Komentarze do codziennej liturgii słowa by Edycja Świętego Pawła

Komentarze do codziennej

l i tu r g i i s ł ow a

NARODZENIE PAŃSKIE

Komentarze do codziennej liturgii sĹ&#x201A;owa

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 1

20.10.2016 11:20

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 2

20.10.2016 11:20

Komentarze do codziennej liturgii sĹ&#x201A;owa Narodzenie PaĹ&#x201E;skie

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 3

20.10.2016 11:20

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 4

20.10.2016 11:20

LITURGICZNE MISTERIUM Słowo Boże stało się człowiekiem i rozbiło swój namiot pośród nas. [Maryja] urodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie. I zaraz przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wysławiały Boga słowami: „Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom”.

Święto i jego historia

W chrześcijańskich wspólnotach na początku obchodzono dwa święta z okazji narodzenia Jezusa: 25 grudnia na Zachodzie i 6 stycznia na Wschodzie. Pierwsze nazywano Narodzeniem Pańskim, drugie – Objawieniem Pańskim (Epifania). W święto Epifanii chrześcijanie wschodni wspominali wraz z narodzinami także chrzest Jezusa. Nikt nie zna dokładnej daty narodzin Jezusa. Około 25 grudnia rzymscy poganie obchodzili hucznie święto Natalis (solis) invicti, czyli ‘święto niezwyciężonego Słońca’, które po przesileniu zimowym zaczynało rosnąć w siłę i blask. Chrystus, według proroctwa Malachiasza, jest słońcem sprawiedliwości (Ml 3, 20). Aby nadać chrześcijański sens pogańskiemu świętu, chrześcijanie zaczęli obchodzić tego dnia narodziny Jezusa. „Okazja powstania uroczystości Objawienia Pańskiego na Wschodzie – pisze A. Bergamini – nie różni 5

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 5

20.10.2016 11:20

się znacząco od okoliczności sprzyjających pojawieniu się uroczystości Narodzenia Pańskiego na Zachodzie. Poganie obchodzili święto przesilenia zimowego także na Wschodzie, a zwłaszcza w Egipcie. Chrześcijanie celebrowali Narodzenie Pańskie trzynaście dni po 25 grudnia, a więc 6 stycznia, gdy nasilenie się światła jest bardziej zauważalne, aby uwydatnić, że Jezus, rodząc się w tym dniu, okazał się prawdziwym światłem”. Pierwsze wzmianki o obchodach Narodzenia Pańskiego w Rzymie sięgają roku 336 (religia chrześcijańska została uznana za „dozwoloną” w 313 r.). Tradycja ta upowszechniła się szybko na północy Włoch i w Hiszpanii. Natomiast uroczystość Objawienia Pańskiego na Wschodzie była obchodzona już we wcześniejszych latach. Pod koniec IV wieku doszło do „wymiany” świąt między Zachodem i Wschodem. Wiemy, że w tym okresie w Antiochii w Syrii i w Egipcie obchodzono Narodzenie Pańskie 25 grudnia jako święto przyniesione z Rzymu, natomiast Epifania była w dalszym ciągu celebrowana 6 stycznia na całym Wschodzie. Na Zachód uroczystość Objawienia Pańskiego dotarła pod koniec IV wieku, rozumiana jednak inaczej, jako objawienie się Chrystusa poganom reprezentowanym przez Mędrców przybyłych do Betlejem dla uczczenia Jezusa. Do tego dołączyło się wspomnienie Chrztu Pańskiego oraz cudu w Kanie Galilejskiej. Narodzenie Pańskie i Epifania: misteryjna treść

W IV wieku arianizm, zaprzeczając boskości Chrystusa i sprowadzając Kościół jedynie do wymiaru ludzkiego i prawnego, podważa u podstaw treść wyznawanej wiary. Narodzenie Pańskie, głosząc bosko-ludzką naturę 6

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 6

20.10.2016 11:21

Chrystusa i Jego Ciała – Kościoła, który jest przedłużeniem Jego obecności w czasie, wraz z wynikającym z tego przebóstwieniem człowieka stanowi wspaniałe potwierdzenie dogmatu z Nicei. Wówczas zaczyna się także umacniać zasada Lex orandi – lex credendi1. Różne nazwy, jakie przyjmuje to święto, wskazują na jego wieloaspektowość. Narodzenie Pańskie na Zachodzie jest świętem narodzin Jezusa na tym świecie, gdzie zostaje przyjęty przez ubogich Izraela, których najszlachetniejszym przykładem jest Maryja. Przyjście na świat Boga w ludzkim ciele było warunkiem koniecznym odkupieńczej ofiary, która dokonała się na Golgocie – ciało przybite do krzyża jest tym samym ciałem, które zrodziło się z łona Maryi. Epifania na Wschodzie (z greckiego epiphaino ‘ukazuję się’) bardziej niż fakt narodzin podkreśla aspekt tajemnicy, którą ów fakt w sobie niesie: oto Bóg objawia się w ludzkiej naturze Chrystusa. W tym Dziecięciu można poznać Boga na sposób widzialny. Ponieważ w centrum znajduje się tutaj bardziej idea (objawienie się Boga) niż fakt, nie powinno nas dziwić, że treścią święta jest wiele wydarzeń: pokłon Mędrców, którzy idąc za wielkim znakiem gwiazdy na niebie, rozpoznają w Jezusie oczekiwanego Mesjasza, chrzest Jezusa w Jordanie, z teofanią trzech Osób Boskich i rozbrzmiewającym z nieba głosem Ojca, a także cud w Kanie, pierwszy znak dokonany przez Jezusa. Jedna z najpiękniejszych i najstarszych antyfon w liturgii godzin skupia te trzy wydarzenia wokół tematu zaślubin Chrystusa z Kościołem: „Dzisiaj się Kościół 1

Prawo modlitwy jest prawem wiary (przyp. red.).

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 7

20.10.2016 11:21

złączył z Chrystusem, swoim Oblubieńcem, który go z grzechów obmył w Jordanie; biegną mędrcy z darami na królewskie gody, a woda przemieniona w wino cieszy biesiadników” (antyfona do Pieśni Zachariasza, jutrznia z uroczystości Objawienia Pańskiego). Można do tego dodać, że podczas gdy święto Narodzenia Pańskiego widzi we Wcieleniu ruch zstępujący (Bóg staje się człowiekiem), to Epifania podkreśla w nim ruch wstępujący (ten człowiek jest Bogiem i jako Bóg się objawia). Z tego powodu dość szybko Wschód wzbogaca swoją liturgię o rzymską uroczystość Narodzenia Pańskiego, a Zachód – o wschodnią uroczystość Epifanii, czyli Objawienia Pańskiego. I nie chodzi tu o zwykłe naśladownictwo w celu dopełnienia zróżnicowanej i komplementarnej fizjonomii obu świąt, która zostaje zachowana w obu liturgiach. Pamiątka czy misterium

Dość szybko pojawił się w Kościele problem treści tych celebracji: czy chodzi o zwyczajną pamiątkę, to znaczy o wspomnienie, które przywołuje wydarzenie, aby je ponownie przeżyć, czy może raczej o swego rodzaju sakrament, to znaczy święty znak, który celebrując wydarzenie, jednocześnie je uobecnia? Święty Augustyn opowiada się za pierwszą z hipotez: Narodzenie Pańskie nie jest sakramentem jak Pascha (Wielkanoc), ale zwyczajną pamiątką: „Przypomina ono fakt narodzin”. To po prostu przywołanie wydarzenia z przeszłości, coroczne wspomnienie. Ale już pół wieku później św. Leon Wielki mówi o sakramencie Narodzenia Chrystusa, podkreślając walor zbawczy tego wydarzenia. Wtórują mu formularze liturgiczne. 8

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 8

20.10.2016 11:21

Narodzenie Pańskie „nie jest wspomnieniem wydarzenia z przeszłości, ale faktem, który dokonuje się na naszych oczach”. Wydarzenie z Betlejem znajduje w tym dniu swoje tajemnicze urzeczywistnienie: oczywiście nie w Chrystusie, jak gdyby mógł się znowu narodzić, ale w Kościele i w każdej duszy: „Dzisiejsze święto odnawia dla nas święte przyjście Jezusa”. Jeśli zapytamy Leona Wielkiego, co się w nas odnawia, usłyszymy, że „łaskawość Boga wznosi nas do boskiej natury Tego, którego adorujemy w naszej naturze”. Chodzi o narodzenie człowieka do życia Bożego, o jego przebóstwienie. Jest to temat bliski ludziom Wschodu, którzy podzielają punkt widzenia Jana Ewangelisty: przez Wcielenie, za sprawą osoby Jezusa Chrystusa, życie Boże przeniknęło nasze człowieczeństwo. Ta Janowa wizja potrzebuje jednak dopełnienia przez wizję Pawłową, która jedynie w zniszczeniu śmierci dostrzega u Chrystusa rozkwit owego nowego człowieka, na którym wzorują się odrodzeni we chrzcie. Fakt, że Epifania stanie się, przede wszystkim na Wschodzie, świętem chrześcijańskiego wtajemniczenia, wskazuje na jej ścisłe powiązanie z Paschą, jako że chrzest włącza nas w Chrystusa umarłego i zmartwychwstałego. Dla zharmonizowania obu punktów widzenia, Janowego i Pawłowego, należy podkreślić, że istnieje jedno misterium chrześcijańskie i że każda celebracja eucharystyczna uobecnia je w całości. Gdy więc Kościół w swoim roku liturgicznym rozkłada je na poszczególne momenty, czyni tak po to, aby wyjść naprzeciw naszej ograniczonej psychologicznej zdolności ogarniania wszystkiego jednym spojrzeniem. Jeśli zatem powiemy wraz ze św. Leonem Wielkim, że również Narodzenie 9

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 9

20.10.2016 11:21

Pańskie jest misterium, to jest to prawdą dzięki Eucharystii, która uobecnia jednocześnie Narodzenie Pańskie, Paschę i Zesłanie Ducha Świętego. Tematy bożonarodzeniowej duchowości

Narodzenie Pańskie sprowadza się do tego prostego stwierdzenia: w Jezusie Bóg i człowiek spotykają się w ten sposób, że stają się jedną osobą. Gdy się nad tym zastanowimy, możemy się poczuć wstrząśnięci. Jaka jest reakcja Kościoła wobec tego faktu? Pierwszą reakcją jest przeniknięte radością głębokie zdumienie. Narodzenie Pańskie jest bowiem zdumiewającym cudem: bóstwo i człowieczeństwo spotykają się z sobą. Transcendentny staje się maleńki i bliski. Bóg staje się życiem, dobrem i prawdą człowieka. Ziemia od Jego obecności przemienia się w niebo: „Płacz Boga-Człowieka i w człowieku radość” (św. Jan od Krzyża). Jak tu się nie zdumieć? Wzruszony Kościół klęka wobec tajemnicy. Teksty z nią związane przeniknięte są poezją. Radosne zdumienie wyraża się w formie poetyckich kontrastów: „Dziecię nam się dziś narodziło, a Jego imię Bóg Mocny”; „Z Dziewicy rodzi się Ten, który z Ojca zrodził się w wieczności”; „Matczyne ramiona podtrzymują Tego, który podtrzymuje wszechświat cały”; „Niebo i ziemia pomieścić Go nie mogą, a łono kobiety zamknąć Go zdołało”; „Wzrasta w czasie jako Dziecię, jako Odwieczny, który sam w sobie jest niezmienny”. Temat ten wyraża się w nieskończonym bogactwie form, którymi karmi się nasza modlitwa. Następnym zagadnieniem jest przedziwna wymiana. Do dzisiaj nadaje ona rytm liturgii. Została wspania10

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 10

20.10.2016 11:21

le rozwinięta w pismach patrystycznych, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Oto niektóre cytaty z nią związane: „Jezus stał się tym, czym my jesteśmy, abyśmy mogli się stać tym, czym jest On” (św. Ireneusz z Lyonu); „Syn Boży stał się człowiekiem, aby człowiek, jednocząc się ze Słowem i przyjmując w ten sposób synostwo Boże, stał się synem Bożym” (św. Ireneusz z Lyonu); „Syn Boży przyjmuje ubóstwo mego ciała, abym dostąpił bogactwa Jego Bóstwa. […] wyzbył się swojej chwały, abym miał udział w Jego pełni” (św. Grzegorz z Nazjanzu). Bardzo bliski temu jest temat uniżenia, który ukazuje cały proces Odkupienia: Bóg ze swojej pełnej chwały wieczności zstępuje ku nizinom, sięga dna, na którym znajduje się człowiek. Przyjmuje śmiertelną i grzeszną kondycję człowieka aż po pogrążenie się w nicości. W przypadku człowieka ruch odbywa się w odwrotnym kierunku: „On wznosi się ku górze, sięgając szczytów życia Bożego”. Wraz z człowieczeństwem Chrystusa my wszyscy z Nim solidarni zostajemy pociągnięci we wznoszeniu się ku wyżynom, by przyjąć boską formę. Innym dominującym motywem jest światło: przyjście Chrystusa rozprasza ciemności świata i wypełnia świętą noc niebiańskim blaskiem. Poza tym cała Epifania rozgrywa się wokół tajemnicy światła i to dlatego na Wschodzie nazywa się ją świętem świateł. Ale co kryje się za obrazem światła? Niesłychana oferta, która już została nam złożona: możliwość poznania Boga przez oglądanie Go. W Chrystusie objawi się chwała Pana i ujrzy ją każde stworzenie (Iz 40, 5). On przekłada Boga na ludzki 11

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 11

20.10.2016 11:21

język i gesty, w wyniku czego zostaje przemienione nasze poznanie Boga. Ono zaczyna się tutaj, na ziemi, a przez wiarę znajdzie swoje ostateczne zwieńczenie w niebieskiej ojczyźnie, gdy ujrzymy Go takim, jakim jest (1 J 3, 2). I wreszcie kwestia solidarności wszystkich ludzi w Chrystusie. „Syn Boży poprzez Wcielenie zjednoczył się w pewien sposób z każdym człowiekiem” (GS 22). „Narodzenie Głowy jest także narodzeniem ciała” – stwierdza św. Leon Wielki. Jest więc początkiem ludu chrześcijańskiego, ciała Chrystusa, w którym każdy członek jest związany z innymi członkami pełną solidarnością. W Kościele każdy ma do spełnienia określoną funkcję: wszyscy jesteśmy wezwani do budowania tego Ciała Chrystusa aż do osiągnięcia jego pełni (por. Ef 4, 13). Istnieje też inny, bliski chrześcijaństwu na Wschodzie, problem: Słowo jednoczy w sobie całe stworzenie, aby wydobyć je z przemijalności. Narodzenie Pańskie jest więc również misterium odnowy wszechświata, będącego odbiciem boskiego piękna. W epoce, w której problem ekologii staje przed nami z całym swoim dramatyzmem, powinniśmy się wychowywać do patrzenia na wszystko, co istnieje, nie tylko jako na przedmioty do wykorzystania, ale również jako na znak boskiego wszechświata. Ostatnim, bardzo wymownym zagadnieniem są zaślubiny Chrystusa z Kościołem. Jest to obraz, który należy odczytywać z najwyższym realizmem. Bóg i człowiek jednoczą się z sobą tak ściśle, że tworzą jednego Chrystusa. Chrystus i Kościół jednoczą się z sobą 12

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 12

20.10.2016 11:21

tak ściśle, że tworzą jedno ciało. Każdy człowiek łączy się z Chrystusem tak ściśle, że staje się z Nim jednym duchem (por. 1 Kor 6, 17). A wszystko znajduje swoje uzasadnienie w miłosiernym łonie naszego Ojca, który z wielkiej miłości, jaką w sobie nosi, dał nam swojego Syna, posyłając Go na świat, czyniąc Go solidarnym z naszym grzesznym ciałem, abyśmy w Nim mogli się odrodzić do życia. Czyż nie jest to streszczenie teologii całego Narodzenia Pańskiego? Tworzenie Narodzenia Pańskiego

Kiedy narodził się Jezus, na ziemi były miliony niewolników i ludzi wyzyskiwanych. Syn Boży stał się jednym z nich, przyjął nasz ludzki los. Okazał się iskrą, zaczynem, który przeniknął świat i pomógł mu się przeobrazić. Również dziś na ziemi jest wielu cierpiących i wyzyskiwanych, osób spragnionych pokoju i oczekujących radości. To tłumy uchodźców, rzesze wykluczonych społecznie i wykorzystywanych. Wielu też przyczynia się do ludzkiego cierpienia, wyzyskuje innych, podsyca wojny, zapomina o ubogich. Za sprawą Narodzenia Pańskiego ma się we mnie narodzić Chrystus, ukazać się światu poprzez moją twarz, moje ręce, moją wolę przekształcania rzeczywistości w coś piękniejszego, bardziej ludzkiego i sprawiedliwego. Chrześcijanie nie mogą się ograniczać do wspominania Narodzenia Pańskiego. Muszą je tworzyć. Sprawiać, by Chrystus rodził się dzisiaj poprzez konkretne zaangażowanie zmierzające do przeobrażania świata, bez dzieci śpiących na chodnikach, bez chłopców wal13

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 13

20.10.2016 11:21

NARODZENIE PAŃSKIE

czących na wojnach, bez matek mieszkających w obozach dla uchodźców. W przeciwnym razie nasze święto stanie się karykaturą Narodzenia Pańskiego.

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 14

20.10.2016 11:21

25 GRUDNIA NARODZENIE PAŃSKIE

Dziś narodził się nasz Zbawiciel Dziś obchodzimy, podarowane całemu światu, najmilsze dla chrześcijan święto narodzenia Syna Bożego, który z miłości do nas stał się dzieckiem. Z biegiem lat do tego powodu radości doszły inne: Narodzenie Pańskie stało się świętem dzieci, świętem czułości, zjednoczonej i szczęśliwej rodziny, dobroci. Jednakże wszystkie one są dodatkiem do zasadniczego powodu radości, jakim są narodziny Jezusa, Syna Bożego, który przychodzi, aby nas zbawić. Wielkie wydarzenie

Nadchodzący poród Maryi zbiegł się w czasie ze spisem ludności. Wszyscy musieli się udać do miejscowości swego pochodzenia i tam podać swe imię władzom rzymskim (chodziło o sprawy biurokratyczne i podatkowe). Był to wielki kłopot. Rodzina Józefa pochodziła z Betlejem, położonego sto czterdzieści kilometrów od Nazaretu. Trzeba więc było odbyć męczącą podróż pieszo lub na grzbiecie osła. Dotarli do Betlejem, gdy Maryja zaczęła rodzić. Święty Łukasz opowiada: „Owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w mieszkaniu”. Tak urodził się Jezus, ubogi uchodźca bez domu. Tej nocy anioł powiedział do kilku pasterzy: „Ogłaszam wam wielką radość […] narodził 15

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 15

20.10.2016 11:21

NARODZENIE PAŃSKIE

się wam Zbawiciel”. „Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom, w których sobie upodobał”. Wielkie słowa, które ci prości ludzie powtarzali sobie, idąc do stajenki, gdzie znaleźli Maryję, Józefa i Dziecię. Jan w pierwszych wersetach swej Ewangelii rozważa to wydarzenie i wyjaśnia nam jego głębokie znaczenie: – To Dziecię jest samym Bogiem, synem jednorodzonym Boga. – Narodziło się z Maryi, jako Jej syn, słaby i śmiertelny człowiek, aby okazać nam swoją miłość. – Wielu, niestety, nie przyjęło Jego miłości. – Jednak tym, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi. My, którzy przyjęliśmy Jezusa, jesteśmy tymi, „którzy narodzili się nie z krwi ani z pragnienia ciała, ani z woli mężczyzny, lecz z Boga”. Pamiątka Narodzenia Pańskiego

Narodzenie Pańskie to nie piękne wspomnienie, lecz wielkie wydarzenie, które powraca, aby się w nas urzeczywistnić. Nie jest oglądaniem fotografii wspaniałego, lecz odległego zdarzenia. W nim Jezus na nowo ożywia swoje narodziny dla mnie, dla każdego z nas, na nowo wkracza w nasze życie, na nowo zaczyna z nami drogę, która zaprowadzi nas do Paschy. Jego Śmierć i Zmartwychwstanie dadzą nam zbawienie, możliwość stania się dziećmi Bożymi. Po to właśnie rodzi się Jezus: aby przynieść dar zbawienia, dar dziecięctwa Bożego. Jezus Zbawiciel, Jezus Światłość

Zbawić kogoś to uwolnić go od czegoś, co mu bardzo poważnie zagraża: od rozpaczy, od śmierci, od grzechu i zła (por. Iz 62, 1). 16

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 16

20.10.2016 11:21

Człowiek często w żyje ciemnościach, to znaczy nie rozumie, dlaczego cierpi, dlaczego się męczy, dlaczego żyje, dlaczego umiera. To wszystko budzi w nim smutek i desperację. Człowiek pozostawiony samemu sobie, bez Boga, zamyka się w egoizmie, w złu, w buncie wobec bezsensowności życia i z lękiem patrzy na śmierć, kres wszystkiego. Jezus zawitał do tej mrocznej krainy śmierci i zapalił w niej światło. A nawet więcej, On wszedł do niej jako Światłość (por. Iz 9, 1). Przesłanie Narodzenia Pańskiego liturgia przedstawia poprzez ciąg obrazów pokazujących bogactwo Bożego daru. Zachęca nas do radości, gdyż Dobra Nowina staje się dla nas rzeczywistością. Przyjąć Dar

„Tych zaś, którzy Je przyjęli, obdarzyło mocą, aby się stali dziećmi Bożymi”. Boży dar przychodzi do nas przez niepozorne znaki codzienności: „Niemowlę owinięte w pieluszki i położone w żłobie”. Nasze powszednie życie nosi w sobie znaki Jego obecności, które domagają się od nas odpowiedzi: radości, niepokoje, marzenia, cierpienia, potrzeby brata lub siostry obok nas, mieszkającego na osiedlu imigranta… Podobnie jak pasterze, tak i my powinniśmy działać: „Poszli więc szybko i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. A gdy Je zobaczyli, opowiadali […]”. Pójść, znaleźć, zobaczyć i opowiadać to czasowniki związane z przyjęciem Daru i świadczeniem o Nim. Jeśli pozwolimy się oświecić prawdziwej Światłości, Jezusowi, Zbawicielowi świata, nasza radość zostanie pomnożona i będzie to dla nas naprawdę szczęśliwe Boże Narodzenie. 17

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 17

20.10.2016 11:21

ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO, ROK C

Chwała Pana się objawi i zobaczy ją wszelkie ciało (pierwsze czytanie, Iz 40, 1-5. 9-11)

Rozdziały Księgi Izajasza od czterdziestego do pięćdziesiątego piątego nazywane są księgą pocieszenia Izraela. Bóg obwieszcza koniec cierpień wygnania i wśród radości prowadzi swój lud z powrotem do Jerozolimy. Bóg powraca jako pasterz pasący swą trzodę. Obraz ten przedstawia miłość Boga do wszystkich narodów. Jezus nazwie siebie dobrym pasterzem, który „poświęca swoje życie za owce” (J 10, 11), a mówiąc o narodach świata, powie: „Pójdą one za moim głosem i tak powstanie jedna trzoda z jednym pasterzem” (J 10, 16). Pocieszajcie mój lud, pocieszajcie! – mówi wasz Bóg. Przemawiajcie serdecznie do Jerozolimy, bo jej służba dobiegła końca, bo jej wina została odpokutowana, bo z ręki Pana odebrała podwójną zapłatę za wszystkie swoje grzechy. Głos, który woła: „Na pustyni przygotujcie drogę Pana! Budujcie na stepie prosty trakt dla naszego Boga! Każda dolina niech się podniesie, a wszystkie góry i pagórki obniżą! To, co kręte, niech się wyprostuje, a co wyboiste, niech stanie się równiną! Wtedy objawi się chwała Pana i ujrzy ją każde stworzenie. Tak orzekły usta Pana!”. Wyjdź na górę wysoką, zwiastunko dobrej nowiny, Syjonie! Niech zabrzmi donośnie twój głos, zwiastunko dobrej nowiny, Jerozolimo! Niech zabrzmi, nie bój się! Mów miastom Judy: „Oto wasz Bóg!”. Oto Pan Bóg nadchodzi z mocą, a Jego ramię ustanawia swą władzę. Oto z Nim idzie Jego nagroda, a przed Nim Jego zapłata. Jak pasterz

151

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 151

20.10.2016 11:21

pasie On swą trzodę, swoim ramieniem gromadzi jagnięta, nosi je na swej piersi, owce karmiące prowadzi ostrożnie.

Chwal i błogosław, duszo moja, Pana (Ps 104) Dzisiejszy psalm responsoryjny przytacza kilka wersetów zaczerpniętych z Psalmu 104. Należy on do hymnów, w których Izrael wyśpiewuje swoją wiarę w Boga jedynego, wiecznego, wszechmocnego, Stworzyciela świata i Pana historii. Wspaniałość stworzenia daje nam wyobrażenie o odnowie świata, czyli o nowym stworzeniu przez Chrystusa i Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy.

CHRZEST PAŃSKI

Uwielbiaj, duszo moja, Pana! Panie, mój Boże, jesteś nieskończenie wielki! Odziałeś się w majestat i piękno, okryłeś się światłem jak płaszczem. Chmury są Twoim rydwanem, poruszasz się na skrzydłach wiatrów. Wichry czynisz swymi posłańcami, a sługami swymi – płomienie ognia. Jakże liczne są Twe dzieła, Panie! Wszystko z mądrością uczyniłeś; ziemia jest pełna Twoich stworzeń. Oto morze: wielkie i szerokie, w nim poruszają się niezliczone stworzenia małe i wielkie. Wszystko to czeka na Ciebie, byś zesłał pokarm w stosownym czasie. Kiedy im dajesz, przyjmują, gdy otwierasz swą rękę, wszystko napełnia się dobrem.

152

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 152

20.10.2016 11:21

Gdy zabierasz im ducha, giną i w proch się obracają. Posyłasz swego ducha, a są stworzone, i odnawiasz oblicze ziemi.

Chrystus zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym (drugie czytanie, Tt 2, 11-14; 3, 4-7)

Apostoł Paweł nakreśla swojemu uczniowi Tytusowi, stojącemu na czele chrześcijańskiej wspólnoty na Krecie, krótką syntezę chrześcijańskiego orędzia: Chrystus posłany przez Boże miłosierdzie przyszedł nas zbawić. Umarł, by pojednać nas z Bogiem. Zbawił nas przez chrzest, który odrodził nas w Duchu Świętym. Chrześcijanin powinien więc odrzucić zło i żyć rozumnie, sprawiedliwie i w miłości Bożej. Łaska Boża okazała się zbawienna dla wszystkich ludzi. Ona poucza nas, abyśmy odrzucili bezbożność i światowe pożądania, a żyli już teraz, na tym świecie, roztropnie, sprawiedliwie i pobożnie, oczekując szczęśliwego spełnienia nadziei i ukazania się chwały wielkiego Boga i naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa. On wydał za nas samego siebie, aby odkupić nas od wszelkiej nieprawości i oczyścić dla siebie wybrany lud, gorliwy w pełnieniu dobrych czynów. A oto objawiła się dobroć i miłość Boga, naszego Zbawiciela. On zbawił nas nie dzięki sprawiedliwym czynom, które spełniliśmy, lecz ze względu na swe miłosierdzie. Stało się to przez odradzającą i odnawiającą kąpiel w Duchu Świętym. Wylał Go na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, naszego Zbawiciela, abyśmy usprawiedliwieni przez Jego łaskę stali się – zgodnie z nadzieją – dziedzicami życia wiecznego.

153

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 153

20.10.2016 11:21

Chrzest Jezusa (Ewangelia, Łk 3, 15-16. 21-22) Ten fragment Ewangelii jest relacją św. Łukasza o chrzcie Jezusa. Najpierw Jan przeciwstawia swój chrzest temu, którego będzie udzielał Jezus: on chrzci wodą, Jezus zaś będzie chrzcił Duchem Świętym i ogniem (Duchem Świętym, który oczyszcza jak ogień i staje się aktywnie obecnym w przyjmującej Go osobie). W czasie chrztu Jezusa otwiera się niebo, co jest znakiem przywrócenia łączności między Bogiem a ludzkością. Ponieważ lud trwał w oczekiwaniu, a wszyscy zastanawiali się, czy czasem Jan nie jest Chrystusem, on tak im odpowiedział: „Ja chrzczę was wodą, lecz idzie potężniejszy ode mnie, któremu nie jestem godny rozwiązać rzemyka u sandałów. On będzie was chrzcił Duchem Świętym i ogniem. Kiedy cały lud przystępował do chrztu, Jezus także przyjął chrzest. Gdy potem się modlił, otworzyło się niebo i Duch Święty zstąpił na Niego w postaci cielesnej jakby gołębica, a z nieba rozległ się głos: „Ty jesteś moim Synem umiłowanym, Ciebie sobie upodobałem”.

CHRZEST PAŃSKI

154

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 154

20.10.2016 11:21

Spis treści

LITURGICZNE MISTERIUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 25 grudnia, Narodzenie Pańskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 NARODZENIE PAŃSKIE MSZA WIGILII. . . . . . . . . . . . . . . . . 18 NARODZENIE PAŃSKIE MSZA W NOCY. . . . . . . . . . . . . . . . . 23 NARODZENIE PAŃSKIE MSZA O ŚWICIE. . . . . . . . . . . . . . . . 27 NARODZENIE PAŃSKIE MSZA W DZIEŃ. . . . . . . . . . . . . . . . 30 NIEDZIELA W OKTAWIE NARODZENIA PAŃSKIEGO ŚWIĘTEJ RODZINY: JEZUSA, MARYI I JÓZEFA. . . . . . . . . . . 34 ŚWIĘTEJ RODZINY: JEZUSA, MARYI I JÓZEFA, rok A. . . . . 37 ŚWIĘTEJ RODZINY: JEZUSA, MARYI I JÓZEFA, rok B. . . . . 41 ŚWIĘTEJ RODZINY: JEZUSA, MARYI I JÓZEFA, rok C. . . . . 45 29 grudnia, piąty dzień oktawy Narodzenia Pańskiego. . . . . . 49 30 grudnia szósty dzień oktawy Narodzenia Pańskiego. . . . . . 54 31 grudnia siódmy dzień oktawy Narodzenia Pańskiego. . . . . 58 1 stycznia Świętej Bożej Rodzicielki Maryi. . . . . . . . . . . . . . . . 63 2 niedziela po Narodzeniu Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 2 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 4 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 5 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 6 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 7 stycznia przed Objawieniem Pańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 OBJAWIENIE PAŃSKIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 7 stycznia albo poniedziałek po Objawieniu Pańskim . . . . . 113 8 stycznia albo wtorek po Objawieniu Pańskim . . . . . . . . . . 118 9 stycznia albo środa po Objawieniu Pańskim. . . . . . . . . . . . 122 10 stycznia albo czwartek po Objawieniu Pańskim. . . . . . . . . 127

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 155

20.10.2016 11:21

11 stycznia albo piątek po Objawieniu Pańskim. . . . . . . . . . 132 12 stycznia albo sobota po Objawieniu Pańskim. . . . . . . . . . 136 ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 156

20.10.2016 11:21

Opracowanie wersji włoskiej: Zespół redakcji liturgicznej wydawnictwa EllediCi. Komentarze na dni powszednie: Mario Filippi, Marino Gobbin, Enrico Pollet i siostry z klasztoru Arca Pacis – Emanuela Fossati Komentarze na niedziele: Teresio Bosco Konsultacja merytoryczna: ks. prof. Czesław Krakowiak Tłumaczenie: Komentarze na niedziele i święta – Wojciech Bernasiewicz Komentarze na dni powszednie – Dariusz Chodyniecki Ilustracje: Severino Fabris Redakcja: s. M. Iwona Kopacz PDDM Korekta: Ewa Stuła, Ilona Kisiel, ABBICCI Wojciech Kiedrowicz Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Projekt okładki: Anna Maligłówka Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego – Kielce Nihil obstat: ks. Bogusław Zeman SSP przełożony prowincjalny Towarzystwa Świętego Pawła Częstochowa, 2 sierpnia 2016 r. Zamieszczone tutaj teksty czytań i psalmów pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem. © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011 Teksty czytań i psalmów nie są zatwierdzone do użytku liturgicznego. Mają jedynie pomóc w zrozumieniu komentarza do czytań liturgicznych. ISBN 978-83-7797-669-2 © Edycja Świętego Pawła, 2016 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl

669A_Komentarz liturgiczny_Narodzenie_inside.indd 160

20.10.2016 11:21

www.edycja.pl

NARODZNIE PAŃSKIE

Komentarze na okres Narodzenia Pańskiego ukazują, że to nie tylko czas „magicznych świąt”, jak często dziś słyszymy, ale przede wszystkim orędzie, które Bóg – miłujący Ojciec pragnie przekazać nam, swoim dzieciom, posyłając do nas swego Syna.

Komentarze do codziennej liturgii słowa

Seria komentarzy do codziennej liturgii to niezwykła pomoc dla (nie)zwykłego czytelnika. Napisane prostym, przystępnym językiem, z odniesieniem do naszej codzienności pozwalają spotkać się z Bożym słowem, które otrzymujemy w codziennej liturgii i odkryć je na nowo jako drogowskaz naszego życia. Komentarze do codziennej liturgii słowa to książka, nie tylko dla specjalistów czy kapłanów poszukujących tematów do homilii, lecz dla wszystkich, którzy z braku czasu nie mogą sobie pozwolić na dłuższą medytację czy pogłębione studium Pisma Świętego. Dla tych, którzy czytając słowo Boże, nie bardzo wiedzą jak je odnieść do własnego życia.