De zonnebril

Van zichtgewin tot mode-ding

IrIS Jocker - 27 Juni is het zover: de jaarlijks terugkerende National Sunglasses Day. Op deze dag benadrukken ze in de Verenigde Staten dat het dragen van een zonnebril je ogen beschermt tegen schadelijke uv-stralen. Oogziektes en andere oogaandoeningen kunnen door het dragen van een dergelijke bril voorkomen worden. Een zonnebril is dus niet alleen een trendy accessoire, maar die hippe glazen zijn ook erg nuttig te noemen. Waren ze voor onze (verre) voorouders ook al een onmisbare bedekking van de ogen bij felle zon of waren ze eerder een mode-ding?

Het is bijna ondenkbaar, maar de zonnebril is een prehistorisch stukje vernuft. De Inuit gebruikten er zo’n vierduizend jaar geleden al een. Ze maakten ze niet van glas, maar sneden smalle inkepingen in drijfhout en bonden deze voor hun ogen. Door deze spleetjes kregen ze beduidend minder zonlicht in hun ogen, waardoor ze gevrijwaard waren van pijnlijke sneeuwblindheid tijdens de jacht. Net als de huidige skibril was deze bril vooral zeer praktisch in het witte zonnige poollandschap. Tegenwoordig is de uitvinding van de Inuit echter helemaal herontdekt. Voor bijna honderd dollar kun je een echte plastic design Inuitbril kopen. Niet voor de jacht, maar puur voor esthetisch genot.

In China deed zich een andere ontwikkeling voor. Hier vind je de oudste donkergetinte brillenglazen: oftewel de Ai Tai. Dat betekent zoiets als ‘donkere wolken die de zon bedekken’. Deze glazen uit de twaalfde eeuw waren gemaakt van kwarts en getint door rook. Ze boden geen bescherming tegen ultravioletlicht, maar zorgden wel voor ontspannen ogen tijdens een zonnige wandeling. Aangezien de kwarts en de slijpwijze kostbaar waren, vormden de brillen voor de Chinezen ook een statussymbool. Daarnaast werden ze gebruikt voor ceremoniële plechtigheden en waren ze volgens historische bronnen populair bij Chinese rechters. Dit laatste omdat ze hun emoties, die mogelijk het proces konden beïnvloeden, maskeerden. Het was dus een bril met zowel een modieuze als nuttige functie.

Heden ten dage is China hét land dat de meeste zonnebrillen exporteert, meestal vele malen goedkoper dan de Ai Tai uit de twaalfde eeuw. Duurder geproduceerde brillen komen daarentegen uit Italië. Een land dat net als China een geschiedenis kent van zonnebrillen die zowel functioneel als fashionable waren. In het achttiende-eeuwse Venetië zorgde het vele water ervoor dat men dubbel zoveel last had van schitteringen van de zon. De rijken lieten daarom brillen met glazen van smaragd maken. De kostbaar uitgewerkte brilmonturen met allerlei versieringen verraadden het aristocratische en modieuze karakter van de bril.

Pas vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw werden zonnebrillen toegankelijk voor de minderbedeelde zonliefhebber. In 1929 vond de fabriek Foster Grant een manier om zonnebrillen in massaproductie te maken. De zonnebrillen met een kunststof montuur verkochten ze hierdoor spotgoedkoop in de Amerikaanse kustplaats Atlantic City. De brillen gingen als warme broodjes over de toonbank. De brillen waren niet alleen erg fijn tegen de brandende zon aan de kust, ook werden ze al snel een modegevoelig

artikel. De rage verspreidde zich door heel de VS en acteurs zagen het nut van de donkere glazen in: ze beschermden hun ogen tegen de intense studiolampen.

Op deze manier werd de zonnebril, naast zijn onmisbare functie in de zon, opnieuw een statussymbool. Het was nu een object geworden waarmee men acteurs, artiesten en kunstenaars kon herkennen. Deze sterren bepaalden, mede door de opkomst van nieuwe massamedia, wat de gewone burger op zijn gezicht droeg. Droeg Marilyn Monroe cat-eye zonnebrillen, dan droeg iedereen cat-eye zonnebrillen. Droeg John Lennon kleine ronde zonnebrillen, dan droeg iedereen kleine ronde zonnebrillen. Droeg Jackie Kennedy oversized zonnebrillen, dan droeg iedereen oversized zonnebrillen.

We zien dus dat onze verre en minder verre voorouders zonnebrillen als mode- en luxeproduct gebruikten. Toch was én is de zonnebril het meest praktische middel om de menselijke ogen voor de zon te beschermen. Gelukkig hebben we 27 juni om daar ons aan te helpen herinneren.d

Deze glazen uit de twaalfde eeuw waren gemaakt van kwarts en getint door rook.