EK magazine 194 | January/February issue

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ε Σ Κ ΑΤΑ Σ Κ Ε Υ Ε Σ

194 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

194 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

ΠΟΡΘΜΕΙΑΚΟ ΠΛΟΙΟ FIOR DI LEVANTE ΚΤΙΡΙΟ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΤΗΣ NOVARTIS

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ARTEMIDE HELLAS PERE UBU BAR-RESTAURANT

ΤΙΜΗ € 12 02

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΣΕ ΝΕΟΚ ΛΑΣΙΚ Α ΚΤΙΡΙΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ "ΟΡΙΖΩΝ"

EK_COVER_194.indd 1

1/27/15 1:05 PM

GAGGENAU.indd 1

5/20/13 2:23 PM

CON TEN TS C O N T E N T S

BIENNALE Α R CH I T E C T S

A R CH I T E C T U R E

CO M M E N T

TO P I C S

010

034

Νέα πορεία

014 Agenda

8η Biennale νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων

038 Artemide Η φιλοσοφία του φωτισµού

024

048 Fior Di Levante Tο οµορφότερο πορθµειακό πλοίο του κόσµου Απόστολος Μολυνδρής & Συνεργάτες

Business News

026 Brand New

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2015

194 EK194-PERIEHOMENA.indd 1

28/01/2015 12:51 ΜΜ

in ter ior LiV inG

Ultratop loft

Ξεχωριστή αισθητική στη διακόσμηση και εξαιρετική αντοχή. Ανανεώστε τους χώρους σας, δάπεδα και τοίχους, με το ιδιαίτερο αποτέλεσμα που προσφέρει η πατητή τσιμεντοκονία.

Ultratop Loft, μια πρωτοποριακή πρόταση, όπου οι σκιάσεις, οι γραμμώσεις και το τελικό φινίρισμα διαμορφώνουν την απόλυτη πρόταση για τη σύγχρονη εσωτερική διακόσμηση.

Ultratop Loft, σπατουλαριστή τσιμεντοκονία, ενός συστατικού, για τη δημιουργία διακοσμητικών επικαλύψεων, δαπέδων και τοίχων, με τεχνοτροπία πατητής τσιμεντοκονίας.

/mapeihellas

MASTER ADV PAGE.indd 1

ΚΟΛΛΕΣ - ΑΡΜΟΣΤΟΚΟΙ - ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

1/20/15 2:19 PM

CON TEN TS C O N T E N T S

I N T ER I O R S

CO M PA N I E S

110

092 064 ∆ιαµόρφωση γραφείων της ασφαλιστικής εταιρίας “ΟΡΙΖΩΝ“ στην Αθήνα Η ιδέα της αντανάκλασης X|Atelier Architects Νεφέλη Χατζηµηνά & Erick Carcamo

078 Κτίριο γραφείων της Novartis Αισθητικές επεµβάσεις

Οίκος κοσµηµάτων Μαραθιανάκης στην Αθήνα Το σιδερένιο δωµάτιο

ARCHITEXTURESTUDIO

Κάρολος Ευσταθίου, Ελένη Καραντάση

Λεξιλόγιο art deco

Pere Ubu bar restaurant στη Γλυφάδα

Studionoh architects Τάσος Κοσµάς, ∆ηµήτρης Παύλου, Νάνσυ Αντωνίου

Αστικά σκηνικά Βαγγέλης Μπόνιος

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2015

AK-A (Κατερίνα Αποστόλου, Μίννα Κολάκη)

Buba bar - restaurant στην Κηφισιά Η εµπειρία του οικείου

098 ∆ιαµόρφωση γραφείων δικηγορικής εταιρίας σε νεοκλασικά κτίρια στην Αθήνα

106

194

Ελευθέριος Αµπατζής

Γήινη προσέγγιση

Σγούτας Αρχιτέκτονες

084 074

Γη juice bar all day café στη Γλυφάδα

EK194-PERIEHOMENA.indd 2

28/01/2015 12:48 ΜΜ

Νέα πορεία Οι ”Ελληνικές Κατασκευές” μπαίνουν αυτό το χρόνο στο εικοστό έτος της έκδοσής τους και προσβλέπουν τον ερχόμενο Σεπτέμβριο στην έκδοση του 200ού τεύχους. Είναι αναμφίβολα μια μακρά πορεία που μαρτυράει τις προσπάθειες όλων των συντελεστών τους στη διάρκεια αυτών των χρόνων και ταυτόχρονα επικυρώνει το ρόλο του περιοδικού στη διάδοση της καλής ελληνικής αρχιτεκτονικής. Κάθε καινούργια χρονιά αποτελεί πάντα την αφορμή για μια αποτίμηση της δράσης μας την προηγούμενη περίοδο και για αναζήτηση νέων τρόπων παρέμβασης στο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι. Αποτελεί το σημείο εκκίνησης νέων σχεδιασμών.

10

Η χρονιά που πέρασε έκλεισε ιδιαίτερα δημιουργικά για τις ”Ελληνικές Κατασκευές”, με την πολύ επιτυχημένη διοργάνωση της Επιστημονικής Ημερίδας για το έργο του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, στο Ωδείο Αθηνών, λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

Η διοργάνωση της Ημερίδας υπήρξε για μας μια σημαντική εμπειρία, τόσο στον οργανωτικό όσο και στον καθαρά επιστημονικό τομέα, αφού μας επέτρεψε να συνεργασθούμε πολύ στενά με σημαντικούς φορείς της ελληνικής αρχιτεκτονικής και της ελληνικής πολιτιστικής ζωής γενικότερα, όπως τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, το Ωδείο Αθηνών, το ΕΙΑ, το Do.co.mo.mo. και η Monumenta. Μια ακόμη σημαντική εμπειρία της περασμένης χρονιάς υπήρξε η έκδοση από τις ”Ελληνικές Κατασκευές”, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη και στα πλαίσια της Ημερίδας Δεσποτόπουλου, του βιβλίου για το Ωδείο Αθηνών, μια κατά γενική ομολογία καλαίσθητη και από κάθε άποψη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκδοση, όχι συνήθης στο ελληνικό εκδοτικό τοπίο, της οποίας ο σχεδιασμός και η παραγωγή έγινε εξ ολοκλήρου από το περιοδικό μας. Πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε και αυτή την εμπειρία και ότι θα μπορέσουμε να παρουσιάσουμε αντίστοιχες εργασίες και στο μέλλον. Ελπίζουμε επίσης να έχουμε την ευκαιρία να αξιοποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τη συνεργασία μας με τους επιστημονικούς φορείς σε κοινές δράσεις και αυτή τη χρονιά. Και βέβαια να αξιοποιήσουμε και τη συνεργασία με σημαντικούς ιδιωτικούς φορείς στον τομέα των χορηγιών, κάτι που είναι απαραίτητο για την εξασφάλιση της ποιότητας των δράσεων που θα οργανωθούν. Άλλωστε πρόθεσή μας είναι παρεμβάσεις αυτής της κλίμακας να αποτελέσουν θεσμό για το περιοδικό και να διοργανώνονται στο τέλος κάθε χρονιάς. Θέλουμε, τέλος, να ευχαριστήσουμε για μια ακόμη φορά τους αναγνώστες και τους συνδρομητές μας, που μας στηρίζουν σ’ αυτή τη μακρόχρονη πορεία και να τους καλέσουμε να συνεχίσουν μαζί μας τις αρχιτεκτονικές διαδρομές μας στην καινούρια χρονιά.

EK_010_Comment.indd 10

28/01/2015 12:44 μ.μ.

EK_000_KP-AKOUSTICS.indd 1

28/01/2015 11:59 ΠΜ

A G E N D A

events

Στέγη Γραμμάτων κ αι Τεχνών

Διοργανώνεται στις 18 Φεβρουαρίου, στο μεγάλο αμφιθέατρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, η τέταρτη ημερίδα του ΕΣΩ για το Interior Design και την Αρχιτεκτονική. Η ημερίδα του ΕΣΩ 2015 έρχεται μετά την τεράστια επιτυχία της περσινής διοργάνωσης, όπου οι 800 θέσεις στο μεγάλο αμφιθέατρο της Στέγης ήταν ήδη sold out αρκετές μέρες πριν. Είναι επόμενο ότι η φετινή ημερίδα δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερες προσδοκίες και πλαισιώνεται για πρώτη φορά από αρκετές παράλληλες εκδηλώσεις, που ανοίγουν το ΕΣΩ προς την πόλη και διευρύνουν την πλατφόρμα της συζήτησης, μέσα από την ενεργή συμμετοχή του κοινού. Στο ΕΣΩ 2015, η πόλη βρίσκεται στο επίκεντρο πιο έντονα από ποτέ. Οι φετινοί ομιλητές, αν και προέρχονται από διαφορετικές περιοχές του δημιουργικού τομέα, διαπραγματεύονται από κοινού το ζήτημα της πόλης μέσα από τα δικά τους, προσωπικά διαβάσματα και ξεχωριστά εργαλεία. Στόχος είναι το ΕΣΩ να επιβεβαιώσει τη θέση του ως το κορυφαίο γεγονός της χρονιάς στο χώρο της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού στην Ελλάδα και, πάνω απ’ όλα, να οικοδομήσει μία διασυνδεδεμένη κοινότητα που δεν θα διαλυθεί όταν σβήσουν τα φώτα.

Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος | Klab Architects, Δημήτρης Κολιαδήμας | Designers United, Μαριάνθη Τατάρη | Un Studio, Πρόδρομος Νικηφορίδης | Νικηφορίδης - Cuomo, Σταύρος Παπαγιάννης | Stage Design Office και Carlotta de Bevilacqua. Την ημερίδα συντονίζει ο Σταύρος Μαρτίνος, Iστορικός Αρχιτεκτονικής.

Ομιλητές του ΕΣΩ 2015 είναι οι: Γιώργης Γερόλυμπος, Ρένα Σακελλαρίδου | Sparch Architects,

Ώρα προσέλευσης 17.30. Κόστος εισιτηρίων 20-40 €.

Info: www.esw.gr

Ίδρυμα Κ ατακουζηνού

16

ΕΣΩ 2015

Β’ Κύκ λος διαλέξεων CFCOMPANY

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, η αρχιτεκτονική εταιρία CFCOMPANY διοργανώνει σειρά ομιλιών στο Ίδρυμα Κατακουζηνού με βασικό θεματικό άξονα την πόλη και την αρχιτεκτονική. Ο Β’ Κύκλος διαλέξεων εστιάζει θεματολογικά στην “Εικόνα της Πόλης“. Η αρχιτεκτονική, η πολεοδομία, ο τουρισμός, το design, θέματα συντήρησης, προσβασιμότητας, αισθητικής αλλά και οδηγικής συμπεριφοράς απασχολούν με πολλούς, σύνθετους και συχνά απρόβλεπτους τρόπους τους προσκεκλημένους ομιλητές της CFCOMPANY. Συνολικά οκτώ διαφορετικοί ομιλητές, που συνδέονται με την πόλη με οκτώ διαφορετικούς τρόπους, προσφέρουν τη δική τους ματιά πάνω σε μια τόσο ρευστή αλλά και τόσο ενδιαφέρουσα περίοδο για την Αθήνα. Οι διαλέξεις πραγματοποιούνται μία Τετάρτη το μήνα, στις 7.30 μ.μ. στο σπίτι - μουσείο του Άγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού (Λ. Αμαλίας 4, Σύνταγμα). Στο πλαίσιο του Β’ Κύκλου ομιλιών, πραγματοποιήθηκε στις 14 Ιανουαρίου η ομιλία του Δημήτρη Φακίνου, εκδότη του περιοδικού +Design και εμπνευστή των Ελληνικών Βραβείων Γραφιστικής και Εικονογράφησης, των γνωστών ΕΒΓΕ, με θέμα, “Η οπτική επικοινωνία στην Αθήνα - μια βόλτα στη γραφιστική σκηνή της πόλης“, ενώ στη συνέχεια έχουν προγραμματισθεί οι ακόλουθες διαλέξεις: 11 Φεβρουαρίου, Θωμάς Δοξιάδης, “Χάνοντας την Εδέμ“

EK194_AGENDA.indd 16

και 11 Μαρτίου, Παναγιώτης Πιτσινιάγκας, “Κάνω extreme sport, κινούμαι με αναπηρικό αμαξίδιο στην Αθήνα!“.

Info: https://el-gr.facebook.com/pages/CFCOMPANY

27/01/2015 11:40 π.μ.

Athens since 2006

Buba Bar-Restaurant

Nikki Beach Resort & Spa

Scale Suites Luxury Residence

Discover our Turn Key solutions

Pere Ubu Bar-Restaurant

Architecture Interior design & planning Renovation Pre-project costing services Hotel project & value engineering F&B design Procurement Furniture, lighting, accessories

9 Charitos str.

10675 Athens, Greece T: +30 210 72 48 600 Ε. box@boxarchitects.gr www.boxarchitects.gr

Follow us

Pere Ubu Bar-Restaurant

BOX_ARCHITECTS.indd 1

1/26/15 3:07 PM

B R A N D

new

baucement Τσιμεντοκονία για δάπεδα και τοίχους.

28

BAGNO Y BAGNO ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ 16ο χλμ. Λ. Λαυρίου - Παιανίας 190 02 Παιανία Τ. 210 60.28.277 www.bagnobagno.gr

Parkett Παρκέτα ”custom made by T.G. Ways”, σε ποικιλία ξύλων, διαστάσεων και φινιρισµάτων, απόλυτα συµβατά µε συστήµατα ενδοδαπέδιας θέρµανσης. Τοποθετούνται πλωτά και κολλητά.

rw464 Κάβα συντήρησης κρασιών για έως 101 φιάλες, με δύο ξεχωριστά ελεγχόμενες κλιματικές ζώνες. Η ηλεκτρονική ρύθμιση εξασφαλίζει σταθερές θερμοκρασίες από 5°C - 18°C, οι οποίες μπορούν να ρυθμιστούν με ακρίβεια βαθμού.

Gaggenau 17ο χλμ. Ε.Ο. Αθηνών - Λαμίας & Ποταμού 20 145 64 Κηφισιά Τ. 210 42.77.827 www.gaggenau.com

TG WAYS ΓΙΑΝΝΙΚΑΚΗΣ ΑΕ Αγ. Κωνσταντίνου 40 151 24 Μαρούσι Τ. 210 61.05.624 www.tgways.gr

EK194_AGORA.indd 28

27/01/2015 11:57 π.μ.

MASTER ADV PAGE.indd 1

1/26/15 4:06 PM

B I E N N A L E

34

8η Biennale νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων Το Σεπτέμβριο 2015 θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη η 8η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, με τις ευγενικές χορηγίες του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου και της εταιρίας Sias και τη χορηγία επικοινωνίας του περιοδικού Ελληνικές Κατασκευές. Την επιμέλεια της Biennale έχει η αρχιτέκτων Νάντια Κούλα και η κριτική επιτροπή αποτελείται από τους αρχιτέκτονες Ανδρέα Γιακουμακάτο, Δημήτρη Ησαΐα, Μιχάλη Μανιδάκη, Κώστα Μωραΐτη και Διονύση Σοτοβίκη.

Την 1η Biennale επιμελήθηκαν οι Ν.Βρατσάνος και Ν.Κούλα. Οι αρχιτέκτονες, που συμμετείχαν σε αυτήν με πρώιμα έργα τους, στη συνέχεια σταδιοδρόμησαν με επιτυχία στον επαγγελματικό ή και στον ακαδημαϊκό χώρο και διακρίθηκαν με βραβεύσεις και μονογραφίες. Οι επόμενες δύο Biennale είχαν θεματικό περιεχόμενο. Η 2η, με επιμελητή τον Π. Δραγώνα, είχε ως θέμα “Μεταλλάξεις / Επεκτάσεις στο Αστικό Τοπίο”, και η 3η, με επιμελήτριες τις Υ. Τσιούνη και Δ. Χατζησάββα,

Mία από τις πρώτες δραστηριότητες του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου που στηρίζεται αποκλειστικά στις συνδρομές των μελών του και τις εκάστοτε χορηγίες, ήταν η θεσμοθέτηση της Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων το 1995. Μέχρι σήμερα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί επτά Biennale, με αντίστοιχες εκδόσεις, οι οποίες αποτελούν μαρτυρίες της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχει η 8η Biennale που πραγματοποιείται στην περίοδο της κρίσης. Δεν είναι αμελητέο το γεγονός ότι η Biennale έχει καθιερωθεί επί δύο δεκαετίες παρά την απουσία της πολιτείας, καθώς μάλιστα λίγα παραδείγματα διεθνώς έχουν αντίστοιχη εμβέλεια και διάρκεια στο χρόνο. Αν η αρχιτεκτονική πραγματικά συμβάλλει στον πολιτισμό, τότε, σε μία περίοδο οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, θα έπρεπε να προβάλλεται ως ουσιαστικό συστατικό της δημιουργικής ανάταξης της χώρας.

είχε ως θέμα “Τόποι Νομαδικής Κατοίκησης”. Οι θεματικές Biennale είχαν θεωρητικό ενδιαφέρον, το οποίο όμως δεν συνέπιπτε με την αντίστοιχη αρχιτεκτονική παραγωγή, καθώς το διάστημα δύο-τριών ετών δεν επαρκεί για την υλοποίηση ικανού αριθμού αξιόλογων έργων. Έκτοτε οι Biennale ήταν ανοικτές, περιλαμβάνοντας υλοποιημένες και μη υλοποιημένες μελέτες. Την 3η Biennale σχεδίασε ο Α. Πάνος και την 4η και 5η η Κ. Γιαμαλάκη, σε συνεργασία με τις Ε. Τσιριγώτη και Μ. Μηλιώνη. Την επιμέλεια της 6ης και 7ης Biennale είχε ο Η. Κωνσταντόπουλος, σε συνεργασία με τις Μ.Μηλιώνη και Θ. Αλεξανδρή. Ο αριθμός των συμμετοχών αυξήθηκε εντυπωσιακά, από 117 στην πρώτη Biennale, σε 289 στην έβδομη. Συνολικά στις επτά Biennale συμμετείχαν άνω των 1200 έργων από τα οποία διακρίθηκαν 300, τα 145 εξ αυτών υλοποιημένα. Μία προσεκτική ανάγνωση των συμμετοχών αποκαλύπτει ορισμένες ιδιαιτερότητες της αρχιτεκτονικής παραγωγής στην Ελλάδα. Σχεδόν τα μισά από τα υποβληθέντα έργα είναι κατοικίες, ενώ τα υπόλοιπα περιλαμβάνουν εφήμερες κατασκευές, γραφεία, καταστήματα, μουσεία, θέατρα και ελάχιστα δημόσια κτίρια. Η κύρια ενασχόληση των αρχιτεκτόνων με την κατοικία έχει διαμορφώσει μία ενότητα ύφους, το οποίο είναι ίσως ευρύτερα κοινό στις ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες. Η γεωμετρική λιτότητα και περιβαλλοντική ευαισθησία της σύγχρονης ελληνικής κατοικίας, συγκροτεί ένα

Μία Biennale νέων αποτελεί, αφενός, την περιοδική απογραφή της τρέχουσας παραγωγής και αφετέρου την έκφραση ενός σύγχρονου αρχιτεκτονικού ύφους, από μία συγκεκριμένη οπτική γωνία, προβάλλοντας επιλεγμένα έργα ως τα πλέον αξιόλογα. Σημαντικός γι’ αυτό το λόγο είναι ο ρόλος των επιμελητών και των κριτικών επιτροπών των Biennale, που αποτυπώνουν μέσα από τις επιλογές τους το “στίγμα“ της διετίας.

EK_034-035_BIENNALE.indd 34

27/01/2015 12:02 μ.μ.

αρχιτεκτονικής δημιουργίας, μιας πρωτόγνωρης όσμωσης της νέας γενιάς μέσω διεθνών συνεργασιών, υπάρχει άραγε η δυνατότητα αξιόλογης ελληνικής αρχιτεκτονικής, που αναφέρεται στον τόπο της, ή όπως αναφέρεται στο παραπάνω αφιέρωμα τα διεθνή γραφεία “υπονομεύουν κάθε έννοια εθνικής αρχιτεκτονικής“; Η παγκοσμιοποίηση δεν αναιρεί το γεγονός ότι κάθε αρχιτεκτονικό έργο αφορά πάντοτε ένα συγκεκριμένο τόπο και πρόγραμμα. Η ιδιαιτερότητα του τόπου και του προγράμματος είναι αυτή που επιτρέπει στους αρχιτέκτονες να δίνουν μορφή και ταυτότητα στο χώρο. Η “αποτυχία“ του μοντερνισμού, τη στιγμή της “επιτυχίας“ και διάδοσης του ως ενός ομοιογενούς διεθνούς στυλ, καταδεικνύει ακριβώς αυτό το γεγονός της επιμονής του “εδώ“ και του “τώρα“ της αρχιτεκτονικής, της χρονικότητας και της τοπικότητάς της. Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το έργο του Πικιώνη, του Κωνσταντινίδη, του Κρόκου, κ.α., μέσω πρόσφατων ξενόγλωσσων εκδόσεων επιβεβαιώνει την υπερτοπική σημασία αυτού που είναι τοπικά σημαντικό.

Η στροφή των αρχιτεκτόνων προς αυτή την κατεύθυνση φανερώνει ένα ενδιαφέρον για τον αστικό και δημόσιο χώρο, όποτε προκύπτουν ευκαιρίες, είτε μέσα από λιγοστούς διαγωνισμούς, είτε και ενίοτε μέσα από προσωπικές, πειραματικές μελέτες.

Η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων επιδιώκει να καταγράψει αυτό το στίγμα μέσα από τη συνέχεια του θεσμού, στον τραγικά όμορφο και υποβαθμισμένο τόπο μας. Αξίζει να προσέξουμε τα λόγια του κινέζου αρχιτέκτονα Wang Shou, στην ομιλία αποδοχής του διεθνούς βραβείου Pritzker το 2012, όπου αναφέρεται με ιδιαίτερο πάθος στη σχέση με τον τόπο του: “Πάντοτε βλέπω τον εαυτό μου ως ένα ερασιτέχνη αρχιτέκτονα. Ως σπουδαστής της αρχιτεκτονικής ... αγκάλιασα με πάθος τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, ... τη μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική, ... τη φιλοσοφία και αρχιτεκτονική της αποδόμησης ... Αλλά καθ’ όλη αυτή τη διαδικασία η ίδια ερώτηση πάντοτε μου προκαλούσε σύγχυση, “είναι τα κτίριά μου ριζωμένα στην κουλτούρα μου;”... Υπάρχει ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να εκφράσουμε την αρχιτεκτονική μας αναζήτηση με ιστορίες και αισθήματα χωρίς να προσφεύγουμε σε γιγαντιαίες, συμβολικές και εικονικές κατασκευές; Πώς μπορεί ένας ανεξάρτητος αρχιτέκτονας να διατηρήσει το εργασιακό του ήθος και ύφος ενάντια στο υπόβαθρο ενός πανίσχυρου μοντέρνου συστήματος; Εάν η μοντέρνα αρχιτεκτονική αφορά μόνο το επαγγελματικό αρχιτεκτονικό σύστημα, τότε προτιμώ να αποκαλώ τον εαυτό μου ερασιτέχνη.”

Στο αφιέρωμα “The 20 essential young architects“ (ICON 058, April 2008) διαβάζουμε ότι: “... για πρώτη φορά, “νέος” σημαίνει πραγματικά νέος, αλλά “αρχιτέκτονας” ίσως δεν σημαίνει πλέον αρχιτέκτονας.” Οι συντάκτες του διαδικτυακού κειμένου επισημαίνουν ότι εκείνη η σχολή σκέψης που λέει ότι οι αρχιτέκτονες πρέπει να κτίζουν κτίρια για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους χάνει έδαφος, ενώ αντίθετα προκρίνεται η αντίληψη ότι ο ρόλος τους είναι αυτός του στρατηγικού σχεδιασμού. Στον κατάλογο αυτόν, όπου περιλαμβάνονται αρχιτέκτονες από Αμερική, Ευρώπη και Ασία, τονίζεται ότι: “... όλο και περισσότερο εξάλλου αυτά είναι διεθνή γραφεία, που υπονομεύουν κάθε έννοια εθνικής αρχιτεκτονικής”. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αύξηση στις συμμετοχές ξένων αρχιτεκτόνων με έργα στην Ελλάδα, καθώς και οι συμμετοχές Ελλήνων αρχιτεκτόνων, μέσω διαγωνισμών ή αναθέσεων στο εξωτερικό. Σε αυτό το νέο πλαίσιο

EK_034-035_BIENNALE.indd 35

35

αναγνωρίσιμο μοντέρνο ιδίωμα, η υψηλή στάθμη του οποίου αναγνωρίζεται τα τελευταία χρόνια και εκτός Ελλάδας. Αρνητικό φαινόμενο αποτελεί η ισχνή παρουσία αξιόλογων δημόσιων έργων στη χώρα. Οπωσδήποτε το μικρό χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις Biennale δεν επιτρέπει την υλοποίηση περισσότερο σύνθετων προγραμματικά έργων. Αυτή η ένδεια όμως, που δυστυχώς στοιχειώνει και τις νεότερες γενιές, μαρτυρά όχι μόνον τη διαπιστωμένη χρόνια απουσία της αρχιτεκτονικής από το δημόσιο χώρο, αλλά πρώτιστα την έλλειψη ενός ευρύτερου κοινωνικού ενδιαφέροντος και ενός συλλογικού οράματος. Είναι φανερό ότι στην Ελλάδα, σε εμφανή αντίθεση προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν παράγεται σημαντική δημόσια αρχιτεκτονική μέσω σχετικών προγραμμάτων, με συνέπεια οι Έλληνες αρχιτέκτονες να μην συμμετέχουν στην οικοδόμηση της δημόσιας όψης των πόλεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένας σχετικά μεγάλος αριθμός μελετών αστικών και δημόσιων υπαίθριων χώρων και πλατειών, παρά το γεγονός ότι ελάχιστες μόνον έχουν υλοποιηθεί.

Ηλίας Κωνσταντόπουλος Πρόεδρος ΕΙΑ Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

27/01/2015 12:02 μ.μ.

38

Η Artemide, η Μιλανέζικη εταιρία φωτισμού που ίδρυσε το 1960 o Ernesto Gismondi, έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια συνώνυμη με το σύγχρονο σχεδιασμό προϊόντων φωτισμού. Οι αρχιτέκτονες σ’ όλο τον κόσμο γνωρίζουν το διάσημο αρθρωτό φωτιστικό γραφείου Tizio, το πρώτο στο είδος του με λάμπα αλογόνου, που δημιούργησε το 1972 ο Richard Sapper, όπως και το θρυλικό Tolomeo των Michele De Lucchi και Giancarlo Fassina, του 1987, που ανανέωσαν το concept ενός δημοφιλούς και απαραίτητου για όλους τους σχεδιαστές φωτιστικού αντικειμένου.

Θέλοντας να προσεγγίσουμε τη σύγχρονη φιλοσοφία της εταιρίας, ζητήσαμε από τον Daniel Frampton, Μελετητή Φωτισμού και Lighting Director της Artemide Ελλάς να μας απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις μας.

Συνέντευξη Παναγιώτης Τσακόπουλος, Δρ αρχιτέκτων

EK_038-045-ARTEMIDE.indd 38

27/01/2015 12:16 μ.μ.

Θα ήθελα να μας μιλήσετε αρχικά για τις τεχνολογικές και αισθητικές εξελίξεις στον τομέα του βιομηχανικού σχεδιασμού ειδών φωτισμού τα τελευταία χρόνια και πώς αυτές έχουν επηρεάσει την παραγωγή της Artemide, μιας εταιρίας που βρισκόταν πάντοτε στην κορυφή του design φωτιστικών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ειδικότερα η “επανάσταση“ που έχουν φέρει στο φωτισμό οι τελευταίες εκδόσεις των LED και των OLED (επίπεδων, LED “φιλμ“, κατασκευασμένων από οργανική ύλη), ίσως είναι ο σημαντικότερος παράγοντας στην εξέλιξη των φωτιστικών σωμάτων. Πλέον, έχουμε τη δυνατότητα για 10 φορές ενεργειακά αποδοτικότερο φωτισμό σε σχέση με τους λαμπτήρες αλογόνου, με την ίδια ποιότητα στο φως, το χρώμα και με πολλά παράπλευρα οφέλη, όπως την πρακτικά “άπειρη“ διάρκεια ζωής, την υψηλή ακρίβεια στη διαχείριση της φωτεινής δέσμης, την απουσία υπεριώδους ακτινοβολίας και πολλά ακόμα. Λόγω του μικρού τους μεγέθους, τα LED επιτρέπουν στους σχεδιαστές φωτιστικών να συλλάβουν νέες φόρμες και σχήματα με πολύ μικρές διαστάσεις.

EK_038-045-ARTEMIDE.indd 39

39

Η φιλοσοφία του φωτισμού

Επιπλέον, νέες μορφές λογισμικού επιτρέπουν το σύνθετο, παραμετρικό σχεδιασμό φωτιστικών, βασισμένο σε πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα, γεγονός το οποίο προσφέρει πολύ ενδιαφέρουσες, οργανικές, φουτουριστικές φόρμες στα πρότυπα της Ζaha Hadid ή του Ross Lovegrove. Μέρος της καινοτομικής φιλοσοφίας της Artemide είναι και η αναζήτηση νέων μεθόδων παραγωγής, οι οποίες εμπλουτίζονται με ολοένα και πιο “έξυπνα“ εργαλεία, όπως για παράδειγμα οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές, ή τα πλήρως αυτοματοποιημένα ρομποτικά μηχανήματα εικοσιτετράωρης δυνατότητας. Κάτι που επίσης παρατηρούμε είναι η ενσωμάτωση, “έξυπνων“ τεχνολογιών αυξημένης νοημοσύνης και συνδεσιμότητας με άλλες κτιριακές συσκευές και συστήματα. Η Artemide, μέσω του Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογίας που διατηρεί στις εγκαταστάσεις της στο Μιλάνο, πειραματίζεται και αναπτύσσει καινοτόμες τεχνολογίες για τα προϊόντα της, οι οποίες αλληλεπιδρούν με το χρήστη με μη συμβατικούς τρόπους, όπως για παράδειγμα με νεύματα (hand-gestic technology) ή επηρεάζοντας το βιολογικό μας ρολόι ρυθμίζοντας τον κύκλο συγκέντρωσης-χαλάρωσης σε εργασιακούς χώρους, για ισορροπημένη παραγωγικότητα. Τελευταία παρατηρούμε μια αναβίωση του ρετρό στυλ παγκοσμίως, στην Artemide όμως το ρετρό ή το vintage συνδυάζεται πάντα με τεχνολογία αιχμής, όπως για παράδειγμα στην οικογένεια φωτιστικών Empatia όπου η παραδοσιακή βενετσιάνικη τεχνοτροπία του φυσητού γυαλιού murano παντρεύεται με COB LED υψηλής απόδοσης, οπτική ίνα και ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου αφής.

| Empatia

27/01/2015 12:16 μ.μ.

A R C H I T E C T U R E

48

T

EK_048-061_Fior.indd 48

27/01/2015 12:22 μ.μ.

Tο Ομορφότερο Πορθμειακό Πλοίο του Κόσμου

Αρχιτεκτονική μελέτη εξωτερικών και εσωτερικών χώρων Απόστολος Μολυνδρής & Συνεργάτες Ναυπηγική μελέτη - Επίβλεψη Αθανάσιος Κοπούκης Μελέτη φωτισμού Απόστολος Μολυνδρής & Συνεργάτες, Artemide Hellas S.A. Κατασκευή Cosco, shipyard, Zhoushan, Κίνα Κύριος εργολάβος των εσωτερικών Decon Η/Μ μελέτη Antosi Technical LTD

Fior Di Levante

Το Fior Di Levante της Levante Ferries είναι ένα πολύ όμορφο και λειτουργικό πλοίο. Κατασκευάσθηκε για λογαριασμό της Levante Ferries, μιας νέας εταιρίας με πραγματικό όραμα να αλλάξει τις θαλάσσιες συγκοινωνίες του Ιονίου.

Κείμενο - Φωτογράφηση Απόστολος Μολυνδρής, Ευαγγελία Κίντου

EK_048-061_Fior.indd 49

27/01/2015 12:28 μ.μ.

64

I N T E R I O R S

Η ιδέα της αντανάκλασης

Διαμόρφωση γραφείων της ασφαλιστικής εταιρίας “ΟΡΙΖΩΝ“ στην Αθήνα

Κείμενο X|Atelier Architects Φωτογράφηση Νίκος Αλεξόπουλος

EK_064-071_Orizon.indd 64

27/01/2015 12:33 μ.μ.

65 Αρχιτεκτονική μελέτη X|Atelier Architects Νεφέλη Χατζημηνά & Erick Carcamo Επίβλεψη - Κατασκευή Δαμιανός Χατζημηνάς

Τεχνικοί συνεργάτες Κωνσταντίνος Χατζημηνάς, Γιάννης Αγόρας Ομάδα σχεδιασμού Χρήστος Κούκης, Νικόλαος Παπαβασιλείου Συντονισμός Αλέξανδρος Καλλιόρας Σύμβουλος Γιάννης Παπαδογεωργάκης Μηχανολογική μελέτη Νικόλας Μανούσης Μελέτη φωτισμού Κώστας Χαλακατεβάκης

EK_064-071_Orizon.indd 65

Η εσωτερική διαμόρφωση των γραφείων της εταιρίας στηρίζεται σε ψηφιακές τεχνολογίες κατασκευής, με στόχο τον επανασχεδιασμό μιας νέας εταιρικής ταυτότητας, σε τρεις διαστάσεις σε όλο το χώρο.

28/01/2015 9:27 π.μ.

I N T E R I O R S

Το σιδερένιο δωμάτιο Οίκος κοσμημάτων Μαραθιανάκης στην Αθήνα

Αρχιτεκτονική μελέτη - Επίβλεψη Ελευθέριος Αμπατζής Κείμενο Ελευθέριος Αμπατζής Φωτογράφηση George Fakaros

74

Στη στοά Καλλιγά στο Σύνταγμα, μια απ’ τις παραδοσιακές γειτονιές χρυσοχόων και ωρολογοποιών, ένας εκθεσιακός χώρος που θα φιλοξενεί τις δημιουργίες του ιστορικού εργαστηρίου “Μαραθιανάκης”, υπήρξε η αφορμή για μία ιδιάζουσα αρχιτεκτονική μελέτη. Οι βασικές παράμετροι που κατηύθυναν το σχεδιασμό ήταν η ιδιαιτερότητα του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο κλήθηκε να αναπτυχθεί η νέα πρόταση και η συλλογή που επρόκειτο να παρουσιαστεί. Η συνολική επιφάνεια του χώρου καταλαμβάνει 45m2, εκ των οποίων μόνο τα 15m2 βρίσκονται στο επίπεδο του ισογείου της στοάς.

EK_074-077_Marathianakis.indd 74

27/01/2015 12:37 μ.μ.

75 EK_074-077_Marathianakis.indd 75

27/01/2015 12:37 Îź.Îź.

I N T E R I O R S

Κτίριο γραφείων της Novartis

Αισθητικές επεμβάσεις

Αρχιτεκτονική μελέτη - επίβλεψη Σγούτας Αρχιτέκτονες Συνεργάτης αρχιτέκτων Ναταλία Μπούρα Μελέτη φωτισμού L4A Κατασκευή EMS Integrations

78

Κείμενο Βασίλης Σγούτας Φωτογράφηση Άννα Περέλα

EK_078-083_Novartis.indd 78

27/01/2015 12:51 μ.μ.

Το κτίριο γραφείων της Novartis ολοκληρώθηκε το 1998 σε σχέδια του γραφείου Σγούτα. Με τα χρόνια άρχισε να αυξάνεται το προσωπικό της εταιρίας, το οποίο έχει φτάσει σήμερα να είναι πάνω από πενήντα τοις εκατό μεγαλύτερο από την αρχική πρόβλεψη.

79

Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η λειτουργική και αισθητική αναπροσαρμογή των εσωτερικών χώρων στα νέα δεδομένα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στη δημιουργία φιλικού για τους εργαζόμενους περιβάλλοντος, μέσω αρχιτεκτονικών επεμβάσεων σε επιμέρους χώρους του κτιρίου.

EK_078-083_Novartis.indd 79

27/01/2015 12:51 μ.μ.

I N T E R I O R S

Διαμόρφωση γραφείων δικηγορικής εταιρίας σε νεοκλασικά κτίρια στην Αθήνα

Αρχιτεκτονική μελέτη - Διεύθυνση κατασκευής AK-A (Κατερίνα Αποστόλου, Μίννα Κολάκη) H/M μελέτη ΤΕΚΕΜ (Γιώργος Καβουλάκος) Εξωτερικοί συνεργάτες (για κτίριο Καψάλη) Γιώργος Κουκουράκης, Αργυρώ Πουλιόβαλη

84

Κείμενο AK-A Φωτογράφηση Ιωάννα Νικολαρέιζη, Λουίζα Νικολαΐδου, Ιωάννα Παγκαλιά

Λεξιλόγιο art deco Σε μία συνειδητή προσπάθεια να αναζωογονηθούν παλαιά κτίρια του κέντρου της Αθήνας και να επανενταχθούν μέσα από τις νέες χρήσεις τους στο αστικό περιβάλλον, η δικηγορική εταιρία POTAMITISVEKRIS αποφασίζει να εγκαταστήσει τα γραφεία της σε δύο παραμελημένα νεοκλασικά κτίρια των αρχών του 20ού αιώνα στην περιοχή του Κολωνακίου.

EK_084-089_DikigorikaGrafeia.indd 84

Το νεοκλασικό κτίριο του 1920 της οδού Καψάλη, μέσα στα χρόνια άλλαξε πολλές χρήσεις. Αρχικά σαν κατοικία ενός επιφανούς Αθηναίου και μετέπειτα σε γραφεία αθλητικής ομοσπονδίας, τράπεζας, ασφαλιστικής εταιρίας και πολυκατάστημα ειδών ένδυσης διεθνούς εταιρίας.

27/01/2015 12:57 μ.μ.

85 EK_084-089_DikigorikaGrafeia.indd 85

27/01/2015 12:57 μ.μ.

I N T E R I O R S

Γη juice bar all day café στη Γλυφάδα

Αρχιτεκτονική μελέτη - Κατασκευή ARCHITEXTURESTUDIO Κάρολος Ευσταθίου, Ελένη Καραντάση Μελέτη φωτισμού ARCHITEXTURESTUDIO / ΚΑΥΚΑΣ Η/Μ μελέτη Παναγιώτης Λυκούρας

92

Κείμενο ARCHITEXTURESTUDIO Φωτογράφηση George Fakaros

Γήινη προσέγγιση

EK_092-097_GH.indd 92

Σε ένα κτίριο αδιαμφισβήτητα μοντέρνο και ίσως σκληρό στο χαρακτήρα του, o αρχιτεκτονικός σχεδιασμός καλέστηκε να διαμορφώσει ένα χώρο που θα έπρεπε να εκπροσωπεί μία νέα, για τη χώρα μας, κουλτούρα στη διατροφή, η οποία όμως έχει στοιχεία βαθιά ριζωμένα στην παράδοση.

27/01/2015 1:01 μ.μ.

93 EK_092-097_GH.indd 93

27/01/2015 1:01 μ.μ.

I N T E R I O R S

Pere Ubu bar restaurant στη Γλυφάδα Interior design Βαγγέλης Μπόνιος Μελέτη φωτισμού CPLD lighting design Κείμενο Βαγγέλης Μπόνιος Φωτογράφηση Βαγγέλης Πατεράκης

Αστικά σκηνικά

Η κεντρική στοίχιση των δύο ευμεγέθων φωτιστικών στην είσοδο, η τοποθέτηση του επιμήκους μοναστηριακού τραπεζιού στο κέντρο του χώρου, οι τακτά επαναλαμβανόμενες φωτιστικές δέσμες των φωτιστικών στους δύο παράπλευρους τοίχους, αποτελούν εκείνα τα επιμέρους στοιχεία, τα οποία ορίζουν με σαφήνεια τους άξονες που οδηγούν προοπτικά τη ματιά στις ζωντανές εστίες της open kitchen.

Ubu: Βασική ιδέα της διαμόρφωσης του all - day restaurant Ubu ήταν η απόδοση ενός concept open space, στο οποίο η κεντρικά τοποθετημένη ανοιχτή κουζίνα αποτελεί για τον επισκέπτη μία ζωντανή, κύρια εμπειρία. Μία σαφής χειρονομία συμμετρίας χαρακτηρίζει τόσο το χώρο, όσο και όλες τις συνθετικές επιλογές. Όλα μοιάζουν να οδηγούν στους δύο συμμετρικά τοποθετημένους ξυλόφουρνους, οι οποίοι με την επένδυσή τους από μάρμαρο carrara αποτελούν το σημείο εστίασης της προοπτικής, τραβώντας με τη φλόγα τους τα βλέμματα και καθιστώντας ακόμη πιο σαφή την κεντρική ιδέα.

EK_098-103_PereUbu.indd 98

28/01/2015 9:38 π.μ.

99 EK_098-103_PereUbu.indd 99

28/01/2015 9:38 π.μ.

I N T E R I O R S

Η εμπειρία του οικείου Το εστιατόριο στεγάζεται σε διατηρητέο κτίριο, εκλεκτικιστικού ρυθμού, με έντονο βυζαντινό χαρακτήρα και αραβικής έμπνευσης διακοσμητικά στοιχεία. Τα παράθυρά του είναι τοξωτά, με διακοσμητικό πρέκι και περιμετρική φρίζα. Οι τετράρριχτες στέγες διατάσσονται σε διαφορετικά επίπεδα, με κεραμίδια βυζαντινού τύπου και προεξέχον γείσο. Το κτίριο αποτελείται από ισόγειο επιφάνειας 127m2, α’ όροφο 126m2 και υπόγειο 75m2.

Buba bar - restaurant στην Κηφισιά

Αρχιτεκτονική μελέτη: Studionoh architects Τάσος Κοσμάς, Δημήτρης Παύλου, Νάνσυ Αντωνίου Κατασκευή PD constructions

106

Κείμενο Studionoh architects Φωτογράφηση Παναγιώτης Μπαξεβάνης

Εξωτερικά έχει διατηρηθεί η περιμετρικά επιχρισμένη τοιχοποιία με τις σκωτίες στο ισόγειο, η οποία επιχρίστηκε ξανά με οργανικό λεπτόκοκκο επίχρισμα που περιείχε το χρώμα στη μάζα του. Τα γείσα, τα υπέρθυρα και τα λοιπά διακοσμητικά στοιχεία από τραβηχτούς σοβάδες, διατηρήθηκαν και αυτά σε υπόλευκο χρώμα για λόγους ομοιομορφίας. Τα εξωτερικά κουφώματα είναι ξύλινα βαμμένα λευκά, ενώ τα μεταλλικά μαντεμένια κάγκελα είναι βαμμένα μαύρα.

EK_106-109_Buba.indd 106

27/01/2015 1:08 μ.μ.

107 EK_106-109_Buba.indd 107

27/01/2015 1:08 μ.μ.

ΒΑΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΗΧΗ

ΨΗΛΑ!

*

(*) Το Fior di Levante διεκδικεί τον Παγκόσμιο Τίτλο του “Ομορφότερου Πορθμειακού Σκάφους”!

MASTER ADV PAGE.indd 1

1/9/15 10:16 AM