EB juni 2019 by iMediate

ENTERTAINMENT BUSINESS

CEO Roland Armbruster over de toekomst van speelgoedketen Intertoys Frank Helmink 10 jaar directeur van Buma Cultuur E3Expo 2019: dit staat ons te wachten op gamegebied Retail en fans kijken uit naar het nieuwe album van Bruce Springsteen

42e JAARGANG | JUNI 2019

| Specials: Advocatuur en Kids

COLOFON

EDITORIAL

Uitgave iMediate Arendstraat 53 Postbus 2227 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 redactie@entertainmentbusiness.nl Uitgever Joost Driessen Redactie & medewerkers Jeroen van Trierum (hoofdredactie), Arnold le Fèbre (eindredactie), Edgar Kruize, Jan Meijroos, Jeroen Noordeloos, Marc Simons, Marije Visser, Jasper van Vugt Exploitatie & abonnementen Mitchel van der Heide & Tarik Lahri Telefoon: 035 - 646 58 05 mitchel.vanderheide@imediate.nl, tarik.lahri@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd. Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode. Jaarabonnement EB Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per jaar. Andere landen: € 180,- per jaar. Halfjaarabonnement EB + EB Live Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per halfjaar. Andere landen: € 180,- per halfjaar. Basis layout Louis Bertrand Vormgeving Brecht Faber, Tessa Geers, Petra Guijt, Natalie Moorelisse Drukkerij Vellendrukkerij BDU bv, Barneveld © Copyright 2019 ISSN: 1875-2888 2

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Van fake news naar waarheid Net als wij spraken onze collega’s van Retail Trends afgelopen maand met Kris Lenaerts, de ceo van gameketen Game Mania. Hij vertelde onder meer over de nieuwe stappen die het bedrijf ging zetten. Het artikel van Retail Trends zat achter een betaalmuur waardoor er slecht een klein stukje van te zien was. In die paar regels werd onthuld dat het door succes van online het mogelijk zou zijn dat in de toekomst fysieke winkels gesloten zouden worden. Dat gedeelte werd groots gebracht door Retail News. De woorden ‘mogelijk zou zijn’ waren echter niet te vinden in de kop: ‘Game Mania gaat winkels in hoger tempo sluiten’. Dit fraaie stukje clickbait werkte; alle relevante media (ook wij) haakten hier op in. Het bericht bereikte de burelen van de Gazet van Antwerpen, die dit eveneens als nieuws presenteerde. Niets aan de hand zou je denken, dit was het nieuws dat je overal las. Tot het artikel online werd gepubliceerd met als kop ‘Digitalisering dwingt Game Mania tot sluiten winkels’. Binnen een paar muisklikken was de mogelijke toekomstige sluiting van een paar winkels veranderd in een faillissement. Zo snel kan het dus gaan. Later die dag, waar schijnlijk na ruggenspraak met Lenaerts of zijn collega’s, veranderde de Gazet van Antwerpen de kop. Het was echter al te laat; dit stukje ‘fake news’ was een geheel eigen leven gaan leiden. Tegelijkertijd speelde er een andere zaak: de overname van speelgoedketen Intertoys. Het nieuws van de overname door de Portugese investeerder Green Swan werd door veel gamedistributeurs met gejuich ontvangen. De schaduw zijde was dat er problemen waren met franchisenemers die ontevreden waren over de nieuwe voorwaarden. Op basis van anonieme bronnen werden er ver schillende nieuwsberichten geschreven. Ik besloot voor dit nummer een achtergrondverhaal te schrijven met de titel ‘Hoe nu verder met Intertoys?’ Dat verhaal is er niet gekomen. In plaats daarvan be sloot ik Intertoys' CEO Roland Armbruster te interviewen. Ter voorbereiding sprak ik verschillende partijen die anoniem het achterste van hun tong lieten zien. Toen ik daarna Armbruster zelf sprak, in het Amsterdamse hoofdkantoor van Intertoys, draaide hij niet om de hete brij heen en ging hij uitgebreid in op onder meer het consignatiemodel. Clickbait, anonieme bronnen en fake news dwingen je als hoofdredacteur, schrijver én als lezer om niet alles wat je leest voor waar aan te nemen. Het is zaak om nieuwsgierig, open en tegelijkertijd kritisch te blijven. Zeker in deze tijd. Overigens, in deze editie vind je bij sommige artikelen QR-codes. Scan ze met je smartphone voor extra content en aanvullingen. JEROEN VAN TRIERUM HOOFDREDACTEUR

INHOUD

| ACHTERGROND

| INTERVIEW

Op 14 juni verschijnt het negentiende album van Bruce Springsteen. Het is de eerste plaat met nieuw werk van Springsteen sinds High Hopes uit 2014. Op Western Stars laat The Boss zich van een compleet andere muzikale kant horen.

Intertoys

Na een turbulente periode staat Intertoys in de start blokken om zichzelf opnieuw te presenteren. CEO Roland Armbruster gaat in op de toekomstplannen van de speelgoedketen, consigna tie, omnichannel, prijs en concurrentie.

| SPECIAL ADVOCATUUR

26 Complexer en internationaler 29 Van Iersel Luchtman 31 Van As 33 SOLV 35 Dikhoff Van Dongen 36 Stellingen

| INTERVIEW

6 Western Stars

| INTERVIEW

41 bureau Brandeis 43 De Kempenaer 45 De Vos & Partners 47 Van Kaam 49 Leeway 50 Wijze lessen

14 Game Mania

Met zijn concept stores is Game Mania een weg ingeslagen waar klanten beleving een grote rol speelt. CEO Kris Lenaerts vertelt over deze strategie, de opening van de Game Mania Zone en de toekomst van de gameretailer.

20 Frank Helmink

Frank Helmink viert dit jaar zijn tienjarig jubileum als directeur van Buma Cultuur. In deze periode heeft Helmink veel invloed gehad op het Nederlandse muzikale landschap. Tijd om de balans op te maken. "We staan nu op een kruispunt."

| SPECIAL KIDS

| EN VERDER

52 Goudkoorts 55 Mindscape 57 Wim Pel Productions 59 Nintendo 61 Vertigo 6 63 Just4Kids.tv 65 Warner Bros

19 K artel Music Group 23 F 1 2019 24 E3Expo 2019 66 Het laatste woord: Rick Sloof

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

JUNI 2019

IN 'T KORT

Quotes “Het gaat nog steeds erg lekker met mijn influencercarrière, maar ik wilde mijn kennis en creativiteit op een andere manier inzetten.” YouTuber ItzSyntrax (Pascal Scherpenkate) over zijn nieuwe functie als creative manager bij Vertigo 6.

Muziekwinkel De Waterput in Bergen Op Zoom vierde afgelopen maand zijn 50-jarig jubileum. Eigenaar Gilly Verrest is vol vertrouwen over de toekomst van muziekretail.

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW

“It wasn’t just a puppy.” John Wick in John Wick 3 over de motivatie achter zijn killing spree.

“De cast en crew hebben zo hard gewerkt om iets origineels te maken, en ik vraag alleen dat iedereen vermijdt om iets te onthullen. Dat zou voorkomen dat het publiek de film op dezelfde manier ervaart.” Quentin Tarantino smeekt bezoekers van Cannes Film Festival om anderen geen spoilers te geven van zijn nieuwe film Once Upon a Time in Hollywood.

Was het een geslaagd jubileumfeest? “Het was de meest bijzondere dag ooit. Er waren te gekke instore optredens van Triggerfinger, Tim Knol, Danny Vera, Novastar en Sons, we hadden veel mooie aanbiedingen en er was heel veel volk. Van tien tot zes was de winkel tjokvol en stonden er ook honderden mensen buiten. We konden bovendien gebruikmaken van een leegstaand pand aan de overkant en daar was een barretje, een dj en werden er tweedehands lp’s verkocht. Ik heb genoten.” Je bent 30 jaar de eigenaar van de Waterput. Hoe kijk je terug op drie decennia muziekverkoop? “We hebben alles meegemaakt. De gouden tijden toen de cd niet aan te slepen was waren natuurlijk fantastisch. Iedere dag hadden we volle bak en in de weekenden was het nog drukker. Het illegaal en legaal downloaden en streaming hebben daar een einde aan gemaakt. Je zag steeds meer collega’s omvallen. Dat was geen fijne tijd en zorgde ervoor dat je nog beter over de toekomst ging nadenken. Het voordeel bij ons was wel dat we relatief lage kosten hadden. En toen was daar ineens de opleving van vinyl. Dat was echt een geschenk uit de hemel. Wij hebben overigens vinyl nooit de rug toegekeerd. Door de jaren heen hebben we hier altijd lp’s verkocht.”

Hoe kijk je naar de toekomst van de Waterput? “Positief. Ik open nog steeds iedere dag met plezier de winkeldeuren en geniet van het bezig zijn met muziek, het ontdekken van nieuwe artiesten en het contact met de klanten. Daar komt bij dat sinds een half jaar mijn zoon Yannick in de winkel werkt en dat zorgt voor andere en frisse ideeën. Zo heb ik jarenlang geld laten liggen door niets online te doen. Ik had er simpelweg geen tijd voor. Dat pakt hij nu op en dat gaat goed. Het is de bedoeling dat Yannick op den duur het stokje van mij gaat overnemen.” Wat staat toekomstig retailsucces in de weg? “Platenmaatschappijen moeten uitkijken dat de ppd niet de pan uitrijst zodat inkopen een stuk minder interessant wordt. Ik heb dan vooral over de prijzen van vinyl. Ik maak me weleens zorgen dat die productgroep hierdoor zichzelf uit de markt prijst. Ik zeg overigens product, maar ik bedoel natuurlijk kunstwerk. Hoewel we nog altijd meer cd’s verkopen dan vinyl is het als je over omzet praat 50/50. Het is dus belangrijk dat we daar zuinig op zijn.”

Entertainment Business online “Een belangrijke ambitie van het bestuur is ervoor te zorgen dat we in met name de urban-en dance-genres nog beter vertegenwoordigd zijn. Dat staat hoog op de agenda.” Martijn Swier, de nieuwe voorzitter van MMF NL, over de doelen van de Nederlandse vereniging van muziekmanager. 4

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche? Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl. Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site). En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

Facebook.com/EntertainmentBusiness Twitter.com/@EB_Nieuws

COLUMN Spotify is voor bejaarden Aangezien ik altijd benieuwd ben geweest naar hoe het er nu echt aan toe gaat bij Spotify, ben ik het boek Spotify teardown: inside the black box of streaming music gaan lezen. De titel spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Inside the black box of the FBI zou bij mij waarschijnlijk ook werken, als er ergens een geheim gevonden kan worden ben ik je man. Dat zal dan ook de voornaamste reden zijn waarom ik advocaat ben geworden. Wat ik doe is geheim. Het heerlijke daaraan is dat als ik niets doe, dat ook geheim is. Een ideale marketingtool. Als ik al acquirerend een maagdelijk witte, onontgonnen markt betreed, dan zullen potentiële cliënten (wij zeggen cliënten omdat je dan een hoger uurtarief kunt rekenen dan wanneer je het over klanten hebt) je vragen naar je ervaringen in de markt. Heb je die niet, dan kun je geheimzinnig glimlachen en zeggen dat je daar niets over kunt zeggen. Werkt geheid. Zo organiseerde ik ooit een seminar bij mij op kantoor, drukke boel, er kwamen zo’n 50 mensen op af. Op het laatste moment had ik een ordner half achter een gordijn verstopt. Op de achterkant van die ordner had ik geschreven: ‘Strictly confidential, merger Coca Cola / Pepsi Cola’. Het duurde een kwartiertje tot er een ongeruste bezoeker naar me toe kwam die me geschrokken wees op de doos in kwestie. Ik lachte samenzweerderig, bedankte hem uitvoerig en draaide de doos om, zodat de tekst niet meer zichtbaar was voor publiek. De bezoeker in kwestie is nog steeds cliënt overigens. Terug naar Spotify. Ik hoopte al lezend het geheim van Spotify te ontdekken, maar erg coherente geheimen heb ik niet ontdekt. Tja, ik weet nu dat Spotify gaandeweg steeds van missie is veranderd (terwijl ik altijd heb geleerd dat je missie onveranderlijk moet zijn). Dat Spotify zeer aan het idee van gratis vast hield, totdat ze de Amerikaanse markt op wilde en merkte dat grote muziekmaatschappijen niet zaten te wachten op dergelijk aanbod. Er moest voornamelijk een abonnementsmodel komen. Maar de voornaamste conclusie die ik al lezend heb getrokken is dat de software van Spotify die je muziekkeuze personaliseert ondoorgrondelijk is. In die zin dat uit het onderzoek blijkt dat als je maar oud genoeg bent (vanaf 60 jaar) je een veel groter aanbod aan suggesties krijgt dan als je jong (rond de 35) bent. Als je jong bent, word je blijkbaar geacht mainstream te zijn en denkt Spotify dat je geen smaak hebt of over een smaak beschikt die niet afwijkt van je lotgenoten (dat komt op hetzelfde neer). En met die conclusie kan ik leven. Hoe ouder de kaas, de wijn of de luisteraar, hoe meer smaak. The black box van Spotify: deze dienst is bedoeld voor bejaarden.

Hans Bousie is partner bij bureau Brandeis, een advocatenkantoor dat zich richt op het aloude ambacht van procederen. Bousie is al veertig jaar actief in de wereld van media en entertainment, waarvan de laatste twintig jaar als advocaat. Hij beschikt dan ook over een schat aan ervaring en is altijd bereid om een potje te knokken – maar dan wel zoals Mohammed Ali: blijven dansen. In EB en EB Live schrijft hij op persoonlijke titel over ontwikkelingen in de markt.

IN 'T KORT

Cijfers

0 1,24 Activision vult zijn E3-presentatie in zonder eigen stand. De uitgever is wel aanwezig voor afspraken met retailers en de pers.

miljoen

Arcade van Duncan Laurence werd na het Eurovisie Songfestival met 1,24 miljoen streams het meest op één dag in Nederland gestreamde nummer ooit op Spotify. Hij stootte Verleden Tijd (930.000 streams) van Frenna en Lil’ Kleine van de troon.

73 procent van de independent muzikanten heeft te maken met stress, angst en depressie. Dit blijkt uit een studie van distributieplatform Record Union.

73 % 176 miljoen

Er zijn wereldwijd meer dan 176 miljoen exemplaren van Minecraft verkocht. Mogelijk is het nu de bestverkochte game ooit: van concurrent Tetris zijn er naar schatting 170 miljoen exemplaren verkocht.

200.000

De laatste aflevering van de hitserie Games of Thrones is volgens Torrentfreak de middag na de uitzending door meer dan 200.000 mensen illegaal gedeeld.

Nederlandse servers hosten 25 procent van alle websites met illegale content.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

JUNI 2019

WESTERN STARS

De evolutie van Bruce Springsteen In een carrière die ruim 45 jaar omspant, is veelzijdigheid het woord dat Bruce Springsteen het beste omschrijft. Springsteen is een muzikale verhalenverteller. Op zijn nieuwe album Western Stars laat The Boss zien waarom hij die geuzennaam nog steeds verdient. Wij vroegen retailers en fans naar hun mening en verwachtingen. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

et gebeurt niet vaak dat Bruce Springsteen-fans voor het tweede opeenvolgende jaar getrakteerd worden op een nieuwe plaat. Verscheen eind vorig jaar de registratie van de Springsteen On Broadway-concertreeks, halverwege juni kijkt iedereen uit naar Western Stars. Een album met 13 nieuwe tracks die, op het eerste gehoor, moeilijk te plaatsen zijn in het oeuvre van Springsteen. Of misschien ook weer niet, want gedurende zijn ruim 45-jarige carrière wist The Boss zijn fans en critici meerdere keren te verrassen. De meest recente was de beslissing om na zijn openhartige autobiografie Born To Run niet weer op wereldtournee met The E Street Band te gaan. In plaats daarvan koos hij voor een intieme reeks optredens in het bekendste theaterdistrict in New York, waarbij hij zijn hits akoestisch ten gehore bracht en iets vertelde over de totstandkoming en de achtergrond ervan. Met maar liefst 236 shows van oktober 2017 tot december 2018 was Springsteen on Broadway een gigantisch succes. De reeks werd afgesloten met een Netflix-special en een cd- en lp-release van de complete show.

Hello Sunshine Het gonsde in 2018 van geruchten dat Bruce bezig zou zijn met een nieuwe plaat. Een zonder The E Street Band. Een album dat zelfs de trouwste fan zou verras6

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

sen. Eind april verscheen op de bekende streamingdiensten het eerste voorproefje: Hello Sunshine. Een nummer dat zo uit de jaren zeventig leek te komen. Rolling Stone omschreef de track als volgt: ‘It’s a nostalgic but timely sound, and not just for its supreme mellowness. Generating maximum warmth at the dolorous bottom of his register’. Onmiskenbaar Springsteen, maar dan op een manier zoals we hem niet eerder hoorden. Geschiedkundige en groot Springsteenfan Jeroen Bos is fan en was na de eerste keer luisteren gelijk verkocht. “Na het verschijnen van Hello Sunshine heb ik de track op socials gedeeld met het onderschrift: dit is balsem voor de ziel. Het laat volgens mij goed zien hoe de plaat uiteindelijk gaat klinken en ik kan niet wachten. Het mixen van genres is iets waarvan ik niet gelijk enthousiast word, maar het schrikt me ook niet af. Sterker, het is juist bewonderingswaardig als een artiest buiten de gebaande paden durft te treden. Bij iedere nieuwe Springsteen-plaat ben ik vooral nieuwsgierig naar het verhaal dat hij wil vertellen. Ik hoop dat Western Stars een hoopvol verhaal gaat worden, met aandacht voor persoonlijk leed maar ook voor de wereldpolitiek.”

Statement Voor retail is iedere nieuwe Springsteenplaat een belangrijke release. Henk Visser

ACHTERGROND

van Kroese kijkt dan ook uit naar Western Stars. “Er zijn hier al redelijk veel bestellingen binnengekomen en de plaat komt pas over een maand uit. De fans van Springsteen zijn loyaal en kopen nog echt fysieke producten. Daarnaast denk ik dat de nieuwe muzikale insteek van Western Stars ook interessant is voor wie geen diehard fan is. Als een bekend artiest iets anders dan normaal doet, dan zorgt dat voor een trigger. Wat overigens ook helpt, is de fantastische hoes. Een echte stijlbreuk met wat hij eerder deed. Hiermee maakt Springsteen wel een statement.” Voor Warenhuis Van der Veen in Assen is Western Stars een van de belangrijkste releases van het jaar, aldus Gert Jan Gjaltema. “Wij zetten met 150 cd’s en 50 lp’s best groot in. Springsteen In Broadway was een mooi product, maar de fans zitten echt te wachten op nieuw werk. Hello Sunshine was een goede voorbode en wij hebben dan ook veel vertrouwen in Western Stars.” Warenhuis Van der Veen is op moment van schrijven bezig met het opzetten van een speciaal event rondom de release. “We willen een bijzonder feestje geven om de komst van de nieuwe Springsteen te vieren en zijn in overleg met meerdere partijen hoe we dat het beste kunnen aanvliegen. Ik verwacht overigens niet dat alleen de echte fans gaan warmlopen voor de nieuwe plaat. Een nieuwe Springsteen zorgt altijd voor een brede interesse bij het publiek. Daarnaast komen er iedere generatie muziekliefhebbers bij die nog nooit van The Boss hebben gehoord. Zij kunnen teruggrijpen op een heel mooie catalogus.” Bij de fans is het sentiment, ondanks enige kritiek over de nieuwe weg die Springsteen inslaat, voor het grootste gedeelte positief. Zo is Simon van Herpen van mening dat je je op basis van de twee verschenen nummers geen mening kunt vormen over het gehele album. “Dat kan pas als je de plaat van voor naar achter hebt beluisterd. Er zijn artiesten die zo’n onverwoestbare status hebben dat het niet uitmaakt welke muzikale weg zij inslaan. Je weet dat het goed is. Zoals je begrijpt, reken ik Bruce daartoe. Natuurlijk heb ik hoge verwachtingen. Ik denk dat Western Stars een ingetogen plaat geworden is en dat we hem weer op een nieuwe manier leren kennen.” ◾

'Hello sunshine is een veelzeggend voorproefje' Jeroen Bos, historicus en fan WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

10 JAAR

30/09/19 Buma NL is dĂŠ conferentie en hĂŠt festival voor de Nederlandstalige muziek. Buma NL is een eendaags evenement dat met panels, discussies, masterclasses en showcases het professionele middelpunt is voor iedereen die werkt voor en met het Nederlandstalige repertoire. Kaarten voor Buma NL zijn online te bestellen via www.buma.nl/tickets Buma NL is een gezamenlijk initiatief van

en wordt mede mogelijk gemaakt door

REVIEW

The Boss herboren

Bruce Springsteen is een muzikale verhalenverteller. Op Western Stars laat The Boss zien waarom hij die titel nog steeds meer dan verdient.

ezelf opnieuw uitvinden. Dat is het moeilijkste dat een artiest kan doen. De muziekgeschiedenis ligt vol met de karkassen van nieuwe insteken die niet aansloegen bij de fans. Waarna de artiest in kwestie snel terugschakelde naar de beproefde formule. Voor Bruce Springsteen zijn genre-uitstapjes altijd vrij normaal geweest. Zo experimenteerde hij in het verleden met countryachtige folk en pop en nam hij akoestische albums op. Dit waren echter altijd soloprojecten. Op het moment dat Springsteen terugkeerde naar zijn E Street Band, was het weer ‘business as usual’. Welk genre de zanger ook onder handen nam, bijzonder en helemaal Springsteen waren zijn unieke verhalen. In ontelbare songs liet Springsteen als muzikale verhalenverteller het publiek kennismaken met de Amerikaanse gewone man of vrouw en het leven vol met onbeantwoorde liefde, vriendschap, familiebanden, keuzes, onzekerheid, feest, verlies en triomf. Het bijzondere aan al die nummers is dat de luisteraar zich altijd kan herkennen in een tekst. ‘Voor ieder moment in je leven is er wel een Springsteen-nummer’, wordt weleens ge-

zegd en dat is het grootste compliment dat een artiest over zijn muziek kan krijgen. Met Western Stars levert Springsteen opnieuw 13 herinneringen af.

De single Hello Sunshine liet al vroeg zien dat Western Stars geen standaard Springsteen-album is geworden. De plaat is moeilijk in een genre te vangen. Ja, er zitten country-elementen in en West Coast-invloeden uit eind jaren 60, begin jaren 70, inclusief een flinke dosis inspiratie van artiesten als Roy Orbinson, Glenn Campbell en Burt Bacharach. Al deze ingrediënten worden gecombineerd tot iets dat het beste te omschrijven is als orkestrale filmmuziek. Dit alles komt uiteindelijk samen op een manier die verrast, vervoert en ontroert. De zang van Bruce was altijd al perfect dankzij zijn imperfectie, maar klinkt nu nog dieper en meeslepender. Dit is niet Bruce Springsteen die een nieuw genre uitprobeert, maar de evolutie van een artiest die ouder, wijzer, realistischer en tegelijkertijd nostalgischer is geworden. Opvallend is dat je bij het beluisteren van Western Stars het ontbreken van de iconische E Street Band niet echt mist. Dit was bij andere Springsteen-soloalbums wel anders. Hoe goed deze ook waren, de luisteraar wachtte tevergeefs op het moment dat de klassieke saxofoon van Clarence Clemons, de gierende gitaren van Nils Lofgren en Little Steven of de karakteristieke drums van Max Weinberg invielen. Dat is bij Western Stars beslist niet het ge-

val. Ron Aniello produceerde het nieuwe album samen met Springsteen en speelde zelf onder meer bas- en toetsenpartijen in. Daarnaast werd gebruikgemaakt van gerenommeerde namen als David Sancious, Charlie Giordano en Soozie Tyrell. Zelf omschrijft Springsteen Western Stars als ‘een schatkist van een plaat’. Geen vreemde vergelijking, want er valt een hoop te ontdekken. Pas na een aantal luisterbeurten neemt Springsteen je mee de diepte in. Dit is een plaat voor onderweg, vol snapshots over het leven met als absolute hoogtepunt het zevende nummer op de plaat. Chasin’ Wild Horses is The Boss in ‘wide screen’. Een song over liefde en ouder worden, compleet met slidegitaar en strijkorkest. Een langzaam optrekkende stoomtrein die door het bekende Springsteen-landschap dendert en je laat kennismaken met nieuwe vergezichten. Als Westen Stars het startschot is van de rest van de solocarrière van de zanger die in september 70 wordt, zou dit wel eens een bijzonder plezierige en verrassende periode kunnen worden. ◾

Bruce Springsteen Western Stars | Configuratie: cd en vinyl (zwart/gekleurd) | Releasedatum: 14 juni 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

INTERTOYS

Intertoys zet in op prijs en belevenis Na een turbulente periode staat Intertoys in de startblokken om zichzelf opnieuw te presenteren. CEO Roland Armbruster vertelt over de toekomst van de speelgoedketen, consignatie, omnichannel, prijs en concurrentie. “Iets nieuws proberen, moet je durven.” DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

p 8 maart was de kogel door de kerk. De curatoren voor het failliete Intertoys tekenden samen met het Portugese, in speelgoed gespecialiseerde, Green Swan een overeenkomst waarmee de doorstart van Intertoys werd gerealiseerd. Iets meer dan een maand later praat CEO Roland Armbruster over de toekomst en ambitie van het nieuwe Intertoys. Waar staat Intertoys op dit moment? “Van de 286 eigen winkels zijn er uiteindelijk 132 Nederlandse vestingen overgebleven. Daarnaast zijn er 75 franchiseondernemers. Ook zij hebben inmiddels getekend om te blijven. We hebben hen ervan kunnen overtuigen dat Intertoys de marktlei10

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

der is en blijft op het gebied van speelgoed. Als overnamepartij had Green Swan onze voorkeur. Zij komen uit de speelgoedindustrie en kochten eerder de 70 winkels van Toys ‘R’ Us in Spanje en 170 winkels van het Belgische Maxi Toys. De aanschaf van Intertoys was dan ook een strategische zet. Green Swan wil in Europa een grote speler en specialist in de speelgoedsector zijn. De complete groep heeft een omzet van tussen de 550 en 600 miljoen euro.” Wat gaan jullie anders doen dan voorheen? “Binnen Toys ‘R’ Us en Maxi Toys zijn er succesvolle plannen geïntroduceerd die we ook bij Intertoys gaan uitrollen. Onze

ambitie is om de grootste omnichannel retailer in Nederland te zijn. We zetten in op zowel fysieke winkels als online en willen de consument in de winkel een beleving aanbieden die online niet mogelijk is. Denk aan een Escape Room, of de mogelijkheid om kinderverjaardagen in onze winkels te vieren. Dit zien we als een extra aansporing voor de klant om onze winkels te bezoeken. Zoals gezegd zetten we ook in op online, momenteel goed voor zo’n zes procent van onze omzet. Dat is niet veel. Het is onze ambitie om dit percentage binnen drie jaar te vergroten tot 20 à 25 procent. Die groei moet gerealiseerd worden door bijvoorbeeld dynamisch om te gaan met prijs. Die kan in de toekomst best verschillen met de

FOTO: GERT-JAN DIJKGR A AF / L A PLUME MEDIA

INTERVIEW

Meer lezen? Op onze site entertainmnentbusiness.nl vind je een uitgebreidere versie van dit artikel. Scan de QR code om direct naar het artikel te gaan

beeld aan concurrenten die sluiten in een stad waar Intertoys nog niet zit. Ja, er is dus ruimte voor groei, maar dat betekent ook weer niet dat het aantal locaties zal verdubbelen. Belangrijk is dat we met het huidige aantal winkels nog steeds de grootste speelgoedretailer van Nederland zijn.”

ROLAND ARMBRUSTER

prijs in onze fysieke winkels. De grootste kracht is dat we sterk inzetten op het unieke van beide kanalen – prijs en belevenis. Dat doet geen andere aanbieder. Iets nieuws proberen, moet je soms durven.” Wanneer gaan we het eerste resultaat zien van jullie ambities? “Op 19 juni openen we onze nieuwe pilotstore in The Wall Utrecht. Daar laten we de nieuwe concepten binnen de winkelformule voor de eerste keer zien aan onze leveranciers, pers en klanten. Met deze winkel willen we laten zien hoe Intertoys het verschil gaat maken.” Jullie hebben afscheid genomen van een flink aantal locaties. Is er een toekomst denkbaar waarin Intertoys weer op nieuwe plekken vestigingen gaat openen? “Het huidige aantal winkels is geen toeval. Na de overname is er goed gekeken naar de 286 winkels die wij een jaar geleden nog hadden. We hebben gekeken naar de resultaten van de filialen en naar de afstand die elke Nederlander moet afleggen om een Intertoys-winkel binnen te stappen. Uiteindelijk kwamen 130 à 140 winkels naar voren. Dat zijn uiteindelijk de genoemde 132 eigen winkels geworden met daarbij de 75 franchiseformules. Zo'n netwerk van meer dan 200 vestigingen zou voldoende moeten zijn. Maar doet zich een goede kans voor om een nieuwe winkel te openen, dan zullen we dat zeker doen. Denk bijvoor-

Zijn er al samenwerkingsverbanden tussen de drie speelgoedbedrijven binnen jullie moedermaatschappij? “We zitten pas acht weken onder de vleugels van Green Swan, maar kijken samen wel al naar de mogelijkheden. Bijvoorbeeld het opzetten van een private label waaronder producten vallen die wij alleen in Nederland en bij de collega’s in het buitenland verkopen. Dit is een manier om het verschil te maken ten opzichte van de concurrentie. Het bijkomende voordeel is dat je kunt inkopen voor bijna 500 winkels.” Hoe belangrijk is het segment games in de nieuwe opzet? “Die industrie is flink aan het veranderen. Wij zien dat er op hardware nog steeds een heel lage marge zit en dat consumenten digitaal downloaden en streamen hebben omarmd. Als retailer moet je een keuzes maken over hoeveel en hoe diep je inkoopt. Wij verkopen producten aan iedere soort consument en sluiten natuurlijk niemand uit. Dat gezegd hebbende, is Intertoys een winkel met de focus op kinderen. Bijkomend voordeel is dat digitale codes meestal niet als cadeau voor een verjaardag of Sinterklaas worden gegeven. Uiteindelijk is het segment games goed voor zo’n 15 procent van de omzet en dus nog steeds heel belangrijk.” Intertoys wil gaan werken met een consignatiemodel. Waarom hebben jullie hiervoor gekozen? “Ik kom uit de fashionindustrie en wat ik daar zag was dat de overstap van het traditionele model naar consignatie goed was voor een omzetstijging van tussen de 20 en 30 procent. We hebben de afgelopen weken aan iedere leverancier gevraagd of ze producten

in consignatie willen leveren. Ik ben ervan overtuigd dat dit voor iedere partij een goed model is. Het voordeel is dat de leverancier het aantal producten kan leveren waarvan hij denkt dat die daadwerkelijk verkocht gaan worden en wij geen inschattingen hoeven te maken. Daarnaast is dit een manier om ons werkkapitaal naar beneden te krijgen, en heeft de klant de beste keuze. Binnen dit model hoeven partijen zich niet druk te maken over wat er gaat gebeuren met de producten die niet worden verkocht. Ik vind het ook niet fair dat wij, zoals in het verleden, alle risico’s moeten dragen. Op deze manier verdelen we die.” Wat doet Intertoys als bedrijven dit model niet zien zitten? “Voor leveranciers die het consignatiemodel nog niet aantrekkelijk vinden, hebben we een tussenmodel. Wij noemen dat ‘Satellite Warehouse’. Intertoys biedt leveranciers hiermee de mogelijkheid om producten op te slaan in ons distributiecentrum in Waddinxveen. Die producten blijven gewoon eigendom van de leveranciers. Pas als wij voorraad naar onze winkels sturen, dan kopen wij die. Het voordeel is dat er altijd genoeg voorraad beschikbaar is en we zelf kunnen beslissen, op basis van klantvraag, welke winkels hoeveel nodig hebben. Daarnaast kan een leverancier op deze manier zelf beslissen waar hij het product heen stuurt. Constateert hij bijvoorbeeld dat wij minder goed verkopen dan Albert Heijn, dan kan de voorraad vanuit ons warehouse gezonden worden naar die andere klant. Er zijn al leveranciers die dit model gaan uitproberen.” Stappen jullie ook (weer) in muziek en film? “Die productgroepen zul je blijven tegenkomen in onze winkels, maar dan wel als randassortiment. Zeker niet als focusproduct. De consument luistert en kijkt via de Netflixen en Spotify’s van deze wereld massaal naar muziek en film. Ik wil niet met dat soort diensten concurreren. De dvd’s en cd’s die we wel gaan aanbieden vallen in de categorie 'impulsaankoop'.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

DE CONSUMENT AAN HET WOORD

‘Ik ben principieel In een wereld die wordt gedomineerd door streaming, lijkt het soms alsof fysieke entertainmentproducten uit de gratie zijn. Er zijn echter nog steeds talloze consumenten die cd’s, films en games kopen. Wat zijn hun beweegredenen? En hoe is het om nu nog fysieke producten te kopen? EB vroeg het aan vier consumenten. DOOR: MARIJE VISSER

Lucas Wubben, 20 jaar “Ik koop voornamelijk films op Blu-ray, en games. En af en toe een fysiek muziekalbum, terwijl ik eigenlijk geen cd-speler of platenspeler thuis heb. Dat is puur om mijn favoriete artiesten te ondersteunen. Daarnaast is het leuk om een kleine fysieke verzameling van de muziek van je favoriete artiest te hebben. Films koop ik meestal in een fysieke winkel. Bij Boekenvoordeel kun je bijvoorbeeld vaak meerdere films voor een relatief lage prijs krijgen, wat mij uiteindelijk minder kost dan online. Dat heb je bij games helaas minder: winkels hebben nog wel eens de neiging een game 5 tot 10 euro duurder in de schappen te leggen. De ‘look & feel’ speelt ook mee. Zo kijk ik al enige tijd uit naar de game The Last of Us 2. Ik wil dat hoesje in m'n handen hebben. Ik ben ook best kritisch met kopen en neem niet gauw een gokje. Voordat ik een game aanschaf, lees ik eerst reviews en kijk op YouTube naar gameplays of trailers. Games koop ik de laatste maanden wel minder. Ik denk dat het een beetje aan de komkommertijd ligt. Films daarentegen koop ik juist steeds meer. Zo ben ik geïnfecteerd door het Marvel-virus en haal ik elke maand wel een paar van die superheldenfilms in huis. Ik geef per maand zo'n 25 euro uit, maar het kan ook zomaar een keer 150 euro zijn.”

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ACHTERGROND

tegen downloaden’ Sylvia van Wolferen, 48 jaar

Roland van Hek, 49 jaar “Al jaren ben ik een groot fan van games. Eerst speelde ik vaak alleen, maar nu ik een zoontje heb van 6 doen wij dat steeds vaker samen. De gewelddadige games zoals GTA laat ik dan even achterwege. Hij houdt van spellen zoals Lego City. Die koop ik vaak online, op Marktplaats of Amazon. Jammer genoeg zijn er niet veel fysieke winkels meer. Vroeger had je bijvoorbeeld de Free Record Shop, waar ik weleens wat leuks vond. Of de Intertoys, die nu langzaamaan zal verdwijnen. Online zijn de prijzen ook beter. Ik krijg vaak de vraag: ‘Waarom download je je games niet?’ Daar ben ik principieel op tegen. Het fijne aan een fysiek product is dat je weet dat het voor altijd is, mits je er goed voor zorgt. Ook vind ik het leuk om een gamecollectie te hebben die ik in de loop der jaren bij elkaar heb gespaard. Ik zou mezelf dan ook een verzamelaar noemen. Ik ben serieus begonnen vanaf de PlayStation 2 en Xbox. Nu heb ik alleen voor de Xbox 1 al 150 games, en voor de PS4 meer dan 100. Ik denk dat ik maandelijks rond de 200 euro uitgeef aan het uitbreiden van mijn collecties. Naast games verzamel ik films, en deels vanwege mijn enorme collectie moet ik gaan verhuizen. Nu huur ik nog een opslagruimte, maar ik vind het fijn om alles netjes in mijn eigen huis te hebben. Daarbij hoop ik dat mijn zoon en dochter later trots zullen zijn op de gamebibliotheek die wij hebben.”

“Ik heb altijd dvd’s en cd’s gekocht, al is dat door alle streamingmogelijkheden wel aanzienlijk minder geworden. Vroeger schafte ik complete seizoenen van series aan, met abonnementen op Videoland en Netflix hoef ik dat nu niet meer te doen. Hetzelfde heb ik met muziek: vroeger kocht ik veel cd’s, maar met Apple Music is dat koopgedrag veranderd. De nieuwste releases kijk of luister ik vaak via streamingdiensten. Oudere films of muziek kijk en luister ik nog op de oude manier. Als ik nu producten koop, is dat vooral online, en wel puur omdat het makkelijk is. Met één klik op de knop heb je het al besteld. Soms koop ik cd’s bij concerten, wat ik voornamelijk doe om de artiest te steunen. Wanneer ik op een festival ben en er een signeersessie is, koop ik ook wel eens het nieuwste album. Als ik echt fan van iets ben, koop ik het voor de extra’s. Meestal staan er dan bijvoorbeeld extra nummers op het album. Vroeger kocht ik al een product als ik het enigszins leuk vond, nu ben ik veel kritischer. Ik zou mezelf daarom op dit moment geen verzamelaar noemen, al was ik dat een aantal jaar terug zeker wel. Nog steeds heb ik een boekenkast vol met dvd’s uit de periode eind jaren ’90 tot 2010, allemaal gesorteerd op alfabetische volgorde. Mede dankzij streaming geef ik niet veel geld meer uit aan fysieke producten – ik denk rond de 15 euro per maand. Dit bedrag zou hoger kunnen uitvallen als er meer speciale edities van films of muziek uitkwamen. Ik denk zelfs dat die voor uitgeverijen de enige manier bieden om mensen nog fysieke producten te laten kopen.”

Nadja Ibrahim, 19 jaar “Mijn voorkeur gaat uit naar cd’s. De meeste koop ik via bol.com, omdat ze daar vaak acties hebben. Maar ik wil ook wel eens langs de MediaMarkt in Amsterdam gaan. Ook wanneer ik in Engeland ben, sla ik altijd albums in. De keuze is in het buitenland groter, waardoor ik soms zo makkelijker aan een titel kom. Ik vind het ook leuk om daar rond te snuffelen in echte cd-winkels. De mensen zijn altijd aardig en ik kan er zo uren doorbrengen. Ik denk dat het kopen van fysieke producten nu eenmaal in mijn hoofd zit. De hype om alles met één klik te downloaden voel ik niet zo. Ik wil een product kunnen vasthouden. In die zin zou ik mezelf zeker een verzamelaar noemen, het liefst heb ik alle cd’s van de artiesten die ik leuk vind. Ik denk dat ik hier wel maandelijks 50 euro in stop, als het al niet meer is. Dit lijkt op zich niet veel, maar als je het vergelijkt met een abonnement bij Spotify of Apple Music is het een relatief hoog bedrag. Voor mij hoeft er niks qua prijs te veranderen, ik geef het geld er namelijk toch wel aan uit. En wanneer er ook een wat duurdere versie met handtekening beschikbaar is, kies ik daar zonder twijfel voor. Dat zal niet snel veranderen.” ◾

Meer lezen? Op entertainmentbusiness.nl vind je een uitgebreidere versie van dit artikel, waarin nog meer consumenten aan het woord komen. Scan de QR-code om direct naar dit artikel te gaan.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

GAME MANIA

‘Wij spreken de taal van onze klanten’ Met de opening van zijn concept stores is Game Mania gestart met de More Better Retailer-strategie. Deze nieuwe koers kreeg in april een vervolg met de lancering van Game Mania Zone in de Esports Game Arena in Alphen aan den Rijn. CEO Kris Lenaerts vertelt over de huidige strategie en het belang hiervan voor de industrie. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

INTERVIEW

Game Mania Zone is onderdeel van een volledige ‘experience area’. Voor de klant moet dit een ‘blended experience’ worden. Een mengvorm die op een natuurlijke wijze ontstaat en waarbij klanten die over de vloer komen centraal staan.”

leiden we dat intensief. Iedereen is opgeleid in onze filialen, de medewerkers hebben toegang tot alle interne infokanalen en we volgen de winkel zoals alle andere. Verder is er altijd een ervaren shopmanager bereikbaar.”

De ruimte is onmiskenbaar Game Mania, maar toch ook weer niet. Dat komt vooral door de beperkte oppervlakte. Is dat een bewuste keuze geweest? “We hebben vooraf vanuit de doelgroep nagedacht. Welke mensen komen hier, waar zijn ze naar op zoek en hoe kunnen wij hen zo goed mogelijk helpen? We hebben ons bestaande concept aangepast om een goede fit te krijgen. Zie het als een aangepaste winkel die aansluit bij de behoefte die door de Esports Game Arena gedefinieerd is. We blijven dit concept aanpassen en bijsturen aan de hand van reacties van klanten en bezoekers. En dat geldt ook voor ons assortiment. We meten continu het consumentengedrag en spelen daarop in.”

Welke ambities heb je met de Game Mania Zone? “Dit mag dan organisch zijn ontstaan, het heeft ons wel aan het denken gezet. Er zijn namelijk veel meer mogelijkheden en plekken waar een dergelijke winkel uitstekend zou werken. Wat een ideale locatie is? Dat hopen we van onze klanten te vernemen. Overigens hoeft het niet eens een vaste plek te zijn, alles is mobiel. De winkel in Alphen aan den Rijn is de eerste maar zeker niet de laatste.”

Welke rol heeft Game Mania binnen de samenwerking? “We doen zo goed als alles samen. Wij gebruiken de expertise die wij hebben op het gebied van retail om de winkel van de grond te krijgen. Denk aan communicatie, assortiment en alle operationele werkzaamheden. Het contact met de klant verloopt via de medewerkers van de Esports Game Arena, ondersteund door een team van Game Mania.”

e Esports Game Arena is sinds 20 april aangevuld met een Game Mania Zone. Hoe is dat zo geko-

men? “In januari van dit jaar is het filiaal van Game Mania in Alphen aan den Rijn gesloten. De eigenaren van de Esports Game Arena kregen steeds vaker van bezoekers te horen dat zij dat jammer vonden. Die hebben toen contact met mij opgenomen en daar is een mooie samenwerking uit geboren. De insteek was dat het een meerwaarde voor alle partijen moest worden. Dat is deze winkel geworden.” Je zegt expres geen shop-in-shop. Waarom niet? “Omdat het anders dan een shop-in-shop niet voelt als een afgebakende zone. De

Wat Game Mania kenmerkt is klantgerichtheid en expertise. Hoe straal je die kernwaarden uit, als je geen eigen medewerkers achter de kassa hebt staan? “Het is belangrijk dat we het gevoel en DNA van onze winkels ook hier implementeren. Daar zijn we druk mee bezig en ik maak me daar geen zorgen om. Vergeet niet dat de Esports Game Arena voor een deel een horecaconcept is en daarin speelt klantvriendelijkheid een belangrijke rol. Mensen achter een bar zijn daarnaast meer host dan verkoper. Zij kunnen goed luisteren en hebben er geen probleem mee om een praatje te maken. Dan komt de verkoop vaak vanzelf. Natuurlijk bege-

Hoe gaat het, bijna twee jaar na de lancering van de webwinkel, met het digitale domein en hoe heeft dit effect op de fysieke winkels? “Onze online business is heel sterk. In het eerste jaar was de omzet van de webshop gelijk aan de omzet van vier of vijf fysieke winkels. Dit jaar gaat dat naar de omzet van negen tot tien winkels. Tijdens die groei zagen we hoe de industrie en de klantbehoeften flink veranderden en daar spelen we natuurlijk op in. Dat kan betekenen dat we vooraf ingrijpen bij winkels die op termijn mogelijk niet meer rendabel zijn. We gaan namelijk liever de toekomst in met minder vestigingen, waarbij de winkels die openblijven wel de beste denkbaar zijn. En daarbij moet je dan niet alleen denken aan onze normale winkels, maar ook aan concept stores zoals we die hebben in Antwerpen, Amsterdam, Den Haag en Utrecht. In de nabije toekomst zullen daar nog meer locaties bijkomen. Wat altijd centraal moet staan, is de klant en de ervaring die hij krijgt. Om die ervaring nog meer te verbeteren, starten we later dit jaar met een compleet nieuw en uniek loyaliteitsprogramma. Dat stelt ons in staat de consument nog beter te benaderen met relevante content en aanbiedingen. Zij krijgen niet uitsluitend een reward bij een aankoop, maar ook voor de interactie die ze aangaan op onze website of in een van onze winkels.” ▶

'Wij willen de go-to brand zijn voor gaming in de Benelux.' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

DAGELIJKS OP DE HOOGTE VAN HET LAATSTE NIEUWS? Bekijk onze compleet vernieuwde homepage en schrijf je gratis in voor de EB-nieuwsbrief.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

INTERVIEW

En dan is er nog een andere belangrijke pijler. Game Mania is niet meer puur een retailer, maar ook een plek waar de gamer voor content terecht kan. Het bijzondere is dat veel van die content gemaakt wordt door de mensen van Game Mania zelf. Waarom hebben jullie hiervoor gekozen? “Door de jaren heen hebben we een band opgebouwd met onze klanten. We weten welke taal zij spreken en wat hen interesseert. Daarnaast heeft iedereen hier een passie voor gaming. Het is dus logisch dat we dingen zelf doen. Zo gaan we steeds vaker mee naar events in het buitenland waar nieuwe titels worden aangekondigd. Daar maken we dan die specifieke Game Maniacontent. Dat zie je ook op Twitch. Een groot deel van de mensen die daar actief zijn, zijn medewerkers van Game Mania. Waarom we dit doen? Het product is onze core business, maar we zetten ook in op content, community en experience. Wat we nu doen staat als een huis.” Met het opzetten van onder andere de website en de conceptstores zijn er fikse investeringen gedaan. Hoe vertaalt zich dat naar de onderneming? “De periode 2012/13 was moeilijk. De focus was toen om de business zo goed mogelijk op de rails te krijgen. Tegelijkertijd wisten we dat er een inhaalrace nodig was. Er moest nogal wat gebeuren. De eerste stap was het omnichannelverhaal, daarna hebben we gekeken naar de winkels. Nu is de vraag: hoe vertalen we in de snel veranderende wereld onze positionering als go-to brand voor gaming in de Benelux? Die investeringen waren substantieel, maar wat als we die niet hadden gedaan? Uiteindelijk was dat geen optie. Al het geld dat we hierin hebben gestopt, zorgt ervoor dat we een langetermijnperspectief hebben kunnen creëren. En je ziet dat dat zijn vruchten afwerpt.” Je hebt het zelf al een aantal keer aangehaald: de markt kent snelle en grote veranderingen. Op welke manier is de rol van retail veranderd? “Als ondernemer, in welke branche dan ook, moet je tijdig anticiperen op wat komen gaat. Dat is moeilijk, maar ook je verant-

WAT ALTIJD CENTRAAL MOET STAAN IS DE KLANT EN DE ERVARING DIE HIJ KRIJGT.

GAME MANIA CEO KRIS LENAERTS.

woordelijkheid. Onze boodschap is: doe wat je moet doen en richt je niet uitsluitend op groei. Luister naar wat de consument wil en doe inspanningen en investeringen om dat te realiseren. In een ideale wereld gebeurt dat samen met een industrie die spelers met een meerwaarde voldoende ademruimte geeft om deze ambities te realiseren. Net zoals retailers keuzes moeten maken die soms heel moeilijk zijn, moet de industrie dat ook doen. Op die manier zorg je ervoor dat er geen verschraald retaillandschap ontstaat. Op de lange termijn is iedereen daar de dupe van.” Hoe kijkt de Benelux-industrie naar deze visie? “Ik merk in de gesprekken die ik met onze partners voer, dat de industrie enthousiast is over onze plannen. Daarnaast geloof ik dat zij het begrijpen en erin mee willen gaan. Het is belangrijk dat we over veranderingen binnen het huidige businessmodel

'We gaan liever de toekomst in met minder vestigingen, waarbij de winkels die openblijven wel de beste denkbare zijn'

blijven praten. Deze gesprekken zijn vooral op transacties gericht en dan in de vorm van inkoop, opslag, verkoop en marge. In de steeds verder digitaliserende wereld moeten we ook naar een ander model kijken, de ‘customer lifetime value’, waarmee erkenning wordt gegeven aan spelers die daar een belangrijke rol in spelen. Winkels die de klant in aanraking brengen met de game, waarna voor de industrie een proces van digitaal geld verdienen start. Ik begrijp dat dit ambitieus is, maar het is nodig om de markt gezond te houden.” Digitaal doet het goed en is relatief gemakkelijker en winstgevender dan fysiek product. Waarom zou de gameindustrie mee gaan in jouw ambities? “Game Mania is een economisch solide partner. Wij zijn in staat waarde te creëren op het gebied van bereik, engagement en kunnen waar nodig converteren. Ook zijn we een relevant merk voor de community, want wij hebben een digitale en fysieke connectie met onze klanten. Dan praat je over waarde. Daar ben ik voor de volle 100 procent van overtuigd. De vraag is alleen: met welk businessmodel gaan we die waarde het beste bereiken? Met alleen de traditionele vorm gaan we er niet komen.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

ACHTERGROND

‘ Wij laten indie-artiesten écht onafhankelijk zijn’ Voor artiesten is het krijgen van een platencontract bij een groot label vaak een streven. Maar dit geldt dit niet voor iedereen. Muzikanten met indie-ambities krijgen steeds meer ruimte om daadwerkelijk independent te zijn. Er zijn indielabels, aggregation partijen die alleen de distributie voor hun rekening nemen, én artist servicepartijen zoals Kartel Music Group. DOOR: MARC SIMONS

artel Music Group helpt independent artiesten die ondersteuning willen op het gebied van marketing, campagnemanagement, distributie en administratie. In tegenstelling tot veel distributie- en majorlabel-‘artist services’ wil Kartel naar eigen zeggen een echt onafhankelijk alternatief bieden. Michel Van Buyten, met Roy Pereira oprichter van de Benelux-tak: “Ons doel is niet om de grootste te zijn, maar om de best mogelijke service te bieden aan een beperkte groep klanten. We werken met artiesten en hun managers die, al dan niet vrijwillig, niet bij een label zitten. Daarbij kun je denken aan artiesten die groot genoeg zijn om iets zelf te releasen en een established following hebben. Anderzijds zijn er partijen die nog onvoldoende investeringsbereidheid hebben gekregen van een label, maar wel een publiek aanspreken dat wij kunnen bedienen. Dergelijke partijen zien zichzelf als professioneel en zoeken een professionele manier om iets te releasen, zonder hier een zware investering voor te willen doen. Het zijn vaak partijen die al een bepaalde visie hebben, maar een partner nodig hebben om een pr-netwerk uit te zetten.”

Uiteenlopende genres Het uitzetten van een pr-netwerk is één van

MICHEL VAN BUYTEN

Kartels diensten. Het bedrijf opereert sinds enkele maanden ook vanuit Amsterdam en Brussel, maar heeft zijn thuisbasis in Londen. Hier werken onder andere teams voor digital marketing, content, promotional marketing, en royalties. Deze expertises worden ook in de Benelux gebruikt, waar de komst van Kartel al is opgevallen. Pereira: “We hebben het de afgelopen maanden ongelofelijk druk gehad met de aanvraag van gesprekken. Het is opmerkelijk dat de partijen die geïnteresseerd zijn in ons alternatief, afkomstig zijn uit uiteenlopende genres. Misschien zou je in Nederland vooral partijen uit de urban- of dancehoek verwachten, maar ook veel singer-songwriters, rockbands en mainstream bands willen deze alternatieve aanpak.” Voor CEO en oprichter Charles KirbyWelch was de uitbreiding naar de Benelux geen moeilijke keuze. “In die landen is er een gezonde markt van independent artiesten in alle muziekgenres. Ze hebben veel fans, goede muziek en veel potentie, zowel nationaal als internationaal. Hierdoor liggen er voor ons veel kansen voor samenwerkingsverbanden met artiesten en independent platenmaatschappijen. We ondersteunen ze met de hulpmiddelen en ervaring om hen lokaal én internationaal succesvol te laten worden.”

ROY PEREIRA

Engagementeconomie Kirby-Welch heeft de industrie vanaf de oprichting van Kartel in 2003 flink zien veranderen. “Kartel begon in dat jaar als een artiestenmanagementbedrijf. We werkten met artiesten die geen recorddeal wilden, of konden krijgen. Twee jaar eerder was iTunes gelanceerd, dus we bevonden ons al in een verschuivende markt met een democratisering in de distributie, maar in die tijd kwamen termen als ‘label-services’ en ‘artist-services’ nog nauwelijks voor. Inmiddels zitten we in een engagementeconomie. Wanneer mensen stoppen met het kopen van muziek, dan moeten artiesten en de platenlabels het spel veranderen. Ze vechten constant om de aandacht van het publiek. Content en social media bieden de mogelijkheid om die te voeden en om het engagement met het publiek te onderhouden. Dit is de kern van een campagne, waarmee we artiesten ondersteunen op een manier die financieel logisch en zinvol is.” Van Buyten vult aan: “We gaan nu uitzoeken welke artiesten, managers en labels in de Benelux met ons willen samenwerken. We gaan graag partnerships aan en willen een basis leggen van waaruit we een reputatie kunnen opbouwen als label-service voor lokale artiesten.” ◾

CHARLES KIRBY-WELCH

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

FRANK HELMINK

Buma Cultuur staat op een kruispunt Als directeur van Buma Cultuur heeft Frank Helmink veel invloed gehad op het Nederlandse muzikale landschap. Eurosonic Noorderslag, ADE en Buma NL groeiden uit tot smaakmakende en succesvolle evenementen. En met Buma Music Acadamy wordt een nieuwe generatie muzikanten klaargestoomd. Afgelopen mei was Frank Helmink 10 jaar directeur. Reden genoeg om de balans op te maken. DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

n september 2009 gaf de toen kersverse Buma Cultuur-directeur Frank Helmink een uitgebreid interview aan Entertainment Business. Hij had het stokje overgenomen van Jerney Kaagman en vertelde over zijn plannen en ambities voor de komende jaren. Een beperkt aantal jaren wel te verstaan, want de kop van het interview was: ‘Ik verwacht niet dat ik hier tien jaar aan het roer ga staan.’ De inmiddels 47-jarige Frank Helmink lacht hartelijk als hij het artikel na zoveel tijd weer onder ogen krijgt. De Buma Cultuurdirecteur staat erom bekend dat hij een grote hekel heeft aan saaiheid en graag tegen heilige huisjes schopt. Het afgelopen decennium bij Buma Cultuur was dus allesbehalve saai? Helmink: “Klopt! Ik heb mezelf weleens afgevraagd waarom ik nog altijd bij Buma Cultuur zit. Er is blijkbaar niemand die denkt: moet die Helmink niet eens wat anders doen? Maar zonder gekheid: ik vind het nog altijd leuk en interessant.”

Ambitie Na het afscheid van de destijds 61-jarige Jerney Kaagman, die meer tijd wilde besteden aan haar privéleven, ging Buma Cultuur op zoek naar een wat commerciëler ingestelde directeur. “En zo kwamen ze bij mij terecht”, vertelt Helmink. “Er was vooral behoefte aan een beleidsplan. Ik kan me nog goed bestuurslid Henk Westbroek herinneren, die voortdurend grapjes maakte over mijn gehamer op ambitie. Maar dat is wel wat het was: ik wilde op alle vlakken groei realiseren. Zo was er veel vraag vanuit de hoek van de multimediacomponisten en Nederlandstalige auteurs om iets voor hen te organiseren. Daaruit zijn Buma 20

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

INTERVIEW

Music in Motion en Buma NL ontstaan. Eerstgenoemde beleefde dit jaar zijn negende editie, terwijl Buma NL eind september zijn tienjarig jubileum viert.”

Stormen trotseren De afgelopen tien jaar waren op zijn zachtst gezegd nogal onstuimig te noemen. De vuile was werd buiten gehangen en bestuursleden rolden ruziënd over straat. “Het klinkt misschien raar, maar al die rellen, al dan niet terechte heibel, discussies en negatieve verhalen hebben me scherp gehouden zolang wij als Buma Cultuur zelf maar geen onderdeel waren van welk in het openbaar uitgevochten discussie dan ook. We werden er af en toe knettergek van als die weer in de krant stond of als iemand anders losging op internet, maar als je je daardoor laat beïnvloeden, dan gaat het mis. Wij hebben alle stormen weten te trotseren dankzij de manier waarop we Buma Cultuur hebben georganiseerd, onze mensen en de open communicatie. Daardoor is ook ADE uit het dipje van een paar jaar geleden gekomen.” Pas begin 2019 is het Amsterdam Dance Event verzelfstandigd en gaat het onder de vleugels van de nieuwe directeur Mariana Sanchotene een eigen koers varen. “De plannen hiervoor dateren al van zo’n acht jaar geleden”, zegt Helmink. “Een dergelijke transitie kost nu eenmaal tijd. Dat is voor mij een van de grootste lessen geweest de afgelopen jaren: je moet geduld en een lange adem hebben. Nu ADE in ieder geval in productioneel opzicht uit ons systeem is, is het zaak om te kijken hoe we Buma Cultuur zo efficiënt mogelijk kunnen inrichten. We staan op een kruispunt. Moeten we eigenlijk wel een stichting zijn? Hoe willen we alles financieren? Moeten er nieuwe evenementen bij komen? In het nog te schrijven nieuwe beleidsplan komen al deze vragen aan bod.”

Buma Cultuur als portemonnee Buma Cultuur is een fantastisch instrument om de Nederlandse muziek te promoten, benadrukt Helmink. “We hebben de afgelopen tien jaar ontzettend veel bereikt. Onze evenementen, platformen en initiatieven zijn scherper, inhoudelijker en breder, waarbij we voortdurend contact houden met onze achterban. Heel veel mensen zien ons als een soort portemonnee waar onophoudelijk geld uit komt, maar eigenlijk hebben we maar een beperkt budget voor al die verschillende promotionele initiatieven. Dat vraagt om een mindset

waarbij je non-stop het kostenplaatje in de gaten houdt.” Een voorbeeld is het Dutch Impactfeestje tijdens het SXSW Festival in Austin. Helmink: “Met Dutch Music Export hebben we weliswaar een actief buitenlandbeleid ontwikkeld waarmee talentvolle acts worden ondersteund op het gebied van marketing, promotie en kennisuitwisseling, maar dat wil niet zeggen dat je niet aan de formule kunt sleutelen. Als blijkt dat een evenement of investering weinig of niets bijdraagt, moet je je conclusies trekken. De laatste keer dat we in Austin een dergelijke showcase organiseerden, stonden er letterlijk 10 mensen in de zaal – en zij behoorden zelfs niet tot de doelgroep. De overige 350 mensen stonden buiten bier te drinken. Dat geld kun je dus beter anders besteden.”

ment) en kan talent sneller worden ontdekt. In mei startten de voorrondes voor de verkiezing beste Muziekdocent van het Jaar. Inmiddels zijn hier al meer dan 500 docenten voor genomineerd. Helmink: “Iedereen vindt het een geweldig initiatief. Alleen, als we de financiering niet voor elkaar krijgen, dan houdt het op. De komende maanden voeren we gespreken met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en met diverse partijen uit de muziekindustrie. Dit is geen project van vele miljoenen. Als je het goed wilt opzetten, kost het je vier ton per jaar. Het is een relatief kleine investering, maar wel een die op de lange termijn zo ontzettend veel kan opleveren. Het is deze maanden erop of eronder. Dit is het enige project dat we draaien waarvan ik denk: het zou te bizar voor woorden zijn als dit niet van de grond komt.”

'Je moet jezelf altijd afvragen: is dit het leukste wat ik op dit moment kan doen?' Vernieuwing

Hoogtepunten

Helmink vervolgt: “Als je mij chagrijnig wilt krijgen, moet je zeggen: het is helemaal niet moeilijk wat jullie doen. Elk jaar organiseren jullie hetzelfde. Wie dat roept, zit niet op te letten. Natuurlijk bestaat het gevaar dat je uit gemakzucht elk jaar hetzelfde programma in elkaar draait, met dezelfde sprekers en gezichten. Je moet jezelf voortdurend bij de les houden. Neem Eurosonic Noorderslag. Daar hebben we de afgelopen jaren echt een vernieuwing en verjonging doorgevoerd. Er staat nu een heel tof team van voornamelijk jonge mensen, waarmee we gaan bouwen aan de toekomst. Hoe die eruitziet? Misschien moeten we wel af van de landenthema’s en gaan focussen op genres of op een beperkt aantal acts. Het schieten met hagel is in ieder geval niet meer de juiste manier.”

Als Helmink gevraagd wordt naar enkele hoogtepunten van de afgelopen tien jaar, hoeft hij niet lang na te denken. “ADE staat bovenaan. Toen we begonnen was er behoorlijk wat bestuurlijke weerstand tegen de jaarlijkse (flinke) investeringen. En kijk waar het evenement nu staat! Trots ben ik ook op de transformatie van het Harpen Gala naar de Buma Awards. Dat is een perfecte manier om te kunnen vertellen wat Buma is en waar wij voor staan. Ook Buma Music Academy hoort in dit rijtje thuis. Het is misschien niet een hoogtepunt in de juiste betekenis van het woord, maar het feit dat we de rust hebben weten te bewaren, vooral in de begindagen, zie ik als een overwinning. Beeldvorming is extreem belangrijk.” Tot slot: staat Frank Helmink over 10 jaar nog steeds aan het roer bij Buma Cultuur? “Als ik het wist, zou ik je het direct zeggen! Je moet jezelf altijd afvragen: is dit het leukste wat ik op dit moment kan doen? Is dat wat die Helmink doet, goed genoeg? En bovendien: zolang je niet chagrijnig naar je werk gaat en een paar keer per dag kunt lachen met je collega’s, heb je niets te klagen. Mensen zeggen vaak: ‘Wat heb je een ontzettend zware baan’, terwijl ik denk: welnee, ik heb een geweldige baan.” Helmink zwijgt even en voegt er dan grijnzend aan toe: “Vooralsnog.” ◾

Buma Music Academy Een ander belangrijk speerpunt voor Frank Helmink is Buma Music Academy (BMA), een project om de horizon van Buma Cultuur te verbreden. Doel is om de muziekles weer terug in de klas te krijgen. En dat slaat aan. BMA heeft een groei doorgemaakt van 50 naar 470 middelbare scholen waarop gebruik wordt gemaakt van het pakket. Zo worden jongeren al vroegtijdig enthousiast gemaakt over de verschillende aspecten van het muziekvak (schrijven, componeren, produceren en manage-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

HET OFFICIËLE SPEL VAN HET 2019 FIA FORMULA ONE WORLD CHAMPIONSHIP™

STRIJD TEGEN JE RIVALEN

PRE-ORDER NU!

ANNIVERSARY EDITION 28 JUNI

www.formula1game.com While supplies last. Only at participating retailers, please check with your local retailer as offer may vary. F1 2019 Game - an official product of the FIA FORMULA ONE WORLD CHAMPIONSHIP. © 2019 The Codemasters Software Company Limited (“Codemasters”). All rights reserved. “Codemasters”®, “EGO”® and the Codemasters logo are registered trade marks owned by Codemasters. © of ASE under license from L&V Licensing Ltda.The F1 FORMULA 1 logo, F1 logo, FORMULA 1, F1, FIA FORMULA ONE WORLD CHAMPIONSHIP, GRAND PRIX and related marks are trade marks of Formula One Licensing BV, a Formula 1 company. © 2019 Cover images Formula One World Championship Limited, a Formula 1 company. Licensed by Formula One World Championship Limited. The F2 FIA FORMULA 2 CHAMPIONSHIP logo, FIA FORMULA 2 CHAMPIONSHIP, FIA FORMULA 2, FORMULA 2, F2 and related marks are trade marks of the Federation Internationale de L’Automobile and used exclusively under licence. All rights reserved. The FIA and FIA AfRS logos are trade marks of Federation Internationale de l’Automobile. All rights reserved. All other copyrights or trade marks are the property of their respective owners and are being used under license. Developed and published by Codemasters. Disc version distributed 2019 by Koch Media GmbH, Gewerbegebiet 1, 6604 Höfen, Austria. “2” and “PlayStation” are registered trademarks of Sony Interactive Entertainment Inc. Also, “Ø” is a trademark of the same company.

LEGENDS EDITION 25 JUNI

PRODUCTFOCUS

F1 2019 In 2020 is het zo ver en vindt de Grand Prix van Zandvoort plaats. Dit jaar kunnen F1-fans echter al uitkijken naar het nieuwste deel van de officiële gamereeks. En ja, Max Verstappen staat natuurlijk op de cover. DOOR: JEROEN NOORDELOOS

odemasters kwam eind maart met groot nieuws. F1 2019 zou twee maanden eerder dan verwacht worden uitgebracht. Hierdoor kunnen gamers al vanaf 28 juni aan de slag met het nieuwe deel in de F1-franchise, precies tijdens het raceweekend van de Grand Prix van Oostenrijk. F1 2019 bevat alle officiële teams, coureurs en 21 circuits van het huidige seizoen. Dit jaar biedt de game echter meer dan Formule 1 alleen, want ook de F2-klasse is aan de game toegevoegd. Een absolute meerwaarde. De rijeigenschappen zijn namelijk wezenlijk anders dan het rijgedrag van de wagens in de F1. Hierdoor voelt deze spelmogelijkheid ook echt als een uitbreiding op de game. Deze modus start in het 2018-seizoen, waardoor er nog geracet kan worden met George Russell, Lando Norris en Alexander Albon. Deze coureurs zijn inmiddels actief in de Formule 1. Daarom heeft Codemasters een update beloofd naar het F2 2019-seizoen.

Uitgebreide spelmodi Net als in voorgaande delen heeft F1 2019 ook een uitgebreide carrièremodus. Hierin legt de speler hetzelfde pad af van de Formule 2 naar F1 als de coureurs, of

begin je in een kleiner team en groei je vandaaruit door naar een topteam als Ferrari, Mercedes of Red Bull Racing. In de online League-functie kunnen spelers toernooien opzetten of deelnemen aan wekelijkse challenges. Tijdens deze multiplayer challenges wordt het complete raceweekend doorlopen, van training tot kwalificatie en met de race als hoogtepunt. Bij een podium verdienen spelers in-game competitiepunten, waarmee de speler customisation items vrijspeelt. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan de Esports integratie. In een overzichtelijke portal zijn aankomende evenementen overzichtelijk gerangschikt, en ziet de speler het laatste nieuws en de highlights uit de F1 Esports Series.

Meer realisme Tijdens de ontwikkeling kon Codemasters gebruikmaken van de kennis van Ross Brawn en Pat Symonds, twee belangrijke spelers in de wereld van de Formule 1. Dankzij hun expertise voldoen de wagens in het spel aan de regels van 2019. Maar niet alleen de drive dynamics zijn van een hoog niveau, ook is er veel nadruk gelegd op de graphics. Dat zie je terug in de omgevingen, die levendiger zijn dan ooit. Dit is zeker

het geval tijdens de nachtraces, met al zijn reflecties en lichteffecten. Het F1 uitzendgeluid en beeldmateriaal maken de beleving en het realisme compleet.

Speciale edities Naast de reguliere editie, lanceert Codemasters twee speciale configuraties van F1 2019. Het gaat om de zogeheten Anniversary- en de Legends-edities. De eerste bevat twee classic cars uit het seizoen 2010: de Ferrari F10, zoals gereden door Fernando Alonso en Felipe Massa en de McLaren MP4-25 van Lewis Hamilton en Jenson Button. De Legends Edition neemt de consument verder mee terug in de tijd. Deze editie viert namelijk de grootste rivaliteit in de geschiedenis van F1: die tussen als Ayrton Senna in zijn 1990 McLaren MP4/5B en Alain Prost in de Ferrari F1-90. In acht race-uitdagingen kan de speler de strijd virtueel slechten in acht uitdagingen. Bij winst worden exclusieve Senna en Prost multiplayer car liveries vrijgespeeld. De Legends-editie bevat daarnaast ook de extra inhoud van de Anniversary Edition. ◾

F1 2019

| Ontwikkelaar: Codemasters | Uitgever: Koch Media | Releasedatum: 28 juni | Platformen: PlayStation 4, Xbox One, pc

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

E3 EXPO 2019

Vooruitblik E3Expo 2019

Begin juni komt de wereldwijde game-industrie weer samen in Los Angeles. Tijdens de 24ste editie van E3Expo wordt het komende gamejaar in kaart gebracht. Wat kunnen we verwachten? Een nieuwe console is een gegeven, en verder staan er vooral veel nieuwe titels op de planning. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

n 1995 werd de eerste editie van de gamebeurs E3 georganiseerd. De daaropvolgende decennia groeide het evenement uit tot dĂŠ plek waar het gebeurde en waar je als gameprofessional bij moest zijn. De afgelopen vier jaar zocht de organisatie naar een nieuwe insteek, lieten verschillende grote uitgevers de beurs links liggen en opende de E3 zijn deuren voor de consument. In essentie blijft de E3Expo echter een b2b-event. En hoewel de absolute urgentie is verminderd, blijft het de plek waar je als professional een idee van het komende gamejaar krijgt. De 2019-editie kreeg een harde klap toen bekend werd dat Sony Interactive Entertainment besloot de beurs over te slaan. De marktleider concentreert zich lie24

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ver op andere manieren om zijn producten onder de aandacht te brengen. In het verleden was de stand van Sony PlayStation een van de belangrijkste blikvangers op de beurs. De kans is groot dat Microsoft garen spint bij de afwezigheid van zijn concurrent. Het Amerikaanse bedrijf moest het de afgelopen jaren tijdens de E3 constant afleggen tegenover het PS4-geweld en de buzz die Sony wist te genereren. Dit jaar heeft Microsofts Xbox het podium nagenoeg voor zichzelf alleen.

Een nieuwe Xbox Hoewel de derde generatie Xbox (X1) relatief jong is (2013) en verschillende configuraties kent, kondigde Microsoft twee jaar geleden al aan dat het bedrijf sleutelt aan

een nieuwe console. Naar verluidt worden er tijdens de E3 verdere details bekendgemaakt over de nieuwe Xbox, die in 2020 gelanceerd moet worden. Deze console zou samenwerken met de cloud, snellere laadtijden bieden en beschikken over 12 teraflops. De afgelopen jaren waren de exclusieve games voor Xbox One niet bijzonder baanbrekend of succesvol. Daar moet met de nieuwste console verandering in komen. Microsoft kocht de afgelopen jaren meerdere grote en kleinere studioâ&#x20AC;&#x2122;s en die investeringen zullen zich de komende jaren gaan terugbetalen. Zeker is dat tijdens de E3 het nieuwste Halo-deel Infinite in de spotlights staat. Deze titel zal dan ook naar alle waarschijnlijkheid een van de launchgames worden van de nieuwe console.

VOORUITBLIK

Entertainment Business is aanwezig op de E3. Blijf op de hoogte van al het nieuws en aankondigingen via onze site en nieuwsbrief. Inschrijven op de nieuwsbrief is gratis en kan via: www.entertainmentbusiness.nl

Moderne oorlog

The Elder Scrolls?

Zoals elk jaar brengt Activision een nieuw deel uit van de Call Of Duty-franchise. Vorig jaar besloot de uitgever de singleplayer uit Black Ops IIII te halen. Iets waar niet iedereen positief op reageerde. De kans is groot dat Activision met het nieuwste deel de singleplayer terugbrengt. Het gerucht gaat dat er gebruikgemaakt zal worden van een bekende COD-subserie: Modern Warfare. De uitgever heeft inmiddels laten weten geen eigen stand op de beurs te hebben, maar wel aanwezig te zijn. De vraag is of en hoe de nieuwe COD wordt getoond.

2018 was voor Bethesda niet het populairste jaar ooit. De uitgever lag flink onder vuur vanwege Fallout 76. De game kende zoveel bugs dat consumenten hun ongenoegen luid en duidelijk kenbaar hebben gemaakt. Dit jaar organiseert Bethesda weer een persconferentie voorafgaand aan E3. Om teleurstellingen te voorkomen, heeft Bethesda's Todd Howard al gesteld dat er geen nieuw deel van The Elder Scrolls gepresenteerd zal worden. Uiteraard weten we dit nooit zeker. Immers, hoe wil Bethesda gamers anders het Fallout-debacle laten vergeten?

Superhelden Een van de grootste verrassingen van 2018 was het succes van Marvels Spider-Man. Traditioneel loopt de Benelux niet bepaald warm voor games rondom superhelden – enkele uitzonderingen daargelaten. Marvels Spider-Man bewees echter het tegendeel. Begin 2017 maakte Square Enix bekend dat er een Avengers-game wordt ontwikkeld door Crystal Dynamics (Tomb Raider) en Eidos Montreal (bekend van de Deus Ex-serie). Daarna bleef het stil. Tijdens E3 krijgen we waarschijnlijk een trailer te zien en wordt er als het even meezit een releasedatum bekendgemaakt. Het ijzer moet je immers smeden als het heet is, en na Marvels Spider-Man en de bioscoopfilm Avengers: Endgame kijken veel gamers uit naar een nieuwe Marvel-titel. Verder staat voor dit jaar de exclusieve Switchgame Marvel Ultimate Alliance 3: The Black Order op de rol.

Star Wars Ook Electronic Arts heeft iets goed te maken. De hoge verwachtingen rond Anthem werden niet waargemaakt. Daar staat het succes van Apex Legends tegenover. De uitgever is overigens niet op de beursvloer aanwezig, maar viert voorafgaand aan E3 een eigen feestje in Hollywood. Een van de belangrijkste games die daar worden gepresenteerd is Star Wars: Fallen Order van Respawn Entertainment, gepland voor midden november. Verder verwachten we extra uitbreidingen voor De Sims 4 en een nieuwe game van DICE (Battlefield). Klap op de vuurpijl is waarschijnlijk meer nieuws over Dragon Age 4 van BioWare.

Oude helden Nintendo pakt op de E3 waarschijnlijk opnieuw uit met de succesvolste karakters

Abonneren? Scan de QR-code.

uit hun assortiment. Verwacht dus nieuwe delen van Pokémon, Animal Crossing, Fire Emblem, Mario en een remake van Link’s Awakening. Daarnaast duikt steeds vaker het gerucht op dat Nintendo de Switch een update gaat geven. Een beurs als E3 is natuurlijk een mooi moment om de nieuwe console wereldkundig te maken. Waarschijnlijk gebeurt dit via de Nintendo Direct-presentatie die voor het begin van de beurs wordt uitgezonden. ◾

Hoe ziet het najaar er misschien uit?

Er zijn nog maar enkele releasedata voor dit najaar gepubliceerd. Hieronder de games die van eind 2019 een mooi jaar zouden kunnen maken. De releasedatum van veel van onderstaande titels wordt rondom of tijdens de E3 bekendgemaakt. | Borderlands 3 (PS4, Xbox One, pc) Take Two Interactive | Shenmue 3 (PS4, pc) Koch Media | Gears (Xbox One) Microsoft | Death Stranding (PS4) Sony Interactive Entertainment | The Last Of Us: Part II (PS4) Sony Interactive Entertainment | Skull & Bones (PS4, Xbox One, pc) Ubisoft | Final Fantasy 7 Remake (PS4) BigBen Interactive | Cyberpunk 2077 (PS4, Xbox One, pc) Bandai Namco Entertainment | Doom Eternal (PS4, Xbox One, pc) Bethesda Softworks | Pokémon Sword And Shield (Switch) Nintendo

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

S P E C I A L

ADVOCATUUR Juristen spelen een belangrijke rol in de dynamische entertainmentwereld. In deze special stellen negen advocatenkantoren zich voor, gaan ze in op actuele ontwikkelingen en reageren op prikkelende stellingen. Ook vertellen ze wat de wijste raad is die ze zélf hebben gekregen.

Complexer en N

29 31 33 35 36 41 43 45 47 49 50 26

Van Iersel Luchtman Van As SOLV Dikhoff Van Dongen Stellingen Bureau Brandeis De Kempenaer De Vos & Partners Van Kaam Leeway Wijze lessen JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

adat begin dit jaar de Europese Commissie de nieuwe auteursrechtenrichtlijn aannam, is het grote wachten begonnen voor de advocatuur: op welke manier gaat Nederland de bepalingen verankeren in het Nederlands auteursrecht? Op die vraag komt pas in april 2021 het antwoord. De Europese lidstaten hebben namelijk twee jaar lang de tijd om de bepalingen uit de nieuwe richtlijn te verwerken in nationale wetgeving. De nieuwe wetgeving is volgens voorstanders een hoognodige modernisering van het auteursrecht en zou de artiesten beter beschermen. Platformen als YouTube, Facebook en Instagram moeten volgens de nieuwe regelgeving vergoedingen gaan afdragen over auteursrechtelijk beschermd materiaal dat door gebruikers wordt geüpload. Verder moeten zij strenger controleren of er auteursrecht wordt geschonden. Een belangrijke motivatie voor de nieuwe wetgeving is het overbruggen van de zogenoemde ‘va-

lue gap’. Deze is nu nog te groot, vinden de Europese lidstaten.

Veranderingen en knelpunten Voor de advocatuur en haar cliënten gaat er veel tveranderen, al weten ze niet precies wát. Hans Bousie, founding partner van bureau Brandeis: “Klanten vragen aan mij wat de nieuwe auteursrichtlijn voor hen zal betekenen, maar daar kunnen we nog geen zinnig woord over zeggen. Er is eindeloos onderhandeld over de tekst van de richtlijn en naar goed politiek gebruik is ieders inbreng meegenomen. Het resultaat is een monster van een compromis, waarin iedereen iets van zijn of haar gading kan lezen. Straks is het aan de rechters om uit te maken wat echt de bedoeling is.” Toch ziet de advocaat wel dat er stappen in de goede richting zijn gemaakt. “Het geld dat wordt verdiend aan muziekgebruik op internet moet eerlijker verdeeld worden. De diensten waarmee gebruikers content uploaden profiteren hier wel van, maar de makers zien hier niets of weinig van terug. Er

ADVOCATUUR

SPECIAL

internationaler moet een eerlijke betaling komen. Maar leg mij maar eens uit wat je onder ‘eerlijk’ moet verstaan. Ons advies zal in eerste instantie vooral defensief van aard zijn.” Bij SOLV zien ze dat de overheid de nodige ruimte heeft om de richtlijn naar ‘eigen smaak’ te implementeren. Advocaat Douwe Linders: “Marktpartijen kunnen dus nog veel invloed uitoefenen op de nationale wet, bijvoorbeeld bij de online publieksconsultatie die de komende maanden gaat plaatsvinden.” Linders merkt op dat rechthebbenden en collectieve beheersorganisaties een sterkere onderhandelingspositie krijgen ten opzichte van de grote contentplatforms. “Maar wie gaat de eerste stap zetten? En wil je een licentie geven, of wil je dat er actief wordt gefilterd?”

Deur open voor censuur Maral van Brandwijk, specialiste in het intellectueel eigendomsrecht bij Van As Advocaten, ziet eveneens voor- en nadelen aan de nieuwe auteursrechtrichtlijn. “De nieuwe Europese auteursrechtrichtlijn

versterkt de positie van auteursrechthebbenden. Dat is goed nieuws. Maar door de technische maatregelen die online platforms gaan nemen, zal daarnaast vrijwel zeker niet beschermde content regelmatig worden geweigerd. Bovendien zetten we, door deze verplichting neer te leggen bij de online platforms, de deur open naar censuur door deze online platforms.”

Steeds meer uitzonderingen Het werk voor de advocatuur wordt er niet makkelijker op volgens Tim de Klerck, sinds 2018 als advocaat verbonden aan het kantoor Van Iersel Luchtman Advocaten. “De Europese richtlijn is bedoeld als instructie om de regelgeving in nationale wetgeving vast te leggen. Het wordt dus afwachten hoe dit in Nederland uitpakt.” Volgens De Klerck wordt van de advocatuur gevraagd om te begrijpen hoe het werkt en waarom het op die manier werkt. “Er komen steeds meer uitzonderingen in het recht bij, maar ook de technologieën worden continu doorontwikkeld. We moeten ons

daarom steeds verder specialiseren in de materie. Het wordt daardoor complexer, tegelijkertijd vind ik het enorm interessant.” Zelf maakt de advocaat deel uit van het brancheteam Gaming, dat zich richt op de gaming-industrie. “De games-industrie ontwikkelt zich sneller dan de wetgeving die erop van toepassing is. Daarom moeten we voortdurend rekening houden met de veranderende dynamiek tussen de markt en de wetgeving. We verwachten echter dat de invloed op de gamesindustrie wel mee zal vallen.” Hoe de richtlijn ook wordt geïmplementeerd, de rechtspraak zal de eerste tijd onder een vergrootglas liggen, vermoedt Hans Bousie. “Dan denk je: 'aha, we gaan deze kant op'. En dan doet een Nederlandse rechter een uitspraak waaruit blijkt dat hij een totaal andere richting opgaat. Het leuke van zo’n richtlijn is aan de andere kant dat het de discussie tot leven brengt. Dit gaat tenslotte niet alleen over het auteursrecht, maar ook over de manier waarop wij naar Europa kijken.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

www.vil.nl

Niet inlezen, maar inleven. Bij Van Iersel Luchtman Advocaten werken we vanuit gespecialiseerde brancheteams die net zo thuis zijn in uw business als uzelf. Zo ook ons brancheteam Gaming. En dat praat een stuk makkelijker. Nader kennismaken? Onze branchespecialisten staan u graag persoonlijk terzijde. www.vil.nl/gaming

& GAMING

ADVOCATEN

SPECIAL

VAN IERSEL LUCHTMAN ADVOCATEN

‘Games zitten in ons DNA’

Van Iersel Luchtman Advocaten is het enige advocatenkantoor in Nederland met een gespecialiseerd team dat zich richt op de gamesindustrie. Advocaat René Otto: “We kennen de wereld van onze klanten.”

INGE LAKWIJK

DEWI HARKINK

an Iersel Luchtman is het advocatenkantoor dat naast zijn klanten staat. In het bijzonder voor ontwikkelaars en uitgevers van videogames, dankzij het brancheteam Gaming. Voorzitter van het team is advocaat René Otto. “Games zijn onderdeel van ons kantoor-DNA. We kennen niet alleen de wetgeving, maar ook de wereld van onze klanten.” Dat beperkt zich volgens Otto niet tot het spelen van een spelletje: “We blijven op de hoogte van ontwikkelingen binnen de industrie, kennen de bedrijfs- en ontwikkelprocessen en hebben affiniteit met techniek. Zo werkt Dewi Harkink bijvoorbeeld ook als systeembeheerder.”

Betrokken van idee tot release Binnen het team richt advocaat Tim de Klerck zich voornamelijk op het intellectueel eigendomsrecht (in de branche vaak als ‘IP’ aangeduid), een rechtsgebied dat onlosmakelijk is verbonden met de gamesindustrie. “In feite komt de core business van de gamesindustrie neer op drie pijlers: het ontwikkelen, op de markt brengen en beschermen van de game. Bij alle drie de pijlers is het beschermen van IP essentieel. Omdat het een relatief jonge industrie is, werken wij veel samen met start-ups.” Volgens De Klerck begint het vaak met een goed idee en wordt later duidelijk hoeveel er eigenlijk moet worden geregeld. “Niet alleen op het gebied van intellectueel

RENÉ OTTO

eigendom, maar ook hoe het bedrijf verder vorm moet krijgen. Denk bijvoorbeeld aan het aannemen of inhuren van arbeidskrachten. Het is enorm leuk om vanaf de beginfase bij de ontwikkeling betrokken te zijn en het bedrijf verder te zien groeien. Wij hebben al veel bedrijven de start-upfase zien ontgroeien. Die partijen staan we vanzelfsprekend ook bij, net als de marktleiders in de industrie.” Otto vult aan: “Het is een globaal opererende sector, waardoor wij bij onze advisering over de landsgrenzen heen kijken. Maar ook in Nederland zijn er juridische uitdagingen.” Een voorbeeld is het ontbreken van de definitie ‘game’ in de Nederlandse wetgeving. “Een game bestaat uit veel verschillende elementen, zoals beeld, geluid, muziek en een verhaal. Dat maakt het lastig om binnen één definitie te vangen, ook omdat games erg van elkaar verschillen. Wij merken dat het voor de wetgever en rechtspraak lastig is om hiermee om te gaan. Maar dat maakt het voor ons juist uitdagend en interessant.”

Wetgeving Beiden zien ze dat de gamesindustrie zich sneller ontwikkelt dan de wetgeving die van toepassing is. De Klerck: “Met de komst van de nieuwe Europese Auteursrechtrichtlijn (denk aan het verbod op memes en ‘artikel 13’), zal er weer het nodige veranderen. Daarom moeten wij natuurlijk steeds reke-

RIK GEURTS

TIM DE KLERCK

ning houden met de veranderende dynamiek tussen de markt en de wetgeving.” Van Iersel Luchtman kijkt daarom niet vanaf de zijlijn toe, maar probeert actief een bijdrage te leveren aan het debat over de toepasselijke wetgeving. Zo schreef het brancheteam in samenwerking met Dutch Games Association een manifest over lootboxes. Hierin werd duidelijk gemaakt dat Nederlandse ontwikkelaars en uitgevers willen voorkomen dat hun game een toegangspoort vormt naar een kansspelverslaving of dat kansspelen worden vermomd als entertainment games. Otto: “Dankzij het manifest heeft de industrie haar stem kunnen laten horen en wordt zij actief betrokken bij de discussie die over haarzelf gaat. Ik vertrouw erop dat dit leidt tot een eindresultaat met een goede balans tussen het beschermen van de belangen van de gamesindustrie en het beschermen van spelers.” De Klerck besluit: “Het laat ook zien dat de wetgever en autoriteiten de gamesindustrie betrekken en het aandurven om de dialoog aan te gaan. Dat kunnen we alleen maar toejuichen!” ◾

'De wetgeving loopt vaak achter op de realiteit' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

DO WHAT YOU DO BEST!

Van As Advocaten is ĂŠĂŠn van de toonaangevende advocatenkantoren op het gebied van artiesten en evenementen. Je schakelt ons al in op basis van ons membership vanaf 350 euro per jaar!

www.vanasadvocaten.nl I 030 603 2922

ADVOCATUUR

SPECIAL

MARAL VAN BRANDWIJK

FOTO: HEIN GIJSBE RS

VAN AS ADVOCATEN

Als een vis in het water

Maral van Brandwijk is een van de specialisten op het gebied van artiesten en evenementen bij Van As Advocaten, een fullservice advocatenkantoor met vestigingen in Nieuwegein, Vianen, Uden en Den Bosch.

an Brandwijk is begin 2019 gestart bij Van As Advocaten. “Wat mij aantrekt in het kantoor is de laagdrempeligheid. De sfeer bij Van As is informeel. Het is al snel ‘je’ en ‘jij'. Daarnaast wordt er snel geschakeld: heb je vandaag een juridisch probleem, dan kun je dezelfde dag nog bij ons terecht. Je hoeft dus niet langs een klein leger van receptionisten. Dankzij deze toegankelijkheid is ons kantoor uitgegroeid tot één van de grotere spelers in de markt.”

Intellectueel eigendom Binnen Van As Advocaten is Van Brandwijk één van de specialisten van het kantoor op het gebied van intellectueel eigendomsrecht, ofwel IE. “We kennen niet alleen de wetgeving, we weten ook wat er speelt in de wereld van evenementen en artiesten.” Als dochter van een professioneel fotograaf verliep haar keuze voor het intellectueel eigendomsrecht op een natuurlijke manier. Ze heeft er bewust voor gekozen om zelf geen creaties te maken, maar juist de creaties van anderen te helpen beschermen. “Mijn vader heeft in zijn werk

te maken gehad met het portretrecht en inbreuk op zijn eigendomsrechten. Deze juridische kant van de creatieve hoek heb ik altijd enorm interessant gevonden en hier heb ik inmiddels jarenlange ervaring in opgedaan. Als advocaat op het gebied van artiesten en evenementen, voel ik mij als een vis in het water”, aldus de advocate.

Verharding Naast haar grote kennis van IE, brengt Van Brandwijk veel kennis mee op het gebied van contractrecht. “De laatste jaren gaat het stukken beter op het gebied van overeenkomsten tussen organisatoren en artiesten, maar komen er nog steeds veel zaken langs waarvan wij denken: als je dit van tevoren met ons had besproken, had je nu wél geld verdiend.”

Afspraken Volgens Van Brandwijk is het vluchtig maken van afspraken het voornaamste probleem. “Die afspraken worden vervolgens niet nagekomen en dan heb je niets. Je kunt in dat geval niet terugvallen op een contract of algemene voorwaarden. Dat is zonde.” Ook merkt ze dat opdrachtgevers

professioneler zijn geworden, wat zorgt voor meer ‘juridisering’. “Vaak hebben artiesten en evenementen de juridische kennis niet en dan trek je achteraf aan het kortste eind. Daarnaast zien we ook dat de branche harder wordt. Het is daarom belangrijk om goede contracten en voorwaarden af te sluiten. Hiermee kunnen veel problemen worden voorkomen”

Legal Parrot Toegankelijkheid is een van de sleutelwoorden van Van As. Met het opzetten van Legal Parrot probeert het kantoor de drempel nog verder te verlagen. “Voor een klein bedrag per jaar krijg je mij of een van mijn collega’s als huisadvocaat toegewezen die 24/7 bereikbaar is voor juridische vragen, incasso’s of contracten.” Een groot aantal artiesten, bureaus en brancheverenigingen maakt hier al gebruik van. Tot slot vindt Van Brandwijk dat iedereen moet weten dat advocaten er niet alleen zijn voor problemen achteraf. “Als wij je vooraf kunnen helpen, worden problemen achteraf juist voorkomen. Dit beeld moet veranderd worden en Legal Parrot is volgens ons een stap in de juiste richting.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

ADVOCATUUR

SPECIAL

SOLV

‘Er staat dit jaar veel te gebeuren’ DOUWE LINDERS

SOLV was negentien jaar geleden het eerste Nederlandse advocatenkantoor dat zich specialiseerde in technologie, media en communicatie. Maar ook voor een gevestigde naam blijft vernieuwing cruciaal. Advocaat Douwe Linders over de kennisdrang en het belang hiervan bij de razendsnelle juridische ontwikkelingen van dit moment.

et 17 advocaten en juristen is SOLV groot voor een nichekantoor. Zo’n groot team geeft veel voordelen, stelt Douwe Linders. “Veel kantoren zeggen dat ze zich specialiseren in IE-, media-, privacy- en IT-recht, maar vaak zijn ze alleen goed in IE en doen ze de rest er een beetje bij, of andersom. Bij SOLV is dat echt anders. We hebben de mankracht en expertise in huis voor twee volwaardige clusters, IE & Media en Privacy & IT. Voor een niche-kantoor is dit uniek. En door de openheid van ons kantoor is het gemakkelijker om alles bij te houden. Onder onze advocaten en juristen is er continu kennisoverdracht.”

En kennisoverdracht is cruciaal. In de vakgebieden waarin SOLV al jaren actief is, volgen veranderingen zich in rap tempo op. “Op meerdere terreinen gaan de ontwikkelingen snel. Denk aan de net aangenomen Auteursrechtrichtlijn en de value gap. Rechthebbenden en collectieve beheerorganisaties krijgen een sterkere onderhandelingspositie ten opzichte van de grote contentplatforms. Maar wie gaat de eerste stap zetten? En wil je een licentie geven of wil je dat er actief wordt gefilterd?” De overheid moet de richtlijn nog implementeren en heeft daarbij veel ruimte. Linders: “Marktpartijen kunnen dus nog invloed uitoefenen op de nationale wet, bijvoorbeeld bij de online publieksconsultatie die de komende maanden gaat plaatsvinden.”

Veranderingen Ook de nieuwe Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten (AVMD) gaat veranderingen teweegbrengen. Regels die eerst alleen golden voor lineaire televisie, gaan nu ook gelden voor onlinevideodiensten, zoals over schadelijke content en de quotumverplichting voor Europese content. Een andere grote ontwikkeling is het opengaan van de online-gamblingmarkt. De vergunningsvoorwaarden worden dit jaar nader uitgewerkt in regelgeving. Volgens Linders blijft ook data de komende jaren een be-

langrijk onderwerp: “Maar niet voor advertisingdoeleinden. Wat dat betreft lopen wetgever en toezichthouder nu alweer achter de feiten aan. Over tien jaar ziet het internet er totaal anders uit. Content zal vooral tegen betaling beschikbaar zijn en de industrie zal steeds minder afhankelijk worden van advertenties. Maar data blijven onverminderd belangrijk voor personalisatie en optimalisatie van je dienst en je content.”

Bruisend Ondanks de complexiteit van de onderwerpen is SOLV superlaagdrempelig. Volgens Linders is dat wat het kantoor onderscheidt van de rest van de markt. “Het bruist bij ons op kantoor. Je voelt dat. En dat koesteren we, zowel in- als extern. Jonge advocaten die bij ons beginnen groeien ermee op en blijven daardoor lang aan ons verbonden. Extern werkt het door in de relatie met cliënten. Niet iedereen gaat met plezier naar een advocaat, maar bij ons komt het voor dat cliënten conference calls afzeggen en liever een uur rijden om langs te komen, gewoon omdat ze het leuk vinden om hier te zijn. Dat is toch ongelooflijk mooi! Je moet ook niet opkijken tegen je advocaat. Het moet iemand zijn die dichtbij staat en met wie je ook een persoonlijke klik hebt.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

Smart and Fast Making Deals Solving Problems The sooner you call to solve your problem, the sooner you can stop thinking about solving your problem.

Kerkstraat 363A | 1017HW Amsterdam | +31 (0) 20 521 9999 info@dikhoffvandongen.nl | www.dikhoffvandongen.nl

ADVOCATUUR

SPECIAL

DIKHOFF VAN DONGEN ADVOCATEN

Advies met een toegevoegde waarde Het team van het Amsterdamse advocatenkantoor Dikhoff Van Dongen Advocaten heeft zijn sporen ruimschoots verdiend binnen de entertainmentbranche. De advocaten van het kantoor positioneren zich als ervaren specialisten, no-nonsense en scherp, die op de stoel van de cliënt zo snel mogelijk naar de oplossing gaan.

n juli 2014 richtten Sander Dikhoff en Rob van Dongen samen met Gaico Bos het kantoor Dikhoff Van Dongen Advocaten op, na reeds jarenlang als advocaat werkzaam te zijn geweest in de entertainmentbranche. De specialisatie van het kantoor is entertainment, met bijzondere aandacht voor de segmenten film, televisie, muziek, theater, digitale media, IT en ondernemingsrecht. Door een lage overhead blijven de kosten beperkt en het laagdrempelig karakter behouden. “En dat vinden we belangrijk”, benadrukt Rob van Dongen. “Zo weten cliënten van ieder formaat de weg naar Dikhoff Van Dongen Advocaten te vinden.” Uitgangspunt van Dikhoff Van Dongen Advocaten is uitstekende dienstverlening door adequate toepassing van kennis en kunde.

Kennis Kennis van het recht is niet genoeg, kennis van de markt is onontbeerlijk, aldus Sander Dikhoff. “We zijn ervan overtuigd dat je je cliënt alleen goed kunt bedienen als je als

advocaat naast de juridische kennis ook de businessmodellen kent, de percentages, hoe de deals in elkaar zitten. Advies moet niet alleen juridisch juist zijn, maar simpelweg ook een substantieel toegevoegde waarde leveren. Cliënten willen er graag wijzer van worden, op twee manieren: wijzer in de zin van meer begrip van de materie, ook voor de volgende keer (wat je zelf kunt doen hoeft niet naar de advocaat) en natuurlijk financieel wijzer. Onze cliënten hebben zeker veel plezier in het werken in de entertainmentindustrie, maar er moet natuurlijk ook gewoon geld verdiend worden.”

Kunde Kennis is dus essentieel, maar weinig waard zonder kunde, is de stellige mening van het team van Dikhoff Van Dongen Advocaten. “De kunde om de juiste strategie te bepa-

len, de kennis toe te passen, weten wat de client wil, duidelijk communiceren, door de regels heen lezen, anticiperen op waar het heen gaat en aanvoelen wat daar het beste antwoord op is. Ons antwoord is lang niet altijd juridisch van aard. Wij zien gebruik van het juridische gereedschap als een middel, niet als doel. Het doel is de oplossing en vaak is het juridische daar slechts een onderdeel van. En soms zelfs helemaal niet.”

Bovenop Wegens de snelle ontwikkelingen in de markt, nieuwe disciplines en verdienmodellen, investeren de advocaten van Dikhoff Van Dongen constant in het recht en kennis van de entertainmentindustrie. “We zitten er bovenop. Onze investering in kennis betaalt zich terug in de praktijk. Voor Dikhoff Van Dongen Advocaten zelf, maar vooral voor onze cliënten.” ◾

'Wij zien gebruik van het juridische gereedschap als een middel, niet als doel'

GAICO BOS, ROB VAN DONGEN EN SANDER DIKHOFF

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

Stellingen

1 36

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

De snelle technologische ontwikkelingen zorgen voor een grote dynamiek in de mediaen entertainmentwereld. Juristen moeten dan ook constant bijblijven om hun cliënten op de juiste wijze bij te kunnen staan. We legden acht advocaten een stelling voor die aansluit op de ontwikkelingen in de sector.

De nieuwe Europese auteursrechtenrichtlijn maakt het werk makkelijker Tim de Klerck – Van Iersel Luchtman Advocaten “Dat denk ik niet. De Europese richtlijn is bedoeld als instructie aan lidstaten om dit in hun eigen wetgeving vast te leggen en het wordt dus afwachten op welke manier dat zal uitpakken in Nederland. Van de advocatuur wordt in ieder geval gevraagd om te begrijpen hoe de richtlijn technisch in elkaar zit. We moeten doorhebben hoe het werkt en waarom het op die manier werkt. Er komen steeds meer uitzonderingen in het recht blij, maar ook de technologieën worden continu doorontwikkeld. We moeten ons daarom steeds verder specialiseren in de materie. Het wordt daardoor complexer, maar ik vind het wel enorm interessant.”

Rob van Dongen - Dikhoff Van Dongen Advocaten “Ik zie niet in waarom, vanwege Richtlijn Auteursrecht DSM, het werk voor advocaten makkelijker wordt. Artikel 17 beoogt weliswaar rechtszekerheid te bieden door als uitgangspunt te nemen dat een ‘aanbieder van een onlinedienst voor het delen van content’, zoals YouTube, een openbaarmakingshandeling verricht en in principe met de rechthebbenden een licentieovereenkomst moet sluiten, maar of deze aanbieder bij gebrek aan toestemming van de rechthebbenden aansprakelijk is, hangt weer af van allerlei voorwaarden. Dit ondanks dat artikel 17 een beroep op de safe harbourbepaling uit de E-commerce richtlijn voor YouTube-achtige diensten uitsluit. Advocaten zullen dus per situatie eventuele aansprakelijkheid moeten toetsen. Wat het er ook niet makkelijker op maakt, is dat het Duitse Bundesgerichtshof afgelopen najaar aan het Europees Hof van Justitie heeft gevraagd of YouTube met haar platform een openbaarmakingshandeling verricht. Stel dat het Europees Hof van Justitie beslist dat dit niet zo is, wat is dan de waarde van artikel 17? En als het Europees Hof van Justitie oordeelt dat er wel sprake is van openbaarmaking, is dan een beroep op de safe-harbour-bepaling mogelijk? Welk aansprakelijkheidsregime gaat dan gelden, dat van artikel 17 of juist niet? Hangende de Duitse YouTube-zaak bij het Europees Hof van Justitie blijft het lastig voor advocaten om hierover te adviseren.”

Michiel Odink - Leeway Advocaten “Ik denk dat het werk in de entertainmentbranche pas makkelijker wordt als er een geharmoniseerd auteursrecht komt. Dat betekent één Europees auteursrecht, met eenzelfde systeem van verdeling. Wat voor veel partijen als Spotify en Netflix moeilijk is als ze de Europese markt willen veroveren, is dat de regelgeving in ieder land anders is. De crux is dat er nog geen Europees auteursrecht is en ook geen Europees systeem met betrekking tot het afrekenen van collectieve gelden. De richtlijn maakt dat niet makkelijker. Wel lijkt de positie van de makers op het eerste gezicht beter te worden. Of dit onderaan de streep ook zo blijft, is natuurlijk de grote vraag.”

ADVOCATUUR

SPECIAL

Advocaten zijn te duur Jan de Wrede - De Kempenaer Advocaten “Daar ben ik het niet per se mee eens, zeker niet als je naar ons kantoor kijkt. En wel om twee redenen: als je een advocaat eerder in het proces inschakelt, verdient zich dat in een later stadium terug. In dat geval zijn er geen discussies meer, omdat de kwesties goed zijn geregeld. Je kunt dan tijdig bijsturen, een mogelijkheid die je later in het proces niet meer hebt. Daarbij heb je als advocaat de taak je cliënt op een goede en pragmatische manier te bedienen. Daarbij moet je ook richting je cliënt de kosten in ogenschouw nemen en je advisering daarop afstemmen. Dat betekent dat het niet altijd verstandig is voor je cliënt om tot het gaatje te gaan. Soms kan het voordelig zijn om te schikken of in bepaalde gevallen het commercieel belang te laten prevaleren boven het juridisch helemaal dichttimmeren van contracten.”

De advocatuur moet toegankelijker worden Maral van Brandwijk – Van As Advocaten

“Mensen denken vaak dat je een advocaat pas inschakelt als er problemen zijn ontstaan. Hierdoor worden soms aan de voorkant grote juridische fouten gemaakt, dus er is veel winst te behalen. Laat je namelijk vooraf een advocaat met je meekijken naar een contract, dan is gedoe achteraf juist te voorkomen. Voor ons is er daarom veel aan gelegen om met handige producten de drempel naar ons kantoor te verlagen. Maar we moeten ook kijken naar het type advocaat dat wordt aangenomen – die persoon moet bij de branche passen. Niet alleen op het gebied van jargon, maar ook qua bereikbaarheid. Als iemand om om drie uur ’s nachts van een truss valt, moeten we bereikbaar zijn. Zoiets gebeurt natuurlijk maar incidenteel, met zo'n insteek kun je wel de toegankelijkheid van onze branche verbeteren.”

▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

Een advocaat moet je zo vroeg mogelijk inschakelen

Hans Bousie – Bureau Brandeis

Veel praktijkgebieden in de entertainmenthoek kunnen bestrijken, is beter dan een focus op een enkele niche

“Nee, je moet een advocaat inschakelen als het nodig is. Schakel je een advocaat te vroeg in, dan blokkeer je mogelijk een oplossing en ga je failliet aan de kosten. Schakel je hem of haar te laat in, dan maak je meer kosten dan je zou maken als je eerder advies had gevraagd. Het gaat er dus om te onderkennen wat het juiste moment is.”

Hans Bousie – bureau Brandeis “Dit is een intrinsiek tegenstrijdige vraagstelling. Entertainmentadvocaat zijn is in feite een specialisme op zich. Het betekent dat je verstand hebt van de markt waarin je klanten opereren. Omdat dat in het krachtenveld van intellectueel eigendom en afspraken plaatsvindt, is ruime kennis op het gebied van intellectueel eigendom en privaatrecht wel een heel belangrijke. Dat zijn dan de juridische specialismes die je moet hebben. Maar als de belangen maar groot genoeg zijn, zul je soms heel specialistische kennis in huis moeten halen. Om te onderkennen of je een dergelijke specialist nodig hebt, is het handig om een advocaat met een brede blik en een ruim hart te hebben. Iemand die ziet dat je iemand anders nodig hebt en ruimhartig genoeg is om dat ook toe te geven.”

Douwe Linders – SOLV advocaten “Bepaalde rechtsgebieden zijn voor de entertainmentbranche belangijker dan andere; vragen en geschillen op het gebied van het auteursrecht, licentiecontracten, naburige rechten en mediarecht raken

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

aan de core business. Diepgaande kennis van deze rechtsgebieden is een must voor een goed entertainmentkantoor, maar internetrecht en data protection worden in de entertainmentbranche ook steeds belangrijker. En ieder bedrijf heeft te maken met arbeidsrecht, ondernemingsrecht en belastingrecht. Het is natuurlijk fijn als je maar bij één loket hoeft aan te kloppen. Bij SOLV geloven we in focus. Wij richten ons op intellectueel eigendomsrecht, mediarecht, privacy en IT. Maar juist daarom hebben we de samenwerking opgezocht met een aantal ervaren advocaten, voormalig partners van grote kantoren, die andere rechtsgebieden aanbieden. Zij werken samen in SOURCE en zitten gewoon bij ons op kantoor. Als er dus een arbeidsrechtelijk conflict is, er een fusie of transactie moet plaatsvinden, of als er advies nodig is over bestuursrecht of mededinging, weet je dat twee bureaus verderop een specialist zit.”

Jan de Wrede - De Kempenaer Advocaten “Daar ben ik het mee eens. Een advocaat kan op juridisch en organisatorisch vlak andere inzichten hebben. Op grond daarvan kun je afspraken beter regelen. Ook kun je op voorhand al goed juridische risico’s inschatten en daarop inspelen. Op die manier zorg je ervoor dat je aan het eind van de rit zo minmogelijk voor juridische verrassingen komt te staan.”

Gelukkig weten de belangrijke spelers in de markt ons toch altijd te vinden.

ADVOCATUUR

SPECIAL

Er zijn te veel advocaten in Nederland met als specialisatie entertainment

Nine Bennink - Van Kaam Advocaten “Onjuist. Dat specialisme bestaat namelijk niet. In zaken die met entertainment te maken hebben komen allerlei rechtsgebieden samen, zoals privacyrecht, intellectueel eigendom, mediarecht, IT-recht en civiel recht. Samen vormen die het totale plaatje. Dat maakt entertainment ook uitdagend voor een advocaat, want het is een gebied dat niet zo uitgekristalliseerd is als andere rechtsgebieden. Het betekent dat je bij elke zaak moet zoeken naar nieuwe oplossingen.”

Douwe Linders – SOLV advocaten “Concurrentie is gezond en leuk. Die houdt ons scherp en dwingt ons om na te blijven denken over vernieuwingen in de advocatuur. Maar er komen wel steeds meer beunhazen bij. In het entertainmentrecht, en dat geldt ook voor het privacyrecht. Dat is natuurlijk niet goed. Het entertainmentrecht is een zeer gespecialiseerd rechtsgebied en je moet weten wat je doet. Je dient het recht en de markt goed te kennen. Advocaten en juristen die maar wat aanrommelen en fouten maken, schaden het beeld van de advocatuur. Gelukkig weten de belangrijke spelers in de markt ons toch altijd te vinden. Ze weten dat wij kwaliteit bieden en tegelijkertijd toegankelijk zijn.”

De grootste drijfveer van een advocaat is recht en niet geld

Michiel Odink - Leeway Advocaten

“Ik denk dat de grootste drijfveer van veel advocaten geen recht of geld is maar het geven van het juiste advies met het recht als middel. Ik ken geen mediaen entertainmentadvocaat die het voor het geld doet. De advocaten in deze branche hebben vaak hart voor hun werk en de sector. Als geld een drijfveer is dan kun je als advocaat beter een ander aandachtsgebied kiezen. Kijk je bij de grotere advocatenkantoren, dan zie je dat media en entertainment het als rechtsgebied en sector vaak moeilijk hebben omdat andere branches en rechtsgebieden doorgaans winstgevender zijn.”

Nine Bennink – Van Kaam advocaten “Daar kan ik geen keuze in maken, omdat het dilemma niet juist is. Er moet geld verdiend worden en er moet recht worden gesproken, maar je grootste drijfveer als advocaat is het dienen van de belangen van je cliënt. Dat staat altijd voorop.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

â&#x20AC;&#x2DC;When the shit hits the fanâ&#x20AC;&#x2122;

Hans Bousie Sophie van Everdingen Syb Terpstra

_____

Sophialaan 8 1075 BR Amsterdam The Netherlands +31 (0)20 7606 505 info@bureaubrandeis.com bureaubrandeis.com

ADVOCATUUR

SPECIAL

BUREAU BRANDEIS

‘Onze wereld internationaliseert snel’ Advocatenkantoor bureau Brandeis heeft zich gespecialiseerd in litigation, oftewel procederen. Founding partner en advocaat Hans Bousie: “Je bereidt jezelf op iedere zitting voor alsof het je laatste wedstrijd is."

et lijkt erop alsof de bereidheid om dingen onderling te regelen is afgenomen”, vertelt founding partner en advocaat Hans Bousie. “De stap naar de rechter wordt sneller gezet. Steeds meer auteurs willen hun contract openbreken en eisen dat inzichtelijk wordt gemaakt wat bijvoorbeeld een publisher de afgelopen jaren voor hen heeft gedaan en wat dit heeft opgeleverd. Dat is een trend die al wat langer gaande is, maar het wordt naar mijn gevoel nu allemaal iets sneller op de spits gedreven.”

Laatste wedstrijd Bureau Brandeis is als proceskantoor gespecialiseerd in het voeren van procedures. Bousie: “De lol hiervan is dat je wordt gedwongen om verschrikkelijk goed je best te doen. In een procedure heb je eigenlijk alleen maar tegenstanders. De advocaten van de tegenpartij willen je onderuit halen, je weet nooit van tevoren wat de rechter in kwestie belangrijk vindt en dan is er - last but not least - je eigen klant, die jou heel veel geld betaalt en met argusogen zit te kijken of je het allemaal wel goed doet. Je bereidt je op een iedere zitting voor alsof het je laatste wedstrijd is. En daar is een lange, intensieve voorbereiding aan voorafgegaan. Je zou geen zinnig mens aanraden om advocaat te worden! Procederen dwingt je om optimaal te presteren en de materie van haver tot gort te doorgronden.”

Richtlijn

HANS BOUSIE

Eind maart stemde het Europees Parlement met een ruime meerderheid voor een nieuwe auteursrechtenrichtlijn. Wat merkt bureau Brandeis hiervan? Bousie: “Klanten vragen aan mij wat de nieuwe auteursrichtlijn voor hen zal betekenen, maar daar kunnen we nog geen zinnig woord over zeggen. Er is eindeloos onderhandeld over de tekst van de richtlijn en naar goed politiek gebruik is ieders inbreng meegenomen. Het resultaat is een

monster van een compromis, waarin iedereen iets van zijn of haar gading aantreft. Straks is het aan die arme rechters om uit te maken wat nu echt de bedoeling is. Gaan we nu meer geld ontvangen uit de exploitatie van YouTube? Er moet een eerlijke betaling komen. Maar leg mij maar uit wat ‘eerlijk’ is. Ons advies zal in eerste instantie vooral defensief van aard zijn. Op het moment dat de eerste uitspraken in andere Europese landen worden gedaan, duikt iedereen er bovenop. En dan denk je: aha, we gaan deze kant op. Vervolgens doet een Nederlandse rechter uitspraak en dan blijkt hij een totaal andere richting op te gaan. Het leuke van zo’n richtlijn is dat het de discussie tot leven brengt. Deze richtlijn heeft niet alleen met het auteursrecht te maken, maar ook met de manier waarop wij naar Europa kijken.” “De wetgeving in Griekenland gaat steeds lijken op die van Nederland”, vervolgt Bousie. “Langzamerhand wordt Europa - juridisch gezien - één land. Bijkomend voordeel is dat onze actieradius hierdoor enorm wordt vergroot. We kunnen ook Franse klanten adviseren of een Amerikaanse klant terzijde staan die een deal heeft gesloten in Europa. Onze wereld internationaliseert snel.”

Data en privacy Daarnaast ziet Bousie nog een ontwikkeling. “De muziekindustrie wordt steeds meer een markt waarop data worden verhandeld. Content wordt gebruikt om data uit klanten te trekken. Jouw profiel is goud waard. Data worden de komende tien jaar heel belangrijk, ook in de muziekindustrie. Data en de verspreiding daarvan gaan hand in hand met privacy. Ook privacy is een van de grootste issues de komende jaren. Databescherming, datalekken, privacy – het zal allemaal een enorme vlucht gaan nemen. Privacy is een van de speerpunten van ons kantoor. Je hebt het recht om met rust gelaten te worden en dat recht wordt steeds belangrijker naarmate de wereld opener wordt.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

Jij organiseert het wij regelen het! * * Omdat jij verstand van evenementen hebtâ&#x20AC;Ś en wij van evenementenrecht. +31 (0)26 352 28 88 | mail@dekempenaer.nl | www.dekempenaer.nl

ADVOCATUUR

SPECIAL

DE KEMPENAER ADVOCATEN

De no-nonsense route De entertainmentbranche heeft als geen ander behoefte aan transparantie. Er zijn immers altijd wel onvoorziene omstandigheden die problemen opleveren of de klant op kosten jagen. Daarom maakt het 200 jaar oude De Kempenaer het volgens advocaat Jan de Wrede niet moeilijker dan het is. “We zijn echt een no-nonsense kantoor.”

dvocatenkantoor De Kempenaer onderscheidt zich volgens Jan de Wrede met een persoonlijke, directe manier van werken. Zo zegt het kantoor altijd precies waar het op staat – in begrijpelijke taal, zonder juridisch jargon. “We zijn erg laagdrempelig en het is al snel 'je/jij'. Geen poespas, geen moeilijke woorden. Als een situatie juridisch gezien complex is, maken we die voor de cliënt op een begrijpelijke manier inzichtelijk. We richten ons op oplossingsgericht, praktisch advies waarbij transparantie en helderheid voorop staan. Die transparantie zit hem niet alleen in het werk zelf, maar ook in de kosten. We kennen de cliënt en kennen de markt, waardoor je vaak al aan een paar woorden genoeg hebt om te weten wat er van je gevraagd wordt. We luisteren altijd goed, dragen oplossingen aan en nemen de klant mee op een voor hem zo gunstig mogelijke route. Want uiteindelijk is het de klant die bepaalt welke route genomen wordt.” Entertainmentrecht is een van de specialismen van het bureau. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om ondersteuning op bestuursrechtelijk vlak en het controleren van afspraken met diverse partijen, zoals toeleveranciers. Ook geeft De Kempenaer juridisch advies over zaken die spelen rondom evenementenlocaties, zoals contractrechtelijke- en aansprakelijkheidskwesties, die soms in elkaars verlengde liggen. Door vroeg ingrijpen van De Kempenaer kunnen volgens De Wrede behoorlijk wat problemen en kosten worden voorkomen. “Vaak blijkt het nodig om bestaande contracten te controleren en redigeren, vanwege tegenstrijdigheden in de algemene voorwaarden – bijvoorbeeld bij de verkoop- en inkoopvoorwaarden. In de aansprakelijkheidsafspraken met leveranciers, afnemers en bezoekers zitten eveneens vaak fouten, of ze zijn te summier opgesteld waardoor er te veel open eindjes zijn. Met name dat laatste is zonde, want dan kan de rechter er zijn eigen visie op loslaten.”

JAN DE WREDE

Mediastrategie Loop je als entertainmentpartij tegen onvoorziene problemen aan waarover je met de buitenwacht wilt communiceren, dan kan De Kempenaer een plan van aanpak bedenken voor een mediastrategie, zegt De Wrede. “Wij kunnen voorafgaand aan een mediapresentatie een gedegen advies geven over de inhoud. Het belangrijkste is vooral dat je niet direct te veel moet zeggen. Je moet goed kijken of en wat er precies is misgegaan. Leg de schuld niet meteen bij jezelf, ook niet vanuit moreel oogpunt, maar leg de schuld evenmin zomaar bij een ander zonder eerst goed uit zoeken waar het is misgegaan. Wij helpen een entertainmentpartij niet alleen met de presentatie naar buiten toe, maar ana-

lyseren ook wat er eventueel intern is misgegaan en kijken welke gegevens boven water moeten worden gehaald. Er moet een zorgvuldig en onafhankelijk onderzoek plaatsvinden, met hoor en wederhoor. Pas daarna treed je daadwerkelijk naar buiten toe.” Kortom: De Kempenaer biedt in alle scenario’s die op het pad van de klant komen de helpende hand. Zelfs als dat pad de landsgrenzen overschrijdt. De Wrede: “We hebben alle specialismen in huis, en schakelen indien nodig andere kantoren in. Vaak zijn dit buitenlandse kantoren uit ons eigen netwerk. Onze internationale connecties zijn erg handig voor cliënten die internationaal actief zijn. Met name in Duitsland hebben we goede ervaringen: we hebben dan ook een German desk.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

THERE ARE NO RULES TO CREATIVITY.

Margriet Koedooder is our most experienced lawyer in Music & Creative Industry Law.

For queries we recommend that you contact her directly. A

Van Miereveldstraat 13 1071 DW Amsterdam Netherlands

+31 (0)20 20 607 55

mkoedooder@devos.nl

www.devos.nl

linkedin.com/in/margrietkoedooder

Where there are rules we will take care of them. CREATIVE INDUSTRY LAW

MUSIC LAW

Publishing • Labels • Booking Agencies • (Inter)

Television • Internet & Ecommerce Law • Litigation • Media Law

National DJ’s & Artists • Intellectual Property

Music Law • Education Law • Trademark & Competition Law • Privacy

Protection • Internet & Webshops • Licensing •

Telecommunication Law • Business & Corporate Operations &

Reputation Management • Selling & Buying •

Transactions • Food Law • Restructuring • Labour Law • ICT Law.

Employment Law • Agents & Franchising.

ADVOCATUUR

SPECIAL

DE VOS & PARTNERS ADVOCATEN

‘Advocatuur is constant in beweging’ Margriet Koedooder, partner bij De Vos & Partners Advocaten, heeft ruim vijfendertig jaar ervaring in de muziek- en creatieve industrie. “Deze branche staat als geen ander bol van dynamiek en veranderingen.”

e Vos & Partners Advocaten stippelde dit jaar een nieuwe strategische koers uit. Managing partner Margriet Koedooder omschrijft deze koers als ‘het specialistisch inzetten van een full service-pakket voor verschillende industrieën’. “Onze pijlers zijn de reiswereld, ICT, de maakindustrie en natuurlijk de creatieve sectoren”, vertelt Koedooder. “We willen deze segmenten op een zo goed mogelijke en efficiënte wijze bedienen. Binnen de advocatuur gaat het vaak over ‘uurtje factuurtje’. De huidige tijd roept echter om meer flexibele modellen. Ook daar zetten we met ons strategische plan verder op in.”

Studiedag

Koedooder is al meer dan 36 jaar werkzaam in de creatieve sector. Een branche die als geen ander bol staat van dynamiek en veranderingen. Een goed voorbeeld daarvan is de Europese hervorming van het auteursrecht. Koedooder onderschrijft het belang van de onlangs aangenomen richtlijn, maar vindt de impact voor de advocatuur op dit

moment moeilijk te voorspellen. “Ik heb begrepen dat in alle lidstaten een buitengerechtelijke geschillenregeling moet komen, maar voor het auteursrecht hebben we die al in Nederland. Verder moet toegang tot de rechter juist mogelijk blijven volgens de nieuwe richtlijn. We moeten allereerst vooral veel bijlezen en de omzetting van de richtlijn in Nederlandse wetgeving afwachten. Ik ben door uitgeverij DeLex gevraagd in november in samenwerking met anderen een studiedag te organiseren over de consequenties van de richtlijn voor de muziekbranche. Ik zal daar een van de sprekers zijn. Wij zijn er dus volop mee bezig, maar het is nog te vroeg om een uitspraak te doen over de eventuele gevolgen van de beoogde harmonisatie en hervormingen voor de muziekbranche.”

Vrouwen aan de top

“Daarnaast wordt globalisering steeds belangrijker in onze sector”, vervolgt Koedooder. “En wat te denken van de ruzies tussen Spotify en Apple en het spanningsMARGRIET KOEDOODER

veld tussen streamingplatformen onderling en de enorme toename van content? Hoe val je als artiest of dj/producer nog op in een wereld waar dagelijks tienduizenden nieuwe tracks op Spotify verschijnen? Daarnaast is er ook nog een verandering gaande die in Nederland wat langzamer lijkt te gaan dan in het buitenland. Ik doel dan op het feit dat in de creatieve sectoren steeds meer vrouwen in de top van een bedrijf worden benoemd, ook in de muziek- en entertainmentbranche. In Nederland lijkt daar nu nog weinig beweging in te zitten, maar de trend is onmiskenbaar. Alle technologische en andere veranderingen zorgen voor een speelveld dat constant in beweging is. Een voorbeeld is de verschuiving van de relatie artiest – muziekindustrie naar die van artiest – fan. De tussenpersonen van nu zijn in de toekoms misschien overbodig. Doordat de artiest zijn fans met behulp van technologie steeds vaker rechtstreeks kan benaderen, moet je als muziekbedrijf blijven opletten wat dit voor gevolgen gaat hebben voor de eigen bedrijfsvoering. Flexibiliteit is niet alleen nuttig maar steeds vaker noodzakelijk.”

Investeren in de echte wereld

'Zet niet alleen in op de online arena, maar blijf voeling houden met de ‘echte’ wereld'

Al deze ontwikkelingen zorgen niet alleen voor spanning en onzekerheid, maar ook voor nieuwe kansen. “Na jarenlange stilstand zie je nu dat catalogussen vaker worden overgenomen en steeds meer mensen een uitgeverij of een label beginnen. Dat optimisme wordt gevoed door het succes van streaming en internet. Ik hoop echter dat men niet vergeet ook te investeren in de echte wereld. Honderdduizenden volgers op social media zorgen er namelijk vooralsnog niet voor dat een show is uitverkocht. Om dat te realiseren, moet je niet enkel inzetten op de online arena maar ook voeling blijven houden met de ‘echte’ wereld. Ik vind het allemaal in ieder geval heel interessant en hoop dit werk als advocaat voor de muziekbranche nog lang te mogen blijven doen.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

www.van-kaam.nl

Oosteinde 3, 1017 WT Amsterdam T: 020 â&#x20AC;&#x201C; 421 2040 E: info@van-kaam.nl

ADVOCATUUR

SPECIAL

VAN KAAM ADVOCATEN

‘Advocatuur is mensenwerk’

De wereld van media-, privacy- en intellectueel eigendomsrecht verandert zo snel dat de wetgeving de ontwikkelingen nauwelijks kan bijbenen. Van Kaam advocaten beweegt niet alleen mee maar wil de ontwikkelingen voor blijven, zodat het zijn cliënten optimaal kan bijstaan en adviseren.

et in 1998 door Bertil van Kaam opgerichte Van Kaam Advocaten focust zich als nichekantoor op clienten die veelal in de creatieve industrie werken. Van omroepen tot film- en televisieproducenten en distributeurs en van radiozenders tot platenlabels, managements, impresariaten en meer. Het zwaartepunt van de werkzaamheden van het jonge team, dat bestaat uit vijf advocaten, van wie twee partners (Bertil van Kaam en Remco Klöters) en een associate partner (Jurian van Groenendaal) ligt op procederen. “Maar we geven uiteraard ook adviezen en denken mee met onze cliënten”, zegt Nine Bennink, sinds april 2018 als advocaat werkzaam bij Van Kaam. “We zijn een jong en ondernemend team, dat zich goed kan verplaatsen in de problemen waar onze cliënten tegenaan lopen en we staan hen bij in de meest uiteenlopende zaken. Dat gaat van online verwijderverzoeken tot zaken over onrechtmatige perspublicaties of uitzendingen – waarbij we zowel de journalistieke media als de 'slachtoffers' ervan hebben vertegenwoordigd – en van portretrecht tot piraterijbestrijding.”

Geen slappe hap Waar Van Kaam Advocaten in uitblinkt zijn de korte lijnen en het daadkrachtig optreden. “Geen slappe hap dus”, stelt Bennink. “Dat betekent snel schakelen, snel bellen en doorpakken. Advocatuur is mensenwerk, cliënten hebben een probleem waarvoor ze onze hulp inschakelen. Die moet je niet in onzekerheid laten zitten en ook geen beloftes doen die je niet kunt waarmaken. Wij zijn van mening dat je als advocatenkantoor transparant moet zijn, cliënten met eerlijk advies bijstaat, voor hen vecht en altijd direct zegt waar ze aan toe zijn.” Een no-nonsense benadering dus, die volledig draait om de belangen van de cliënt. “Wij houden er niet van om zelf de media te

halen en zullen nooit een bepaalde zaak ter meerdere eer en glorie van onszelf aannemen. Die bescheidenheid en volledige focus op de zaken die we behandelen, kenmerkt alle medewerkers bij Van Kaam. Wij laten onze werkzaamheden liever voor zich spreken.”

Toekomstbestendig Vanuit die benadering maakt Van Kaam Advocaten momenteel een groei door en wordt er gezocht naar extra krachten om de dienstverlening ook de komende jaren zo goed mogelijk te kunnen bieden. Hoe dan ook zijn alle medewerkers uit het team – elk op hun eigen specifieke vak- en interessegebied – de ontwikkelingen voor, aldus Bennink. “Voor mij betekent dit dat ik veel bezig ben met toekomstig recht en de manier waarop zaken die op dit moment nog niet spelen in een later stadium ons vakgebied kunnen gaan beïnvloeden. Bijvoorbeeld het auteursrecht dat gaat voortvloeien uit de inzet van artificial intelligence. Denk aan door de computer gecomponeerde muziekstukken, of door computers gemaakte teksten, foto’s en/ of films. Wie heeft daar het intellectueel eigendom op? De eigenaar van de computer? Degene die heeft geprogrammeerd? Hoe werkt dat als het een zelflerende computer betreft? Superinteressante materie die nu nog geen dagelijkse praktijk is, maar onvermijdelijk werkelijkheid gaantworden. Door daar al vroeg op voor te sorteren, zijn wij klaar NINE BENNINK voor die toekomst.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

PERHAPS YOU COULD USE A LITTLE LEEWAY.

www.leeway.nl

ADVOCATUUR

SPECIAL

LEEWAY ADVOCATEN

‘Wij opereren juridisch vaak op onontgonnen gebied’ Advocatuur binnen de mediaen entertainmentbranche een dynamisch werkveld noemen, is een understatement. Werkzaamheden op het gebied van onder meer intellectueel eigendom, contracten, plagiaat en licenties zijn vaak uniek. Ze vragen een bijzondere expertise die Leeway Advocaten ruimschoots in huis heeft.

et in Amsterdam gevestigde Leeway is als advocatenkantoor gespecialiseerd in mediaen entertainmentrecht en, zoals ze het zelf omschrijven, ‘alle aangrenzende commerciële kwesties en contracten’. “De entertainmentzaken waarmee wij te maken krijgen, zijn doorgaans niet van dien aard dat een rechter er dagelijks mee in aanraking komt”, stelt Michiel Odink, partner en advocaat bij Leeway. “Voor een advocaat is het van groot belang dat hij de branche goed kent en een rechter kan uitleggen hoe de entertainmentindustrie werkt. Vaak zijn het in mijn praktijk geschillen op contractueel gebied. De contracten zijn de afgelopen decennia weliswaar sterk verbeterd, mede door Angelsaksische invloeden, maar tientallen jaren geleden werden afspraken bij wijze van spreken op een bierviltje geregeld. Veel van de huidige conflicten komen voort uit onduidelijke afspraken.”

Internationale belangen Leeway is een jong en snelgroeiend advocatenkantoor, waarin naast de drie partMARGA VERWOERT

ners nog zeven advocaten en juridisch medewerkers werkzaam zijn. Binnen het team zijn Michiel Odink en Marga Verwoert al bijna twee decennia actief in de mediaen entertainmentbranche. “De meeste van onze zaken halen de publiciteit niet, al behandelen we zaken waarvan je weet dat de pers ervan zou smullen. Wij mogen er echter niets over zeggen. Het interessante aan de mediaen de entertainmentpraktijk is dat de internationale belangen steeds groter worden. Het type cliënten waarvoor wij werken, wordt ook steeds diverser. Wij vertegenwoordigen de volledige breedte van de mediaen entertainmentwereld – van onafhankelijke artiesten en vloggers tot grote internationaal opererende partijen als Warner Bros. Het medialandschap verandert nog steeds snel en kenmerkt zich door digitalisering. Hierdoor opereren wij juridisch vaak op onontgonnen gebied.”

Procedures voorkomen Leeway onderscheidt zich van veel andere kantoren door de manier waarop er naar zaken wordt gekeken. “Wij zijn boven

alles een relatiekantoor en willen ervoor zorgen dat onze cliënten verder groeien. Wij willen langetermijnrelaties opbouwen met onze cliënten en niet van zaak naar zaak springen. Ik geloof persoonlijk niet zo in het maar laten voortslepen van zaken. Daar is niemand bij gebaat. In principe probeer ik altijd op zoek te gaan naar een goede oplossing buiten de rechtszaal, als dat maar enigszins mogelijk is. Dat betekent bijvoorbeeld dat wij onze cliënten niet alleen in procedures bijstaan, maar juist procedures voor onze cliënten willen voorkomen. Om deze reden assisteren wij onze cliënten juist ook bij het opstellen van goede contracten en overnames. In de creatieve wereld worden samenwerkingen nog steeds vaak aangegaan op basis van goed vertrouwen. Helaas is het niet goed op papier zetten van afspraken juist een bron van veel conflicten. Wij hebben daarom vaak een belangrijke adviserende rol bij het aangaan van samenwerkingsverbanden, licentiedeals en het ontwikkelen van nieuwe concepten en digitalisering.” ◾

MICHIEL ODINK

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

WIJZE RAAD

‘Het beste advies Voor juridisch advies klop je aan bij een advocaat. Maar wat is beste advies dat zij zélf hebben gekregen? We verzamelden de wijze lessen van acht advocaten. Het resultaat? Een bonte verzameling van lessen in levenswijsheid.

et opvolgen van goed advies kan je anders doen denken over zaken en zelfs tot een keerpunt in je (zakelijke) leven leiden. De vraag ‘Wat is het beste advies dat je ooit kreeg?’ bleek geen makkelijke om te beantwoorden. Unaniem gaf iedere geïnterviewde aan langer na te willen denken over het antwoord. De uiteindelijke adviezen geven een kijkje in de wereld van advocatuur.

Jan de Wrede De Kempenaer “De meest wijze raad die ik heb gekregen is eigenlijk een combinatie van diverse wijze raden: • zorg dat je plezier hebt en houdt in wat je doet; • zorg voor ontspanning; • luister goed naar wat anderen zeggen; • het is goed om een eigen mening te hebben, maar sta ook open voor andere meningen; • zorg er als advocaat voor dat je eerst goed de feiten op een rij hebt, zodat je daarna de juiste juridische routes kunt uitstippelen; • wees als advocaat open, eerlijk en transparant richting je klanten; • het beste resultaat in een zaak kan alleen worden bereikt door teamwork tussen de advocaat en de klant; • het doel is om een lange samenwerking op te bouwen met de klant.”

Douwe Linders SOLV “Skill beats knowledge every time. We investeren als advocaten veel in het verkrijgen en behouden van juridische kennis. Dat is natuurlijk essentieel. Maar kennis is niet waar je de wedstrijd mee wint. Het is slechts je permission to play. De advocaten die wij tegenover ons hebben staan zijn inhoudelijk allemaal top. We winnen van ze met andere vaardigheden: strategisch adviseren, behendig onderhandelen, overtuigend schrijven en sterk pleiten. Je kunt nog zo slim zijn, als je je kennis niet op de juiste manier kunt overdragen heb je er in ons vak niks aan. Ik zie het bewijs regelmatig in mijn praktijk. Eind vorig jaar won ik een kort geding waarvan de kans op succes niet groot was. Ik won omdat ik de bewijzen op een handige manier presenteerde. En omdat de advocaat aan de andere kant op grond van de juridische inhoud van de zaak dacht dat hij al gewonnen, hij werd lui.”

'Don't wait for opportunity. Create it' Maral van Brandwijk, Van As Advocaten

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Margriet Koedooder De Vos & Partners Advocaten “Een van de beste adviezen die ik ooit kreeg en nu nog toepas is wees hard voor de zaak en zacht voor de persoon. Maar dat is meer een advies voor advocaten onderling en dat is niet wat ik tegen mijn cliënten zeg. Dan zeg ik: blijf jezelf en blijf nieuwsgierig. Dat is de beste eigenschap die je kunt hebben. Blijf belangstelling hebben voor wat er om je heen gebeurt en blijf niet in jouw eigen bubbel zitten. Mensen die zichzelf en nieuwsgierig blijven komen het verst in het leven. Mijn client Duncan Laurence heeft dat laatst als geen ander laten zien. ”

Hans Bousie bureau Brandeis “De wijste raad die ik recent gehad heb? Begin elke dag met een half uur meditatie. Sindsdien ben ik dus niet bereikbaar tussen half zes en zes in de ochtend. Misschien ook leuk om te vermelden is de raad die ik zelf vaak geef: denk altijd na over wat je wilt, zonder dat je je druk maakt om wat er kan. En als je eenmaal helemaal goed weet wat je wilt, dan blijkt dat heel vaak te kunnen.”

Tim de Klerck Van Iersel Luchtman “De meest belangrijke les uit mijn carrière? Er zijn altijd meerdere wegen die naar Rome leiden. Zorg dat je jezelf in de standpunten en overwegingen van de gesprekspartner of tegenpartij kunt verplaatsen en gebruik dat om tot het gewenste resultaat te komen. Vooral als je weet wat beide kanten in een situatie willen, of dat nu in een contractonderhandeling of bij de rechter is, dan helpt dat om tot een goed eindresultaat te komen. Vaar in ieder geval niet blind op je eigen gelijk.”

'Als je het werk goed doet, komen de grote zaken vanzelf' Nine Bennink, Van Kaam Advocaten

ADVOCATUUR

SPECIAL

dat ik ooit kreeg’ Nine Bennink

Michiel Odink

Van Kaam Advocaten

Leeway

“Het beste advies met betrekking tot het werk dat ik doe, kreeg ik tijdens de advocaat-stage van mijn patroon. Die adviseerde me om focus te houden op het zijn van een heel goede advocaat, die scherp blijft en altijd het belang van de cliënt op de eerste plaats stelt. Het consequent op het hoogst mogelijke niveau uitoefenen van het vak moet het doel van een goede advocaat zijn, niet het nastreven van faam. Als je het werk goed doet, komen de grote zaken vanzelf.”

“Een van de belangrijkste adviezen dat ik mijn cliënten vaak geef is: separate the problem from the people. Vaak verzanden conflicten op de lange termijn in persoonlijke vetes en verliezen partijen het probleem dat aan zo’n vete ten grondslag lag uit het oog. Hierdoor wordt het vooral steeds lastiger om tot een oplossing te komen aangezien een zaak “persoonlijk” wordt. Je ziet zelfs dat sommige advocaten onderlinge ruzies over de rug van hun cliënten uitvechten. Onacceptabel. Als advocaat is het juist van belang dat je gefocust blijft op de oplossing en de waar mogelijk de emoties uit het dossier haalt.” ◾

René Otto van Iersel Luchtman “De kerntaak van een advocaat is het voorkomen of oplossen van problemen. Een belangrijke les uit mijn carrière is dat het recht eigenlijk maar één manier is om problemen op te lossen. Door als advocaat aandacht te besteden aan de rationele en emotionele belangen van beide partijen, kan vaak een creatieve en effectievere oplossing worden bedacht. Daarbij is het ook erg belangrijk om de klant en zijn industrie goed te begrijpen. Het liefst door actief aan deze industrie deel te nemen en daaraan een bijdrage te leveren.”

'Wees hard voor de zaak en zacht voor de persoon' Margriet Koedooder, De Vos & Partners Advocaten

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

S P E C I A L

KIDS Jongeren weten te bereiken is een prestatie van jewelste. De vluchtigheid waarmee ze zich profileren zorgt voor een ongrijpbaarheid die inmiddels bijna mythische proporties aanneemt. Maar áls het lukt, zijn de opbrengsten groot. De jeugd heeft immers de toekomst.

52 55 57 59 61 63 65 52

Goudkoorts Mindscape Wim Pel Productions Nintendo Benelux Vertigo 6 Just4kids.tv Warner Bros. Interactive Entertainment JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Goud

e kidsmarkt en de verschillende spelers die jongeren proberen te bereiken hebben samen haast iets weg van de 19e eeuwse goudkoorts. Iedereen wil deze markt aanboren. En net zoals toen zijn er grote winnaars. In deze special bekijken we hoe de kidsmarkt razendsnel verandert en hoe verschillende partijen de ontwikkelingen weten bij te benen en ze zo nu en dan zelfs een stapje voor zijn. Distributeurs, streamingdiensten, marketingbureaus en nasynchronisatiespecialisten spelen allemaal in op het veranderende mediaconsumptiegedrag en vinden zich-

zelf opnieuw uit. Vertigo 6-oprichter Mike Hendrixen: “Ons bedrijf ontstond in 2013 vanuit een pr- en marketingbehoefte binnen de game-industrie. Door de jaren heen groeiden we met de klanten mee en kwamen we voor belangrijke keerpunten te staan.” Die keerpunten hebben vaak te maken met een plotselinge voorkeur van het jonge publiek voor een bepaald sociaal medium of de snelle adoptie van devices zoals de tablet, die van grote invloed is op de wijze waarop jongeren media consumeren. Jeroen Pel van Wim Pel Productions: “Kinderen kijken niet alleen tv meer, maar

KIDS

SPECIAL

ler veranderen, aan de andere kant wordt het daardoor voor de ouders en de samenleving in bredere zin des te belangrijker om die waarden in stand te houden. Een voorbeeld is de educatiewaarde van een entertainmentproduct. Zelfs bij moderne, flitsende producten voor jonge kinderen met een korte aandachtspanne blijft educatie belangrijk. Het is de uitdaging om hierin een balans te vinden. In een digitale omgeving is ‘veiligheid’ eveneens een belangrijk thema. Kinderen krijgen tegenwoordig al snel dingen te zien die niet voor hun ogen bestemd zijn, dus afbakening van content is cruciaal. Een mooi voorbeeld hiervan is de streamingdienst just4kids.tv, met een schat aan content in een veilige omgeving. Directeur Fokko Vonk: “Wij vinden het niet alleen belangrijk het product bij de gebruiker te brengen, maar ook dat kinderen alleen content te zien krijgen die voor hen is bedoeld. Door een zorgvuldige selectie van kwalitatieve series en films weten we 100 procent zeker dat kinderen geen aanstootgevende ongeschikte beelden te zien krijgen of met commercials worden geconfronteerd.”

Het doosje blijft

koorts hebben een iPad vast terwijl er een film of serie op de achtergrond speelt. Alleen als ze aan de dialogen horen dat het spannend wordt, kijken ze op.” Voor spelers op de kidsmarkt is het zaak om deze ontwikkelingen niet alleen bij te houden, maar ook om de kansen te zien. In het geval van Wim Pel Productions transformeren social media nasynchronisatie tot een marketingtool. “Social media en influencers hebben ervoor gezorgd dat kinderen ook in brede zin anders naar content kijken. Voor onze opdrachtgevers is het daarom eigenlijk belangrijker wie de stemmen inspreekt

dan hoe hij of zij dat doet. Het is groot nieuws als een bekende vlogger meewerkt aan een productie, ook al heeft deze misschien geen ervaring als stemacteur.”

Verantwoorde content Net zo belangrijk is de constatering dat een aantal eigenschappen van kinderentertainmentproducties te midden van deze ‘storm’ overeind blijft. Deze eigenschappen komen vaak voort uit kernwaarden die een product ‘verantwoord’ maken voor jongeren. Want aan de ene kant mogen de voorkeuren van jongeren dan steeds snel-

Een andere opvallende blijvende feature van kidsproducten is het fysieke aspect. Hoewel kinderen digital minded zijn, blijft tastbaarheid toch simpelweg het allerleukste – zeker in cadeauvorm. Volgens Mark Huijmans, directeur van gamedistributeur Mindscape, is tastbaarheid een tijdloze eigenschap. “Als je een cadeau koopt voor een kind dan kom je niet aan met een code, maar met een ouderwets doosje. Dat zal niet snel veranderen. Ik durf te voorspellen dat fysieke kids en family-producten langer meegaan dan die van de zogeheten volwassen genres. Je kunt onze titels ook gewoon in de digitale Switch en PS4-winkels kopen. Als je die aantallen echter vergelijkt met die van fysieke retailers, dan praat je over een marginaal aandeel.” Voor producten die zich richten op ‘oudere jongeren’ vervagen dergelijke kerneigenschappen. Dit heeft uiteraard te maken met een grotere vrijheid van het kind. Het is natuurlijk niet verwonderlijk dat er binnen de kidsmarkt dan ook uiteenlopende doelgroepen zijn. Dit brengt wel een extra uitdaging mee voor partijen binnen de industrie. Welke leeftijdscategorie consumeert media op welke manier, en welke invloed heeft dit op de beleving en de marketingcampagne? De scheidingslijnen tussen leeftijden lijken dun. En dan is er nog altijd de hamvraag: hoe ziet morgen eruit? ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

De leukste games voor het najaar!

f vana 9 â&#x201A;Ź19,9 Voor meer informatie over deze releases kunt u contact opnemen met Mindscape 020-2600204 of mark.huijmans@mindscape.com

KIDS

SPECIAL

MINDSCAPE

‘Kids-producten zijn future proof’ Sinds vorig jaar is het familieproduct bij distributeur Mindscape weer een belangrijke pijler. Directeur Mark Huijmans: “Als je een cadeau koopt voor een kind, kom je niet met een code aanzetten, maar met een ouderwets doosje. Dat zal in de toekomst niet anders zijn.”

e markt voor family- en kidsproducten is een heel andere dan die van de zogenoemde core games. Mindscape-directeur Mark Huijmans kent het klappen van de zweep. Hij is tenslotte al 15 jaar actief in dit segment. In 2018 besloot hij weer family- en kids-titels prominent aan het assortiment toe te voegen. Een beslissing die Mindscape geen windeieren heeft gelegd. Huijmans: “Dat waren Switch-titels die we verkochten voor een cap van rond de dertig euro. De resultaten waren verrassend goed. Dit jaar zetten we een stap extra. Naast Switch gaan we nu ook een aantal PS4 family- en kids-titels uitbrengen. Het genre kent veel voordelen. Een van de belangrijkste is dat de eindgebruiker niet downloadt, maar nog ‘gewoon’ naar de winkel gaat. Daarnaast praat je natuurlijk ook over cadeauproducten. Kinderen willen op verjaardagen of met sinterklaas gewoon een cadeautje uitpakken en geen code ontvangen.”

Recht in de doelgroep

Op korte termijn staan verschillende nieuwe titels gepland, aldus Huijmans. “We hebben zojuist het nieuwste deel in de succesvolle Whisper-serie uitgebracht. De eerste release uit deze paardenserie deed het uitstekend. Interessant is verder de game Petoons Party, die eerder onder meer de PlayStation Award voor Best Kids Game in de wacht sleepte. We hebben daarnaast voor de eerste keer in de geschiedenis een aantal titels voor buiten de grenzen getekend. Voor Europa startten we met gamers rond de franchise Bibi & Tina.

In Nederland, België, Frankrijk en Spanje verschenen al verschillende films en dit jaar komen daar games bij. Al deze releases gaan vergezeld van uitgekiende onlinecampagnes die de doelgroep rechtstreeks bedienen. Daarnaast gebruiken we eenzelfde prijsstrategie als vorig jaar: toptitels voor een heel aantrekkelijke prijs.”

Perfect voor de fysieke markt

Huijmans noemt fysieke kids- en familyproducten toekomstbestendig. “Ik durf te voorspellen dat dit genre een langere

adem zal hebben dan ‘volwassen genres’. Je hebt het echter wel over andere aantallen, waardoor deze titels perfect in het winkelschap passen, ook als de retailer misschien niet heel groot in dit genre zit. Daar komt ook nog eens dat hier geen prijserosie is. De titels die vorig jaar gestart zijn met 30 euro kosten dat nu nog steeds.” Om het de consument helemaal makkelijk te maken, bundelt Mindscape dit jaar voor het eerst enkele kids- en family-titels met hardware, waaronder controllers en accessoires. ◾

'Het kidsgenre kent veel voordelen. Een van de belangrijkste is dat de eindgebruiker niet downloadt, maar nog ‘gewoon’ naar de winkel gaat' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

KIDS

SPECIAL

WIM PEL PRODUCTIONS

Spreken voor de multitaskgeneratie Als specialist in dubbing van kinderfilms en -series heeft Wim Pel Productions te maken met een publiek dat de laatste jaren behoorlijk is veranderd. Voor de nieuwe ‘multitaskgeneratie’ speelt het werk van het bedrijf een cruciale rol, vertelt directeur Jeroen Pel.

inderen kijken niet enkel tv meer, maar hebben een iPad vast terwijl een film of serie op de achtergrond speelt”, vertelt Jeroen Pel. “Als het spannend is en kinderen dit horen in de dialogen, kijken ze op. Vroeger werden er vooral ondertitels gebruikt, maar nu gaat alles op gehoor. Het is daardoor een generatie die opgroeit met nasynchronisatie en het niet vreemd vindt om naar een nagesynchroniseerde film te kijken.” Dubbing hoort echter niet alleen bij de moderne manier van kijken, maar heeft ook een extra functie gekregen. Stemacteurs zijn publiekstrekkers en dubbing is in die zin een marketingtool geworden. “Sociale media en influencers hebben ervoor gezorgd dat kinderen ook in brede zin anders naar content kijken. Voor onze opdrachtgevers is het daardoor eigenlijk belangrijker wie de stemmen inspreekt dan hoe het wordt uitgevoerd. Het is groot nieuws als een bekende vlogger meewerkt aan een productie, ook al heeft deze misschien geen ervaring als stemacteur.” Met 25 jaar ervaring helpt Wim Pel Productions opdrachtgevers waar nodig om de juiste toon aan te slaan. Het team bestaat uit meer dan 30 personen, onder wie (video)technici, regisseurs en productiemensen die de planning voor hun rekening nemen en projecten met klan-

STEMACTEURS ZIJN PUBLIEKSTREKKERS GEWORDEN.

ten afstemmen. “Kwaliteit staat altijd op nummer één. En dan bedoel ik kwaliteit op allerlei manieren, van rekening houden met het publiek tot de kwaliteit in de relatie met onze opdrachtgevers. We hebben een heel hecht team en kunnen zeer snel schakelen, mede doordat onze mensen in de studio in vaste dienst zijn. Dat is uniek. Andere partijen moeten dergelijk personeel inhuren. Maar ook de band met opdrachtgevers is erg hecht. We hebben daardoor veel langlopende relaties, van de publieke omroep tot commerciële omroepen en distributeurs.”

Strakke deadlines

HET TEAM VAN WIM PEL PRODUCTIONS, MET OP DE VOORGROND JEROEN PEL.

Het is niet verwonderlijk dat Wim Pel Productions flink investeert in het team en de banden met de opdrachtgever, om zo snel te kunnen schakelen. De opkomst van nieuwe vod-platforms zoals Netflix en Amazone Prime heeft geleid tot een globalisering waardoor deadlines steeds strakker worden. “Veel releasetijden zijn wereldwijd hetzelfde. Een serie wordt in één keer in meerdere talen uitgebracht. De tijd dat Amerikaanse producties pas een

jaar later in Europa verschenen is voorbij. Tegenwoordig werken we zelfs met materiaal dat niet eens af is, waarbij de tekeningen nog niet klaar zijn. Soms worden deze na de nasynchronisatie nog aangepast, waardoor we ze snel opnieuw moeten bewerken of inspreken. Met een hecht team en goede communicatie met de klant kun je dergelijke zaken snel oplossen. Ook ons grote bestand van acteurs waarmee we snel kunnen reageren, speelt hierbij een rol.” In een wereld waar steeds meer mensen vod-platforms verkiezen boven kabel-tv is flexibiliteit cruciaal. Intussen is er nog een groeimarkt waar Wim Pel Productions met beide benen in staat: luisterboeken. “Vroeger waren luisterboeken alleen voor blinden, maar tegenwoordig is de doelgroep breder. Het is ideaal voor als je gelijktijdig meerdere dingen wilt doen. We maken luisterboeken voor kinderen, maar ook voor volwassen, die zo naar een roman kunnen luisteren als zij in de file staan. Een andere tak van sport? Wellicht, maar ook een die multitaskers op hun wenken bedient.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

28/06/2019

GENIET DE HELE ZOMER VAN DE MOOISTE GAMES

KIDS

SPECIAL

NINTENDO BENELUX

Het momentum van Nintendo Switch De Nintendo Switch heeft sinds de introductie in 2017 twee succesvolle jaren achter de rug en laat nog altijd groeicijfers zien. De laatste zes maanden van 2019 ziet het bedrijf daarom vol vertrouwen tegemoet. “Wij hebben een hele sterke line-up en daarvan is nog niet eens alles aangekondigd.”

et gaat goed met Nintendo Switch. In thuisland Japan zijn er nu meer Nintendo Switch-spelcomputers verkocht dan PlayStation 4-consoles (ruim 8,1 miljoen versus ruim 8 miljoen). Opvallend, aangezien Sony’s spelcomputer drie jaar eerder op de markt verscheen. Het aantal verkochte Nintendo Switchexemplaren wereldwijd staat na twee jaar al bijna op 35 miljoen stuks. In de Benelux wordt binnenkort de grens van een half miljoen units bereikt. Frederic Michaux, hoofd marketing bij Nintendo Benelux is dan ook meer dan tevreden: “We zien dat Nintendo Switch een groot momentum kent. Afgezien van de mooie verkoopaantallen, merken we ook dat de spelcomputer enorm leeft. Men heeft het erover, er is veel mond-totmondreclame. Dat vinden we erg belangrijk. De Switch is meer dan ooit een social topic, zowel bij jong en oud, als bij consumenten als influencers. Dat momentum willen we vasthouden. We zijn nu in een fase aanbeland waarin we de gezinnen aan ons binden. Families met kinderen zijn voor Nintendo altijd al een zeer belang-

rijke doelgroep geweest, dat zit in ons DNA. Die groep bereiken we door in te zetten op de correcte boodschap voor de correcte doelgroep. Voor ouders met kinderen speelt samenspelen met elkaar een belangrijke rol. ‘Speel samen, waar en wanneer je maar wilt’, dat is waar de Nintendo Switch voor staat.”

Samen levels maken Bovenstaande gedachte wordt geruggensteund door een diverse line-up met bewezen franchises en herkenbare karakters. “Bij bijna al onze games zetten we in op het samenspelen”, stelt Michaux. “Super Mario Party is daar een heel goed voorbeeld van, maar dat geldt ook zeker voor het komende Super Mario Maker 2.” Op 28 juni verschijnt de opvolger van Super Mario Maker, die op de Wii U 4 miljoen keer is verkocht. In deel twee mogen creatieve consumenten hun fantasie opnieuw de vrije loop laten door zelf levels te maken in tal van bekende Super Mario-thema’s of hun tanden zetten in de ruim honderd door Nintendo gebouwde levels. Daarnaast is er veel aandacht voor het online delen van levels en mogelijkheden om samen met

andere spelers levels te bouwen en te spelen. Michaux: “Super Mario Maker 2 kan met recht het meest complete Mario-spel ooit genoemd worden.”

Nieuwe titels en evergreens De rest van 2019 ziet er volgens Michaux veelbelovend uit. “Wij hebben een hele sterke line-up en daarvan is nog niet eens alles aangekondigd. Met Luigi’s Mansion 3, Pokémon Sword & Shield, Mario & Sonic op de Olympische Spelen Tokyo 2020 en The Legend of Zelda: Link’s Awakening hebben we al vier sterke titels klaarstaan. Daarnaast blijven we investeren in media gericht op zowel kinderen als gezinnen op televisie, en zetten we steeds meer in op online video en social media. Dat doen we niet alleen met nieuwe titels, maar ook met bestaande Nintendo Switch evergreens zoals Super Smash Bros. Ultimate, Super Mario Party en Mario Kart 8 Deluxe. Super Mario Maker 2 zal het hele jaar marketingondersteuning krijgen. Er is geen enkele uitgever die zo lang en zoveel marketingsupport biedt voor games die al langer op de markt zijn.” ◾

'Super Mario Maker 2 is het meest complete Mario-spel ooit'

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

TURN YOUR BRAND UP TO 11

JONGEREN BEREIKEN EN ACTIVEREN IN NEDERLAND ÉN BELGIË? WE KOMEN GRAAG EEN KEERTJE LANGS!

info@vertigo6.nl / www.vertigo6.nl PR - MARKETING - SOCIAL MEDIA MANAGEMENT - CONTENT CREATIE - INFLUENCER MARKETING - CAMPAGNE MANAGEMENT - MEDIA INKOOP

KIDS

SPECIAL

VERTIGO 6

Gekochte aandacht is goed, verdiende is beter Het beste jongerenmarketingbureau van Nederland worden. De ambitie van Vertigo 6 liegt er niet om. In een wereld waar de jonge eindgebruiker steeds moeilijker te bereiken is, denkt medeoprichter Mike Hendrixen dat deze ambitie goed te realiseren is.

HET TEAM VAN VERTIGO 6.

werkingsverbanden. Een goed voorbeeld is het partnership met het label Top Notch voor FIFA 19. Zij weten met hun releases een heel grote jongere doelgroep te bereiken via onder meer YouTube. Door de combinatie te maken met FIFA en Top Notch-artiesten bereikten we die groep op een verrassende en bovendien zeer natuurlijke en organische manier.”

Verplaatsen in de doelgroep

INFLUENCERMARKETING WAS EEN JAAR GELEDEN NOG DE SLUITPOST VAN EEN CAMPAGNE, NU IS HET VAAK HET STARTPUNT.

FOTO'S PIM GEERTS

et bereiken en activeren van een jongere doelgroep is een van de grootste uitdagingen waar bedrijven en merken tegenaan lopen. De reden dat die doelgroep moeilijk te vangen is, heeft volgens experts te maken met het constant veranderende mediaconsumptiegedrag van jongeren. Mike Hendrixen: “Vertigo 6 werd in 2013 opgericht vanuit een pr- en marketingbehoefte binnen de game-industrie. Door de jaren heen groeiden we met de klanten mee en kwamen voor belangrijke keerpunten te staan. Het belangrijkste bij gaming is altijd geweest dat je de jongere gamer weet te grijpen, hem weet te boeien en te activeren. Alles wat we de afgelopen jaren hiervoor binnen games hebben geleerd, passen we nu in een moderne versie toe bij onze non-gaming klanten. Bijvoorbeeld door socials effectief in te zetten en een splitsing per doelgroep te maken. Anno 2019 bereik je niemand onder de 25 nog via Facebook. Daarnaast moet je altijd op zoek naar bijzondere en vooral niet voor de hand liggende samen-

De jongere doelgroep is grillig en moeilijk in een hokje te stoppen. Hendrixen legt uit dat het daarom belangrijk is dat je als bedrijf constant verplaatst in de doelgroep en waar nodig aanvult met ‘nieuw bloed’. “Dat veranderende karakter zie je terug bij marketingplannen. Influencermarketing was een jaar geleden nog de sluitpost van een campagne, nu is het vaak het startpunt. Bij jongeren geldt: gekochte aandacht is goed, verdiende aandacht is beter! De authenticiteit en geloofwaardigheid is vele malen hoger. Je moet dus continu de vinger aan de pols houden bij de doelgroep die je wilt bereiken. Zo is vorige maand Pascal

Scherpenkate, binnen de doelgroep bekend als YouTuber ItzSyntrax, als creative manager bij ons komen werken. Als contentmaker weet hij als geen ander hoe je de jongere doelgroep moet bereiken. Pascal zal die ervaring gaan inzetten voor het bedenken en creëren van social content en het managen van influencercampagnes.”

Authenticiteit

Hoewel de markt voor jongerenmarketing niet makkelijk is, durft Hendrixen een fikse ambitie voor Vertigo 6 uit te spreken. “Over een jaar of vijf willen we het beste jongerenmarketingbureau van Nederland zijn. We hebben de wind in de rug en kunnen de vragen van onze klanten als geen ander beantwoorden. Vertigo 6 heeft een team dat midden in die groep staat en jarenlange ervaring in verschillende marketingtakken. De tijd dat je de doelgroep bereikte met een persberichtje en ondersteuning van een YouTuber is echt allang voorbij. Een geïntegreerde marketingcommunicatie-aanpak met authentieke content zijn de sleutelwoorden.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

dé online videodienst voor kinderen! Reclamevrij, 100% Nederlands gesproken en dat allemaal in een superveilige omgeving.

kijk n ge 30 da is! grat

Hier bekijk je online de beste kinderseries en films van o.a. Buurman & Buurman, Carry Slee, Fashion Chicks, Brandweerman Sam en nog véél meer.

€4,99 PER MAAND

WWW.JUST4KIDS.TV

KIDS

SPECIAL

JUST MEDIA GROUP

Eerste streamingdienst voor kinderen Just Media Group start onder de vlag van just4kids.tv de eerste streamingdienst voor kinderen. Directeur Fokko Vonk: “Dit is een heel logische stap.”

aar een aantal jaren geleden de schappen en verkooppunten uitpuilden van de dvd’s en blurays is het tegenwoordig een grote uitdaging om fysieke filmproducten aan de man te brengen. Just Entertainment, grootleverancier van onder meer kinderfilms en televisieseries, herkende die problematiek en zocht de oplossing in digitaal. Op 21 mei werd de streamingportal just4kids.tv gelanceerd. Kinderen kunnen hier een schat aan content in een veilige omgeving bekijken. En – fijn voor de ouders of verzorgers – de prijs is concurrerend.

Alle schermen “Aangezien de markt voor fysiek product steeds kleiner wordt, is de lancering van een eigen streamingplatform een heel logische stap”, zegt just4kids.tv-directeur Fokko Vonk. “Door de jaren heen hebben wij een groot assortiment aan bijzondere en gewilde content opgebouwd. Content die tegenwoordig niet allemaal meer fysiek verkrijgbaar is. Online kan dat wel, via de verschillende aanbieders, maar er was nog geen plek die speciaal bedoeld is voor kinderen. Wij willen niet alleen het product

bij de gebruiker brengen, maar vinden het ook erg belangrijk dat kinderen alleen content te zien krijgen die voor hen is bedoeld. Dankzij onze zorgvuldige selectie van kwalitatieve series en films weten we 100 procent zeker dat kinderen geen aanstootgevende en ongeschikte beelden te zien krijgen of met commercials worden geconfronteerd. Wat ook handig is: of je nu thuis, uit eten of met vakantie bent, je kids kunnen overal hun favoriete series en films kijken. Op alle schermen.”

Onderscheidend Just4Kids.tv start met een assortiment van ongeveer 100 films en 35 televisieseries. Voor de jongere kijker (3 tot 8 jaar) zijn er bekende namen als Casper en Emma, Buurman en Buurman, Hello Kitty, Bibi en Tina en Pieter Konijn. Voor de oudere kids biedt de videodienst films als de Schippers van de Kameleon, Fashion Chicks en de boekverfilmingen van Carry Slee. Vonk zegt open te staan voor toekomstige samenwer-

kingsverbanden met andere Nederlandse distributeurs. “Het zou te gek zijn als we in de toekomst nog meer kidsproducten in het Nederlands kunnen ontsluiten. Op die manier kun je onderscheidend zijn. Bij de te verwachten groei gaan we dan ook zeker titels buiten ons eigen assortiment acquireren.”

Op meerdere platforms De lancering van de eerste streamingdienst voor kids gaat gepaard met een duidelijke en realistische ambitie. Vonk: “We hopen binnen een jaar een gezond aantal abonnees te hebben en iedere maand groeicijfers te presenteren. Ik denk dat dit door het aanbod en de prijsstelling (4,99 euro per maand) zeker te realiseren moet zijn. Daarnaast kunnen geïnteresseerden vanaf de lancering just4kids.tv 30 dagen lang gratis uitproberen.” Vonk laat verder weten dat de ontwikkeling na de lancering door blijft gaan. “Op dit moment is de nieuwe dienst een web-app. Uiteindelijk willen we daar een specifieke app voor smartphone en tablet bij hebben. Overigens is just4kids.tv nu al uitstekend te bekijken via mobiel en tablet.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

HERBOUW DE WERELD EN WORD EEN MEESTER BOUWER · Red je vrienden · Speel met je favoriete personages · Verken nieuwe werelden

NU VERKRIJGBAAR 27 FEBRUARI VERKRIJGBAAR* THE LEGO MOVIE 2 Videogame software © 2019 TT Games Ltd. Produced by TT Games under license from the LEGO Group. LEGO, the LEGO logo, the Brick and the Knob configurations and the MINFIGURE are trademarks and/or copyrights of the LEGO Group. © 2019 The LEGO Group. THE LEGO MOVIE 2 © & ™ DC Comics, Warner Bros. Entertainment Inc., & The LEGO Group. All other trademarks and copyrights are the property of their respective own” are registered trademarks of Sony Interactive Entertainment Inc. All other trademarks and copyrights are the property of their respective owners. All rights reserved. ers. All rights reserved. © 2019 Nintendo. “ ”, “PlayStation” and “

BATMAN and all related characters and elements © & ™DC Comics WBIE LOGO, WB SHIELD: TM & © Warner Bros. Entertainment Inc. (s19)

* Nintendo Switch™ versie in maart verkrijgbaar

KIDS

SPECIAL

WARNER BROS. INTERACTIVE ENTERTAINMENT

‘Onze LEGO-games spreken een brede groep aan’ De overname van ontwikkelaar TT Games door Warner Bros. Interactive Entertainment in 2007 was een schot in de root. Warner groeide uit tot hofleverancier van LEGO-games. Dit najaar wordt tijdens de E3 weer een nieuwe titel van de bekende franchise onthuld.

EGO en games vormen al jaren een meer dan geslaagd huwelijk. De formule is simpel, maar doeltreffend: TT Games en Warner Bros. Interactive Entertainment (WBIE) combineren een bekende filmlicentie met LEGO. Het resultaat is een platformachtige game met iconische figuren en omgevingen, overgoten met een LEGO-sausje. Voeg daarbij de karakteristieke LEGO-humor en je hebt het recept van een succesvolle gameserie in handen. WBIE had de licenties van Star Wars en Indiana Jones al eerder gebruikt voor de reeks, maar het grote succes kwam in 2008, toen LEGO Batman: The Videogame werd uitbracht. De verkoopcijfers waren uitstekend en mede door een uitgekiende prijsreductie en back catalogue-strategie bleef de titel uitzonderlijk lang doorverkopen. Sinds het succes van Batman prijken er jaarlijks minstens twee LEGO-games op de releaselijst van WBIE. Eerder dit jaar verscheen The LEGO Movie 2: The Videogame

en naar alle waarschijnlijkheid wordt die andere titel tijdens de E3-beurs bekendgemaakt.

Ouders die met kinderen spelen Ronald Reijnders, productmanager games Benelux bij Warner Bros. Home Entertainment, benadrukt de aantrekkingskracht van de serie. “Met onze LEGOgames spreken we een enorm brede groep gamers aan, van kids tot AFOLS (Adult Fans Of LEGO). De mix van laagdrempelige gameplay, het verzamelelement en de vele puzzels/obstakels maken deze games toegankelijk voor alle soorten spelers. Het samenspelen wordt aangemoedigd met de zogenoemde ‘couch coop’-modus. LEGO-titels zijn dan ook zeer geschikt om samen met je kinderen te spelen.” Ondanks het feit dat TT Games al meer dan een decennium nieuwe titels uitbrengt, is er van kaalslag geen sprake. “De studio slaagt er iedere keer weer in

om een fris product af te leveren. Hoe ze dat voor elkaar krijgen? Door bijvoorbeeld nieuwe gameplay features toe te voegen en nog grotere en interessante open werelden te creëren. De afgelopen jaren zijn er bovendien flinke stappen gezet op grafisch gebied. Ik durf te stellen dat de scenes in de LEGO-games niet meer van de fysieke speelsets te onderscheiden zijn.“ ◾

Licenties

Warner Bros. Interactive Entertainment en TT Games putten uit een zeer uitgebreide franchiselijst voor nieuwe games. Hier worden overigens niet alleen filmlicenties van Warner voor gebruikt. Naast Star Wars, Indiana Jones en Batman verschenen er de afgelopen elf jaar LEGO-titels rondom Jurassic Park, de helden van Marvel Comics, The Lord Of The Rings, Harry Potter, The LEGO Movie, de good en bad guys uit het DC Entertainmentuniversum, Ninjago en The Incredibles.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL JUNI 2019

HET LAATSTE WOORD Entertainment Business staat ieder nummer vol met interviews met professionals die (meestal) over hun werk praten. In deze rubriek zetten we echter de spotlights op hun persoonlijke leven. In deze editie Rick Sloof, senior pr-manager van Activision. RICK PIETER SLOOF Wat wilde je vroeger worden? “Toen ik heel klein was: dominee. Leek me zo gezellig, beetje ouwehoeren in je kerk met al die mensen. Dat ouwehoeren heb ik in ieder geval waargemaakt.”

Wat de eerste game die je speelde? “Prince of Persia op de oude computer van mijn oom. Ik was gelijk betoverd.”

Wat stel je het vaakst uit? “Administratie. Ik probeer het ‘eat the frog’principe aan te houden. Dat is een quote van Mark Twain: “Eat a live frog first thing in the morning and nothing worse will happen to you the rest of the day.” Dus eerst beginnen met de taak waar je het minst zin in hebt. Dat lukt jammer genoeg alleen niet altijd.”

Welke game verdient een remake? “Anna Kournikova’s Smash Court Tennis! Geweldige tennisgame op de PlayStation uit 1999. Die game hebben we helemaal stuk gespeeld in het studentenhuis waar ik toen woonde.” 66

JUNI 2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Hoeveel keer heb je dit jaar in het vliegtuig gezeten? “Het jaar is nog jong, ik zit nu op drie keer, maar daar komen dit jaar nog minstens zeven vluchten bij.”

Nooit meer gamen, nooit meer naar muziek luisteren of nooit meer een serie kijken? “Dat wordt nooit meer een serie kijken. Muziek luisteren en gamen kunnen net zo tof zijn als een goede serie, zo niet beter, maar een goede serie wordt nooit zo goed als je favoriete muziek.”

Welk beroep zou je uitoefenen als je dit niet deed? “Leraar op een basisschool! Ik heb de PABO gedaan tot het derde jaar en krijg toen een baan aangeboden als press promoter bij een muzieklabel. Dat zou ik een jaartje gaan doen en dan mijn studie weer oppakken, maar dat is inmiddels bijna 20 jaar geleden.”

Welke streamingdiensten gebruik je? “Voornamelijk Spotify, Netflix en NPOstart. Ik heb een poosje Storytel geprobeerd,

maar merkte dat ik mijn aandacht toch niet zo goed bij luisterboeken kan houden, in tegenstelling tot podcasts.”

Wat is je favoriete game? En favoriete album? “Tony Hawk’s Pro Skater 2. Die muziek, de gameplay, de levels, alles klopt. Als album noem ik Decade of Aggression van Slayer, die ik kreeg ik toen ik elf jaar was. Het is nog steeds de plaat die steevast opgezet wordt tijdens een avondje bieren.”

Wat weten de meeste professionele relaties niet van je? “Ik houd erg van crossfit en dan vooral gewichtheffen. Niets beters na een drukke dag dan ’s avonds met een stapel zware stalen gewichten te gooien. En ik heb sinds dit jaar een moestuin. Superlekker om in te rommelen en ik ben nu al trots op mijn opkomende pompoenen.” ◾

Volledige naam: Rick Pieter Sloof Geboortedatum: 15 januari 1977 Functie: senior pr-manager

WIM PEL PRODUCTIONS

Bedankt!

Graag willen wij iedereen bedanken die heeft meegeholpen aan het mogelijk maken van de iMediate Cup 2019. Met speciale dank aan onze hoofsponsor Wim Pel Productions, FC Hilversum met al zijn vrijwilligers en alle andere sponsoren!

F R IE N D LY - RELI A BLE - COLLEC TIB L E

WARNER BROS PLUSH

PBM Express B.V.

Jacobus Lipsweg 5 3316 BP Dordrecht

Tel: +31 78 6316453 Fax: +31 78 6316474