DE SPELEN VAN HET NOORDEN

door Koen van Raaij

Als ik het woord ‘spelen’ hoor denk ik eigenlijk gelijk aan twee dingen: de Olympische Spelen en gewoon spelen wat je als kind vaak doet. In mijn tienerjaren is er echter een derde spelen bijgekomen die mijn interesse wekt. Het is een soort ruige versie van de Olympische Spelen, maar dan met meer nationale trots en traditie: de Schotse Highland Games. Tijdens het lezen van de Donald Duck kwamen de Schotse spelen voor het eerst voorbij. Loodzware onderdelen, muziek op doedelzakken en mannen in kilten, je vindt het allemaal terug in de jaarlijkse Highland Games. Als kind leek het mij stiekem zelfs wel leuk om er ooit eens aan mee te doen.

De Donald Duck is dus de reden dat ik de Highland Games ontdekte. Dagobert (Mc)Duck, de oom van Donald, komt oorspronkelijk uit Schotland. Ik vond de verhalen over kastelen en Schotse clans geweldig, zeker omdat er een kern van waarheid in zat. De Highland Games hebben een rijke geschiedenis die eeuwen teruggaat. Er zijn zelfs historici die claimen dat de spelen al in 2000 v. Chr. ontstaan zijn in wat nu hedendaags Ierland is. Na verloop van waren de spelen en de toenmalige onderdelen overgewaaid naar Schotland. Clans uit de Schotse Hooglanden (Highland) stuurden hun beste mannen naar de toernooien eeuwenlang alleen in Ierland werden gehouden. Dit veranderde toen na verloop van tijd de spelen en de toenmalige onderdelen overwaaiden naar Schotland, zo rond de elfde eeuw. In de Middeleeuwen werden de Highland Games vaak gehouden om de sterkste krijgers van het land te selecteren. Nadat de Schotten in 1746 een oorlog verloren van de Britten, werden de spelen verboden. Dit werd teruggedraaid in 1781, waarna de Games terugkeerden met uitzondering van de clancompetitie en een paar onderdelen. De aristocratie gingen vanaf toen over op de Highland Games.

In de negentiende eeuw raakte Europa en daarmee ook Schotland, in de ban van het nationalisme. Dit bleek een vruchtbare voedingsbodem voor de ‘moderne’ Highland Games. Vol met Schotse traditie, klederdracht en drank: de spelen zijn een van de belangrijkste onderdelen van de Schotse cultuur. Veel mannen dragen een kilt, een rok specifiek voor mannen met altijd een geruit patroon erop. In de Middeleeuwen draaiden de spelen vrijwel geheel om de sportieve activiteiten. Tegenwoordig zijn ook het bespelen van doedelzakken en het Schots dansen populairder geworden. Toch zijn er nog steeds zware, sportieve onderdelen zoals het touwtrekken, hamer gooien en kogelstoten. Toch is er een onderdeel wat onlosmakelijk verbonden is met de Highland Games: het paalwerpen (caber toss). Het is vrij simpel, zoals de naam al doet vermoeden. Een paal van ongeveer 6 meter met een gewicht van 79 kilogram wordt door de deelnemers de lucht in gegooid. De scores worden gegeven aan de hand van de uren van de klok. De hoogste score is twaalf uur, wat betekent dat de paal precies verticaal van de gooier ligt. Dit onderdeel is uitgegroeid tot het gezicht van de Highland Games op het gebied van sportieve onderdelen.

Toen er veel Schotten emigreerden, eind negentiende eeuw, namen ze hun tradities en gebruiken mee naar hun nieuwe woonplaats. Daarom worden de Highland Games vandaag de dag ook in veel andere landen gehouden, zelfs in Nederland. In Amerika is het vooral een populair evenement, omdat veel Schotten daar naartoe verhuisden. In het jaar 1889 werd de wereldtentoonstelling in Parijs gehouden met als grootste gebeurtenis de onthulling van de Eiffeltoren. Er gebeurde echter ook iets anders wat een grote impact zou hebben op de (sportieve) wereld. Pierre de Coubertin, bedenker van de moderne Olympische Spelen, was ook aanwezig in Parijs. Toevallig waren er ook Schotten op de tentoonstelling die gekozen hadden om de Highland Games te houden voor het evenement in Parijs. Toen Coubertin de Schotse evenementen zag en hoe fascinerend het toernooi was, ontstond bij hem het idee van een sporttoernooi voor iedereen. Dit toernooi kwam er en staat inmiddels bekend als de Olympische Spelen. De Highland Games hebben veel invloed gehad op het ontstaan van de Olympische Spelen. Het kogelstoten werd zelfs overgenomen als onderdeel en is vandaag de dag nog steeds een discipline op de Olympische Spelen.

De Highland Games mogen dan de nationale trots van Schotland zijn, maar de impact die ze hebben gehad op sport in de wereld is enorm. Onderdelen als kogelstoten en kogelslingeren worden overal ter wereld beoefend door atleten. Zo is iets wat begon in het noorden van het Verenigd Koninkrijk uitgegroeid tot iets mondiaals! Toch zullen de Highland Games altijd Schots blijven en een belangrijk onderdeel van de nationale identiteit. Misschien moeten wij hier in Nederland maar eens gaan oefenen met het paalwerpen en doedelzak spelen. d