Biblia w liturgii Mszy Świętej

W DRODZE DO EMAUS

BIBLIA

W LITURGII MSZY ŚWIĘTEJ

Adwent • Narodzenie Pańskie

Biblia w liturgii Mszy Świętej

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 1

30.09.2016 15:51

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 2

30.09.2016 15:51

Biblia w liturgii Mszy Świętej Adwent • Narodzenie Pańskie

Praca zbiorowa pod redakcją ks. Antoniego Paciorka ks. Franciszka Mickiewicza

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 3

30.09.2016 15:51

Autorzy: ks. Michał Bednarz ks. Stanisław Haręzga ks. Piotr Kot ks. Józef Kozyra ks. Janusz Lemański ks. Franciszek Mickiewicz ks. Andrzej Najda ks. Antoni Paciorek ks. Wojciech Pikor ks. Sławomir Radulski ks. Mariusz Rosik ks. Sławomir Stasiak ks. Mariusz Szmajdziński ks. Antoni Tronina ks. Mirosław Wróbel ks. Stanisław Wypych Teresa Stanek Redakcja: s. M. Iwona Kopacz PDDM Korekta: Katarzyna Kruś Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Projekt okładki: Ewa Burdzicka Na okładce: Miniatura z Biblia sacra (1414) ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie Druk i oprawa: SIGNUM POLIGRAFIA – Łódź Nihil obstat: ks. Bogusław Zeman SSP przełożony prowincjalny Towarzystwa Świętego Pawła Częstochowa, 30 września 2016 © Teksty liturgii słowa pochodzą z drugiego wydania Lekcjonarza (t. 1-5), Pallottinum 2015, wykorzystane za zgodą Konferencji Episkopatu Polski i wydawnictwa Pallottinum.

ISBN 978-83-7797-740-8 © Edycja Świętego Pawła, 2016 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 4

30.09.2016 15:51

SŁOWO WSTĘPNE On, podobnie jak uczniom w Emaus, wyjaśnia nam Pisma i łamie dla nas chleb (V modlitwa eucharystyczna)

J

ednym z najbardziej znanych Łukaszowych tekstów jest opowiadanie o ukazaniu się Zmartwychwstałego dwom uczniom na drodze wiodącej do wsi zwanej Emaus (Łk 24, 13-35). Pan Jezus, nawiązując do ostatnich wydarzeń w Jerozolimie, zaczynając od Mojżesza, poprzez wszystkich proroków, wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się do Niego (w. 27). Wykład ten zakończył się wraz z osiągnięciem celu podróży, czyli dotarciem do Emaus, a był do tego stopnia niezwykły, że obydwaj uczniowie zapragnęli przedłużyć obecność Nauczyciela pośród siebie.

Gdy zajął z nimi miejsce u stołu – powiada Ewangelista – wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy otworzyły się im oczy (w. 30-31).

Przywołane opowiadanie składa się z dwóch części. W pierwszej Pan Jezus, odwołując się do świętych Pism, objawia uczniom tajemnicę swej zbawczej misji. W części drugiej najważniejsze jest to, że Jezus – jak czytamy – wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Ten dwupodział w strukturze opowiadania ewangelicznego nie jest przypadkowy.

Powielkanocne spotkanie Jezusa z uczniami odzwierciedla dwie główne części każdej Mszy św., a mianowicie liturgię słowa i liturgię Eucharystii. Pierwsza ma na celu pełniejsze poznanie Jezusa dzięki Jego słowom zawartym w Ewangelii, dzięki słowom

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 5

30.09.2016 15:51

6 | SŁOWO WSTĘPNE

proroków, a wreszcie dzięki słowom uczniów apostolskich wyjaśniających tajemnicę Jezusa. Zmartwychwstały Jezus ukazuje się w nich w blaskach swego bóstwa i człowieczeństwa jako Nauczyciel i Zbawca. Uczestnicy liturgii słowa, pouczeni i przygotowani na podobieństwo uczniów zmierzających do Emaus, zbliżają się następnie do stołu eucharystycznego, aby także ich wzorem przyjąć łamany chleb, czyli tego Jezusa, którego zobaczyli i rozpoznali w usłyszanym i przyjętym słowie Bożym.

Niniejsza publikacja W drodze do Emaus. Biblia w liturgii Mszy Świętej. Adwent – Narodzenie Pańskie odwołuje się do tego pamiętnego paschalnego wydarzenia. Pomagając lepiej zrozumieć teksty liturgii słowa, pragnie otworzyć każdorazowych jej uczestników na pełniejsze przeżywanie liturgii Eucharystii. W zamiarze autorów publikacja chce być pokorną służbą Bożemu słowu, a zarazem skromną pomocą tym, którzy we Mszy św. poprzez liturgię słowa coraz pełniej poznając Jezusa – Słowo, które stało się Ciałem, dostępują w Komunii św. ściślejszego zjednoczenia z Jezusem – Chlebem na życie wieczne.

Objaśnienia zawarte w komentarzach dotyczą wszystkich wykorzystywanych w liturgii czytań zaczerpniętych z tekstów biblijnych, zarówno na niedziele w cyklu trzyletnim, jak i na dni powszednie. W konsekwencji – jeśli zamierzenie uda się zrealizować – otrzymamy serię zwięzłych i praktycznych komentarzy do całego Pisma Świętego stosowanego w liturgii. Posłużą one kapłanom przygotowującym się do sprawowania Mszy św., lektorom, którzy będą mogli się zapoznać z treścią odczytywanych tekstów, wreszcie wszystkim, którzy nie mając możliwości sięgnięcia do obszerniejszych komentarzy, chcieliby nieco bliżej zaznajomić się z czytanym we Mszy św. słowem Bożym.

Autorami tej specyficznej serii komentarzy biblijnych są głównie autorzy wielotomowego Nowego Komentarza Biblijnego do pism Starego i Nowego Testamentu (NKB ST, NKB NT). Redaktorzy niniejszego opracowania pragną im podziękować za

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 6

30.09.2016 15:51

Słowo ws tępne | 7

podjęcie się trudu, który choć niekiedy odległy od aktualnych naukowych zainteresowań poszczególnych autorów, to jednak podejmowany jest w przekonaniu, że posługiwanie modlącej się wspólnocie Kościoła pozostaje ważnym zadaniem, a nawet przywilejem i radością biblisty.

Redaktorzy: ks. Franciszek Mickiewicz ks. Antoni Paciorek Warszawa – Trzciana, 2016 w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 7

30.09.2016 15:51

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 8

30.09.2016 15:51

ADWENT

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 9

30.09.2016 15:51

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 10

30.09.2016 15:51

1 NIEDZIELA ADWENTU, rok A

Iz 2, 1-5 (zob. też poniedziałek 1 tygodnia Adwentu) Widzenie Izajasza, syna Amosa, dotyczące Judy i Jerozolimy: Stanie się na końcu czasów, że góra świątyni Pańskiej stać będzie mocno na szczycie gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej popłyną, mnogie ludy pójdą i rzekną: „Chodźcie, wstąpmy na górę Pańską, do świątyni Boga Jakuba! Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami. Bo Prawo pochodzi z Syjonu i słowo Pańskie – z Jeruzalem”. On będzie rozjemcą pomiędzy ludami i sędzią dla licznych narodów. Wtedy swe miecze przekują na lemiesze, a swoje włócznie na sierpy. Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza, nie będą się więcej zaprawiać do wojny. Chodźcie, domu Jakuba, postępujmy w światłości Pańskiej!

Spojrzenie proroka Izajasza na historię nacechowane jest wiarą i ufnością, że ludzkość nie zmierza ku katastrofie, ale ku spełnieniu Bożej obietnicy powszechnego pokoju. Przepowiednia jest przeniknięta wiarą w powszechność zbawienia. Jego zapowiedź pojawia się już w obietnicy danej Abrahamowi (Rdz 12, 1-3), a następnie zostaje rozwinięta u proroków i w psalmach.

Przedstawiana wizja wskazuje na radykalną przemianę świata i ukształtowanie się duchowego królestwa wszystkich narodów wokół miejsca zamieszkania Boga na ziemi. Królestwo to prorok opisuje jako królestwo pokoju i zbawienia skoncentrowane – co jest bardzo istotne – wokół obecności Boga w Jego sanktuarium.

Chodzi tu więc o okres w historii zapoczątkowany przyjściem Mesjasza. Góra świątyni Pańskiej oznacza Syjon, który w rzeczywistości jest niewielkim wzgórzem. Podkreślając wysokość tej góry, autor zapożycza motyw z mitologii kananej-

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 11

30.09.2016 15:51

12 | ADWENT

skiej i babilońskiej o górze bogów, położonej na krańcach północnych i najwyższej spośród wszystkich szczytów. Korzystając z tych wyobrażeń, Izajasz chce podkreślić niezwykłe znaczenie świątyni na Syjonie w przyszłej epoce: do niej będą pielgrzymować wszystkie narody (gojim) nie tylko po to, by składać tam ofiary, ale też by zasięgać rady lub prosić o wyrok. Przyszły szczęśliwy świat nie jest więc zarezerwowany dla nielicznych wybrańców.

Uznanie wyroku Boga i Jego rozwiązań, czyli poddanie się Jego Prawu, owocuje pokojowym współistnieniem ludów świata. W czasach starożytnych na Wschodzie wojna była wpisana w cykl natury. Królowie co roku wyruszali na wojnę (por. 2 Sm 11, 1; 1 Krn 20, 1). Również Izrael nieustannie toczył wojny, co jednak nie oznacza, że wojna była postrzegana jako coś dobrego. W omawianym fragmencie prorok zapowiada powszechny pokój, który nastanie w czasach ostatecznych. Przekucie mieczy i włóczni na zakrzywione noże ogrodnika uprawiającego winorośle oznacza, iż broń nie będzie więcej potrzebna. Lemiesze i sierpy są bowiem narzędziami spokojnej uprawy roli. Stanie się to możliwe, gdyż sam Bóg udzieli narodom swego pouczenia i zatroszczy się o pokój między nimi. Źródłem sprawiedliwości i pokoju jest zatem nie rozum ludzki, ale słowo Boga.

Dopiero Ewangelia wyjaśni, iż prawdziwym światłem na oświecenie pogan (Łk 2, 32) jest Jezus Chrystus, nazwany tak przez starca Symeona przy Jego pierwszym pojawieniu się na Syjonie, w sanktuarium Boga. Od tego czasu, królestwo Boże jest w nas (Łk 17, 21), co pozwala z jeszcze większą ufnością spoglądać nie tylko ku odnowionej Jerozolimie czasów ostatecznych, ale także ku Jerozolimie niebieskiej (por. Ga 4, 25n; Hbr 12, 22n; Ap 21, 2.

10n). (ks. S. Radulski)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 12

30.09.2016 15:51

1 NIEDZIEL A ADWENTU, rok A | 13

Ps 122 (121), 1b-2. 4-5. 6-7. 8-9 Refren: Idźmy z radością na spotkanie Pana.

Ucieszyłem się, gdy mi powiedziano: „Pójdziemy do domu Pana”.

Już stoją nasze stopy w twoich bramach, Jeruzalem.

Do niego wstępują pokolenia Pańskie, aby zgodnie z prawem Izraela wielbić imię Pana.

Tam ustawiono trony sędziowskie, trony domu Dawida.

Proście o pokój dla Jeruzalem: Niech żyją w pokoju, którzy cię miłują.

Niech pokój panuje w twych murach, a pomyślność w twoich pałacach.

Ze względu na moich braci i przyjaciół będę wołał: „Pokój z tobą!”

Ze względu na dom Pana, Boga naszego, modlę się o dobro dla ciebie.

Psalm 122 jest psalmem pielgrzymkowym, pieśnią Izraelitów zmierzających na doroczne święto do Jerozolimy. Dla mieszkańca małej osady, uprawiającego niewielkie poletko, dla pasterza owiec, dla drobnego rzemieślnika, a nawet wioskowego bogacza święte miasto Jeruzalem ze swymi pałacami, ulicami, murami, a nade wszystko świątynią pośrodku było czymś niewyobrażalnie pięknym, godnym najznakomitszych poetów. Psalm dnia dzisiejszego jest dziełem jednego z nich, a składa się z trzech części. Strofa pierwsza ukazuje radość Izraelity, który właśnie się dowiedział, że ma wyruszyć w drogę do Świętego Miasta:

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 13

30.09.2016 15:51

14 | ADWENT

Ucieszyłem się, gdy mi powiedziano: «Pójdziemy do domu Pana».

Opis pielgrzymowania został pominięty, dowiadujemy się natomiast, jak po długiej podróży wszystkich ogarnia entuzjazm na widok Świętego Miasta. Pielgrzymi dotarli już do celu i z radością wstępują na plac świątynny. Druga strofa wysławia i opiewa Jerozolimę, miasto, do którego przez wieki zmierzały pokolenia izraelskich pielgrzymów, aby wielbić Boga żywego. Także dzisiaj tysiące i setki tysięcy każdego roku udają się do Świętego Miasta.

W trzeciej strofie psalmu jego autor wzywa do modlitwy o pokój i bezpieczeństwo dla przybywających do Jeruzalem.

Jerozolima jest miastem, w którym Jezus Chrystus umarł i zmartwychwstał. Miastem, w którym sprawował pierwszą Eucharystię, w którym ustanowił wspólnotę ludzi ze wszystkich ras i języków, czyli Kościół. Do tego miasta Jezus wstępował wielokrotnie jako pielgrzym, wtopiony w rzeszę ludzi, w ich modlitwę i śpiew.

Doświadczenie pielgrzymki, w czasie której krok za krokiem idzie się do wyznaczonego celu, ma znaczenie symboliczne. Wyjść z miejsca swego pobytu, zmierzyć się ze zmęczeniem i niebezpieczeństwami podróży, liczyć dni, nawet tygodnie ze wzrokiem utkwionym w odległy, a potem coraz bliższy cel, by wreszcie zobaczyć upragnione miejsce. Pielgrzymka jest metaforą drogi człowieka do Domu Ojca, jest metaforą życia. Bo życie jest pielgrzymowaniem do Domu Ojca.

Słuchając psalmu, pieśni pielgrzymkowej Izraela, trudno nie pomyśleć o pielgrzymowaniu narodu polskiego do sanktuariów, w których w sposób szczególny wielbiony jest Chrystus, chwalona Bogurodzica Maryja i święci, a pielgrzymi w szczególny sposób dostępują niebieskiej łaski. Tam także modlimy się o pokój i dobro dla naszej ojczyzny, dla naszych sióstr i braci.

Trudno nie dostrzec, że także Adwent jest swoistym pielgrzymowaniem, które ma nas przybliżyć do Bożych tajemnic. W szczególności do tajemnicy Narodzenia Pańskiego. (ks. A. Paciorek)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 14

30.09.2016 15:51

1 NIEDZIEL A ADWENTU, rok A | 15

Rz 13, 11-14 Bracia: Rozumiejcie chwilę obecną: teraz nadeszła dla was godzina powstania ze snu. Teraz bowiem zbawienie jest bliżej nas, niż wtedy, gdy uwierzyliśmy.

Noc się posunęła, a przybliżył się dzień. Odrzućmy więc uczynki ciemności, a przyobleczmy się w zbroję światła! Żyjmy przyzwoicie jak w jasny dzień: nie w hulankach i pijatykach, nie w rozpuście i wyuzdaniu, nie w kłótni i zazdrości. Ale przyobleczcie się w Pana Jezusa Chrystusa i nie troszczcie się zbytnio o ciało, dogadzając żądzom.

Paweł sięga do wyobrażenia przemijającej nocy, a zbliżającego się dnia. Dla chrześcijanina każdy dzień, każdy czas musi być nową inspiracją.

Przebudzenie ze snu to ilustracja zmiany moralnego stanu człowieka, trwającego wcześniej w grzechu, a obecnie dzięki Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa zanurzonego w nowym życiu. Pozostając we śnie, człowiek nie korzysta z władz swojego ducha. Podobnie grzesznik trwający w grzechu nie może rozwijać swoich zdolności nadprzyrodzonych. Chrześcijanin poprzez sakrament chrztu zyskuje zdolność do korzystania z owoców Śmierci i Zmartwychwstania Zbawiciela. Skłonność do zła nie została wyeliminowana, jednak obecna sytuacja jest zupełnie odmienna, bowiem nadeszła […] godzina powstania ze snu.

Zbawienie jest synonimem wiecznej nagrody. Wierni odkupieni przez Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa oczekują dopełnienia się Jego zbawczego dzieła w czasie Jego powtórnego przyjścia.

Wcześniejszej antytezie sen-czuwanie odpowiada nowa – noc-dzień. Mija noc, symbol trwania w grzechu, coraz bardziej realny staje się dzień, symbol życia w Duchu. W tekście św. Pawła pojawia się kolejna antyteza: uczynki ciemności-zbroja światła.

Przystępując do boju, człowiek musi przywdziać zbroję. Chrześcijanin, okryty zbroją światła, nie tylko praktykuje uczynki

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 15

30.09.2016 15:51

16 | ADWENT

światła, lecz również podejmuje walkę z uczynkami ciemności i z samym księciem ciemności. Dobrze przeżyty i przepracowany dzień Paweł przeciwstawił złym uczynkom popełnianym pod zasłoną nocy. Wyliczając je parami, odniósł się do hulaszczych uczt (w hulankach i pijatykach), nadużyć seksualnych (w rozpuście i wyuzdaniu) i zatargów pomiędzy ludźmi (w kłótni i zazdrości).

Wszystkie te występki świadczą o całkowitym braku panowania nad „człowiekiem zewnętrznym” i są zaprzeczeniem miłości. W ten właśnie sposób nocy i pogańskiemu moralnemu rozpasaniu Apostoł przeciwstawia dzień, jasność i chrześcijańską powściągliwość. Wezwanie do przyobleczenia się w Pana Jezusa Chrystusa to zachęta do takiego zjednoczenia się z Nim, jakie dokonało się w chrzcie świętym (por. Ga 3, 27), który zakłada działanie sprawcy tego dzieła – Ducha Świętego. Aby jednak Duch Boży mógł kierować życiem chrześcijanina, ten musi poskramiać swe ciało, nie dogadzając jego żądzom. (ks. S. Stasiak) Mt 24, 37-44 Jezus powiedział do swoich uczniów: „Jak było za dni Noego, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego. Albowiem jak w czasie przed potopem jedli i pili, żenili się i za mąż wydawali aż do dnia, kiedy Noe wszedł do arki, i nie spostrzegli się, aż przyszedł potop i pochłonął wszystkich, tak również będzie z przyjściem Syna Człowieczego. Wtedy dwóch będzie w polu: jeden będzie wzięty, drugi zostawiony. Dwie będą mleć na żarnach: jedna będzie wzięta, druga zostawiona. Czuwajcie więc, bo nie wiecie, w którym dniu Pan wasz przyjdzie. A to rozumiejcie: Gdyby gospodarz wiedział, o jakiej porze nocy nadejdzie złodziej, na pewno by czuwał i nie pozwoliłby włamać się do swego domu. Dlatego i wy bądźcie gotowi, bo o godzinie, której się nie domyślacie, Syn Człowieczy przyjdzie”.

Godzina powtórnego przyjścia Chrystusa jest nieznana. Zna ją jedynie Bóg. Porównanie z czasami Noego podkreśla ogólną niewiedzę co do czasu przyjścia i zachęca do czuwania. Zgodnie

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 16

30.09.2016 15:51

1 NIEDZIEL A ADWENTU, rok A | 17

z obrazową wypowiedzią Jezusa ludzie czasów Noego żyli swym codziennym życiem, nie spodziewając się niczego, nie przewidując żadnych niezwykłych wydarzeń. Poza sprawami codziennymi nic ich nie interesowało. Ewangelista podkreśla beztroskę ludzi czasów potopu. Nagle potop unicestwił wszystko. Porównanie tamtego wydarzenia z powtórnym przyjściem Chrystusa wskazuje, że Paruzja będzie zawierała element zaskoczenia, nagłości wydarzeń i zniszczenia. Sąd nadejdzie niespodziewanie podczas codziennych zajęć. Dwaj mężczyźni razem pracujący na polu zostaną rozdzieleni, zupełnie jak w przypowieści o dziesięciu pannach: te, które były gotowe, weszły na gody, pozostałe – nie (Mt 25, 10-12). Podobnie też słudzy wierni weszli do radości swego pana, ponieważ pracowali jak należy. Sługa zaś, który nie pracował, został odsunięty. Tak więc wzięcie z dzisiejszej Ewangelii jest wzięciem na spotkanie z Bogiem, pozostawienie natomiast oznacza pozostawienie z dala od Boga. To samo odnosi się do dwóch kobiet zaabsorbowanych domowymi zajęciami. Pośrodku zwykłych czynności dokonuje się rozdzielenie jednych od drugich. W czym zawinili odrzuceni, o tym tekst nie informuje. Jest to przestroga dla wszystkich: katastrofa1 może dotknąć w każdym czasie, nieoczekiwanie i nagle. Główna myśl wypowiedzi Jezusa jest następująca: Ponieważ nie wiesz, kiedy rozdzielenie nastąpi, staraj się, aby ów wielki dzień znalazł cię przygotowanym.

Krótka przypowieść z dzisiejszej perykopy ukazuje, jak należy przygotować się na wydarzenie Paruzji. Nie można trwać w bezmyślnej beztrosce, ale trzeba być czujnym, podobnie jak czujny jest gospodarz domu zagrożonego włamaniem. Chrześcijanie są pewni nadejścia Paruzji, lecz nie znają jej chwili. Dlatego przez całe swoje życie powinni być gotowi. Podobnie jak złodziej, który sam wyznacza godzinę włamania i w ten sposób zmusza goTekst opiera się na wypowiedzi Jezusa, zgodnie z którą Paruzja jest połączona z jakimś powszechnym kataklizmem na ziemi.

1

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 17

30.09.2016 15:51

18 | ADWEN T

spodarza domu do czuwania, tak i Ojciec Niebieski, wyznaczając sobie tylko znany czas i godzinę powtórnego przyjścia Syna Człowieczego, zmusza niejako wspólnotę ludzi do ustawicznej czujności, do otwierania się na eschatologiczną rzeczywistość.

Dla wielu ludzi bardziej przemawiający i wyobrażalny niż chwila końca świata i związane z nim nadejście sądu jest moment śmierci. Przy śmierci każdy człowiek odczuwa, że jego czas dobiegł końca, choć świat trwa nadal. Toteż śmierć jest bliższą ilustracją tego, o czym mówi tekst Ewangelii. Mateusz pragnie zaznaczyć, że każdy moment może być chwilą sądu. Dlatego śmierć może nam pomóc zrozumieć przypowieść Jezusa. Ale pomimo to śmierć jednostki nie jest tym samym co kres świata i powtórne przyjście Chrystusa. (ks. A. Paciorek)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 18

30.09.2016 15:51

PONIEDZIAŁEK 1 TYGODNIA ADWENTU Iz 2, 1-5 (zob. 1 niedziela Adwentu, rok A) Iz 4, 2-6 (rok A) W owym dniu Odrośl Pana stanie się ozdobą i chwałą, a owoc ziemi przepychem i krasą dla ocalałych z Izraela. I będzie tak: Ktokolwiek pozostał żywy na Syjonie i kto się ostał w Jeruzalem, każdy będzie nazwany świętym i wpisany do Księgi Życia w Jeruzalem. Gdy Pan obmyje brud Córy Syjońskiej i krew rozlaną w Jeruzalem oczyści powiewem sądu i podmuchem pożogi, wtedy Pan przyjdzie spocząć na całej przestrzeni góry Syjon i na tych, którzy się tam zgromadzą, we dnie jako obłok z dymu, w nocy jako olśniewający płomień ognia. Albowiem nad wszystkim chwała Pańska będzie osłoną i namiotem, by za dnia dać cień przed skwarem, ucieczkę zaś i schronienie przed nawałnicą i ulewą.

W historii zbawienia ostateczne zwycięstwo należy do Boga.

W owym dniu Bóg zatriumfuje, a będzie to zwycięstwo miłości.

Ludowi, który doświadczył grzechu i jego tragicznych konsekwencji (w. 4), Bóg obiecuje oczyszczenie z niedoskonałości, ożywienie i uświęcenie. Człowiek uwolniony od wszelkiego zagrożenia i należący odtąd całkowicie do Boga (wszak został stworzony na Jego obraz i podobieństwo – por. Rdz 1, 26) zostanie wpisany do Księgi Życia w Jeruzalem. Zwołani na świętą górę Bożą, zgromadzeni w sanktuarium nowego Syjonu, utworzą święty lud Boży.

Ozdobą, koroną, blaskiem, pięknością tej nowej społeczności będzie Odrośl Pana wyprowadzona z korzenia Dawida. Ten pokorny tytuł Potomka Dawidowego dobrze harmonizuje z doświadczeniami całego ludu, którego jest on najdostojniejszym przedstawicielem i uosobieniem. Jak ta „garstka” ocalonych zo-

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 34

30.09.2016 15:51

PONIEDZIAŁEK 1 T YGODNIA ADWENTU | 35

stała doświadczona przez sąd Boży, tak obraz „gałązki” pozwala nam widzieć ją także jako zmiażdżoną i wyschniętą, jak pęd na suchej ziemi, kiedy Pan złożył na nią grzechy świata (por. Iz 53, 6).

Ale za cenę swej Męki będzie jaśnieć pięknością i blaskiem, które udzielą się też wszystkim zgromadzonym na Syjonie. Obraz Odrośli przywołuje także na myśl cudowne zaślubiny Boga z Izraelem przez przymierze na Synaju. Pan przyjdzie do Jerozolimy, napełni ją niezwykłym światłem, które symbolizuje zbawienie, zdejmie z niej hańbę niewiasty porzuconej i poślubi ją na wieki (por. Iz 60 – 62; Ap 22). W ten sposób dokona się obfitujące łaskami zamieszkanie Boga pośród Jego ludu. Mimo niewierności i odstępstw ludu Bożego Pan wierny swym obietnicom gromadzi go na nowo, by trwać z nim na zawsze w jedności na wzór oblubieńca i oblubienicy.

Ocalona reszta – motyw wielu prorockich przepowiedni – to ci, którzy zostali przeprowadzeni przez tygiel walki i cierpienia, gdy Pan odbywał swój sąd nad buntownikami. Zadaniem ocalałych jest uznać to działanie Boga, przyznać się do winy, wyznać grzechy swoje i swych ojców, a następnie przyjąć oczyszczenie, jakie Bóg im ofiaruje. To właśnie z resztą ludu Pan może realizować swoje plany. Ci, którzy do niej będą należeć, pokażą, że zostali ocaleni z inicjatywy kochającego ich Boga, który znajduje w nich odpowiedź godną wyniesienia. Dzięki temu będą oni nazwani świętymi. Historia więc nie tylko narodu Starego Przymierza, ale i całej ludzkości związanej z Bogiem wiecznym i nieprzemijającym Nowym Przymierzem odnajduje swój sens w tym Bożym prowadzeniu ku ostatecznemu spełnieniu, uświęceniu i zbawieniu. Obraz ten otrzyma ostateczne dopowiedzenie w Apokalipsie św. Jana, gdzie zostanie wyraźnie powiedziane, że Nowa Jerozolima będzie w niebie i na górze wysokiej (por. Ap 21 – 22). Przybytkiem (świątynią) będzie w niej Bóg i Baranek (por. Ap 21, 3), który także w tej księdze ukazany jest jako Odrośl i Potomek Dawida (Ap 22, 16). (ks. S. Radulski)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 35

30.09.2016 15:51

36 | ADWEN T

Mt 8, 5-11 Gdy Jezus wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go, mówiąc: „Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi”.

Rzekł mu Jezus: „Przyjdę i uzdrowię go”. Lecz setnik odpowiedział: „Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój, ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska zdrowie. Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: «Idź!» – a idzie; drugiemu: «Przyjdź!» – a przychodzi; a słudze: «Zrób to!» – a robi”. Gdy Jezus to usłyszał, zadziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: „Zaprawdę powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. Lecz powiadam wam: Wielu przyjdzie ze Wschodu i z Zachodu i zasiądą do stołu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w królestwie niebieskim”.

Brak interpunkcji w starożytnej ortografii pozwala odczytać odpowiedź Jezusa jako proste stwierdzenie albo jako pytanie. Wypowiedź Jezusa rozumiana jako oznajmienie: Przyjdę i uzdrowię go (taką wersję preferują polskie przekłady) oznacza gotowość spełnienia prośby, udania się do domu, gdzie przebywa chory sługa, i uzdrowienia. W takim wypadku reakcja setnika jest niezupełnie zrozumiała. Raczej więc słowa Jezusa należy odczytać jako pytanie, w którym zawarta jest odmowa: „Mam pójść i uzdrowić go?”. Jezus daje w ten sposób do zrozumienia, że jako Żydowi nie wolno Mu wchodzić do domu poganina (por. Mt 15, 24nn; zob. także Dz 10, 28). W takim rozumieniu wypowiedzi Jezusa odpowiedź setnika staje się zrozumiała. Setnik zgadza się, że Jezus nie wejdzie do jego domu, ale wyraża najgłębsze przekonanie, że Jego moc potrafi uzdrowić nawet bez wstępowania w progi domu. Jakkolwiek zdania egzegetów w tej sprawie są podzielone, to jednak bardziej prawdopodobna jest opinia druga.

Również w opowiadaniu o Syrofenicjance (Mt 15, 21-28) prośba niewiasty pogańskiej spotyka się w pierwszej chwili z odmową ze strony Jezusa. Taka postawa harmonizuje z podkreślanym

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 36

30.09.2016 15:51

PONIEDZIAŁEK 1 T YGODNIA ADWENTU | 37

w całym Jego nauczaniu przyjściem przede wszystkim do owiec, które poginęły z domu Izraela.

Tak więc w swej odpowiedzi setnik uznaje własną niegodność, gdyż wie, że Jezus został posłany najpierw do Izraela. Zdanie: powiedz tylko słowo […] wskazuje na bezgraniczną ufność w moc Jezusowego słowa. Ta moc przynosi skutek zbawienny zarówno w obecności, jak i nieobecności chorego. Jezus wygłasza niezwykłą pochwałę wiary setnika. Wie dobrze, że w przyszłości poganie zajmą miejsce Izraela, co znajduje wyraz w przypowieści o przewrotnych rolnikach albo zaproszonych na gody. Królestwo, które przynosi Jezus, ma wymiary powszechne. Wiara setnika jest pierwszym owocem działalności, w której uczniami czynione są wszystkie narody.

Setnik może być także wzorem pokory. W swoim pierwszym słowie jawi się jako człowiek potrzebujący. Człowiek na ogół niechętnie przyznaje się do bezradności (por. Łk 24, 28-29; J 1, 3839), tym bardziej jeśli jego status nie należy do najniższych (por.

J 2, 3). Słowa Jezusa odczytane jako pytanie wskazują na pewną barierę, podobnie jak w wypadku niewiasty kananejskiej (Mt 15, 24). Setnik zobowiązany jest uznać godność narodu Izraela, którym jako przedstawiciel władzy okupacyjnej skłonny był raczej pogardzać. Zamiast jednak oburzyć się i protestować przyjmuje postawę, której nierzadko wymagał od podporządkowanej sobie tamtejszej ludności. Dzięki niej stał się postacią, z którą wszyscy chrześcijanie mogą się utożsamiać. Słowa setnika stały się słowami chrześcijan wypowiadanymi w czasie Mszy przed Komunią św. (ks. A. Paciorek)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 37

30.09.2016 15:51

WTOREK 1 TYGODNIA ADWENTU

Iz 11, 1-10 (zob. 2 niedziela Adwentu, rok A) Wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej. Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ani wyrokował według pogłosek; raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi.

Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą pospołu i mały chłopiec będzie je poganiał.

Krowa i niedźwiedzica przestawać będą z sobą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na gnieździe kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani działać na zgubę po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze. Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów. Do niego ludy przyjdą po radę, i sławne będzie miejsce jego spoczynku.

Słowa Izajasza o różdżce z pnia Jessego, czyli o nowym władcy z dynastii Dawida, są zapowiedzią mesjańską: oto w opuszczonej winnicy wyrośnie odrośl będąca znakiem życia i błogosławieństwa. Powalony pień królewski Jessego – powalona dynastia Dawida odrodzi się więc w potomku, na którym wypełnią się obietnice złożone Dawidowi. Odrośl i korzeń symbolizują żywotność: Bóg na pewno spełni swoją obietnicę, okazując łaskę, miłość i wierność dynastii Dawida.

Potomek Dawida będzie królem, którego napełni Duch Pański. Termin ruah ‘duch’, użyty w tekście czterokrotnie, wskazuje

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 38

30.09.2016 15:51

W TOREK 1 T YGODNIA ADWENTU | 39

na pełnię i trwałość tego daru. Niegdyś Duch Pana był udzielany powoływanym przez Niego wojownikom wybawicielom, tzw. sędziom, a także królom, prorokom, kapłanom i mędrcom. Tu mowa o pełni, obfitości i nadzwyczajnym wylaniu tego Ducha, który jest źródłem sześciu darów.

Dar mądrości jest konieczny, by żyć cnotliwie i tak znajdować prawdziwe szczęście. Dar rozumu jest zdolnością rozsądzania, o którą prosił Boga młody król Salomon (por. 1 Krl 3, 9. 28).

Dar rady pomoże znaleźć w każdej sytuacji życiowej najlepsze rozwiązanie. Dar męstwa jest przymiotem samego Boga, mocą, którą On sam działa i której może udzielić człowiekowi. Wiedza oznacza poznanie tajemnic Bożych, uznanie godności Boga i zażyłość z Nim, a bojaźń jest pełnym głębokiej czci oddaniem się Bogu, bezgranicznym szacunkiem wobec Jego wzniosłego majestatu i świętości.

Izajasz ukazuje, że bezpośrednim owocem zstąpienia Ducha Pana na mesjańskiego króla czasów ostatecznych będzie jego sprawiedliwe panowanie, pokazane jako doskonałe sprawowanie władzy sądowniczej. Największą ozdobą panującego była przecież sprawiedliwość. Dlatego Mesjasz z całą mocą zwróci się przeciw wszelkim gwałtownikom i bezbożnym, którzy dotąd za nic mieli prawa ubogich. To właśnie oni staną się teraz osobami uprzywilejowanymi w oczach nowego Władcy. Wychodzące z Jego ust słowo będzie potężne i druzgocące jak rózga pasterza. Tchnienie ust to moc tego słowa, tak potężnego, że ma władzę dać życie lub go pozbawić. Sprawiedliwość i wierność natomiast będą Mu tak bliskie i nieodłączne niczym pas przylegający do bioder.

Ukazując wizję królestwa powszechnego i ostatecznego pokoju, prorok nakreśla sceny ze świata natury, w którym dokona się pojednanie między zwierzętami drapieżnymi i łagodnymi.

Obraz ten symbolizuje relacje międzyludzkie: w czasach panowania Bożego Pomazańca harmonijne współżycie wszystkich ludzi położy kres złu i wzajemnemu szkodzeniu sobie, nastanie

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 39

30.09.2016 15:51

40 | ADWEN T

na nowo rajski pokój i szczęście. Wtedy wszyscy zostaną napełnieni znajomością Pana, czyli przylgną do Pana i Jego woli, a w efekcie wszelkie zło i zepsucie znikną z ludzkiego zachowania. (ks. S. Radulski) Łk 10, 21-24 Jezus rozradował się w Duchu Świętym i rzekł: „Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie. Ojciec mój przekazał Mi wszystko. Nikt też nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić”. Potem zwrócił się do samych uczniów i rzekł: „Szczęśliwe oczy, które widzą to, co wy widzicie. Bo powiadam wam: Wielu proroków i królów pragnęło ujrzeć to, co wy widzicie, a nie ujrzeli, i usłyszeć, co słyszycie, a nie usłyszeli”.

W trakcie nauczycielskiej działalności Jezus wysłał swych uczniów, aby po raz pierwszy podjęli próbę głoszenia Dobrej Nowiny. Kiedy wrócili, z radością opowiadali Mu o swych sukcesach apostolskich. Jezus podziela ich radość i wypowiada hymn uwielbienia i dziękczynienia, który jest podobny do różnych psalmów starotestamentalnych. W hymnie tym sławi Boga za to, że zechciał objawić się ludziom za pośrednictwem Jego nauczania oraz działalności Jego apostołów.

W sposób szczególny motywem uwielbienia Boga jest wybór na adresatów objawienia ludzi prostych, a nie mądrych i roztropnych. Rzecz jasna, księgi mądrościowe Starego Testamentu sławią mądrość, która jest darem Bożym, oraz tych, którzy podążają za wskazaniami Bożej mądrości, uznając przy tym pokorę za ważną cnotę człowieka pobożnego. W czasach Jezusa jednak znawcy Pism i faryzeusze, którzy wiele czasu poświęcali na badanie ksiąg świętych, z pychą uważali siebie za mądrych i zamknęli się na naukę Jezusa, uważając, że znają już wystarczająco dobrze drogę zbawienia. Jezus w całym swym nauczaniu wyjaśnia, że ten, kto

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 40

30.09.2016 15:51

W TOREK 1 T YGODNIA ADWENTU | 41

zbytnio polega na swej ludzkiej mądrości, staje się pyszny i zarozumiały, zamyka się na mądrość płynącą z góry, a nawet Boże objawienie usiłuje dostosować do swoich oczekiwań i spekulacji.

Dlatego Chrystus głosi Ewangelię przede wszystkim ludziom najbiedniejszym, zagubionym i wzgardzonym, wiedząc, że właśnie ludzie prości potrafią w pełni otworzyć się na prawdę Bożą i nie próbują jej wykrzywiać lub zmieniać według swego mniemania.

Tylko Jezus zna w pełni Boga, ponieważ między Nim a Jego Ojcem nie ma żadnych tajemnic. Choć wiedza ta w swej istocie jest nieprzekazywalna, to jednak Jezus pragnie odsłonić z niej przynajmniej to, co człowiek może pojąć. Jego posłannictwem bowiem jest między innymi objawienie Ojca, Jego królestwa i zbawczych planów wobec człowieka. Jezus jest jedynym prawdziwym i definitywnym objawieniem Ojca, różnym od objawień wszystkich innych nauczycieli. Izrael, na czele ze swymi przywódcami politycznymi (królami) i duchowymi (prorokami), długo przygotowywał się na ten najważniejszy moment w historii zbawienia, którym jest przyjście Jezusa Chrystusa. Kiedy wreszcie skończyły się czasy oczekiwania, ci, którym jest dane na własne oczy zobaczyć Syna Bożego, mogą to uważać za szczególny przywilej i łaskę udzieloną im przez Boga. Jednakże wypowiedziane przez Jezusa błogosławieństwo odnosi się nie tylko do towarzyszących Mu uczniów. Obejmuje wszystkich członków Kościoła, którzy uwierzyli w Jezusa Chrystusa i przyjęli Go jako swego Pana i Zbawiciela. (ks. F. Mickiewicz)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 41

30.09.2016 15:51

ŚRODA 1 TYGODNIA ADWENTU Iz 25, 6-10a

Pan Zastępów przygotuje dla wszystkich ludów na tej górze ucztę z tłustego mięsa, ucztę z wybornych win, z najpożywniejszego mięsa, z najwyborniejszych win. Zedrze On na tej górze zasłonę, zapuszczoną na twarz wszystkich ludów, i całun, który okrywał wszystkie narody; raz na zawsze zniszczy śmierć. Wtedy Pan Bóg otrze łzy z każdego oblicza, zdejmie hańbę ze swego ludu na całej ziemi, bo Pan przyrzekł. I powiedzą w owym dniu: Oto nasz Bóg, Ten, któremu zaufaliśmy, że nas wybawi; oto Pan, w którym złożyliśmy naszą ufność: cieszmy się i radujmy z Jego zbawienia! Albowiem ręka Pana spocznie na tej górze.

W tej wizji Izajasz opisuje czasy ostateczne, czasy wielkiego szczęścia i pokoju. Porównuje je do uczty Pana Zastępów. Podobną symbolikę znajdziemy u św. Mateusza: Królestwo niebieskie podobne jest do króla, który wyprawił ucztę weselną swemu synowi (Mt 22, 2). Izraelici byli narodem bardzo gościnnym i chętnie zapraszali do stołu. Podobnie jak w wielu innych miejscach w Piśmie Świętym, uczta mesjańska jest tu symbolem zbawienia. W tym krótkim fragmencie w pierwszym i ostatnim zdaniu pojawiają się te same słowa: Pan przygotował ucztę na tej górze.

Chodzi tutaj oczywiście o Syjon, który jest symbolem pokoju.

W taki sposób Izraelici wyobrażali sobie czasy mesjańskie: ludy, które dopiero co prowadziły krwawe wojny, teraz spotykają się na wspólnej uczcie przy suto zastawionym stole.

Uczta, którą zapowiada Izajasz, ma się odbyć na końcu czasów. Będzie to świętowanie zwycięstwa Boga nad mocami ujarzmiającymi człowieka, ale będzie to także stosowna chwila do obwieszczenia Jego powszechnego panowania nad światem.

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 42

30.09.2016 15:51

ŚRODA 1 T YGODNIA ADWENTU | 43

W starożytności był zwyczaj, że po objęciu władzy i po akcie koronacji nowo wybrany król wydawał przyjęcie dla swych podwładnych. To był symbol jego szczodrości i łaskawości, ale także zapowiedź dobrobytu panującego w królestwie nowego władcy.

Kilka wersetów przed omawianym przez nas fragmentem autor natchniony umieścił obietnicę, która pozwala właściwie zrozumieć omawiane proroctwo: zakróluje Pan Zastępów na górze Syjon i w Jeruzalem, wobec swych starców będzie uwielbiony (Iz 24, 23).

Bóg zatem w przyszłej rzeczywistości zasiądzie na Syjonie jak na swym tronie. Odtąd będzie Królem narodów całej ziemi. Mając zaś uniwersalną władzę, wyprawia na Świętej Górze ucztę dla narodów. Tak wytworna uczta pełna jest najszlachetniejszych potraw. Jest wśród nich wino – symbol Bożego błogosławieństwa lub w ogóle czegoś rozkosznego, oliwa, która służy czci bogów i ludzi (Sdz 9, 9), jak również tłuszcz, symbolizujący to, co najcenniejsze i najsmaczniejsze, a zarazem obfitość.

Prorok zapowiada zniszczenie, a dosłownie „połknięcie” zasłony spoczywającej na twarzach wszystkich narodów. Chodzi więc o zniszczenie gwałtowne i całkowite. W Starym Testamencie zasłona jest często oznaką żałoby. Gdy „połknięta” zostanie śmierć, zostaną także zniszczone jej oznaki. Można jednak rozumieć tę zapowiedź również jako pozwolenie ze strony Boga, który wyprawia ucztę, by zaproszeni mogli być z Nim „twarzą w twarz”, jak niegdyś Mojżesz wchodzący już bez zasłony przed oblicze Pana (por. Wj 34, 34). Ostatecznie hańba śmierci została zdjęta z całej ludzkości przez Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa. (ks. S. Radulski) Mt 15, 29-37 Jezus przyszedł nad Jezioro Galilejskie. Wszedł na górę i tam siedział. I przyszły do Niego wielkie tłumy, mając z sobą chromych, ułomnych, niewidomych, niemych i wielu innych, i położyli ich u nóg Jego, a On ich uzdrowił.

Tłumy zdumiewały się, widząc, że niemi mówią, ułomni są zdrowi, chromi

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 43

30.09.2016 15:51

44 | ADWENT

chodzą, niewidomi widzą. I wielbiły Boga Izraela. Lecz Jezus przywołał swoich uczniów i rzekł: „Żal Mi tego tłumu! Już trzy dni trwają przy Mnie, a nie mają co jeść. Nie chcę ich puścić zgłodniałych, żeby ktoś nie zasłabł w drodze”.

Na to rzekli Mu uczniowie: „Skąd tu na pustkowiu weźmiemy tyle chleba żeby nakarmić tak wielki tłum?”. Jezus zapytał ich: „Ile macie chlebów?”.

Odpowiedzieli: „Siedem i parę rybek”. A gdy polecił tłumowi usiąść na ziemi, wziął siedem chlebów i ryby i odmówiwszy dziękczynienie, połamał, dawał uczniom, uczniowie zaś tłumom. Jedli wszyscy do syta, a pozostałych ułomków zebrano jeszcze siedem pełnych koszów.

Jezus udaje się znowu nad Jezioro Galilejskie i wstępuje na górę.

W każdym opowiadaniu ważne są nie tylko zdarzenia i postacie, ale także tło. Tak właśnie jest z opowiadaniami ewangelijnymi. Tłem jest Betlejem, Nazaret, Korozain, Kafarnaum, ale także pustynia, synagoga, świątynia. Tutaj tłem jest góra. Góra w Ewangelii jest miejscem objawienia. Na górze Jezus – Syn Boży zwycięża pokusę i okazuje pełne zaufanie Ojcu (Mt 4, 8-10). Na górze Bóg przedstawia Jezusa jako swego Jednorodzonego Syna.

Na górze Jezus, jak niegdyś Mojżesz, przekazuje uczniom wolę Boga (Mt 5, 1-2). Na górze uzdrawia chromych, niewidomych, ułomnych, głuchych i wielu innych. Wzmianka o górze nie jest tutaj wzmianką wyłącznie lokalizującą.

Motyw góry jako miejsca zgromadzenia, uzdrowień, a także cudownego nakarmienia tłumu nawiązuje prawdopodobnie do Iz 35, 5-6a: Wtedy przejrzą oczy niewidomych i uszy głuchych się otworzą. Wtedy chromy wyskoczy jak jeleń i język niemych wesoło wykrzyknie. W judaistycznych oczekiwaniach góra Syjon miała być miejscem zgromadzenia rozproszonego Izraela, miejscem uzdrowienia, mesjańskiej uczty. Dlatego występujące tutaj takie elementy jak zgromadzenie tłumu, uzdrowienie chromych, niewidomych i głuchych stanowią część składową teologii Syjonu.

Tłumy przyprowadzały zewsząd chorych w nadziei uleczenia.

Wzmianka o chromych, niewidomych i głuchych nawiązuje do

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 44

30.09.2016 15:51

ŚRODA 1 T YGODNIA ADWENTU | 45

Iz 35, 5nn. Można więc także tutaj dopatrywać się nawiązania do prorockiego obrazu czasów mesjańskich. Reakcją ludu na dostrzegane przez wszystkich uzdrowienia było uwielbienie Boga Izraela, będące wyrazem wiary, że to On działa w Jezusie.

Obraz Jezusa, który siedzi, podczas gdy wszyscy potrzebujący i chorzy się zbliżają, aby doznać daru uzdrowienia, przywodzi na myśl Jezusa żyjącego i obecnego w Kościele. Tak zresztą rozumiał ten fragment Ewangelii wielki uczony starożytnego Kościoła Orygenes. Przemawiał i pisał tak: „Pomyśl, że górą, na której Jezus zatrzymał się i usiadł, jest Kościół, który dzięki słowu Bożemu został wyniesiony nad całą ziemię i nad wszystkich jej mieszkańców. W tym zgromadzeniu znajdują się nie tylko uczniowie, ale wielu innych ludzi, wśród których niemało jest głuchych oraz cierpiących na różne inne dolegliwości. Popatrz na tłumy, które przychodzą tam, gdzie zasiada Syn Boży. Niektórzy z nich są głusi na obietnice, które im zostały dane. Inni są niewidomi na duszy i nie widzą prawdziwego światła. Inni są chromi – niezdolni postępować w kierunku wskazanym przez rozum. Jeszcze inni są ułomni – nie potrafią skutecznie działać.

Wszyscy oni przychodzą na Górę, gdzie zasiada Jezus. Ci, którzy nie zbliżą się do Jezusa, nie doznają uzdrowienia” (In Mt 11, 18). (ks. A. Paciorek)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 45

30.09.2016 15:51

CZWARTEK 1 TYGODNIA ADWENTU Iz 26, 1-6

W ów dzień śpiewać będą tę pieśń w ziemi judzkiej: „Miasto mamy potężne; On jako środek ocalenia umieścił mur i przedmurze. Otwórzcie bramy!

Niech wejdzie naród sprawiedliwy, dochowujący wierności; jego charakter stateczny Ty kształtujesz w pokoju, w pokoju, bo Tobie zaufał. Złóżcie nadzieję w Panu na zawsze, bo Pan jest wiekuistą skałą! Bo On poniżył przebywających na szczytach, upokorzył miasto niedostępne, upokorzył je aż do ziemi, sprawił, że w proch runęło; podepczą je nogi, nogi biednych i stopy ubogich”.

Pieśń dziękczynna wspólnoty z Judy sławi Pana za dar potężnego miasta, które jednak potrzebuje odnowy i murów zapewniających bezpieczeństwo. Mury z kamienia i ziemi nie chronią wystarczająco przed zagrożeniami, dlatego w idealnym mieście murem i przedmurzem będzie Boża opieka. To sam Pan ma budować Jerozolimie mury i przedmurza dla jej zbawienia. Dostęp do miasta Bożego zostaje otwarty dla tych, dla których najważniejsza jest sprawiedliwość i wierność.

Prorok śni o Jerozolimie, w której będą mieszkać i po której będą chodzić ludzie wierni przymierzu z Bogiem. Warunkiem wstępu do sanktuarium Bożego ma być nie tyle czystość rytualna, ile moralna – nienaganność etyczna, czyli wierność wymogom znanym z Dekalogu. Bóg pragnie pełnego zaufania, przyjęcia Jego woli, Jego planu i wymagań. Kiedyś buntownicza i przewrotna postawa „dzieci Izraela” względem Boga zostanie zastąpiona przez wierność i posłuszeństwo.

Aby więc człowiek mógł doświadczyć bezpieczeństwa i błogosławieństwa miasta świętego, musi spełnić jeden zasadniczy

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 46

30.09.2016 15:51

CZWARTEK 1 T YGODNIA ADWENTU | 47

warunek: przyjąć trwałą postawę ufności, oddać się Bogu bez żadnych zastrzeżeń. Ufność pokładana częściowo w swoich zdolnościach i zasobach, a częściowo w Bogu oznacza skazanie na niepewność i niepokój. Bogu można zaufać bez granic, gdyż jest On skałą i źródłem pokoju. W górzystym i półpustynnym krajobrazie Palestyny takie porównanie było bardzo wymowne. Zaatakowany przez wrogów człowiek mógł się wspiąć na potężną, górującą nad krajobrazem skałę i z jej wysokości z powodzeniem odpierać ataki. Tylko Bóg jest wystarczająco potężny i tylko On jest najbardziej zainteresowany losem swojego narodu, dlatego tylko On godzien jest pełnego zaufania.

Ostatnie wersety tego fragmentu ukazują obraz przeciwny do Boga Skały. Miasta z reguły były zakładane na wzniesieniach (zob. Mt 5, 14b: Nie może się ukryć miasto położone na górze), niekiedy na wzgórzu skalistym lub wprost na skale. Dlatego miasto wznosi się ponad otoczeniem i daje mieszkańcom poczucie pewności oraz bezpieczeństwa, a nawet samozadowolenia i pychy. Ale Pan jest w stanie takie miasto i jego pysznych mieszkańców zrzucić i powalić na ziemię. Powalenie kogoś „w proch” jest ulubionym obrazem autorów biblijnych na wyrażenie pokonania kogoś i jego najwyższego upokorzenia. Takie powalone miasto każe teraz prorok deptać stopami uciśnionych i ubogich, a więc tych z najniższych warstw społeczeństwa, najbardziej bezsilnych i bezbronnych. To natomiast oznacza, iż złudne jest pokładanie nadziei w ludzkiej obronie, jaką daje ufortyfikowane miasto, a lepiej jest zaufać Bogu, aby On sam spełnił swoje dzieło. (ks. S. Radulski) Mt 7, 21. 24-27 Jezus powiedział do swoich uczniów: „Nie każdy, kto mówi Mi: «„Panie, Panie!”», wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie. Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 47

30.09.2016 15:51

48 | ADWEN T

zbudował na skale. Spadł deszcz, wezbrały rzeki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony. Każdego zaś, kto tych słów moich słucha, a nie wypełnia ich, można porównać z człowiekiem nierozsądnym, który dom swój zbudował na piasku. Spadł deszcz, wezbrały rzeki, zerwały się wichry i rzuciły się na ten dom. I runął, a upadek jego był wielki”.

Kościół na ziemi jest społecznością niedoskonałą. Doskonałym stanie się dopiero w eschatologii (Mt 13, 24-30). Toteż fałszywi prorocy będą się pojawiali ustawicznie i uczeń Chrystusa musi się nauczyć odróżniać prawdziwego proroka od fałszywego.

Pewnym i bezpiecznym kryterium jest w takich wypadkach postawa i postępowanie człowieka. Nie ma ortodoksji (poprawnej i właściwej doktryny) bez ortopraksji (poprawnego i należytego postępowania). Inaczej mówiąc, czyny prawdziwego proroka powinny odpowiadać jego słowom. Nie wystarczy występować w imieniu Boga, lecz trzeba pełnić czyny wskazane przez Boga.

Toteż w duchu omawianego wersetu z Ewangelii Mateusza autor Didache, wczesnokościelnego pisma apostolskiego, pisze: „Nie każdy, kto mówi pod natchnieniem Ducha, jest prorokiem. Jest nim tylko wtedy, gdy żyje na sposób Pana. Tak więc po sposobie życia można poznać proroka prawdziwego i fałszywego (…).

Każdy prorok, który naucza prawdy, jeśli nie postępuje tak, jak uczy, jest fałszywym prorokiem” (11, 8. 10).

Długą przemowę, jaką jest Kazanie na górze, Jezus zamyka przypowieścią o dwóch budowniczych. Podobnie jak w innych przypowieściach Jezusa, jedna postać reprezentuje tutaj właściwy sposób postępowania, druga zaś niewłaściwy (tak też dwaj słudzy w Mt 18, 23-34 lub dwaj synowie w Mt 21, 28-31). Człowiek nieroztropny zostaje przeciwstawiony człowiekowi roztropnemu.

Budowanie na piasku to cecha ludzi nieroztropnych. W obliczu próby czeka ich nieuchronna katastrofa. Dom należy budować na skale. Wtedy w sytuacji zagrożenia powodzią w następstwie

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 48

30.09.2016 15:51

CZWARTEK 1 T YGODNIA ADWENTU | 49

obfitych deszczów solidność budowli okaże się nieocenionym walorem. Obraz gwałtownych zjawisk atmosferycznych należy odnieść najwyraźniej do Sądu Ostatecznego, będącego doskonałym sprawdzianem postępowania człowieka. Ten, kto wypełnia polecenia Jezusa, może w spokoju oczekiwać tej chwili.

Przesłanie przypowieści jest oczywiste. Każdy, kto opiera się na słowach Jezusa, ostanie się w godzinie Sądu, podobnie jak dom zbudowany na skale ostoi się w obliczu katastrofalnych deszczów i powodzi. Słowo Jezusa jest skałą. Świadomy tego człowiek roztropny kształtuje swe życie i postępowanie według wskazań Jezusa. Człowieka ratuje i ocala Chrystusowe słowo.

Jednak tylko wtedy, gdy jest wprowadzane w czyn.

W alegorycznej interpretacji tej przypowieści wskazywano (pod wpływem 1 Kor 10, 4) na Chrystusa jako na skałę. Zgodnie z takim rozumieniem przypowieść jest wezwaniem do wierności wiecznemu Słowu, tj. Chrystusowi. W innej interpretacji Chrystus jest roztropnym budowniczym Kościoła, deszczem i wichrem natomiast są obecne w świecie błędne doktryny. Budowniczym nieroztropnym jest szatan, którego budowla rozpada się w obliczu Prawdy. (ks. A. Paciorek)

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 49

30.09.2016 15:51

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 338

30.09.2016 15:52

Indeks tekstów biblijnych STARY TESTAMENT Księga Rodzaju 15, 1-6; 21, 1-3 49, 1a. 2. 8-10

231 164

Księga Liczb 6, 22-27 24, 2-7. 15-17a

257 122

Księga Sędziów 13, 2-7. 24-25a

170

Pierwsza Księga Samuela 1, 20-22. 24-28 1, 24-28

240 183

Druga Księga Samuela 7, 1-5. 8b-12. 14a. 16

67 (66), 2-3. 5. 8 259 72 (71), 1b-2. 7-8. 10-11. 12-13 288 80 (79), 2ac i 3b. 15-16. 18-19 21, 160 84 (83), 2-3. 5-6. 9-10 240 85 (84), 9ab i 10. 11-12. 13-14 67 89 (88), 2-3. 4-5. 27 i 29 152 96 (95), 1-2b-3 11-12. 13 201 97 (96), 1 i 6. 11-12 208 98 (97), bcde. 2-3b. 3c-4. 5-6 216 104 (103), 1-2a. 3b-4. 24-25.

27-28. 29bc-30 333 105 (104), 1-2. 3-4. 5-6. 8-9 233 122 (121), 1b-2. 4-5. 6-7. 8-9 12 126 (125), 1b-2b. 2c-3. 4-5, 6 75 128 (127), 1-2b. 3. 4-5 225 146 (145), 6c-7. 8-9a. 9b-10 104 147B, 12-13. 14-15. 19-20 267

150, 191

Księga Psalmów 24 (23), 1b-2. 3-4b. 5-6 25 (24), 4-5. 8-9. 10 i 14 29 (28), 1b-2. 3ac-4. 3b. 9b-10 72 (71), 1-2. 7-8. 12-13. 17

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 339

143 28 320 58

Pieśń nad Pieśniami 2, 8-14

178

Mądrość Syracha 3, 2-6. 12-14 24, 1-2. 8-12

223 265

30.09.2016 15:52

340 | Indeks teks tów biblijnych 48, 1-4. 9-11 Księga Izajasza 2, 1-5 4, 2-6 7, 10-14 9, 1-3. 5-6 11, 1-10 12, 2-3 i 4bcd. 5-6 25, 6-10a 26, 1-6 29, 17-24 30, 19-21. 23-26 35, 1-10 35, 1-6a. 10 40, 1-5. 9-11 40, 1-11 40, 25-31 41, 13-20 42, 1-4. 6-7 45, 6b-8. 18. 21b-25 48, 17-19 52, 7-10 54, 1-10 55, 1-11 56, 1-3a. 6-8 60, 1-6 61, 1-2a. 10-11 62, 1-5 62, 11-12 63, 16b-17. 19b; 64, 2b-7

100

11, 34 34 142, 175 199 38, 58 117, 327 42 46 50 54 81 104 65, 333 86 88 92 318 130 96 214 134 325 138 287 110 195 207 19

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 340

Księga Jeremiasza 23, 5-8 33, 14-16 Księga Barucha 5, 1-9

168 27

73

Księga Micheasza 5, 1-4a

158

Księga Sofoniasza 3, 1-2. 9-13 3, 14-17

126 116, 179

Księga Malachiasza 3, 1-4. 23-24 NOWY TESTAMENT Ewangelia według św. Mateusza 1, 1-17 1, 1-25 1, 18-24 2, 1-12 2, 13-15. 19-23 3, 1-12 3, 13-17 4, 12-17. 23-25 7, 21. 24-27 8, 5-11 9, 27-31

187

165 198 147, 169 290 229 62 323 295 47 36 51

30.09.2016 15:52

Indeks teks tów biblijnych | 341 9, 35 – 10, 1. 5a. 6-8 11, 2-11 11, 11-15 11, 16-19 11, 28-30 15, 29-37 17, 10-13 18, 12-14 21, 23-27 21, 28-32 24, 37-44

56 107 94 97 89 43 102 86 124 128 16

Ewangelia według św. Marka 1, 1-8 1, 7-11 6, 34-44 6, 45-52 13, 33-37

70 331 299 303 24

Ewangelia według św. Łukasza 1, 5-25 1, 26-38 1, 39-45 1, 46-48. 49-50. 53-54 1, 46-56 1, 57-66 1, 67-79 2, 1-14 2, 15-20 2, 16-21

172 155, 175 161, 180 111 184 189 191 204 211 262

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 341

2, 22-35 2, 22-40 2, 36-40 2, 41-52 3, 1-6 3, 10-18 3, 15-16. 21-22 4, 14-22a 5, 12-16 5, 17-26 7, 18b-23 7, 24-30 10, 21-24 21, 25-28. 34-36

248 237 252 243 78 119 335 307 312 83 132 136 40 32

Ewangelia według św. Jana 1, 1-18 220, 256, 270 1, 6-8. 19-28 113 1, 19-28 273 1, 29-34 277 1, 35-42 281 1, 43-51 285 3, 22-30 316 5, 33-36 140 Dzieje Apostolskie 10, 34-38 13, 16-17. 22-25

322 197

List do Rzymian 1, 1-7

145

30.09.2016 15:52

342 | Indeks teks tów biblijnych 13, 11-14 15, 4-9 16, 25-27

14 60 154

Pierwszy List do Koryntian 1, 3-9 List do Galatów 4, 4-7

23

260

List do Efezjan 1, 3-6. 15-18 3, 2-3a. 5-6

269 288

List do Filipian 1, 4-6. 8-11 4, 4-7

77 117

List do Kolosan 3, 12-21

227

Pierwszy List do Tesaloniczan 3, 12 – 4, 2 30 5, 16-24 111 List do Tytusa 2, 11-14; 3, 4-7

203, 335 210, 335

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 342

List do Hebrajczyków 1, 1-6 11, 8. 11-12. 17-19 10, 5-10

218 235 160

List św. Jakuba 5, 7-10

106

Drugi List św. Piotra 3, 8-14 Pierwszy List św. Jana 2, 3-11 2, 12-17 2, 18-21 2, 22-28 2, 29 – 3, 6 3, 1-2. 21-24 3, 7-10 3, 11-21 3, 22 – 4, 6 4, 7-10 4, 11-18 4, 19 – 5, 4 5, 1-9 5, 5-13 5, 14-21

69

246 251 255 271 275 242 279 283 293 298 302 306 329 310 314

30.09.2016 15:52

Spis treści SŁOWO WSTĘPNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 ADWENT 1 NIEDZIELA ADWENTU, rok A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1 NIEDZIELA ADWENTU, rok B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1 NIEDZIELA ADWENTU, rok C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Poniedziałek 1 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Wtorek 1 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Środa 1 tygodnia Adwentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Czwartek 1 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Piątek 1 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Sobota 1 tygodnia Adwentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 2 NIEDZIELA ADWENTU, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 2 NIEDZIELA ADWENTU, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 2 NIEDZIELA ADWENTU, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Poniedziałek 2 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Wtorek 2 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Środa 2 tygodnia Adwentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Czwartek 2 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Piątek 2 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Sobota 2 tygodnia Adwentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 3 NIEDZIELA ADWENTU, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 3 NIEDZIELA ADWENTU, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 3 NIEDZIELA ADWENTU, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Poniedziałek 3 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Wtorek 3 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Środa 3 tygodnia Adwentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Czwartek 3 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Piątek 3 tygodnia Adwentu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 4 NIEDZIELA ADWENTU, rok A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 4 NIEDZIELA ADWENTU, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 4 NIEDZIELA ADWENTU, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 17 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 343

30.09.2016 15:52

18 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 19 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 20 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 21 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 22 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 23 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 24 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 OKRES NARODZENIA PAŃSKIEGO

WIECZORNA MSZA WIGILIJNA NARODZENIA PAŃSKIEGO. . . . 195 NARODZENIE PAŃSKIE, msza w nocy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 NARODZENIE PAŃSKIE, msza o świcie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 NARODZENIE PAŃSKIE, msza w dzień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 NIEDZIELA ŚWIĘTEJ RODZINY, rok A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 NIEDZIELA ŚWIĘTEJ RODZINY, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 NIEDZIELA ŚWIĘTEJ RODZINY, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 29 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 30 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 31 grudnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEJ BOŻEJ RODZICIELKI . . . . . . . . . . . . . . . 257 2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 2 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 3 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 4 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 5 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 OBJAWIENIE PAŃSKIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 7 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 8 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 9 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 10 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 11 stycznia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 12 stycznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 CHRZEST PAŃSKI, rok A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 CHRZEST PAŃSKI, rok B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 CHRZEST PAŃSKI, rok C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 INDEKS TEKSTÓW BIBLIJNYCH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359

740A_Biblia_w_liturgii_Adwent_Narodzenie_inside.indd 344

30.09.2016 15:52

Słowa Piątej modlitwy eucharystycznej: „On, podobnie jak uczniom w Emaus, wyjaśnia nam Pisma i łamie dla nas chleb” uzmysławiają, że każda Msza Święta zbudowana jest według schematu wydarzenia z Emaus: najpierw wyjaśnienie Pisma, czyli liturgia słowa, a następnie łamanie chleba, czyli liturgia eucharystyczna.

Książka „Biblia w liturgii Mszy Świętej” z serii „W Drodze do Emaus” w swoisty sposób powtarza doświadczenie drogi do Emaus. Zawiera zwięzłe objaśnienia wszystkich czytań mszalnych, które pomogą kapłanom przygotowującym się do sprawowania Mszy Świętej, lektorom, którzy będą mogli zapoznać się z treścią odczytywanych tekstów, i wreszcie wszystkim, którzy chcą nieco bliżej zaznajomić się ze słowem Bożym czytanym podczas każdej Mszy Świętej.

www.edycja.pl