NUMMER 36 • 71STE JAARGANG • 5 SEPTEMBER 2015 • € 5,95
INTERVIEW: CABARETIER SARA KROOS
Wat is uw
PENSIOEN straks nog waard? 24 DWINGENDE
VRAGEN OVER UW OUDE DAG
DE ROEP VAN DE STAD
15els036z001 1
Nu ook al nivellering met spaargeld AP
De HJ Schoo-lezing van burgemeester Aboutaleb
BELASTING
01-09-15 14:02
2
ELSEVIER / INHOUD
5 SEPTEMBER 2015 ELSEVIER
Omslag iStock inzet Marc Nolte
Queen Elizabeth II 46 Op 9 september is zij de langst regerende monarch in de Britse geschiedenis. Al meer dan 63 jaar houdt zij het Britse koningshuis overeind.
Piketty-taks
12&52
Het kabinet wil kleine spaarders ontzien en het vermogen van de rijksten veel zwaarder belasten. Dat is een grote vergissing en bijzonder naïef.
Omslagartikel Hoe ziet straks uw pensioen eruit?
56
Wie weet nog wanneer hij met pensioen kan en over hoeveel geld hij dan kan beschikken? Door nieuwe regels en door de problemen bij pensioenfondsen zijn veel mensen het overzicht kwijt. Elsevier geeft antwoord op 24 urgente vragen over uw oudedagsvoorziening.
Christo
78
De kunstenaar deinst op zijn tachtigste niet terug voor een nieuwe stunt: drie pieren in een Italiaans meer. ‘Het is elke keer een nieuw avontuur.’
De roep van de stad
14
De zevende HJ Schoo-lezing was dit jaar van Ahmed Aboutaleb. Hij wil dat Nederland inzet op grootstedelijke ontwikkeling.
15els036z002 2
In 1965 werd alles anders
28
Terugblik op een scharnierjaar waarin bisschoppen ineens tegenover provo’s stonden en de bromfiets het huisorgel overstemde.
01-09-15 17:27
NUMMER 36
ELSEVIER 5 SEPTEMBER 2015
4 6 8 11 14
NEDERLAND
22
BUITENLAND
42
ECONOMIE
52
22
28 32 34
Politiek Niet-westerse allochtonen stemmen geregeld op een antiimmigratiepartij In Den Haag Brusselse EU-toppers overvallen Den Haag Gerry van der List De verantwoordelijkheid om te leren zwemmen Hoek van Holland Brussel In Nederland Als je per ongeluk landt in Drenthe... Geschiedenis In 1965 werd alles anders Koninkrijk Bonaire wil de overlast van ezels aanpakken Televisie Nieuwe RTL Z wil ‘laagdrempelige verdieping’ bieden
36
Liesbeth Wytzes in gesprek met cabaretière Sara Kroos
42
Hongarije Hek langs de grens om het volk te sussen In Brisbane Bruisende torens of dorps park Arend Jan Boekestijn Staat Israël er alleen voor? Troon Op 9 september is koningin Elizabeth II de langst regerende monarch in de Britse geschiedenis België Vlaanderen verliest Brussel Angola Afgeslagen lunch
25 26
45 46 50 52 55 56 64 66 68 70
KENNIS
72
CULTUUR
78 15els036z003 3
Brieven Foto van de week Boedapest: Gestokte doorreis De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren Overmoedig; Poolsterren; Een naïef plan; Andere Piet Verhaal van de week De roep van de stad – HJ Schoo-lezing door Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam
72 74
INTERVIEW
Vermogen Toch een Piketty-taks In de cijfers Pizza van Hu, Chen of Singh Syp Wynia Doem van Hitler hangt boven het vluchtelingendebat Oude dag Hoe ziet uw pensioen eruit? Wat verder ter tafel komt Michiel Muller
UW GELD
Verlofregelingen U hebt veel meer verlof dan u denkt Netto Prijzen voor betaalrekeningen verschillen per pakket Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Niels Galjart Te koop Semi-bungalow Alzheimer De epidemie die niet kwam In het lab Hier is alles check, check, dubbelcheck Lichaam & Geest De e-sigaret is 95 procent gezonder
DIGITALE WERELD
76
Leren Digitale muziekjuf Batterij iPhone met uitlaat Hebbeding Touchjet Wave De mens achter The Cloakroom Tips
78
95
Project Kunstenaar Christo komt met een nieuwe stunt: drie pieren in het Italiaanse Iseomeer; De telefoon van Christo In première Selectie uit het cultuuraanbod Uit & Thuis Fictie Jij zegt het van Connie Palmen Stijl Moe van de hectiek in de mode komt ontwerper Ronald van der Kemp met een eigen, radicale collectie Taal 49-plussers Spiritueel God als een soort nul Gastronomie Citroenverveine Hotspot Oranjezaal – Den Haag Wijn Ruig uit de Roussillon Marijke Hilhorst Moma, de maandag-oma
96 98
Leven & Dood Peter van Dun (1938-2015) Bridge & Puzzels
85 88 91 93
3
NON SOLUS
Europa is nep
W
e moeten van de Europese Unie houden, vinden politieke leiders. Maar het wordt de kiezers niet makkelijk gemaakt. Want de Europese Unie is slechts een bouwplaats. Ooit moet het iets moois worden, als een ‘kasteel in Spanje’, zoals de Fransen zeggen. Maar zover is het nog lang niet. Om drie redenen stelt de Europese Unie steeds teleur. 1. Beloften worden nooit nagekomen, afspraken niet gehouden. Zo is ingestemd met de euro onder voorwaarde dat landen niet zouden worden gered van een eventueel faillissement. Zodra Griekenland in problemen kwam, is deze afspraak geschonden. Landen zouden zich ook houden aan de regel dat het tekort op de begroting nooit hoger mag zijn dan 3 procent van de nationale economie. Frankrijk en Duitsland trokken zich er niets van aan. 2. De Europese Unie doet zich steeds groter en machtiger voor dan ze is. Een paar maanden geleden spraken de leiders af om vluchtelingen al in de kustwateren van Libië tegen te houden. In de praktijk komt daar niets van terecht. Europa heeft de middelen niet. Zo moesten ook de binnengrenzen worden afgeschaft. Maar Brussel blijkt niet in staat de buitengrenzen te bewaken. 3. Steeds als de Europese Unie faalt, is de oplossing nog meer Europa. Als de banken instorten, komt er een bankenunie. Als de grenzen worden overlopen, moet het asielbeleid Europees worden; als de euro faalt, moet er een Europese financiële regering komen. Helpen doet het niet, het zijn bezweringsformules. De Europese Unie heeft geen eurosceptici nodig. Ze ondermijnt zichzelf. Arendo Joustra, hoofdredacteur
01-09-15 17:27
BOEDAPEST / WESTWAARTS
Gestokte doorreis Immigranten protesteren op het Keleti-station, het grootste treinstation van de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Dinsdag besloten de autoriteiten tot de tijdelijke sluiting van het station, nadat duizenden immigranten zonder visum of paspoort aan boord van treinen naar Oostenrijk en Duitsland wilden gaan. Hongarije ontving dit jaar al meer dan 120.000 immigranten. Veel Hongaren zijn blij met het hek dat de regering van premier Viktor Orbán aan de grens met Servië liet bouwen om de stroom in te dammen (zie ‘Hek om het volk te sussen’ op pagina 42). Attila Kisbenedek/AFP/ANP
15els036z006 6
01-09-15 15:43
15els036z007 7
01-09-15 15:43
14
VERHAAL VAN DE WEEK
5 SEPTEMBER 2015 ELSEVIER
De roep van de stad HJ SCHOO-LEZING / Nederland, neem je burgers en ondernemers serieus. Zij hebben de ideeën, zij moeten het gaan doen. De grootstedelijke ontwikkeling moet met kracht worden ondersteund. Ahmed Aboutaleb
15els036z014 14
Marc Nolte
H
endrik Jan Schoo had in zijn functie als hoofdredacteur van Elsevier soms de behoefte om bijdragen van redacteuren te ‘kantelen’. Niet altijd tot vreugde van de betrokken redacteur, want het kwam vaak neer op herschrijven. De blik van Schoo zelf kantelt, als hij in 2007 plotseling wordt opgenomen in het Leids Universitair Medisch Centrum. Het LUMC kent hij vooral van buiten, ‘gezien vanuit de trein ligt het er altijd wat desolaat bij, op een koopje neergezet, niet voor “de mooi”.’ Eenmaal binnen, verandert zijn blik: ‘... van binnen naar buiten kijkend, zoals ik nu doe, is het andere koek. Niet dat het gebouw plotseling aardig wordt – met de beste wil van de wereld niet. […] Het mooiste is het uitzicht. Ik kijk naar het zuidoosten. De vreugde van het uitzicht op de duinen heb ik nog te goed. In de verte – nou ja – zie ik de skyline van Rotterdam, op armlengte ook die van Den Haag. Binnen de kortste keren ben je de “sidewalk superintendent” zoals de Amerikanen het noemen, van de halve Randstad. Stoepopzichter, tevens beste stuurman aan de wal.’ In de verte ziet Hendrik Jan Schoo de skyline van Rotterdam, de stad waar ik sinds 2009 burgemeester ben. Ik ben benieuwd wat hij dacht toen hij naar die skyline keek en wat hij nu zou denken over de (inter)nationale aandacht voor de stad. In de afgelopen jaren heb ik de stad goed leren kennen, maar de kracht en de dynamiek verrassen mij nog steeds. De stad vernieuwt zich voortdurend, alleen al doordat er jaarlijks vijf- tot zesduizend nieuwkomers bijkomen. Ik vergelijk de stad wel eens met een boom die groeit en continu een nieuwe schors krijgt. Maar de kern blijft gelijk, daarin hou je de waarden vast, zoals het internationale karakter, het harde werken, het multiculturele en de tolerantie. De nieuwkomers zullen zich die waarden ook weer eigenmaken en de stad op hun
schouders nemen. Rotterdam lijkt in dit opzicht op New York: elk jaar komen er veel nieuwkomers bij, die de oude wijken, kantoren en bedrijfsterreinen nieuw leven inblazen. Zij geven richting aan hun droom in een stad waar alles mogelijk is. Een prachtig Rotterdams voorbeeld van nieuw leven inblazen is het Schieblock, vlak bij het Hofplein. Dit kantoorgebouw uit 1959 stond op de nominatie om te worden gesloopt. Architectenbureau ZUS (Zones Urbaines Sensibles) betrok het pand als kraakwacht en ontwikkelde een visie op het gebouw en de omgeving. Drie jaar geleden werd het Schieblock omgebouwd tot een cultureel bedrijfsverzamelgebouw. Nu houden architecten, ontwerpers, webdesigners en andere cultureel ondernemers hier kantoor en op het dak is een dakakker aangelegd. Op de begane grond is een bijzondere winkel met Rotterdams design en horeca gevestigd. De energie en creativiteit van dit particuliere initiatief hebben dit gebied getransformeerd van een grijs gebied tot een spannend stukje Rotterdam, waar je met plezier doorheen wandelt. Niet alleen ondernemers, ook de inwoners zelf nemen steeds vaker het initiatief. Zij denken mee over voedsel (stadslandbouw), energie (klimaatneutrale huizen) en over de veiligheid en woonkwaliteit van hun wijk. Bewoners zijn de ervaringsdeskundigen. Zij hebben vaak al ideeën voor hun buurt en oplossingen voor problemen voordat er een ambtenaar is langs geweest. We gaan steeds meer toe AHMED ABOUTALEB naar co-creatie, waarbij bewoners (54) is sinds 2009 burmedebepalen wat prioriteit heeft in gemeester van Rotterhun wijk en wie wat doet. dam. Dit is een ingeIn een tijd waarin we steeds meer korte versie van de wereldburgers worden en die onrustige 7de HJ Schoo-lezing wereld dagelijks via de (sociale) media
31-08-15 15:39
15
ELSEVIER 5 SEPTEMBER 2015
EERDERE HJ SCHOO-LEZINGEN 2009 Meindert Fennema: Geldt de vrijheid van meningsuiting ook voor racisten? 2010 Frans Vera: Is natuur een constructie? 2011 Frits Bolkestein: De goede vreemdeling 2012 Thierry Baudet: Pro Europa, dus tegen de EU 2013 Mark Rutte: Nederland bij de tijd: verandering voor zekerheid 2014 Frans Timmermans: De oostgrens van Europa ‘Waar niet je afkomst telt, maar je talent.’ Rotterdam, met op de voorgrond de tuien van de Erasmusbrug
tot ons komt, neemt de behoefte aan eigenheid toe. Mensen ontlesen, burgemeester in Den Haag. We waren het er snel over eens dat nen hun identiteit aan dat wat het meest nabij is: hun eigen stad deze stedelijke regio de toekomst heeft. Dit gebied is met 2,2 milof zelfs hun eigen buurt. We beseffen allemaal dat internationale joen inwoners, de haven, het Westland en de stad van diplomatie conflicten nooit een wig mogen drijven in onze vreedzame samenen vrede, het economisch hart van de zuidelijke Randstad. In de leving. Dat kan, als we elkaar recht in de ogen kunnen kijken en in Metropoolregio Rotterdam Den Haag wordt 15 procent van het tocontact blijven met elkaar, ook al zijn we het niet altijd eens. tale Nederlandse inkomen verdiend. Zo zie ik mijn stad: als een broedplaats van sociale en economiVolgens (optimistische) schattingen is een structurele groei van sche vernieuwing, waar bewoners en bedrijven uit alle windstre30 tot 35 miljard euro mogelijk als de regio ruimtelijk en econoken zich thuis voelen en het initiatief nemen. Waar niet je afkomst misch één wordt. Alleen dan kunnen we de kansen pakken die telt, maar je talent, opleiding en ambitie. Waar kleinkinderen van mondiale economische ontwikkelingen en trends ons bieden. ongeschoolde, vaak analfabete arbeidsmigranten studeren aan de Als je hoger en verder vliegt, komen mondiale trends in beeld. universiteit. Als ik om mij heen kijk als ik de Dan zie je dat steden wereldwijd voor deuniversiteit of een hogeschool bezoek in zelfde uitdaging staan. Allereerst omdat mijn stad, ben ik vol vertrouwen in de toesteeds meer mensen naar de steden, vooral ‘De snel groeiende steden komst, net zoals die trotse grootouders. kuststeden, trekken. Sjanghai groeide van staan wereldwijd voor een vissersdorp tot de economische motor dezelfde uitdaging’ Vogelvlucht van China met 21.766.000 inwoners. De Twee jaar nadat Hendrik Jan Schoo vanuit grootste metropool van Zuidoost-Azië is Jahet LUMC naar de skyline van Rotterdam en karta, met 26.746.000 inwoners. Den Haag keek, vloog ik over dit gebied. Ik was net burgemeester Nederland is koploper wat betreft verstedelijking. Van van Rotterdam, een grote gemeente waarvan de grenzen keurig in 56 procent stadsbewoners in 1950 gingen we naar 83 procent in kaart zijn gebracht. Maar vanuit de lucht zijn die grenzen niet te 2010. Het Centraal Bureau voor de Statistiek voorspelt dat dit kan herkennen. Je ziet stedelijk gebied, met groene dorpen daartusoplopen tot 90 procent in 2050. Die groei zal vooral te zien zijn in senin. Wegen, rails, fiets- en wandelpaden die er als een fijnmazig de Randstad en enorme gevolgen hebben voor de economie, sonet overheen liggen. Je ziet bedrijven en kantoren in alle soorten ciaal-culturele voorzieningen, infrastructuur en woningbouw. en maten: de petrochemische industrie in de haven, de tuinderijen De groei van de steden heeft ook een enorme invloed op de enerin het Westland, de overheidsgebouwen in Den Haag en mensen gie-, voedsel- en watervoorziening. De burgemeester van Sjanghai die zich hiertussen bewegen. Vanuit dit perspectief bezien zijn gevertelde mij eens dat zijn grootste uitdaging is om de inwoners elke meentegrenzen totaal niet relevant. dag weer van water en voedsel te voorzien. Kort na deze vlucht sprak ik met mijn collega Jozias van AartMaar de roep van de stad is niet alleen maar een succesver-
15els036z015 15
31-08-15 15:39
46
ELS BASIS
5 SEPTEMBER 2015 ELSEVIER
Julian Calder/Camera Press/HH
Er is maar één Queen
Koningin Elizabeth in augustus 2010, tussen de heideplanten op haar landgoed Balmoral
15els036z046 46
31-08-15 09:43
Julian Calder/Camera Press/HH
ELSEVIER 5 SEPTEMBER 2015
47
ELIZABETH / Op 9 september is koningin Elizabeth II de langst regerende monarch in de Britse geschiedenis. Ze zit dan 63 jaar en zeven maanden op de troon. Lia van Bekhoven in Londen
15els036z047 47
31-08-15 09:43
56
ECONOMIE
5 SEPTEMBER 2015 ELSEVIER
HOE ZIET UW PENSIOEN ERUIT? OUDE DAG / Wie weet nog wanneer hij met pensioen kan en hoeveel geld er dan binnenkomt? Door nieuwe regels en problemen bij pensioenfondsen zijn veel mensen het overzicht kwijt. Elsevier beantwoordt 24 urgente vragen over uw pensioen. Remko Nods Illustraties Zander Dekker
N
ieuwe wetgeving, strenger toezicht, vergrijzing, aangescherpte fiscale regels, versoberingen, bezuinigingen, en een financiële crisis die zeven jaar duurde. Niets is de pensioenwereld bespaard gebleven de afgelopen tien jaar. Een maatschappelijke discussie over een geheel nieuw, ‘toekomstbestendig’ stelsel loopt nog. De impact van alle veranderingen en ontwikkelingen is enorm. Slechts een handjevol deskundigen kan nog uitleggen welke gevolgen alle veranderingen hebben voor de miljoenen mensen die pensioen opbouwen of die nu al van een pensioenuitkering afhankelijk zijn. Wel zijn Nederlanders erachter gekomen dat het pensioen veel minder zekerheden biedt dan zij vroeger dachten, en dat de toekomst nog veel meer onzekerheden zal brengen. Pensioenfondsen genieten daardoor nog minder vertrouwen dan banken en verzekeraars. De helft van werkend Nederland kiest ervoor zich helemaal niet te verdiepen in zijn pensioen. Het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) dat werknemers jaarlijks krijgen toegestuurd, lezen zij niet. Uit een recente enquête van onderzoeksbureau GfK blijkt dat slechts 36 procent van de Nederlandse werknemers enigszins op de hoogte is van zijn pensioen, doorgaans zijn dat mannen van boven de vijftig jaar.
15els036z056 56
Vrouwen en jongeren verdiepen zich er nauwelijks in. ‘Strijken en stofzuigen zijn populairder dan het pensioenoverzicht,’ concludeerde verzekeraar Aegon onlangs ironisch in een persbericht. En bij wie zich er wel in verdiept, leiden pensioenkwesties tot onzekerheid en ergernis: niemand weet meer waar hij aan toe is. De AOW-leeftijd ging omhoog. Pensioenaanspraken werden als gevolg van de financiële crisis bevroren of gekort. De overheid moest bezuinigen en dwong pensioenfondsen de pensioenopbouw te versoberen. Elsevier geeft antwoord op 24 vragen over het geld voor uw oude dag.
Meer gepensioneerden Aantal AOW-uitkeringen 2000 2005 2010 2011 2012
©ELSEVIER
miljoen 2,32 2,52 2,85 2,95 3,08
2013
3,17
2014
3,26
2015
3,32 BRON: CBS
mag ik stoppen met 1Wanneer werken?
Dat hangt af van uw financiële situatie. Een succesvolle veertigjarige ondernemer die zijn bedrijf voor 10 miljoen euro verkoopt en slim met dat geld omgaat, kan direct gaan rentenieren. Dat geldt ook voor de gelukkige die de jackpot wint in de Staatsloterij. Maar bent u afhankelijk van AOW en een beperkt aanvullend pensioen, dan zult u moeten doorwerken tot u AOW-gerechtigd bent. Voor de meeste werknemers is dat 67 jaar, voor velen is het nog later.
2 Op welke leeftijd krijg ik AOW?
Dat hangt, voor iedereen die op of na 1 januari 1948 is geboren, af van de geboortedatum. U kunt op www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene-ouderdomswet-aow/ aow-leeftijd-berekenen uw geboortedatum intikken. Dan krijgt u een indicatie vanaf wanneer u AOW krijgt. Voor de meeste mensen blijft het onzeker, omdat de overheid vanaf 2022 de AOW-leeftijd verder kan verhogen als de levensverwachting stijgt. Met de laatste prognoses van de levensverwachting van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn wel schattingen te maken. De website www.pensioenleeftijdberekenen.nl houdt rekening met deze prognoses. Een 35-jarige, geboren op 1 juli 1980, krijgt waarschijnlijk pas AOW als hij 70 jaar en drie maanden
01-09-15 14:47
ELSEVIER 5 SEPTEMBER 2015
15els036z057 57
57
01-09-15 14:47
64
ECONOMIE / WAT VERDER TER TAFEL KOMT
5 SEPTEMBER 2015 ELSEVIER
Ondernemer Michiel Muller (51) is continu op zoek naar innovatie en schuwt confrontaties met grote marktpartijen niet. Zijn nieuwste initiatief is onlinesupermarkt Picnic.
‘Je moet uit je comfortzone durven stappen’
‘K
Floortje Gunst Foto’s Guido Benschop
is 350 miljoen euro. Wij denken een belangrijk aandeel te krijgen in de markt van onijk die tomaten, daar word je line boodschappen doen.’ toch blij van,’ zegt Michiel Bang is Muller niet snel. ‘Als er tegenMuller, een van de vier op- stand is, dan komt de echte ondernemer in richters van de nieuwe on- mij naar boven.’ Met zakenpartner Marc linesupermarkt Picnic. Op Schröder heeft de Rotterdamse ondernemer zijn smartphone scrollt hij door het virtuele al de nodige strijd met gevestigde partijen groente- en fruitschap. ‘Dit is hogere wis- geleverd. In 2004 richtten zij pechdienst kunde. De app ziet er simpel uit, maar dat Route Mobiel op. ‘De ANWB – tot dan toe is juist wat zo moeilijk is. De helft van ons monopolist – keerde zich onmiddellijk teteam bestaat uit programmeurs en econo- gen ons. Dan moet je voldoende tegengas metristen die de hele dag bezig zijn met het geven en je niet uit de markt laten drukken.’ ontwikkelen van algoritmen.’ Voor alle duidelijkheid: doel van Vanaf komende maand kunMuller is niet het aanpakken van ‘Ik wilde nen klanten via de app boodde grote jongens. ‘Drijfveer is alschappen bestellen en gratis lamijn eigen tijd innovatie op de markt brenten thuisbezorgen – eerst in gen waar de consument iets aan fouten Amersfoort, later in andere steheeft. Een monopolistische markt maken’ den. Bang voor concurrentie van is per definitie niet goed voor conAlbert Heijn, die deze maand sumenten.’ aankondigde ook maaltijdboxen te gaan beAls kind was Muller, die opgroeide in zorgen, is Muller niet. ‘Er is ruimte genoeg, Heemstede, niet erg opstandig. Wel was hij de markt is zo groot.’ van jongs af aan bezig met het verzinnen De jaarlijkse omzet van supermarkten van slimme manieren om geld te verdienen. bedraagt 35 miljard euro. Nu wordt 1,5 pro- ‘In de vakantie ging ik met mijn beste cent daarvan online verdiend. Muller ver- vriendje auto’s wassen. We hadden snel in wacht dat dit komende jaren zal stijgen naar de gaten dat we het best bij kantoren kon5 procent. ‘Dat lijkt weinig, maar elk procent den aanbellen. De receptie van een advocatenkantoor belde even rond en dan hadden we er meteen vijf te pakken.’ WIE IS MICHIEL MULLER? Muller ging bedrijfseconomie studeren Geboren in 1964. Studeerde bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, net aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Samen als zijn vader, de voormalige financiële topmet Marc Schröder lanceerde hij Tango, Route man van Fokker. Na zijn afstuderen werkte Mobiel en veilingsite Bieden en Wonen. Medehij eerst bij Esso/ExxonMobil. ‘Op een gegeoprichter van Picnic. Is getrouwd en heeft drie ven moment miste ik de snelheid van opekinderen. In september komt zijn nieuwe boek reren. Ik wilde zelf iets opzetten en mijn eiOndernemen is een ABC’tje uit. gen fouten maken.’ Hij bouwde met oprich-
15els036z064 64
31-08-15 10:17
ECONOMIE
ELSEVIER 5 SEPTEMBER 2015
65
ter Schröder Tango, het eerste netwerk van onbemande tankstations in Nederland op. De bedrijven die Muller opzet, komen voort uit nieuwsgierigheid. ‘Ik kan me enorm verbazen over dingen. Hoe kan het dat de monteur die je wasmachine komt maken, zegt dat hij tussen 9 en 6 langskomt? Mensen zitten dan de hele dag thuis te wachten. Dat bedrijf moet dat toch preciezer kunnen aangeven? Ik ga dan nadenken of ik een innovatie op de markt kan brengen die dat probleem oplost.’ De kunst is om die nieuwsgierigheid vast te houden. ‘Tijdens de ontwikkeling van een concept moet je om je heen blijven kijken, luisteren naar de consument en durven twijfelen aan je eigen oplossing. Zelfs als een idee op de markt is gebracht, ben je niet klaar. Always challenge the status quo – dat is zo ongelofelijk belangrijk. Anders word je net zo log als de grote marktpartijen en blijft innovatie uit. Het voordeel dat je als kleine ondernemer hebt, is je snelheid van opereren waardoor je makkelijk kunt bijsturen. Dat moet je rücksichtslos uitbuiten.’
O
WAAR? Hoog Vuur, Amersfoort
WAT? Hoofdgerecht Broodje tonijn met couscoussalade Drank Koffie en spa rood
KASSA € 9,20
15els036z065 65
ver de innovatiekracht van Nederlandse start-ups is de Rotterdamse ondernemer goed te spreken. ‘Originele ideeën zijn er ruimschoots. Je ziet dat jonge mensen zich laten inspireren door de oprichters van Facebook en TomTom. Op universiteiten wordt ondernemen nu sterk gestimuleerd. De minors ondernemerschap zijn razend populair.’ Toch lukt het veel Nederlandse start-ups niet om internationaal door te breken. Hoe kan dat? Muller: ‘Het ontbreekt in de eerste plaats aan een stevig netwerk. Het is goed dat Neelie Kroes met StartupDelta jonge ondernemers in contact probeert te brengen met investeerders en adviseurs.’ StartupDelta is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken en moet de internationale positie van Nederlandse start-ups versterken. Gebrek aan financiering is volgens Muller een andere reden waardoor groei nog te vaak uitblijft. Daar valt wel iets aan te doen. ‘Een investeerder die in een jong bedrijf investeert, loopt veel risico. Waarom zouden we niet kunnen regelen dat de investeerder – mocht het fout aflopen – het verlies fiscaal kan aftrekken? Dan beperk je de risico’s voor investeerders en kunnen jonge ondernemers makkelijker aan geld komen.’ Muller omringt zich het liefst met jonge mensen. ‘Zij hebben de nieuwste inzichten op het gebied van technologie, zijn flexibel en niet bang om buiten de gebaande paden te treden.’ Dat laatste is waar het volgens Muller bij ondernemen uiteindelijk allemaal om gaat. ‘Je moet uit je comfortzone durven stappen. Je zekerheden loslaten, E daar is lef voor nodig.’
31-08-15 10:17