Vakblad Aannemer by Eisma Media Groep bv

1 FEB 2022

GEZOND EN VEILIG WERKEN

Bouwpersoneel leert omgaan met agressie bewoners 01_cover.indd 1

PROJECT

Prefab pilot die naar meer smaakt

GEBOUWSCHIL

Verduurzamers kijken verder dan hun neus lang is 07-02-2022 13:14

k r e w nen bon e d n e l l i n h e c g s n ver lanni p w u bo

bouw projec ten

gebudgetteerde uren

Grip op je bouwbedrijf met de #1 bouwsoftware +

Of je nu een startend bouwbedrijf bent of toe bent aan een volgende stap – wij bieden de juiste oplossing voor klein en groot. Ons geheim? Volledige digitalisatie en integratie van alle processen op kantoor en op de bouwplaats. Vanuit één toekomstbestendig platform kijkt iedereen naar dezelfde realtime informatie.

De belangrijkste voordelen: + + + +

Projectadministratie, projectbeheer én de boekhouding in 1 Verbeter de bouwkwaliteit, lever sneller en tegen hogere marges Werk efficiënt met collega’s, onderaannemers en klanten Je bouwbedrijf altijd en overal runnen: vanuit huis, op de bouwplaats of op kantoor

Ga naar www.exact.nl/bouw

d a e spr ts shee

INHOUD

Kennismaking Als kersverse hoofdredacteur mag ik het voorwoord schrijven bij deze uitgave van Aannemer, die nog tot stand is gekomen onder de bezielende hoofdredactionele leiding van Paul Diersen en

Ketel eruit, HT-skid erin

Bouwpersoneel leert omgaan met agressie bewoners

Viola Huurnink. Paul blijft als redacteur volop betrokken bij Aannemer – je zult in dit magazine artikelen van zijn hand blijven aantreffen – terwijl Viola zich helemaal gaat richten op ZO!Bouw, het vakblad voor de zelfstandige ondernemer in de bouw (neem een kijkje op www.zobouw.nl). Mijn doel voor het komende jaar is om samen met alle betrokkenen dit prachtige vakblad voor jou als lezer nog relevanter te maken, óók online. Omdat ik relatief nieuw ben in de bouwwereld is

Pilot met prefab gevelelementen 20 smaakt naar meer

Vraag naar hergebruikt hout ‘beperkt, maar elke dag groter’

dit nummer van Aannemer voor mij meteen een kennismaking met een aantal aspecten van het vak. Bijvoorbeeld met het trieste feit dat bouwpersoneel sinds de uitbraak van het coronavirus vaker te maken krijgt met agressieve bewoners. Trainingen ter preventie van agressie bieden uitkomst; mooier is het nog, vind ik, als bewoners weten hoe ze zich dienen te gedragen tegenover het bouwpersoneel. Ook daarin worden gelukkig stappen gemaakt.

36 Gilde van Verduurzamers: ‘We willen flinke schaalsprongen maken’

39 Cursus ‘Bouwbesluit in de praktijk’ bij Online Bouw Academie

En er wordt volop geïnnoveerd, blijkt wel uit dit nummer. Met de HT-skid kun je binnen één dag een oude cv-ketel vervangen door een propaanwarmtepomp. En in Ede wordt een zeslaags appartementencomplex gerealiseerd met prefab gevelelementen voorzien van steenstrips – een primeur voor alle betrokkenen.

Veilig hijsen van houten elementen

Hart voor bouwen: Remco Swaab 48

Stuk voor stuk interessante verhalen, en we gaan er dit jaar nog veel meer brengen!

RUBRIEKEN Update Producten

Wouter de Vries

COLUMNS 10 26/40

Bouwschade

Arbitrage

Bert Videler Richard olde Hartman

Reageren? 9

w.devries@eisma.nl

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

03_inhoud.indd 3

07-02-2022 13:14

PROJECT

Tekst Tijdo van der Zee Foto’s Hazenberg Bouw/Twycer

De buitenunit van Auer in de ‘omgekeerde dakkapel’.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

04-05-06-07_skid.indd 4

07-02-2022 13:15

Ketel eruit, HT-skid erin

In een vijftal corporatiewoningen in Loon op Zand is de cvketel vervangen door een skid met een warmtepomp op propaan. Door de hoge temperaturen die met dit koudemiddel te bereiken zijn, kon het bestaande afgiftesysteem gewoon blijven hangen. Volgens Jeroen van Eerdewijk van Hazenberg Bouw vormt het concept een betaalbare oplossing voor corporaties die hun bezit van het aardgas willen halen. nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

04-05-06-07_skid.indd 5

07-02-2022 13:15

PROJECT

Hazenberg Bouw uit Vught heeft bij vijf Brabantse woningen uit de jaren tachtig van woningcorporatie Casade, de HTskid toegepast. Hazenberg heeft een langjarige samenwerking lopen met Casade. Jeroen van Eerdewijk van Hazenberg

De skid bestaat uit een prefab geïsoleerd hsb-element met warmtepomp

Bouw vertelt: “Toen wij vorig jaar het concept van deze HTskid hadden mee-ontwikkeld, benaderden we Casade om te vragen of zij deze wilden toepassen in een van hun wonin-

re warmtebehoefte op, maar voor onze 8 kW-warmtepomp

gen. Toen kwamen ze zelf meteen met een rijtje van vijf

was dit in principe niet essentieel.” De warmtebehoefte voor

woningen aanzetten. Een heel mooie uitdaging voor ons!”

woningen wordt uitgerekend op basis van een extreme situa-

De HT-skid is een antwoord op de vraag die bij bijna alle

tie van -7 graden Celsius en windkracht 4.

corporaties gesteld wordt: hoe kun je tegen acceptabele

Hoe ziet de skid er eigenlijk uit? Het gaat om een prefab

kosten een woning van het gas afhalen en verduurzamen?

geïsoleerd hsb-element, met daarop aan de ene kant de 8

Van Eerdewijk: “Vijf jaar geleden hadden we het allemaal

kW monoblock-propaan warmtepomp van het Franse merk

over nul op de meter (NOM), waarbij je een dik isolatiepak-

Auer (fabrieksopgave: SCOP van 4,46). Aan de binnenzijde

ket toepast, waardoor je warmtevraag minimaal wordt en je

bevindt zich een omkasting met daarin de regelunit, een

alleen nog maar een klein warmtepompje nodig hebt. Pro-

buffervat en een plat expansievat, plus aansluitingen voor

bleem is dat deze renovaties al snel een ton per woning

cv en warm tapwater. Daarnaast is een 200 liter warmwater-

kosten. Wij wilden een concept ontwikkelen waarbij je voor

boiler gemonteerd, die standaard op 60 graden staat afge-

diezelfde ton drie woningen kunt aanpakken.”

steld, maar desgewenst, vanuit efficiëntie-overwegingen,

Beperkte na-isolatie

ook op 50 graden plus legionellaprogramma kan worden ingesteld. Omdat het hele koudemiddelcircuit zich buiten de

De referentiewoning voor de HT-skid van Hazenberg Bouw is

woning bevindt, spelen speciale voorschriften die er zijn

een gemiddeld geïsoleerde woning van begin jaren negentig,

rond dit brandbare koudemiddel hier geen rol. Qua geluids-

op basis van het Bouwbesluit van toen: dan kun je de ketel

eisen zit het volgens Van Eerdewijk ook goed en is er geen

zonder verdere aanpassingen aan de woning vervangen door

speciale omkasting nodig. Dat komt door de grote uitvoering

de warmtepomp. De vijf woningen die Casade inbracht wer-

van de kast: meer ventilatoroppervlak betekent minder

den tien jaar eerder gebouwd en moesten dus nog een beetje

omwentelingen en dus minder geluid. Ook is de uitblaas

na-geïsoleerd worden. Van Eerdewijk: “We hebben de spouw

naar boven gericht en dus verspreidt ook het geluid zich in

nog bijgevuld met isolatie, daar kwam ongeveer een Rc van

eerste instantie naar boven, waardoor buren er minder snel

1,8 bij. Ook hebben we HR++-glas toegepast en het dak nog

last van zullen hebben.

wat na-geïsoleerd.” In het concept van Hazenberg Bouw wordt doorgaans uitgegaan van een nieuwe MV-box, maar Casade

Prefab op twee locaties

koos er in het geval van Loon op Zand voor om te gaan voor

Het bord met daarop de installatiecomponenten heeft een

ventilatie met warmteterugwinning. “Dat levert een nog lage-

standaard en prefab uitvoering. Het bouwkundige deel van

Klaar in een dag Hazenberg Bouw heeft een menukaart samengesteld met daarin verschillende renovatieopties voor woningcorporaties, van basaal naar zeer ambitieus, met uiteraard een gradatie in prijs. De Smartpack HT-skids, die in Loon op Zand zijn toegepast, zijn optie 3 op de menukaart. Propaanwarmtepompen zijn behoorlijk nieuw op de markt. Maar warmtepompen in of op het dak, dat zie je de laatste jaren wel vaker. Van Eerdewijk: “Dat klopt. Maar bij andere daksystemen zie je dat de installateur vaak wel een paar dagen bezig is om boiler, warmtepomp en buffervat aan elkaar te knopen. Dat is bij ons niet het geval. De installateur – ons zusterbedrijf Croonwolter&dros – is per woning maar één dag bezig. Dat zijn innovaties die de kosten drukken en ons systeem zo aantrekkelijk maken voor corporaties. Het is in de basis echt: ketel eruit, gat in het dak, HT-skid erin. Soms nog wat na-isoleren en klaar.” De prefab skids worden per truck op de bouwplaats aangeleverd.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

04-05-06-07_skid.indd 6

07-02-2022 13:15

De vijf woningen in Loon op Zand met hun nieuwe propaan warmtepomp. Duidelijk zichtbaar is de uitblaas aan de buitenzijde.

de skid – in feite een omgekeerde dakkapel – is niet stan-

van de woning waar de keuken en de badkamer zitten. Je

daard. Van tevoren wordt bij de woning ingemeten wat het

raakt misschien een paar meter kwijt, maar op deze plek zat

benodigde oppervlak is, wat de dakhelling is en hoe hoog

eerder doorgaans al de ketel, en in de brede beuk hou je

de gording zit. Dit bouwkundige deel van de skid wordt gele-

nog vier meter knieschot over. Bewoners hebben nog niet

verd door Berkel Prefab, een vaste partner van Hazenberg

geklaagd over ruimtegebrek.”

Bouw, waarna de nog lege skid naar Auer-importeur ACR

Een HT-skid wordt op zijn plek gehesen. Zichtbaar zijn het boilervat, de binnenunit en het serviceraampje.

Klimaat wordt getransporteerd. Daar verzorgt de installatie-

Cv-systeem eerst schoongespoeld

monteur de installatietechniek.

Aan de afgiftesystemen in de woningen is niet veel veran-

In de skid is nog een raampje gemonteerd, dat bedoeld is

derd. Aansluiting van de warmtepomp op de cv-distributie

om de servicemonteur bij de warmtepomp te laten komen.

verliep eenvoudig, omdat de cv-ketel eerder al op dezelfde

Volgens Van Eerdewijk vinden bewoners het prettig om wat

plek hing en dus de bestaande leidingen konden worden

daglicht binnen te krijgen, vandaar dat er gekozen is voor

gebruikt. Wel werd het cv-systeem schoongespoeld en wer-

een raam en niet een dicht luikje. De omvang van de skid is

den de radiatorknoppen geïnspecteerd en zo nodig vervan-

volgens Van Eerdewijk beperkt en bewoners raken dus niet

gen. Van Eerdewijk: “Waterzijdig inregelen en het monteren

veel opslagruimte onder het knieschot kwijt. “We hebben

van nieuwe radiatorknoppen doen we in de basis niet, maar

het zo ontwikkeld dat we gebruikmaken van de smalle beuk-

is optioneel wel mogelijk natuurlijk.”

maat van de woning, de twee meter breedte boven het deel

Bij de woningen in Loon op Zand is de gasaansluiting verwijderd. Dat betekent dus dat in de keuken het gasfornuis ingewisseld is voor een inductiekookplaat op elektriciteit. In dit project koos de woningcorporatie ervoor om de elektriciteitsaansluiting te laten verzwaren. Van 1 x 35 ampère is gegaan naar 3 x 25 ampère. Van Eerdewijk benadrukt echter dat in dergelijke projecten de bestaande aansluiting prima voldoet. “De meeste corporatiewoningen hebben een aansluiting van 1 x 35 ampère. Door middel van het toepassen van load shedding – bekend van de laadpalen voor elektrische auto’s – kun je de warmtepomp stapsgewijs, 60%, 30% en 0%, terugschakelen op momenten dat de inductiekookplaat en de oven intensief gebruikt worden.” Volgens Van Eerdewijk is het belangrijk om dit aspect te noemen, omdat het wachten tot de netbeheerder tijd heeft voor het veranderen van de aansluitingen en eventuele bijkomstige verzwaring van net en buurttrafo, soms wel maanden kan duren. “Dan loopt je planning helemaal in de war.”

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

04-05-06-07_skid.indd 7

07-02-2022 13:15

Als abonnee heb je gratis toegang tot diverse E-Books. Download net als David het E-Books arbitrage.

Arbitrage bestaat uit vier thema E-books die geheel in het teken staan van daken, lekkages en gevels. Heb jij ze als abonnee al kosteloos gedownload? Activeer snel jouw online account en download de E-books via de webshop.

www.aannemervak.nl/ voordeel/

COLUMN

Wkb: de stand van zaken I

n september 2019 heb ik een column

op orde hebben. Dat wil zeggen dat de

geschreven met dezelfde titel als deze.

sjabloonformulieren en documenten aan-

Nu, ruim 2 jaar later, is het tijd voor een

wezig zijn en dat er geoefend wordt op

volgende update.

projecten. Bij de middelgrote en kleinere

We begeleiden op dit moment elf Wkb-

partijen is ook zeker te zien dat er geoe-

oefenprojecten in Nederland. Al deze pro-

fend wordt, maar het is erg lastig meet-

jecten bevinden zich in de bouwsector en

baar te maken hoeveel procent van de

(helaas) nog niet onder infra. De projecten

bedrijven nu aan het oefenen is.

variëren van funderingsherstel, nieuw-

De kwaliteitsborgers kennen het vak en

bouw van luxueuze appartementen tot

zijn uiteraard voorbereid, wat betreft

transformatie van een groot appartemen-

benodigde certificeringen. Zij zijn ook alle-

tencomplex. Een deel van de projecten

maal draaiuren aan het maken met oefen-

doen wij in samenwerking met de aanne-

projecten. We zien hier wel dat partijen

mer die wil oefenen. Bij een ander deel

afwachtend zijn met investeren in meer

trekken wij de kar met daarbij de omge-

mensen. Ook omdat het aanbod van pro-

vingsdienst, kwaliteitsborgers en aanne-

jecten nog niet heel groot is.

mer. Hier fungeren wij als procesbegeleider. Het leuke van projectmatig oefenen is

Om de start van nieuwe proefprojecten te

dat het onderwerp direct tastbaar wordt

versnellen is in november 2020 gestart

voor de betrokkenen.

met Ambassadeursnetwerken kwaliteits-

In de sector is het de ambitie om tien pro-

borging (ANWkb). Een Ambassadeurs

cent van de vergunningaanvragen als

netwerk bestaat uit een ambassadeurs

oefenproject Wkb uit te voeren. Wij horen

gemeente, een aantal omringende

echter enkel geluiden dat die ambitie bij

gemeenten, aannemers en kwaliteitsbor-

lange na niet wordt gehaald. Dat – en de

gers. Dit is een heel goed initiatief om de

onzekerheid over de datum van inwer-

energie te bundelen. Toch hadden wij

kingtreding van de wet – maakt dat partij-

onlangs ook een gemeente aan de lijn die

en over het algemeen terughoudend zijn

zich nog aan het oriënteren was op de

met de voorbereidingen.

Wkb. In dit veld dus ook variaties in de

Zes bouwbedrijven hebben zich met ons

mate van voorbereiding.

verbonden om hun proces en mensen voor te bereiden op de Wet kwaliteitsborging. Bij sommige zitten we nog midden in

Bert Videler Bouwkwaliteitcoach.nl

het traject en bij een enkeling is het al afgerond en ligt er een praktisch kwaliteitshandboek. Wij zien, ook in diverse interviews, dat de grotere aannemers hun voorbereidingen

Oefenen maakt de Wkb tastbaar voor betrokkenen

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

09_bertcolumn.indd 9

07-02-2022 13:16

UPDATE

Meer nieuws op Aannemervak.nl

Omgevingswet en Wkb niet op 1 juli De Omgevingswet – en daarmee ook de Wet kwaliteitsborging – wordt niet komende 1 juli ingevoerd, maar op 1 oktober of 1 januari 2023. Kersverse minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening wil dat de Omgevingswet op een verantwoorde manier wordt ingevoerd en zal daarom niet vasthouden aan de inwerkingtredingsdatum van 1 juli 2022. Dat schrijft hij in een brief aan de Eerste en Tweede Kamer. “Uit verschillende overleggen met medeoverheden en experts over de invoering van de Omgevingswet, is naar voren gekomen dat er meer tijd nodig is om goed te oefenen met de digitale systemen. Dat is op dit moment niet met alle systemen mogelijk. Om tot een verantwoorde en zorgvuldige inwerkingtreding van de Omgevingswet te komen, wil ik die tijd nemen”, aldus De Jonge in de brief. De nieuwe datum wordt 1 oktober 2022 of 1 januari 2023, afhankelijk van overleg met bestuurlijke partners. De Wet kwaliteitsborging is gekoppeld aan de Omgevingswet en verhuist dus mee naar de nieuwe datum.

Normen voor meterkast aangepast De NEN gaat de normen voor meterkasten in woningen de komende jaren stapsgewijs aanpassen. De NEN 2768 ‘Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen’ moet met de aanpassingen beter aansluiten bij toekomstige woonwensen. Door ontwikkelingen zoals de energietransitie, woningbouwopgave en domotica, veranderen de eisen voor de meterruimte in woningen. Ook zijn er steeds vaker aansluitingen voor zonnepanelen en laadpalen nodig. Duidelijke afspraken tussen alle betrokken partijen over het toekomstige gebruik van de meterruimte zijn dus belangrijker dan ooit. De eerste set wijzigingen is inmiddels gepubliceerd. Een van de aanpassingen hierin is de

30 maart: Bewust Veilig-dag Op woensdag 30 maart 2022 organiseren Bouwend Nederland, Techniek Nederland, OnderhoudNL en Aannemersfederatie Nederland de zesde Bewust Veilig-dag. Het motto van dit jaar: ‘we blijven erop hameren’. Want dat blijkt nog steeds nodig.

verruiming van de afstand van de meterruimte tot de hoofdtoegangsdeur. Belanghebbenden kunnen tot 31 maart 2022 commentaar leveren.

Deelnemende bedrijven organiseren op de dag verschillende activiteiten om veilig werken onder de aandacht te brengen. De organisatie zelf verspreidt een krant over veilig werken en een aantal online games. Met deze games kunnen medewerkers kun ervaring, inzicht en behendigheid testen. Natuurlijk in de hoop dat veilig en gezond werken het hele jaar door hoog op de agenda blijft staan. Bedrijven die willen meedoen, kunnen zich aanmelden op bewustveilig.com. De eerste vijftig aanmelders krijgen een promotieset en een logovermelding op de site.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

10-11-12-13_update.indd 10

07-02-2022 13:16

Dit zijn de Best Presterende Bouwplaatsen Bouwcombinatie Wonderwoods was maandag 24 januari de grote winnaar tijdens de verkiezing van de ‘Best Presterende Bouwplaatsen’, een wedstrijd georganiseerd door stichting Bewuste Bouwers. Projecten Rembrandtpark en The Joan I + II eindigden op plek 2 en 3. Wonderwoods won met een auditscore van 9,5. Het project presteert

Bouwers de Bewuste Bouwers BOOST. Daarbij zetten ze projecten

volgens de organisatie op alle pijlers van de gedragscode ‘boven de

met de hoogste auditcijfers in het zonnetje. De stichting wil met

norm’. Daarbij is er extra aandacht voor de veiligheid en het welzijn

deze en andere initiatieven de professionaliteit van de bouwwereld

van medewerkers. Bovendien is de bouwplaats zelf om door een rin-

zichtbaar maken en ideeën en ervaringen in de sector uitwisselen.

getje te halen. Het publiek kan ieder jaar stemmen op de allerbeste ‘best practice’. Dit jaar werd ‘wayfinding’ van project Wonderwoods de winnaar. Wayfinding staat voor het goed kunnen vinden van de weg op een bouwplaats. Bij Wonderwoods werd dit onder andere bereikt door duidelijke bebording, belijning op de weg, pictogrammen, routebeschrijvingen en aanvullende informatie. Zo weet bouwverkeer precies naar welke toegangspoort of losplaats ze moet. Project Rembrandtpark van Dura Vermeer Onderhoud & Renovatie Midden West behaalde de tweede plaats met een 9,3. Deze score werd onder andere behaalde vanwege de uitgebreide aandacht voor de gezondheid en het welzijn van haar medewerkers. De derde plaats is voor project The Joan I + II van Visser & Smit Bouw BV met een 9,2. Deze bouwer toont bovengemiddelde aandacht voor alle pijlers van de gedragscode. Aan het begin van ieder jaar organiseert de stichting Bewuste

Petitie voor natuurinclusief bouwen Ballast Nedam en NL Greenlabel zijn een petitie gestart om natuurinclusief bouwen op te nemen in de wet. De initiatiefnemers vinden, samen met een hele rits ondertekenaars,

kort aan komt, lichtjaren achterloopt op het gebied van natuurinclusi-

dat de huizen die komende jaren worden gebouwd natuurinclusief

viteit. Daarom roepen ze Hugo de Jonge, de nieuwe minister voor

moeten zijn. Zij vinden dat de nieuwe bouwwetgeving die er binnen-

Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op om natuurinclusief bouwen verplicht te maken. Volgens diverse onderzoeken helpt natuurinclusief bouwen tegen de effecten van klimaatverandering en draagt het direct bij aan de biodiversiteit. De initiatiefnemers willen de volgende maatregelen vastgelegd hebben: • Natuur in de woning: in elke woning moeten nestelgelegenheden worden gerealiseerd voor gebouwafhankelijke soorten waaronder de huismus, gierzwaluw en vleermuizen. • Natuur op de woning: Alle platte daken dienen dubbel te worden gebruikt, in ieder geval voor zonnepanelen en/of vegetatie. • Natuur in de buurt: Elke woning dient uitzicht te hebben op natuurlijk groen, de openbare ruimte dient voor minimaal 30 procent uit groen te bestaan en er moet op wandelafstand toegang zijn tot openbaar groen.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

10-11-12-13_update.indd 11

07-02-2022 13:16

UPDATE

Klant stuurt duurzaamheid bedrijven De klant is de belangrijkste reden voor bedrijven om aan de slag te gaan met duurzaamheid. Dat blijkt uit onderzoek van Boels Rental onder 150 Nederlandse bouwbedrijven.

dig stil, zijn er geen grote investeringen nodig en is er minder eigen transport. De ondervraagde bouwbedrijven willen bij voorkeur de grote energieslurpers vervangen door duurzame alternatieven, zoals aggregaten en compressoren. Verder blijkt er vooral behoefte aan

75 procent van de ondervraagde bedrijven geeft aan duurzaamheid

emissieloze hoogwerkers. Andere emissieloze machines waar bedrij-

belangrijk tot zeer belangrijk te vinden. Maar die aandacht voor

ven mee willen werken, zijn grondverzet- en inframachines, verrei-

duurzaamheid wordt vooral ingegeven door klanten, zo blijkt. Die

kers en heftrucks.

waarderen namelijk een duurzame werkwijze en eisen deze vaak

Meer dan 60 procent van de ondervraagde bouwbedrijven geeft aan

zelfs. Een andere reden voor de ondervraagden om bezig te zijn met

toekomst te zien in aandrijving door waterstof. Maar liefst 75 procent

verduurzaming is om te voldoen aan weten regelgeving. Ook wor-

is zelfs bereid om meer te betalen voor een duurzamer aangedreven

den praktische voordelen benoemd zoals minder brandstofkosten of

machine. Wel verwachten de meeste respondenten de extra kosten

geluidsarmer werken.

van verduurzaming door te belasten aan klanten. Redenen om niet

Uit het onderzoek blijkt dat 60 procent van de ondervraagde bouw-

over te stappen naar duurzamere machines zijn er ook: zo worden

bedrijven van plan is om in de toekomst vaker duurzame machines

de ontoereikende accuduur en de beperkte oplaadcapaciteit

te huren in plaats van aan te schaffen. Zo staan machines niet onno-

genoemd.

Knauf investeert in recycling glaswol Knauf Insulation investeert 15 miljoen euro in haar vestiging in Visé (België) om daar glaswol te kunnen terugwinnen en recyclen.

Meer subsidie voor isolatie en warmtepomp

In Visé wordt straks glaswol hergebruikt in plaats van weggegooid. Dat gebeurt nu

Vanaf 2022 worden de ISDE-subsidies voor de aan-

al op kleine schaal, maar door de nieuwe productielijn met oven kan dit straks

schaf van een warmtepomp verhoogd. Dat meldt de

voor veel grotere hoeveelheden. In het tweede kwartaal van 2022 moet de lijn in

RVO. Ook worden de eisen voor isolatiesubsidies ver-

gebruik zijn.

laagd.

Knauf Insulation bracht eerder al glaswol met Ecose op de markt. Dit materiaal bestaat voor het grootste deel uit gerecycled glas en is gemaakt met natuurlijk

De exacte subsidiebedragen voor warmtepompen

bindmiddel. Dat is niet alleen duurzamer, maar ook prettiger in het gebruik. De

worden op 4 januari 2022 bekend gemaakt. Elk bedrag

investering in grootschalige recycling moet een flinke bijdrage leveren aan de

is gebaseerd op het energielabel en het thermische

duurzaamheidsdoelstellingen van het bedrijf.

vermogen van de betreffende warmtepomp. Woningeigenaren hebben recht op het hogere subsidiebedrag als de warmtepomp na 31 december 2021 is geïnstalleerd. Het aanvragen van subsidie voor isolatiemaatregelen is vanaf 2022 mogelijk bij minder m2 dan voorheen. Het is niet meer mogelijk om vloeren bodemisolatie bij elkaar op te tellen om de minimale m2-eis te behalen. Het hogere subsidiebedrag bij de ISDE geldt voor isolatiemaatregelen die na 31 december 2021 zijn uitgevoerd of aangebracht. Aanvragen van de verhoogde subsidiebedragen van de isolatiemaatregelen en warmtepomp kan vanaf 24 januari 2022 9:00 uur. De isolatiesubsidies zijn er overigens alleen voor woningeigenaren. Verenigingen van Eigenaren kunnen zich melden bij de Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH).

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

10-11-12-13_update.indd 12

07-02-2022 13:16

Corporaties testen warmte uit de gevel Woningcorporatie Trudo uit Eindhoven en woningstichting Compaen uit Helmond doen momenteel een proef met woninggevels als warmtebron. De proef is onderdeel van het Europese verduurzamingsproject Envision, wat weer een samenwerking is tussen TNO en AkzoNobel en Emergo.

panelen wit zijn, wordt 40 procent van de zonwarmte geabsorbeerd. Bij donkere gevelpanelen loopt de opbrengst verder op. Het principe kan ook worden toegepast op een berging, dan zijn er helemaal geen aanpassingen aan de woninggevel nodig.

Allereerst werden de woningen geïsoleerd, kierdicht gemaakt en kregen ze een WTW-ventilatiesysteem. Bij in totaal vijf woningen zijn warmtewingevels en een warmtepomp geplaatst. Een zesde woning heeft een complete ‘warmtewin-berging’ gekregen. De warmtewinpanelen in de gevels in combinatie met de warmtepomp zorgen voor energie voor warm tapwater en verwarming van de woning. De woningen moeten hierdoor aardgasvrij en energiepositief worden tegen relatief lage investeringskosten. In 2019 kreeg een sporthal in Almere dit systeem al. Het principe van de warmtewin-woningen is als volgt, legt Nicole Meulendijks van TNO uit: “Het systeem bestaat uit lichtgewicht panelen die voorzien zijn van een coating met daarin microscopisch kleine pigmentdeeltjes die niet-zichtbaar zonlicht absorberen. Deze panelen worden aan de gevel van een woning bevestigd. Aan de achterkant is een buizenstructuur gemaakt om de warmte van het zonlicht te transporteren naar de warmtepomp die wordt geïnstalleerd.” Zelfs als de

‘Afbouw salderingsregeling start jaar later’ Het lijkt erop dat bezitters van zonnepanelen een jaar langer gebruik kunnen maken van de salderingsregeling. De beoogde afbouw van de regeling gaat als het aan het ministerie van Economische Zaken pas vanaf 1 januari 2024 beginnen, en niet in 2023.

In het oorspronkelijke afbouwvoorstel is een scenario voorgesteld waarin vanaf 1 januari 2023 tot 1 januari 2031 een dalend percentage van de teruggeleverde stroom mag worden gesaldeerd. Op die manier wordt het effect van de afbouw op de terugverdientijd van zonnepanelen verzacht. Het voorstel van toenmalig minister Wiebes werd echter vlak voor de verkiezingen controversieel verklaard.

Dit blijkt uit het introductiedossier dat ambtenaren van het ministe-

De ambtenaren schrijven de ministers dat netbeheerders, energiele-

rie hebben opgesteld voor de nieuwe ministers Micky Adriaansens

veranciers en toezichthouder AT meer voorbereidingstijd nodig heb-

(Economische Zaken en Klimaat) en Rob Jetten (Klimaat en Energie).

ben om een goede afbouw mogelijk te maken. Zo heeft niet elke

Het uitstel van een jaar is goed nieuws voor de terugverdientijd voor

kleinverbruiker nog een slimme meter. Er is zeker twee jaar nodig

huishoudens die investeren in de techniek. De gemiddelde terugver-

om alle bezitters van zo’n installatie (verplicht) aan zo’n meetinrich-

dientijd blijft de komende vier jaar dan nog circa zeven jaar.

ting te krijgen. Ook is de Tweede Kamer kritisch over de consequen-

Bij de salderingsregeling wordt de elektriciteit die kleinverbruikers

ties van de afbouw voor de huursector en de businesscases voor

opwekken met zonnepanelen en terugleveren aan het net gesal-

woningcorporaties. Het jaar uitstel betekent dat het hele afbouwtra-

deerd tegen de elektriciteit die zij afnemen van het net. Zij hoeven

ject een jaar opschuift. Het einde is dan in 2032. De ambtenaar hou-

over het weggestreepte deel geen energiebelasting, opslag duurza-

den de ministers voor dat dit wel een forse financiële tegenvaller

me energie en btw te betalen. De overheid wil af van de regeling: pv-

voor de overheid tot gevolg heeft. Daarom zou de Tweede Kamer

panelen zouden de stimulering niet meer nodig hebben, en afbouw

hier al snel een knoop over door moeten hakken, schrijven de amb-

zou meer balans moeten kweken tussen opwekking en eigen ver-

tenaren.

bruik en lokale opslag stimuleren. De salderingsregeling wordt stapsgewijs vervangen door een terugleversubsidie.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

10-11-12-13_update.indd 13

07-02-2022 13:16

Tekst en foto Alex J. de Haan

Dakisolatie Een woning in chaletstijl uit 1920 in Heerenveen wordt geïsoleerd en van binnen deels opnieuw ingericht. Tjeerd Zwart, Johan Pals en Joost Westerkamp (v.l.n.r.) van Constructabouw in Heerenveen leggen 6 cm dikke isolatieplaten op het dak. Veel dikker kon niet, want architectenbureau Kijlstra-Brouwer uit Beetsterzwaag moest rekening houden met de detaillering van het dakoverstek, de boeiranden en dakgoten. “In verhouding levert dit het mooiste resultaat op”, vertelt Jelmer van der Valk van Constructabouw. De houten vloer van de voormalige onderwijswoning wordt vervangen door schuimbeton met vloerverwarming, een aantal binnengevels krijgt voorzetwanden met isolatie, de hele woning wordt gestuukt, terwijl de elektrische installatie volledig wordt vernieuwd. De bewoners hebben gedurende de verbouwing van zo’n 3,5 maand elders onderdak. De chaletwoning staat op de gemeentelijke monumentenlijst.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

14-15_fotospread.indd 14

07-02-2022 13:17

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

14-15_fotospread.indd 15

07-02-2022 13:17

GEZOND EN VEILIG WERKEN

Tekst Marcel van Rijnbach Foto’s Jansen Huybregts

De meeste projecten gaan gelukkig in goede harmonie.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

16-17-18_agressie.indd 16

07-02-2022 13:18

Bouwpersoneel leert omgaan met agressie bewoners “Stop! Tot hier en niet verder. Ik ga naar de uitvoerder om dit met hem op te nemen.” Het is een van de gesprekstechnieken die bouwpersoneel leert op de agressiepreventietraining. Geen overbodige luxe, want steeds vaker worden medewerkers van renovatie- en onderhoudsbedrijven geconfronteerd met (non-)verbaal geweld van gefrustreerde of geëmotioneerde bewoners.

Bouwradius Training & Advies biedt een agressiepreventie-

waardoor situaties flink uit de hand lopen. Fysiek geweld,

training aan voor onder meer bouwbedrijven. Directeur Rob

schelden en zelfs een boze bewoner die met zijn auto inrijdt

van Nieuwburg merkt dat het aantal aanvragen vanuit die

op een timmerman; het komt helaas voor.”

hoek sinds de uitbraak van corona fors is gestegen. “Daarbij gaat het met name om bedrijven die woningrenovaties en

De maat vol

mutatieonderhoud uitvoeren, maar sinds kort zien we ook

Woningrenovatie- en onderhoudsbedrijf Jansen Huybregts is

een stijgende behoefte bij wegenbouwbedrijven die met

een van de deelnemers aan de training. Volgens manager

agressieve weggebruikers te maken krijgen. Over het alge-

projecten Justin Biemans was bij een deel van het uitvoe-

meen hebben mensen sinds de uitbraak van corona een

rend personeel de maat vol en moest er iets gebeuren om

korter lontje. Als een renovatie of onderhoudsklus niet aan

de medewerkers beter te laten functioneren in dit soort

de verwachtingen voldoet, schieten bewoners eerder en fel-

situaties. Maar liefst dertig medewerkers – variërend van de

ler uit hun slof richting de monteur of uitvoerder.”

timmerman en uitvoerder tot zelfs de afdelingsdirecteur – volgden een dagdeel de training. “We krijgen steeds vaker

Aad Welvaart van het bureau SafeWel voert in opdracht van

met agressieve bewoners te maken, al gebeurt dat natuurlijk

Bouwradius Training & Advies de agressiepreventietraining

niet bij elk project. De meeste projecten verlopen gelukkig

uit voor meerdere sectoren (van detailhandel tot de wegen-

in goede harmonie. Neemt niet weg dat we regelmatig in

bouw) en is wat dat betreft zeer ervaren. Welvaart krijgt de

wijken actief zijn waar kwetsbare groepen met veel privé-

laatste tijd steeds vaker deelnemers uit de bouw. “Werkge-

problemen kampen, waarvan wij niet op de hoogte zijn.”

vers willen dat hun personeel beter met agressie van bewoners kan omgaan. Vaak is er sprake van miscommunicatie,

Biemans kaart hiermee een gevoelig punt aan. Volgens Welvaart schieten bepaalde woningcorporaties – veelal de opdrachtgevers van renovatie- en onderhoudsbedrijven –

‘Vaak is er sprake van miscommunicatie’

tekort in hun communicatie met de aannemer over welk type mensen er wonen en of er eventueel agressie van bewoners verwacht mag worden. “Dat hoor ik van deelne-

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

16-17-18_agressie.indd 17

07-02-2022 13:18

GEZOND EN VEILIG WERKEN

mers tijdens de training. Ik snap dat dergelijke informatie

tel ik eerst wat over en daarna gaan de deelnemers aan de

schuurt met de privacy van de bewoners, maar het personeel

slag met een rollenspel. Dan bootsen we een scenario na

moet op z’n minst op de hoogte zijn van het feit of er bewo-

dat in de dagelijkse praktijk van het specifieke bedrijf kan

ners zijn die eventueel problemen kunnen veroorzaken.”

voorkomen. Zo speelde ik tijdens de training van Jansen

Verwachtingsmanagement

Huybregts de boze buurman van nummer 32 die de monteur de huid vol scheldt, omdat die buurman er om 16.00 uur

De manager projecten van Jansen Huybregts erkent dat de

achter komt dat het zojuist geplaatste toilet lekt.”

informatievoorziening bij sommige corporaties op dit punt

De cursisten krijgen van Welvaart handvatten mee om beter

weleens te wensen overlaat, maar zeker niet bij allemaal. “Ik

met de agressie om te gaan of zelfs te voorkomen. “Eén van

hoef eigenlijk alleen van mijn opdrachtgever te weten op

de technieken is de stop-methode. Je laat eerst iemand

welke adressen mensen wonen die mogelijk problemen

helemaal stoom afblazen en op een gegeven moment trek

kunnen veroorzaken. Het komt voor dat de verwachtingen

je de grens en zeg je ‘ik vind het niet fijn dat je zo met me

van bewoners over de woningrenovatie niet overeenstem-

praat’. Als iemand dan nog blijft schelden, dan volg je met

men met onze geplande werkzaamheden. Er ontstaat bij-

‘tot hier en niet verder. Ik ga dit opnemen met mijn uitvoer-

voorbeeld jaloezie bij een bewoner, wiens dertig jaar oude

der’ en loop je weg.

keuken niet wordt vervangen omdat deze er nog picobello uitziet, terwijl bij de buren de slecht uitziende keuken van

Makkelijker gezegd dan gedaan, want niet elke monteur is zo

zeven jaar oud wel wordt vernieuwd. Dat kan leiden tot frus-

assertief. “Toch zag je dat ons personeel na meerdere keren

tratie en dus agressie als je niet goed hebt uitgelegd waar-

zo’n rollenspel te hebben gespeeld meer zelfvertrouwen kreeg

om dat zo gebeurt. Onze bewonersconsulenten en onze

om hun grens te trekken”, vertelt Biemans. Welvaart en

opdrachtgever moeten aan verwachtingsmanagement doen.”

Biemans benadrukken dat er binnen de organisatie een open

Rollenspel

communicatiecultuur gecreëerd moet worden om het opkroppen van negatieve emoties bij het personeel te voorkomen.

Volgens Welvaart is het zaak om eerst diverse vormen van

Jansen Huybregts gaat nog een stap verder: er is een

agressie te herkennen en van daaruit verder te handelen.

gedragsprotocol opgesteld dat aangeeft hoe bewoners zich

“Er kan sprake zijn van emotionele agressie, frustratie of

dienen te gedragen. Dit protocol wordt via de bewonerscon-

woede die voortkomt uit een psychisch probleem. Daar ver-

sulent onder de aandacht gebracht en besproken.

Jansen Huybregts heeft een gedragsprotocol opgesteld dat aangeeft hoe bewoners zich dienen te gedragen bij o.a. renovatie werkzaamheden.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

16-17-18_agressie.indd 18

07-02-2022 13:18

STUDIO EISMA Je partner in webinar- en videoproductie

Wij ondersteunen je bij het produceren, uitzenden en faciliteren van webinars en talkshows c.q. ronde tafelgesprekken. Betrouwbaar, professioneel en persoonlijk.

Webinar

Online event

Talkshow

Productpromotie (of: instructievideo)

Meer weten? Ga naar www.studio-eisma.nl Of neem contact op: M: studio@eisma.nl | T: +31 88 29 44 700

PROJECT

Tekst Paul Diersen Foto’s Rc Panels, Ruben Dillen/Bouwbedrijf Kreeft

Prefab pilot die naar meer smaakt Bouwbedrijf Kreeft realiseert in thuisstad Ede een zeslaags appartementencomplex met veertig woningen. Aanvankelijk is het project traditioneel uitgewerkt met metselwerk gevels, maar na kennismaking met Rc Panels kiest de bouwer voor steigerloos bouwen met prefab gevelelementen voorzien van steenstrips. Een primeur voor de betrokken partijen. “Voor herhaling vatbaar? Ja”, klinkt het gezamenlijk. 20

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

20-21-22-23-24-25_ede.indd 20

07-02-2022 13:19

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

20-21-22-23-24-25_ede.indd 21

07-02-2022 13:19

PROJECT

Een vooruitstrevend bouwbedrijf, karakteriseert projectlei-

staan – duurzaamheid en innovatie – dat komt in dit project

der Henk Blankestijn zijn werkgever. “We zeggen niet dat we

wel terug.”

helemaal vooroplopen, maar we zitten daar wel kort achter.

De zeslaagse bouw is oorspronkelijk traditioneel ontworpen

Dat betekent dat we graag naar innovatieve oplossingen kij-

door AAArchitecten: een casco van kalkzandsteen en breed-

ken. Datzelfde geldt op het gebied van duurzaamheid – één

plaatvloeren met metselwerk buitengevels. Als Bouwbedrijf

van de redenen dat we ons kantoorpand twee jaar terug

Kreeft in de ontwerpfase van het project – “in VO-stadium,

onder BREEAM Outstanding hebben gerealiseerd.”

misschien nét DO” – in contact komt met Rc Panels uit Leme-

Dat het niet bij kijken blijft, bewijst de bouw van het appar-

lerveld en deze leverancier van oplossingen voor de gebouw-

tementencomplex aan de Van Heutzlaan in Ede. De veertig

schil aangeeft met ontwikkelingen in hoogbouw bezig te zijn,

sociale huurappartementen zijn een werk uit eigen ontwik-

ontstaat het idee om het eens anders aan te pakken in Ede.

keling in samenwerking met Ibrox Projecten. Ze worden

Geen traditioneel metselwerk, maar prefab gevelelementen

gebouwd voor woningcorporatie Woonstede. “Waar wij voor

met steenstrips, steigerloos gebouwd bovendien.

EPS-isolatie met steenstrips Rc Panels – leverancier van o.a. prefab geveloplossingen – is in 2017 begonnen in Lemelerveld, met de Stroomversneling in het achterhoofd. Na focus op renovatie zet het bedrijf volgende stappen richting nieuwbouw. Eerst grondgebonden woningbouw, vervolgens appartementenbouw. Het basisproduct blijft hetzelfde: een EPS-kern met steenstrips. Salesmanager Steffen van Rijs: “Maar we praten hier over andere details en andere eisen met betrekking tot brandveiligheid. Alle classificaties met Peutz zijn inmiddels afgerond. Dit project in Ede is het eerst project dat vanuit deze innovatie in uitvoering is. Er staan inmiddels zes vervolgprojecten op de planning.” Van buiten naar binnen bestaat het gevelelement uit: - Steenstrips. - Polyesterlaag voor de stijfheid. - EPS-isolatie. - Polyesterlaag voor de stijfheid. - OSB om verankering op te schroeven. - Fermacell-plaat voor de brandwerendheid en de afwerking. Met het gevelelement halen de bouwers een Rc van 6,8. Glas is HR++, voor de luchtdichtheid is ingezet op een qv;10 van 0,3. De appartementen worden aangesloten op het in Ede aanwezige warmtenet en verwarmd met vloerverwarming.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

20-21-22-23-24-25_ede.indd 22

07-02-2022 13:19

“We zijn samen met de architect en Woonstede op zoek

daal, dat het lijmwerk verzorgt. Mits er goede aandacht is

gegaan naar referentieprojecten om te kijken of we elkaar

voor de maatvoering.

enthousiast konden maken om het systeem ook daadwerkelijk toe te passen”, zegt Blankestijn. “Dat ging overigens met

Maatvoering en scannen

horten en stoten. We hebben de opdrachtgever wel over de

Die maatvoering kwam op het project nauw, legt uitvoerder

streep moeten trekken. Zij zijn hierin wat traditioneler en

Jolle IJkema van Bouwbedrijf Kreeft uit. “Daar hebben we

hadden bovendien op een ander project wat problemen

heel veel tijd aan besteed. Door iedere keer te meten met

gehad met steenstrips. Vandaar de scepsis. Met de kennis

de Total Station op vaste punten. En naar boven toe hebben

vanuit Rc Panels en de referentiebezoeken hebben we hen

we het steeds vanaf de nul opgepakt.”

toch kunnen overtuigen om voor dit systeem te kiezen.”

Directeur Jaap van de Pavert van Metselgilde Veenendaal

Voor het casco onderzocht de bouwer ook alternatieven,

geeft daarin ook een pluim richting de fabrikant. “We wer-

maar dat is gebleven zoals het was: kalkzandsteen wanden

ken met meer producten, maar Calduran is de strakste van

in combinatie met breedplaatvloeren, waarbij de balkons er

allemaal qua maatvoering.”

achteraf aan zijn gehangen volgens het IDock systeem (leve-

Business developer Ben Kruseman wijdt dat ook aan de

rancier: Shöck). “Waarom kalkzandsteen en breedplaatvloe-

aandacht vanuit zijn bedrijf voor het juiste gereedschap.

ren? Mede omdat we er veel ervaring mee hebben en het

“Het wel of niet gebruiken van de lijmschep maakt heel erg

relatief snel bouwt. Het kon naar ons idee ook goed in com-

uit hoe je op het eind van de maatvoering uitkomt.”

binatie met het systeem van Rc Panels.”

Rc Panels heeft vervolgens het casco met de scanner laten

Rc Panels had aanvankelijk wat zorg over maatvastheid. Is

inmeten om de maatvastheid te controleren en te kunnen

zo’n prefab gevelsysteem te rijmen met een traditioneel

bepalen waar de rails moeten komen waarop de elementen

opgetrokken casco van kalkzandsteen en breedplaatvloe-

worden gemonteerd. “Het element heeft een vaste maat en

ren? Jawel, concluderen bouwbedrijf, prefableverancier,

moet aan het gebouw”, legt salesmanager Steffen van Rijs

kalkzandsteenleverancier Calduran en Metselgilde Veenen-

uit. “Je wilt ook dat het element in lijn is met de andere ele-

Steigerloos bouwen met prefab gevelelementen. Het zeslaagse appartementen complex is een primeur voor alle betrokkenen.

Voor de combinatie prefab gevelelementen met kalkzandsteen casco is een nauwkurige maatvoering essentieel. “Daar hebben we heel veel tijd aan besteed”, zegt uitvoerder Jolle IJkema van Bouwbedrijf Kreeft.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

20-21-22-23-24-25_ede.indd 23

07-02-2022 13:19

PROJECT

menten. Het liefst hebben wij natuurlijk een casco dat op

ter. Een volgende keer gaan we de leuningen weer aan bui-

‘nul’ staat. Dat kan niet altijd, dus daar moet je met elkaar

tenzijde van de kalkzandsteen ophangen.”

afspraken over maken. Vervolgens checken wij of dat goed

Het meest spannend, zegt IJkema: “Mensen moeten zich

is door het gebouw in te scannen. Dan weet je waar je

bewust worden van het feit dat ze op hoogte staan. Dat wordt

tegenaan loopt, kun je met je verankering de toleranties

wel eens onderschat. We hebben collectieve leuningen. Moet

oppakken en heb je de gevel zo strak mogelijk staan.”

je er een keer doorheen, zorg dan dat je bent aangelijnd.”

Product-projectmanager Han Nieuwenhuis: “We hadden een

Ook voor het lijmbedrijf was het steigerloos bouwen nieuw.

stuk of zes puntjes, binnen de 15 mm, waar het net niet

Met name het afsteken van de lijmbaarden op het binnen-

helemaal fijn uitkwam. Puntjes waar je lering uit kunt trek-

blad bleek een uitdaging zonder steiger. Dat moest van bin-

ken: hoe gaan we dat in het vervolg met elkaar doen?”

nenuit door de aanwezige raamopeningen, soms “met een

Steigerloos bouwen

lange stok met panlat”, zegt Van de Pavert.

Voor uitvoerder IJkema zat de uitdaging – meer nog dan de

Dilataties opvangen

maatvoering – in het steigerloos bouwen. Pluspunten? Zeker.

Betekent bouwen met prefab gevelelementen en steenstrips

“Het scheelt in de portemonnee en het scheelt ruimte op de

dat AAArchitecten concessies heeft moeten doen? “Wat

bouw.” Maar veiligheid vergt extra aandacht. “Dat was mijn grootste zorg. Hoe krijgen we alles de lucht in op een veilige manier, zonder dat er iemand horizontaal naar huis gaat?” Aanvankelijk had de bouwer een methode bedacht met Combisafe hekken, met de potten ingestort in de breedplaatvloer. “Dat leek een goed idee, maar voor hoe wij hier werkten, bleek dat toch een verkeerde keuze. Het hekwerk zit vaak in de weg. De kalkzandsteenlijmer moet erbij, dan weer de vlech-

Horizontale dilataties zijn een gegeven bij prefab bouwen. Om ze te verbloemen zijn rollagen toegevoegd in het ontwerp.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

20-21-22-23-24-25_ede.indd 24

07-02-2022 13:19

betreft details wel, qua uitstraling heeft hij hier wel de vrij-

Vervolg

heid gekregen”, zegt Blankestijn.

Voor herhaling vatbaar? Ja, klinkt het eensgezind. Blanke

Van Rijs van Rc Panels: “Het is voor architecten een andere

stijn ziet het desgevraagd ook als optie voor grondgebonden

manier van kijken. Traditioneel metselen geeft heel veel

woningbouw. “Wij hebben als Kreeft een conceptwoning,

opties, maar ook veel onmogelijkheden. Ons systeem geeft

op basis van een betoncasco. Daar past een schil van

net zoveel opties maar wel andere, bijvoorbeeld volledige

Rc Panels ook goed omheen. Als het zich voordoet, staan we

vrijheid in het metselverband. Verder is dit een prefab sys-

er zeker voor open om op die manier een gevel toe te pas-

teem, dus je krijgt dilataties. Daar moet je mee omgaan.”

sen.”

Om die horizontale dilataties te verbloemen zijn rollagen

Van Rijs, tot slot: “Als je dit soort innovatieve trajecten aan-

toegevoegd in het ontwerp. Ook is het legpatroon geoptima-

gaat, wil je een partner hebben die daarvoor openstaat, wil

liseerd voor de robot van Rc Panels, legt Nieuwenhuis uit.

meedenken én ervaren is. Kreeft zat er bovenop. Dat is ener-

“De architect maakt een ontwerp en wij reageren daarop. We

zijds lastig, maar tegelijkertijd heel prettig. Dan ga je écht de

hebben elkaar die mogelijkheid gegeven. Het blijft anders

details in en haal je naar boven wat je naar boven wilt

veel handwerk. Door het steenpatroon te optimaliseren kon

halen. En leer je er ook van. Dat was prettig in de samen-

onze robot 8000 stenen méér leggen.”

werking – dat die ervaring, kennis en directheid erin zat.”

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

20-21-22-23-24-25_ede.indd 25

07-02-2022 13:19

PRODUCTEN

Prefab balkons sneller monteren

Tijdswinst

VBI en Schöck ontwikkelden samen een manier om uitkragende bal-

Het ophangsysteem maakt het mogelijk prefab balkons en galerijpla-

kons snel en eenvoudig aan prefab vloeren te monteren. Onder-

ten droog en achteraf te monteren, met koudebrugonderbreking. Het

stempeling en steigerwerk zijn daarbij niet meer nodig.

verbindingselement van Schöck is in VBI-randplaten geïntegreerd. Volgens de ontwikkelaars biedt dit aannemers een ‘enorme tijdswinst’. Bijkomend voordeel is dat de balkons schoon worden opgeleverd, zonder tijdelijke bescherming. Het is bovendien makkelijk om de balkons ooit weer te demonteren en te hergebruiken.

Projecten Bij twee nieuwbouwprojecten, een appartementencomplex in Amersfoort van Goossen te Pas Bouw en een verpleeghuis in Marum van Plegt-Vos, is het concept van deze balkonoplossing toegepast.

Krachtige betonzaag De SPERO SPHS355 betonzaag kan droog of watergekoeld gebruikt worden. De machine is uitgerust met een krachtige 2800Watt - 230Volt motor. Geschikt voor het uit de hand tot 125mm diep watergekoeld of droog zagen in steen, beton en kalkzandsteen. De SPHS355 is uitgerust met softstart, snelheidstabilisator en elektronische overbelasting beveiliging. Door het uitgebalanceerde design en de stevige handgrepen is hij perfect handelbaar. De zaagmachine beschikt over een geleiderol (die tevens afneembaar is) wat ervoor zorgt dat hij eenvoudig over het te zagen materiaal rijdt. Te gebruiken zonder een omvormer, doordat er gebruik wordt gemaakt van een PRCD aardlekschakelaar.

Breinburg Trading B.V. www.bouwproducten.nl

Zelfnivellerende egalisatiemortel Remix en Sakrete Egalisatiemortel EM30 is een fabrieksmatig vervaardigde gebruiksklare droge egalisatiemortel (egaline) op cementbasis conform EN 13813. Deze zelfnivellerende vloermortel is geschikt voor het uitvlakken en egaliseren van cementgebonden en steenachtige ondergronden. Geschikt voor binnentoepassingen in laagdiktes van 3 tot 30 mm in één arbeidsgang.

Remix Droge Mortel B.V. www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 26

07-02-2022 13:20

Wkb-checklist voor dakelementen Kingspan Unidek komt met een eigen wkb-checklist. Hierin staan de verwerkingsvoorschriften om de kwaliteit van prefab dakelementen te verwerken. De Wkb-checklist valt uiteen in een voorbereidings- en uitvoeringsfase. Kingspan stelt diverse controlevragen aan de verwerker. Zoals: Zijn de constructieve gegevens beoordeeld door de hoofdconstructeur? En: zijn de bouwfysische gegevens toegevoegd aan het dossier? En niet onbelangrijk: zijn er projectspecifieke risico’s? Verder krijgt in de voorbereidingsfase de verwerker de vraag of de geplande montage en afdichting van de dakelementen afgestemd zijn op de vereiste luchtdichtheid.

Verwerkingsvoorschriften Gedurende de uitvoering vraagt Kingspan de verwerker van de dake-

ring is daarbij essentieel. Wanneer de vraag met nee beantwoord

lementen om het werk te toetsen aan de Wkb-checklist. Er worden

wordt, is het zaak om actie te ondernemen en de maatregel alsnog

vragen gesteld over de toepassing, de plaatsing, de wijze van bevesti-

correct uit te voeren en vast te leggen in het opleverdossier. Kingspan

ging, (onderlinge) aansluiting van de elementen en sparingen/dak-

heeft ook al rekening gehouden met niet-van-toepassing kwesties,

doorvoeren. De verwerker wordt er continu op gewezen of de werk-

bijvoorbeeld als bepaalde profielen of afschuifregels niet worden

zaamheden overeenkomstig de verwerkingsvoorschriften van

voorgeschreven door de opdrachtgever.

Kingspan Unidek zijn uitgevoerd. Het maken van foto’s als bewijsvoe-

www.kingspan.com

Dunne vacuümisolatieplaat

Watergedragen coating

Deck-VQ is een ultradunne vacuümisolatieplaat van

Isoproof FR wordt met name toegepast als luchtdichting bij vloeren en gevels waar-

Recticel Insulation. Het product wordt toegepast voor

bij brandklasse B gewenst is. Isoproof FR (Fire Resistance) is een watergedragen,

isolatie van platte daken en dakterrassen waar de

gebruiksklare coating op basis van zelfvernettende acrylaat dispersie. Na aanbren-

ruimte beperkt is. Met een warmtegeleidingscoëffici-

gen met een airless spuitapparatuur droogt dit tot een duurzaam, weerbestendig,

ënt (lambda) van 0,006 W/mK in de kern, maakt Recti-

flexibel, waterdicht, luchtdicht en dampopen membraan met brandklasse B eigen-

cel het mogelijk een nog betere isolatie voor renova-

schappen (EN13501). Voorzien van CE-markering. Isoproof FR kan zelf aangebracht

tieprojecten te bereiken. Deck-VQ biedt een extreem

worden met de juiste airless spuitapparatuur, maar het advies is dit vakkundig te

hoge isolatiewaarde op lange termijn met behoud van

laten doen door Innofix (werkmaatschappij van Hakron). Innofix is VCA-gecertificeerd

de bestaande dakopbouw, waardoor dure aanpassin-

en de vakmensen volgen regelmatig producttrainingen waardoor de kwaliteit van

gen worden vermeden. Deck-VQ is eenvoudig te

applicaties gewaarborgd blijft.

installeren.

Hakron Nederland B.V.

Recticel Insulation Nederland

www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 27

07-02-2022 13:20

PRODUCTEN

Gipskartonplaat beschermt staal bij brand Gyproc Nederland introduceert nieuwe wanden plafondsystemen

Als er brand in een gebouw uitbreekt, stijgt de temperatuur snel en

die stalen kolommen en liggers beschermen bij brand.

neemt de sterkte van het staal af. Stalen constructies worden daarom bekleed, waardoor mensen de tijd hebben om het gebouw te verlaten. Er zijn strenge eisen verbonden aan de bekleding én het aantal minuten dat de bekleding moet verdragen.

Platen met glasvezel Om het staal te beschermen ontwikkelde Gyproc de FireBloc gipskartonplaten. Deze met glasvezelversterkte gipskartonplaten stellen de verwerker in staat stalen kolommen en liggers brandveilig te beschermen. Voor het kokervormig beschermen van staalconstructies is er Gyproc FireBloc S. Indien staalconstructies worden verwerkt in wanden en plafonds is er Gyproc FireBloc WP. De volledige onderbouwing voor onder andere de Gyproc Firebloc systemen is opgenomen in de nieuwste editie van het Gyproc Brandboek. Hierin staan verwerkingsvoorbeelden, duidelijke detailtekeningen en de relevante eisen uit het Bouwbesluit. www.gyproc.nl

Circulaire gevelbekleding

Afkortzaag met nauwkeurige werkresultaten

DBP SIDING gevelbekleding wordt gemaakt van Com-

De afkortzaag metaal MKAS 355 met diepteaanslag wordt gebruikt voor doorslijpen

podeen WFC, een circulair biobased composiet

en verstekzagen van metalen materialen. De elektrische zaagmachine van fabrikant

bestaande uit 72 procent houtvezel en 28 procent

FEIN zorgt in de werkplaats en bij montage op locatie voor snelle en nauwkeurige

polypropyleen. Dankzij de biovezel kent Compodeen

werkresultaten. Door de koudzaagmethode wordt het materiaal nauwelijks verhit,

een natuurlijke vergrijzing net als hout, zonder risico

waardoor er geen metaalstofvorming en afhankelijk van het materiaal ook geen

op degradatie. Compodeen is vrij van milieubelasten-

rondvliegende vonken ontstaan. De ontstane spaanders worden direct naar een

de additieven, volledig circulair en daardoor een zeer

spaanopvangbak geleid. Bovendien wordt het werk van de gebruiker gemakkelijker

verantwoorde keuze als duurzaam en milieuvriende-

gemaakt door de ergonomische greep en de veilige bediening van de machine. De

lijk alternatief voor andere materialen. Afkortmateri-

afkortzaag beschikt over een draaimomentsterke 1.800 watt-motor met geleidelijke

aal kan zeer eenvoudig worden vermalen en dient als

start.

grondstof voor nieuw materiaal, zonder kwaliteitsver-

FEIN Nederland

lies. Dit geldt ook voor het materiaal aan het einde

www.bouwproducten.nl

van de levensduur.

Innodeen www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 28

07-02-2022 13:20

Kunststof stelkozijn-profiel

Brandwerend wandluik

Een kunststof stelkozijnprofiel is een duurzame oplossing en biedt veel voordelen in

Het brandwerende wandluik type B van Gorter, ook

vergelijking tot een houten variant. Kunststof kan niet rotten of schimmelen, het iso-

wel inspectieluik genoemd, wordt vaak toegepast om

leert uitstekend, het behoeft geen schilderwerk, kan zonder problemen hergebruikt

een toegang te creëren naar leidingkokers en tussen-

worden en is vlamdovend. Daarnaast is de isolatiewaarde van kunststof stelkozijnen

ruimten, die anders moeilijk toegankelijk zijn voor

tot drie keer beter dan van hout. Het grootste voordeel van kunststof is dat de kwa-

reparatie of service. De brandwerende inspectieluiken

liteit stabiel blijft. RecyStel biedt verschillende stelkozijnprofielen.

zijn breed inzetbaar en vinden hun toepassing in de

RecyStel

utiliteitsbouw, woningbouw, maar ook in de industrie. Het brandwerende wandluik is standaard vervaardigd

www.bouwproducten.nl

uit KTL behandeld staal en is afgewerkt met een poedercoating in de kleur RAL 9010. Het wandluik is in vier standaardmaten verkrijgbaar en voorzien van een automatenslot. Het frame heeft voorgeboorde bevestigingsgaten. Brandwerendheid is volgens EN1634-1 en EN13501-2. Er zit vijf jaar garantie op dit product.

Gorter Luiken BV www.bouwproducten.nl

Stortonderbreking Stremstaal 1060 wordt toegepast als stortonderbreking, zowel voor waterdichte wanden als vloeren. Het product is onafhankelijk getest met een maximale waterdruk van 80 meter (8 Bar). Standaard is Stremstaal 1060 voorzien van een CEMflex VB waterkeringsplaat. CEMflex is een actieve waterkering dat bescherming biedt tegen waterindringing gedurende de levensduur van de betonstructuur. De extreem goede verbindingseigenschappen van CEMflex met het beton

Nabijheidsdetectiesysteem

zijn verantwoordelijk voor de waterdichting. CEMflex

De PA10 is een nabijheidsdetectiesysteem dat bestaat uit tags die communiceren

combineert een stalen plaat met een coating die

met machines en voertuigen op de bouwplaats. Medewerkers dragen de tags en het

actief reageert met alkalisch water wanneer het blik

systeem biedt machinisten aan de hand van de data van de tags 360 graden zicht op

ingestort is in beton. De hechting tussen de speciale

personen die zich in de buurt bevinden. Het systeem bakent door middel van alerts

coating en het beton voorkomt elke waterindringing

meerdere zones af rond elk voer-

langs de constructievoeg.

tuig, met een bereik tot 50 meter.

Hakron Nederland BV

De Leica iCON PA80-module inte-

www.bouwproducten.nl

greert het persoonlijk alarm met de MC1-machinebesturing. De iCON PA80 waarschuwt de machinist op het scherm en verbetert de reactietijd en het zicht op de situatie.

Leica Geosystems BV www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 29

07-02-2022 13:20

BOUWSCHADE

Tekst en foto’s Tim Koppers, Bureau voor Bouwpathologie BB

Millimeters brede scheuren Je kunt nog zoveel rekenen en tekenen, maar als je dat vervolgens niet toepast op het echte werk krijg je een situatie zoals deze. Waarin vijf jaar na de realisatie van een aanbouw millimeters brede scheuren ontstaan in de muren en het plafond van de woning. Loze hoekjes krijgen kastjes, er worden multifunctionele meubels gekocht en ook andere slimme oplossingen van een zeker blauwgeel woonwarenhuis worden niet geschuwd. Toch blijft het voor de bewoners van een hoekwoning daterend uit 1910 telkens weer schipperen met de ruimte. Ze willen er meer van. Veel meer. Zonder te hoeven verhuizen. Want het aanbod op de woningmarkt is niet denderend en als ze al iets vinden, is de prijs torenhoog. Dan liever een stuk van de achtertuin opofferen voor een aanbouw. Tot 2,5 meter en met een grote pui voor extra licht.

Dilataties In de directe omgeving wordt een aannemer met kennis van zaken gevonden. Hij bespreekt de wensen van de eigenaren. Er wordt gerekend en getekend. Wat volgt, is de daadwerkelijke realisatie van de aanbouw. Waar de woning is gefundeerd op staal, krijgt de aanbouw een paalfundering. Om eventuele werking op te vangen, brengt de vakman in het buitenblad tussen de kopgevel van de woning en de aanbouw een dilatatie aan. Datzelfde gebeurt tussen de nieuw gebouwde aanbouw en de aanbouw van de buren.

Scheurvorming De bewoners van een hoekwoning uit 1910 wilden meer ruimte. Geen scheuren.

Blij dat ze hun plannen hebben doorgezet, genieten de bewoners volop van de extra ruimte. Tot vijf jaar na oplevering scheuren zichtbaar worden. Ter hoogte van de overgang van het oude woonhuis op de aanbouw. En dan vooral in de

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

30-31_bouwschade.indd 30

07-02-2022 13:20

Haarscheurtjes kun je deze millimeters brede scheuren niet meer noemen.

Er zijn te weinig dilataties aangebracht om de zettingsverschillen op te kunnen vangen.

muur van de woonkamer en de muren en het plafond van

dering is alleen mogelijk als de hele rij woningen daarvan

de badkamer. Geen haarscheurtjes, maar scheuren van

wordt voorzien. Doe je dat alleen bij de hoekwoning zelf,

enkele millimeters breed. Bovendien blijft op het dak van de

dan ontstaan er problemen bij de aansluiting met de buur-

aanbouw regenwater staan. Tegenschot voorkomt dat de

woning. En dus beveelt de bouwpatholoog een versterking

hemelwaterafvoeren het water goed kunnen afvoeren.

van de fundering op staal niet aan. Dat de woning zettingen

Ontsteld gaan de bewoners te rade bij Bureau voor Bouw-

ondergaat en daarmee hoogteverschil ontstaat met de aan-

pathologie.

bouw is niet te voorkomen. De bewoners moeten dit accep-

Zettingsverschillen

teren.

De bouwpatholoog heeft niet veel tijd nodig om tot een

Om te voorkomen dat er in de toekomst nieuwe scheuren

conclusie te komen. Door de tekening van de aanbouw te

ontstaan, moeten in de wanden en de vloer alsnog dilata-

vergelijken met de huidige situatie weet hij waar het werk

ties worden aangebracht. Met de kanttekening dat nadien

aan schort: er ontbreken dilataties. Door zettingsverschillen

moet worden gecontroleerd of de constructieve samenhang

zijn de woning op staal en de aanbouw op palen afwijkend

nog is gewaarborgd. Zijn de dilataties tussen de dragende

van elkaar gaan zakken. De dilatatie in het buitenblad alleen

onderdelen van de aanbouw en de oude woning eenmaal

kan dat niet opvangen. De aannemer heeft de getekende

aanwezig, dan kunnen de scheuren worden hersteld.

dilataties bij de dragende binnenmuren en in de vloer namelijk niet toegepast. Met forse schade tot gevolg.

Herstel Het versterken van de fundering is voor de oude woning beperkt mogelijk. Injecteren is geen optie; daar leent de ondergrond zich niet voor. Het aanbrengen van een paalfun-

De woning op staal en de aanbouw op palen zijn afwijkend van elkaar gaan zakken nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

30-31_bouwschade.indd 31

07-02-2022 13:20

TREND

Tekst Marcel van Rijnbach Foto’s Ton Kastermans, PontMeyer, Bakker Bouwen & Wonen

Vraag naar hergebruikt hout ‘beperkt, maar elke dag groter’ Groothandel in hout, plaat- en bouwmaterialen PontMeyer gaat op de circulaire toer. Naast wiggen en piketpalen gaat de houthandel nu ook balken van opgewaardeerd sloophout aanbieden. Productmanager Benjamin Collard ziet een toenemende behoefte aan circulaire en duurzame producten. Ook de in Noord-Holland opererende bouwmaterialenhandel Bakker Bouwen & Wonen heeft gebruikt bouwhout in haar assortiment opgenomen. Daarbij gaat het vooral om balkhout in vuren en grenen in hoofdzakelijk diktes van 70 en 100 mm in diverse breedte- en lengtematen. Volgens directeur Dirk Ploegstra “bestaat er geen afvalhout. Er is voor elk stuk hout een toepassing te vinden.”

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

32-33-34_trend.indd 32

07-02-2022 13:23

BENJAMIN COLLARD Productmanager PontMeyer “De vraag is nog beperkt, maar wordt elke dag groter. Wij willen klaar zijn voor de toekomst. Bovendien wil PontMeyer haar steentje bijdragen aan een beter milieu”, aldus Benjamin Collard, hier rechts op de foto met links Axel Hendriks van Beelen NEXT. Met name de eindklant van de aannemer die bij PontMeyer de bouwmaterialen afneemt, vraagt steeds meer om circulaire producten. “De particulier die vanuit overtuiging duurzaam wil bouwen of een instantie die vanuit financieel voordeel in een aanbestedingstraject of door weten regelgeving gestimuleerd wordt om duurzamere materialen in te zetten.” In dit traject werkt PontMeyer samen met sloopbedrijf Beelen. Onder de noemer Beelen NEXT oogst Beelen het sloophout uit slooppanden, sorteert de materialen uit en behandelt het hout zodanig dat de producten verkoopbaar zijn. “We hebben een uitgebreide sorteerinstructie met Beelen NEXT opgesteld. Zo wordt het hout geschaafd, ontspijkerd en gecontroleerd op onder andere lijmresten, verfresten, rot en cementsluier. Daarmee wordt het product van gelijkwaardige kwaliteit als ‘nieuw’ hout”, legt Collard uit. Momenteel biedt PontMeyer nog een beperkt volume circulair balkhout met een dikte van 50 x 75 mm en lengte van 2700 mm. De ambitie is om het volume en het aantal maten en soorten uit te breiden. De producten dragen het certificaat FSCRecycled 100%. Dat wil zeggen dat een onafhankelijke derde partij, een certificeerder, heeft vastgesteld dat het hout in deze producten aantoonbaar afkomstig is uit gerecyclede bron. PontMeyer signaleert tot dusver twee typen klanten die veel interesse hebben in circulaire houtproducten. “Dat zijn de lokale aannemers die dikwijls met ecologische bouwprojecten of met (prefab) houtbouw bezig zijn, zoals Dijkhuis uit Hardenberg. Daarnaast zien we een behoefte bij

‘Wij willen klaar zijn voor de toekomst en ons steentje bijdragen aan een beter milieu’

landelijk opererende bouwbedrijven, zoals Heijmans, die vanuit overtuiging en naar wens van hun klanten duurzamer hout inzetten.”

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

32-33-34_trend.indd 33

07-02-2022 13:23

TREND

‘Voor elk stuk hout is een toepassing te vinden’

DIRK PLOEGSTRA Algemeen directeur Bakker Bouwen & Wonen “We zitten aan het begin van de transitie naar een circulaire economie. Voor ons en onze partners is dit een noodzakelijke investering die zich op de langere termijn zal terugverdienen.” Bakker Bouwen & Wonen trekt in het circulaire traject op met ‘De Heren van Demonteren’. Dit bedrijf is onderdeel van Boy Limmen Sloopwerken en verzamelt tijdens sloopwerkzaamheden alle materialen die anders bij het afval terechtkomen. Deze materialen worden gereedgemaakt voor een ‘tweede leven’. “Het hout wordt vrijgemaakt van bevestigingsmiddelen en de koppen worden schoon gezaagd. Bij het plaatmateriaal gebeurt feitelijk hetzelfde”, legt Ploegstra uit. Door middel van visuele inspectie wordt het gebruikte hout tijdens de sloop geselecteerd. “Het hout mag niet aangetast zijn door schimmels en/of insecten en de constructieve waarde moet niet geleden hebben onder de gebruikte bevestigingsmaterialen.” Volgens Ploegstra (rechts op de foto) is er een latente behoefte onder klanten, waaronder ook veel regionale en lokale aannemersbedrijven, naar circulaire houtproducten. “Echter we staan nog maar aan het begin. De vraag zal top-down doorsijpelen. Gecommitteerde opdrachtgevers en bedrijven zullen in de nabije toekomst steeds meer invloed uitoefenen op de toepassing van circulaire grondstoffen in het bouwproces.” Op de vraag of de prijs van het gebruikte bouwhout hoger wordt dan die van primaire houtproducten, zegt Ploegstra: “De prijs zal rond het marktniveau liggen van ‘nieuw’ hout, maar dat is sterk afhankelijk van de toepassing. Bovendien verwacht ik dat de vraag naar gereviseerd hout fors zal toenemen, waardoor de behoefte het aanbod ruim zal overstijgen. Dat zal natuurlijk invloed hebben op de prijs.”

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

32-33-34_trend.indd 34

07-02-2022 13:23

vernieuwd!

HART VOOR BOUWEN

Ontvang acht keer per jaar het magazine voor de mkb-bouwer • inspirerende en relevante ontwikkelingen in de bouw • vaktrots in woord en beeld

Meer informatie of Aannemer het hele jaar door te ontvangen? aannemervak.nl/abonneren/ 088-2266648 abonneren@eisma.nl

nr. 1 - Januari 2020 Aannemer

GEBOUWSCHIL

Tekst Ton Verheijen Foto Gilde van Verduurzamers

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

36-37-38_duurzaam.indd 36

07-02-2022 13:24

‘We willen flinke schaalsprongen maken’ Op Building Holland werd het Gilde van Verduurzamers gepresenteerd, een nieuwe beroepsvereniging van professionals voor verduurzaming van de gebouwde omgeving. Bouwers, installateurs, beleidsmakers en adviseurs gaan samen de vergroening gestalte geven met het nieuwe vak van verduurzamer. Voorzitter Suze Gehem: “Kom maar op met je toffe ideeën.” De maatschappij heeft een schreeuwend tekort aan techni-

gen het certificaat. In januari gaan we echt los en kan ieder-

sche vakmensen om de verduurzaming van de gebouwde

een zich aanmelden. Belangstellenden kunnen nu al hun

omgeving te realiseren. Van planvorming tot uitvoering: in

gegevens achterlaten op de website. In de loop van het

alle stadia van het proces zijn er personeelstekorten (en

nieuwe jaar zullen we onze eerste bijeenkomsten organise-

materiaaltekorten zorgen voor extra stagnaties). Daar wil het

ren voor ondernemers.”

Gilde van Verduurzamers iets aan doen. Het gilde gaat met talentvolle vakmensen aan de slag om kennisdeling en ken-

Wat houdt het nieuwe vak van verduurzamer precies in?

nisoverdracht op het gebied van verduurzaming te facilite-

“Het vak zelf is er al langer. Wij gaan het expliciet maken.

ren. Initiatiefnemers zijn Wietse Walinga (kennisplatform

Mensen moeten trots zijn op hun rol als verduurzamer. Deze

Duurzaam Gebouwd), John Lens (kennisinstituut TVVL) en

professionals kijken verder dan hun neus lang is. Zij vinden

Harm Valk (Nieman Raadgevende Ingenieurs). Voorzitter

verduurzaming belangrijk, ook voor toekomstige generaties.

Suze Gehem (De Groene Grachten) is de moedige kruisridder

Er is niks mooiers dan met goede mensen aan betekenisvol-

die de troepen aanvoert.

le projecten werken. Daar sturen wij op aan, ook bij de

Waarom is deze organisatie zo hard nodig?

opleidingen. We verbinden de verschillende opleidingsrichtingen, zodat ze van elkaar gaan leren in een multidiscipli-

“Veel duurzaamheidsvraagstukken in de bouw en techniek

naire aanpak. En ervaringen gaan uitwisselen, zodat ze niet

zijn niet op te lossen door één vakdiscipline. We willen de

allemaal zelf het wiel uitvinden en eindeloos rondjes draai-

puzzel leggen vanuit verschillende invalshoeken. Bouwers,

en. We moeten nu naar een flinke schaalsprong toe. Dat

installateurs, beleidsmakers en adviseurs hebben elkaar

voelen veel mensen aan. Maar het moet nog wel gebeuren.”

nodig om kennis te delen en ervaringen uit te wisselen. Verduurzamer willen we als nieuw vak op de kaart zetten.”

Wat is je plan voor de komende drie jaar? “We willen groeien naar een volwaardige vereniging met drieduizend leden. De eerste zestig professionals zijn al door TVVL en Squarewise opgeleid tot verduurzamer en kre-

‘Verduurzamers kijken verder dan hun neus lang is’ nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

36-37-38_duurzaam.indd 37

07-02-2022 13:24

GEBOUWSCHIL

Wat ontbreekt er nu aan?

een relatie op de lange termijn. Het gaat erom te leren luis-

“Technisch is er veel mogelijk, maar procesmatig en sociaal

teren naar de behoeftes van de klant.”

kunnen we de meeste vooruitgang boeken. Samen willen we door te versterken wat er al is. En door nieuwe samenwer-

Bouwers en installateurs zijn huiverig voor het zoveelste praatclubje. Waarom gaat het gilde het maken?

kingsvormen aan te gaan.”

“Omdat dit niet alleen over bouwers en installateurs gaat.

oplossingen vinden om professionals in beweging te krijgen

Hoe grijpen techniek en gedrag in elkaar?

Dit is een gezamenlijk project waarin iedereen zijn rol vervult, ook bewoners en beleidsmakers. Het gilde is een club

“Als je een technische achtergrond hebt, ligt het voor de

die wordt gedragen door creativiteit en verbindingen. Ik

hand om een probleem technisch aan te vliegen. Tot voor

hoor overal die schreeuw. En wij gooien het open. Dus kom

kort waren techniek en gedrag twee aparte werelden. Nu

maar op met je toffe ideeën! Wat heb je nodig? Waarom lukt

zien we dat ze steeds dichter bij elkaar komen. Dat is ook

het op de oude manier niet? Heb je zelf een project op het

nodig voor acceptatie en opschaling. Je kunt een technische

oog? Hoe kunnen wij faciliteren? Daarvoor is het gilde.”

oplossing er wel doorheen willen duwen, maar dat werkt niet.”

Verduurzamers moeten ‘over de schutting’ van hun eigen vakgebied kijken. Hoe zie je dat voor je?

Wat zijn verdienmodellen van de toekomst? Moeten bouwers en installateurs meer kijken naar verbruik in plaats van bezit? “Niet alleen bouwers en installateurs. Het gaat om alle

“Je kunt vanuit je eigen invalshoek naar de uitvoering van

betrokkenen, van plan tot realisatie. De Energie Prestatie

een project kijken, maar vroeg of laat loop je tegen de

Garantie is een goed voorbeeld van een nieuwe contract-

belangen van een ander aan. Wij willen samenwerken vanuit

vorm. We zien steeds meer all-in pakketten ontstaan voor

co-creatie en uitwisseling van ideeën. Als je een warmte-

het ontzorgen van bewoners en verduurzamen van gebou-

pomp gaat installeren en niet weet hoe het zit met de

wen. Ook bij makelaars zien we interessante ontwikkelingen.

monumentale waarde van een pand, heb je nieuwe kennis

Het wordt zelfs een risico als je niet gaat verduurzamen, zo

nodig. Dat gegeven willen we breed uitrollen voor allerlei

lezen we in trendrapporten. Er gebeurt heel veel. Architect

technische vraagstukken die elkaar overlappen. Ik ken de

Thomas Rau kwam ooit met verlichting als dienst. Misschien

uitvoerende partijen in Amsterdam die zo samenwerken.

kunnen verduurzamers as a service-concepten gaan beden-

Deze co-creatie moet straks in heel Nederland mogelijk zijn.”

ken en aanbieden. Ook de ESCo wil ik noemen. De Energy

Is een kleine ondernemer bereid om over de schutting te kijken en isolatie te verkopen in plaats van een warmtepomp? “Wel als hij gericht is op de klant. Een echte ondernemer weet dat cashen op de korte termijn geen garantie is voor

Service Company is een bedrijf dat door toepassing van verschillende maatregelen energiebesparing voor een gebouweigenaar garandeert. Een sleutelrol daarin speelt het prestatiecontract.”

Hoe kunnen ondernemers slimme samenwerkingen aangaan? “Ik zou zeggen: geef de verduurzamers in je organisatie de

Wie is Suze Gehem Ir. Suze Gehem is oud-studente van de TU Delft. Zij is oprichter van Rooftop

ruimte, zodat zij de noodzakelijke verbindingen kunnen leggen en een concept tot realisatie kunnen brengen. Ervaring opdoen werkt nu het allerbeste.”

Revolution, dat werkt aan het vergroenen van daken. Daarnaast richtte zij tien jaar geleden technisch adviesbureau De Groene Grachten op, een organisatie die zich sterk maakt voor verduurzaming van historische gebouwen en gebieden in heel Nederland. Het begon met Amsterdamse grachtenpanden, daarna volgden theaters, musea, hotels, kerken en watertorens. “Als we

Scan de QR-code voor meer

historische panden kunnen verduurzamen, lukt het ook met woningen en

informatie over het Gilde van

maatschappelijk vastgoed”, aldus Gehem. “Samen met installateurs en

Verduurzamers.

bouwteams zoeken we naar creatieve oplossingen.” Gehem is tevens oprichter van Green Light District en zit in de Raad van Bestuur van het Nationaal Groenfonds. De ervaringen die ze opdeed bij al deze organisaties, komen nu goed van pas bij het Gilde van Verduurzamers.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

36-37-38_duurzaam.indd 38

07-02-2022 13:24

WETTEN EN REGELS

Tekst en foto Online Bouw Academie

Bouwbesluit in de praktijk Een bestaande fundering, een nieuw bouwwerk … mag dat zo maar? Deze casus komt – samen met nog negen andere – aan bod tijdens de cursus Bouwbesluit in de praktijk, te volgen in de Online Bouw Academie. Ontwikkeld voor iedere professional die in de praktijk te maken krijgt met het Bouwbesluit. De reden waarom we een Bouwbesluit hebben in Nederland is eigenlijk een eenvoudige. Een bouwwerk en gebouw moeten altijd veilig gebouwd zijn. Veilig voor bouwer, bewoners en gebruikers en voor de omgeving. Een bouwwerk mag dus geen gevaar, risico of letsel opleveren voor bewoners,

de praktijk. Aan de hand van tien praktijkvoorbeelden wordt

gebruikers en omgeving. Juist om ervoor te zorgen dat ieder-

uitgelegd welke regels er zijn, hoe ze op elkaar inwerken en

een dezelfde uitgangspunten hierbij hanteert, is het Bouw-

hoe je het Bouwbesluit nu precies moet lezen en toepassen.

besluit gemaakt. De regels uit het Bouwbesluit maken voor

In de cursus worden tien veelvoorkomende situaties uit de

iedereen duidelijk wat de minimale normen zijn voor het

praktijk van alledag behandeld.

veilig bouwen, renoveren en gebruiken van bouwwerken. Daarom heeft de overheid in het Bouwbesluit 2012 en in het

Docent

Besluit Bouwwerken Leefomgeving (2022) voorschriften voor

Ir. Rens ten Hagen is hoofddocent van deze online cursus

veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en

Bouwbesluit in de praktijk en verbonden aan BouwProfs als

milieu (duurzaamheid) vastgelegd. Een bouwwerk moet dus

docent duurzaamheid, en beheer en onderhoud vastgoed.

altijd volledig voldoen aan al die voorschriften. Een nieuw

Hij is zelfstandig docent op het gebied van inspectie, rap-

bouwwerk moet voldoen aan de voorschriften bij eisen voor

portage, advisering, beheer en onderhoud, NEN 2767, BOEi,

nieuw te bouwen bouwwerken: nieuwbouw.

duurzaamheid, innovatie en functionaliteit.

Een bestaand bouwwerk moet ten minste voldoen aan de voorschriften bij eisen die gesteld werden, ooit, ten tijde van de vergunningsaanvraag. Verder moeten alle gebouwen te

Online Bouw Academie

allen tijde voldoen aan het laagste eisenniveau: bestaande

Online Bouw Academie verzorgt door specialisten

bouw. Een bouwwerk dat niet voldoet aan de verplichte

geschreven cursussen voor verschillende vakgebieden

eisen is een illegaal bouwwerk en mag niet betreden wor-

binnen de bouwbranche. Online Bouw Academie is een

den zonder dat de afwijkingen eerst worden hersteld. Het is

samenwerking tussen Eisma

overigens niet verboden om zo’n illegaal bouwwerk te bezit-

Bouwmedia BV en BouwProfs.

ten. Het mag alleen niet in gebruik worden genomen.

Als abonnee van Aannemer

Cursus

ontvang je korting op de diverse cursussen.

Het Bouwbesluit is zeer uitgebreid. In deze online cursus

Klik op de QR-code om naar

krijg je een eerste introductie. Je leert hoe het Bouwbesluit

de website te gaan.

werkt en op welke wijze je de regels dient toe te passen in

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

39_bouwacademie.indd 39

07-02-2022 13:24

PRODUCTEN

Bio-variant van het dakelement

duurzaamheidsprogramma Planet Passionate uitgerold om onder

Kingspan Unidek introduceert een bio-variant van het Unidek Aero

andere energie- en koolstofreductie te bewerkstelligen.

dakelement. De EPS-kern bestaat bij deze variant uit biologische

De Unidek Aero Bio heeft een gunstig effect op de Life Cycle Analysis-

grondstoffen, namelijk organisch afval en biogas. De Unidek Aero

score en loopt daarmee vooruit op de Milieu Prestatie Gebouwen

Bio levert daarmee een bijdrage aan CO2-reductie tijdens het pro-

(MPG)-berekening. Die wordt mogelijk over drie jaar al verlaagd van 0,8

ductieproces van de EPS-kern en er wordt geen gebruik gemaakt

naar 0,5 voor een woning. Hoe lager dat getal, hoe beter voor het milieu.

van fossiele grondstof als styreen.

www.kingspan.com

Desondanks zal Kingspan Unidek nog niet helemaal overschakelen op de biologische variant. Er worden ook nog Unidek Aero elementen met styreen geproduceerd en geleverd. Volgens marketingmanager Bram Geurts hebben klanten ook nog behoefte aan de conventioneel geproduceerde elementen voor vrijstaande en geschakelde woningen vanwege de prijs.

Biologische grondstoffen De EPS-kern van het traditionele Unidek Aero element bestaat voor 98 procent uit lucht en 2 procent uit styreen, een koolwaterstof dat in kleine hoeveelheden voorkomt in boomharsen en steenkoolteer. Styreen is een fossiele stof dat verwerkt wordt in een groot aantal verschillende kunststoffen. De overkoepelende Kingspan Groep heeft wereldwijd het

Meerlaagse harde vloer CERATOUCH is een meerlaagse

Veiligheidshandschoen voor nauwkeurig werk

harde vloer die zowel de sterk-

De Uvex Phynomic serie veiligheidshandschoenen is

te als uitstraling van een kera-

geschikt voor alle activiteiten die nauwkeurigheid verei-

mische tegel combineert met

sen, bijvoorbeeld bij precisiewerk, fijnmontage en alge-

het plaatsingsgemak van een

meen onderhoud. De Uvex Phynomic veiligheidshand-

COREtec-vloer. De CERATOUCH-

schoenen hebben een goede pasvorm en zijn

vloeren zijn makkelijk te ver-

buitengewoon flexibel. De X-Foam HV is een unieke hand-

werken. Voor plaatsing is geen

schoen in deze serie. De hand-

cement nodig. Bestaande vloe-

schoen heeft namelijk een naadloze

ren of ondergronden hoeven

breeksectie in de vingers die zorgt

niet eerst geëgaliseerd te wor-

voor een vermindering van het risico

den. De beschermende vlek-, kras- en schuurbestendige thermische toplaag

op handletsel en een verlaging van

biedt een krasbestendigheid die minstens die van een keramische tegel eve-

de scheurweerstand. De X-Foam HV

naart. De vloer is volledig waterproof en eenvoudig te reinigen. Binnen de

is geschikt voor gebruik in droge en

CERATOUCH-collectie is er keuze tussen drie verschillende formaten: een kleine

(licht) vochtige omgevingen. De

tegel (A-formaat: 61 x 30,5 cm), een grote tegel (B-formaat: 91,5 x 45,7 cm) en

handschoen biedt goede grip en is

een plank (C-formaat: 122 x 18 cm).

luchtdoorlatend.

USFloors Europe

CoolSafety

www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 40

07-02-2022 13:20

Compacte accu-schuurmachines De 12 Volt accu-range van Metabo is uitgebreid met drie compacte schuurmachines: de excenterschuurmachine SXA 12-125 BL, de schuurmachine SRA 12 BL en de multi-schuurmachine SMA 12 BL. De machines zijn speciaal ontwikkeld op de behoeften van professionele eindgebruiker en bieden bij uiteenlopende materialen een oplossing voor alle toepassingsgebieden. Door de platte en compacte vorm kan met de machines gecontroleerd en zeer dicht op het werkstuk worden gewerkt zonder hinderlijk snoer. De machines hebben een borstelloze motor en een afneembare protector. Deze beschermt niet alleen de aangrenzen-

Bevestigingssysteem voor zonnepanelen

de oppervlakken tijdens het werk, maar ook het materiaal, zoals de schuurschijf zelf.

Het RENOLIT ALKORPLAN Solar bevestigingssysteem is een ultralicht kunststof profiel

Metabo Nederland B.V.

met aluminium versteviging dat oorspronkelijk is ontwikkeld om zonnepanelen vast

www.bouwproducten.nl

en betrouwbaar op een kunststof dak te bevestigen. Het profiel vindt intussen ook zijn weg naar talloze toepassingen voor esthetische afwerkingen van daken. Via warme lucht wordt het profiel versmolten met de dakbaan, waardoor het gegarandeerd vastzit en de waterdichtheid niet in het geding komt. De lichtgewicht profielen zijn in te zetten als basisstructuur voor het bevestigen van houten shingles, aluminium platen, cederhout of traliewerk voor begroeiing. Het biedt architecten praktisch onbeperkte en creatieve mogelijkheden om een gebouw de gewenste esthetische look te geven.

Tijdelijke hemelwaterafvoer

RENOLIT Belgium nv

Een snelle en goed-

www.bouwproducten.nl

kope oplossing om de gevel te beschermen tegen water-

Vorstbestendige buitenkraan

overlast tijdens de Een intelligente, techni-

nieuwbouw of reno-

sche oplossing zorgt bij

vatie is een tijdelij-

de POLAR II buiten-

ke hemelwateraf-

kraan voor vorstbe-

voer van Tilmar

scherming: zodra de

(TT-HWA). Hemelwa-

kraan gesloten is, leegt

terafvoeren worden

een binnenventilatie-

in de bouw altijd als laatste aangebracht, na het

systeem automatisch

afvoegen van het metselwerk. Ruim voor het afwerken

de gehele buitenmuur-

van het metselwerk is het dak inclusief dakgoot en

armatuur. Zo kan de

uitlopen meestal al klaar en wordt gewacht met het

kraan na elke wateraf-

aanbrengen van de hemelwaterafvoer om de voeger

name helemaal leeglo-

niet in zijn werk te belemmeren. In die tussentijd

pen en blijft de buitenkraan ook in de winter inzetbaar. Externe invloeden zoals bla-

moet de gevel worden beschermd tegen vervuiling en

deren, stof en pollen hebben geen invloed op het volledig legen. De kraan is

wateroverlast. TT-HWA is in twee maten leverbaar

gedurende de hele koude periode tegen bevriezing beschermd. POLAR II is volledig

Ø80mm en Ø100mm. De slang is makkelijk aan te

gemaakt van hoogwaardig metaal. Het mat verchroomde oppervlak en de bescher-

brengen en te verwijderen. Het is een sterke dikke PE

mende coating voorkomen contact van de kraan met het metselwerk en zorgen zo

flexibele slang in blauwe kleur en is bedoeld voor

voor de nodige bescherming tegen corrosie.

eenmalig of enkele malen gebruik.

Schell

Tilmar BV

www.bouwproducten.nl

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

26-27-28-29-40-41_producten.indd 41

07-02-2022 13:20

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

42-43-44-45_hijsen.indd 42

07-02-2022 13:25

GEZOND EN VEILIG WERKEN

Tekst Thomas Houben, SHR Foto’s Paul Diersen, Savix Transsupply

Veilig hijsen van houten elementen Hijsen op en rond de bouwplaats is een risicovolle activiteit. Het is in ieders belang dat dit veilig gebeurt. In principe is het hijsen op de bouw niks nieuws. Wel is in de loop der tijd de werkwijze op de bouwplaats veranderd. Door prefabricage wordt er meer, groter en zwaarder gehesen. Houten bouwproducten hebben een relatief laag eigenge-

ple glas – zijn ook de afmetingen van de kozijnelementen

wicht in vergelijking met producten van staal en beton. Waar

zélf groter geworden.

in het verleden met name kozijnen met of zonder enkele

Niet alleen bij kozijnen worden hogere prestaties van de

beglazing werden gehesen, gaat het er tegenwoordig forser

hijsvoorziening verwacht. Door hogere Rc-eisen is het isola-

aan toe. Kozijnenleveranciers leveren hun producten veelal

tiepakket van een prefab dakelement een stuk dikker, met

beglaasd. Glas is ongeveer vijf keer zwaarder dan hout en

hogere sporen als gevolg. En ook gevelvullende elementen

maakt naar verhouding vaak een groot deel van het gewicht

worden zwaarder, door gebruik van zware beplating (zoals

uit. Los van de beglazing – tegenwoordig dubbel of zelfs tri-

vezelcement gebonden platen). Tevens wordt het element

Het gevelelement wordt gehesen inclusief steenstrips.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

42-43-44-45_hijsen.indd 43

07-02-2022 13:25

GEZOND EN VEILIG WERKEN

Het element wordt door de fabriek getransporteerd.

compleet afgewerkt – tot en met de steenstrips aan toe – aan de haak geslagen. En dakkapellen? Het liefst woningbreed gedimensioneerd en geplaatst. Al met al vraagt dit extra aandacht voor de hijsvoorziening. Temeer omdat deze voorziening vaak plaatselijk wordt aangebracht aan het hout.

Hijsbanden Veelal wordt met hijsen gebruikgemaakt van hijsbanden waarvan de maximale belasting bekend is (WLL, ofwel Working Load Limit). Maar bij het hijsen moet met meer rekening worden gehouden dan enkel de hijsbanden. Op de eerste plaats mag de WLL (afgedrukt op de hijsband) – al dan niet met een correctiefactor – alleen worden aangehouden als de band wordt toegepast zoals is voorgeschreven. Dan dient de band dus bijvoorbeeld puur als een mandje, als lus of gestropt om het element te worden gebruikt. En dat is bij de toepassing van houten elementen vaak niet het geval. De band wordt geperforeerd met nieten, nagels of schroeven, waardoor de maximale sterkte niet meer wordt bereikt. Ook het lussen door objecten kan ervoor zorgen dat de band in

Handvatten en richtlijnen

zichzelf snijdt.

SKH-publicatie 02-06 ‘Hijsvoorzieningen’ geeft handvatten

Een tweede, belangrijker fenomeen, is dat de hijsband vaak

en richtlijnen ten aanzien van het veilig hijsen van een hou-

niet maatgevend is. In veel gevallen zal de houten stijl eer-

ten element. Deze publicatie is opgesteld door belangheb-

der bezwijken dan de hijsband.

bende partijen. De werklast van hijsvoorzieningen, bepaald

Van andere hulpmiddelen zoals een ketting of een hijsoog is

volgens deze publicatie, kan door een certificerende instel-

de bezwijklast vaak onbekend. Wanneer traditionele verbin-

ling zoals SKH worden opgenomen in het KOMO-certificaat

dingsmiddelen worden gebruikt, zijn de rekenregels meestal

van het betreffende product.

ontoereikend. Door het geheel te testen wordt een indruk

Producenten van houten elementen hebben verschillende

gekregen over de hijszekerheid.

motivaties voor het vrijwillig laten beoordelen van hun hijsvoorziening. Het geeft een stukje zekerheid, maar ook kunnen er verzekeringstechnische redenen zijn of verlangt de

Door prefabricage wordt er meer, groter en zwaarder gehesen 44

opdrachtgever het gewoonweg om de voorziening onafhankelijk te laten beproeven. Aan de hand van de publicatie kunnen door middel van

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

42-43-44-45_hijsen.indd 44

07-02-2022 13:25

Links: met behulp van een evenaar wordt het element gehesen. Hierdoor is de last per hijspunt gelijk aan de helft van het gewicht van het element. Rechts: zonder evenaar wordt gehesen, de belasting per hijspunt verdubbelt doordat een horizontale component is geïntroduceerd bij de ophanging onder een hoek van 60 graden.

zwakke richting van hout. Indien noodzakelijk moeten hier extra maatregelen getroffen worden.

Evenaar Het onderbouwen van de hijsvoorziening door middel van beproeven is niet genoeg. Verantwoordelijk gebruik van de hijsvoorziening blijft voor alle betrokkenen een aandachtspunt. Zo wordt bij de bepaling van de belasting ervan uitgegaan dat er een evenaar gebruikt wordt. Wordt hiervan afgeweken, dan moet men extra zorgvuldigheid betrachten. Het puur testen van een hijsvoorziening is dus geen garantie voor een veilige bouwplaats. Het is een klein onderdeel van het geheel. Daarnaast is het belangrijk dat men goed kijkt naar alle veiligheidsaspecten en dat er een goed risicomanagement is met aandacht voor een juiste toepassing en heldere communicatie tussen verwerker en producent van het product. Gevelelementen op de vrachtwagen.

gecontroleerde laboratoriumtesten door een onafhankelijk laboratorium zoals SHR, de maximale hijslasten van het ont-

De geactualiseerde SKH-publicatie 02-06 ‘Hijsvoorzie-

werp van de hijsvoorziening worden bepaald. Traditioneel

ningen’ geeft handvatten en richtlijnen omtrent het

gezien worden veel fabriekseigen oplossingen gebruikt, die

veilig hijsen van een houten element. Scan de QR-code

ontwikkeld zijn vanuit eigen kennis en ervaring. Inmiddels

om de publicatie te lezen.

voeren ook leveranciers van hijsbanden onderzoek uit, zodat zij daarmee de timmerfabriek kunnen ontzorgen. Om actueel te blijven, is SKH publicatie 02-06 recent voorzien van een update. Zo was er de vraag vanuit te markt hoe om te gaan met het kantelen van houten elementen. Denk bijvoorbeeld aan situaties in het productieproces, tijdens transport of waarbij het kozijn als halffabricaat in een groter element wordt geïntegreerd. Kantelen van elementen levert zijn eigen uitdagingen op, zo kunnen er bijvoorbeeld trekspanningen loodrecht op de houtvezel ontstaan. Dit is de

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

42-43-44-45_hijsen.indd 45

07-02-2022 13:25

ARBITRAGE

Tekst Viola Huurnink Illustratie Pennestreek Bewerkt naar het verslag van de Raad van Arbitrage, geschilnummer 81.891

Minpunten voor dakuitvoering

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

46-47_arbitrage.indd 46

07-02-2022 13:26

Een lekkage in zijn woonkamer die terugvoert naar het dak, brengt de eigenaar aan het twijfelen. Is de uitvoering daarboven vanaf de oplevering wel oké? Niet dus, blijkt na onderzoek. De aannemer wijst alle aansprakelijkheid van de hand.

Na reparaties aan de dakbedekking en de hemelwaterafvoer

voldoende om bij regenval eventueel overtollig water af te

bij de buren, is de lekkage in zijn twee jaar oude woning

voeren. Hij verwacht niet dat zich daarbij problemen voor-

opgelost. Toch bekruipt de eigenaar het gevoel dat er meer

doen. Sterker nog, dat is de afgelopen jaren ook niet

aan de hand is op het dak. Een deskundige bevestigt zijn

gebeurd.

vermoedens: de loodslabbe in het opgaande metselwerk is te laag geplaatst en de capaciteit van de hemelwaterafvoe-

Loodslabbe te laag

ren is onvoldoende. Als er dan ook nog een scheur in het

Dan de loodslabbe. Die zit vanaf de oplevering al veel te

glas van de schuifpui blijkt te zitten – die de aannemer ook

laag, aldus de arbiter. Als er geen gootconstructie zou zijn

weigert te herstellen – lukt het de opdrachtgever niet meer

aangebracht, dan zouden de loodslabben zich onder de

om vriendelijk te blijven. Hij stapt naar de Raad van Arbitra-

dakbedekking bevinden in plaats van erboven. Tijdens de

ge. De eis: binnen vier werken schadeherstel van alle punten.

reparaties moet de aannemer dat hebben gezien, maar ook

Situatie op het dak

toen is de loodslabbe niet hoger gezet. Hij heeft de dakbedekking overgeplakt, dan wel een loodvervanger aange-

Het platte dak van de woningeigenaar en het dak van de

bracht. En dat is onvoldoende voor het herstellen van het

buurwoning aan de rechterkant zijn als één dakvlak uitge-

gebrek.

voerd. Voorzien van bitumineuze dakbedekking. Het dakterras en een deel van de hoogbouw van de woning aan de

Glas schuifpui

linkerkant wateren af op het dak van de opdrachtgever.

Voor wat de scheur in het glas van de schuifpui betreft: die

Langs de linkerkant is in de dakbedekking een verdiepte

heeft de arbiter tijdens de bezichtiging niet ontdekt. Wél is

goot gemaakt. Boven de goot is een loodslabbe ingewerkt in

sprake van een beschadiging aan het binnenblad van het

het metselwerk.

glas van de pui. Dat kan niet anders dan een mechanische

Hemelwaterafvoer Eerst de capaciteit van de hemelwaterafvoeren. Vier in totaal, bij een dakoppervlak van circa 342 m2. Gebaseerd op

beschadiging zijn, gelet op de plaats en de afschilfering. Zo’n beschadiging valt echter niet onder de door de aannemer afgegeven garantie.

de algemene stelregel dat per hemelwaterafvoer van 80 mm

Eindoordeel

doorsnede regenwater van circa 80 m2 dakoppervlak kan

Schadeherstel gaat de arbiter in deze zaak veel te ver. De

worden afgevoerd, is het aantal van vier dus te weinig. Maar,

omvang en de esthetische gevolgen spelen daarbij een rol.

oordeelt de arbiter, de noodoverloop (de verdiepte goot) is

Daarom gaat hij akkoord met een schadevergoeding van 1.820 euro. De 1.667,39 euro expertisekosten waar de woning-

Tijdens de reparaties is de loodslabbe niet hoger gezet. Een gemiste kans

eigenaar aanspraak op maakt, verlaagt hij naar 415 euro. De aannemer betaalt uiteindelijk de helft van de proceskosten à 5.785,92 euro. Zijn klant heeft recht op terugbetaling van de aanvraagkosten: 380 euro.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

46-47_arbitrage.indd 47

07-02-2022 13:26

HART VOOR BOUWEN

Tekst Paul Diersen Foto Herbert Wiggerman

Remco Swaab Samen-werken aan de leefomgeving van morgen, is de slogan van Bouwbedrijf A. Huurdeman, waar Remco Swaab met Ilja de Wolf aan het roer staat. “Daar zitten een aantal kernwaardes van ons in. Samenwerken – er zijn heel veel disciplines betrokken bij één gebouw. Daarnaast: je bewust zijn van de impact die je hebt op onze leefomgeving. Wat laten we achter?” Mooiste aan het vak

onze afmeting bij de best presterende bouwbedrij-

Dat je samen mag werken aan een leefomgeving

ven staan qua reviews, vind ik ook iets om trots op

voor de toekomst. Samen iets maken. Zo goed en

te zijn. We sturen er niet op, het ontstaat gewoon.

duurzaam mogelijk, naar tevredenheid van de klant. Waarvan je hoopt dat het zolang mogelijk

Flex Studio’s

staat en functioneert. Dat samenwerken, dát is het

Met compagnon Ilja de Wolf heb ik Flex Studio’s

mooie. Het hoeft echt niet altijd technisch hoog-

opgezet, naar aanleiding van een bijeenkomst over

staand en ingewikkeld te zijn – al geldt voor mij

circulaire bouw. Met dit concept kunnen we een

persoonlijk: hoe ingewikkelder, hoe leuker. Het

leegstaand kantoor tijdelijk aanpassen door er

geldt ook voor iets eenvoudigs, waar je iemand blij

modulaire studio’s in te bouwen voor bijvoorbeeld

mee maakt. Het is een dankbaar vak. Tastbaar ook:

studenten, statushouders of jongeren. We hebben

je kunt het werk zien, vastpakken, erlangs gaan.

het zo ontwikkeld dat je het weer uit een kantoor

Waar lig je wakker van?

ben we niet zelf bedacht; dat kwam van OnePlanet.

Als ik wakker lig, dan is dat altijd vanwege per-

Maar we hebben het technisch uitvoerbaar

soonlijke omstandigheden. Een medewerker die

gemaakt. Er is veel enthousiasme, maar nu hebben

iets is overkomen, bijvoorbeeld. Minder leuk wat

we nog iemand nodig die zegt: ‘ik heb hier een

het vak betreft? De Wet kwaliteitsborging is als

pand – we gaan er twintig studio’s in zetten’.

gedachte en voor een deel ook qua invulling helemaal niet slecht, maar over het algemeen vind ik

Beste investering

de juridificering van de bouw steeds vervelender

Voor mij persoonlijk: dat ik hier eigenaar werd en

worden. Als er iets misgaat, is dat niet erg. Dan

kon doen wat ik belangrijk vond voor het bedrijf.

moeten we het oplossen; daar kunnen we het

Onze ideeën en filosofie erin stoppen. Verder gelo-

gewoon over hebben. Maar gelijk een mail met

ven wij dat je goede spullen en materieel moet

reactietermijn van vijf dagen, als een soort pistool

hebben en een goed budget voor opleiding. Je

tegen je hoofd? Niemand wil zo behandeld worden,

moet áltijd in de mensen investeren.

maar omdat we een bedrijf zijn gaat het dan zo. Ik vind het vervelend dat dat zo hard moet.

Trots op …

kunt halen zonder sloopwerk. Het basisidee heb-

Hobby’s en privé Ik ben actief als bestuurder bij onder meer Bouwmensen Amersfoort, Technet Eemland en Bouwend

Ons bedrijf, de mensen die hier werken. Het team

Nederland – zowel in het algemeen bestuur van de

dat we hier hebben, dat meeloopt in onze filosofie

landelijke vereniging als de regionale afdeling Mid-

en een goed product wil maken. Dat samen doen

den-Nederland. Of ik nevenfuncties als hobby zie?

en daar elkaar in helpen, dat is erg mooi om te

Een beetje wel. Die doe ik uit overtuiging. Met mijn

zien. We hebben projecten volgens LEED uitge-

gezin ga ik graag op vakantie, skiën en fietsen.

voerd, een gebouw verplaatst – projecten waarvan

Stijldansen is ook een hobby. Ik ben getrouwd en

sommigen zeiden dat het niet kon, maar wij lieten

heb twee kinderen: een zoon van 15 en een dochter

zien dat het wél kon. En dat we met een bedrijf van

van 11.

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

48-49_hartvoorbouwen.indd 48

07-02-2022 13:26

Functie: directeur Leeftijd: 50 Bedrijf: Bouwbedrijf A. Huurdeman, Amersfoort (32 fte) Remco Swaab werkt vanaf 2001 bij Huurdeman, een one-stopshopping bouwbedrijf met sinds 1941 ervaring in nieuwbouw, verbouw, onderhoud en verduurzamen van utiliteitsgebouwen en woningen. Aanvankelijk als projectleider, later als technisch directeur en vanaf 2017 als directeur, samen met Ilja de Wolf. “Het 80-jarige bestaan van het bedrijf wilden we in oktober vieren met een evenement voor alle stakeholders, maar dat hebben we uitgesteld tot corona het ons toelaat.” In het jubileumboek ’80 jaar uitgemeten’ zijn de historie en de verhalen van de mensen in het bedrijf opgeschreven. Aan de toekomst wordt ondertussen ook gewerkt: naast het ontwikkelen van de Flex Studio heeft Huurdeman kortgeleden een belang genomen in installatiebedrijf EcoLibrium uit Barneveld. “Daarmee willen we hier in de regio de verduurzamingslag versnellen. We moeten echt aan de gang.”

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

48-49_hartvoorbouwen.indd 49

07-02-2022 13:26

COLUMN

Met de voeten in de klei? D

e tijd tussen Kerstmis en de jaarwis-

tinu rond de dertig bedrijven en consta-

seling benutten wij intern om zaken

teren dat de ‘kleintjes’ moeite hebben

op orde te stellen. Van die dingen die op

om zwarte cijfers te laten zien op het

de als-ik-een-keer-tijd-heb-dan-ga-ik-

moment dat we de werkelijke kosten toe-

het-doen-stapel terecht zijn gekomen. En

rekenen aan de bedrijfsvoering. Neem

daar lange tijd stof liggen te happen. Al

een beloning voor de ondernemer van

doende raakten Ben olde Hartman en ik

45K. Dat is eigenlijk veel te laag. Of het

in gesprek en kwamen we tot een bijzon-

bedrijfspand op de balans van een een-

dere constatering. Ik deel hem hier met

manszaak dat al volledig is afgeschreven.

je.

Terwijl er in werkelijkheid wel ‘huur’ over moet worden gerekend.

Ben is al ruim 35 jaar actief als adviseur in de bouwnijverheid. Hij kwam in het

De cijfers van het jaarrapport bekijkend,

begin van zijn lange loopbaan regelmatig

concludeert het Economisch Instituut

bij bedrijven met drie à vijf personeels

voor de Bouw (EIB) dat het in het klein-

leden, waarbij de ondernemer bijna full-

bedrijf nog altijd positief is. Ja, als je niet

time buiten meedraaide. In de directe

corrigeert op de historische cijfers (nor-

productie dus. Anno 2022 is dat laatste

maliseren) klopt dat. Een recentelijk uit-

bijna onmogelijk. Ze zijn er wel, de

gebreid onderzoek concludeerde anders:

ondernemers die met hun voeten in de

40 procent van de kleine bedrijven in

klei staan. Maar die werken dag en nacht.

Nederland heeft rode cijfers. Wat ons betreft, ligt die uitkomst een stuk dichter

Hoe kan dit toch zo zijn veranderd in

bij de waarheid. Helaas.

amper 35 jaar? De grootste reden zoeken wij in de regelgeving. Die is op diverse vlakken volledig uit de hand gelopen. De komende tijd krijgen we te maken met de

Richard olde Hartman directeur Olde Hartman Advies, overnamespecialist in de bouwnijverheid

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. En wat zal er daarna nog meer volgen? Regelgeving kan problemen oplossen, maar ook veroorzaken. Het zet in elk geval het bestaansrecht van de kleine bouwers onder druk. Wij begeleiden con-

‘Regelgeving zet bestaansrecht van kleine bouwers onder druk’

Aannemer nr. 1 - Februari 2022

50_columnrichard.indd 50

07-02-2022 13:27

Like en volg Aannemer ook op: aannemervak.nl

youtube.com/aannemervak

facebook.com/aannemervak/

twitter.com/aannemervak

instagram.com/aannemervak

https://www.linkedin.com/ company/aannemer

Vaktijdschrift voor de bouwondernemer. Een uitgave van Eisma Bouwmedia. Redactie Aannemer Eisma Bouwmedia, Informaticaweg 3, 7007 CP Doetinchem aannemer@eisma.nl aannemervak.nl ISSN: 0926-9894 Hoofdredactie Wouter de Vries, tel.: (088) 294 49 16 w.devries@eisma.nl Redactie Paul Diersen, tel.: (088) 294 49 12 p.diersen@eisma.nl Eindredactie Sandra Abbink, Thom Groot Nibbelink Vormgeving Inpladi, Cuijk DTP ZeeDesign, Witmarsum Aan deze Aannemer werkten mee Alex J. de Haan, Thomas Houben, Richard olde Hartman, Tim Koppers, Marcel van Rijnbach, Tony Tati, Ton Verheijen, Bert Videler, Tijdo van der Zee

Uitgever Rens Sturrus Directie Egbert van Hes, algemeen directeur Advertenties Rens Sturrus, Commercieel manager Voor informatie over tarieven, afsluitdata e.d.: Karin Krabbenborg, tel.: (088) 294 49 34 Sacha Harders, tel.: (088) 294 49 33 Marketing Ella Tempel marketingbouw@eisma.nl tel.: (088) 294 49 49 Abonnementen Abonnementsovereenkomsten worden uitsluitend aangegaan door Eisma Media Groep B.V, namens wie de uitgever de abonnementen verzorgt. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze Klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail.

Abonneeservice voor opgave abonnementen, wijzigingen en informatie Eisma mediagroep abonneeservice, postbus 2238, 5600 CE Eindhoven tel.: (088) 226 66 47, abonneren@ eisma.nl Betaling abonnementen Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland Banknr: 0365061395 IBAN: NL81RABO0365061395 BIC: RABONL2U

Algemene voorwaarden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

nr. 1 - Februari 2022 Aannemer

51_advpluscolofon.indd 51

07-02-2022 13:27

Topacties t/m 19 maart

RS TOWER 42-S Safe-Quick2 143.260.1424

Gasheater BLP 33 M

533.700.5701 Deze krachtige heater is geschikt voor goed geventileerde ruimtes. Beschikt over een thermische bescherming en een instelbare warmteopbrengst. Regelaar inclusief veiligheidsventiel dat de gas-toevoer stopt bij scheuren in de gasslang. Geschikt voor propaan en butaan.

van

262,75 voor

Tot 14,2 meter werkhoogte Rolsteiger breed, groot werkoppervlakte Voor binnen- en buitengebruik

239,-

Vermogen: 18000 - 33000 W Gasverbruik: 2,4 kg/u Ontsteking: handmatig Afmeting (hxbxd): 36 x 25 x 60 cm

Dopsleutelset 1/4” + 3/8” + 1/2" R4560-3172

596.122.0094 Zeer uitgebreide en geordende set. Geleverd in robuuste kunststof koffer.

van

172-DELIG

208,62 voor

119,Combiset 18V 5.0Ah

SAFE-QUICK® VOLDOET AAN NIEUWE OPBOUWMETHODE

DLX2190TJ1

428.230.2286 Set bestaat uit twee 18V machines: • DGA504: sterke, lichtgewicht haakse slijper voor continu efficiënt slijpen dankzij automatische snelheidscontrole • DDF484: snelle, robuuste en duurzame machine voor de allround klussen Inclusief 2x accu 5,0Ah en snellader Standaard geleverd in 2 Mboxen

van

515,- voor

459,van

4.234,- voor

3.199,-

Vakblad Aannemer

Articles inside

Bouwschade

Arbitrage

Update Producten 26/40

Bert Videler