warstwy fundamentu to nawiązanie do dwunastu szlachetnych kamieni na pektorale kapłana Starego Przymierza (Wj 28,15-21), gdyż zbawieni są kapłanami Boga (Ap 1,6; 20,6). 21,22 Realna i bliska obecność Boga i Chrystusa nie wymaga już świątyni jako miejsca kultu (Mt 18,20; 28,20; J 4,21). 21,25 nocy tam nie ma – noc symbolizuje ciemności zła. 22,7 wkrótce przyjdę – jest to już wypowiedź Jezusa, którą przytacza anioł; podobnie w Ap 22,12-14.16.20; Szczęśliwy – in. błogosławiony, szóste błogosławieństwo spośród siedmiu zawartych w księdze (Ap 1,3; 14,13; 16,15; 19,9; 20,6; 22,14). 22,10 Nie pieczętuj – plan Boga przekazany Janowi ma być jawny dla ludzi (Ap 1,1). 22,11 Bliskość czasów ostatecznych oraz świadomość sądu Bożego nie krępują ludzkiej wolności, zmieniając automatycznie postępowanie człowieka. Raczej uwydatniają one prawdę o osobie, demaskując wszelką grę pozorów. 22,14 Szczęśliwi – in. błogosławieni, ostatnie z siedmiu błogosławieństw w Apokalipsie św. Jana (Ap 1,3; 14,13; 16,15; 19,9; 20,6; 22,7). 22,20 Przyjdź, Panie Jezu! – liturgiczne zawołanie pierwotnego Kościoła i modlitwa o szybkie przyjście Chrystusa w chwale (1Kor 16,22).

Biblia w 365 dni

Słowo Boże oświeca drogę każdego chrześcijanina i prowadzi do pełnego poznania Chrystusa. „Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa”, mówił św. Hieronim. Chcąc ułatwić wszystkim poznanie słowa Bożego, które motywuje i daje radość, prowokuje i pociesza, zamieszczamy schemat „Biblia w 365 dni”. Jest to prosty układ, zawierający odnośniki do fragmentów Pisma Świętego na poszczególne dni, który poprowadzi przez czytanie całej Biblii zgodnie z kalendarzem liturgicznym. Okres Adwentu – pierwszy tydzień

do Rzymian 5 – 7

❏

Sobota

Izajasza 1 – 2

❏

do Rzymian 8 – 9

❏

1 Ndz. Adwentu

Izajasza 3 – 5

❏

do Rzymian 10 – 11

❏

Poniedziałek

Izajasza 6 – 7

❏

do Rzymian 12 – 14

❏

Wtorek

Izajasza 8 – 9

❏

do Rzymian 15 - 16

❏

Środa

Izajasza 10 – 12

❏

Czwartek

Izajasza 13 – 14

❏

Styczeń

Piątek

Izajasza 15 – 17

❏

1. do Koryntian 1 – 3

❏

Sobota

Izajasza 18 – 20

❏

1. do Koryntian 4 – 7

❏

1. do Koryntian 8 – 10

❏

1. do Koryntian 11 – 13

❏

Okres Adwentu – drugi tydzień 2 Ndz. Adwentu

Izajasza 21 – 22

❏

1. do Koryntian 14 – 16

❏

Poniedziałek

Izajasza 23 – 24

❏

Objawienie Pańskie

2. do Koryntian 1 – 3

❏

Wtorek

Izajasza 25 – 27

❏

2. do Koryntian 4 – 7

❏

Środa

Izajasza 28 – 29

❏

2. do Koryntian 8 – 10

❏

Czwartek

Izajasza 30 – 31

❏

2. do Koryntian 11 – 13

❏

Piątek

Izajasza 32 – 33

❏

do Galatów 1 – 3

❏

Sobota

Izajasza 34 – 35

❏

do Galatów 4 – 6

❏

do Efezjan 1 – 3

❏

do Efezjan 4 – 6

❏

Okres Adwentu – trzeci tydzień 3 Ndz. Adwentu

Izajasza 36 – 39

❏

Poniedziałek

Izajasza 40 – 41

❏

Okres zwykły

Wtorek

Izajasza 42 – 43

❏

Styczeń

Środa

Izajasza 44 – 45

❏

do Filipian 1 – 2

❏

Czwartek

Izajasza 46 – 47

❏

do Filipian 3 – 4

❏

Piątek

Izajasza 48 – 49

❏

do Kolosan 1 – 2

❏

Sobota

Izajasza 50 – 51

❏

do Kolosan 3 – 4

❏

Kapłańska 1 – 4

❏

Kapłańska 5 – 7

❏

Okres Adwentu – czwarty tydzień

1466

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 1466-1467

4 Ndz. Adwentu

Izajasza 52 – 54

❏

Kapłańska 8 – 10

❏

Poniedziałek

Izajasza 55 – 57

❏

Kapłańska 11 – 13

❏

Wtorek

Izajasza 58 – 59

❏

Kapłańska 14 – 16

❏

Środa

Izajasza 60 – 61

❏

Kapłańska 17 – 19

❏

Czwartek

Izajasza 62 – 63

❏

Kapłańska 20 – 22

❏

Piątek

Izajasza 64 – 65

❏

Kapłańska 23 – 25

❏

Sobota

Izajasza 66

❏

Kapłańska 26 – 27

❏

Jeremiasza 1

❏

Okres Narodzenia Pańskiego

Jeremiasza 2

❏

Grudzień

Jeremiasza 3 – 4

❏

do Rzymian 1 – 2

❏

Jeremiasza 5 – 6

❏

do Rzymian 3 – 4

❏

Jeremiasza 7 – 8

❏

1467

16.07.2015 15:36

Dodatek

Biblia w 365 dni

Luty

Trzeci tydzień okresu Wielkanocnego

Wtorek

Jozuego 5 – 8

❏

Jeremiasza 9 – 10

❏

3 Ndz. W. Postu

Powtórzonego Prawa 4 – 6

❏

3 Ndz. Wielkanocna

Apokalipsa 21 – 22

❏

Środa

Jozuego 9 – 12

❏

Jeremiasza 11 – 12

❏

Poniedziałek

Powtórzonego Prawa 7 – 10

❏

Poniedziałek

Ezdrasza 1 – 4

❏

Czwartek

Jozuego 13 – 16

❏

Jeremiasza 13 – 14

❏

Wtorek

Powtórzonego Prawa 11 – 14

❏

Wtorek

Ezdrasza 5 – 7

❏

Piątek

Jozuego 17 – 19

❏

Jeremiasza 15 – 16

❏

Środa

Powtórzonego Prawa 15 – 18

❏

Środa

Ezdrasza 8 – 10

❏

Sobota

Jozuego 20 – 24

❏

Jeremiasza 17 – 18

❏

Czwartek

Powtórzonego Prawa 19 – 22

❏

Czwartek

Nehemiasza 1 – 3

❏

Sędziów 1 – 3

❏

Sędziów 4 – 6

❏

Trzeci tydzień Wielkiego Postu

Jeremiasza 19 – 20

❏

Piątek

Powtórzonego Prawa 23 – 26

❏

Piątek

Nehemiasza 4 – 7

❏

Okres Zwykły

Jeremiasza 21 – 22

❏

Sobota

Powtórzonego Prawa 27 - 29

❏

Sobota

Nehemiasza 8 - 10

❏

Czerwiec

Jeremiasza 23 – 24

❏ Czwarty tydzień okresu Wielkanocnego

Czwarty tydzień Wielkiego Postu

(kontynuacja od 4 Niedzieli Wielkiego Postu) 9

Rodzaju 1 – 4

❏

4 Ndz. W. Postu

Powtórzonego Prawa 30 – 32

❏

4 Ndz. Wielkanocna

Nehemiasza 11 – 13

❏

Sędziów 7 – 9

❏

Rodzaju 5 – 8

❏

Poniedziałek

Powtórzonego Prawa 33 – 34

❏

Poniedziałek

1. do Tesaloniczan 1 – 5

❏

Sędziów 10 – 12

❏

Rodzaju 9 – 11

❏

(kontynuacja po 8 lutego)

Wtorek

2. do Tesaloniczan 1 – 3

❏

Sędziów 13 – 16

❏

Rodzaju 12 – 16

❏

Wtorek

Jeremiasza 25 – 26

❏

Środa

1. do Tymoteusza 1 – 6

❏

Sędziów 17 – 18

❏

Rodzaju 17 – 20

❏

Środa

Jeremiasza 27 – 28

❏

Czwartek

2. do Tymoteusza 1 – 4

❏

Sędziów 19 – 21

❏

Rodzaju 21 – 24

❏

Czwartek

Jeremiasza 29 – 30

❏

Piątek

do Tytusa 1 -3

❏

Rut 1 – 4

❏

Rodzaju 25 – 28

❏

Piątek

Jeremiasza 31

❏

Sobota

do Filemona | List św. Judy

❏

1. Samuela 1 – 3

❏

Rodzaju 29 – 31

❏

Sobota

Jeremiasza 32

❏

1. Samuela 4 – 7

❏

Rodzaju 32 – 36

❏

1. Samuela 8 – 10

❏

Rodzaju 37 – 40

❏

Piąty tydzień Wielkiego Postu

Rodzaju 41 – 43

❏

5 Ndz. W. Postu

Jeremiasza 33 – 34

Rodzaju 44 – 47

❏

Poniedziałek

Rodzaju 48 – 50

❏

Wyjścia 1 – 4

Piąty tydzień okresu Wielkanocnego 5 Ndz. Wielkanocna

św. Jakuba 1 – 5

❏

1. Samuela 11 – 13

❏

Poniedziałek

1. św. Piotra 1 – 2

❏

1. Samuela 14 – 15

❏

Jeremiasza 35 – 37

❏

Wtorek

1. św. Piotra 3 -5

❏

1. Samuela 16 – 19

❏

Wtorek

Jeremiasza 38 – 40

❏

Środa

2. św. Piotra 1 – 3

❏

1. Samuela 20 – 22

❏

Środa

Jeremiasza 41 – 43

❏

Czwartek

1. List św. Jana 1 – 2

❏

1. Samuela 23 – 25

❏

Wyjścia 5 – 8

❏

Czwartek

Jeremiasza 44 – 46

❏

Piątek

1. św. Jana 3

❏

1. Samuela 26 – 28

❏

Wyjścia 9 – 11

❏

Piątek

Jeremiasza 47 – 48

❏

Sobota

1. św. Jana 4 – 5

❏

1. Samuela 29 – 31

❏

Wyjścia 12 – 13

❏

Sobota

Jeremiasza 49

❏

2. Samuela 1 – 4

❏

Wyjścia 14 – 16

❏

2. Samuela 5 – 9

❏

Wyjścia 17 – 18

❏

Wielki Tydzień

Wyjścia 19 – 20

❏

Ndz. Palmowa

Jeremiasza 50

Wielki Poniedziałek Okres Wielkiego Postu

Szósty tydzień okresu Wielkanocnego 6 Ndz. Wielkanocna

do Hebrajczyków 1 – 4

❏

2. Samuela 10 – 12

❏

Poniedziałek

do Hebrajczyków 5 – 7

❏

2. Samuela 13 – 14

❏

Jeremiasza 51

❏

Wtorek

do Hebrajczyków 8 – 10

❏

2. Samuela 15 – 17

❏

Wielki Wtorek

Jeremiasza 52

❏

Środa

do Hebrajczyków 11 – 13

❏

2. Samuela 18 – 20

❏

Środa Popielcowa

Wyjścia 21 – 22

❏

Wielka Środa

Lamentacji 1

❏

Czwartek

Mądrości 1 – 2

❏

2. Samuela 21 – 24

❏

Czwartek po Popielcu

Wyjścia 23 – 25

❏

Wielki Czwartek

Lamentacji 2

❏

Piątek

Mądrości 3 – 4

❏

1. Królewska 1 – 3

❏

Piątek po Popielcu

Wyjścia 26 – 28

❏

Wielki Piątek

Lamentacji 3

❏

Sobota

Mądrości 5 – 6

❏

1. Królewska 4 – 6

❏

Sobota po Popielcu

Wyjścia 29 – 31

❏

Wielka Sobota

Lamentacji 4 – 5

❏

1. Królewska 7 – 8

❏

1. Królewska 9 – 11

❏

1. Królewska 12 – 13

❏

Siódmy tydzień okresu Wielkanocnego Okres Wielkanocny

Pierwszy tydzień Wielkiego Postu

7 Ndz. Wlkn., Wniebowstąpienie Mądrości 7 – 8

❏

Poniedziałek

Mądrości 9 – 10

❏

Wyjścia 32 – 34

❏

Ndz. Zmartwychwstania Pieśń nad pieśniami 1 – 2

Poniedziałek

Wyjścia 35 – 37

❏

Poniedziałek w Oktawie Pieśń nad pieśniami 3 – 5

❏

Wtorek

Mądrości 11 – 12

❏

Lipiec

Wtorek

Wyjścia 38 – 40

❏

Wtorek w Oktawie

Pieśń nad pieśniami 6 – 8

❏

Środa

Mądrości 13 – 14

❏

1. Królewska 14 – 16

❏

Środa

Liczb 1 – 4

❏

Środa w Oktawie

Syracydesa 1 – 2

❏

Czwartek

Mądrości 15 – 16

❏

1. Królewska 17 – 19

❏

Czwartek

Liczb 5 – 8

❏

Czwartek w Oktawie Syracydesa 3 – 4

❏

Piątek

Mądrości 17 – 19

❏

1. Królewska 20 – 22

❏

Piątek

Liczb 9 – 12

❏

Piątek w Oktawie

❏

Sobota

Dzieje Apostolskie 1 – 3

❏

2. Królewska 1 – 4

❏

Sobota

Liczb 13 – 15

❏

(kontynuacja od 20 sierpnia)

2. Królewska 5 – 8

❏

Zesłanie Ducha Świętego Dzieje Apostolskie 4 – 7 ❏

2. Królewska 9 – 11

❏

Poniedziałek

Dzieje 8 – 10

❏

2. Królewska 12 – 14

❏

Wtorek

Dzieje 11 – 13

❏

2. Królewska 15 – 17

❏ ❏

1 Ndz. W. Postu

Sobota w Oktawie

Syracydesa 5 – 6 Apokalipsa 1 – 3

❏

Drugi tydzień Wielkiego Postu 2 Ndz. W. Postu

Liczb 16 – 18

❏

Drugi tydzień okresu Wielkanocny

Poniedziałek

Liczb 19 – 21

❏

2 Ndz. Wielkanocna

Apokalipsa 4 – 5

❏

Środa

Dzieje 14 -16

❏

2. Królewska 18 – 20

Wtorek

Liczb 22 – 25

❏

Poniedziałek

Apokalipsa 6 – 7

❏

Czwartek

Dzieje 17 – 20

❏

2. Królewska 21 – 22

❏

Środa

Liczb 26 – 29

❏

Wtorek

Apokalipsa 8 – 9

❏

Piątek

Dzieje 21 – 25

❏

2. Królewska 23 – 25

❏

Czwartek

Liczb 30 – 32

❏

Środa

Apokalipsa 10 – 12

❏

Sobota

Dzieje 26 – 28

❏

Barucha 1 – 2

❏

Piątek

Liczb 33 – 36

❏

Czwartek

Apokalipsa 13 – 15

❏

Barucha 3 – 5

❏

Sobota

Powtórzonego Prawa 1 – 3

❏

Piątek

Apokalipsa 16 – 18

❏

Najświętszej Trójcy

2. i 3. św. Jana

❏

Barucha 6

❏

Sobota

Apokalipsa 19 – 20

❏

Poniedziałek

Jozuego 1 – 4

❏

1. Kronik 1 – 4

❏

1468

439_Pismo Swiete 2015_inside.indd 1468-1469

1469

16.07.2015 15:36

BIBLIA

MISTRZYNIĄ ŻYCIA

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1473

16.07.2015 14:59

WSKAZYWAĆ

PRZYGOTOWAĆ SIĘ

W OCZEKIWANIU NA ZOBACZENIE BOGA

STWORZYĆ BLISKĄ WIĘŹ

w życiu trochę roztargnieni. PrzeB ywamy chodzimy przed wspaniałym kościołem,

bardzo znanym obrazem, słyszymy przejmujący utwór muzyczny, a mimo to pozostajemy nieobecni, oderwani od rzeczywistości, zamknięci w swoim świecie. Dany obraz jest w naszych oczach jakby niewidoczny, a dany koncert daleki od naszych uszu. Jednak wartość tego dzieła sztuki lub tej muzyki nie jest przez to mniejsza. Tracimy tylko okazję. I rzeczywiście, kiedy zdamy sobie z tego sprawę, próbujemy to nadrobić. Odnosi się to do postawy nas wszystkich wobec słowa Bożego. Czasami trudno jest słuchać słowa Bożego i przyjmować je za swoje, ale nie traci ono przez to swego piękna. Przeciwnie – katecheza, homilia, wskazania pasterzy, znajomość Biblii ukierunkowują człowieka

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1474-1475

na odkrywanie całego jego piękna. Nie jest ono muzealnym eksponatem, choćby nawet bardzo cennym! Biblia, przekazywana głosem Kościoła, stanowi żywe słowo Boga, który wciąż mówi, ponieważ żyje i działa. Choć człowiek nadal widzi niewyraźnie, jak w starym zwierciadle (por. 1 Kor 13,12), to jednak idzie naprzód z nadzieją, że będzie mógł ujrzeć Boga takiego, jaki jest, twarzą w twarz (por. 1 J 3, 2). Tę radość, na razie niepełną, wypełnia Słowo, które każe miłować, iść, postępować zgodnie z tym, co nam podpowiada, kiedy je słuchamy (por. Łk 10, 37). Znalezienie w sobie odwagi, by zawierzyć Słowu, otwiera życie na nowe znaki i zapełnia puste sieci (por. Łk 5, 5-6) po bezowocnej nocy, w czasie której niczego się nie złowiło.

Słowa powstają z jednej strony grupy W okół biblijne, kręgi młodzieży i dorosłych, którzy modlą się za pomocą Lectio divina, rozważają je w domach. Z drugiej strony mówi się, że „słowo Boże jest trudne,

głosić, a przede wszystkim świadczyć o nim własnym życiem. „Czasami również słowami” – jak powtarzał św. Franciszek. Opowiadać tekst biblijny znaczy nade wszystko utrzymywać z nim bliską więź.

św. Pawła nie da się do końca zrozumieć, dwa czytania mszalne są długie i skomplikowane…”, tak jakby tekst Pisma Świętego miał być zarezerwowany dla specjalistów, którzy muszą go wyjaśnić. Uczeni mogą pomóc, ale każdy powinien stać się „otwartym naczyniem”, miejscem, które Słowo, czyli Obecność Boga może i chce nawiedzić, zamieszkać, użyźnić (por. Łk 1, 30). Święci autorzy napisali ten tekst w różnych epokach historii, aby był głoszony jako żywy. A żeby żyć, potrzebuje on świadków i proroków, którzy będą go

Spotykać się z nim, „sprawiać, aby nieustannie krążył” w sercu i umyśle, jak zalecali rabini. Pismo Święte jest żywe, ponieważ wciąż przechodzi przez umysł, jest przypominane, czyli umieszczane blisko serca i decyzji, tak iż rozbrzmiewa w codziennym życiu. Słowo usłyszane, przyjęte i przekształcone w modlitwę stopniowo staje się bliskie wspólnocie chrześcijańskiej. Dane wyrażenie, znak dokonany przez proroka lub przez Chrystusa jest prawdziwy także dla każdego, jest prawdziwy teraz – nie wczoraj ani nie dawno temu. Jest prawdziwy dla nas.

16.07.2015 14:59

WSKAZYWAĆ

PRZYGOTOWAĆ SIĘ

W OCZEKIWANIU NA ZOBACZENIE BOGA

STWORZYĆ BLISKĄ WIĘŹ

w życiu trochę roztargnieni. PrzeB ywamy chodzimy przed wspaniałym kościołem,

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1474-1475

16.07.2015 14:59

Biblia mistrzynią życia

Ilekroć otwieramy Biblię, pomyślmy o naszym najwznioślejszym powołaniu do słuchania i przyjmowania daru Boga, który mówi. Nie bądźmy skąpi w dzieleniu się posiłkiem i bądźmy hojni w zastawianiu stołu. Nasza wiara karmi się, jeśli Chrystus, Droga, Prawda i Życie, jest głoszony. I jeśli karmiąc się Nim, Słowem życia wiecznego, możemy iść przez czterdzieści dni przez pustynię naszego życia (1 Krl 19, 8). Ziarno, które kiełkuje i rośnie Słowo Boże jest tajemnicą miłosierdzia i nadzwyczajnym darem, którego Bóg nam udziela. Pozwólmy, aby przez lekturę, przez to, co z niej zrozumiemy, Bóg wciąż mógł mówić. Sam Jezus powiedział, w jaki sposób Słowo pracuje w nas: „Tak się ma sprawa z królestwem Bożym jak z człowiekiem rzucającym ziarno w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, nocą i dniem, ziarno kiełkuje i wzrasta, a on nie wie jak” (Mk 4, 26-27). 1. Biblia jest echem tego, co jest w sercu Boga. Dlatego nie jest to zwykła księga: jest słowem Boga, którego wierzący wyczekuje, które słucha i przyjmuje z miłością. 2. Biblia jest dla wierzącego salą ćwiczeń. Bóg mówi, a to zobowiązuje człowieka do treningu, ćwiczenia, aby pozwolił się kierować Mistrzowi. Ze Słowa wierzący może czerpać siłę i światło dla swojej wiary. 3. Biblia jest słowem natchnionym, czyli płynie z woli Boga, który jest głównym autorem tekstów. Tak jak posłużył się autorami, aby pisali piórem i atramentem, tak dziś posługuje się nami, abyśmy nadal pisali tę samą historię na stronach naszego życia i świata. 4. Słowo jest skuteczne, to znaczy wykracza ponad percepcję jednostki lub nawet samego Kościoła. Duch mówi

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1490-1491

1490

zawsze, ale pośrednictwo tego Słowa będzie bardziej nieskażone, jeśli ten, kto je przyjmuje (w tym przypadku wspólnota chrześcijańska, która je czyta), będzie czysty i w dalszym przekazywaniu jego treści dochowa mu wierności. Słowo zawsze i wszędzie pozostaje słowem Boga, choćby głosili je nie do końca nieskazitelni szafarze lub wspólnoty. Wspólnota powinna stopniowo przyjmować postawę Marii z Betanii: „Jedno jest potrzebne. Maria wybrała dobrą część, która nie będzie jej odebrana” (Łk 10, 42). Słowo, wysłuchane u stóp Mistrza, nadaje wymiar służbie, do której pełnienia to samo Słowo posyła. Biblia jest Słowem prawdziwym w dzisiejszej rzeczywistości, ponieważ wieczne jest Słowo w niej zawarte, które wciąż mówi i prawdziwie poświadcza nieustanne działanie Boga nie kiedyś, na rzecz innych, ale dzisiaj, tutaj, wobec nas. Słowo Boga jest świadectwem Kościoła, ale nie jest świadectwem o Kościele, nie jest jego wymysłem, lecz jedynie spoczywa w jego łonie. Jeśli Pismo Święte jest świadectwem Kościoła, to Kościół w każdym czasie jest wezwany, aby podtrzymywać to świadectwo, troszczyć o jego przekazywanie, stać na straży właściwego interpretowania. Słowo stale otwiera na nowo drogę. Na stole życia Bóg codziennie zastawia obfity posiłek. Trzeba tylko być głodnym i spragnionym, karmić się, zgodnie ze starożytnym stwierdzeniem zawartym w Naśladowaniu Chrystusa Tomasza à Kempis: „W tym życiu dwie rzeczy są najbardziej konieczne. Bez nich to nędzne życie będzie nieznośne. Słowo Boże jest bowiem światłem dla mojej duszy, a sakrament Twój chlebem życia” (IV, 11).

ATLAS BIBLIJNY

16.07.2015 14:59

1492

Atlas biblijny

1493

´ Drogi Wyjscia

Jerycho

Cheszbon

gora Nebo

Wielkie Morze

DELTA NILU

Jorda n

Biblia mistrzynią życia

Gaza

Morze Martwe

Ramzes Migdol

GOSZEN Pitom Sukkot

PUSTYNIA SUR Kadesz-Barnea

PUSTYNIA SIN

Przejscie przez Morze Czerwone I

Memfis

Har Kar kom

Makelot

Timna

Mara Esjon-Geber (Elat)

Nil

Elim

PUSTYNIA PARAN

Chaserot

Morze Czerwone Beni-Hassan Hipotetyczne lokalizacje góry Synaj

Trasa tradycyjna

PUSTYNIA SYNAJSKA

Synaj według Ga 4,25

Dzebel Serbal Dzebel Musa

SYNAJ

Droga Filistynów (via Maris) Inne proponowane trasy

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1492-1493

16.07.2015 14:59

1492

Atlas biblijny

1493

´ Drogi Wyjscia

Jerycho

Cheszbon

gora Nebo

Wielkie Morze

DELTA NILU

Jorda n

Biblia mistrzynią życia

Gaza

Morze Martwe

Ramzes Migdol

GOSZEN Pitom Sukkot

PUSTYNIA SUR Kadesz-Barnea

PUSTYNIA SIN

Przejscie przez Morze Czerwone I

Memfis

Har Kar kom

Makelot

Timna

Mara Esjon-Geber (Elat)

Nil

Elim

PUSTYNIA PARAN

Chaserot

Morze Czerwone Beni-Hassan Hipotetyczne lokalizacje góry Synaj

Trasa tradycyjna

PUSTYNIA SYNAJSKA

Synaj według Ga 4,25

Dzebel Serbal Dzebel Musa

SYNAJ

Droga Filistynów (via Maris) Inne proponowane trasy

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1492-1493

16.07.2015 14:59

SPIS TREŚCI BIBLIA księgą życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Skróty biblijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Pozostałe skróty i oznaczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 STARY TESTAMENT Wprowadzenie do Starego Testamentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Pięcioksiąg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Księga Rodzaju. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Księga Wyjścia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Księga Kapłańska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Księga Liczb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Księga Powtórzonego Prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Księgi historyczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Księga Jozuego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Księga Sędziów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Księga Rut. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Pierwsza Księga Samuela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 Druga Księga Samuela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 Pierwsza Księga Królewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 Druga Księga Królewska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 Pierwsza Księga Kronik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 Druga Księga Kronik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457 Księga Ezdrasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489 Księga Nehemiasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 Księga Tobiasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 Księga Judyty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 Księga Estery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549 Pierwsza Księga Machabejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561 Druga Księga Machabejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591 Księgi mądrościowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615 Księga Hioba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619 Księga Psalmów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651 Księga Przysłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729 Księga Koheleta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 Pieśń nad pieśniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767 Księga Mądrości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 777 Mądrość Syracydesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799 Księgi prorockie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 847 Księga Izajasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851 Księga Jeremiasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 911 Księga Lamentacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 967 Księga Barucha. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 979 Księga Ezechiela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989 Księga Daniela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1037

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1502-1503

Księga Ozeasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1059 Księga Joela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1071 Księga Amosa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1077 Księga Abdiasza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1087 Księga Jonasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1091 Księga Micheasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1095 Księga Nahuma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1103 Księga Habakuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1109 Księga Sofoniasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1115 Księga Aggeusza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1121 Księga Zachariasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1125 Księga Malachiasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1135 NOWY TESTAMENT Wprowadzenie do Nowego Testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1143 Ewangelie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1147 Ewangelia według Świętego Mateusza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1149 Ewangelia według Świętego Marka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1185 Ewangelia według Świętego Łukasza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1207 Ewangelia według Świętego Jana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1241 Dzieje Apostolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1269 Listy Świętego Pawła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1301 List do Rzymian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1303 Pierwszy List do Koryntian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1319 Drugi List do Koryntian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1333 List do Galatów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1345 List do Efezjan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1353 List do Filipian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1361 List do Kolosan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1367 Pierwszy List do Tesaloniczan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1373 Drugi List do Tesaloniczan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1379 Pierwszy List do Tymoteusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1383 Drugi List do Tymoteusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1389 List do Tytusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395 List do Filemona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399 List do Hebrajczyków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1405 Listy katolickie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1415 List Świętego Jakuba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1417 Pierwszy List Świętego Piotra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1423 Drugi List Świętego Piotra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1429 Pierwszy List Świętego Jana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435 Drugi List Świętego Jana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441 Trzeci List Świętego Jana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443 List Świętego Judy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445 Apokalipsa Świętego Jana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1449 Biblia w 365 dni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1463 Biblia mistrzynią życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1473 Atlas biblijny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1491

16.07.2015 15:00

439A_Pismo Swiete_wkl kolor_zakonczenie.indd 1502-1503

16.07.2015 15:00

Redakcja naukowa: ks. Tadeusz Brzegowy, ks. Angelo Colacrai SSP, ks. Jan Łach, ks. Franciszek Mickiewicz SAC, ks. Antoni Tronina, ks. Julian Warzecha SAC Tłumacze ksiąg: ks. Krzysztof Bardski, ks. Michał Bednarz, ks. Stanisław Bielecki, ks. Tadeusz Brzegowy, abp Stanisław Gądecki, o. Piotr Gryziec OFMConv., ks. Stanisław Hałas SCJ, ks. Stanisław Haręzga, ks. Józef Homerski, ks. Stanisław Jankowski SDB, Andrzej Kondracki, ks. Józef Kozyra, Anna Kuśmirek, ks. Franciszek Mickiewicz SAC, Andrzej Mrozek, ks. Zbigniew Niemirski, ks. Antoni Ołów, ks. Hubert Ordon SDS, ks. Antoni Paciorek, ks. Zdzisław Pawłowski, ks. Stanisław Potocki, ks. Ryszard Rubinkiewicz SDB, ks. Ryszard Rumianek, o. Adam Sikora OFM, ks. Henryk Skoczylas CSMA, o. Stanisław Stańczyk CSsR, ks. Andrzej Strus SDB, Jerzy Suchy, ks. Stefan Szymik MSF, o. Edmund Świerczek OFM, ks. Antoni Tronina, ks. Julian Warzecha SAC, ks. Józef Winiarski CSMA, o. Piotr Włodyga OSB, o. Gabriel Witaszek CSSR, ks. Bernard Wodecki SVD, ks. Jan Załęski Rewizja przekładu: ks. Krzysztof Bardski, Albert Gorzkowski, ks. Mariusz Górny SSP, ks. Janusz Kręcidło MS, ks. Józef Kudasiewicz, ks. Stanisław Mędala CM, Marek Piela, ks. Stanisław Pisarek, ks. Jan Kanty Pytel, ks. Andrzej Strus SDB, bp Jan Szlaga, ks. Edward Szymanek TChr Redakcja: ks. Mariusz Górny SSP, ks. Janusz Kręcidło MS, ks. Marcin Romanowski SSP, Krzysztof Stopa, ks. Ryszard Tomaszewski SSP, Piotr Walewski, ks. Wojciech Turek SSP, ks. Bogusław Zeman SSP Współpraca redakcyjna: o. Andrzej Kiejza OFMCap., ks. Krzysztof Siwek, Ewa Środa, Urszula Topczewska Korekta literacka: Henryk Duda, Ilona Kisiel, Stanisław Koziara, Tamara Książczak-Przybysz, Beata Kułak, Bożena Matuszczyk, Anna Pietrzak, Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn, Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Ewa Zdrojewska Materiały dodatkowe, mapy: © 2014 Edizioni San Paolo s.r.l., Piazza Soncino 5, 20092 Cinisello Balsamo (Milano) – Italia www.edizionisanpaolo.it Źródła ilustracji: wkładka I: Marie-Paul Farran/Monastère des Bénedéctines du Mont des Olivers, Jerozolima (ikona św. Pawła, s. 4), Dział Fotograficzny L’Osservatore Romano (s. 2-3), Archiwum Towarzystwa Świętego Pawła (s. 5), Shutterstock.com (s. 6, 8, 10, 13, 14, 15, 18-32), Foto Stone/Getty Images (s. 9), Max Mandel (s. 16), Photoshot/Olycom (s. 17), wkładka II: Shutterstock.com, Michela Ameli/Glifo Design (mapki atlasu biblijnego) Tłumaczenie materiałów dodatkowych: Krzysztof Stopa Koordynacja projektu: ks. Mirosław Dąbrowski SSP, ks. Daniel Łuka SSP, ks. Bogusław Zeman SSP Skład i łamanie: Ewa Burdzicka, Tomasz Mstowski Projekt okładki: Anna Kawecka Druk i oprawa: L.E.G.O. S.p.A. – Włochy Nihil obstat Stary Testament (bez Księgi Psalmów) abp Marian Gołębiewski, Wrocław, 26 maja 2008 r. Nowy Testament i Psalmy ks. Stanisław Włodarczyk, Częstochowa, 20 maja 2005 r. ks. Henryk Witczyk, Lublin, 13 czerwca 2005 r. IMPRIMATUR Stary Testament (bez Księgi Psalmów) bp Zygmunt Zimowski Przewodniczący Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski Radom, 28 czerwca 2008 r., L.dz. 1056/08 Nowy Testament i Psalmy bp Zygmunt Zimowski Przewodniczący Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski Radom, 30 czerwca 2005 r., L.dz. 939/05 ISBN 978-83-7797-439-1 (oprawa miękka) ISBN 978-83-7797-575-6 (oprawa PCV) ISBN 978-83-7797-576-3 (oprawa Flexy z suwakiem) © Edycja Świętego Pawła, 2015 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.366.15.50 • e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl www.edycja.com.pl

jest pochodnią dla nóg moich i światłem na mojej ścieżce. Ps 119, 105

Kolorowe dodatki z wprowadzeniem w lekturę Biblii i atlasem biblijnym Wskazówki jak czytać i modlić się słowem Bożym Plan lektury Biblii w 365 dni Przejrzysty układ

www.edycja.pl

Najnowszy przekład z języków oryginalnych

Pełny tekst Pisma Świętego w najnowszym tłumaczeniu z języków oryginalnych

BIBLIA

Twoje słowo