Heb jij station West voor mij?

door Bart van Oostrom

Een ritje naar een verre stad in een paar uur, een broodje halen op het station, klagen over de vertragingen of iemand ontmoeten tijdens de tocht, maar niet durven aan te spreken. De trein is eigenlijk niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Dat er tijden zijn geweest dat de spoorwegen er niet waren, is daarom bijna ondenkbaar geworden. Toch ging het aanleggen van de spoorwegen niet overal zonder slag of stoot. Het spoorwegennetwerk tussen China en Rusland is een bekend geval waarbij de bouw niet echt een theekransje te noemen was.

De spoorwegen in China werden, in vergelijking tot veel andere landen, vrij laat aangelegd. In de tweede helft van de negentiende eeuw werden de eerste rails geplaatst tussen bondgenootschap aan. Rusland liet er geen gras over groeien en beloofde China bij te staan en te ondersteunen in ruil voor autonomie van de spoorwegen. Deze vraag viel alleen niet zo goed bij andere investeerders die al veel geld hadden twee steden in. Het was een Engelsman die in Beijing demonstreerde wat de toentertijd moderne technologie kon door een klein stuk spoorweg aan te leggen. De Chinese regering vond het echter allemaal maar heel vreemd en liet het vrij snel verwijderen. Dit vond plaats in het jaar 1865. Een schamele twintig jaar later werden pas de eerste commerciële spoorwegen aangelegd door een Amerikaanse investeerder. In korte tijd waren verschillende landen bezig met Het spel Monopoly was nog het aanleggen van een sporennetwerk. Dit lijkt niet uitgekomen; als dat wel het misschien opvallend, geval was geweest, dan had de maar dit vond plaats tij- Russische regering wellicht beter dens het hoogtij van het spoorwegimperialisme. begrepen waarom andere spelers Veel voornamelijk wes- geagiteerd begonnen te raken.terse landen legden met liefde een treinspoor in een land neer met enkel de vraag of ze een beetje inspraak mochten hebben in de politieke sferen (oftewel koloniseren, maar we noemen het anders). In dezelfde periode vonden er oorlogen plaats tussen China en Japan waardoor China veel verliezen leed. Een ander Euraziatisch land herkende de pijn en het leed dat China ervoer en zo bood de grote Russische beer zijn schouder aan de Chinese tijger. Naast een schouder bood Rusland tussen neus en lip door een eventueel uitgegeven voor het aanleggen van het netwerk. Daarnaast wilde de Chinese regering deze spoorwegen ook niet afstaan aan een enkele macht. Dit leidde tot een gespannen situatie tussen China en andere Europese grootmachten. De Russische regering voelde deze spanning iets minder en bleef gestaag proberen zijn monopolie positie te verkrijgen op de spoorwegen. Het spel Monopoly was nog niet uitgekomen; als dat wel het geval was geweest, dan had de Russische regering wellicht beter begrepen waarom andere spelers geagiteerd begonnen te raken. Het wordt knap vervelend als iemand constant om station West blijft vragen als hij aan de beurt is. Het lukte hun ook niet voor de Eerste Wereldoorlog om deze spoorwegen te verkrijgen. Pas na de oorlog wist de net tot stand gekomen Sovjet-Unie een verbond te sluiten met China. De Sovjet-Unie had beloofd de spoorwegen te renoveren en na de renovatie alle autonomie te overhandigen aan de regering van China. Het enige wat geëist werd van China was dat er een bondgenootschap zou komen tussen beide landen. Deze deal leek te mooi om waar te zijn, wat ook zo was. Toen het manifest geratificeerd

Een Poolse soldaat controleert een trein van de Mantsjoerijse Express.

zou worden was, bleek er een kleine aanpassing te zijn doorgevoerd ten opzichte van de eerste deal. De spoorwegen zouden onder Sovjetregime blijven vallen. Ze hadden namelijk het recht hierop, nog als erfenis van het Tsaristische tijdperk. Over deze aanpassing ontstond vervolgens wederom een geschil tussen beide machten. Na het overleg dat zo ongeveer tien jaar duurde was besloten dat China contact opnam met Japan met de vraag of ze de Sovjet-Unie konden vertellen waar de grensdeur zich begaf. Het netwerk viel zodoende weer in de Chinese handen. Het vertrek van de Sovjet-Unie had meerdere positieve gevolgen dan enkel wederom autonomie verkrijgen over gebieden in het eigen land. De Russen hadden verschillende culturele en educatieve gebouwen laten plaatsen rondom hun posten. Zo verkreeg China verscheidene musea,

scholen en bibliotheken, maar ook verscheidene Rode Kruis locaties. De gebouwen die de Russen achterlieten waren niet de enige erfenissen, de volksrepubliek China en de verspreiding van het communisme in het land was mede mogelijk gemaakt door de Sovjets. Zo waren de Chinese revolutionairen geholpen Deze deal leek te mooi om waar te door de Sovjet-Unie om zijn, wat ook zo was. het woord te verspreiden en aanzien te krijgen in hun eigen land. Als je het zo bekijkt, lijkt het alsof er ook momenten waren dat het goed ging tussen beide machten. Helaas is niets minder waar en bleven de akkefietjes doorgaan tot de Sino-Soviet alliantie uiteindelijk ten onder ging in 1965. Wat we hiervan kunnen leren is dat je je niet altijd scheel moet kijken op de stations tijdens Monopoly en van tijd tot tijd content moet zijn met twee stations en waterleidingen. d