Dom bogaty w miłosierdzie by Edycja Świętego Pawła

VINCENZO PAGLIA

DOM BOGATY

W MIŁOSIERDZIE EWANGELIA WEDŁUG ŚW. ŁUKASZA W RODZINIE

550A_Dom_bogaty_inside.indd 1

15.01.2016 11:38

Tytuł oryginału: Una casa ricca di misericordia © EDIZIONI SAN PAOLO s.r.l., 2015 Tłumaczenie: Krzysztof Stopa Redakcja: Ilona Kisiel Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Zdjęcie na okładce: Uczniowie z Emaus, ikona s. Marie-Paul Farran z klasztoru benedyktyńskiego na Górze Oliwnej w Jerozolimie Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego – Kielce Cytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011. ISBN 978-83-7797-550-3 © Edycja Świętego Pawła, 2016 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl

550A_Dom_bogaty_inside.indd 2

15.01.2016 11:38

Wprowadzenie Ewangelia w rodzinie

rogie rodziny, pragnę każdej z was podarować tę niewielką książeczkę, której celem jest pomoc w codziennym czytaniu Ewangelii według św. Łukasza w rodzinie. Tekst ten – przez wielu nazywany „Ewangelią miłosierdzia” – został wskazany przez papieża Franciszka jako ten, który powinien szczególnie towarzyszyć nam w czasie Jubileuszu Miłosierdzia 2016. W bulli ogłaszającej Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia papież Franciszek pisze: „W Ewangelii według św. Łukasza znajdujemy jeszcze inny ważny element, zachęcający nas do przeżywania z wiarą Jubileuszu. Ewangelista opowiada, że pewnego razu Jezus w szabat powrócił do Nazaretu i, jak miał w zwyczaju, udał się do synagogi. Tam też został poproszony o odczytanie fragmentu Pisma Świętego i o skomentowanie go. Wybrany fragment pochodził z Księgi proroka Izajasza, gdzie jest napisane: «Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, żebym głosił dobrą nowinę ubogim, bym opatrywał rany serc złamanych, żebym zapo3

550A_Dom_bogaty_inside.indd 3

15.01.2016 11:38

wiadał wyzwolenie jeńcom i więźniom swobodę; abym obwieszczał rok łaski Pańskiej» (Iz 61, 1-2)”1. Papież Franciszek tak kontynuuje swą myśl: „Rok miłosierdzia: to właśnie głosi nam Pan i tym pragniemy żyć. Ten Rok Święty niesie ze sobą bogactwo misji Jezusa, które odbija się echem w słowach Proroka: nieść słowo i gest pocieszenia biednym, głosić wyzwolenie tym, którzy są więźniami nowych form niewolnictwa w dzisiejszym społeczeństwie, przywracać wzrok temu, kto nie widzi, bo jest pochylony nad samym sobą, przywracać godność tym, którzy zostali jej pozbawieni. Przepowiadanie Jezusa staje się na nowo widoczne w odpowiedziach wiary, które chrześcijanie powinni dawać przez osobiste świadectwo. Niech nam towarzyszą słowa Apostoła: «Kto pełni uczynki miłosierdzia, niech to czyni ochoczo» (Rz 12, 8)”2. Powinniśmy zacząć od słuchania Ewangelii Każde pokolenie chrześcijańskie – zatem również nasze – jest wezwane, aby wziąć do ręki tę małą książeczkę. Ewangelia jest siłą Kościoła, jest słowem, z którego on się zrodził i dzięki któremu żyje. Chrześcijaństwo zaczyna się właśnie wówczas, gdy Słowo stało się ciałem w łonie Maryi. Ona jest pierw1 2

Franciszek, Misericordiae vultus. Tamże.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 4

15.01.2016 11:38

szą spośród wierzących i jako taka od razu została wskazana przez Elżbietę: „Szczęśliwa jest Ta, która uwierzyła, że wypełnią się słowa powiedziane Jej przez Pana” (Łk 1, 45). A po Niej przyszli pierwsi uczniowie. Kiedy oni przyjęli słowo Jezusa, zaczęło się nowe braterstwo, moglibyśmy rzec „nowa rodzina” – rodzina Jezusa i Jego uczniów. Po Zesłaniu Ducha Świętego Ewangelia zaczęła się rozszerzać w domach, w rodzinach chrześcijan. Krótko mówiąc, droga Ewangelii na początku pierwszego tysiąclecia charakteryzowała się słuchaniem w rodzinach. Drogie rodziny, myślę, że także na początku trzeciego tysiąclecia powinniśmy powrócić do tego, co było u źródeł chrześcijaństwa: wziąć na nowo do naszych rąk Ewangelię, również w naszych rodzinach, i stworzyć nowe braterstwo między ludźmi, nową solidarność między rodzinami, aby móc dawać dobrą nowinę o miłości Boga do wszystkich. Święty Jan Paweł II, otwierając Wielki Jubileusz Roku 2000, zachęcał chrześcijan, aby weszli „w nowe tysiąclecie z księgą Ewangelii!”. Z takim samym zaangażowaniem, z jakim udał się jako pielgrzym Ewangelii do wszystkich zakątków świata, pisał: „Weźmy do rąk tę Księgę! Przyjmijmy ją od Pana, który stałe nam ją przekazuje za pośrednictwem swojego Kościoła (por. Ap 10, 8). Połykajmy ją (por. Ap 10, 9), aby stała się życiem naszego życia. Zasmakujmy w niej aż do końca; nie będzie nam szczędzić trudu, ale da nam radość, bo jest słodka jak miód (por. Ap 10, 5

550A_Dom_bogaty_inside.indd 5

15.01.2016 11:38

9-10). Będziemy pełni nadziei i zdolni przekazywać ją każdemu mężczyźnie i każdej kobiecie, których spotkamy na naszej drodze”3. Drogie rodziny, papież Franciszek zachęca nas do tego samego: Weźcie do ręki Ewangelię! Mówi nam o tym we wspaniałym liście zatytułowanym Radość Ewangelii (Evangelii gaudium). Tak, konieczne jest wzięcie do ręki Ewangelii i słuchanie jej z odnowioną uwagą, aby świat stał się bardziej braterski, solidarny, ludzki. Niepewność i lęk, które charakteryzują życie naszego świata, przykłady niesłychanej niesprawiedliwości, która rozdziera życie wielu ludów, przemoc, która się szerzy bez żadnych hamulców również w naszych domach, konflikty i wojny, które wciąż zbierają swe żniwo wśród niewinnych ofiar – to wszystko można pokonać tylko dzięki Ewangelii. Niestety, nam wierzącym grozi, że znajdziemy się wśród tych, którzy nie wierzą w przemieniającą moc Ewangelii i ulegają przygnębieniu naszych czasów. Potrzebny jest powrót do żarliwego słuchania radosnej nowiny, poczynając od rodzin. Kiedy czyta się Ewangelię w rodzinie, spływa szczególna łaska, ponieważ urzeczywistnia się to, o czym mówi Jezus: „Tam, gdzie dwaj lub trzej zbierają się w moje imię, jestem pośród nich” (Mt 18, 20).

Jan Paweł II, Ecclesia in Europa, 65.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 6

15.01.2016 11:38

Ewangelie skarbem Kościoła Drogie rodziny, zachęta do wzięcia do ręki Ewangelii nie jest bezcelowym wezwaniem. Ewangelia stanowi serce objawienia biblijnego, najcenniejszy skarb Kościoła. Sobór Watykański II w Dei Verbum stwierdza: „Pośród wszystkich Pism (…) Ewangelie słusznie zajmują najważniejsze miejsce, ponieważ stanowią główne świadectwo o życiu i nauczaniu Wcielonego Słowa, naszego Zbawiciela”4. Dlatego, parafrazując powiedzenie św. Hieronima, możemy wyrazić przekonanie, że „nieznajomość Ewangelii jest nieznajomością Chrystusa”. Cztery Ewangelie są najbogatszym i najpewniejszym źródłem poznania Jezusa i pokochania Go. Właśnie po to zostały napisane. Autor czwartej Ewangelii przy końcu swego dzieła pisze: „Jezus dokonał jeszcze wielu innych znaków wobec swoich uczniów, których nie zapisano w tej księdze. Te natomiast spisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym, oraz abyście wierząc, mieli życie w Jego imię” (J 20, 30-31). Ewangeliści nie zamierzali stworzyć historii Jezusa w ścisłym sensie, ale chcieli napisać księgi, które w każdej epoce prowadziłyby czytelników do wiary. W Ewangeliach są oczywiście opisane fakty, które naprawdę się rozegrały, jednak każdy z ewangelistów uporządkował je według własnego 4

Dei Verbum, 18.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 7

15.01.2016 11:38

planu. Dokument soborowy Dei Verbum tak ujmuje ich powstanie: „Apostołowie po wniebowstąpieniu Pana to, co On mówił i czynił, przekazali słuchaczom w pełniejszym zrozumieniu, którym cieszyli się pouczeni chwalebnymi wydarzeniami Chrystusa i oświeceni światłem Ducha prawdy. Autorzy zaś święci spisali cztery Ewangelie, wybierając niektóre z wielu wiadomości przekazywanych ustnie albo już na piśmie, niektóre podając syntetycznie albo wyjaśniając stosownie do sytuacji Kościołów. Zachowali też formę przepowiadania, zawsze jednak w taki sposób, aby podzielić się z nami nieskażoną prawdą o Jezusie. Pisali, czy to z własnej pamięci i wspomnień, czy też na podstawie świadectw tych, «którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa», po to, abyśmy poznali prawdę słów, w których otrzymaliśmy pouczenie”5. Ewangelie pozwalają nam spotkać Jezusa Jaśniejszy jest zatem już cel, dla którego zostały napisane cztery Ewangelie. Umożliwiają nam one kontakt z Jezusem. Te księgi nie są jak wszystkie inne, ponieważ one uobecniają Jezusa, przemawiającego do tych, którzy Go słuchają. Z tego słuchania otrzymujemy moc łaski. Wewnętrzną, tajemniczą, ale bardzo realną siłę, która nas nawraca, uzdrawia, 5

Tamże, 19.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 8

15.01.2016 11:38

przemienia, zbawia. Ewangelia jest najcenniejszym skarbem Kościoła. Wszyscy powinniśmy ją czytać: wierzący i niewierzący, dzieci i starcy, młodzi i dorośli, zdrowi i chorzy, sprawiedliwi i grzesznicy, dobrzy i źli, wolni i więźniowie, mężczyźni i kobiety, wszyscy. A szczególnie w rodzinach. Ta mała książeczka przyczyniła się do wzrostu wiary w świecie i podtrzymywała niezliczone zastępy wierzących przez dwadzieścia wieków. Już od dwóch tysięcy lat słowo to jest głoszone wszystkim. I od tamtej pory każdy, kto je usłyszał, nie był już tą samą osobą, co wcześniej. Również świat od tej pory nie jest już taki sam. Ewangelie były dobrym zaczynem, który zakwasił ciasto świata i który musi je wciąż zakwaszać. Ewangelie są światłem oświecającym kroki ludzi dążących do pokoju. Nie można ich usłyszeć raz na zawsze, ponieważ stale potrzebujemy zaczynu i światła. W Ewangeliach jest zawarte żywe słowo, które codziennie towarzyszy wierzącemu. Każde pokolenie jest wezwane, aby przyjmować to słowo i konfrontować się z nim. Każda rodzina powinna przygotowywać stół Ewangelii, to znaczy każdego dnia wysłuchać jedną jej stronę. Kto tego nie czyni, nie jest w stanie poznawać ani tym bardziej kochać Jezusa. W tej niewielkiej książeczce są zawarte myśli Jezusa, Jego serce, Jego współczucie, Jego łagodność, Jego siła. Kto słucha Ewangelii z otwartym sercem, staje się mocny. I także nam przytrafi się to, czego Piotr doświadczył po uciążliwej nocy na jeziorze, 9

550A_Dom_bogaty_inside.indd 9

15.01.2016 11:38

kiedy niczego nie złowił. Wczesnym rankiem ukazał mu się Pan, który powiedział do niego, by ponownie zarzucił sieci. Piotr, mimo zmęczenia, powiedział: „Na Twoje słowo zarzucę sieci” (Łk 5, 5). I dokonał cudownego połowu. Kto słucha Ewangelii, ten zawsze będzie dokonywał cudownych połowów. Również ten, kto słabo wierzy, jest zachęcany do czytania Ewangelii. Pozna wówczas głębię i piękno miłości, która kocha do końca, nie stawiając sobie żadnych granic. I wszyscy odkryjemy, jak prawdziwe jest to, co Jezus mówi na końcu Kazania na górze: „Każdy, kto słucha tych moich słów i wprowadza je w czyn, jest podobny do człowieka rozsądnego, który zbudował dom na skale. Spadł ulewny deszcz, wezbrały rzeki, zerwały się silne wiatry i uderzyły w ten dom. Ale on nie runął, bo zbudowany był na skale” (Mt 7, 24-25). Jeśli chcemy trwale budować życie naszej rodziny, podobnie jak też całego naszego społeczeństwa, zacznijmy na nowo karmić się każdego dnia Ewangelią. To jest solidna skała, na której możemy oprzeć naszą nadzieję. Dlaczego Łukasz napisał Ewangelię Drogie rodziny, spośród czterech Ewangelii wybieramy tę napisaną przez Łukasza. Chciałbym teraz poświęcić kilka słów całościowemu spojrzeniu na tę trzecią Ewangelię. Łukasz był uczniem Jezusa, który znajdował się w takiej samej sytuacji jak my, 10

550A_Dom_bogaty_inside.indd 10

15.01.2016 11:38

to znaczy nie widział Jezusa na własne oczy, lecz uwierzył słowom tych, którzy Go spotkali. Kiedy dał się porwać wierze, nie chciał zatrzymać dla siebie tego, co usłyszał, i postanowił napisać to, co go poruszyło, aby także inni zostali pociągnięci przez Jezusa z Nazaretu. Zaczął gromadzić rozmaity materiał, a następnie porządkować go według wymyślonego przez siebie schematu. Badacze mówią, że trzecia Ewangelia jest pierwszą częścią jednego dzieła, które Łukasz dedykuje Teofilowi. W tej pierwszej części opowiada o wydarzeniach związanych z Jezusem, natomiast w drugiej – Dziejach Apostolskich – Łukasz opisuje fakty dotyczące apostołów, od Jerozolimy do Rzymu. Jego zamysł jest historyczny i teologiczny: chce pokazać, że Jezus otworzył drogę powszechnego zbawienia, drogę, która od Jerozolimy dociera aż do samego Rzymu, serca imperium i całego ówczesnego świata. Za pomocą swego dwuczęściowego dzieła Łukasz chce stwierdzić, że nikt nie jest obcy Ewangelii, nikt nie jest nieodpowiedni dla tego orędzia, nikt nie jest niezdolny do jego usłyszenia i przyjęcia. Wszyscy – także my dzisiaj – możemy słuchać tej Ewangelii i dostąpić zbawienia. Łukasz nigdy nie występuje bezpośrednio w swoim dziele (tylko Paweł wymienia go dwukrotnie, nazywając go „drogim lekarzem”). Dobrze wie, że to Pan powinien być na pierwszym planie i przyciągać innych, nie on. Do napisania swojej Ewangelii posłużył się trzema głównymi źródłami. Były 11

550A_Dom_bogaty_inside.indd 11

15.01.2016 11:38

to: przede wszystkim Ewangelia Marka (od której przejął znaczną część narracji), następnie zbiór logiów, czyli powiedzeń, sentencji Jezusa, i wreszcie inne tradycje, które poznał bezpośrednio, jak na przykład opowiadania dotyczące dzieciństwa Jezusa. Po zebraniu całego tego materiału Łukasz głęboko go przepracował, nadając opowiadaniu ewangelicznemu pewną strukturę, która je wyróżnia na tle pozostałych trzech. Jak Łukasz opowiedział o Jezusie Po prologu, w którym mówi czytelnikowi o swoim zamiarze przedstawienia faktów dokonanych przez Jezusa, ewangelista oferuje nam Ewangelię dzieciństwa. Są to dwa rozdziały, które występują wyłącznie u Łukasza. Jeden z uczonych słusznie zauważa: „Być może nigdy nie poznalibyśmy wzruszającej atmosfery Bożego Narodzenia ani nie moglibyśmy ze zdumieniem kontemplować zwiastowania Maryi, gdyby pewien chrześcijanin z drugiego pokolenia nie zebrał i nie opracował tych wspomnień, a następnie nie włączył ich w strukturę dzieła, które znamy pod nazwą Ewangelii według św. Łukasza”. Istotnie, opowiadania te karmiły liturgię bożonarodzeniową, pobożność, a nawet sztukę chrześcijańską przez wieki. Ewangelista umieszcza następnie krótką sekcję, która wprowadza w okres działalności publicznej 12

550A_Dom_bogaty_inside.indd 12

15.01.2016 11:38

Jezusa (rozdział 3), po czym zaczyna obszerny dział, przedstawiający, co Jezus powiedział i uczynił (rozdziały od 4 do 19). W pierwszej części (rozdziały od 4 do 9) ewangelista opowiada o działalności Jezusa w Galilei, poczynając od znanego przepowiadania w synagodze w Nazarecie, gdzie Jezus ogłasza rok łaski (Jubileusz), a kończąc na przemienieniu. W tym momencie ewangelista zaczyna sekcję centralną (rozdziały od 10 do 19) – opowieść o wielkiej podróży Jezusa do Jerozolimy. Chodzi o podróż, która jest nie tylko fizyczna, ale też duchowa i dotyczy uczniów w każdym czasie. Wszyscy jesteśmy w drodze do Jerozolimy – my do tej niebieskiej. Tak jak wówczas, tak i dziś Jezus nadal naucza tłumy o tym, jak być Jego uczniami, czyli właśnie chrześcijanami. Szczególną cechą Łukasza jest podkreślanie miłości do Boga i do bliźniego, jaką każdy chrześcijanin powinien mieć, a poza tym zwracanie uwagi na sens i wartość modlitwy w życiu chrześcijanina wobec Boga, którego miłosierdzie nie zna granic. Dlatego wielu nazywa to opowiadanie Ewangelią miłosierdzia. W rozdziale 19 Jezus dociera do Jerozolimy. Posługa głoszenia jest kontynuowana przez długą mowę eschatologiczną (do rozdziału 21). Końcowa część Ewangelii (rozdziały od 22 do 23) opisuje ostatnie wydarzenia z życia Jezusa: mękę i śmierć. Jest to opowiadanie, które ewangelista uzupełnia i modyfikuje w porównaniu z innymi tradycjami, aby zachęcić czytelnika do nawrócenia i nadziei. 13

550A_Dom_bogaty_inside.indd 13

15.01.2016 11:38

Dom bogaty w miĹ&#x201A;osierdzie

550A_Dom_bogaty_inside.indd 21

15.01.2016 11:38

550A_Dom_bogaty_inside.indd 22

15.01.2016 11:38

Ewangelia jest dobrą nowiną, która zmienia świat Łk 1, 1-4

wangelia nie jest owocem rozumowań lub przemyśleń ludzi. Ona rodzi się z wydarzeń, które wśród nas się dokonały, jak pisze Łukasz. Chodzi o słowa i czyny dokonane przez Jezusa z Nazaretu. Te wydarzenia stały się Ewangelią, to znaczy dobrą nowiną dla całego świata, także dla nas. Ewangelia zatem jest żywym słowem, które wciąż przemawia. Jest dobrą nowiną również dla naszych czasów. A dobra nowina jest następująca: w Jezusie ukazało się w życiu ludzi miłosierdzie Boga. Oblicze Jezusa jest miłosiernym obliczem Ojca. Każde pokolenie musi skonfrontować się z tą nowiną, usłyszeć ją na nowo, aby czerpać z niej siłę, światło, wsparcie. Ewangelista, zwracając się do Teofila, chce przekazać mu tę nowinę, aby została następnie rozpowszechniona wszędzie w świecie. I dotarła także do nas. Każdy, kto kocha Pana i szuka Go szczerym sercem, znajdzie w niej radykalną odpowiedź na pytanie o sens życia. Jeśli zbliżymy się do tych tekstów, odkryjemy tę samą siłę, jaka biła z bezpośredniego spotkania 23

550A_Dom_bogaty_inside.indd 23

15.01.2016 11:38

z Jezusem. Moglibyśmy powiedzieć, że Ewangelia czyni nas współczesnymi Jezusowi z Nazaretu. ULUBIONE. Siądźmy przy stole całą rodziną i niech każdy, od najmłodszego, opowie, którą scenę z życia Jezusa lubi najbardziej i dlaczego. Po wysłuchaniu każdego można zadawać pytania i dyskutować.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 24

15.01.2016 11:38

Anioł zapowiada Zachariaszowi narodziny Jana Chrzciciela Łk 1, 5-25

Ewangelia Łukasza zaczyna się od anioła, który mówi do Zachariasza w świątyni i zapowiada mu narodziny Jana Chrzciciela. Zachariasz i Elżbieta są bezpłodni, nie mają dzieci, a na dodatek są już starzy. Moglibyśmy powiedzieć, że Ewangelia zaczyna się w rodzinie, która jest dotknięta bezpłodnością. Dwoje podeszłych wiekiem rodziców miało nigdy nie cieszyć się z potomstwa. Pogodzeni z tym, co nieuniknione, nie spodziewają się już niczego innego, jak tylko zakończenia własnego życia. Przyszłość jest już przesądzona i nie ma żadnej nadziei. Możemy widzieć w nich życie wielu starszych osób, z mniejszym lub większym smutkiem pogodzonych z upływem ostatnich lat życia. Ale także wiele rodzin, które nie mają dzieci lub które nie chcą ich mieć. Bóg jednak działa przez swoje słowo i zapowiada Zachariaszowi, że jego żona będzie miała syna. „To niemożliwe, to przesada!” – myśli Zachariasz. I jego niedowiarstwo sprawia, że staje się niemy. Moc i miłość Pana często zderzają się 25

550A_Dom_bogaty_inside.indd 25

15.01.2016 11:38

z naszą niewiarą, z naszą rezygnacją i stajemy się niemi, to znaczy brakuje nam już słów nadziei dla nas samych i dla innych. Kto nie słucha i zamyka się w swoim „ja”, ten nie potrafi mówić do innych. Miłość Boga, jeśli ją przyjmujemy, pokonuje nasze niedowiarstwo i naszą bezpłodność. I oto Elżbieta w swej starości poczęła syna. Nikt nie jest tak stary, by nie móc widzieć i dokonywać rzeczy nowych i pięknych. MIĘDZY DZIADKAMI A WNUKAMI. Dziś albo przy najbliższej okazji zapytajmy dziadków (jeśli ich już nie mamy, to inne starsze osoby z rodziny) czy Pan działa w ich życiu. Niech opowiedzą jakiś epizod, kiedy to w szczególny sposób zaufali Bogu i doświadczyli Jego pomocnej obecności.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 26

15.01.2016 11:38

Maryja, która jest jeszcze zwykłą dziewczyną, mówi swoje „tak” Bogu i zostaje Matką Jezusa Łk 1, 26-38

Maryja jest dziewczyną jak wszystkie inne i prowadzi zwyczajne życie w swojej wiosce. A jednak to na Niej spoczywa wzrok Pana. Zostaje wybrana, aby była Matką Jezusa. Pewnego dnia anioł wchodzi do Jej domu, a Ona słucha jego słów. Anioł wchodzi do jakiegoś domu. Początek Ewangelii zdaje się przypisywać szczególną rolę właśnie rodzinie, domowi. Starożytna tradycja głosi, że w tym momencie Maryja się modliła. Właśnie wtedy ukazał się Jej anioł. Jakże więc mielibyśmy się nie troszczyć o znalezienie chwil na modlitwę, kiedy jesteśmy w domu? I jakże stosowne byłoby to czynić razem! W czasie modlitwy anioł mówi. Jego słowo jest ważne, tak że Maryja czuje się zmieszana, słysząc to, co on do Niej mówi. Słowo Boże nigdy nie pozostaje bez echa. Maryja, w przeciwieństwie do Zachariasza, mówi swoje „tak” Ewangelii, choć jest świadoma własnej słabości. Niemniej przyjmuje ją w sercu. I od tego dnia historia świata się zmienia. Minęły dwa tysiące 27

550A_Dom_bogaty_inside.indd 27

15.01.2016 11:38

lat, od kiedy „Słowo stało się ciałem”. Maryja przez swoje „tak” staje się pierwszą wśród wierzących, pierwszą, która przyjmuje sercem słowo Boga, które staje się ciałem z Jej ciała. Maryja stoi przed nami i nie przestaje nas uczyć drogi wiary, polegającej na słuchaniu Ewangelii. Wraz z Maryją także my możemy odpowiedzieć aniołowi: Jestem służebnicą Pana; niech mi się stanie według twego słowa. MIĘDZY TAK A NIE. Przez nasze „tak” lub „nie”, które wypowiadamy każdego dnia, czynimy świat piękniejszym i prawdziwszym albo bardziej smutnym i mrocznym. Zdecydujmy razem, czemu w najbliższych dniach powiedzieć „tak”, a czemu powiedzieć „nie”.

550A_Dom_bogaty_inside.indd 28

15.01.2016 11:38

O Autorze

Vincenzo Paglia (ur. 20 kwietnia 1945 r. w Boville Ernica we Włoszech) jest arcybiskupem włoskiej diecezji Terni-Narni-Amelia, przewodniczącym Papieskiej Rady do spraw Rodziny oraz przewodniczącym Komisji do spraw Ekumenizmu i Dialogu przy Konferencji Episkopatu Włoch. Współpracuje z różnymi dziennikami i czasopismami, a także uczestniczy w programach radiowych i telewizyjnych. Ma na swoim koncie wiele publikacji o charakterze biblijnym. W Edycji Świętego Pawła w języku polskim do tej pory ukazała się jego książka Ewangelia na każdy dzień. Rozważania na temat czterech Ewangelii (2006).

278

550A_Dom_bogaty_inside.indd 278

15.01.2016 11:39

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie. Ewangelia w rodzinie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Powinniśmy zacząć od słuchania Ewangelii. . . . . . . . . 4 Ewangelie skarbem Kościoła. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Ewangelie pozwalają nam spotkać Jezusa. . . . . . . . . . . 8 Dlaczego Łukasz napisał Ewangelię. . . . . . . . . . . . . . . . 10 Jak Łukasz opowiedział o Jezusie. . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Ewangelia w rodzinie każdego dnia. . . . . . . . . . . . . . . . 14 Jak czytać Ewangelię codziennie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 DOM BOGATY W MIŁOSIERDZIE Ewangelia jest dobrą nowiną, która zmienia świat (Łk 1, 1-4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Anioł zapowiada Zachariaszowi narodziny Jana Chrzciciela (Łk 1, 5-25). . . . . . . . . . . . 25 Maryja, która jest jeszcze zwykłą dziewczyną, mówi swoje „tak” Bogu i zostaje Matką Jezusa (Łk 1, 26-38). . . . . . . . . . . . 27 Młoda Maryja odwiedza podeszłą w latach Elżbietę (Łk 1, 39-45). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Maryja, pełna radości, dziękuje Panu śpiewem Magnificat (Łk 1, 46-56) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Również Zachariasz dziękuje (Łk 1, 57-80). . . . . . . . . . . . 33 Jezus rodzi się w grocie na peryferiach (Łk 2, 1-20). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Dwoje starców, Symeon i Anna, przyjmuje Jezusa wraz Maryją i Józefem w świątyni (Łk 2, 21-38). . . . . . . . . . . . . . 37

550A_Dom_bogaty_inside.indd 279

15.01.2016 11:39

Rodzina z Nazaretu – trzydzieści lat zwyczajnego życia (Łk 2, 39-40). . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Maryja i Józef odnajdują dwunastoletniego Jezusa w świątyni (Łk 2, 41-50). . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Jezus jest sercem rodziny z Nazaretu (Łk 2, 51-52). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Jan udaje się na peryferie… pustyni (Łk 3, 1-6) . . . . . . . . 45 Jan Chrzciciel zachęca do bycia miłosiernym (Łk 3, 7-20). . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Podczas chrztu Jezus zostaje przedstawiony przez Ojca jako Jego umiłowany Syn (Łk 3, 21-22). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Jezus wpisuje się w pokolenia ludzi (Łk 3, 23-38). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Jezus pokonuje pokusy na pustyni mocą słowa Bożego (Łk 4, 1-13). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Jezus zaczyna swoją misję od peryferii (Łk 4, 14-15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Jezus przepowiada w Nazarecie i ogłasza święty rok wyzwolenia (Łk 4, 16-30). . . . . . . . . . . . . . . 57 Jezus wzrusza się i uwalnia człowieka od złych duchów (Łk 4, 31-37). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Jezus uzdrawia starą teściową Piotra (Łk 4, 38-39). . . . . . . . 61 Ubodzy i chorzy pukają do drzwi domu Jezusa w Kafarnaum (Łk 4, 40-41). . . . . . . . . . . . . . . . 62 Jezus głosi wszystkim, że zaczął się nowy świat, świat Boga (Łk 4, 42-44). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Jezus powołuje pierwszych uczniów i czyni ich rybakami ludzi (Łk 5, 1-11) . . . . . . . . . . . . 66 Jezus dotyka trędowatego i go uzdrawia (Łk 5, 12-16). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Jezus uzdrawia człowieka sparaliżowanego na ciele i w sercu (Łk 5, 17-26). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

550A_Dom_bogaty_inside.indd 280

15.01.2016 11:39

Jezus powołuje Lewiego, poborcę podatków, aby poszedł za Nim (Łk 5, 27-32). . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Uczniowie powinni świętować, kiedy są z Jezusem (Łk 5, 33-39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Jezus jest ponad szabatem i regułami (Łk 6, 1-5). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Jezus uzdrawia mężczyznę ze sparaliżowaną ręką (Łk 6, 6-11). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Jezus wybiera dwunastu apostołów, aby pomagali Mu w Jego misji (Łk 6, 12-16). . . . . . . . 80 Tłumy przychodzą do Jezusa i cisną się wokół Niego (Łk 6, 17-19). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 W błogosławieństwach Jezus wskazuje drogę szczęścia (Łk 6, 20-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Jezus domaga się od uczniów, aby kochali innych bezgranicznie (Łk 6, 27-38). . . . . . . . . . . . . . . 86 Jezus uczy uczniów sztuki dobrego życia (Łk 6, 39-45). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Słowo Jezusa jest mocnym fundamentem życia, jak skała dla domu (Łk 6, 46-49) . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Jezus swoim słowem uzdrawia sługę pogańskiego setnika (Łk 7, 1-10) . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Jezus przywraca życie zmarłemu młodzieńcowi (Łk 7, 11-17). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Jezus odpowiada Janowi: przyszedł Mesjasz, bo ubodzy doświadczają pomocy (Łk 7, 18-23). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Jezus wychwala Jana Chrzciciela, który przygotował drogę (Łk 7, 24-30). . . . . . . . . . . . . 98 Jezus oskarża tych, którzy kochają tylko siebie (Łk 7, 31-35). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Jezus obdarza przebaczeniem i pochwala grzesznicę, która namaszcza Go olejkiem (Łk 7, 36-50) . . . . . . . 102

550A_Dom_bogaty_inside.indd 281

15.01.2016 11:39

Jezus akceptuje grupę kobiet idących za Nim (Łk 8, 1-3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Jezus jest siewcą, który rzuca ziarno słowa w serca ludzi (Łk 8, 4-15). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Jezus zachęca do uzewnętrzniania swojej wiary (Łk 8, 16-18). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Jezus stwarza nową rodzinę: swoich uczniów (Łk 8, 19-21). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Jezus ucisza fale wywracające łódź (Łk 8, 22-25). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Jezus pokonuje demony, które trzymają w niewoli ludzi (Łk 8, 26-39). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Jezus uzdrawia chorą kobietę, która dotyka frędzli Jego płaszcza (Łk 8, 43-48). . . . . . . . . . . . . . . . 116 Jezus przywraca życie zmarłej dziewczynce (Łk 8, 49-56). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Jezus posyła Dwunastu na misję (Łk 9, 1-9). . . . . . . . . . . 119 Radość apostołów z owoców ich pierwszej misji (Łk 9, 10-17) . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Uczniowie Jezusa są wezwani, aby dawać życie za innych (Łk 9, 18-27). . . . . . . . . . 123 Jezus przemienia się na górze (Łk 9, 28-36). . . . . . . . . . 125 Jezus uzdrawia chłopca chorego na epilepsję (Łk 9, 37-43). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Jezus zapowiada mękę, ale uczniowie tego nie rozumieją (Łk 9, 43-45). . . . . 128 Największy u Boga jest ten, kto służy ludziom (Łk 9, 46-50). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Jezus zaczyna swoją podróż do Jerozolimy (Łk 9, 51-56). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Uczeń jest wezwany nade wszystko do chodzenia za Jezusem (Łk 9, 57-62) . . . . . . . . . . . 132

550A_Dom_bogaty_inside.indd 282

15.01.2016 11:39

Jezus posyła na misję siedemdziesięciu dwóch uczniów (Łk 10, 1-16). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Prawdziwą radością uczniów jest bycie z Jezusem (Łk 10, 17-24). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Przypowieścią o dobrym Samarytaninie Jezus wskazuje drogę Kościoła (Łk 10, 25-37). . . . . . . . . . . 136 Bycie u stóp Jezusa jest najlepszą cząstką życia (Łk 10, 38-42). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 „Ojcze nasz” – modlitwa zostawiona nam przez Jezusa (Łk 11, 1-4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Jezus zapewnia, że modlitwa jest zawsze skuteczna (Łk 11, 5-13). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Jezus pokonuje niemotę tego, który nie potrafi mówić dobrych słów (Łk 11, 14-26). . . . . . . . . . . . . . 143 Jezus, większy od Jonasza, przyszedł, aby uratować miasto (Łk 11, 27-36). . . . . . . . . . . . . . 145 Jezus zachęca, aby mieć serce bogate w miłosierdzie (Łk 11, 37-44). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Jezus wzywa uczonych w Prawie do pokornego słuchania słowa Bożego (Łk 11, 45-54). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Jezus mówi do ludzi i zachęca wszystkich do dawania świadectwa Ewangelii miłości (Łk 12, 1-12). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Jezus potępia człowieka, który gromadzi bogactwa tylko dla siebie (Łk 12, 13-21). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Jezus zachęca, by zaufać Bogu, który jest dobry i miłosierny (Łk 12, 22-34). . . . . . . 155 Jezus domaga się, aby być czujnym i nie ulegać rezygnacji (Łk 12, 35-48) . . . . . . . . . . . . . 157 Jezus przypomina, że pójście za Nim wymaga porzucenia własnego egoizmu (Łk 12, 49-53). . . . . . 159

550A_Dom_bogaty_inside.indd 283

15.01.2016 11:39

Uczniowie powinni umieć odczytywać znaki czasu, które zsyła Bóg (Łk 12, 54-59) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Jezus przypomina, że to nie Bóg wprowadza zło na świat (Łk 13, 1-5). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Jezus zachęca do modlitwy do Ojca, który jest w niebie (Łk 13, 6-9). . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Jezus uzdrawia kobietę, która była pochylona (Łk 13, 10-17). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Królestwo Boże jest małe jak ziarenko, ale skuteczne jak zakwas (Łk 13, 18-21) . . . . . . . . . . 169 Wybór Królestwa Bożego wymaga wejścia przez bramę miłości (Łk 13, 22-30). . . . . . . . . . . . . . . 171 Jezus napomina Jerozolimę, bo nie słucha proroków (Łk 13, 31-35). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Wzruszony Jezus uzdrawia człowieka cierpiącego na puchlinę wodną (Łk 14, 1-6). . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Jezus potępia zabieganie o pierwsze miejsca (Łk 14, 7-11). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Jezus zachęca, by zapraszać ubogich, kiedy wyprawia się ucztę (Łk 14, 12-14). . . . . . . . . . . 179 Nowy świat Boga jest wielką wieczerzą, która choć została odrzucona przez niektórych, otwiera się na wszystkich (Łk 14, 15-24). . . . . . . 180 Aby iść za Jezusem, trzeba wyrzec się własnego egoizmu (Łk 14, 25-35). . . . . . . . . . . . . . . . 182 Jezus szuka zaginionej owcy i zagubionej monety (Łk 15, 1-10). . . . . . . . . . . . . . . 184 Bóg jest jak ojciec wychodzący naprzeciw zaginionego syna, który wraca do domu (Łk 15, 11-32) . . . . . . . . 186 Jezus zachęca, by zrobić wszystko dla stworzenia lepszego świata (Łk 16, 1-8) . . . . . . . 188 Jezus przestrzega przed niewolą pieniądza i bogactwa (Łk 16, 9-18) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

550A_Dom_bogaty_inside.indd 284

15.01.2016 11:39

Jezus wskazuje drogę miłosierdzia wobec ubogich w przypowieści o biednym Łazarzu (Łk 16, 19-31). . . 192 Jezus domaga się, by unikać zgorszenia i udzielać przebaczenia (Łk 17, 1-4). . . . . . . . . . . . . . 194 Apostołowie proszą Jezusa, aby wzmocnił ich wiarę (Łk 17, 5-10) . . . . . . . . . . . . 196 Jezus uzdrawia dziesięciu trędowatych, ale tylko jeden wraca, by podziękować (Łk 17, 11-19). . . . . . . . . . . . 198 Jezus mówi uczniom, że Jego królestwo miłości już się zaczęło (Łk 17, 20-37). . . . . . . . . . . . . 200 Przez przypowieść o natrętnej wdowie Jezus zachęca, abyśmy się modlili zawsze i nie ustawali (Łk 18, 1-8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Słowa pokornego dochodzą do Boga, słowa pysznego pozostają na ziemi (Łk 18, 9-14). . . 203 Jezus domaga się, by pozwolić dzieciom przychodzić do Niego, i błogosławi je (Łk 18, 15-17). . . . . . . . . . . 205 Jezus powołuje także bogaczy, aby poszli za Nim (Łk 18, 18-30) . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Jezus zapowiada uczniom swoją mękę, lecz oni nie chcą tego zrozumieć (Łk 18, 31-34). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Jezus uzdrawia niewidomego z Jerycha, który woła o pomoc (Łk 18, 35-43) . . . . . . . . . . . . . . . 211 Jezus zatrzymuje się w domu Zacheusza i przemienia mu serce (Łk 19, 1-10). . . . . . . . . . . . . . . 213 Przypowieścią o złotych monetach Jezus zachęca każdego do wydawania ich, aby kochać (Łk 19, 11-28). . . . . . . 215 Jezus wkracza do Jerozolimy jako dobry pasterz, który przemienia życie (Łk 19, 28-40). . . . . . . . . . . . . 217 Jezus płacze nad Jerozolimą (Łk 19, 41-44). . . . . . . . . . . . 219 Jezus wypędza kupców ze świątyni (Łk 19, 45-48) . . . . 221 Jezus uczy z władzą, która pochodzi od Boga (Łk 20, 1-8). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

550A_Dom_bogaty_inside.indd 285

15.01.2016 11:39

Przypowieść o przewrotnych rolnikach opowiada nam o sprzeciwie wobec Ewangelii (Łk 20, 9-19). . . . . . . 225 Jezus mówi, aby oddać cesarzowi, co cesarskie, a Bogu to, co boskie (Łk 20, 20-26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Jezus głosi zmartwychwstanie, które zwycięża śmierć (Łk 20, 27-38). . . . . . . . . . . . . 229 Jezus przedstawia się jako Mesjasz, który wybawia z niewoli grzechu (Łk 20, 39-47) . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Jezus chwali biedną wdowę, która ofiaruje Bogu grosz (Łk 21, 1-4) . . . . . . . . . . . . 232 Jezus zachęca uczniów, aby nie marnowali czasu, bo mijające dni nigdy nie powrócą (Łk 21, 5-9) . . . . 234 Jezus mówi uczniom, że nie zabraknie im prześladowań (Łk 21, 10-19). . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Za pomocą języka apokaliptycznego Jezus opisuje tragedie świata (Łk 21, 20-28). . . . . . . . . . . . 237 Jezus zachęca do czuwania i modlitwy wobec trudnych sytuacji (Łk 21, 29-38). . . . . . . . . . . 238 Wyżsi kapłani spotykają się z Judaszem i decydują o śmierci Jezusa (Łk 22, 1-6). . . . . . . . . . . 240 Jezus chce obchodzić Paschę z uczniami (Łk 22, 7-13). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Jezus w czasie ostatniej wieczerzy ustanawia Eucharystię (Łk 22, 14-23). . . . . . . . . . . . 244 Jezus uczy apostołów, że największy jest ten, który służy (Łk 22, 24-30). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Jezus zapowiada Piotrowi, że ten zaprze się Go trzy razy (Łk 22, 31-38). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Jezus w Ogrodzie Oliwnym zdaje się na wolę Ojca (Łk 22, 39-46). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Jezus zostaje pojmany w Ogrodzie Oliwnym (Łk 22, 47-53). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

550A_Dom_bogaty_inside.indd 286

15.01.2016 11:39

Piotr na dziedzińcu pałacu Sanhedrynu zapiera się Jezusa, ale potem gorzko płacze (Łk 22, 54-62). . . . . 254 Jezus zostaje wyszydzony i pobity w pałacu Sanhedrynu (Łk 22, 63-65). . . . . . . . . . . . . 256 Jezus staje przed najwyższym kapłanem i stwierdza, że jest Synem Bożym (Łk 22, 66-71). . . 257 Jezus zostaje postawiony przed Piłatem i przed Herodem (Łk 23, 1-12). . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Piłat, choć uznaje, że Jezus jest niewinny, skazuje Go na krzyż (Łk 23, 13-25). . . . . . . . . . . . . . 261 Jezus na drodze krzyżowej doświadcza pomocy od Cyrenejczyka (Łk 23, 26-34). . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Jezus obiecuje raj dobremu złoczyńcy i umiera (Łk 23, 35-49). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Jezus zostaje pogrzebany w nowym grobie. . . . . . . . . . . 266 Kobiety, które udały się do grobu, otrzymują wiadomość, że Jezus zmartwychwstał (Łk 24, 1-12). . . . . . . . . . . 268 Dwaj uczniowie wracający do Emaus poznają, że Jezus zmartwychwstał (Łk 24, 13-35). . . . . . . . . . 270 Pod koniec dnia Paschy zmartwychwstały Jezus ukazuje się uczniom zamkniętym w Wieczerniku (Łk 24, 36-43). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Jezus posyła uczniów na świat, aby nieśli wszystkim Ewangelię miłości (Łk 24, 44-49). . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Jezus wstępuje do nieba i powierza uczniom zadanie kontynuowania swojej misji (Łk 24, 50-53). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 O Autorze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

550A_Dom_bogaty_inside.indd 287

15.01.2016 11:39

550A_Dom_bogaty_inside.indd 288

15.01.2016 11:39