EB December 2016 by iMediate

ENTERTAINMENT BUSINESS

CEO Wim van Limpt over de nieuwe rol van Buma/Stemra Record Store Day introduceert nieuwe chart Vinyl 33 Discogs: ‘We zijn geen concurrentie voor fysieke retailers’ Gamewinkeliers over de nieuwe console Nintendo Switch

Specials » E-sports venues » Groothandel & distributie

40e JAARGANG /// DECEMBER 2016 ///

EB201612_Cover.indd 1

02/12/16 17:41

EDITORIAL Uitgave iMediate Arendstraat 53 Postbus 2227 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 Fax: 035 - 646 58 99 redactie@entertainmentbusiness.nl Uitgever/hoofdredacteur Roger Slangen Redactie Jeroen van Trierum (adjunct), Arnold le Fèbre (eindredactie), Ed Hoogeveen, Edgar Kruize, Wai-Kueng Liu

Stunten en aanjagen Al bijgekomen van Black Friday? Grappig hoe dit event tot een paar jaar geleden nauwelijks bekend was in Nederland. Nu weet zelfs mijn vader van 83 wat dit inhoudt. “Dat is toch als die gekke Amerikanen winkels plunderen op zoek naar koopjes?” De iets genuanceerdere uitleg is dat retailers in Amerika op de vrijdag na Thanksgiving masaal stunten met hun prijzen. Met als resultaat een van de drukste winkeldagen van het jaar.

Exploitatie en abonnementen Mitchel van der Heide Telefoon: 035 - 646 58 05 Mitchel.vanderHeide@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd. Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode. Tarieven Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: halfjaarabonnement: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per jaar. Andere landen: € 180,- per jaar. Productie en traffic Esmé Meys Basisontwerp Nout Design – Lex Kaasschieter Vormgeving en dtp Louis Bertrand, Tim van den Berg, Lonneke Faber, Natalie Moorelisse Drukkerij GrafiServices BV © Copyright 2016 ISSN: 1875-2888

Tegenwoordig blijkt dat ook Nederland deze typische Amerikaanse verkooptruc heeft omarmd. Uit een onderzoek van Media Markt bleek dat 42 procent van de Nederlanders bekend is met het fenomeen Black Friday. De helft hiervan maakt van deze dag gebruik om alvast inkopen te doen voor de feestdagen. En waarom ook niet. Er werd links en rechts flink gestunt. Vooral op het gebied van games. Recent verschenen titels werden aangeboden met kortingen tot wel 40 procent. Leuk voor de nieuwe kopers, minder leuk voor wie een paar weken eerder de volle mep betaalde. Een van de aanjagers van Black Friday is de vinylmarkt. Sinds een paar jaar maakt Record Store Day ook in Nederland gebruik van deze dag om speciale (en dure) releases uit te brengen. In 2015 waren dat er zo’n 30. Dit jaar waren het er tien minder. Tijdens een bezoekje aan mijn favoriete Amsterdamse platenzaak miste ik het feestje een beetje. De krat met de speciale lp’s stond prominent in de winkel, maar de Record Store Day-gekte bleef uit. Gelukkig maar, want zo kon ik die gelimiteerde Ramones-lp zonder geduw en getrek afrekenen. Ook andere retailers die ik later sprak vertelden dat het geen storm had gelopen. Vreemd. Zou het iets te maken hebben gehad met de prijs? De hoeveelheid? De promotie? Wie het weet mag het zeggen. Ik hoop echter wel dat dit soort initiatieven ook in 2017 wordt doorgezet. Zeker als relatief nieuwe fan. Vinyl speelde dit jaar namelijk een belangrijke rol in mijn leven. Mijn hernieuwde kennismaking was en is verdraaid verslavend. Ik koop mijn platen het liefst nieuw en bij een echte platenwinkel, maar sinds ik Discogs heb ontdekt, ben ik bijna dagelijks op die site te vinden. Het een heeft trouwens de hoeveelheid bij de ander niet beïnvloed. Een goed voorbeeldje van hoe de online en de fysieke wereld elkaar aanvullen en aanjagen. Ik sprak erover met Claire Pace, managing director of operations van Discogs Europe (zie pagina 16). Verder blikken we in dit nummer terug op 2016. EBmedewerkers en enkele retailers en industrieprominenten kozen hun favoriete entertainmentproducten en deelden hun lijstjes. Een mooie afsluiter van dit jaar. Tot slot wil ik nog even stil staan bij het droevige gedeelte van 2016. Ik kan mij niet herinneren dat er in een jaar zoveel helden het aardse voor het eeuwige verruilden. David Bowie, Prince, Glen Frey, Alan Rickman, Gary Shandling, Mohamed Ali, Anton Yelchin, Gene Wilder, Kenny Baker en natuurlijk Leonard Cohen. Ze worden gemist. Het enige lichtpuntje is dat we de muziek, films en foto’s nog hebben. Al is dat natuurlijk een schrale troost. JEROEN VAN TRIERUM ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR

DECEMBER 2016

EB201612_Edito_inhoud.indd 2

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2-12-2016 17:28:06

INHOUD » INTERVIEW

» ACHTERGROND

» INTERVIEW

Kees van der Hoeven

Vinyl 33

Wim van Limpt

Na een aantal magere jaren lijken er eindelijk betere tijden aan te breken voor de muziekindustrie. Kees van der Hoeven, CEO Universal Music Benelux, over de rol van fysiek product, groeimogelijkheden en het belang van A&R. “Het is voor ons een uitdaging de grootste te zijn en te blijven.”

Na het stoppen van de Vinyl50 in september leek er een einde te zijn gekomen aan een Nederlandse vinylhitlijst. Record Store Day springt in dat gat en presenteert vanaf 1 januari 2017 de RSD Vinyl 33. Esther Vollebregt van Record Store Day Nederland licht alvast een tipje van de sluier op.

Wim van Limpt is sinds juni de nieuwe CEO van auteursrechtenorganisatie Buma/Stemra. Hij bruist van de ambitie en ideeën en deinst er niet voor terug om kritisch naar de organisatie te kijken. “Onze rol in de toekomst zal ontegenzeggelijk veranderen. Aan ons om die rol te definiëren.”

8 10

» SPECIAL E-SPORTS VENUES

32 35 37 39 41 43 45

Nederlandse venues klaar voor e-sports Theater Amsterdam RAI Amsterdam AFAS Live Amsterdam ArenA Rotterdam Ahoy GelreDome

» EN VERDER

4 In ’t kort 6 Syberia 3 16 Discogs 18 Gameretailers over Nintendo Switch 21 Comeback van de Platenbon 22 Haniel Film & Games 25 Pathé Thuis 26 Terugblik 2016 60 Fotomoment

» SPECIAL GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

49 51 53 55 57

Rotsvast vertrouwen in fysiek CLD Distributie VSN Micromedia PBM Express WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Edito_inhoud.indd 3

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:28:10

Quotes

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW

FOTO: WILLEM RUTTEN

“Misschien blijf ik jaarlijks een eenmalig concert geven met het Metropole Orkest.” Gordon heeft weliswaar aangekondigd een einde te maken aan zijn muziekcarrière, maar houdt een slag om de arm. “Dit is mijn meest geniale nummer tot nog toe. Deze single verdient een Grammy én een Oscar!” De altijd bescheiden Jett Rebel over zijn nieuwe single All The Way. “Ik luister geen Nederlandse muziek. Van Nederlandstalig ben ik niet zo’n fan. “87 is hij, maar wat zegt dat Voor de carnavalshoek eigenlijk? In het geval van schaam ik me zelfs dirigent Bernard Haitink is gewoon.” leeftijd slechts een André Hazes laat aanbeveling.” op Radio538 het Juryvoorzitter Mischa Spel achterste van zijn over Bernard Haitink, de tong zien. winnaar van de Edison Klassiek Oeuvreprijs 2016.

“We moeten ver weg blijven van datgene dat een duistere invloed op onze jeugd kan hebben. En duister is zeker alles wat met deze band te maken heeft.” Henk Stoffels van de ChristenUnie in Amstelveen probeert een concert van de metalband Carach Angren in poppodium P60 op kerstavond te voorkomen.

“Het was niet alleen mijn geheim.” Carrie Fisher had als 19-jarige actrice een affaire met de veertien jaar oudere Harrison Ford op de set van Star Wars. Dat schrijft ze in haar boek The Princess Diarist.

“#fifa17 Wie is heel goed? #ikbenbeter” Tim Douwsma daagt op Instagram zijn FIFA-spelende fans uit.

EB201612_In_het_Kort.indd 4

“Imagine the fun of stepping into a larger-than-life Nintendo adventure. Gigantic Piranha Plants spring to life. Question blocks, power-ups and more surround you. And Mario and all his friends are there to pull you into a brand-new world.” Nintendo kondigt de samenwerking met Universal pretparken op een levendige manier aan.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

De Amsterdamse metalband The Charm The Fury tekende een platencontract bij Nuclear Blast, ’s werelds grootste platenmaatschappij op rockgebied. Drummer en producer Mathijs Tieken over deze grote stap.

Hoe zijn jullie bij Nuclear Blast terecht gekomen? “Dat is een opstapeling geweest van heel veel kleine dingen en een flinke dosis mazzel. Onze manager Martijn Swier regelde dat we via Buma/Stemra mee mochten doen aan Global Rock Summit in Los Angeles. Daar speelden we verschillende showcases, onder andere in het legendarische Whisky A Go Go. Die optredens worden vooral bezocht door labels die op zoek zijn naar nieuw talent. Tijdens die gig was ook de grote baas van Nuclear Blast aanwezig. Zo is het balletje gaan rollen.” Wat was de reactie toen jullie hoorden dat de deal rond was? “Het was een lang traject. We hebben met meerdere internationale labels gesproken en hebben zelfs met enkele van hen onderhandeld. Nuclear Blast is een iconisch merk, dat vond ik als klein jochie al. Dat juist zij interesse toonden en ons uiteindelijk tekenden is fantastisch. We zijn compleet uit onze dak gegaan. The Charm The Fury is in 2009 opgericht. Als iemand mij toen had gezegd dat we zeven jaar later een contract zouden tekenen bij

Nuclear Blast, dan zou ik die persoon voor gek hebben verklaard. Het kan raar lopen.” Het contract is getekend, wat zijn de volgende stappen? “Onze nieuwe plaat verschijnt in maart wereldwijd op cd, vinyl en streaming. Daarnaast denken we aan een Amerikaanse tour en stellen we samen een promotieplan op. In Nederland geven we natuurlijk een show om de release te vieren en wie weet plakken we daar wat optredens aan. We zijn nu aan het kijken wat er allemaal mogelijk is. Volgend jaar gaat belangrijk worden. We hebben flink wat tijd en geld geïnvesteerd om uiteindelijk fulltime met muziek bezig te kunnen zijn. Als je dat dan ook nog eens wereldwijd mag doen, dan is dat fantastisch.” Wie zijn je voorbeelden? “Metallica. Dat is voor mij de band die mij kennis liet maken met metal. Hun muziek is de blauwdruk van hoe het moet zijn. Harde herrie maken en door de jaren heen toch een steeds groter en breder publiek bereiken.”

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW

Entertainment Business online Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainmentbranche? Kijk op: www.entertainmentbusiness.nl. Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site). En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

Google.com/ +EntertainmentBusinessNL Facebook.com/ EntertainmentBusiness Twitter.com/ @EB_Nieuws

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:55:31

In memoriam Leonard Cohen

Leonard Cohen werd op 21 september 1934 geboren in Westmount, Quebec. Cohen was van origine dichter. Zijn debuut maakte hij op 22-jarige leeftijd met het boek Let Us Compare Mythologies. In 1966 begon de zanger met het schrijven van liedteksten. Na het succes dat Judy Collins had met zijn song Suzanne, besloot Cohen zelf ook een album op te nemen. Een jaar later verscheen zijn debuutalbum Songs Of Leonard Cohen, gevolgd door zijn albums Songs From A Room (1969) en Songs Of Love And Hate (1971). In 1984 verscheen zijn zevende studioalbum Various Positions, met daarop zijn bekendste nummer Hallelujah, dat mede dankzij covers van onder anderen John Cale en Jeff Buckley zou uitgroeien tot een klassieker. In ons land werd het nummer in 2009 succesvol gecoverd door X Factor-winnares Lisa Hordijk. Het nummer Take This Waltz, afkomstig van Cohens album I’m Your Man uit 1988, wordt sinds 2014 gebruikt in een commercial van de NS. In 2013 trad Cohen voor het laatst op in Nederland. De afgelopen jaren verslechterde zijn gezondheid. Dat weerhield hem er niet van om tot aan het laatst toe teksten te blijven schrijven en albums op te nemen. Zijn laatste album You Want It Darker kwam eind november binnen op de eerste plaats van de GfK Dutch Album Top 100. Daarmee scoorde hij niet alleen zijn derde nummer 1-notering in de AlbumTop 100, maar was hij verreweg ook de oudste artiest die de lijst ooit heeft aangevoerd. Halverwege oktober is de vraag naar muziek van de zanger nog groot. Er stonden maar liefst veertien albums van Leonard Cohen in de GfK Midprice Top 50 genoteerd. Zo bezet hij de eerste plaats met The Essential Leonard Cohen, en stond hij ook in de top tien genoteerd met zijn albums Popular Problems (no. 4), Live In Dublin (no. 5), Greatest Hits (n. 8) en Live In London (no. 9). Verder staat hij in de lijst met zijn debuutalbum Songs Of Leonard Cohen uit 1967 (no. 12), Can’t Forget: A Souvenir Of The Grand Tour (no. 13), Old Ideas (no. 14), Morde Best Of Leonard Cohen (no. 20), Songs From The Road (no. 22), Ten New Songs (no. 23), I’m Your Man (no. 24), Songs From A Room (no. 27) en Various Positions (no. 50). “Mijn vader is vredig ingeslapen in zijn huis in Los Angeles, in de wetenschap dat hij met You Want It Darker een van zijn allermooiste platen ooit heeft achtergelaten”, aldus zoon Adam Cohen, die zijn vader als producer/ componist terzijde stond op You Want It Darker. Leonard Cohen laat twee kinderen en twee kleinkinderen achter.

Cijfers

De Canadese dichter en singer-songwriter Leonard Cohen overleed afgelopen maand op 82-jarige leeftijd. Cohen stierf op 7 november, in zijn huis in Los Angeles. Zijn management maakte zijn dood bekend via Facebook. “Het is met diepe droefheid dat wij het overlijden aankondigen van de legendarische dichter, songwriter en artiest Leonard Cohen. We hebben een van de meest gerespecteerde en productieve visionairen verloren.” Zo werd op 11 november, iets over tweeën, de dood van Cohen aangekondigd op Facebook.

Blackstar van David Bowie is door de Nederlandse muziekjournalisten verkozen tot beste album van 2016. Het album staat op één in de jaarlijst van muziekmagazine Oor.

Overwatch heeft tijdens de uitreiking van de Golden Joystick Awards in The O2 in Londen met vijf verzilverde nominaties de meeste prijzen in de wacht gesleept.

10.000

Twaalf uur na de start van de voorverkoop van Rogue One: A Star Wars Story werden er ruim tienduizend tickets verkocht en gereserveerd bij Pathé.

Thomas Smit vertrekt bij de Blokker Holding. De zoon van de oprichter van speelgoedketen Bart Smit stopte per 1 december met zijn functie als directeur category management van de speelgoedafdeling van Blokker Holding. Hij was daar 22 jaar werkzaam.

15.000

Via een rechter heeft de piratenbestrijder BREIN voor 15.000 euro geschikt met een handelaar in R4geheugenkaarten. Deze cards worden vooral online verkocht en bevatten tussen de 145 en 300 illegale games.

100.000 De speelfilm Tonio van regisseur Paula van der Oest heeft de Gouden Film status bereikt. De op het gelijknamige boek van A.F.Th. van der Heijden gebaseerde film is door meer dan 100.000 mensen bezocht.

95miljoen

In 2016 keerde Buma/Stemra tijdens de jaarlijkse uitkering voor muziek op radio en tv ongeveer 95 miljoen euro uit.

5,23 miljoen

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_In_het_Kort.indd 5

IN ’T KORT

De Kinepolis Group heeft in het derde kwartaal 5,23 miljoen bezoekers verwelkomd in zijn bioscopen. Dat is een stijging van 9,5 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar geleden.

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:55:32

BIJ DE VOORPAGINA

Syberia 3 Mindscape brengt in 2017 een van de belangrijkste games in zijn geschiedenis uit. Syberia 3 moet de Nederlandse uitgever weer op de kaart zetten als triple-A-gameverdeler. Een gesprek met Mindscape-directeur Mark Huijmans over de aantrekkingskracht en de magie van deze klassieke serie. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

Syberia 3 Syberia 3 verschijnt voor PlayStation 4, Xbox One en pc. Voor de laatstgenoemde verschijnt er ook een versie die de eerste twee delen bevat. » Vanaf leeftijd: 7 » Distributeur: Mindscape » Ontwikkelaar: Microids » Releasedatum: 16 maart » Platformen: PlayStation 4, Xbox One, pc

orspronkelijk zou de wereld dit najaar al kennis hebben gemaakt met het nieuwste deel in de Syberiareeks. Een kleine maand voor de release maakte Mindscape echter bekend dat deze verschoven werd naar maart 2017. “Uiteindelijk bleek dit een goede keuze te zijn”, aldus directeur Mark Huijmans. “Vlak voor de release heeft de ontwikkelaar Microïds beslissingen genomen die voor vertraging zouden zorgen. Een daarvan is de beslissing om de hele game in 4K te maken. Dat zorgde voor nogal wat uitdagingen voor de consoleversie. Ook niet onbelangrijk was dat de geestelijk vader achter de game, Benoît Sokal, een perfectionist is. Niets gaat naar buiten voordat hij er 100 procent achter staat.” Terugkijkend stelt de directeur dat de vijf maanden uitstel in een periode als afgelopen najaar niet erg was. “Ik ben er beslist niet rouwig om. Het zou niet eerlijk en goed zijn om Syberia 3 tegenover games als Call Of Duty, Battlefield of FIFA te zetten. Dat komt de titel niet ten goede. Als je de doorverkopen analyseert van de games die dit najaar zijn gelanceerd, durf ik te zeggen dat het een zegen is dat we in maart verschijnen. De concurrentie in het eerste kwartaal van 2017 is een stuk minder en we hebben extra tijd om te zorgen dat Syberia 3 de fantastische release wordt zoals we die voor ogen hadden.”

Geschiedenis De eerste game in de Syberia-reeks verscheen in 2002 en viel bij zowel consumen6

EB201612_Syberia3.indd 6

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ten als critici in de smaak. Syberia bracht iets wat andere games in de tijd niet deden en combineerde een volwassen verhaal en unieke gameplay met uitstekende graphics. In het avonturenspel was het niet mogelijk om te sterven. Dit was een bewuste keuze van bedenker Benoît Sokal. Op deze manier creëerde hij een manier van spelen waarbij de speler zich volledig kan laten meevoeren door het verhaal. Gedreven door het succes verscheen er twee jaar later een vervolg. Dit deel werd niet het beoogde

'Het is een game die de core ontstijgt en bedoeld is voor een breed publiek. Het is onze missie om dat ook te bereiken' succes, waarna het stil werd rond de franchise. Daar komt in maart 2017 verandering in met de release van Syberia 3. Nog voor de bekendmaking van het uitstel organiseerde Mindscape een persdag waar onder andere IGN Benelux en Power Unlimited kennis konden maken met de game. Dit leverde enthousiaste previews op. Die verhalen sijpelden ook door richting retail die ook geïnteresseerd raak-

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:04:06

INTERVIEW

'Als je de doorverkopen analyseert van de games die dit najaar zijn verschenen, durf ik te zeggen dat het een zegen is dat Syberia 3 in maart verschijnt' te. Volgens Huijmans begrepen bijna alle partijen dat uitstel uiteindelijk zou zorgen voor een betere game. “De enige teleur gestelde reacties kwamen van onze fans. Zij waren niet blij met het uitstel. Niet zo gek, want zij wachten al 12 jaar op een nieuw deel. Het goede nieuws was dat die reacties lieten zien dat er nog veel fans zijn die echt zitten te wachten op deze release.”

Marketing Syberia 3 vermengt de vertrouwde elemen ten met moderne gameplay en graphics. Huijmans onderstreept dat Mindscape er alles aan gaat doen om van de release een groot succes te maken. “Naast de ge bruikelijke marketing en pr organiseren we een tour om het grote p ubliek kennis te laten maken met de game. Daarnaast speelt Facebook een belangrijke rol om meer mensen te bereiken. We hebben een flink budget uitgetrokken om alle oudere Syberia-spelers en adventure-liefhebbers te bereiken. Dat gebeurt via sociale media en onze database van spelers van het eerste uur.” Begin 2017 zet Mindscape een Syberia

AR-app in de markt. Een augmented reality-toepassing waarmee gebruikers de hoofdrolspeler Kate kunnen fotograferen. Hier is een wedstrijd aan gekoppeld, waarover later meer details bekend wor den gemaakt. Daarnaast is er een zeer gelimiteerde collector’s edition. Deze be vat naast de reguliere game een beeldje van hoofd personage Kate Walker, een strip boek van Benoît Sokal, een artbook van 60 pagina’s met schetsen, een poster en twee litho’s. Dit alles wordt geleverd in een Syberia 3-box. “Dit is een verzamelobject voor de echte fans. In Nederland en België verschijnen er minder dan 400.” Mindscape zet ook de oudere games in om de interesse voor Syberia 3 op te wekken. In januari verschijnen de eerste twee delen van Syberia digitaal. De titels kosten 9,99 euro per game of 15 euro als je ze samen downloadt. “We zijn nu aan het kijken of we acties aan de digitale downloads kun nen koppelen die een fysieke aankoop voor deel drie aantrekkelijker maken. Denk aan een korting of een trailer van de nieuwe game die we voorafgaand aan de download laten zien.”

Breed publiek De reden dat ontwikkelaar Microïds koos voor de kleinere distributeur Mindscape heeft volgens Huijmans te maken met de langdurige relatie tussen de bedrijven. “Ik heb geen distributiedeal gepresenteerd, maar gezegd: ‘Als ik Syberia 3 in Nederland mag wegzetten, dan doe ik dat alsof het een eigen titel is.’ Hierdoor krijgt de game de aandacht die het verdient en wordt deze niet onderdeel van een sloot aan andere releases. Wat natuurlijk ook meehielp, was dat ik een lange geschiedenis heb met deze reeks. In 2001 was ik de productmanager van het eerste deel. Daarom ligt Syberia mij ook zo nauw aan het hart.” Het portfolio van Mindscape bestaat voor al uit laagdrempelige familiegames. “Het is aan ons om die grote groep families die bekend zijn met onze andere games ook kennis te laten maken met Syberia 3. Het is een game die de core ontstijgt en bedoeld is voor een breed en gevarieerd publiek. Het is onze missie om dat publiek ook te berei ken. Daar zijn we altijd goed in geweest. Dit willen we onderstrepen door de game Nederlands te ondertitelen zodat hij toe gankelijker wordt en de verhaallijn makke lijker te volgen.” De directeur kijkt met gezonde spanning naar de komende maanden. “Sinds we opnieuw met Mindscape zijn b egonnen hebben we niet eerder een titel van k aliber gehad. Dat maakt het extra dit spannend. Alle voortekenen zijn uitstekend en we tellen de dagen af tot maart.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Syberia3.indd 7

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:04:10

UNIVERSAL MUSIC BENELUX

‘Het gaat weer over muziek en niet over krimp’

Na een groot aantal magere jaren lijken er eindelijk betere tijden aan te breken voor de muziekindustrie. Kees van der Hoeven, CEO Universal Music Benelux, geeft zijn visie op deze en andere ontwikkelingen. DOOR: ED HOOGE VEEN

Hoe staat het er voor bij Universal Music Nederland? “Na een reorganisatie en de samenvoeging met EMI lijkt het er inderdaad op dat we weer de goede kant op gaan. Het eerste halfjaar laat een groei zien van 20 procent. Dat is een mooi percentage maar je moet dat wel in het juiste perspectief zien. In vergelijking met tien jaar geleden zitten we nu op de helft van wat de omzet ooit was. Gelukkig gaat het in onze branche weer over muziek en niet over krimp.”

Wat zijn de voornaamste oorzaken van jullie groei? “Uiteraard is dat de groei van paid subscription bij streamingdiensten. Daarnaast blijft het fysieke product het in weerwil van alle voorspellingen ook dit jaar weer goed doen. Wat je inter nationaal wel ziet dalen, zijn betaalde downloads. Maar daar hebben wij in Nederland minder last van omdat dit voor ons nooit zo relevant is geweest als in andere landen.” Voor het eerst dit jaar levert streaming meer inkomsten op dan fysieke verkoop. Internationaal gezien haalt de Universal Music Group bijna 40 procent van de winst uit betaalde streaming. Hoe zit dat in Nederland? “Qua ontwikkelingen is Nederland een soort ‘in between land’. In de Scandinavische landen zie je dat de markt eigenlijk helemaal uit streaming bestaat, terwijl Duitsland en België nog heel fysiek zijn ingesteld. Bij ons is dat goed in balans. Daar is ons bedrijf ook op ingericht. Zo maken we hele speciale edities van titels uit de catalogus en nieuwe albums waardoor de behoefte blijft bestaan fysiek product te kopen. Daarnaast bedienen wij alle streamingpartners met wat zij aan content van ons nodig hebben.”

KEES VAN DER HOEVEN

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Universal_Music.indd 8

En retail? “Volgens mij gaat het goed met onze fysieke en digitale retailpartners. De groei zit natuurlijk vooral bij de laatsten, hoewel fysiek ook behoorlijk goed gaat bij Bol, Media Markt en de speciaalzaken. Die zijn erg belangrijk voor ons en die willen wij ook graag zo goed mogelijk blijven bedienen. Wat dat betreft, spijt het ons ten zeerste dat wij de afgelopen maanden distributieproblemen hebben gehad. Normaal is onze distributie state of the art. Om verschillende redenen is dat een tijdje minder geweest. Onze klanten hebben volkomen gelijk als ze zeggen dat zij dit niet van ons gewend zijn. We hebben met man en macht getracht dat leed enigszins te verzachten. Gelukkig verloopt de distributie nu wel beter alhoewel de problemen nog niet helemaal zijn opgelost. Maar het komt goed, dat weet ik zeker.” In Amerika bieden artiesten als Drake en Kanye West hun product steeds vaker exclusief aan via platformen als Tidal. Gaat dat ook in Nederland gebeuren met lokale artiesten? “Ik moet je eerlijk bekennen dat ik geen voorstander ben van een dergelijke vorm van exclusiviteit. Mijns inziens moet de muziek van welke artiest dan ook voor alle fans beschikbaar zijn. Je kunt moeilijk zeggen dat zoiets nooit gaat gebeuren met onze lokale artiesten, maar ik heb het liever niet.” Je zei ooit in Entertainment Business dat A&R het allerbelangrijkste is voor Universal Music Nederland. Is dat nog steeds zo? “Ja, dat is een uitspraak waar ik nog steeds

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:22:53

INTERVIEW

voor de volle 100% achter sta. Alles draait om A&R en artist relations. Recent hadden wij acht albums van lokale artiesten in de top 10 staan. Die kwamen vanuit vijf verschillende bronnen: Universal frontline en strategic plus onze samenwerkingspartners NRGY, Noah’s Ark en TopNotch. Zoiets is voor de ontwikkeling van Universal Music Nederland natuurlijk fantastisch. Daar ben ik echt supertrots op! En ja, wij zijn altijd op zoek naar nieuwe bronnen met lokaal talent. Wat dat betreft is Universal een veelkoppig monster dat continu gevoed moet worden. Wij zijn steeds beter in staat consumentendata te analyseren. We kunnen dus ook steeds beter in een vroeg stadium aan onze artiesten uitleggen wat er aan de hand is met hun muziek. Als je een succesvol lokaal roster wilt opbouwen, kost dat veel tijd en geld. En je moet hele goede mensen in huis hebben die de juiste balans weten te vinden tussen A&R en kennis, creatief en fi nancieel. Die hebben we. Verder ben ik altijd onder de indruk van de marketingmachine die Universal kan zijn. Als je naar Kensington kijkt, is dat een waanzinnig succes. Maar dat succes is niet zo maar komen aanwaaien. Daar is door ons samen met de band zorgvuldig en heel hard aan gewerkt.” Kun je het succes van vinyl verklaren? “Vinyl is van ver teruggekomen en wint aan populariteit, ook onder de jeugd. Zo vindt een aantal van onze acts, waaronder Kensington, het belangrijk dat hun muziek ook op vinyl verschijnt. Vinyl is mooi, groot, tastbaar en fijn om te verzamelen. Ik heb hier nu twee boxen staan van The Beatles en Boudewijn de Groot. Dat ziet er op vinyl toch wel indrukwekkend uit! Ik geloof niet dat vinyl een nichemarkt is; het is een interessant fenomeen voor jong en oud. Onze taak is muziek op alle mogelijke manieren beschikbaar te maken, dus ook op vinyl.” Het gebeurt regelmatig dat een nieuw album als fysiek product eerst op cd wordt uitgebracht en pas een paar weken later op vinyl. “Dat heeft alles te maken met de capaciteit en productietijd van de vinylfabrieken. Als wij niet op tijd de masters hebben, en dat is voor een nieuwe release vier maanden van tevoren, kunnen we soms pas enkele weken na de officiële releasedatum vinyl uit leveren. Uiteraard zouden wij dat graag sneller willen doen maar als de masters niet op tijd klaar zijn, lukt dat eenvoudigweg niet. Verder is het zo dat de productie

DOOR SPECIALE EDITIES VAN TITELS UIT DE CATALOGUS BLIJFT FYSIEK PRODUCT GEWILD.

VINYL IS VAN VER TERUGGEKOMEN EN WINT WEER AAN POPULARITEIT.

'Universal is behoorlijk dominant op lokaal gebied maar de concurrentie zit niet stil. Het is voor ons een uitdaging de grootste te zijn en te blijven' van vinyl nu eenmaal duurder is dan die van een cd. Vandaar ook het grote prijsverschil.” Welke rol speelt business development bij Universal Music Nederland? “We zijn momenteel fanatieker dan ooit bezig om merken te verbinden met onze artiesten. We proberen uit te leggen dat merken ook echt wat aan onze artiesten hebben en vice versa. Merken zijn uitermate geïnteresseerd in het bereik van onze artiesten op sociale media. Overigens houdt een artiest bij het wel of niet aangaan van een samenwerking altijd het laatste woord. Mocht de artiest niet het juiste gevoel bij

een bepaald merk hebben dan gaat de deal niet door.” Waar zitten nog groeimogelijkheden voor Universal Music Nederland? “Ik denk dat new business nog een enorme vlucht gaat beleven. Verder zie ik een enorm groeipotentieel in streaming en subscription voor de doelgroep 25+. Daarnaast blijft de uitbreiding van ons lokaal palet van groot belang. We moeten dus op zoek naar de nieuwe Kensingtons. Universal is behoorlijk dominant op lokaal gebied maar de concurrentie zit niet stil. Het is voor ons een uitdaging de grootste te zijn en te blijven.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Universal_Music.indd 9

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:22:55

VINYL 33

Record Store Day introduceert RSD Vinyl 33 Nederland is vanaf volgend jaar een nieuwe hitlijst rijker: de RSD Vinyl 33. Met deze chart speelt Record Store Day Nederland in op de populariteit van de lp. Dat doen zij samen met GfK en de onlangs gelanceerde Platenbon. Esther Vollebregt van Record Store Day Nederland licht alvast een tipje van de sluier op. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

ets meer dan twee jaar geleden werd de Vinyl50 gestart, een chart gebaseerd op de vinylverkoopcijfers van een groot aantal toonaangevende independent platen winkels. Ondanks een vliegende start met veel enthousiaste reacties was de Vinyl50 geen lang leven gegund. Op woensdag 7

se retailevent Entertainment Today. Esther Vollebregt van Record Store Day Nederland: “Rond het brancheevenement hebben we verschillende gesprekken gevoerd met GfK over de cijfers die daar gepresenteerd werden. Tijdens die sessies kwam ook naar vo

'Dat de Platebon sponsor is van Vinyl33, is iets om trots op te zijn. De een vult de ander perfect aan' september werd na 100 edities de stekker uit de hitlijst getrokken. Op de website werd als hoofdreden genoemd het uitblijven van een financiële bijdrage van platenmaatschappij en, labels en bijbehorende belangenorgani saties. Sinds het verdwijnen van de Vinyl50 werd er op de achtergrond druk gewerkt aan een opvolger. Een lijst die niet alleen kan rekenen op steun van GfK, maar ook van de organisatie die vinyl al sinds jaar en dag een warm hart toedraagt: de Nederlandse af deling van Record Store Day. Het resultaat wordt in januari 2017 gelanceerd: de RSD Vinyl 33. Een representatieve chart voor de werkelijke vinylverkopen in Nederland.

GfK De eerste stap voor RDS Vinyl 33 werd gezet in de aanloop naar het jaarlijk 10

EB201612_Vinyl33.indd 10

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ren hoe tof het zou zijn als er weer een echte vinyllijst in Nederland zou ko men. Van het een kwam het ander en uiteindelijk hebben we de handen in el kaar geslagen met GfK om dat te reali seren. Zij zijn onze partner die de RSD Vinyl 33 wekelijks gaat samenstellen. Hiervoor worden de meest actuele ver koopgegevens van vinyl in Nederland gebruikt. Naast de Top 33 publiceren we ook een wekelijkse tip 5, samengesteld door (een steeds w isselende samenstelling van) RSD-winkels. We willen niet a lleen duiden wat de bestverkochte p laten van het moment zijn, maar ook nieuwe releases onder de aandacht brengen.” Naast GfK werkt Record Store Day voor de RSD Vinyl 33 samen met Wild Sea uit Groningen. Dit bedrijf dat mobiele

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:20:36

ACHTERGROND

DE VINYL 33 IS GEBASEERD OP DE MEEST ACTUELE VERKOOPCIJFERS VAN VINYL IN NEDERLAND

applicaties, games en interactieve media bedenkt, ontwerpt en realiseert, zal de website van de organisatie een complete make-over geven. Ook Mariska Tuinier, voorheen van de Vinyl50, zal een belangrijke rol blijven spelen in de exploitatie van de chart.

lei toffe en uiteenlopende plannen voor de RSD Vinyl 33. Wat mijn persoonlijke favoriet is? Het zou natuurlijk fantastisch zijn als deze chart ook aandacht krijgt bij een radiostation. Een uitzending op Radio 2 op de vrijdagmiddag zou een mooie aanvulling zijn.”

Platenbon

Community

De eerste editie van de RSD Vinyl 33 staat voor begin januari 2017 gepland. Daarna wordt iedere donderdag de nieuwe lijst gepresenteerd. Dat gebeurt met een nieuwe en tegelijkertijd bekende sponsor: de Platenbon (zie ook pagina 21). “De herintroductie van de Platenbon is al een mooi gegeven op zich. Dat zij sponsor worden van de Vinyl 33 is iets om trots op te zijn. Het plaatje is compleet. De een vult de ander perfect aan en ook op het gebied van publiciteit klopt het.”

De consument wordt op verschillende manieren bereikt. Een van die manieren is via recordstoreday.nl. Na een restyle moet dit een community-functie krijgen waar bezoekers terecht kunnen voor release-info, instore-agenda’s en praktische informatie. Het spreekt voor zich dat de RSD Vinyl 33 daar een centrale rol in zal spelen. Vollebregt: “De social media-kanalen van Record Store Day groeien dagelijks. Daarnaast zijn er 95 deel nemende winkels en die hebben gezamenlijk meer dan 200.000 Facebook-

'Naast een Top 33 komt er een wekelijkse tiplijst. We willen ook nieuwe releases onder de aandacht brengen' Vollebregt kan nog niets zeggen welke rol de Platenbon toebedeeld krijgt, maar geeft aan dat er ideeën genoeg zijn. “Iedereen hier is op dit moment bezig met aller-

volgers en met nieuwsbrieven naar hun klantenkring wordt het potentiele bereik van de Vinyl 33 nog uitgebreider. Met hun steun kunnen we heel groot worden.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Vinyl33.indd 11

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:20:47

WIM VAN LIMPT

‘We zullen onze nieuwe rol zelf moeten definiëren’

Met de benoeming van Wim van Limpt als nieuwe CEO van Buma/Stemra in juni van dit jaar is de auteursrechtenorganisatie een nieuwe fase ingegaan. Van Limpt bruist van de ambitie en ideeën en deinst er niet voor terug om kritisch naar de organisatie te kijken. Iets wat hij de afgelopen jaren binnen Buma/Stemra van nature al heeft gedaan. DOOR: EDGAR KRUIZE

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_BumaStemra.indd 12

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:19:53

INTERVIEW

'Een unanieme voordracht en steun was voor mij van groot belang om aan de klus te beginnen'

Je bent sinds juni de nieuwe CEO van Buma/Stemra. Het is voor Buma/ Stemra opmerkelijk dat de directievoorzitter uit de eigen organisatie komt. Wat is je achtergrond? “Ik werk inmiddels negen jaar voor Buma/Stemra. Ooit begonnen als account manager en daarna jarenlang als manager Service Rechthebbende verantwoordelijk voor het klantcontact met de recht hebbenden bij Buma/Stemra. Ook in die positie heb ik altijd voor meer openheid en toegankelijkheid gepleit. De wereld waarin wij ons werk doen, verandert namelijk snel en een organisatie als deze moet in dat proces mee ontwikkelen. We kunnen niet stil blijven staan. Ook voor een nonprofitorganisatie als Buma/Stemra gelden de normale commerciële principes, waarin je klant een belangrijke positie inneemt. Je geeft je klanten, zowel de rechthebbenden als de muziekgebruikers, het vertrouwen door onder andere open en transparant te laten zien wat er gebeurt en ze te betrekken bij wat je ontwikkelt.” Was het openbreken van de cultuur een opdracht die je hebt meegekregen vanuit Buma/Stemra? “Nee, het is geen opdracht die ik heb meegekregen, maar dit is iets wat vanuit mijzelf en de organisatie komt. Toen ik hier in 2007 startte, heb ik me van begin af aan kritisch opgesteld ten aanzien van de ▶ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_BumaStemra.indd 13

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:19:59

WIM VAN LIMPT

BUMA NL

AMSTERDAM DANCE EVENT

bestaande processen en omgangsvormen. Bijvoorbeeld ten opzichte van de manier waarop klanten vanuit de wetgeving en vooral handhaving benaderd werden. ‘U dient…, u moet…, het is verboden om…’, waren veel gehoorde termen. We kunnen daarin veel klantvriendelijker opereren. Zodoende ben ik naar verbetermodellen gaan zoeken en kwam ik uit bij Europese Contact Centre Standaard (ECCS), een Europese standaard voor klantcontactafdelingen. In 2012 heb ik dit model geimplementeerd binnen de afdeling Service Rechthebbenden van Buma/Stemra. We

om zo mijn woorden om te kunnen zetten in daden. Dus toen ik na het vertrek van Hein de vacatureadvertentie zag, heb ik gereageerd.” Waarom heb je gewacht tot de vacature werd gepubliceerd?. “Je moet niet onderschatten wat voor een impact die situatie destijds heeft gehad op het bedrijf. Daar komt bij dat ik ook altijd een zekere loyaliteit heb gevoeld richting Van der Ree. De sollicitatieprocedure was een uiterst zorgvuldig en intensief traject. Ik ben een aanpakker met sterke ideeën,

'Het optimaliseren van verdiensten voor rechthebbenden is ons hoogste doel. We zijn er niet om Buma/Stemra in stand te houden' hebben als eerste non-profitorganisatie in Europe nu al drie jaar op rij het Europese Contact Centre Standaard certificaat behaald. Dat valideert het verhaal dat ik al jaren houd en inmiddels had zich op dat vlak in het klein eigenlijk al een cultuuromslag voltrokken. Ik heb altijd een duidelijke mening gehad over hoe ik vond dat een organisatie als Buma/Stemra de toekomst in zou moeten gaan. Na het vertrek van Hein van der Ree heb ik mijn verantwoordelijkheid genomen door te solliciteren, 14

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_BumaStemra.indd 14

die het bedrijf van binnen en buiten kent en ik vind het een eer om dit te mogen doen. Ik ben dan ook blij met de unanieme steun van het bestuur, de ledenraad en de leden. Een unanieme voordracht en steun was voor mij van groot belang om aan de klus te beginnen.” Wat zijn de eerste stappen die je moet gaan nemen, of de afgelopen tijd genomen hebt? “De eerste maanden staan in het teken van

een gedegen inventarisatie om te komen tot een moderne en slagvaardige organisatiestructuur. Buma/Stemra moet klaar zijn voor de toekomst. Van elke euro die hier binnenkomt, moet een zo groot mogelijk deel naar de rechthebbenden gaan. Wij moeten dus zorgen voor een efficiëntie organisatie met de rechthebbenden als uitgangspunt.” Wat zijn andere zaken waar je het eerste half jaar druk mee bent geweest? “De systeemupgrade die we hebben gedaan om de steeds grotere stroom aan data te kunnen blijven managen, heeft veel voeten in aarde gehad. Kort daarop is de internationale copyrightsamenwerking met ICE van start gegaan. Daarnaast ben ik scherp op de implementatie van zaken die het leven voor rechthebbenden makkelijker en inzichtelijker moeten gaan maken. We worden als muziekland internationaal een steeds belangrijkere speler, daar moeten we de organisatie en de tools die we aanbieden op stroomlijnen. Op Eurosonic Noorderslag introduceren we bijvoorbeeld een setlijsten-app, waarmee uitvoerende acts en artiesten hun setlijst heel makkelijk via smartphone of tablet bij Buma/Stemra kunnen aanmelden. Een ander belangrijk punt is Stemra. De mechanische rechtenopbrengsten lopen door een dalende cd-markt natuurlijk terug, maar zijn nog immer substantieel. Ik wil toe naar een 24-uursservice, waar-

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:20:07

INTERVIEW

EUROSONIC NOORDERSLAG

in klanten waar ook ter wereld voor een fysieke release in een beperkt aantal klikken online een licentie kunnen afsluiten. Alles om het volledige proces zo efficiënt en klantvriendelijk mogelijk te maken.” Er wordt veel gesproken over rechten en betalingsstromen vastleggen in een blockchain. Is die technologie voor de toekomst een bedreiging voor Buma/ Stemra? “Het optimaliseren van verdiensten voor

Blockchain-technologie Een blockchain is te vergelijken met een gedistribueerd grootboek om transacties in vast te leggen. De eigenschappen van blockchain als veilig, betrouwbaar, zeer moeilijk om te wijzigen en openbaar inzichtelijk, maken deze platforms geschikt om afspraken in zogenoemde smart contracts vast te leggen. Alle informatie over een bepaald muziekwerk wordt vastgelegd in een blok. Denk hierbij aan rechten, afspraken tussen rechthebbenden en vergoedingen. Wanneer muziek in een blockchain wordt gestreamd of gedownload, geven de verschillende blokjes de geverifieerde informatie aan elkaar door en kan er rechtstreeks een betaling volgens de in de smart contracts vastgelegde afspraken plaatsvinden.

rechthebbenden is altijd het hoogste doel. We zijn er niet om Buma/Stemra in stand te houden. Zoals gezegd, is het dus belangrijk dat wij altijd onze eigen toegevoegde waarde ter discussie durven stellen. Als blijkt dat een blockchain voor rechthebbenden de ultieme oplossing is, zal Buma/ Stemra daarin zijn rol opnieuw moeten vinden. In mijn ogen kan Buma/Stemra ook een belangrijke rol spelen in een situatie waarin bijvoorbeeld de blockchaintechnologie succesvol kan worden toegepast voor het beheer en de exploitatie van het auteursrecht. Bijvoorbeeld als trusted party die controleert en valideert, of als partij die de beste deals kan maken, of als monetizer bij grote partijen als YouTube. Hoe dan ook, onze rol in de toekomst zal ontegenzeggelijk veranderen. Aan ons om die rol te defi niëren.” Hoe wil jij als CEO de achterban in dit snel veranderende landschap vooruit helpen? “Door samenwerking te zoeken op velerlei vlakken. Collectieve beheersorganisaties hebben van oudsher de neiging veel zelf te willen doen. Je ziet nu ook internationaal iedereen zijn eigen blockchain ontwerpen. Maar daar moet natuurlijk een internationale standaard voor komen. Neem een bedrijf als Apple. Die werken met honderden partijen samen om tot één succesvolle iPhone te komen. Zo zouden wij ook met verschillende partijen moeten samen-

werken om gezamenlijk, elk met een eigen expertise, tot de ultieme oplossingen voor rechthebbenden en muziekgebruikers te komen. Nationaal, maar vooral ook internationaal. Door het internet zijn er geen grenzen meer, terwijl alle collectieve beheerorganisaties nog wel met een systematiek werken die op landsgrenzen gebaseerd is. Een internationale omslag zal een langzaam proces zijn, maar de energie die nu ontstaat, is goed. Ik sta voor meer transparantie, efficiency en innovatie. Je moet ‘self disruptive’ willen zijn. Jezelf als organisatie continu ter discussie durven stellen. Dat zullen wij met name moeten gaan doen op het gebied van onze toegevoegde waarde aan de hele keten. We zien al dat die manier van denken en werken nieuwsgierigheid wekt in het internationale circuit. We tellen internationaal weer me. Dat merken we onder andere door de talloze uitnodigingen om te komen praten en de paneuropese deals die gesloten zijn en er nog aan komen. Ik heb maar één doel en dat is van toegevoegde waarde zijn voor onze klanten. Dat zijn enerzijds de bij ons aangesloten componisten, auteurs en uitgevers. Maar natuurlijk ook de partijen die aan ons betalen. We moeten er immers samen voor zorgen dat de muziekgebruikers kunnen beschikken over de prachtige liedjes die worden gemaakt en dat onze rechthebbenden een eerlijke boterham kunnen verdienen met het vak dat zij uitoefenen.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_BumaStemra.indd 15

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:20:14

DISCOGS

‘Discogs zorgt voor een b Voor veel muziekverzamelaars en retailers is Discogs onmisbaar geworden bij het verkrijgen en verkopen van muziek. Claire Pace, managing director of operations, over het belang van de website en hoe offline retail kan profiteren van de onlinepropositie. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

iscogs is een website voor en door muziekverzamelaars. Wat in 2000 begon als een hobbyproject van programmeur, dj en muziekliefhebber Kevin Lewandowski groeide uit tot een actieve community waar het delen en verkopen van fysieke muziekproducten centraal staat. Het hoofdkantoor van Discogs is te vinden in het Amerikaanse Portland, Oregon. Sinds een kleine twee jaar is er ook een Europese standplaats, in hartje Amsterdam. Deze wordt aangestuurd door de Australische Claire Pace. De missie is duidelijk: Discogs laten groeien en tegelijkertijd de community niet vergeten. Oftewel: groter worden door klein te blijven.

iljoen gebruikers en dat aantal blijft conm stant groeien. Iedere week komen er 16.000 gebruikers bij. Het gaat vooral om actieve gebruikers die verkopen, kopen of content bijdragen. De Discogs-database telt nu ongeveer acht miljoen releases. Amerika en Engeland zijn de landen waar we verreweg het meest worden gebruikt. Nederland staat overigens ook in onze top 10.”

site iedere dag. Ik denk dat je na een grote campagne vooral mensen krijgt die even komen kijken, een account aanmaken en na een of twee bezoeken niet meer terugkomen. Discogs is gemaakt voor liefhebbers die content bijdragen en gebruiken. We hebben liever kwaliteit dan kwantiteit. Natuurlijk w illen we groeien, maar op een organische manier.”

Het bijzondere is dat Discogs geen grote marketingcampagnes voert. “We zijn pas twee jaar bezig met onze marketing. Ons team bestaat uit een man of vijf. Als je onze groei bekijkt, is dat natuurlijk bijzonder. Hoe dat gerealiseerd is? Ik denk dat mond-tot-mondreclame en

Waarom is ervoor gekozen om een kantoor in Amsterdam te openen? “Een groot gedeelte van onze gebruikers komt uit Europa, maar ons personeel was vooral gelokaliseerd in de VS. Vanuit supportoogpunt was het een logische stap om een extra kantoor in Europa te kijken. Op 1 april 2015 opende de Amsterdamse hub, waar nu 12 mensen werken. Naast hulp in verschillende talen is daar ook sales en marketing bijgekomen. Daarnaast hebben we mensen aangenomen die zelfstandig werken in Schotland, Japan en verschillende Amerikaanse steden.”

'Discogs is gemaakt voor liefhebbers die content bijdragen en gebruiken. We hebben liever kwaliteit dan kwantiteit. Natuurlijk willen we groeien, maar op een organische manier' Voor wie Discogs niet kent, hoe is het bedrijf ontstaan? “We zijn 16 jaar oud. Onze oprichter Kevin Lewandowski werkte bij een IT-bedrijf en schreef een programma om zijn eigen techno-collectie te catalogiseren. Online raakte hij aan de praat met andere liefhebbers die ook wel oren hadden naar het programma. Een half jaar lang was zijn focus om Discogs groter te maken en dat is gelukt. In 2005 kwam daar de marktplaats bij, waar consumenten en retailers konden kopen en ver kopen. Toen begon er geld binnen te komen, waar verdere stappen mee gezet werden. Een belangrijk onderdeel van het Discogs-succes is de simpelheid en doeltreffendheid van het design. Bij ons geen toeters en bellen, maar een goed werkende site en app die bedoeld is voor en gevoed wordt door de community van verzamelaars.”

de actieve community belangrijke pijlers in zijn. Je zou kunnen stellen dat als we een grote campagne op zouden zetten, de groei nog sneller verloopt. De realiteit is dat we dat eigenlijk niet willen. Het bijzondere van Discogs-gebruikers is dat zij erg actief zijn. Veel van hen bezoeken de

Wat is het businessmodel van Discogs? “We hebben geen opvallende advertenties, ‘site take overs’ of premium modellen. Als je niet ingelogd bent, krijg je wel wat advertenties te zien. Dat zorgt voor een klein gedeelte van onze inkomsten. Een procent of vijf. Onze inkomsten komen uit de commissie die wij ontvangen zodra er een ver-

Hoe groot is die community? “Wereldwijd hebben we meer dan drie 16

EB201612_Discogs.indd 16

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:00:06

INTERVIEW

n beter businessmodel’ ereldwijd 15 organiseren. De steden die w vast staan zijn Tokio en Berlijn, hopelijk kunnen we in Amsterdam ook een Crate Diggers-event organiseren. Daarnaast staan Frankrijk en Engeland op het verlanglijstje.”

'Wij gaan actief de dialoog aan met retailers die Discogs nog niet gebruiken. Onze boodschap: zie deze manier van online verkoop niet als concurrentie'

koop op de site plaatsvindt. Per transactie is dat acht procent.” De verkoop gebeurt niet enkel door particulieren, ook retailers kunnen terecht bij Discogs. “De feedback die we krijgen van retailers die Discogs gebruiken is positief. Een meerderheid zegt dat het een zeer welkome aanvulling op de bestaande omzet is. Sommige melden zelfs dat zij zonder Discogs de deuren al lang hadden moeten sluiten. De combinatie van klanten die vanaf de straat komen tot internationale kopers die ze bereiken via de site zorgt voor een beter businessmodel. Dat is natuurlijk fantastisch om te horen. Wij gaan actief de dialoog aan met retailers die Discogs nog niet gebruiken. Onze boodschap is: zie deze manier van online verkoop niet als

concurrentie. De moderne muziekliefhebber koopt niet meer exclusief in één winkel, maar combineert zijn aankopen zowel offline als online.” Welke ambities hebben jullie nog? “De belangrijkste is om onze database met releases verder te laten groeien. Het is onze missie om iedere release die ooit is uitgekomen te categoriseren. Daarnaast moet je altijd technologische stappen maken om de website en app aantrekkelijker en beter te laten werken. Zo wordt binnenkort Tracks gelanceerd. Gebruikers die op een nummer klikken, zien dan alle nummers die onder die naam zijn verschenen. Een ander belangrijk onderdeel in onze ambitie is ons event Crate Diggers. Een combinatie van overdag een platenbeurs en ’s avonds een danceparty. In 2017 willen we er

De muziekverzamelaars die platenbeurzen bezoeken zijn voornamelijk mannelijk en ouder. Is dat representatief voor het Discogs- en Crate Diggers-publiek? “Onze gebruikers zijn voor 90 procent mannelijk. Daarin valt de core in de leeftijdsgroep van 35 tot 50 jaar. Hoewel veel jongeren actief zijn op Discogs, is deze groep nog in de minderheid. Dat kan komen doordat zij misschien niet hun platen kopen in muziekwinkels, maar op hippe plekken waar ook vinyl wordt verkocht. De stap naar Discogs is dan een stuk groter. Daarnaast heeft die doelgroep natuurlijk minder geld te besteden. Uiteraard is het belangrijk om meer v rouwen en jongeren naar ons platform te trekken. Ik heb goede hoop dat dit lukt. Bij ons op kantoor bestaat de helft uit vrouwen, het is dus niet alleen een mannenwereld! Bij onze eerste Europese Crate Diggers in Berlijn zagen we overigens veel meer jongeren dan op een reguliere platenbeurs. Dat komt natuurlijk door de combinatie van beurs en optredens.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Discogs.indd 17

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:00:09

NINTENDO

Gameretailers over de Nintendo Switch Nintendo lanceert volgend jaar zijn nieuwste console: de Nintendo Switch. Een hybride console die de werelden van console en handheld gaming combineert. De verwachtingen zijn hooggespannen: het Japanse bedrijf wil in het eerste kwartaal wereldwijd twee miljoen units verschepen. We peilden de reacties van diverse gameretailers. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

e afgelopen tien jaar zijn roerig geweest voor Nintendo. Met de introductie van de Wii-console wist het bedrijf een nieuwe impuls te geven aan de game-industrie en eiste daarmee het marktleiderschap op. Opvolger Wii U werd echter niet het beoogde succes. Ook op handheldvlak moest Nintendo forse klappen incasseren. Zo werd de 3DS bijna niet meer ondersteund door andere grote uitge-

EB201612_Switch.indd 18

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

vers. Iets waar ook de Wii U mee kampte. Nintendo bleef echter nieuwe delen van zijn bekende licenties uitbrengen, afgewisseld met enkele nieuwe eigen ipâ&#x20AC;&#x2122;s. Hierdoor bleven zowel de handheld als de console relevant voor de grote schare fans. Op grafisch gebied en wat betreft innovatie werd het Japanse bedrijf echter ingehaald door concurrenten Sony, Microsoft en Apple. Nintendo wil zichzelf in 2017 opnieuw op de kaart zetten

met de introductie van de Switch. Deze nieuwe spelcomputer verschijnt medio maart 2017 en combineert de traditionele console met de mogelijkheden van een handheld. De Nintendo Switch is uitgerust met een tablet en een controller waarvan de stick en de knoppen zijn los te koppelen. Deze kunnen vervolgens aan de tablet worden vastgeklikt, zodat de gamer onderweg of in een andere kamer verder kan spelen.

DECEMBER 2016

2-12-2016 13:53:18

BELRONDE

h Niels Thomassen, Nedgame:

“Ik ben best wel positief over wat nu al aangekondigd is en ben erg nieuwsgierig wat de prijs en de beschikbare games worden. De Nintendo Switch leeft nu nog niet op onze winkelvloeren, maar dat zal in januari veranderen, als er meer details bekend worden. Dan kunnen we ook een start maken met de pre-orders. Nintendo heeft hiermee weer iets moois in handen. Een apparaat waar je zowel on the go als thuis mee kunt spelen. Een uitstekende propositie. Wat een goede prijs zou zijn voor Nintendo Switch? Ik denk 299 euro. Dat ligt in lijn met de concurrentie en dit is een mooie prijs om een overstap te maken.”

'Wat een goede prijs zou zijn voor Nintendo Switch? Ik denk 299 euro. Dat ligt in lijn met de concurrentie' Niels Thomassen, Nedgame

Dragan Blom, Foregames in Breda:

Rick van der Doelen, Gameshock Oss:

“Ik hoop voor Nintendo en de industrie dat de Switch hetzelfde succes zal kennen als destijds bij de Wii. Ik ben bang dat het qua verkopen een Wii U gaat worden. Een aantal fans heeft al een voorbestelling gedaan, maar eerlijk gezegd kopen zij alles wat Nintendo nieuw uitbrengt. Ik gun het iedereen dat de Switch een groot succes gaat worden, maar ben zelf erg sceptisch.”

Willen Jan Westendorp, Home Of Entertainment Kampen:

“Ik ben zelf Nintendo-fan dus op de eerste dag staat de Switch bij mij thuis. Dat is een gegeven. Het filmpje dat we gezien hebben schetst een ideaal plaatje. Benieuwd hoe dat in werkelijkheid gaat worden. Het is altijd leuk als Nintendo met een nieuwe console komt, maar ik ben nog niet direct weggeblazen. Misschien had ik liever gehad dat de Wii U een grafische update en nieuwe mogelijkheden had gekregen. Maar dan roept iedereen dat je als platformhouder niet vernieuwend genoeg bent. Zo is er natuurlijk altijd wel wat. Het meest nieuwsgierig ben ik naar de grafische mogelijkheden van de Switch. Zeker met die van de PlayStation Pro in het achterhoofd.”

Joost Bart, BMM Games & Vinyl in Beverwijk:

“Stiekem had ik op iets revolutionairs gehoopt. De combi handheld en console was al meerdere keren op diverse fora langsgekomen als mogelijkheid. Ik hoop wel dat Nintendo Switch het verschil gaat maken. Zoals het er nu uitziet, zullen third parties games maken. Dat dit niet gebeurde voor de Wii U was een groot gebrek. De fans zijn in ieder geval dolenthousiast en dat is goed nieuws. Of de Nintendo Switch, net als de eerste Wii, de cross-over zal maken met de mainstreamconsument? Dat is natuurlijk de belangrijkste vraag. Het zal aan de verkrijgbare titels en de prijs liggen. Persoonlijk vind ik de Switch een welkome aanvulling op het hardware-assortiment. De retail kan wel weer een goedverkopende tweede console gebruiken naast de PlayStation 4.”

Tom Henderikx, Game Mania: “Tijdens de eerste presentatie van de Nintendo Switch werd bevestigd wat we gehoopt hadden: de Switch is een combinatie tussen handheld en console gaming. Meer weten we eigenlijk nog niet. Wel is duidelijk dat Nintendo iets doet wat er nog niet is en dat is een slimme zet. Wij zien ook veel potentieel voor multiplayergames waarbij iedereen gewoon zijn eigen apparaat meebrengt naar vrienden en je verder niets meer nodig hebt. Of Switch de mainstream gaat bereiken? Dat is nu moeilijk om te zeggen. De eerste Wii werd ook pas na een klein jaar omarmd door het grote publiek. Support van andere uitgevers en ontwikkelaars is hierbij natuurlijk ook heel belangrijk. Halverwege januari weten we meer over de line-up en andere details. Ik hoop dat er bij de titels ook een stuk of drie bijzitten die gebruikmaken van de functie gamen op televisie en on the go. Game Mania is inmiddels begonnen met de pre-orders en die gaan heel hard.”

“Ik heb nog geen echte mening over de Nintendo Switch. We hebben namelijk nog niet meer dan een concept en een flitsend filmpje gezien. Je kunt pas een echte mening geven over een console als je weet wat voor gameplay daarmee mogelijk is. Het concept is in ieder geval super. Het uiteindelijke succes valt of staat met het aanbod aan games en mogelijkheden. Ik vond de Switch-aankondigen kicken. Nitendo krijgt daarvoor een dikke tien. Nu is het afwachten tot januari. Dan worden details als prijs en releasedatum bekendgemaakt. De geruchten gaan dat Nintendo in het eerste jaar van de Switch alle grote ip’s gaat gebruiken en daar wordt natuurlijk iedereen heel blij van.”

Wouter Jamna, Gameshop Den Haag:

“Ik heb er over gelezen en de presentatie gezien. Het is een mooie machine, maar ik mis de echte vernieuwing. Nintendo borduurt mijns inziens te veel voort op de techniek van de Wii en Wii U. Bij de laatstgenoemde kon je ook al in een andere kamer met de tabletachtige controller spelen. Liever had ik gezien dat er een echte revolutionaire stap gezet zou worden. Natuurlijk gaan we de Nintendo Switch wel voeren. De groep fans is namelijk erg groot. Een voorintekening zit er echter niet in. Het verleden leert dat de eerste leveringen bij Nintendo altijd een drama zijn. Je krijgt nooit de aantallen die je besteld hebt. En dan moet je klanten teleurstellen en dat doen we liever niet. Desondanks kijk ik wel uit naar het moment dat er meer informatie over de Switch bekend gaat worden.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Switch.indd 19

DECEMBER 2016

2-12-2016 13:53:22

R! RI NU JG BA A RK VE

T S I

! G U ER PLATEN PLATEN

KADO MET DE JUISTE GROOVE INWISSELBAAR BIJ PLATENSPECIAALZAKEN IN HEEL NEDERLAND WWW.PLATENBON.NL

EB201612_advertenties.indd 19210000011-NVE-Adv A420 Entertainment Business.indd 1

B N B N PLATENB N PLATENB N KADO MET DE JUISTE GROOVE INWISSELBAAR BIJ PLATENSPECIAALZAKEN IN HEEL NEDERLAND WWW.PLATENBON.NL

PLATEN PLATE N PLATEN

B N B N PLATENB N PLATENB N

KADO MET DE JUISTE GROOVE

DEZE KAART VERTEGENWOORDIGT GÉÉN WAARDE ALS DEZE NIET GEACTIVEERD IS

2-12-2016 11:21:16 15-11-16 13:23

‘De Platenbon moet emotie uitstralen’ Om in te spelen op de populariteit van vinyl maakt dit najaar de Platenbon zijn comeback. Een ouderwetse kaart in een modern jasje, bedoeld voor zowel de nostalgische als de nieuwe consument. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

a 40 jaar trouwe dienst maakte de Platenbon in 2008 plaats voor de Nationale EntertainmentCard (NEC). De gedachte was destijds dat er in de toekomst minder muziekalbums en meer entertainmentproducten verkocht zouden worden. Vooral dankzij de populariteit van vinyl werd dit niet bewaarheid. Martin de Wilde, NVER-voorzitter en initiatiefnemer van de Platenboncomeback: “We merkten dat de NEC niet meer aansloot bij wat er op de winkelvloer van platenzaken gebeurde. De term entertainment wordt daarnaast door de consument veel breder geassocieerd dan wat er aangeboden wordt. Uit marktonderzoek bleek dat consumenten de Nationale EntertainmentCard niet meer alleen associëren met muziek, video en games. We zijn op zoek gegaan naar aansluiting met wat er leeft. Iets wat herkenbaar en vooral leuk voor de winkel en de klant is. In de perceptie van de consument kun je met een Platenbon alles kopen. Dat gevoel willen we weer terugbrengen. Zij moeten zich weer herkennen in de kaart. De Platenbon moet emotie uitstralen.”

Enthousiaste reacties In november werd de eerste vernieuwde Platenbon verkocht. De Wilde is zeer tevreden met de nieuwe kaart en uitstraling die hij omschrijft als ‘retro en tegelijkertijd modern’. “De reacties van onze achterban waren unaniem positief. Er is ook veel

meer mogelijk om de platenbon eigen te maken. Zo kunnen retailers de hangtag en het uiterlijk van de Platenbon personaliseren met bijvoorbeeld de winkelnaam. Op die manier vergroot je de betrokkenheid met de winkel en zal de consument ook eerder de bon daar inleveren.” Er zijn al veel nieuwe plannen voor de Platenbon. Zo worden er gesprekken gevoerd met platenmaatschappijen om iconische hoezen te verwerken. “Iets wat de herkenbaarheid enkel ten goede komt.

groep. Zo gaan we de volgend jaar te lanceren lijst Vinyl33 sponsoren. Daarnaast is er vanuit de platenmaatschappijen al interesse getoond om custom cards te maken van bijvoorbeeld een aanstaande release. Maar dat is allemaal nog toekomstmuziek. We proberen hiermee de winkels goed te

'Retailers kunnen de hangtag van de Platenbon en het uiterlijk personaliseren met bijvoorbeeld de winkelnaam.' Via social media waren de reacties geweldig. Iedereen vond het tof, leuk en vooral herkenbaar.”

Record Store Day

ondersteunen met een leuk en succesvol product. Ik heb zelf als jochie van twaalf jaar de Platenbon verkocht en dat de kaart nu terugkomt vind ik geweldig.” ◾

Op dit moment wordt op de winkelvloer al druk reclame gemaakt met pos-materiaal met de tekst ‘De Platenbon Is Terug’. Daarnaast krijgen NVER-leden displaymateriaal. Een grote marketingcampagne staat echter niet op de planning. “Dat past niet meer bij het product en bij deze tijd. Het zwaartepunt zal liggen op pr. We zoeken op meerdere manieren aansluiting met Record Store Day. Recht in de doelWWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Platenbon.indd 21

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:57:07

INTERVIEW

Haniel Film & Games: ‘De industrie is harder geworden’ In Zutphen is Haniel Film & Games een begrip als videotheek en gameverkoper. Eigenaar Han Denkers is met recht een retailveteraan te noemen. Een gesprek over de teloorgang van de verhuurbranche, gameverkoop en de liefde voor fysiek product. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

n 1982 opende Han Denkers in Zutphen Videoshop Haniel (de naam is een ver wijzing naar Han en Evelien, de naam van zijn vrouw). Denkers maakte de gouden jaren en de teloorgang van de verhuurbran che mee. Anno 2016 bestaat zijn videotheek nog steeds. Een belangrijke inkomstenbron komt echter uit de verkoop van games. Heeft grootschalige piraterij de verhuur business kapot gemaakt? “Er waren altijd al paniekmomenten, momenten waarop iedereen dacht: nu is het over. Grote bedreigingen die achteraf mee vielen. Ik noem de komst van Nederland 3 of de commerciële zenders. Illegaal down loaden is misschien wel de doodsteek van deze branche geweest. Consumenten konden gratis en vaak veel eerder dan de officiële releasedatum een film kijken. Dat dit illegaal was, maakte niet uit. Een film pje downloaden werd niet als diefstal ge zien. Sterker nog, het is maatschappelijk geaccepteerd geworden. Er stonden immers geen consequenties tegenover. Zelfs op het politiebureau werden films uitgewisseld. Nu is er een verbod, maar controles zijn er niet en de overheid haalt zijn schouders erover op. Dat is, vooral voor mensen die hier hun geld mee verdienen, bijzonder triest.” Ben je in games gestapt om de gemiste inkomsten van verhuur terug te ver dienen? 22

EB201612_Haniel.indd 22

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

“Nee, games deden we er altijd al bij. Niet enkel om te verkopen, maar ook in de ver huur en met toestemming van bijvoorbeeld Sony. Daar zijn we een jaar of vijf geleden mee gestopt. Dat was geen probleem, want in die tijd werd tweedehands heel erg groot. Naast games verkochten we ook films. Toen echter ook Kruidvat en Blokker daarmee begonnen, zijn we gestopt. Concurreren met partijen die onder de inkoopprijs verkopen, is niet mogelijk.” Videotheken worden steeds schaarser. Hoe lang blij je nog films verhuren?

“Die is nu een stuk minder geworden dan vroeger. Wij zijn de enige videotheek en er zijn nog twee speelgoedwinkels die games verkopen. Vroeger moest je het opnemen tegen Free Record Shop, Dixons, twee gameshops en zes videotheken. Het publiek hier is niet te vergelijken met de rest van Nederland. Zutphen staat in de top tien van meeste uitkeringsontvangers. Het gemid delde inkomen is heel erg laag. Veel van onze klanten vinden het geen probleem om voor prijsverschil van een paar euro om te lopen. Dat is soms best lastig. Aan de an dere kant hebben we om Zutphen heen nog

'Neem Netflix. Hun aanbod is mooi, maar wat hier staat doet daar echt niet voor onder' “Als het aan mij ligt nog een hele tijd. De situatie is zo dat we met enkel de omzet van games niet kunnen bestaan. Van alleen de omzet van verhuur ook niet. De combinatie is goed en niet onbelangrijk: er is een over lapping. Vroeger was de verhuurleeftijd tus sen de 12 en 28. Nu is de gemiddelde leeftijd 43. Door de gameshop krijg je ook jongelui naar binnen en die komen zo in contact met films. De drempel om te huren is hierdoor een stuk lager.” Hoe zit het met de concurrentie in Zutphen?

genoeg potentie. Ik noem bijvoorbeeld het Wassenaar van het Oosten: Gorssel.” Hoe hield jij het hoofd boven water? “Door goed te luisteren naar wat je klant wil en vraagt. Ik vraag me altijd af: hoe zou ik zelf geholpen willen worden? Mijn horeca-achtergrond helpt ook mee. Ook niet onbelangrijk is dat ik een groot lief hebber ben van films en series. Hierdoor kun je mensen op een persoonlijke manier adviseren. Tot slot noem ik de service die we bieden. Als een klant iets niet goed vindt, dan zoeken we een oplossing.”

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:05:19

'Ik durf op zakelijk gebied niet tien jaar vooruit te kijken. De business is compleet anders geworden'

DOOR DE GAMESHOP KOMEN JONGERE BEZOEKERS BINNEN EN DIE KOMEN ZO IN CONTACT MET FILMS

Is digitaal een concurrent? “Ja en nee. Ik begrijp het gemak. Op gebied van games kopen veel van onze klanten nog steeds het ouderwetse doosje. Die kunnen zij immers nog doorverkopen. Een digitale aanschaf staat op je console en heeft na de aankoop geen waarde meer. Op gebied van fi lm is dat een ander verhaal. Neem Netfl ix. Hun aanbod is mooi, maar als echte fi lmliefhebber word je daar niet heel erg warm van. Ons aanbod doet niet onder voor dat van Netfl ix. ‘Neem Netfl ix. Hun aanbod is mooi, maar wat hier staat doet daar echt niet voor onder. Sterker nog, ons verhuuraanbod is groter dan Netfl ix, HBO, Ziggo en Videoland bij elkaar. Jongelui zijn opgegroeid met de Netfl ixen van deze wereld. Wat overblijft is de echte fi lmliefhebber en die komt hier beter aan zijn trekken dan bij welk digitaal kanaal dan ook.” Naast fi lmverhuur en gameverkoop

bied je ook serviceproducten aan. Staat er nog meer op je verlanglijst? “Gezien de ligging van de winkel, vlak bij het station, verkopen we snoepgoed en fris. De prijs is laag en de marges gezond. Hierdoor komt er ook weer een jonger publiek je winkel in. De verkoop van sigaretten en aanverwante artikelen is geboren uit het idee dat we zeven dagen per week open zijn en deze artikelen in Zutphen na zes uur bijna nergens meer te koop zijn. Misschien dat we meer aan merchandise kunnen doen. De omzetsnelheid van deze productgroep is hier echter heel erg laag en de concurrentie op prijsniveau van speelgoedwinkels is gewoonweg te hoog. Dingen als vinyl doe ik niet. Schoenmaker blijf bij je leest, denk ik dan. Nieuwe producten brengen daarnaast heel veel extra werk met zich mee. Bestellen, puzzelen met marges enzovoort. Daar heb ik simpelweg de tijd niet voor. Daarnaast zit er in Zutphen nog een goede muziek-

verkoper en ik wil niet in zijn vaarwater komen. Als er mensen vragen om muziek, dan stuur ik hen naar die winkel.” Je bent nu 57 jaar. Hoe kijk je naar de toekomst? “De treurige conclusie dat de toekomst niet positief is. Ik durf op zakelijk gebied niet tien jaar vooruit te kijken. De business is compleet anders geworden. Het zakelijke contact met uitgevers als Sony is bijvoorbeeld verdwenen. Ik begrijp dat zij niet meer ingericht zijn om met kleinere partijen te schakelen en je moet reëel zijn. Als kleinere winkel ben je niet interessant genoeg. Dat is jammer, maar er is nog geen goed alternatief. Bijvoorbeeld een groothandel. Neem de lancering van de PS VR. De onafhankelijke winkels konden het apparaat niet bij Sony bestellen en de voorraad bij Micromedia was nihil. Hierdoor heb ik het apparaat niet kunnen verkopen, terwijl er wel vraag naar was. De industrie is harder geworden.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Haniel.indd 23

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:05:24

HIEP HIEP

HOERA

5 december 2011. De eerste Pathé Thuis klant is een feit. Inmiddels na duizenden releases en miljoenen kijkers dé #1 online streaming dienst voor het beste uit de bioscoop, als eerste thuis. Wij wensen alle gebruikers en relaties een geweldig 2017. Kijk je mee? Team Pathé Thuis

PT_ad_210x297+5mm afloop.indd 3 EB201612_advertenties1.indd 24

01/12/2016 17:34 2-12-2016 11:13:12

ACHTERGROND

Pathé Thuis blijft vernieuwen Pathé Thuis vierde afgelopen 5 december zijn vijfjarig jubileum. De ‘over the top’-filmdienst heeft zich de afgelopen jaren nadrukkelijk gepositioneerd als dé thuisbioscoop die de focus legt op recente bioscoopfilms. Managing Director Thomas van de Weerd rust niet op zijn lauweren, maar geeft vol gas in 2017. DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

“

et heel erg goed met Pathé Thuis”, vertelt Thomas van de Weerd. “In vergelijking met 2015 realiseren we dit jaar een omzetgroei van 60 procent. Daar zijn we natuurlijk enorm blij mee. Pathé Thuis is de grootste lokale ‘over the top’ tvod-fi lmaanbieder. Dat is vooral te danken aan onze heldere positionering. De consument weet wat hij of zij van ons kan verwachten: alle fi lms uit de Nederlandse bioscopen. Er is vanaf het begin geïnvesteerd in eigen technologie en platform. Dat zorgt ervoor dat we sneller kunnen bewegen en constant kunnen vernieuwen.”

Geen commitment In tegenstelling tot andere video-ondemand-diensten hoeven consumenten bij Pathé Thuis geen abonnement af te sluiten. “Je betaalt per fi lm en gaat verder geen commitment aan. Wij hebben een compleet aanbod, van alle maatschappijen en distributeurs, variërend van Warner en MGM tot alle lokale independents en inclusief de fi lms die maar een beperkte bioscooprelease hebben gekend.”

Gemeengoed Eind dit jaar passeert Pathé Thuis de grens

van één miljoen accounts. “Je merkt dat streaming steeds meer gemeengoed is geworden, waarbij met name streamen via je mobiel een grote vlucht heeft genomen. Inmiddels verloopt al 20% van alle transacties via een mobiel apparaat. Wat het meest wordt bekeken? Actuele fi lms, de box-office geeft een goede indicatie van de fi lms die bij ons populair zijn. Op dit moment zie je ook dat het eerste deel van Soof de top 10 bereikt, fans frissen nog even snel hun geheugen op voordat ze het tweede deel in de bioscopen gaan zien.”

kon bekijken op Pathé Thuis. Deze actie is een groot succes en geeft aan dat fi lmcadeaukaarten geen niceproducten meer zijn; we hebben het over serieuze aantallen. Komend jaar introduceren we nog een aantal innovaties, waarop ik nu nog niet al te diep kan ingaan, maar denk aan meer zichtbaarheid en meer keuzemogelijkheden. Nu is er alleen een kaart voor twee fi lms; straks heeft de consument de keuze uit tal van varianten. Kortom, 2016 vormde het sluitstuk van vijf geweldige jaren en we gaan met een grote glimlach en talloze nieuwe plannen het nieuwe jaar in.” ◾

Cadeaukaarten Een ander speerpunt voor Pathé Thuis vormen de cadeaukaarten. Van de Weerd: “We zijn op tijd ingestapt. De Pathé Thuis-cadeaukaarten zijn inmiddels overal verkrijgbaar, van Primera en Bruna tot bol.com. De tijd dat je een dvd cadeau gaf, ligt achter ons. Tegenwoordig geef je als geschenk een fi lm naar keuze. Bijkomend voordeel is dat het logistiek een stuk eenvoudiger is; je hoeft niet meer een hele stapel doosjes achter de hand te hebben. Zo hebben we samen met Dr. Oetker een actie op poten gezet, waarbij je bij aanschaf van twee Big American pizza’s gratis een fi lm

THOMAS VAN DE WEERD

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Pathe_Thuis.indd 25

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:28:23

TERUGBLIK 2016 And 2016 it’s a wrap! Bijna dan. Op deze pagina’s blikken we terug op het afgelopen jaar. Alle vaste medewerkers van Entertainment Business laten hier hun mooiste entertainmentproducten van 2016 zien.

Louis Bertrand, studio manager EB » Battlefield 1 » FIFA 17 » COD - Infinite Warfare » Deadpool » Captain America Civil war » The Nice Guys » Eye in the sky » 13 hours: The Secret Soldiers Of Benghazi » Gwen Stefani – This Is What The Truth Feels Like » Red Hot Chili Peppers – The Getaway

“Ik heb eigenlijk het hele jaar genoten van Battlefield 4. Vooral van de potjes op zondagochtend samen met mijn oudste zoon, die inmiddels ook lekker steevast in de top drie weet te eindigen. Met de release van de nieuwste Battlefield heb ik BF 4 naast me neer weten te leggen. En dan heb ik COD IW, de legacy editie, nog op de plank liggen. Op filmgebied heb ik erg kunnen genieten van Deadpool, Captain America: Civil War en The Nice Guys. Muziek is er een beetje bij ingeschoten dit jaar, maar mijn hoogtepunten waren toch wel Gwen Stefani en de Peppers.”

Tim van den Berg, vormgever EB

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Terugblik_2016.indd 26

» The Slow Show - Dream Darling » Stephanie Struijk – Stephanie Struijk » Marlon Williams – Marlon Williams » Julia Jacklin - Don’t Let The Kids Win » Various - Space Echo » Call Of Duty Infinite Warfare » Titanfall 2 » LEGO Star Wars The Force Awakens » Uncharted 4 A Thiefs End » Deutschland ‘83

“2016? Een mooi jaar. Ik ontdekte vinyl, werd verliefd op Nederlandstalige Americana (Stephanie Struijk), werd in mijn hart geraakt door muziek (The Slow Show ), speelde de beste singleplayer van het jaar (COD IW), vocht in een robotpak (Titanfall 2), swingde op Afrikaanse muziek (Space Echo), waande mijzelf Indiana Jones (Uncharted 4), kwam er achter dat Duitsland zijn eigen Homeland had (Deutschland ’83), moest een traan wegslikken bij Leonard, combineerde Star Wars-liefde met LEGO en kreeg kippenvel van alt country/Americana (Julia Jacklin/Marlon Williams). Dat 2017 minstens zo’n mooi jaar mag worden.”

“Voor mij was 2016 vooral een jaar vol muziek. Zeker in de hoek met de ruigere muziek was er genoeg te genieten. Opeth heeft een heerlijk album uitgebracht. Volbeat kwam met een lekkere stampende plaat. En natuurlijk Metallica. Nadat ik World of Warcraft wat links had laten liggen na de laatste uitbreiding, was ik toch weer nieuwsgierig naar Legion. Daar zijn dus weer behoorlijk wat uren in gaan zitten…”

» World of Warcraft Legion » Dishonored 2 » Opeth – Sorceress » Volbeat – Seal The Deal & Let’s Boogie » Metallica – Hardwired… to Self-destruct » Puscifer – Money Ahot » Red Hot Chili Peppers – The Getaway » De Staat – O » Jungle Book » Star Wars: The Force Awakens

Jeroen van Trierum, adjunct-hoofdredacteur EB

DECEMBER 2016

2-12-2016 18:00:25

HET BESTE VAN 2016

Roger Slangen, uitgever EB » Leonard Cohen - You Want It Darker » Metallica – Hardwired... to Self-destruct » Pink Floyd – Animals » Donny Hathaway – Live » Blues Pills – Lady in Gold » Star Wars Soundtrack » LEGO Star Wars The Force Awakens » Battlefield 1 » Mafia 3 Special Edition » Game of Thrones season 6

“Mijn entertainmentsmaak is breed en ik ben altijd op zoek naar zaken die me raken, waarbij het zwaartepunt op muziek ligt. Mijn platencollectie is nooit de deur uit geweest en al dat oude vinyl wordt nu aangevuld met nieuwe releases. Games en films moeten bij mij vooral in het pief-paf-poef-genre vallen. Ik ben Stones én Beatles, ik kijk dus ook Star Trek én Star Wars. LEGO Star Wars speel ik samen met mijn kids, bij Battlefield en Mafia mogen ze (stiekem) meekijken. En Game of Thrones houd ik lekker voor mezelf, te veel bloed voor de vrouw (blijkbaar).”

Mitchel van der Heide, salesmanager EB » Fallout 4 » Kensington- Sorry » Battlefield 1 » Point Break » Justin Timberlake – Can’t Stop This Feeling » O’G3NE - We Got This » Game of Thrones – Seizoen 6 » The Revenant » Star Wars: Episode VII - The Force Awakens » Justin Bieber - Love Yourself

“Terwijl de industrie al volop bezig was met Q1, bleef ik begin dit jaar nog hangen in mijn liefde voor Fallout 4 die eind vorig jaar verscheen. Tussen al het rennen en schieten door heb ik dit jaar weer erg genoten van nieuwe nummers van allebei de Justins, heb ik sinds de komst van Battlefield 1 eindelijk weer een storyline uitgespeeld en luister ik mee naar O’G3NE als mijn vriendin hun nieuwe album opzet. Tot slot heb ik net als half Nederland weer vol spanning naar het laatste seizoen van Game of Thrones gekeken. Ik kan niet wachten op het vervolg.”

Arnold le Fèbre, eindredacteur EB » Abbath - Abbath » David Bowie - ★ » DeWolff - Roux-ga-roux » Kyle Dixon/Michael Stein - Stranger Things » Faun - Midgard » Jean-Michel Jarre - Oxygène 3 » Karunesh – Sun Within » Vangelis – Rosetta » Wardruna - Runaljod – Ragnarok » Qluster - Echtzeit

“Het jaar was nog maar net een week onderweg of de eerste zwarte bladzijde dook al op: het overlijden van David Bowie. Een paar weken later moest ik wederom een traantje wegpinken, nu vanwege de dood van de Vlaamse superster Eddy ‘The Voice of Europe’ Wally. De toon was gezet, helaas. Gelukkig viel er ook veel te genieten. Synthesizerkoning Jean-Michel Jarre bracht maar liefst twee albums uit. Vangelis liet voor het eerst sinds jaren weer van zich horen en samen met collega’s Jeroen en Roger dompelde ik me onder in de verslaving die vinyl heet.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Terugblik_2016.indd 27

DECEMBER 2016

2-12-2016 18:00:29

TERUGBLIK 2016 Op de vorige pagina’s blikten de medewerkers van Entertainment Business terug, nu is het de beurt aan enkele retailers en vertegenwoordigers van brancheverenigingen.

Merel Parlevliet, mede-eigenaar Velvet Amsterdam

“Veruit de beste plaat van het jaar is zonder meer A Moon Shaped Pool van Radiohead. Prachtig. Het was best moeilijk om dat te evenaren, maar er verscheen nog ander moois. Dit jaar ben ik gevallen voor Americana met een vleugje country. Marlon Williams en Julia Jacklin, gaat hen horen! Nick Cave spreekt natuurlijk voor zichzelf. Qua film greep Room mij het meeste aan. Superspannend van begin tot einde. De televisieserie die ik verslond, was Black Mirror. Bizar fantastisch en de losse episodes werken goed.”

» Radiohead - A Moon Shaped Pool » Nick Cave – Skeleton Tree » Black Mirror Season 1 » Room » Methyl Ethyl - On Inhuman Spectade » Elle » Marlon Williams – Marlon Williams » Julia Jacklin – Don’t Let The Kids Win » Wild Beast – Boy King » The Growlers – City Club

Frank Janssen, woordvoerder Buma/Stemra » David Bowie - ★ » Iggy Pop – Pop Post Depression » Nick Cave & The Bad Seeds – Skeleton Tree » Bruce Springsteen – Born to Run » Rolling Stones – Blue & Lonesome

“Ik reis al sinds mijn jeugd met de muziek van Bowie mee. Ik was echt geraakt door het bericht van zijn overlijden. Met de release van Blackstar heeft hij tot het laatst de regie in eigen handen gehad. Terwijl slechts een enkeling wist hoe ernstig hij er aan toe was. Dat alles maakt dit album zo bijzonder. Waarom Skeleton Tree? Niemand bezingt zijn verdriet en melancholie intenser en meeslepender dan Nick Cave. Als Stones-fan vind ik het rauwe, bluesy Blue & Lonesome heel erg goed. Het werd weer eens tijd ook voor een goed Stones-album.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Terugblik_2016.indd 28

Martin de Wilde, directeur NVER » De Platenbon » Beth Hart - Fire On The Floor » Narcos » Rolling Stones -Blue & Lonesome » Eefje de Visser - Staan » Aangenaam Klassiek 2016 » De herlancering van Klassiek Zaken

“Beth Hart volg ik al jaren en het is mooi om te zien hoe die stoere rockchick is uitgegroeid tot een allround artiest. De nieuwe Rolling Stones mag ook niet ontbreken. De plaat had twintig jaar geleden uit moeten komen; ze zijn begonnen met de blues en misschien eindigen ze er ook mee. Er is niks mis met stoppen op je hoogtepunt. Narcos vond ik spannend en rauw. Natuurlijk ben ik zeer trots op het entertainmentproduct van 2016: de Platenbon. En ik moet ook de herlancering van Klassieke Zaken noemen. Het vernieuwde blad gaf weer een boost aan de klassieke muziekretailer en was in no time weg.”

DECEMBER 2016

2-12-2016 18:00:38

XXXXX

Joost Bart, eigenaar BMM Games & Vinyl in Beverwijk » Final Fantasy XV » Nick Cave - Skeleton Tree » Jack White - Acoustic Recordings 1998-2016 » Uncharted 4 A Thiefs End » Tindersticks The Waiting Room » Mini Nes » Canshaker Pi » Blue Grass Boogiemen Grassified » Mafia 3

“2016 was een raar jaar, maar op het gebied van releases was er geen reden tot klagen. Music On Vinyl bracht mijn jeugd terug en mijn helden Nick Cave en Jack White brachten een nieuwe plaat uit. Kippenvel. Op gamegebied werd ik heel blij van Final Fantasy XV. Al is tien jaar wel lang wachten op een vervolg. Uncharted 4 deed exact wat ik er van had verwacht. Actie zoals in een Hollywoodblockbuster. Een speciale vermelding voor Canshaker Pi die dit jaar de plaat afleverde zoals je die van Pixies zou verwachten.”

Jaap Bruijnen, directeur NVPI » Samsung VR » Bridget Jones Baby » House Of Cards » Discover Weekly » Chromecast

Esther Vollebregt, Record Store Day Nederland » Andy Shauf – The Party » Sam Beam & Jesca Hoop – Love Letter For Fire » Kensington – Do I Ever » Alice in Chains – LIVE Facelift » Radiohead – A Moon Shaped Pool » Nick Cave & The Bad Seeds – Skeleton Tree » David Bowie – ★ » James Last – Voodoo Party » Various - The Ladies Of Too Slow To Disco » Ryley Walker – Golden Sings That Have Been Sung

“Er is dit jaar veel mooie muziek verschenen, zowel nieuwe als re-releases. Kensingtons Do I Ever was de eerste Every Day Is Record Store Day-exclusive. Eentje waar ik bij voorbaat al heel blij mee was. Het werkte: jonge, enthousiaste meisjes op zaterdagochtend in de platenzaken. Radiohead en Nick Cave leverden geweldige platen af, ontroerend mooi. En dan natuurlijk Blackstar. In januari bezocht ik het Groninger museum. Bowie was eerder die week overleden. Hoewel ik van nature geen waanzinnige Bowie-fan ben, zal ik nooit die muur van tv’s met de clip van Blackstar vergeten. En ook de plaat niet.”

“Dit jaar had ik mijn eerste virtual reality ervaring. Dit geeft een extra dimensie aan de beleving van entertainment en gaat veel verder dan 3D of HD. House Of Cards was de eerste serie die ik in 2016 bingewatchte. Had ik niet eerder gedaan en het beviel goed. De uitvinding van het jaar is voor mij de moeder van alle playlists op Spotify: Discover Weekly. Een perfecte manier om nieuwe muziek te ontdekken. En laat ik Bridget Jones Baby niet vergeten. Ging er heen omdat mijn vrouw de film wilde zien, en eerlijk is eerlijk, ik heb mij niet verveeld.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Terugblik_2016.indd 29

DECEMBER 2016

2-12-2016 18:00:46

MAKE GOOD

INTO GREAT

WITH CREATIVE TECHNOLOGY RUCPHENSEBAAN 52 4706 PJ ROOSENDAAL T. +31 (0)165 581 000 WWW.CTHOLLAND.COM

79-0004 WT CTHolland-ads-E-Gaming-210x297-A.indd 1 EB201612_advertenties2.indd 30

02-12-16 10:28 2-12-2016 11:13:55

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

e afgelopen twee jaar heeft de populariteit van e-sports een grote vlucht genomen. Zowel de grote als de kleinere venues in Nederland tonen interesse en de eerste events zijn achter de rug. Hoe kijken de venues naar het fenomeen e-sports? 35 37 39 41 43 45

Theater Amsterdam RAI Amsterdam AFAS Live Amsterdam ArenA Rotterdam Ahoy GelreDome

EB201612_Cover_e-sports.indd 31

2-12-2016 18:01:23

Nederlandse venues klaar voor e-sports 2016 gaat de boeken in als het jaar waarin e-sports in Nederland vaste grond onder de voeten kreeg. Venues spelen hier op in door een pasklare oplossing aan te bieden voor e-sports-events, waardoor deze tak van sport volgend jaar wel eens een enorme vlucht zou kunnen gaan nemen. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

eague Of Legends EU Spring Finals trok eerder dit jaar meer dan 11.000 bezoekers naar de indoor arena van Rotterdam Ahoy, terwijl in de Amsterdam Arena de eerste en tweede seizoenfi nale van het ESL Benelux Championship plaatsvond. Ook op andere plekken in Nederland werd een groot aantal e-sportsevenementen georganiseerd. De potentie voor e-sports in Nederland is groot. Om de exacte omvang in kaart te brengen, kijken we naar de Amerikaanse markt.

Harde cijfers Het onderzoeksbureau Newzoo onderzoekt verschillende segmenten binnen de wereldwijde game-industrie, waaronder e-sports. Het bedrijf is inmiddels uitgegroeid tot officiële graadmeter om de populariteit van deze sport te meten. Uit een onderzoek van Newzoo bleek dat zogeheten ‘millennials’ (de generatie die tussen 1981 en 2000 is geboren) in Amerika net zo vaak (of vaker) naar e-sports kijken als 32

DECEMBER 2016

EB201612_e-sports_opening.indd 32

naar baseball of hockey. Newszoo staaft deze claim met harde cijfers. 76 procent van het e-sports-publiek zegt dat ze door het kijken naar e-sports minder tijd besteden aan het kijken naar andere sporten. Zes miljoen van de Amerikaanse e-sportsfans (20 miljoen in totaal) zegt nooit meer naar ‘traditionele’ sporten als baseball, ijshockey, basketbal of American football te kijken. Van de 80 miljoen Amerikaanse basketbalfans zijn er 9,6 miljoen ook fan van e-sports. Basketbalclubs die investeren in competitief gamen, hebben volgens Newzoo de potentie om 10,3 miljoen e-sport-fans te bereiken die op dit moment geen interesse hebben in basketbal. Pieter van de Heuvel, head of e-sports bij Newzoo: “De grote interesse die celebrities, clubs, mediabedrijven en merken hebben in e-sports laat goed zien hoe games de media- en entertainmentwereld naar een nieuwe toekomst leiden. Een toekomst waar games centraal staan. Games zorgen voor innovatie in tech en consu-

merbusiness-modellen. Daarnaast hebben zij de unieke mogelijkheid om actief jongere generaties aan te spreken.”

NBA en kansen De grootste aantrekkingskracht voor partijen buiten de game-industrie is het feit dat zij via e-sports grip krijgen op die belangrijke doelgroep van millennials. Newszoo omschrijft dit als een ‘multi billion dollar business in the making’. Dit jaar bedroegen de inkomsten gegenereerd door e-sports-merchandise, ticketing, mediarechten, advertenties en sponsordeals al een half miljard dollar. Als de inkomstenstroom per e-sports-fan gelijk waren aan die van de NBA, dan zou deze tak volgens het onderzoeksbureau een imperium zijn met een waarde van 2,5 miljard dollar. Eind september zette de basketbalteam Philadelphia 76ers de eerste stap. Het bedrijf nam twee bestaande e-sportsteams over: Apex en Dignatas. Onder de laatstgenoemde naam speelt het team

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2-12-2016 16:41:09

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

s League Of Legends, Counter Strike: Global Offensive, Overwatch en Heroes Of The Storm. De 76ers verzorgen recruitment, marketing en sales. Hoewel NBAeigenaars als Mark Cuban en Steve Kaplan wel geïnvesteerd hebben in teams en competities, was dit de eerste keer dat een sportfranchise in Amerika een team kocht. Iets wat in Europa al eerder gebeurde. Zo zijn voetbalclubs als VfI Wolfsburg, West Ham United, Manchester City en Valencia CF eigenaar van een eigen e-sportsteam.

“Koen is meervoudig FIFA-kampioen, inspireert de jeugd, heeft een persoonlijkheid die past bij onze club en is een groot Ajaxfan. Genoeg redenen om blij te zijn met onze samenwerking. Als club zijn we altijd op zoek naar nieuwe wegen om onze jonge fans nog beter aan ons te binden. En daar sluit dit initiatief goed op aan. Mede omdat we Koen niet alleen steunen tijdens grote toernooien, maar ook samen met hem activiteiten voor onze fans gaan organiseren. Daarbij vinden wij het belangrijk om zowel

'Partijen buiten de game-industrie kunnen via e-sports grip krijgen op die belangrijke doelgroep van millennials' Voetbal Ook in Nederland hebben voetbalclubs een eerste stap gezet. Zo contracteerde Ajax, als eerste Nederlandse voetbalclub, de 23-jarige FIFA-speler Koen Weijland. De vijfvoudig Nederlands kampioen en nummer 1 van de wereld in 2010, 2011 en 2015 speelt dit seizoen onder de vlag van de voetbalclub op verschillende nationale en internationale FIFA-toernooien. De aankoop genereerde een wagonlanding aan media-aandacht voor zowel Ajax als esports. Ajax-directeur Edwin van der Sar:

het digitale speelplezier te vergroten, als de jeugd te stimuleren om zelf te gaan voetballen. Die twee werelden kunnen prima samengaan en elkaar zelfs aanvullen.” Ook andere clubs spelen in op de populariteit van e-sports. In de rust van de wedstijd AZ - Go Ahead Eagles werd op het veld FIFA17 gespeeld door YouTube vlogger Fifalosophy. Hij nam het op tegen de winnaar van een toernooi dat voorafgaand aan de wedstrijd had plaatsgevonden. De wedstrijd werd op de grote schermen in het stadion uitgezonden, iets waar het publiek

enthousiast op reageerde. Spelers van Go Ahead Eagles stopten zelfs met hun warming-up om de digitale match te bekijken.

De kers op de taart Dit alles maakt het potentiele speelveld voor e-sports in Nederland nog groter en creëert nog meer kansen. Nederland is zeer geschikt om grote wereldwijde e-sportstoernooien te organiseren. Begin december deed na de internationale wedstrijden rondom League Of Legends, opnieuw een groot e-sportstoernooi ons land aan. Theater Amsterdam was het toneel van Season 2 Grand Finals Rocket League Championship Series. Acht teams uit Amerika en Europa streden om de eerste plek en voor 250.000 dollar prijzengeld. De ultieme kers op de taart is een ESL Oneevent. In het Poolse Katowice trekt het vierdaagse event 100.000 fysieke bezoekers. Bovendien keken meer dan een miljoen mensen live mee naar de finale via streamingdiensten. Jaap Visser, business development manager ESL, ziet draagvlak om ‘de superbowl van e-sports’ naar Nederland te halen. Het is nog te vroeg om hier een concrete datum aan te hangen. Of we volgend jaar een evenement van dit statuur in ons land mogen ontvangen is dus nog onduidelijk. Wel staat vast dat er gezien het succes van eerdere grote e-sports-events in 2017 meerdere grote toernooien naar Nederland komen. ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_e-sports_opening.indd 33

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:41:17

Evenementenlocatie / Congressen / E-Sports / Amsterdamse houthavens

1100 zitplaatsen / 320 parkeerplekken / State of the art technische faciliteiten events@theateramsterdam.nl – 020–7055055 – www.theateramsterdam.nl

EB201612_advertenties3.indd 34

2-12-2016 16:33:15

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

De logische combinatie van e-sports en Theater Amsterdam Theater Amsterdam heeft dankzij innovatieve voorstellingen als ANNE en Sky zijn reputatie als technisch vooruitstrevende locatie gevestigd. En het succes van het eerste e-sports-evenement in dit Amsterdamse theater smaakt naar meer.

heater Amsterdam is te vinden aan het IJ, net buiten het centrum van Amsterdam in de Westelijke Houthavens. Op 8 mei 2014 opende het theater zijn deuren met de première van het toneelstuk ANNE. Dit was een langlopende productie die het theater op de kaart zette als innovatief en groots. En ‘groots’ mag je letterlijk nemen. De hal van het Theater Amsterdam is namelijk 4.200 m2 groot en is voorzien van de modernste theatertechnologie. Na ANNE was het de beurt aan de baanbrekende 3D-musical Sky. Daarnaast deden diverse kleinere producties het theater aan en vond ook de zakelijke wereld zijn weg naar het nieuwe pand. Begin december vormde Theater Amsterdam het decor van de fi nales van de Rocket League Championship Series. Acht teams uit Amerika en Europa namen het tegen elkaar op met de game Rocket League. De prijzenpot telde maar liefst een kwart miljoen dollar. Alle wedstrijden werden live via internetportals als Twitch uitgezonden.

State of the art Volgens directeur Eva Otto is de combinatie van e-sports en Theater Amsterdam logisch. “De manier waarop wij techniek toepassen is innovatief en op technisch niveau is eigenlijk alles mogelijk! Ik doel op het projectiescherm dat 55 meter breed is en 8 meter hoog. Een WatchOutsysteem kan dankzij vier projectoren het gehele scherm van de meest waanzinnige projecties voorzien. Perfect geschikt voor events als dit. Waar je ook zit in de 1100 stoelen tellende zaal, overal heb je een fantastische blik op wat er gebeurt.” Tijdens Rocket League Championship Series waren de wedstrijden live te volgen op het grote scherm. Otto noemt Theater Amsterdam een ‘one stop shop’.

“We hebben een locatie met state of the art technische mogelijkheden, een uitstekende infrastructuur en een creatieve in house cateraar. De locatie is uitstekend bereikbaar met de fiets, auto en per openbaar vervoer en beschikt over een eigen parkeerterrein met 320 parkeerplekken. Een eventorganisator heeft dus met één partij te maken en kan gebruikmaken van de flexibiliteit en kennis van het enthousiaste eventteam. Dat is een grote meerwaarde.” De directeur is trots dat de organisatie achter het internationale toernooi Theater Amsterdam als locatie koos. “Wij hebben er alles aan gedaan om de kampioenschappen zo vlekkeloos mogelijk te laten verlopen. Ons technische team was constant aanwezig en natuurlijk waren de internetverbindingen en de kwaliteit van de wereldwijde uitzending optimaal.”

Beleving Een andere belangrijke factor voor een succesvol e-sports event is de sfeer. “Of het nu gaat om de abri’s die voor het theater het event aankondigen of allerlei mogelijk-

heden voor branding in het voorgebouw, alles draagt bij aan het feit dat de locatie in een handomdraai gepersonaliseerd kan worden. Op die manier ademt de locatie direct de sfeer uit van het event en draagt dit bij aan de totaalbeleving van de bezoekers. Alles wat we geleerd hebben tijdens voorstellingen en onze corporate evenementen kunnen we inzetten bij e-sportsevenementen.” De wereld van deze sporttak is volgens Otto ‘een erg interessante markt’. “Met de Rocket League Championship Series zijn we hier op een grootste manier mee gestart en dit smaakt naar meer. De wereld van e-sports is voor ons nieuw, maar wij zien een duidelijke trend in deze tak van events. Die sluiten uitstekend aan bij het innovatieve karakter van onze locatie. Dit event was in een mum van tijd uitverkocht. Het is onze ambitie om in de toekomst zeker nog een aantal e-sportsevenementen naar Theater Amsterdam te halen. Het eerste event was een schot in de roos waarmee we een goed visitekaartje hebben kunnen afleveren.” ◾

HET 55 METER BREDE SCHERM IS OVERAL IN DE 1100 STOELEN TELLENDE ZAAL GOED TE ZIEN

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Theater_Amsterdam.indd 35

DECEMBER 2016

2-12-2016 16:41:37

EB201612_advertenties4.indd 36

2-12-2016 13:19:37

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

‘Volgend jaar komen we met iets moois’ RAI Amsterdam wil in 2017 zijn eerste grote e-sports-event binnenhalen. Business development manager Ellen Dekker: “De interesse in e-sports zal de komende jaren alleen maar toenemen. Ook bij het grote publiek.”

ls het over grote en internationale events gaat, is RAI Amsterdam een klinkende naam. Vreemd genoeg behoort e-sports nog niet tot het portfolio van het evenementen-, congres- en beurscomplex. Daar gaat in 2017 verandering in komen, aldus business development manager Ellen Dekker. “Wij vinden e-sports een belangrijk en spannend onderdeel van de live-entertainmentmarkt. Het bijzondere is dat de aanpak hier compleet anders is dan bij een regulier event. We hebben meerdere evenementen gehad waar e-sports een klein onderdeel van was. Denk aan bijvoorbeeld ’s werelds grootste videoconferentie VidCon, die in april 2017 voor de eerste keer plaatsvindt buiten de VS in de RAI. Achter de schermen zijn we nu druk bezig om ons eerste grote e-sports-event in 2017 binnen te slepen.”

ICT RAI Amsterdam is een uitstekende kandidaat om grote events neer te zetten. Dekker: “We zijn gewend om met een jonger publiek om te gaan. Kijk naar events als Martin Garrix All Ages en Kingsland. De infrastructuur is er. Daarnaast is de configuratie van de RAI een belangrijke plus. Er is hier heel veel mogelijk. Wij hebben twaalf multifunctionele hallen, 70 congres- en vergaderzalen, twee auditoriums en een ballroom. Bovendien zijn er‘ state of the art-voorzieningen en een inrichting die aan de hoogste eisen voldoet. Ook niet onbelangrijk: ons pand is zo ingericht dat iedere hal een eigen ingang heeft. Alles kan ingericht worden zoals de organisator van het event het wil en zijn of haar evenement helemaal ‘branden’.” Dekker is trots op de ICT-mogelijkheden van de RAI. Ze geeft als voorbeeld de jaarlijkse beurs International

DE CONFIGURATIE VAN RAI IS EEN BELANGRIJKE PLUS, OOK BIJ E-SPORTS

Broadcasting Convention (IBC). “RAI Amsterdam is dan de plek waar broadcasters bij elkaar komen om de nieuwste ontwikkelingen te bespreken. Hiervoor moet de technische kant natuurlijk uitstekend in orde zijn. We kunnen zowel uitzendingen naar buiten streamen als streams van buiten in het pand tonen. Natuurlijk in de hoogste kwaliteit en zonder storingen. De mogelijkheden om social media in te zetten tijdens een evenement zijn eindeloos, zowel via wifi als via 3G en 4G en private cloud-connectiviteit. Iets wat natuurlijk perfect is voor het interactieve aspect van e-sports.”

natuurlijk verloop zal plaatsvinden en er een aantal grote en professionele partijen over zal blijven. Dat zag je ook in de begindagen van de grote dance-events en zo zal het ook zijn bij e-sports. We hebben het volste vertrouwen in de natuurlijke groei van e-sports en kunnen niet wachten om een event binnen te halen. Ik vertelde al dat het de ambitie is om volgend jaar met iets moois te komen. In de tussentijd zie je dat het draagvlak voor e-sports in Nederland steeds groter wordt. De interesse in esports zal de komende jaren alleen maar toenemen. Ook bij het grote publiek.” ◾

Trendrapport

Natuurlijke groei Dat de populariteit van e-sports verschillende nieuwe faciliterende en organiserende partijen aantrekt, is volgens Dekker geen probleem. “Dat zie je altijd bij nieuwe trends. Wij denken dat er uiteindelijk een

Het nieuwste trendrapport van RAI Amsterdam vol inzichten en ideeën voor evenementen, nu en in de toekomst is te vinden via: http://bit.ly/2gNkT1P

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_RAI.indd 37

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:02:04

Onze naam als evenementenlocatie hebben wij de laatste jaren meer dan waargemaakt. Van concert tot tv-show, van bedrijfsfeest tot congres of galadiner; of het nu om een evenement van 100 of 6000 gasten gaat, vrijwel alles is mogelijk in de Heineken Music Hall. Heeft u interesse, dan kunt u mailen naar sales@heineken-music-hall.nl of neemt u telefonisch contact op via 020-4097979.

EB201612_advertenties5.indd 38

2-12-2016 11:21:41

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

AFAS Live wil verschillende doelgroepen verbinden Per 1 januari wordt de Heineken Music Hall omgedoopt tot AFAS Live. Met de nieuwe naam gaat een van ‘s lands bekendste venues een volgende fase in. Een fase waarin het serviceniveau omhoog gaat, maar waarin ook ruimte is voor een nog breder scala aan events. Een relatief nieuw livesegment als e-sports past bij uitstek in dat portfolio. Emotie

AFAS LIVE BIEDT EEN PRIMA PODIUM VOOR E-SPORTS-TALENT.

inds de opening in 2001 heeft de venue die AFAS Live gaat heten aan een divers palet aan evenementen onderdak geboden. Van rockconcerten tot pop en dance en van stand-upcomedy tot family entertainment. Sport is nooit een prominent onderdeel geweest van het portfolio. “Daar zijn wij ook de venue niet naar”, aldus directeur Birgitte de Winter. “Dit pand is specifiek ontworpen voor live entertainment dat podiumgericht is, waar sport veelal vraagt om een publieksopstelling om de sporters heen. E-sports echter is een sportvorm in opkomst die bij uitstek vraagt om een podiumgerichte venue, met goede zichtlijnen, een goede infrastructuur en perfecte akoestiek. We zien het steeds populairder worden van dit segment als een grote kans.”

Kwestie van tijd Tot nu toe hebben er nog geen e-sportsevents plaatsgevonden in de zaal aan de Amsterdamse Arenaboulevard, maar dat

is een kwestie van tijd, zo geeft De Winter aan. “We volgen dit segment heel nauw en waren bijvoorbeeld ook aanwezig bij de ESL Benelux Championship bij onze overburen in de ArenA. Daarnaast hebben we ons al op de gamedoelgroep gericht met bijvoorbeeld Video Games Live en recent The Legend of Zelda: Symphony of The Goddesses. We

'AFAS Live is bij uitstek een e-sports venue' hebben al gesprekken gevoerd met diverse e-sports-partijen, maar tot nu toe kwam het agendatechnisch nooit helemaal goed uit. Het is echter vooral een kwestie van tijd, want in een zaal als de onze met een perfecte capaciteit voor dit soort evenementen is dit een segment waarin we ons zeker sterk gaan manifesteren. AFAS Live is bij uitstek een e-sports-venue.”

Dat beaamt ook Martijn Delahaye, directeur marketing en communicatie bij AFAS Software. Als nieuwe naamgevend partner van de voormalige Heineken Music Hall heeft het softwarebedrijf een aantal doelstellingen. “Via AFAS Live en onze sponsorschappen met voetbalclub AZ en het AFAS Circustheater willen we verschillende doelgroepen met elkaar verbinden. Sport, muziek, theater, het is allemaal emotie en we willen mensen inspireren, onvergetelijke ervaringen delen. E-sports bewegen zich op het kruispunt daarvan. Voor ons als softwarehuis is het ook zeker interessant om via e-sports een doelgroep aan te spreken die wellicht interessant is als talent om bij AFAS binnen te halen, dan wel een toekomstige softwareklant te worden. Wat mij persoonlijk aanspreekt, is hoe de virtuele wereld en het echte leven steeds meer samenkomen. Er zijn al games die gekoppeld kunnen worden aan een stappenteller. Wie per dag boven de 10.000 stappen uitkomt, krijgt extra’s binnen de game. Die ontwikkeling zal steeds groter worden. Met AZ zijn we op het gebied van e-sports een traject gestart waarbij we jonge talenten zichzelf in een topsportomgeving laten ontwikkelen tot een topgamer. Zij gaan AZ (en indirect dus ook AFAS) vertegenwoordigen op e-sport-toernooien en binnen games als FIFA 17. Ook weer een koppeling tussen het echte leven en het virtuele leven. Zulk talent kunnen we in een venue als AFAS Live in de toekomst een podium bieden.” ◾

In de komende EB Live gaan Birgitte de Winter en Martijn Delahaye uitgebreid in op de ontwikkelingen rond AFAS Live.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_AFAS_Live.indd 39

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:01:50

DAAR GEBEURT HET De Amsterdam ArenA biedt een inspirerende en dynamische omgeving waar u uw evenement kracht bij kunt zetten. Nergens anders komt uw evenement zo spectaculair van de grond als hier. Een prachtige plek dus voor productintroducties, gala’s, awardshows, beurzen, businessmeetings of publieksevenementen. Combineer de flexibele capaciteit van onze zalen met het bijzondere decor van het stadion. We bieden uitstekende connectiviteit met ons HD WiFi netwerk

Daar gebeurt het. 020 311 1306 • sales@amsterdamarena.nl • www.amsterdamarena.nl/zakelijk

EB201612_advertenties6.indd 40

2-12-2016 11:14:34

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

De e-sports-ambities van Amsterdam ArenA Amsterdam ArenA was een van de eerste grote Nederlands venues die zich met e-sports bezighield. Het stadion sloeg de handen ineen met de internationale bond ESL. Twee Benelux-evenementen verder is de ArenA klaar voor de volgende stap.

arketingen communicatiemanager Jeroen van Iersel kijkt terug op twee geslaagde ESLevents in Amsterdam ArenA. “Wij zijn al een tijdje bezig met deze tak van sport en hebben er bewust voor gekozen om dit te doen met een grote gamenaam. Natuurlijk verkoop je dan gemakkelijk uit, maar je hebt het dan over een ‘one off’. Dat is mooi, maar wij willen meer. Wij zetten in op organische groei en willen e-sports bekender maken in Nederland. En dat lukt. Het ESL Benelux Championship zie je na twee

sports en de beleving door zelf spelen van bijvoorbeeld PlayStation VR, de nieuwste Call of Duty en de retailexperience van onze buurman Media Markt met een eigen onderdeel binnen het programma.”

Internationale ambities De twee kampioenschapsevenementen smaken naar meer, erkent de marketingmanager. “De sfeer was uitstekend bij zowel de partners als het publiek. Ook niet onbelangrijk is dat wij door het ESL Benelux Championship veel nieuwe mensen hebben mogen verwelkomen. Achter de schermen zijn wij al druk bezig met de volgende stap. In de toekomst willen we een stevig internationaal concept neerzetten, van 5000 man in het hoofdgebouw naar de grote droom 53.000 man in het stadion. Dat zou natuurlijk fantastisch zijn. Uiteindelijk is het de ambitie om van Amsterdam ArenA een internationale esports-hub te maken. Amsterdam spreekt de e-sports-liefhebber aan, is uitstekend bereikbaar en de technische faciliteiten in de ArenA zijn uitstekend. Ook niet onbelangrijk is dat het stadion natuurlijk door Ajax en het Nederlands elftal een aansprekende venue is. Een plek waar het iconische voetbalverleden samenkomt met de moderne tijd van e-sports.”

'Amsterdam ArenA is een aansprekende venue. Een plek waar het iconische voetbalverleden samenkomt met de moderne tijd van e-sports' edities groeien. Niet alleen wat betreft bezoekersaantallen, maar ook qua beleving. Wij denken dat de vaste basis van dit toernooi bijdraagt aan het opbouwen van een naam op gebied van e-sports en tegelijk ook weer andere evenementen aantrekt.” Van Iersel noemt de schaalbaarheid van de ArenA een belangrijke factor in het succes van deze events. “Dankzij de verschillende zalen en de opbouw van het Amsterdam ArenA-gebouw kunnen we alle kanten uit. Indelingen die niet werkten bij het eerste seizoen van ESL Benelux Championship werden aangepast. Hierdoor veranderde de uitstraling en beleving. Met ons laatste event hebben we een uitstekende balans gevonden tussen het (mee)kijken naar e-

Breed draagvlak In de tussentijd blijft Amsterdam ArenA hard werken om e-sports in Nederland naar

een hoger niveau te tillen. “We bouwen samen met ESL aan de Nederlandse community en tegelijk willen we huidige en toekomstige partners kennis laten maken met deze tak van digitale sport. Er komen dus meer events. Over het hoe en met wie doe ik nog geen uitspraken. Je ziet dat nu veel andere partijen ook met e-sports bezig zijn en dat is goed. Hoe meer events, hoe breder het draagvlak wordt en dat is uiteindelijk goed voor alle partijen.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_ArenA.indd 41

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:02:30

BUILT FOR

EVENTS League of Legends EU Spring Finals, MTV EMA 2016, De Vrienden van Amstel LIVE!, het ABN AMRO World Tennis Tournament en North Sea Jazz Festival. Rotterdam Ahoy is al jaren hĂŠt toneel voor grootse nationale en internationale topevenementen. En ook voor kleine, besloten evenementen kunt u bij ons terecht. Naast onze multi-inzetbare ruimten, een state-of-the-art Ahoy Arena, zes Beurs- & Evenementenhallen, een Congres- & Vergadercentrum en inhuis catering staan onze medewerkers klaar om een prestatie te leveren die uw verwachtingen overtreft. Persoonlijk. Pro-actief. Built for experiences. Contact? T: 010 â&#x20AC;&#x201C; 293 32 43 - E: sales@ahoy.nl - W: www.ahoy.nl/business

NIEUW IN 2019! Opening congrescentrum met internationale allure en compleet gerenoveerde Beurs- & Evenementenhallen.

2160054 - Ahoy - advertentie BuiltforEvents.indd 1 EB201612_advertenties7.indd 42

01-12-16 16:25 2-12-2016 11:14:17

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

‘Rotterdam Ahoy is uitermate geschikt voor e-sports’

Het eerste grote internationale e-sports-event in Nederland vond in april dit jaar plaats in Rotterdam. League Of Legends EU Spring Finals trok meer dan 11.000 bezoekers naar de Rotterdam Ahoy. Marketing en communicatiemanager Kees de Jong: “Wij zijn heel enthousiast. Je ziet aan de sfeer, het publiek en de content dat hier toekomst in zit.”

uizenden mensen trokken in april naar Rotterdam Ahoy om daar de lentefinale te aanschouwen van de wereldwijd populaire onlinegame League Of Legends. Kees de Jong van Rotterdam Ahoy blikt met een tevreden gevoel terug op het eerste internationale e-sports-event in Nederland. “Wij waren aangenaam verrast door de hoeveelheid mensen die hier op af kwamen. Voor dit weekend hebben we ruim

voor elkaar. Daarnaast hebben we extra servers neergezet. Hierdoor garandeerden wij een perfecte en constante verbinding tussen het League Of Legends-hoofdkwartier in Los Angeles en de studio's in Berlijn.” Om het League Of Legends-spektakel vloeiend te laten verlopen, was er een fl inke crew aanwezig. In totaal werkten 80 mensen voor en achter de schermen van dit event. Een groot gedeelte van hen was

'e-sports is gewoon topsport en topsport ontbreekt natuurlijk niet in Rotterdam Ahoy' 11.000 tickets verkocht aan zowel nationale als internationale bezoekers. En dat zonder grote marketing- of mediacampagne. Voor ons wat dit iets compleet nieuws. Het event was een flinke operatie. Zo moesten er drie megasnelle glasvezelverbindingen worden gerealiseerd. Het is immers cruciaal dat er tijdens het spelen geen vertragingen voorkomen. Dat hebben we in recordtijd gedaan. Normaal moet je daar 14 weken voor uittrekken, wij kregen het binnen een maand

verantwoordelijk voor technische support.

Visitekaartje Als het aan Rotterdam Ahoy ligt was dit niet de laatste keer dat e-sports de Maasstad aandoet. “We zijn constant in gesprek met aanbieders en organisatoren van e-sports-evenementen. Met League Of Legends EU Spring Finals hebben we een uitstekend visitekaartje afgeleverd. De huidige infrastructuur heeft zichzelf be-

wezen. Daarnaast is Rotterdam Ahoy de perfecte locatie om e-sports goed in beeld te brengen. Wat daarbij natuurlijk helpt is dat wij van origine een sportarena zijn. Het publiek zit dus heel dicht op de actie. Daarnaast hebben we hier een hele hoop extra faciliteiten. In onze congreszalen en evenementenhallen kunnen bijvoorbeeld ook gerelateerde events plaatsvinden, denk aan de verkoop van merchandise, meet and greets met de spelers en natuurlijk cosplay. De verschillende zalen van Rotterdam Ahoy zorgen voor een perfecte sfeer.” E-sports doet volgens De Jong niet onder voor ‘echte’ sporten. “De spelers trainen, krijgen mental coaching en leveren in een korte tijd een topprestatie af. Het publiek kan alle details via de grote schermen volgen en leeft echt mee met wat er gebeurt. Ze zitten vaak op het puntje van hun stoel. Wij zijn heel enthousiast geworden. Je ziet aan de sfeer, het publiek en de content dat hier zeker toekomst in zit. Onze arena is uitermate geschikt voor dit type event. Dit is gewoon topsport en topsport ontbreekt natuurlijk niet in Rotterdam Ahoy.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Ahoy.indd 43

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:03:29

GELREDOME.NL SALES@GELREDOME.NL EB201612_advertenties12.indd 44

2-12-2016 11:14:26

SPECIAL

E-SPORTS VENUES

‘E-sports past uitstekend bij onze manier van werken’ De populariteit van e-sports is ook GelreDome niet ontgaan. Het Arnhemse stadion faciliteerde in het verleden al diverse kleinere e-sports-events. De stip op de horizon is een grote internationale wedstrijd. Directeur Hèrald van de Bunt noemt het segment jong en veelbelovend, maar wel een met redelijk veel uitdagingen.

elreDome benadert e-sports op dezelfde manier als een concert of wat voor ander event dan ook. Emotie staat centraal, aldus directeur Hèrald van de Bunt. “Voor het publiek is dat het delen van emotie. Dat gevoel is bij ieder event hetzelfde. Het grote verschil bij e-sports is dat er nog geen exacte formule bestaat hoe je dat overbrengt bij iedere bezoeker. Bij muziek is dat makkelijker. Een artiest speelt een liedje en neemt hierbij het publiek mee. Bij e-sports is dat moeilijker. Hoe breng je 20.000 bezoekers in vervoering die live meekijken met iemand die op hoog niveau een game speelt? Het antwoord is nu nog

redelijk ongrijpbaar. Daar staat tegenover dat e-sports een nieuw segment is waar de ontwikkelingen in snel tempo verlopen. In Nederland hebben we al een aantal mooie evenementen gezien, maar we staan pas aan het begin. Als je de industrie wereldwijd bekijkt, dan staat wat er hier gebeurt natuurlijk niet in verhouding. De eerste stappen zijn gezet en ik ben er zeker van dat e-sports de komende jaren in Nederland enkel gaat groeien.”

echter de vinger aan de pols als het gaat om e-sports-ontwikkelingen. “Natuurlijk zijn we hiermee bezig, maar dan op kleinere schaal. In de zalen die wij in het stadion hebben, zijn verschillende live-wedstrijden gespeeld. We hebben de accommodatie en infrastructuur. Het volume voor grote esports-events is er echter nog niet. Het is een interessante markt om te volgen, maar wij zijn nog niet actief ingestapt. Er moet eerst meer schaalgrootte komen.”

Schaalgrootte

Groter en bekender

Het organiseren of faciliteren van grote e-sports-events is voor GelreDome vooralsnog een brug te ver. Het bedrijf houdt

Het is wel het streven om GelreDome als facilitator neer te zetten voor een toekomstig groot e-sports-event. “Ik durf te zeggen dat het op technisch vlak lukt. e-Sports past uitstekend bij onze manier van werken. Bij GelreDome staat innovatie hoog in het vaandel. Dat is noodzakelijk want we moeten een groot gedeelte van ons publiek van ver halen. Daarnaast zijn we georiënteerd op techniek en staan we open voor nieuwe dingen. En dan niet alleen met events die al een succes zijn. Liever stappen wij aan de start in, om het event samen met de organisator tot een succes te maken. Niemand weet nog wat de populariteit van e-sports teweeg zal brengen, dus ook niet wat de verwachtingen zijn. Een ding staat vast: e-sports zal alleen maar groter en bekender worden. De vormen die we tot nu toe hebben gezien waren fantastisch en er komen nog veel meer bij.” ◾

'Het is een interessante markt om te volgen, maar wij zijn nog niet actief ingestapt. Er moet eerst meer schaalgrootte komen.'

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Gelredome.indd 45

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:05:38

RECAP 2016 Total reach ESL Benelux Championship

3.5 MILLION FANS ON Join us in 2017! The ESL Benelux Championship scales up to three seasons in 2017 with a strong focus on fan experience, side competitions and entertainment. If you are interested in joining the fastest growing gaming phenomenon, please contact us at info@eslbenelux.nl EB_ESL.indd 1 EB201612_advertenties8.indd 46

02/12/2016 15:17 2-12-2016 16:36:51

SPECIAL GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

igitale exploitatie is voor veel distributeurs en groothandels een speerpunt, maar fysiek blijft ontegenzeggelijk belangrijk. Cruciaal om te overleven in de veranderende markt zijn de strategische keuzes die elke dienstverlenende groothandel en distributeur, zowel fysiek als digitaal, momenteel maakt. In deze groothandel- en distributiespecial aandacht voor vier toonaangevende partijen. 51 53 55 57

CLD Distributie VSN Micromedia PBM Express

EB201612_cover_distributie.indd 47

2-12-2016 16:53:29

HÉT ADRES VOOR AL UW BEELD- EN GELUIDSDRAGERS! Bertus verzorgt al meer dan 40 jaar de distributie van lokaal repertoire, import items en internationale artiesten. Daarnaast vertegenwoordigt en verzorgt Bertus de exclusieve verkoop en distributie van een alsmaar groeiende lijst van (eigen) labels en entertainment gerelateerde producten. Het hiervoor ontwikkelde BASplus systeem is de informatiebron voor klanten om orders te plaatsen en om direct toegang te krijgen tot meer dan 1.000.000 entertainment artikelen (CD, Vinyl, DVD, BluRay, merchandise en meer). • • • •

Alle toptitels ruim op voorraad Duidelijke orderstatus Productinformatie en artwork 24/7 toegankelijk Vast contactpersoon

Music Movies Merchandise & More EB201612_advertenties9.indd 48

2-12-2016 11:20:39

SPECIAL

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

Blijvend vertrouwen in fysiek product Na een flinke shake-out een paar jaar geleden hebben de distributeurs en groothandels in de Benelux zichzelf opgepakt en afgestoft. Het resultaat is nu een overzichtelijk speelveld waar kwaliteit en service meer centraal staan dan ooit tevoren.

op trends en voortdurend met elkaar in gesprek blijven. Op die manier en met de kennis van data en de markt kun je voorspellen wat de behoeftes worden. Samen kijken naar wat er ontbreekt en welke rol Micromedia daarin kan spelen.”

Persoonlijk

e veranderingen binnen de entertainmentindustrie en het consumentengedrag zijn de afgelopen jaren niet voorbijgegaan aan de groothandels en distributeurs in de Benelux. Twee jaar geleden vroegen de Belgische groothandel Multi Media Services en de christelijke distributeur Sabra hun faillissement aan en gooiden veel bedrijven het over een andere boeg. Het enkel en alleen verdelen van games, fi lms of muziekproduct was niet meer genoeg. Andere diensten, producten en benaderingen kwamen centraal te staan.

Geloof in fysiek Video Service Nederland koos voor consolidatie van drie takken VSN (groothandel), effiecient (marketingoplossingen) en Kolmio (verkoop en distributie) en creëerde zo naar eigen zeggen ‘de meest gespecialiseerde groothandel van Nederland. Kortere lijntjes en nieuwe samenwerkingsbanden zorgen voor nieuwe klanten en nieuwe ideeën voor bestaande klanten. Uiteindelijk wil VSN een totaalpakket aan oplossingen aanbieden. Natuurlijk is het bedrijf actief

in de online-arena. Het kiest echter specifiek voor het fysieke product. Commercieel directeur Jeroen Visser: “Ons geloof in dragers is rotsvast. Of het nu om muziek, fi lm of games gaat. Als je daar goed mee omgaat, is er een goede boterham te verdienen. Om onze dienstverlening op 100 procent te houden, volgen we de markt en stappen we in bij iedere nieuwe fysieke innovatie. Ik noem dan niet enkel Blu-ray of vr maar ook vinyl.”

Entertainment-hub Micromedia transformeerde van groothandel naar een fi rma die door managing director Eldan Santcroos een ‘entertainment hub’ genoemd wordt. De pijlers zijn gaming (console, pc, lifestyle), pc (computer en randapparatuur) en consumer electronics (audio, lifestyle, wearables, health en home automation). Santcroos: “Wij doen alles om zowel de leverancier als de retailer zo goed mogelijk te helpen. Van category management tot het analyseren van data. Om relevant te blijven voor de klant moet je constant evolueren, inspelen

Het Belgische CLD zag de afgelopen jaren een stijgende trend. Deze werd gesterkt door de overname van een rackjobber Sales Busters, en P.A.R.C. Video. Om alles te stroomlijnen, werd de commerciële afdeling gesplitst van het magazijn en kwam er een nieuw kantoor in Brussel. Directeur David Sonnet: “Een kantoor in een grote stad draagt bij aan een betere bereikbaarheid en daarmee aan het imago dat we als groeiende partij hebben. Zeker met het oog op internationale partijen waarmee we zaken doen, is het fijn om binnen rijafstand van het vliegveld een plek te hebben. We hebben er een showroom gerealiseerd waar product getoond kan worden en investeren in de aanwas van meer tweetalig talent, om zo onze volledige markt op een persoonlijke manier te kunnen blijven bedienen.” Het speelveld is overzichtelijk en gestroomlijnd. Naast one-stop-shops als Micromedia en VSN concentreert Bertus distributie zich juist voornamelijk op muziek met bijvoorbeeld het eigen label Music On Vinyl. De overzichtelijkheid biedt de retail nieuwe kansen in een beweeglijke markt. ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Opening_distributie.indd 49

DECEMBER 2016

2-12-2016 15:30:55

EB201610_advertenties8.indd 4850 EB201612_advertenties13.indd

6-10-2016 11:23:37 17:18:27 2-12-2016

SPECIAL

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

CLD blijft ambiteus Achttien jaar na de oprichting van het Belgische CLD Distributie is het bedrijf uitgegroeid tot een innovatieve allrounder. Waar klanten naast games ook terecht kunnen voor custom electronics, film en muziek.

ij de oprichting in 1998 als distributiespecialist Cultural Ludique Divertissement lag de focus van de fi rma vooral op België, waar het assortiment bestaande uit games en accessoires aan de man werd gebracht. In 18 jaar tijd is er het nodige veranderd. Zo is Nederland nu ook onderdeel van het werkgebied en voert CLD naast het ‘basisassortiment’ ook audio consumer electronics, dvd’s, Blu-rays, muziek en bordspellen. In 2015

werden rack jobbing-specialist Sales Busters en P.A.R.C. Video overgenomen. Laatstgenoemde is op het gebied van dvden Blu-ray distributie een van de marktleiders in België en Luxemburg. Daarnaast zet CLD vol in op exclusieve accessoiresmerken. Een van die merken is Dragon War.

Verbreding Met zijn gameaccessoires bewandelt CLD niet de gebaande paden. Het feit dat de Belgische supermarktketen Carrefour deze producten voert, noemt CLD-directeur David Sonnet een goed voorbeeld van de aantrekkingskracht en de potentie van deze accessoires. “Het is onze ambitie om de Nederlandse positie van Dragon War het komende jaar verder te verbreden. Bol. com voert onze producten al en we zijn in gesprek met een aantal andere grote spelers.” CLD voelt zich gesterkt door de verkoopresultaten van Dragon War in België en Luxemburg. “Daar zijn we in bepaalde segmenten marktleider en dat gaan we doorvertalen naar Nederland. Natuurlijk is er veel concurrentie. Ik durf echter te stellen dat er niet veel spelers actief zijn in het segment waarin wij met Dragon War opereren. Bij ons gaan een uitstekende kwaliteit, een professionele uitstraling en een prima prijs hand in hand. Daarnaast blijven wij een constante stroom voeren van nieuwe en oudere, zeer gewaardeerde producten.”

Ambities en imago De groei heeft zijn weerslag gehad op de manier waarop CLD werkt. Zo werd de commerciële afdeling gesplitst van het magazijn en kwam er een nieuwe kantoor in Brussel. “Dat is wellicht de meest zichtbare verandering”, aldus Sonnet. “Een kantoor in een grote stad draagt bij aan een betere bereikbaarheid en daarmee aan het imago dat we als groeiende partij hebben. Zeker met het oog op internationale partijen waarmee we zaken doen, is het fijn om binnen rijafstand van het vliegveld een plek te hebben. Dat heeft toch een heel andere uitstraling dan het reizen naar ons magazijn midden in de afgelegen velden. We hebben er een showroom gerealiseerd waar product getoond kan worden en investeren momenteel in de aanwas van meer tweetalig talent, om op deze manier onze volledige markt op een persoonlijke manier te kunnen blijven bedienen. De groei is de afgelopen periode echt heel hard gegaan, misschien wel iets te hard. We hebben diverse bedrijfsprocessen opnieuw moeten vormgeven en ik ben er trots op dat dit is gelukt zonder dat onze klanten daar hinder van hebben ondervonden. Inmiddels is onze infrastructuur dusdanig geoptimaliseerd dat we weer nieuwe stappen kunnen gaan maken. Want we blijven ambitieus!” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_CLD.indd 51

DECEMBER 2016

2-12-2016 14:42:38

www.videoservice.nl â&#x20AC;˘ info@videoservice.nl â&#x20AC;˘ +31 (0)78 654 5556 Advertentie VSN_Groothandel Special 2016_210x297.indd 1 EB201612_advertenties10.indd 52

18-11-2016 14:31:44 2-12-2016 11:14:45

SPECIAL

‘Ons geloof in dragers is rotsvast’

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

In een veranderende markt is VSN nog altijd een belangrijke speler als het gaat om groothandelsactiviteiten. Door consolidatie van drie takken wil het bedrijf echter meer. Commercieel directeur Jeroen Visser: “Wij willen de meest gespecialiseerde groothandel van Nederland zijn.”

et gaat goed met VSN. “We hebben een aantal jaar geleden duidelijke keuzes gemaakt”, vertelt commercieel directeur Jeroen Visser. “En daar plukken we nu de vruchten van.” Een van die beslissingen was om de drie takken in Pand Zuid nog hechter met elkaar samen te laten werken. Het gaat hierbij om VSN (groothandel), effiecient (marketingoplossingen) en Kolmio Media (verkoop en distributie). “Op deze manier bied je een totaalpakket aan oplossingen en ontstaat er kruisbestuiving. Het idee van een klant die bij effiecient aanklopt, met een vraag over bijvoorbeeld winkelpresentatie, kan doorgetrokken worden naar de andere takken. Als dat idee uit te rollen is bij een VSN- of Kolmio-klant zorg je voor nieuwe business voor alle onderdelen van ons bedrijf. En ook niet onbelangrijk, ook voor onze klant.” Een andere belangrijke telg in de strategie van VSN is de duidelijke keuze voor fysiek product. “Ons geloof in dragers is rotsvast, of het nu gaat om muziek, film of games. Als je daar goed mee omgaat, is er een goede boterham te verdienen. Om onze

dienstverlening op 100 procent te houden, volgen we de markt en stappen we in bij iedere nieuwe fysieke innovatie of kans. Ik noem dan niet enkel Blu-ray of VR maar ook vinyl, dat we sinds kort aanbieden.”

Meerwaarde Het klantenbestand van VSN is groot en omvat zowel ‘stenen’ winkels als internetbedrijven. Voor ECI en Wehkamp is de groothandel méér dan enkel leverancier van product. VSN is daar verantwoordelijk voor de fijndistributie en zorgt er daarnaast voor dat het bestelde product rechtstreeks naar de klant wordt gezonden. “Door deze dienst aan te bieden, zorg je dat er meerwaarde gecreëerd wordt die voor alle partijen plezierig en lucratief is.” Daarnaast levert de groothandel entertainmentproducten aan onafhankelijke webwinkels en fysieke winkels binnen alle segmenten. “Dat is een belangrijke basis voor ons. Je hebt het hier over gameshops, videotheken en platenwinkels. Daar worden nog steeds goede zaken gedaan.”

Ander product Naast het exclusieve partnerschap van VSN met ECI sloot Kolmio onlangs een soortgelijke overeenkomst af met Media Markt. Kolmio wordt verantwoordelijk voor het complete fi lmassortiment bij de fi lialen van Media Markt. Kolmio levert hierdoor straks het complete aanbod bij de aangesloten winkels en beheert het VMIsysteem waarmee de wekelijkse replenishment wordt verzorgt. De consequentie is

JEROEN VISSER

'We volgen de markt en stappen in bij iedere nieuwe fysieke innovatie of kans'

wel dat er onder de vlag van Kolmio geen eigen producties meer worden verkocht. “Natuurlijk wil je niet concurreren met leveranciers. Daarnaast is het bekend dat de consument vooral warmloopt voor het blockbuster segment. Eerlijk is eerlijk, onze titels vielen niet in die categorie. Dat alles bij elkaar zorgde ervoor dat we gestopt zijn met exploitatie van fi lmrechten die vielen binnen de BV Excesso Entertainment.”

Bordspellen Het productscala van VSN bestaat voornamelijk uit klassieke entertainmentproducten. De groothandel experimenteerde in het verleden met onder andere speelgoed. Dat is nog niet van de baan, maar Visser zegt dat de focus vooral ligt op de eerder genoemde productgroepen. “Natuurlijk staan we open voor uitstapjes. Op dit moment kijkt VSN bijvoorbeeld naar bordspellen. Je moet constant naar de behoeftes van je klant luisteren en dan bereid zijn om extra stappen te maken.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_VSN.indd 53

DECEMBER 2016

2-12-2016 17:10:18

EBMMAdvertentie210x297mm - Definitief - 25112016 - outlines.indd 1 EB201612_advertenties14.indd 54

24-11-2016 16:11:00 2-12-2016 11:24:16

SPECIAL

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

‘We zijn geen distributeur maar entertainment hub’ Als oudste entertainment- en retaildistributeur in de Benelux kent Micromedia het klappen van de zweep. Distributeur is overigens een term die de lading niet meer dekt. Managing Director Eldan Santcroos spreekt liever over een ‘entertainment hub’.

et zo’n 100 werknemers en activiteiten binnen zo goed als ieder entertainmentsegment is Micromedia niet meer weg te denken uit het hedendaagse distributiespeelveld. De pijlers van Micromedia zijn gaming (console, pc, lifestyle), pc (computer en randapparatuur) en consumer electronics (audio, lifestyle, wearables, health en home automation). Eldan Santcroos: “Alle drie zijn dit belangrijke onderdelen van een ecosysteem dat een moderne levensstijl naar de eindgebruiker brengt. Voor alle drie ligt er een uitstekend hoogwaardig distributienetwerk, waar leverancier en retail centraal staan.”

Evolueren “Wij doen alles om zowel leverancier als retailer zo goed mogelijk te helpen. Van category management tot het analyseren van data. Om relevant te blijven voor de klant moet je constant evolueren, inspelen op trends en voortdurend met elkaar in gesprek blijven. Op die manier en met de kennis van data en de markt kun je voorspellen wat de behoeftes worden. Samen kijken naar wat er ontbreekt en welke rol Micromedia daarin kan spelen. Dat is iets wat geen andere Benelux-distributeur op deze schaal doet.”

ons neer te leggen. Op dit moment zijn wij een van de vier partijen die op grote schaal digitale distributie doen. Van Point Of Sales Activatie tot console-game verkoop via codes. Dit alles doen we met behulp van een Europees netwerk.”

Veranderingen Micromedia heeft door haar werkwijze relatief weinig last gehad van de veranderende markt en de daarmee gepaard gaande krimp. “Wij lopen al een tijd mee en hebben vele veranderingen meegemaakt op het gebied van distributie en retail. Natuurlijk hebben we daarvan geleerd. Iedere 15 jaar vindt er in deze industrie een grote verandering plaats. Een aantal jaar geleden zijn er meerdere samengekomen, zoals de digitalisering van de maatschappij, de populariteit van online aankopen, de infor-

matievoorziening en prijstransparantie die internet met zich mee heeft gebracht. Dit alles heeft het gedrag van consumenten veranderd. Zij weten nu wat ze willen hebben voordat ze een winkel inlopen of een webshop bezoeken. Uiteindelijk zullen er maar een aantal retailers per segment overblijven. Retailers die geen keuze maken tussen on- of offl ine, maar beiden uitstekend in de vingers hebben.” Binnen de nieuwe wereld is volgens Santcroos een grote rol weggelegd voor Micromedia. “Wij zijn een moderne organisatie die ingericht is voor de toekomst. We investeren in IT, voeren businessanalyses uit en blijven innoveren. Wij zijn klaar om onze huidige en nieuwe klanten te helpen om het maximale uit hun product te halen. Op een goede, transparante en winstgevende manier.” ◾

Digitaal product Innovatie en voor de troepen uitlopen zit in het DNA van Micromedia. Zo was de distributeur de eerste die instapte op digitaal product. “We waren er vroeg bij, behaalden daarmee een voorsprong en bouwden veel kennis op van dat segment. Dat maakt het uiteindelijk makkelijk voor klanten om hun digitale vraagstukken bij

MICROMEDIA HEEFT AL TAL VAN VERANDERINGEN MEEGEMAAKT IN DISTRIBUTIE EN RETAIL.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_Micromedia.indd 55

DECEMBER 2016

2-12-2016 15:18:42

F r ie n d ly - reli a ble - ColleC tib l e

“Excelsior!” “THE FORCE IS STRONG WITH THIS ONE”

Stan Lee

PBM Express B.V.

ADV Maker PBM_TB.indd 1 56 EB201612_advertenties15.indd

Jacobus Lipsweg 5 3316 BP Dordrecht

Tel: +31 78 6316453 Fax: +31 78 6316474

www.pbmexpress.nl E-mail: sales@pbmexpress.nl

31/08/16 17:08 2-12-2016 11:14:51

SPECIAL

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

Meer omzet dankzij merchandise Collectables en merchandise zijn prima additionele omzetmakers voor op de winkelvloer. Distributeur PBM Express is een van de grootste spelers op dit gebied in Europa. Directeur Jan Pieter Ellerbroek: “Merchandise kan een hulpmiddel zijn om meer traffic te genereren.”

Wars hebben de kalender voor de komende jaren behoorlijk vol gepland, dus dat is alleen maar positief. Omdat de populariteit van popculture toeneemt, hebben we onszelf ook kunnen positioneren op de speelgoedmarkt. Merken als Jakks Pacific en IG (Lego-merchandise) verkopen we zowel aan de speelgoedretail als aan popculture-retail.”

Merchandise als hulpmiddel Ellerbroek benadrukt het belang van merchandise voor de moderne retailer. “Het is niet alleen de filmmerchandise, maar ook de aan games gerelateerde merchandise. Wij bepalen niet voor een retailer hoe belangrijk het is. De retailer bepaalt dat. Waar het om gaat, is dat merchandise een hulpmiddel kan zijn om meer traffic te genereren met marge-

'In Nederland en België is een duidelijke groei in belangstelling waar te nemen als het gaat om popculture licenties' producten. Twee vliegen in één klap dus. Ik durf te stellen dat - als de retailer meer omzet wil halen uit merchandise - wij bij uitstek de partner zijn om hem of haar daarin van advies te voorzien. Als je samenwerkt met een partner die wat minder ervaren is, of nog zoekende is, hanteer ik altijd het credo ‘less is more.’ Met kleine stapjes kost het veel minder om uit te vinden wat wel of niet werkt.”

JAN PIETER ELLERBROEK

BM Express uit Dordrecht geldt binnen Europa als een van de grootste en meest ervaren distributeurs op het gebied van popculture merchandise. “We bewegen ons al sinds jaren negentig in dit segment. Op het gebied van zogenoemde high-end collectables (luxe beelden van bijvoorbeeld Sideshow Toys en Hot Toys) zijn we daadwerkelijk de grootste van Europa. Onze kracht zit in het feit dat we heel veel merken - klein en groot - aan onze klanten kunnen bieden. Deze ‘one-stop-shop’-aanpak biedt onze klanten de mogelijkheid om op maat in te kopen.”

Groei Het afgelopen jaar heeft PBM Express een stevige groei doorgemaakt als het gaat om popculture merchandise. De eerste helft van het jaar was dit met name te danken aan Star Wars. “Veel producten rond Star Wars: The Force Awakens kwamen in het eerste en tweede kwartaal beschikbaar”, vertelt Jan Pieter Ellerbroek. “We merkten dat retail zelfs enige moeite had om het te verwerken. In de aanloop naar Rogue One: A Star Wars Story is er ook sprake van een wat meer terughoudende belangstelling, hoewel wij denken dat de die-hard-fans en verzamelaars juist wel interesse hebben. Marvel en Star

Groeiende belangstelling Is deze productgroep de niche ontgroeid? “In Nederland en België is een duidelijke groei in belangstelling voor popculturelicenties. Star Wars en Marvel profiteren van de marketing power van Disney en DC groeit mee in de slipstream. Maar het is zeker nog niet ‘core’. Als je kijkt naar de volumes per capita liggen het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten nog mijlen voor. Maar het onderwerp wordt niet meer meteen van tafel geveegd door inkopers: er is duidelijk meer belangstelling.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201612_PBM_express.indd 57

DECEMBER 2016

2-12-2016 18:02:34

FOTOMOMENT

Final Fantasy XV

Voor de lancering van Final Fantasy XV nam Afrojack op 28 november het eerste exemplaar in ontvangst tijdens een feestje in de Antwerpse club AmpÃ¨re. De reden waarom uitgever Square Enix Afrojack uitnodigde? De dj is al jaren groot fan van de Japanse RPG-serie. Zo remixte hij de Final Fantasy-track Braver. Als echte fan sloeg Afrojack een fotomoment met enkele leden van het art team van Final Fantasy XV natuurlijk niet af.

DECEMBER 2016

EB201612_Fotomoment.indd 58

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2-12-2016 15:27:00

THE COMPLETE FIRST SEASON

DISC RELEASE: 31.01.17

Exclusief gedistribueerd in de Benelux door Bigben Interactive Franciscusweg 249-3B - 1216 SG - Hilversum - tel. 035 628 38 30 - www.bigben.eu

Hitman ©2016 Io-Interactive A/S. All rights reserved. IO-INTERACTIVE and the IO logo are trademarks of Io-Interactive A/S. HITMAN and the HITMAN logo are trademarks of Square Enix Limited. SQUARE ENIX and the SQUARE ENIX logo are registered trademarks or trademarks of Square Enix Co. Holdings Ltd. The “PS” Family logo is a registered trademark and “PS4” is a trademark of Sony Interactive Entertainment Inc. AMD, the AMD Arrow logo, Radeon and combinations thereof are trademarks of Advanced Micro Devices, Inc. All other trademarks are the properties of their respective owners.

Hitman_advertentie-B2B_A4-NL.indd 1 EB201612_advertenties11.indd 59

28/11/201611:24:37 9:08:55 2-12-2016

Long after I’m gone I’ ll be speaking to you sweetly from my window in the tower of song. M ay his memo ry b e a bl es s in g

FOR ARTWORK AND DISC LABELS L eo n a rd Co hen 19 34 – 20 16

EB201612_advertenties16.indd 60

2-12-2016 11:25:06