Basis voor een samenwerkingsovereenkomst tussen Alliantie Hand in Hand en Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie d.d. 6 december 2019
CONCEPT 5.0 CULTURELE SPEELGOEDWINKEL Groene Hilledijk 235a, voormalige Intertoys
1
Inhoudsopgave CONCEPT 5.0 Culturele speelgoedwinkel - GHD235A
3
Van onderzoek naar kernwaarden
4
Dat doen we niet alleen
5
Programma winkel
6
Wat levert bovenstaand programma op voor waarde voor de omgeving?
7
Exploitatie en gebruik Groene Hilledijk 235 - Culturele Speelgoedwinkel
7
Organisatievorm Dagelijks beheer
10 11
Vergunningen en veiligheidsvoorwaarden en gebruik
12
FinanciĂŤn behorende bij conceptplan Culturele Speelgoedwinkel 5.0
15
bijlage 2: partners
20
Bijlage 3: 10 spelregels van sociale innovatie
21
bijlage 4: inventarisatie ruimte tbv onderwijs
22
Bijlage 5 Verbouwing
26
2
CONCEPT 5.0 Culturele speelgoedwinkel - GHD235A De Culturele Speelgoedwinkel Groene Hilledijk is een plek die de verbeelding prikkelt, confronteert en verwondering stimuleert. Daar waar je datgene ziet wat je al kent, maar ook datgene ontmoet dat je nooit eerder was opgevallen / je zelf nooit zou bezoeken, en wat je laat verrassen. De plek biedt ruimte en programma aan studenten, bewoners, bezoekers, ondernemers, cultuurmakers, talenten. We hebben daarbij kernwaarden ontwikkeld als leidraad voor gebruik en programmering van de plek, waarbij we zoveel mogelijk werken vanuit wederkerigheid. Je komt wat halen en wat brengen. Hogeschool Rotterdam/ EMI haalt bijvoorbeeld ruimte, input voor onderwijs, verdere verbinding met Zuid, en brengt studenten, programma’s, kennis en reuring. En draagt bij aan de doelstellingen van de Alliantie Hand in Hand. Bewoners & studenten, cultuurmakers van zuid & ondernemers van de Boulevard op Zuid, bewoners en kunstenaars: bottum up en top down initiatieven komen elkaar hier tegen. Men biedt of sluit aan. Kijkt, wacht af, doet mee. Gaat in gesprek, deelt. Een mix van culturele verschillen, andere referentiekaders en nieuwe generaties. Een nieuwe blik op de omgeving of juist die mooie herinnering, en een frisse, een positieve uitstraling in de straat, die reikt tot over de wijkgrenzen heen.
Initiatiefnemer voor dit plan is EMI op Zuid en specifiek de ontwikkelaars van het programma Cultuur op Zuid, Dafne Foet en Reinier Weers. Zij zijn (eind)verantwoordelijk voor het programma Cultuur op Zuid en daarmee voor de activiteiten uit dit plan. EMI programma Cultuur op Zuid draagt samen met studenten, bewoners en culturele partners bij aan het verder ontwikkelen en zichtbaar maken van het informele en formele cultuuraanbod van Zuid met als doel de cultuurparticipatie te vergroten. Vanuit de kracht van onderwijs, het aanjagen van het gesprek over cultuur en vanuit de fysieke plek aan de Groene Hilledijk, werkt EMI met studenten van de Hogeschool Rotterdam en partners onderzoekenderwijs aan dit programma.
Het cultureel kapitaal van Zuid weerspiegelt de diversiteit en dynamiek van dit deel van de stad en draagt bij aan verbinding & verbroedering. Het is begin april 2020. Een roze paashaas staart me aan door de ruiten van de voormalige Intertoys op de Groene Hilledijk. Verder in de etalage kijk ik zo tegen het portret aan van Mike, de eigenaar van de Multivlaai. Als ik iets beter kijk, zie ik dat het gemaakt is van Ministeck.
Locatie Groene Hilledijk 235a - voormalige speelgoedwinkel Intertoys
3
De specifieke locatie is een voormalige Intertoys aan de Groene Hilledijk. Een groot winkelpand van in totaal ongeveer 600m2 in een levendig winkelgedeelte van de straat. Middenin de dynamiek van de wijk. Het winkeloppervlak op de begane grond is 300m2. De kelder/souterrain (beneden loopt door in een redelijk grote tuin). Tot maart 2019 was in het pand een speelgoedwinkel gevestigd, maar door faillissement is het in onbruik geraakt. Een groot deel van de winkelinventaris is nog aanwezig: rekken, plateaus, wandmeubels, balie, winkelmandjes, promotiemateriaal etc. Voor het gebruik door EMI/Hogeschool Rotterdam is de wens om een groot gedeelte van deze inventaris te hergebruiken. Het pand is onlangs aangekocht door gemeente Rotterdam, via de Alliantie Hand in Hand.
“Een meisje vraagt of ik soep wil. “Want er is soep gekookt: harira. Marokkaanse soep van de tante van een van de studenten die aan tafel zit en in de buurt woont.” Voordat ik er erg in heb, zit ik naast de studenten en aan tafel.”
Van onderzoek naar kernwaarden In de afgelopen maanden hebben we op verschillende manieren vooronderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor dit plan. We hebben de fysieke ruimte als inspiratie onderzocht, gesprekken gevoerd met meer dan 25 personen en vertegenwoordigers van Hogeschool Rotterdam, gemeente Rotterdam, cultuurmakers uit de omgeving, etc etc. We zijn met studenten van de opleiding Leisure Management naar de locatie geweest en die hebben pilot-onderzoeken gedaan. En we hebben een talkshow georganiseerd over cultuur op Zuid. We constateerden dat de interesse en het belang van aandacht naar cultuur op Zuid groot is. Dat er in de omgeving van Beijerlandselaan/Groene Hilledijk nog geen eigenaarschap is op dit onderwerp. We zagen ook dat overdag de dynamiek in de omgeving enorm is. We zien veel kansen om vanuit onze missie en visie hier een creatieve en culturele spot te creëren die bijdraagt aan de levendigheid van de omgeving: reuring en culturele buzz. Een betere omgeving voor een community of practice, hier op het kruisvlak van Hillesluis en Bloemhof dus middenin waar hét nú gebeurt - is er niet te vinden. Op basis van ons vooronderzoek zijn er kernwaarden geformuleerd, waar de activiteiten in de winkel en vanuit de winkel wat ons betreft aan zouden moeten voldoen. Wij geloven dit te doen vanuit het principe van halen en brengen. Wij, en de partners, gaan een wederkerige verbinding aan. Dat kan door af te spreken dat uitgangspunt is dat alles wat we nodig hebben in de buurt gevonden en gekocht moet worden. Wanneer er bij een bijeenkomst koekjes of fruit wordt aangeboden, wordt dat in de buurt gekocht. Het bloemetje om iemand te bedanken, komt van de bloemist om de hoek, en zo verder. Op deze manier brengen we naast onze energie, tijd en enthousiasme ook geld de buurt in. Maar brengen kan ook door het uitvoeren van vrijwilligerswerk, in ruil voor het volgen van workshops. Of het geven van workshops, in ruil voor een werk- oefenplek. We hebben zes kernwaarden benoemd.
4
1) halen en brengen 2) wijkgericht 3) laagdrempelig met herkenning en verrassing 4) neutraal 5) culturele waarden van het gebied zijn het uitgangspunt van het programma 6) behoeftes van de wijk zijn leidend en kunnen worden opgehaald met social design
Dat doen we niet alleen Voor de ontwikkeling van de locatie, zal EMI samenwerken met organisaties die de doelstellingen en kernwaarden onderschrijven. Hand in Hand is daarbij de belangrijkste samenwerkingspartner. Deze partij stelt de fysieke ruimte beschikbaar, steunt het initiatief waar nodig en stelt haar netwerk beschikbaar. Door de ruimte naast onderwijs ook te gebruiken en te programmeren samen met een groep cultuurmakers bouwen we verder aan het onderzoek, en versterken de cultuurparticipatie testen en experimenteren we in de praktijk. Met Like je wijk en met Hogeschool Inholland zijn we in gesprek over hun partnerschap en bijdrage aan de Culturele Speelgoedwinkel. Daarnaast gaat EMI op zoek naar nieuwe partners uit de wijk. Nu, oktober 2019, is er een aantal partijen die verregaande interesse heeft om deel uit te maken van de ontwikkeling en die willen investeren in programma. Het gaat vooralsnog om de volgende initiatieven/ cultureel ondernemers: -
EMI, Hogeschool, Codarts, InHolland (contextrijk onderwijs en vernieuwing van het curriculum); Enfant Terrible, Spraakuhloos, kunstenaars van All You Can Art (culturele ondernemers en cultureel kapitaal (talent) uit de wijk ); Like je Wijk, Rajiv Bhagwanbali (storytellers); Ondernemers en Hand in Hand (samen met de buren ondernemers en winkelcultuur).
5
Programma winkel Welke programma’s denken we samen met de partners te ontwikkelen of te faciliteren? Uit de brainstorms en gesprekken komt een eerste beeld naar voren. Wat we voor ons zien is een dag- avond- en weekendprogramma, waarbij studenten, culturele makers, publiek (omwonenden en van elders) gebruik maken van de ruimte. We kiezen er bewust voor om niet op voorhand al een programma vol te plannen. Er zullen bijeenkomsten worden georganiseerd, workshops zijn op het gebied van spoken word, veel wisselende exposities en talkshows, maar, we houden vooral ook ruimte vrij voor behoeften en ideeën uit de wijk. Studenten zullen actief zijn in de winkel maar tevens in de wijk, en in hun contacten met bewoners en ondernemers hen uitnodigen om zelf deel te nemen aan programma’s of met ideeën voor programma’s te komen. De activiteiten, of het nu onderzoeken van studenten zijn of een programma in samenwerking met cultureel ondernemers uit de wijk gemaakt, we zoeken altijd naar verbinding met de wijk. Die kan inhoudelijk zijn, of invulling krijgen door deelname van buurtbewoners. In de winkel komt een grote tafel, die tijdens de openingstijden ruimte biedt aan ontmoeting en gesprek. Hoe mooi zou het zijn als er een koffiemiddag ontstaat waarbij verhalen uit de wijk worden uitgewisseld, de historie met de toekomst wordt verbonden. Hoe zou het zijn om met wijkbewoners op zoek te gaan nu hun culturele wensen en de nu misschien nog onzichtbare culturele activiteiten in de wijk zichtbaar te maken. We laten bezoekers van buiten de wijk kennismaken met de omgeving en de ontwikkeling die het gebied doormaakt. De ruimte zal dus intensief gebruikt gaan worden. De winkel is standaard geopend voor publiek van dinsdag tot en met zaterdag tussen 11:00/ 12:00 en 17:00 uur. Onderstaand een aantal van de programma’s en activiteiten. o o o o o o o o o o o o
10 vaste werkplekken voor studenten Flexwerkplekken voor (startende) cultureel ondernemers uit de wijk Workshops dans, presenteren, spoken word, urban arts, ministekken Open podium, frequentie om de maand Exposities, twee openingen/ activiteiten per maand op zaterdag Talkshow, maandelijks (op vrijdag, koopavond?) Winkel in urban arts, kunst, kleding en cadeauartikelen Ontmoetingstafel voor 12 personen, ruimte voor bewonerswensen en initiatief Oefenkelder voor beperkt aantal personen: muzikant, tijdelijk atelier kunstenaar, VJ Zeefdrukken en 3-d printen, maakplaats Repaircafé, maandelijks (onderzoeken of dat kan) zitelement op stoep/ of parkeerplaatsen voor de deur “vanavond hebben we hier een open podium met spoken word-artiesten. Ik ben zelf de host. Ik zit op de opleiding social work van Hogeschool Rotterdam. Ik heet Maud trouwens. En jij?”
6
Wat levert bovenstaand programma op voor waarde voor de omgeving? Een van de doelen van Alliantie Hand in Hand is het positief veranderen van de buurt, met een deels andere branchering. Kunst en cultureel ondernemers zijn daarbij bewezen aanjagers van een transitie. Met de komst van de culturele speelgoedwinkel wordt de eerste stap gezet en zal het culturele netwerk nieuwsgierig worden naar wat er op de winkelboulevard zuid gebeurt. Kunstenaars van partner Enfant Terrible hebben reeds te kennen gegeven wel zin te hebben om op tijdelijke basis leegstaande winkelruimtes te gebruiken als atelier waarbij door het gebruik en door de uitstraling van het pop-up atelier de straat niet kampt met dichtgeplakte ramen of lege etalages. Naast de fysieke aanwezigheid, en het programmatische en onderzoekende aanbod, brengt de culturele speelgoedwinkel een nieuwe geldstroom in. Studenten kopen hun lunch bij de supermarkt of bakken, het fruit tijdens de overleggen komt van de groenteboer en napraten en borrelen doen we bij de buren. Zo houden we goed in de gaten welke functies wij zelf wensen te bieden, zonder daarbij oneigenlijk te concurreren met de zittende ondernemers. Als we onze gedachten hierover opsommen komen we tot dit niet limitatieve rijtje: reuring in de winkel; reuring tijdens straatprogramma’s; actieve bewoners; cohesie; kennis; onderwijs; opleiding; positiviteit; prettige uitstraling; verandering; cultuurdeelname; talentontwikkeling; wijkactiviteit; transitie; veiligheid; ontmoeting; ideeÍn loket; ideeÍn verbinding; participatie; anti-polariserend; a-politiek; a-religieus. Sinds 2016 wordt er nagedacht over een nieuw cultuurinstituut op Zuid. Het advies Cultuur Campus Rotterdam, dat in mei 2019 verscheen, is ook voor EMI aanknopingspunt om deel uit te maken van die toekomst. Het advies nodigt daar ook reeds toe uit. Het realiseren van de iconische Cultuurcampus voor kennis, cultuur en toerisme zal zeker een aantal jaren duren. We beginnen al eerder met activiteiten op kleinere schaal. Wat ons betreft vieren we dan op 1 september 2025 de voltooiing van de Cultuurcampus. Daar bent u nu al van harte bij uitgenodigd! (p3, cultuurcampus op zuid, mei 2019).
De programmaplanning zal bij de programmaleider/ eindverantwoordelijke komen te liggen, in case Reinier Weers en Dafne Foet.
Exploitatie en gebruik Groene Hilledijk 235 - Culturele Speelgoedwinkel Periode gebruik ruimte Wij willen de ruimte gebruiken voor een periode van in ieder geval twee jaar maar de mogelijkheid hebben om een periode van vier jaar actief te zijn op de Groene Hilledijk. Op 7
basis van de opgedane ervaringen en de praktische mogelijkheden die Alliantie Hand in Hand kan en wil bieden, wordt uiterlijk vier maanden voor het aflopen van de eerste contractperiode in overleg bepaald of het project voortgezet en verlengd wordt met twee jaar. Studenten Om een optimale leeromgeving op Zuid voor de studenten te creëren dient de ruimte uiteraard te voldoen aan de minimale voorwaarden voor onderwijs zoals Hogeschool Rotterdam die stelt. Wij denken dan aan elektriciteit en wifi, en goede werkplekken. In de loop van de maanden wordt duidelijk hoe die ruimte werkelijk gebruikt gaat worden en welke voorzieningen nodig zijn. Dat is afhankelijk van wensen die voortkomen uit projecten van studenten en omgeving. Wij zien een onderzoekende aanpak voor ons, waarbij de ruimte nog niet af hoeft te zijn aan het begin. Wel zien we reeds voor ons dat de ruimte(s) multifunctioneel dienen te zijn en flexibel qua inrichting. Een schoolse opstelling moet gemakkelijk veranderd kunnen worden in een setting voor een lezing of optreden, of een repetitie van een spoken word artiest of dansgroep. Publiek programma De keuze van het programma is ook bepalend voor de benodigde vergunningen. Zo geeft niet elke vergunning dezelfde ruimte in openingstijden, verkoop van etenswaar, of het schenken van alcohol. In het gebied is het volgens de horecanota niet mogelijk om een vrijstelling te krijgen voor het aanvragen van een exploitatievergunning. Wij hebben niet de ambitie om in de culturele speelgoedwinkel programma’s aan te bieden die tot na 23:00 uur ‘s avonds doorlopen. Wij hebben oog voor bewoners en de omgeving en zullen overlast willen voorkomen. Zo kiezen we ook niet voor het schenken van alcohol. De borrel na een activiteit kan prima plaatsvinden in het café even verderop in de straat.
8
De publieke openingstijden zijn: Maandag gesloten voor publiek, er wordt wel gewerkt, incidentele programma’s Dinsdag 12:00 - 17:00 uur Woensdag 12:00 - 17:00 uur Donderdag 12:00 - 17:00 uur Vrijdag 11:00 - 17:00 uur Zaterdag 11:00 - 17:00 uur Zondag regulier gesloten voor publiek, incidentele programma’s Deze publieke openingstijden zijn niet hetzelfde als de gebruikstijden. Eerder op de dag en op dagen dat de locatie niet open is voor publiek, wordt wel in de ruimte gewerkt en kunnen er workshops, lessen en bijeenkomsten worden georganiseerd. Voor het gebruik van de culturele speelgoedwinkel zijn er een aantal door het projectteam vastgestelde uitgangspunten. Aan de hand van die uitgangspunten is er gekeken welke vergunning(en) benodigd zijn om te kunnen starten. Welke uitgangspunten geven de basis? - vaste openingstijden + incidentele programmering voor publiek - gebruik van de ruimte van maandag tot en zondag, tussen 08:00 - 23:00 uur - geen activiteiten na 23:00 uur ‘s avonds - geen vergunning voor alcohol aanvragen - optie voor ontheffing drank- en horecawet bij bijzondere gelegenheid staat open. - geen horeca inrichting anders dan ondersteunend aan activiteiten - geen concurrentie met andere (horeca)ondernemers Voor wat betreft het schenken van alcohol zal er niet geopteerd worden om een drank- en horecawetvergunning aan te vragen. Er zal in overleg met bureau vergunningen worden gekeken naar de juiste route voor de vergunningsaanvraag. Er is enige onduidelijkheid of het horecabeleid van Feyenoord ruimte geeft voor een aanvraag als bijzondere instelling. Aan een vergunning op basis van de vrijstelling voor bijzondere objecten en instellingen zijn de volgende belangrijkste voorwaarden verbonden: • Geopend tussen 07:00 en 23:00 uur; • een gevelterras exploiteren tot max. 3m uit de gevel over de breedte van de gevel; • geen kansspelen, seks- en/of drugsgerelateerde activiteiten aanbieden en/of gelegenheid bieden tot het roken met gebruik van waterpijpen • alleen achtergrondmuziek aanbieden; ---> wat betekent dit voor de programmering? Is er geen versterkte muziek toegestaan?
9
Organisatievorm HR/ EMI is hoofdhuurder van de locatie, zij huren van de gemeente Rotterdam HR/EMI stelt eisen aan het gebruik door studenten, partners en derden Wat willen we organiseren: - financiële stromen tussen partners en van programma’s - verantwoordelijkheid (veiligheid, financieel, juridisch) - aansprakelijkheid - samenwerking EMI - partners (gemeente, cult. ondernemers, Alliantie, fondsen, bewoners, leveranciers…) - samenwerking partners - partners - mogelijkheid om subsidies bij overheid en fondsen aan te vragen Welke randvoorwaarden zijn er voor EMI, in volgorde van belangrijkheid - optimale uitvoering van onderwijs - veiligheid studenten - aansprakelijkheid HR - financieel risico - continuïteit van de culturele interventie Het GHD235 project, heeft een projectorganisatie nodig, waarbij het innovatieve element vrij spel kan hebben, en de organisatorisch verantwoordelijkheid geborgd is. Wanneer er wordt gekozen om te werken op projectbasis, waarbij de partners per project kunnen veranderen, kan een redelijk vrije vorm van organiseren voordelen met zich meebrengen. Daarnaast kan de formele structuur van huurder en onderhuurder, duidelijkheid verschaffen over het dagelijkse gebruik van de ruimte, die dan los wordt gezien van de programmering van de ruimte en de buitenruimte. De innovatieve organisatie is een moderne organisatievorm (Adhocratie - Mintzberg) die zich kenmerkt door een organische structuur. De organisatie kan daardoor direct inspelen op de ontwikkelingen die zich in de omgeving voordoen. Het model is in aangepaste vorm toe te passen op GHD235. Waar het regulier wordt toegepast binnen een organisatie, kan het inzicht geven in de vorm van samenwerking binnen GHD235. Binnen de GHD235 adhocratie zijn er twee betrokkenen die altijd een rol hebben: de projectleider en de beheerder. Voor deze vorm van organisatie is in beginsel, of in eerste instantie, geen nieuwe entiteit nodig, wanneer het organisatorisch en programmatisch kan worden ondergebracht bij HR/EMI. Het is daarbij wel wenselijk om een specifieke projectadministratie bij te houden die flexibel is en niet belemmerd wordt door eventuele bureaucratie of te lange beslislijnen. De afstemming over het wel of niet oprichten van een apart functionerende stichting meerwaarde heeft zal nog verder worden afgestemd. 10
Dagelijks beheer We willen de winkel de gehele week gebruiken en daarbij een aantal dagen in de week werken met vaste openingstijden. Daar schreven we bovenstaand al over. In de praktijk brengen we het grootste deel van de beheersfunctie onder bij de eigenaar van Enfent Terrible, Richard Kasperink. Daar zijn reeds afspraken over gemaakt. Daarnaast zou heel goed iemand uit de wijk kunnen assisteren, omdat er meer uren beheer in te vullen zijn dan er door Richard kunnen worden ingevuld. Er is reeds een persoon uit de buurt op het oog, die mogelijk die rol kan vervullen. Een andere optie is mogelijk het samenwerken met de Marokkaanse buurtvaders van stichting Atlas. Dit initiatief van gemeente Rotterdam dienen we serieus te onderzoeken, er zijn goede ervaringen mee, en wordt ondersteund door de burgemeester. Welke beheerfuncties zijn er te onderscheiden (niet limitatief): praktisch - de huismeester rol - open en sluit - sleutelbeheer - schoonmaak/ en of coรถrdineren - inkoop koffie - ontvangst gasten, technici, leveranciers - bijeenkomsten voorbereiden - techniek bij presentaties programmatisch - agendabeheer/ rooster - verhuur/ gebruik/ contracten - doorverwijsfunctie naar de juiste persoon binnen het GHD235 project Technisch - het technische beheer en elektrische installaties van de ruimte vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de Hogeschool Rotterdam en voldoet aan de NEN 3140 vereisten. - de normen van klimaat zoals deze gesteld worden voor onderwijs dienen te worden nageleefd - in het pand is een goederenlift aanwezig, deze zal buiten werking worden gesteld beveiliging -
naast de beveiliging die aanwezig zal zijn in het pand, zoals alarminstallatie en te installeren overvalalarm/ noodknop, zal de locatie worden opgenomen in het door de Hogeschool Rotterdam te beheren en te beveiligen panden. Hieronder valt ook beheer van brandmeldinstallatie, blusmiddelen, rookmelder.
Administratieve organisatie 11
-
Het administreren van de publieke programma’s, het voeren van de kasadministratie, het vlot kunnen inspelen op initiatieven en het beschikbaar hebben van financiële middelen moet zo georganiseerd zijn dat het voor zowel het programma als de Hogeschool werkbaar is. Begin december zal hier overleg over worden gevoerd.
Ik begin te vertellen. Over de danslessen die ik had bij Dansschool Marcel Silvius. En dat de Beijerlandselaan voor mij het centrum van de wereld was, vroeger. Maar ook voor anderen die daar gingen ‘laantje pikken’. Ik vertel over mijn eerste liefde, die kwam niet van Zuid. Nou, dat was me wat joh. Mijn ouders bóós!. Hier worden nu ook danslessen gegeven en workshops, in de kelder van de winkel, reageert Rajiv.
Vergunningen en veiligheidsvoorwaarden en gebruik Voordat de winkel geopend kan worden, is er een aantal randvoorwaarden dat helder dient te zijn. We komen op de volgende vragen die we graag in gesprek met zowel Hand in Hand als met vastgoed van Hogeschool Rotterdam willen kunnen beantwoorden: ● ● ● ● ●
●
●
●
Aan welke vergunningsvereisten dient er te voldaan te worden? Hebben we een gebruiksvergunning nodig omdat er op momenten meer dan 50 personen in het pand zijn? Hoe gaan we om met het feit dat het niet mogelijk is volgens de vigerende horeca nota's voor het gebied om een ontheffing te krijgen voor een exploitatievergunning? Welke minimale openingstijden willen we hanteren? Op het gebied van (brand)veiligheid moet het gebouw voldoen aan alle eisen. Vooralsnog is het niet helder of dat het geval is. Het zou interessant zijn om te weten te komen welke eisen er in de vergunning van Intertoys stonden op het gebied van het maximaal aantal bezoekers. Voor de kelder, die goed te gebruiken zou zijn voor tijdelijke werkplekken voor kunstenaars, een studioruimte voor spoken word of jonge producers, of een repetitieruimte voor dans, zijn de eisen die aan het gebruik ervan als verblijfsruimte wordt gesteld, mogelijk een obstakel? Ook wanneer er geen alcohol geschonken gaat worden, kan het aanvragen van een horecavergunning categorie 2 wellicht interessant zijn, omdat de openingstijden daarmee ruimer worden. Binnen de winkeltijdenwet of op basis van een vrijgestelde vergunningplicht, die kan gelden voor bijvoorbeeld stichtingen en instellingen waarbij horeca slechts een ondersteunende functie heeft, is de maximale sluitingstijd 23:00 uur. Hoeveel (flex)werkplekken kunnen er worden gerealiseerd, waarbij er voldoende ruimte is voor een praattafel, winkelgedeelte, podium? 12
●
We streven een flexibel te gebruiken ruimte na, die van onderwijsruimte in podium kan veranderen.
●
Er wordt een protocol Evenementen opgesteld. Beheerder is degene die elk programma en evenement toetst aan het ‘protocol evenementen’. Beheerder is verantwoordelijk voor het naleven van het protocol tijdens het evenement. Er is een aantal opstellingen mogelijk in het pand die allen een maximaal aantal bezoekers behelst. Dagelijks gebruik (bovenverdieping) 1. Ontmoetingstafel voorin de winkel: 25 personen 2. Midden: 50 personen workshopopstelling of 100 personen bij theateropstelling 3. Achterin werkplekken: 25 personen Evenementen (gebruik gehele bovenverdieping) 1. Borrelopstelling: 200 personen 2. Theateropstelling: 100 personen 3. Presentatie opstelling: 50 personen Overig protocol ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
geen losse spullen check stroomsterkte kabels afgeplakt veilig werken met gepaste veiligheidsmiddelen en -kleding vluchtwegen altijd vrij bordjes vluchtroutes zichtbaar bhv-er aanwezig ehbo-doos aanwezig blusmiddelen op orde etc. stoelen gekoppeld
Aandachtspunten: Aan welke minimale eisen moet er voldaan worden om te kunnen starten? Welke expertise heeft Hogeschool Rotterdam en welke de Alliantie/ gemeente Rotterdam op het vlak van vergunningen en veiligheid? Er dient op basis van de wettelijke eisen van ontruiming en brandveiligheid worden bepaald hoeveel personen er in de ruimte mogen verblijven. Daarbij moet er rekening gehouden worden met de verandering van de ruimte. Met het openen van de toegang naar de kelder, ontstaat een extra nooduitgang aan de achterzijde van het gebouw. 13
-
dient hier aan een extern buro een opdracht te worden gegeven om op basis van de nieuwe situatie een berekening te maken?
14
Financiën behorende bij conceptplan Culturele Speelgoedwinkel 5.0 Het in gebruik nemen van de winkelruimte Groene Hilledijk 235a vraagt een eenmalige investering en daarnaast een jaarlijks exploitatiebudget. Diverse partijen (Hogeschool Rotterdam/ EMI, gebruikers van de culturele speelgoedwinkel, NPRZ/ Alliantie Hand in Hand, de gemeente Rotterdam, fondsen) zullen we vragen om naast een inhoudelijke ook een financiële bijdrage te leveren, zodat de ambities zoals nu geformuleerd en die nog gaan komen, ook daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. Op basis van de benodigde vergunningen en de staat van de technische veiligheidsmiddelen zoals de brandmeldcentrale, die reeds in de winkel aanwezig zijn, is een eerste inschatting gemaakt welke aanloopkosten er gemaakt dienen te worden. Vanuit Hogeschool Rotterdam zijn hierbij de afdeling Vastgoed Veiligheid betrokken. Er is nu reeds duidelijk dat er een aanpassing gedaan zal moeten worden aan het sanitair, om een gescheiden toiletruimte voor dames en heren te realiseren. Andere eenmalige kosten hebben te maken met inrichting werkplekken, in te winnen advies, podium, apparatuur, openen trap naar de kelder, kosten vergunningen, raambelettering. Structurele kosten bestaan uit beheerlasten, personeelskosten, programmakosten, communicatie, gas water en licht, huur, alarm, schoonmaak, OZB gebruikersdeel, afvalstoffenheffing etc. De alliantie Hand in Hand wil voor het gebruik van de ruimte een aangepaste huur ontvangen. Er is nog geen definitief bedrag bekend, maar daar waar de economische huur rond de € 60.000,- euro bedraagt, houden we rekening met een bedrag van € 20.000,- euro. Dat is exclusief de kosten voor GWL, ICT, personele lasten etc. Naast kosten zullen er inkomsten uit verhuur zijn, vast en incidenteel. Voorts willen we een beroep doen op de culturele middelen die beschikbaar zijn voor Rotterdam Zuid. Daarover zijn we in gesprek met Afdeling Cultuur van de gemeente. De financiering van (een substantieel de van) de programmeringskosten kan hopelijk daar worden gevonden. Op de volgende pagina is een concept begroting opgenomen.
15
meerjaren kostenraming
2019
2020
2021
€ 11.520 € 11.520 €0 € 3.168 € 7.904
€ 66.560 € 66.560 € 91.520 € 18.304 € 6.050
€ 66.560 € 66.560 € 91.520 € 18.304
€0 €0 €0 €0 €0
€ 2.500 € 20.000 € 20.000 € 3.500 € 10.000
€ 2.500 € 20.000 € 20.000 € 3.500 € 10.000
€0
€ 2.000
€ 2.000
4. ACTIVITEITEN a. activiteitkosten b. huur apparatuur / techniek
€0 €0
€ 60.000 € 8.500
€ 60.000 € 8.500
5. COMMUNICATIE & PR a. extern ontwerp, productie b. fotografie, film, materiaal
€0 €0
€ 4.000 € 3.500
€ 4.000 € 3.500
€ 35.000 € 2.500
€ 5.000
€ 5.000
1. a. b. c. d. e.
PERSONEELSKOSTEN projectleiding projectmedewerker beheerder communicatie medewerker extern advies
ORGANISATIEKOSTEN / 2. OVERHEAD a. vergunningen, verzekering b. huur c. gwl, infra d. (brand)veiligheid/ BMI e. schoonmaak/ beheer 3. a.
VRIJWILLGERS vergoedingen
6. OVERIGE a. eenmalige investering b. onvoorzien TOTAAL
€ 71.612
2 dagen in de week 2 dagen in de week 5 dagen in de week 1 dag in de week
€ 387.994 € 381.944
16
Dekkingsplan Financiers
1 Subsidie gem Rdam cultuur
2019
2020
2021
Totaal van de jaren
€-
€ 90.000,00
€ 90.000,00
€ 180.000,00
€ 71.611,60
€ 203.494,00
€ 197.444,00
€ 472.549,60
Partners / gebruikers 3 ruimte
€-
€ 7.500,00
€ 7.500,00
€ 15.000,00
4 Huuropbrengsten
€-
€ 10.000,00
€ 10.000,00
€ 20.000,00
5 Fondsen
€-
€ 77.000,00
€ 77.000,00
€ 154.000,00
TOTAAL
€ 71.611,60
€ 387.994,00
€ 381.944,00
€ 841.549,60
2 Hogeschool Rdam - EMI
1. Er is een eerste overleg gevoerd over de bijdrage aan het programma. Een verdere uitwerking van dat programma zal de basis vormen van een formeel verzoek tot een subsidieverstrekking. 2. Voor een deel reeds lopende personele kosten van EMI en dekking van huur, GWL, beveiliging en beheer. 3. Partners die langere periode gebruik maken van de ruimte betalen een vergoeding 4. Voor incidentele huur zullen kosten worden gerekend. 5. Een deel van de kosten willen we dekken uit fondsen.
“Een hindoestaanse jongen met een rode baret komt naar me toe. Hij heeft even naar me staan luisteren en vraagt of ik een keer wil meedoen aan een vertelvoorstelling. Hij is op zoek naar verhalen. Ik denk: o nee, doodeng. Hij geeft me een briefje met zijn 06-nummer erop. Voordat ik er erg in heb, beloof ik dat ik er ben - volgende week tijdens de kennismakingsavond. Met een slinger wordt de deur van deze culturele speelgoedwinkel opengegooid. Een wat oudere en ook jongensachtige man stapt de zaak binnen en roept: “Hé daar, wordt er hier nou ook nog een eens keer echte kunst gemaakt of hoe zit het?” De studenten aan tafel, de rode baret en Maud lachen erom. Ik groet de man, loop langs hem de zaak uit. In mijn jaszak hou ik het briefje met 06-nummer in mijn handen geklemd. Mijn hart maakt een sprongetje.”
17
Bijlage 1: Wie is EMI? Hogeschool Rotterdam zoekt met het Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) aansluiting bij maatschappelijke thema’s op Zuid. Het expertisecentrum werkt aan het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken, 'wicked problems', op het gebied van wonen, werken, zorg & welzijn en onderwijs. Kenmerkend voor het werkproces van EMI is interactie, verbinding, vernieuwing, al doende leren en kennis delen. Dit levert nieuwe kennis en kunde op voor Zuid en duurzame onderwijsvernieuwing voor de HR. Studenten biedt het een zelfbewuste entree op de arbeidsmarkt. Per programma werken studenten, docenten en onderzoekers gezamenlijk in Communities of Practice (CoP’s) aan oplossingen voor complexe vraagstukken uit de praktijk. Samen met sociale pioniers, professionals uit het bedrijfsleven, de gemeente, zorg, onderwijs, welzijn, en met ook wetenschappers en studenten van Hogeschool Rotterdam werken we aan meerjarige programma’s om Rotterdam Zuid te versterken. Binnen die Communities of Practice kunnen studenten van Hogeschool Rotterdam bijzondere leerervaring opdoen, en zich binnen de superdiverse context van Rotterdam Zuid verder ontwikkelen tot professional van de toekomst. Docenten hebben hierin een belangrijke rol. Ook zij brengen hun expertise in en geven mee vorm aan de manier waarop de studenten werken op Zuid. Het onderdeel cultuur binnen EMI is in volle ontwikkeling en wil zich tijdelijk vestigen aan de Groene Hilledijk. Zie ook www.emiopzuid.nl
EMI wordt geleid door directeur Carolien Dieleman. EMI heeft daarnaast een stuurgroep bestaande uit Zakia Guernina (lid College van Bestuur van Hogeschool Rotterdam) en Marco Pastors (directeur Nationaal Programma Rotterdam Zuid). Verder heeft EMI een programmaraad bestaande uit:
18
Anoesjka Imambaks
Directeur Stichting Venture CafĂŠ Rotterdam
Hannaa Faouzi
Advocaat
Marco Florijn
Voormalig wethouder, directeur Seastarters
Theo Magito
Talentontwikkeling van Rotterdamse jongeren
Emile van Velsen
Voorzitter, directeur Instituut voor Sociale Opleidingen Hogeschool Rotterdam
Simone Rots
Partner Crimson, architectuurhistoricus
Jan Pier
directeur Worm
19
bijlage 2: partners Enfant Terrible (Richard Kasperink) Enfant Terrible richt zich op jonge kunstenaars die een podium zoeken en hun werk willen etaleren in een steeds hipper wordende stad. Verwacht kunst met wortels in de streetart en pop culture, de Venour collectie en exclusieve hebbedingetjes. De naam Enfant Terrible is gekozen vanwege de onorthodoxe werkwijze van de drijvende krachten achter de conceptstore. Naast het werk en de producten van jonge kunstenaars te verkopen, helpen zij hen ook om hun eigen stijl verder te ontwikkelen. Daarnaast heeft Enfant Terrible ook kunst van beter bekende artiesten als Tymon Ferenc de Laat, Chris Versteegh en Thijs Kelder hangen. SpraakuhlooS SpraakuhlooS (Garyll Tjon en Tomas de Pauw) is een uit de hand gelopen hobby! Tijdens een late avond op straat hadden we het erover dat we mensen op verschillende plekken in een positieve sfeer bij elkaar willen brengen, dat er iets universeels is dat mensen verbindt. We kwamen uit op podiumkunst, juist omdat we zelfexpressie zo belangrijk vinden. Jezelf blootstellen is eng omdat je kwetsbaar bent en hard op je bek kan gaan. Wij willen dit juist stimuleren. Hoe is de vibe tijdens de SpraakuhlooS-avonden? De vibe is warm en oprecht. Er zijn geen ‘maskers’ in de zaal. De artiesten hebben vaak een persoonlijke connectie met het publiek: “Dat is mijn buurjongen van vroeger!” Je weet wel… We brengen mensen bij elkaar. Deze editie bijvoorbeeld: YMP stond op onze allereerste editie en verkoopt nu solo Theater Zuidplein uit, M gaat met elk filmpje viral, Jaskelis heeft de Music Matters Award gewonnen, Funky Organizers hebben in Frankrijk getourd, de nummer één en twee beatboxers van Nederland verenigen zich in een tagteam en PaPaGoNi brengt unieke djembé-geluiden. Het is awesome om te mogen programmeren en te zien hoe het publiek reageert. Omdat we niet vasthouden aan standaard disciplines kunnen we telkens weer verrassen, en dat is tof! Hierdoor blijft het publiek nieuwe kunstvormen, nieuwe mensen en nieuwe gezichten ontdekken. Rajiv Bhagwanbali (Stg. Connecting the culture) "We zijn zo'n diverse stad, met zoveel nationaliteiten. Het is mijn missie om te kijken op wat voor manier we mensen uit culturen die misschien minder zichtbaar zijn, een impuls kunnen geven. Zodat de rest van de stad ineens denkt: zo, vet! Ik wist niet eens dat ze hier waren. Rajiv dans, organiseert, verbindt, brengt samen, programmeert en brengt positieve energie.
Verder worden er gesprekken gevoerd met Inholland en hebben we kennis gemaakt met Veldwerk. En verder zouden we Likejewijk verwelkomen, maar ook een functie als een repaircafe, een schildercursus etc.
20
Bijlage 3: 10 spelregels van sociale innovatie 1. Zoek verbinding met de samenleving 2. Ontwerp sociaal 3. Handel duurzaam 4. Verbind ethiek en esthetiek 5. Streef naar betrokkenheid 6. Wees kritisch 7. Wees transparant 8. Wees dienstbaar en bescheiden 9. Wees volhardend en radicaal 10. Neem samen de verantwoordelijkheid
21
bijlage 4: inventarisatie ruimte tbv onderwijs Voorstel Afdeling Vastgoed Hogeschool Rotterdam Gebruik pand voormalig Intertoys op de Groene Hilledijk 235A
Aanleiding Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (kortweg EMI) van Hogeschool Rotterdam werkt aan het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken in Rotterdam-Zuid. Op het gebied van wonen, werken, zorg & welzijn, onderwijs en cultuur. Per programma dragen onze studenten, docenten en onderzoekers samen met partners en bewoners op Zuid bij aan oplossingen voor de ‘wicked problems’. Voorbeelden van deze programma’s zijn Mentoren op Zuid, Mama’s Garden en Urban Innovation. Ons werkproces kenmerkt zich door interactie, verbinding, vernieuwing, al doende leren en kennis delen. De programma’s van EMI verbinden zich direct met de onderwijsterreinen op het gebied van onderwijs, werkgelegenheid, gezondheid, welzijn, kunst en cultuur, sport, gebiedsontwikkeling & stedelijke vernieuwing. Met het programma Cultuur op Zuid onderzoekt EMI de komende jaren de informele culturele infrastructuur op Rotterdam-Zuid. Dat doen we door verschillende vernieuwende onderzoeksmethodes toe te passen samen met de opleidingen van verschillende instituten van de hogeschool. We beginnen bij de opleidingen van Willem de Kooning Academie, maar zeker ook met andere instituten en opleidingen. Middenin Feijenoord tussen Hillesluis, Bloemhof, Vreewijk, Afrikaanderwijk en de straten Beijerlandselaan en Groene Hilledijk zien wij interessante vraagstukken en opgaven voor actueel, interdiscipliniar en grootstedelijk onderwijs. Zo krijgen De Beijerlandselaan en de Groene Hilledijk de komende tien jaar een grote opknapbeurt. Deze boulevard is een belangrijke verbinding tussen Hart van Zuid en Stadionpark en moet weer een aantrekkelijke winkelstraat worden waar omwonenden op een prettige manier kunnen winkelen, wonen en verblijven. De Alliantie Hand in Hand pakt vastgoed, de openbare ruimte, het winkelaanbod en de ondermijning aan en koopt daarvoor langzaam vastgoed op. In een voormalige speelgoedwinkel aan de Groene Hilledijk is nu de kans om tijdelijk een satellietlocatie te ontwikkelen. Om goed contextrijk onderwijs op zuid te kunnen geven, wil Hogeschool Rotterdam via EMI werkelijk zichtbaar aanwezig zijn en dat betekent: in een ruimte van waaruit veel opleidingen van HR kunnen werken aan de maatschappelijke opgaven. Een fysieke plek - die dienst doet als projectruimte en presentatieruimte - om te kunnen werken voor studenten, docenten en onderzoekers, samen met lokale partners. Hiermee wordt HR zichtbaar op de plek waar het gebeurt. Meer in de context van Rotterdam kun je ‘m niet krijgen.
Locatie Groene Hilledijk 235a - voormalige speelgoedwinkel Intertoys
22
De specifieke locatie is een voormalige Intertoys aan de Groene Hilledijk. Een groot winkelpand van in totaal ongeveer 600m2 in een levendig winkelgedeelte van de straat, middenin de dynamiek van de wijk. Het winkeloppervlak op de begane grond is 300m2. De kelder/souterrain (beneden loopt door in een redelijk grote tuin). Tot maart 2019 was in het pand de speelgoedwinkel gevestigd, maar door faillissement is het in onbruik geraakt. Een groot deel van het inventaris is nog aanwezig in het pand: rekken, plateaus, wandmeubels, kassa, winkelmandjes, aankleedmateriaal etc. Voor het gebruik door EMI/Hogeschool Rotterdam is de wens om een groot gedeelte van deze inventaris te gebruiken. Het pand is onlangs aangekocht door gemeente Rotterdam, via de Alliantie Hand in Hand. De overdracht moet nog plaatsvinden, vermoedelijk medio oktober.
Begane grond ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Inventarisatie vloerbedekking op begane grond lichtarmaturen veelheid aan stellingkasten, wandschappen, kassameubel, winkeldecorstukken beveiligingssysteem (moet onderzocht worden of het aangesloten kan worden) stoppenkast (met diverse elektronische aansluitingen) 1 toilet verwarmingsketel goederenlift 4 kluiskasten met slot
souterrain (-1) ● ● ●
keukenblok lockers (10 kastjes) elektronische rolluiken naar de tuin (1 is afgetimmerd)
magazijn/’koopjeskelder’ (-1) ● ●
brede winkeltrap (afgetimmerd vanaf begane grond) rekken en los materiaal
droge, schone kelderruimte (-1) met inpandig ‘kantoortje’. Op stahoogte - ong 2. meter) ● ● ●
met voormalig inrichtingsmateriaal winkel licht en elektra aanwezig -doorgang naar kelder belendende pand
Tuin / binnenplaats ●
ruime, verwaarloosde tuin (ong. 10 x 20 meter)
23
Onderwijsactiviteiten ● ● ●
Een werkplaats als uitvalsbasis centraal gelegen in het werkgebied, van waaruit studenten en docenten in- en uitlopen en kunnen werken aan casussen op Zuid in eerste instantie via de EMI programma’s Cultuur op Zuid en Urban Innovation; Ruimte voor activiteiten door en voor studenten (kick-off-bijeenkomsten en presentaties/ tentoonstellingen van studentenwerk samen met bewoners; lezingen door experts uit de praktijk voor studenten); Flexibele projectruimte als uitvalsbasis voor medewerkers van EMI programma’s Cultuur op Zuid en Urban Innovation; docenten van betrokken opleidingen; stagiaires en afstudeerders.
Praktisch ziet dat er ongeveer zo uit:
Onderwijsactiviteit
Aantal
Instituut
Tijd
24 studenten Leisurelab voor Veerkrachtige stad
WDKA
Okt. 2019 - jan 2020
Ø 1 dag per week
20 studenten Minor Kunst & Cultuur
WDKA
Okt. 2019 - jan 2020
Ø 1 dag per week
20 studenten Bouwkunde Minor Renovatie en Transformatie
IGO
Dec. 2019 – jan. 2020
Ø 2 dagen per week
8 studenten minor Citybranding
WDKA
Nov. 2019 - jan. 2020
Ø 2 dagen per week
5 studenten Vastgoed & Makelaardij:
IGO
Sept. – jan., jaarlijks 2019 – 2023
Ø 2 dagen per week
20 studenten interdisciplinaire Minor Maatschappelijke Innovatie
RBS
Sept. – jan., jaarlijks 2020 – 2023
Ø 2 dagen per week
Jan. 2020 – dec. 2023
Ø 2 dagen per week
Werkplaats als uitvalsbasis
1-5 studenten in divers onderwijs/onderzoek programma UI Flexibele projectruimte als uitvalsbasis
2 medewerkers van het programma Cultuur op Zuid
EMI
EMI
Ø 2 dagen per week
1 stagiaire programma Cultuur op Zuid
EMI
EMI
Ø 2 dagen per week
3 medewerkers van het programma Urban Innovation
EMI
Vanaf 1 nov. 2019
Ø 2 dagen per week
24
Ruimte voor activiteiten
1 stagiaire programma Urban Innovation
EMI
Ø 2 dagen per week
1 studentassistent programma Urban Innovation
EMI
Ø 2 dagen per week
Divers
DIV
Vanaf 1 nov. 2019
Overige onderwijsactiviteiten Naast de onderwijsactiviteiten zal de ruimte ook worden gebruikt door derden. Zowel overdag als in de avonden. Evaluatie en monitoring EMI, één van de Centres of Expertise van HR, monitort en evalueert haar activiteiten volgens een landelijk systeem dat in samenwerking met Katapult ontwikkeld wordt. Dit doen we door onze resultaten en impact zowel te tellen als te vertellen. En ook door met collega Coe’s onze activiteiten te bespreken via intervisie. De specifieke activiteiten op de satellietlocatie, zullen we als volgt monitoren: tellen van het aantal studenten dat gebruikmaak, inclusief lesprogramma’s, stageproducten en afstudeerwerkstukken. Verder zullen wij (laten) beschrijven wat de innovatieve (meer)waarde zal zijn van het werken (studenten, docenten en onderzoekers) vanuit deze locatie en dat illustreren met het voorbeelden van onderzoek en interventies in samenspraak met de partners van Zuid Periode gebruik ruimte Wij willen de ruimte gebruiken voor een periode van in ieder geval twee jaar. Op basis van de opgedane ervaringen en de praktische mogelijkheden die Alliantie Hand in Hand kan en wil bieden, wordt uiterlijk twee maanden voor beëindiging van het gebruik bepaald of het project voortgezet wordt en voor hoe lang. Voor het einde van het lopende collegejaar 2019-2020 zullen we met afdeling vastgoed én met Alliantie Hand in Hand een tussenevaluatie houden. Fasering van gebruik We hebben de ruimte nodig ons werk op zuid te kunnen doen. Die ruimte moet uiteraard voldoen aan de minimale voorwaarden voor onderwijs zoals de HS die stelt. Wij denken dan aan elektriciteit en wifi. In de loop van de maanden wordt duidelijk hoe die ruimte werkelijk gebruikt gaat worden en welke voorzieningen nodig zijn. Dat is afhankelijk van wensen die voortkomen uit projecten van studenten en omgeving. Wij zien een onderzoekende aanpak voor ons, waarbij de ruimte nog niet af hoeft te zijn aan het begin.
25
Bijlage 5 Verbouwing ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Trap boven boven open, en trap beneden weg Kelderwand weg ivm vluchtroute Raam achter open Keuken en toiletten, dames en heren, begane grond Inventaris Inbraakbeveiliging 10 studieplekken Tafel voor 12 personen presentatieruimte voor 50 personen Flexibele inrichting, multifunctioneel Balie ontvangst, kassa
Looks & pve inrichting (EMI maakt vlekkenplan + pve inrichting) Investering: HR Fit Regie: EMI Cultuur op Zuid Beheer: Enfant Terrible ● ●
Gevel en luifel: HiH Vluchtroute via tuin: HiH (Paul wacht nog even op voorwaarden veiligheid studenten van HR Fit af)
26
