Een poging tot zwijgen

door Bart van Oostrom

22 april 2011 kwam een filmpje van de Armeense muzikant Serj Tankian op het internet terecht met een bericht aan president Obama. In dit bericht vroeg Tankian of Obama nog van plan was zich te gaan houden aan zijn belofte om de Armeense genocide te erkennen. Een dag voor dit bericht naar buiten kwam er vanuit de Armeense gemeenschap een groot protest in Los Angeles met dezelfde eis die Tankian had gesteld, het erkennen van de genocide. Maar wat hield deze genocide eigenlijk in en wanneer vond deze plaats? Bovenal, als er sprake was van een genocide, waarom werd deze niet erkend?

Het verhaal van Armenië en de genocide begint rond 1914, nog voordat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Armenië viel toen nog onder het Ottomaanse Rijk dat aan het begin van de twintigste eeuw veel grondgebied had verloren aan Rusland en aan verscheidene Noord-Afrika landen door verschillende oorlogen. Het gevolg van dit verlies was dat het economisch minder goed ging met het rijk en er grote onrust was in het rijk zelf. In deze periode ontstond ook de protestgroep Jonge Turken, die streefden naar een Islamitisch land. In 1908 deed de organisatie een staatsgreep onder leiding van verschillende officieren. In de jaren hierop werden verschillende discriminerende maatregelen ingevoerd, zoals verhoogde belastingen voor niet Islamitische inwoners. Een deel van deze niet-Islamitische bevolking die getroffen werd door deze wetten, waren de Armeniërs. Zij waren een christelijk volk en moesten daarom ook hogere belasting betalen dan de Islamitische inwoners. Hoewel de Armeniërs van oorsprong binnen de grenzen van het Ottomaanse Rijk woonden, kregen zij eenzelfde status toebedeeld als Fransen, Engelsen en Duitsers die in het land verbleven. De Armeniërs kregen daarentegen wel een bijzondere behandeling ten opzichte van de Europeanen. Zij werden namelijk extra gehaat vanwege hun betere economische positie. De Armeniërs kregen, zoals dat wel vaker gebeurt in sterk nationaliserende landen met een slechte economie, de schuld van het verval van het Ottomaanse Rijk. Wat begon met meer belastingen en sterke verwijten, mondde uit tot oplopende haat en indringende maatregelen. Na de Tweede Balkanoorlog werden er meer ingrijpende maatregelen ingevoerd. Hoewel er weinig bewijs voor is, is er waarschijnlijk sprake geweest van een vier stappenplan. Het enige wat is overgeleverd is een enkel telegram uit 1915 dat in 2017 is gevonden waaruit bleek dat deze acties vanuit de regering waren georkestreerd. De allereerste stap was het ontwapenen van de Armeense soldaten en hen verplicht laten werken in de velden buiten de stad. Door deze soldaten buiten de stad te laten werken, was het niet mogelijk om het volk te beschermen. In deze velden waar zij tewerk werden gesteld, zijn bijna alle werkende mensen vermoord. De tweede stap volgde al snel. In een enkele nacht werden alle intellectuelen en creatieve denkers opgepakt, mishandeld en vermoord. Het idee hierachter was dat het waarschijnlijker was dat deze groep mensen een opstand op gang wisten te brengen. De derde stap was het gevangennemen van alle Armeense mannen. De laatste stap van het plan was om deze gevangen af te voeren naar Syrië. Geen enkele van deze gevangen had deze reis echter overleefd. Hoewel er verzet is geweest en veel mensen probeerden te vluchten, lukte het voor het merendeel van de Armeense bevolking niet om de gruweldaden van het Ottomaanse Rijk te vermijden. Rond het jaar 1913 telde het Ottomaanse rijk rond de 2.2 miljoen Armenen. Na 1916 waren dit er nog ongeveer vierhonderdduizend. Buiten de overlevende in het rijk zelf, zijn waarschijnlijk rond de vierhonderdduizend Armenen hun land ontvlucht. De exacte hoeveelheid sterfgevallen is nooit duidelijk geworden. De schatting voor het aantal slachtoffers van de Armeense genocide ligt tussen de achthonderdduizend en de 1.3 miljoen. In bijna geheel Europa worden deze misdaden tegen de mens erkend als genocide. In sommige landen is het tegenwoordig zelfs strafbaar om de genocide op het Armeense volk te ont- kennen net zoals dat geldt voor de ontkenning van de Holocaust. In Amerika, het land waar de meeste Arme- niërs naar toe waren gevlucht, is het pas recent dat de genocide officieel erkend wordt als volkerenmoord. Hoewel Obama het Armeense volk als staatshoofd had beloofd hun leed te erkennen, is de Armeense Geno- cide pas officieel erkend onder Joe Biden in 2021. Dat gebeurde op 24 april, de dag waarop de genocide in- ternationaal wordt herdacht. Op dat moment werd deze misdaad tegen de Mensheid na een schappelijke honderd en zes jaar geduurd voor de Amerikanen waren uit gedanst rondom het woord. Volgens de Obama administration was het een grote fout om het niet eerder te erkennen. Een van de redenen die gegeven is, is dat Turkije jarenlang heeft gezegd dat het de relatie zou verslechteren tussen de twee landen als de Verenigde Staten zou erkennen dat er sprake was geweest van een genocide. De reden voor Turkije zelf om het niet te erkennen komt sim- pelweg voort uit nationalisme en dat ze niet willen erkennen dat de vaders van het land gruwelda- den zouden hebben begaan. Helaas zien we wel in verschillende landen terug dat men het heel lastig vind om te erkennen dat niet alle voorouders heili- ge boontjes waren. d

Monument ter herdenking van de Armeense Genocide in Yerevan.