EB februari / maart

ENTERTAINMENT BUSINESS Brexit en de muziekindustrie Het akkoord is er, maar wat nu?

Buma Music in Motion 2021 Maartje Glas blikt vooruit Nederland, gidsland Minister Sander Dekker over de Europese auteursrechtrichtlijn

‘Mijn hart zal altijd blijven kloppen voor de creatieve sector’ Paul Solleveld neemt na 30 jaar afscheid van NVPI

44e JAARGANG | FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Cover.indd 1

2/19/2021 11:53:34 AM

The

Industry

BUSINESS Een loopbaan van belangen, rechten, muziek, beeld, interactief, rock-‘n-roll, podia, zang, kleedkamers, Brussel, Bruce, familie, relaties, kids, management, talent en zo af en toe dat lekkere hobbybandje: The Industry!

&

2017

ENTERTAINMENTINDUSTRIE

L

NVPI Agenda 2017_Cover.indd 1

5-5-2017 10:19:58

2017 DE OUDSTE MUZIEKPRIJS VAN NEDERLAND

JOSHUA REDMAN DAVID LINX | LEE TOWERS BART WIRTZ | GALLOWSTREET BARRELHOUSE NEW ROTTERDAM JAZZ ORCHESTRA

VRIJDAG 30 JUNI LUXOR THEATER ROTTERDAM

25 jaar iMediate & NVPI: panels en seminars, design, creatie, webontwikkeling, redactie, communicatie.

Daar gaan we trouwens graag mee door…..

TICKETS: WWW.EDISONS.NL

Style Guide 2019

Jessica van der Stoel Hoofd Communicatie Hogehilweg 6

+31 (0)20 311 60 14

Postbus 12040

+31 (0)6 206 26 622

1100 AA Amsterdam

jessica.van.der.stoel@nvpi.nl www.nvpi.nl

NVPI Hogehilweg 6 Postbus 12040 1100 AA Amsterdam

NVPI_Visitekaartjes-2019.indd 2

NVPI_Briefpapier-2019-v3.indd 1

EB202101_iMediate_PaulSolleveld.indd ADV_EB202101_iMediate-Paul.indd 1 2

+31 (0)20 311 60 10

info@nvpi.nl www.nvpi.nl

De brancheorganisatie van de entertainmentindustrie

IBAN: NL49ABNA0462448827 BIC: ABNANL2A BTW: NL-003843439.B01 KvK: 40530399

20/03/2019 16:49 20/03/2019 16:43

2/19/2021 12:36:46 PM

&

PLEASURE Industry The

Maarten: “Paul is altijd degene die de boel bij elkaar weet te houden, zelfs in dit bandje dat officieel niet eens bestaat” Joost: “Altijd die verrassende combinatie: bedachtzame industrieprofessional en ongeremd podiumbeest”

Max: “Eindelijk tijd voor de langverwachte doorbraak van The Industry”

Peter: “Paul: de enige echte Captain of Industry! Ik wens hem en ons nog veel speelplezier”

Paul, dank voor 25 jaar samenwerking! The Industry stopt, maar The Industry gaat door….

EB202101_iMediate_PaulSolleveld.indd 3

2/19/2021 12:36:47 PM 19-02-21 12:35

COLOFON

EDITORIAL

Uitgave iMediate Arendstraat 33b Postbus 2227 / 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 redactie@entertainmentbusiness.nl Uitgever Joost Driessen

Terug

Platformmanager Arnold le Fèbre

Een verhuizing is altijd een mooi moment om eens kritisch door je spulletjes te gaan. Of althans, dat vindt vooral mijn vriendin, die elke mogelijkheid aangrijpt om mijn verzameling cd’s, lps’ en boeken uit te dunnen. Dus toen we eind vorig jaar in onze nieuwe woning trokken, waren daar enkele flinke ‘ontspulsessies’ aan vooraf gegaan. Zo’n 2000 cd’s waren gratis van eigenaar verwisseld en medewerkers van de plaatselijke kringloopwinkel hadden puffend en steunend talloze bananendozen met boeken in hun bestelbusje geschoven.

Redactie & medewerkers Jeroen Noordeloos (eindredactie), Marleen van Dongen, Jeroen van Trierum, Jasper van Vugt, Ed Hoogeveen Exploitatie & abonnementen Mitchel van der Heide & Tarik Lahri Telefoon: 035 - 646 58 05 mitchel.vanderheide@imediate.nl, tarik.lahri@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd. Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode.

Jaarabonnement EB Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 79,95,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 50,- per jaar.

Andere landen: € 125,- per jaar.

Halfjaarabonnement EB + EB Live Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per halfjaar.

Andere landen: € 180,- per halfjaar.

Basis layout Louis Bertrand

De overgebleven cd’s vonden een nieuw onderkomen op zolder, want op de vensterbank in onze woonkamer prijkten nu twee slimme speakers. De geluidskwaliteit viel alleszins mee en die gesproken commando’s waren eigenlijk best handig. Dat de speakers ook nog het nieuws voorlazen, raadsels vertelden, moppen konden tappen en tot grote hilariteit van mijn bijna vierjarige dochter ook op bevel boeren en scheten lieten, waren leuke extra’s. So far so good, zou je zeggen, weer een muziekliefhebber die zijn ziel heeft verkocht aan de streamingduivel.

Nou… Slimme speakers zijn namelijk helemaal niet zo smart, ze doen maar alsof. Zonder een stabiele wifi-verbinding kunnen ze namelijk niets. En laat dat nu net voor problemen zorgen. Even snel een muziekje opzetten was er niet bij. De speakers konden op volstrekt willekeurige momenten het netwerk niet vinden en moesten vervolgens opnieuw worden geïnstalleerd en geconfigureerd – en dat niet één keer, maar meerdere keren per week. Als mijn stofzuiger soortgelijke fratsen zou vertonen, had ik ‘m allang het raam uitgeknikkerd...

En dan heb ik het nog niet eens gehad over mijn Spotify Family-account (blijkbaar is het heel complex als drie mensen tegelijk naar muziek willen luisteren) en het feit dat de speakers steeds ‘dover’ werden en ik op een gegeven moment in de woonkamer stond te schreeuwen of het wat zachter kon.

Lang verhaal kort: toen onze nieuwe buren mij een beetje raar begonnen aan te kijken, besloot ik mijn cd- en platenspeler weer van zolder te halen. En ach, om dit heuglijke feit te vieren, bestelde ik ook gelijk maar een paar plaatjes bij de eigenaar van mijn lokale platenzaak. Nog diezelfde middag kwam hij langs. We maakten een coronaproof babbeltje en ik vertelde hem dat ik gewoon zonder gedoe naar muziek wilde luisteren. Hij viel even stil en zei toen: “Terugkeren naar de situatie zoals die was, dus?” Hij zuchtte. “Willen we dat niet allemaal?”

Laten we hopen dat deze wens dit jaar in vervulling gaat.

Vormgeving Tim van den Berg, Tessa Geers, Natalie Moorelisse Drukkerij Vellendrukkerij BDU bv, Barneveld © Copyright 2021 ISSN: 1875-2888 4

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Editorial_Inhoud.indd 4

ARNOLD LE FÈBRE PLATFORM MANAGER ENTERTAINMENT BUSINESS / EB LIVE

PS Overigens, niet alleen ik ben verhuisd, dat geldt ook voor Entertainment Business-uitgever iMediate. We zijn een deurtje opgeschoven en je vindt ons nu op Arendstraat 33b in Hilversum. De rest van ons adres is hetzelfde gebleven.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 10:25:19 AM

INHOUD

| BELRONDE

| INTERVIEW

8

| ACHTERGROND

12

| INTERVIEW

14

38

Retail vs corona

Sena

Brexit

Auteursrecht

De Nederlandse entertainmentretail blikt terug op een in veel gevallen succesvol maar ook vreemd en gevaarlijk jaar. Hoe kijken ondernemers naar de toekomst nu hun winkels nog langer gesloten moeten blijven? We vroegen het aan zes retailers.

De muziekindustrie is het afgelopen jaar hard geraakt door de coronacrisis. Niet alleen lagen live-evenementen volledig stil, ook de lockdowns hebben een uitgesteld effect op de inkomsten van artiesten en muziekmaatschappijen.

Sena-directeur Markus Bos geeft uitleg.

De soap die Brexit heet kwam op kerstavond tot een voorlopig einde met een 1200 pagina’s tellende deal. Wat betekent het akkoord tussen het VK en de EU voor de muzieksector in Nederland?

"Zonder duidelijkheid gaan we terug naar een situatie van dertig jaar geleden."

Nederland is de eerste EU-lidstaat die de Europese auteursrechtenrichtlijn heeft verankerd in nationale wetgeving. Demissionair minister van Rechtsbescherming Sander Dekker vertelt over de weg naar implementatie en geeft zijn visie op het auteursrecht.

| SPECIAL

| EN VERDER

20 Paul Solleveld

18 Buma Music in Motion 42 De nieuwe auteurswet in de praktijk 45 STOMP Academy 46 EPICA 48 Vinyl Base 52 M&N Film 54 Stand van zaken game-industrie

Na 30 jaar neemt Paul Solleveld afscheid van NVPI en gaat hij met pensioen. De afgelopen decennia heeft ‘de diplomaat van de entertainmentindustrie’ de Nederlandse entertainmentindustrie mede vorm gegeven. We blikken terug op zijn imposante carrière.

Tijdens zijn carrière kreeg Paul Solleveld vanzelfsprekend te maken met verschillende spelers uit alle lagen van de Nederlandse entertainmentindustrie. We vroegen hen naar hun mooiste herinneringen en ervaringen met Solleveld. “Met een paar mensen in je leven kun je de slappe lach hebben. Daar is Paul er één van.”

| EN VERDER

18 58

In ‘t kort Het Laatste Woord: Willem van Kooten

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB202101_Editorial_Inhoud.indd 5

FEBRUARI / MAART 2021

5

19-02-21 12:56

IN 'T KORT

Quotes ‘Onze ambitie is een Songfestivaleditie op anderhalve meter, met scherpe coronamaatregelen waarbij alle 41 artiesten in Rotterdam Ahoy kunnen optreden. Of daar publiek bij kan zijn wordt op een later moment besloten.’

Sietse Bakker, uitvoerend producent van het Eurovisie Songfestival in Nederland over de planning richting het evenement in mei.

Jaarlijks publiceert Buma Cultuur een onderzoek naar de exportwaarde van Nederlandse popmuziek, inclusief een lijst van meest actieve artiesten in het buitenland. Hoogste nieuwkomer in deze lijst (met cijfers over 2019) is dj Reinier Zonneveld.

We vroegen hem hoe hij dit jaar ervaart.

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW Je staat op de 15e plek in de Top 20 van meest actieve artiesten in het buitenland, tussen uiteenlopende dj’s en artiesten als R3HAB en André Rieu. Had je verwacht een plekje in deze lijst te veroveren?

"Ik had er eigenlijk niet zo over nagedacht.

Ik wist dat ik in mijn genre een van de meest actieve artiesten in het buitenland was, maar ik had niet echt een idee hoeveel collega's er naar het buitenland afreizen.

Er staan waanzinnig succesvolle artiesten in deze lijst, dus het is een grote eer om hiertussen te staan."

Hoe vaak heb je in 2019 eigenlijk in het buitenland opgetreden?

"We kwamen op zo’n honderd keer in het buitenland. Dat maakt gemiddeld twee

landen per weekend. Daarnaast zijn er nog de optredens in Nederland. Volgens mij had ik in 2019 ook nog een maand vakantie genomen, dus dat zou dan in 11 maanden zijn geweest."

Hoe ziet jouw leven er momenteel uit, nu je door de pandemie niet kunt optreden?

"Het is in één klap wel gelijk een stuk rustiger. Ik gebruik de tijd die ik nu heb voor dingen waar ik normaal gesproken niet aan toekwam, zoals sporten en meer tijd voor familie en vrienden. Muziek maken deed ik voorheen minstens de helft van de week in mijn hotelkamer of in het vliegtuig. Nu kan ik altijd in mijn studio zitten met mijn eigen apparatuur en ook meer samenwerkingen aangaan met andere artiesten, ideaal!"

Heeft de coronacrisis je ook wat opgeleverd?

"Jazeker, ik speel mijn muziek live en om dit te combineren met de vele optredens levert dat nog wel eens stress op. Hierdoor blijven sommige dingen die best wel goed zijn liggen, omdat je gewoon geen tijd hebt om dit af te maken. Nu heb ik de tijd om deze oude projecten en nieuwe ideeën weer op te pakken. Daarnaast werk ik nu samen met andere artiesten, onder wie Oliver Heldens en Speedy J. Zo kijk ik door deze crisis ook nog eens over de grenzen van mijn eigen genre heen."

‘Zeker in deze tijden kunnen mensen zich overweldigd voelen door emoties. Met mijn liedjes hoop ik uit te kunnen dragen dat ze niet alleen zijn, dat hun gevoelens heel normaal zijn. Het maakt allemaal deel uit van onze gedeelde menselijke ervaring.’

Zangeres en songwriter RANI over haar muzikale visie. De artieste tekende in februari een wereldwijde publishingovereenkomst bij Sony/ATV Music Publishing Benelux.

Entertainment Business online FOTO: HBO

‘Ik heb nog steeds geen idee waar Game of Thrones over gaat. Geen. Idee.’

Carice van Houten in NRC over de rol van Melissandre in de Amerikaanse fantasyserie, die ze zeven jaar zou spelen.

6

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_InhetKort.indd 6

Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche?

Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl.

Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site).

En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

Facebook.com/EntertainmentBusiness Twitter.com/@EB_Nieuws

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/18/2021 6:52:22 PM

RVIEW

COLUMN Een cookie van eigen deeg Anno 2021 zijn cookies niet meer weg te denken. Ik heb het hier niet over die calorieënbommetjes, belangrijk om ons door het thuiswerken heen helpen, maar die stukjes data die websites in het geheugen van de browser plaatsen. De vraag is of die net zo smakelijk zijn. Zonder dat de gebruiker het merkt, verzamelen cookies gegevens: Big Cookie Is Watching You. Van taalkeuze tot instellingen en van zoekopdrachten tot aankopen en dat kan soms best handig zijn. Heb je vanmorgen gezocht op de nieuwste lp van de Foo Fighters? Dan is de kans groot dat je de rest van de week op je sociale media en websites wordt gebombardeerd met advertenties voor die plaat. Je houdt ervan, of niet. Een middenweg lijkt niet te bestaan.

In tegenstelling tot het koekschap bij de Appie, kent het digitale koekje grofweg twee smaken. De 'first-party cookies', die het leven van de gebruiker makkelijker maken omdat ze keuzes onthouden, waardoor de consument die maar een keer hoeven in te voeren op een website. Daarnaast zijn er de 'third-party cookies'. Deze variant, voor commerciële partners, bevatten allerlei informatie die interessant kan zijn voor online adverteerders. Op basis van deze cookies kan de adverteerder zijn boodschap richten op specifieke doelgroepen. Online media en uitgevers stellen deze data ter beschikking en verkopen zo hun advertentieruimte. Third-party cookies waren hierdoor decennialang een van de pijlers onder het online reclame ecosysteem. Maar het einde is nu in zicht...

Google heeft onlangs aangekondigd dat haar browser Chrome niet langer third-party cookies gaat ondersteunen. Volledige doorvoering wordt medio 2022 verwacht. Google is hier nogal laat mee, want de concurrentie (Mozilla, Safari en Firefox) nam al eerder afscheid van deze cookies.

Volgens angstschreeuwers is dit de doodsteek voor het online adverteren.

Niets is minder waar. Het einde van de third-party cookies verplicht adverteerders om andere methodes te gebruiken om doelgroepen te bereiken en zelf wat beter na te denken. Adverteren op context is volgens onderzoek een prima alternatief. Vertigo 6 experimenteert al een tijdje met Reddit advertising waar het draait om context en inhoud en niet om opgebouwde gebruikersprofielen. Het is misschien even wennen, maar ik kan je verzekeren: het smaakt uitstekend.

Als afsluiter nog even het volgende ter overdenking. Het stoppen met third-party cookies ondersteuning klinkt op papier natuurlijk als een uiterst sympathiek gebaar van het oppermachtige Google. Dat is natuurlijk ook zo, maar er is nog een andere laag. De Google zoekmachine kan straks nog steeds zijn eigen 'first-party' gebruikersdata aan adverteerders aanbieden. De koek is dus nog lang niet op.

Over Mike:

Mike Hendrixen is 15 jaar werkzaam in de entertainmentindustrie. Na een rol als Marketing Director North & Central Europe bij Codemasters, startte hij in 2013 Vertigo 6 Marketing & PR, dat werkzaam is voor o.a. EA, Koch Media, Logitech, ASUS, Asmodee en New Balance. Vertigo 6 werd in 2020 uitgeroepen tot beste B2C bureau van Nederland. In Entertainment Business schrijft hij op persoonlijke titel over marketingontwikkelingen binnen de industrie.

IN 'T KORT

Cijfers Streamingdienst Netflix heeft in 2020 een recordjaar gedraaid.

In totaal behaalde het bedrijf 203 miljoen abonnees en heeft het gedurende het jaar 37 miljoen nieuwe abonnees mogen verwelkomen. De jaaromzet bedroeg 20 miljard euro.

miljoen

4.500.000

Sony heeft sinds de lancering van de PlayStation 5 in november vorig jaar 4,5 miljoen exemplaren van de console verkocht. Sony wil in de eerste drie maanden van dit jaar nog ruim 7,6 miljoen consoles leveren. Zo zouden de cijfers gelijk komen te liggen met die van de PS4.

7,8

miljoen

Eind januari heeft de Europese Commissie in totaal 7,8 miljoen euro aan boetes opgelegd aan speluitgevers vanwege geoblocking.

De grootste boete is voor het Franse Focus Home. Zij moeten een bedrag van 2,9 miljoen euro betalen.

1.000.000.000

De track ‘In the Name of Love’ van Martin Garrix en Bebe Rexha is toegetreden tot de ‘1 miljard streams club’ van Spotify. Garrix is de eerste Nederlandse artiest ooit die dit bereikt met één nummer. Op dit moment bevat de lijst met nummers met 1 miljard streams iets meer dan honderd tracks.

155 miljoen

Spotify heeft inmiddels 155 miljoen betalende gebruikers.

Dat maakte het Zweedse bedrijf begin februari bekend.

Wereldwijd heeft de streamingdienst 345 miljoen gebruikers, een kwart meer dan een jaar geleden.

Op 23 februari lanceerde Disney+ Star, een nieuw entertainmentmerk. Het aanbod bestaat uit nieuwe tv-series en films van onder andere 20th Television, ABC Signature en FX Productions. Star zal bij lancering in twintig landen van start gaan, waaronder Nederland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB202101_InhetKort.indd 7

37

20

FEBRUARI / MAART 2021

7

2/18/2021 6:52:23 PM

BELRONDE

Hoe moeten retailers nu verder?

De lockdown, COVID-19, gesloten winkels, onlineverkopen en teruglopende omzetten.

De Nederlandse entertainmentretail kijkt terug op een in veel gevallen succesvol maar ook vreemd en gevaarlijk jaar. Op moment van schrijven is de lockdown verlengd tot begin maart. Hoe kijken ondernemers naar de toekomst nu hun winkels nog langer gesloten moeten blijven?

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

H

et ‘nieuwe normaal’ is anno 2021 allang niet meer nieuw. Het waren op zijn zachtst gezegd enerverende maanden. De hardste klap werd uitgedeeld toen minister-president Rutte in december mededeelde dat winkels hun deuren moesten sluiten. Hierdoor werd een streep gezet door de belangrijke kerstperiode.

Twee maanden later kwam het nieuws dat deze maatregel werd doorgetrokken tot begin maart. Een nieuwe uitdaging voor veel retailers in de entertainmentverkoop, die ondanks de online verkopen en de mogelijke hulp van het Rijk, nog meer moeten interen op hun reserves. De dagelijkse aanslag van klanten in de winkel wordt gemist, vooral als je bedenkt dat de vaste lasten gewoon doorlopen en huurbazen zich in-

8

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Lockdownretailers.indd 8

middels in veel gevallen een stuk minder flexibel opstellen als het gaat om huurreductie. De verlenging van de lockdown die op 2 februari werd aangekondigd, is dan ook met lede ogen aangezien. Veel ondernemers zijn blij met de mogelijkheid die wordt geboden om klanten bestellingen op te laten halen, maar ze verlangen vurig naar een toekomst waarin winkels weer gewoon geopend kunnen worden.

Hoewel er nog geen entertainmentretailers omgevallen zijn, is het complete retaillandschap inmiddels een slagveld. Een rondgang door de hoofdstedelijke Kalverstraat toont meer dan 30 lege winkeletalages van vooral gesloten schoenen- en/of modewinkels. Is dit horrorscenario ook het toekomstbeeld voor entertainment-

productverkopers? EB deed een rondgang langs retail en tekende de huidige en toekomstige situatie op. Drie zaken vielen op. Winkeliers met een eigen pand zijn een stuk positiever gestemd over de toekomst dan retailers die een groot gedeelte van de kleinere omzet rechtstreeks naar de huurbaas door moeten sluizen. Ook was daar de realistische en toch positieve insteek. De ondernemers blijven er alles aan doen om te overleven en geloven heilig in betere tijden. Daarnaast was dit de eerste belronde waar verschillende retailers wel hun verhaal deden, maar geen toestemming gaven om deze ook op te schrijven.

De redenen? Zoals een ondernemer verklaarde: ‘Ik leg mijn focus liever op overleven dan op zeuren’.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 10:22:24 AM

RETAILERS

Willem Aarts Will’m / Veghel “Ik heb mezelf op pauze gezet. Eén dag in de week vier uurtjes bezorgen en verder hebben we volledig afstand van de zaak genomen. Dat kan gelukkig, want er staan geen rekeningen open en we hebben de huur goed geregeld. Daarnaast heeft Will’m geen webwinkel waardoor die urgentie er ook niet is. Ik krijg van de staat wat geld om rond te komen en heb dus bewust afstand genomen. Dat is goed, aangezien we de laatste jaren constant bezig zijn geweest. In november openden we een tweede winkel voor spellen en die moest een maand later alweer dicht.

Daar balen we natuurlijk enorm van, maar je kunt er niets aan doen. Op dit moment

is het moeilijk om in de winkel te staan. Ik omschrijf het alsof je door stroop loopt. Je wilt misschien wel vooruit, maar het gaat tergend langzaam en het is niet goed voor je gezondheid. Mijn hoofd is niet gemaakt voor deze tijd. Andere ondernemers krabben zich misschien op het achterhoofd als ze dit lezen, maar voor mij werkt het. Het hele corona-gebeuren kan best nog even duren, maar uiteindelijk gaan we weer gewoon open. Op dat moment gaat het hier ongetwijfeld enorm druk worden.

Veghel is een dorp en iedereen wil weten hoe het met je is. Daarnaast zijn wij echte verhalenvertellers en daar komen de mensen straks ook weer op af.”

'Ik heb mezelf op pauze gezet'

Marjolein van Dam Evelyn Novacek CD-VINYL-DVD / Hogezand “We verkopen onze handel nu via onze webshop, op Discogs en ik breng zelf bestellingen bij de mensen thuis. Op het gebied van omzet praten we over een halvering. Ik kan het hoofd gelukkig boven water houden en red het wel. Wat daar natuurlijk bij helpt, is dat we geen personeel hebben, de kosten laag zijn en het pand van ons is. We gaan dus gewoon door. Net als veel andere retailers kan ook ik geen aanspraak maken op overheidsregelingen. Je moet daarvoor namelijk dertig procent omzetverlies hebben in een kwartaal, en tijdens Record Store Day in oktober ging het juist weer heel goed. Dat is geen

leuk nieuws, maar daar heb ik mij bij neergelegd. De ophaalmomenten in de winkel zie ik zeker zitten. We zitten op een mooie locatie met parkeergelegenheid voor de deur. Met het bezorgen ben je soms een half uur onderweg voor één lp of cd. Een loket voor de deur is dan een uitkomst. De huidige situatie is een moeilijke spagaat waar iedere winkelier in zit. Aan de ene kant wil je natuurlijk geld verdienen en aan de andere kant wil je niet dat het aantal besmettingen blijft stijgen. Ik hoop dat het rond de zomer allemaal gemakkelijker gaat worden en dat we dan in het najaar aan de normale situatie kunnen wennen en werken.”

'De ophaalmomenten in de winkel zie ik zeker zitten'

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Lockdownretailers.indd 9

9

2/19/2021 10:22:26 AM

BELRONDE

Gilly Verrest De Waterput / Bergen op Zoom “Het gaat hier op zich wel goed. Natuurlijk is het flink balen dat we dicht moesten en we hebben flink in moeten leveren, maar we hebben vertrouwen in de toekomst. In december schok ik me zuur toen bekend werd dat ik De Waterput moest sluiten. Ik heb een paar dagen nodig gehad om dat nieuws een beetje te verwerken. Het is erg pijnlijk als je de winkel sluit en niet weet wanneer je weer open mag. Toch zijn we niet bij de pakken neer gaan zitten en hebben besloten om toch iedere dag in de winkel aanwezig te zijn. Er was immers genoeg werk: van het

omprijzen van tweedehands product tot een complete andere indeling van de winkel. Als we straks onze deuren weer mogen openen staat alleen de toonbank nog op dezelfde plaats. In de tussentijd krijgen we bestellingen binnen die we bij klanten thuis bezorgen. Het is bovendien een groot voordeel dat het pand van ons is. Als we het hadden gehuurd, dan had het zomaar heel anders kunnen lopen. Mijn zoon en ik doen er alles aan om onze klanten te blijven bereiken. Iedere dag plaatsen we een post op Instagram en Facebook met aankondigin-

gen van pre-orders, acties en nieuwe platen. Daarnaast versturen we wekelijks een nieuwsbrief. We doen er alles aan om niet vergeten te worden. Ik ben er dan ook zeker van dat als we weer open mogen gaan, dat het weer druk gaat worden. In de maanden voor de lockdown ging het namelijk erg goed en dat trekken we dan door. Klanten hebben nu al een maand bijna niets uitgegeven en hebben veel gespaard. Als het straks allemaal weer een beetje normaal is, gaan ze dat geld uitgeven aan leuke dingen.

Daar heb ik het volste vertrouwen in.”

Joost Bart BMM Games & Vinyl / Beverwijk “De eerste weken van de lockdown hebben we goed besteed. Er was een buffer en een eindpunt. Het een wordt steeds kleiner en het eindpunt steeds verschoven. We bezorgen nog steeds de bestellingen die online binnenkomen, maar missen een duidelijke datum waar we naartoe kunnen werken. Ik ben hartstikke blij met de mogelijkheid dat klanten hun bestelde lp, cd of game kunnen afhalen in de winkel, maar je praat natuurlijk wel over een druppel op een gloeiende plaat. Daarnaast is er een andere grote uitdaging: je moet als kleine ondernemer zichtbaar blijven. De klant moet weten dat je er nog steeds voor hen bent. Dat doen we door iedere dag in de winkel te zijn, het bord buiten te zetten, de telefoon aan te nemen, mails zo snel mogelijk te beantwoorden, maar ook met plaatselijke advertenties en sociale media. Als je dat niet doet dan kan de klant overwegen om het bij de grote jongens te bestellen. Hoe de nabije toekomst eruit gaat zien? Ik hoop dat we straks, zo ergens in de zomer, met z’n allen eindelijk weer los kunnen gaan. De consument heeft geld en gaat dat uitgeven. We moeten enkel concurreren met andere leisure-industrieën, zoals de horeca en vakantiebranche. Maar dat kunnen we. In kleinere steden als Beverwijk voorzie ik geen problemen met een kleiner winkelaanbod door faillissementen en sluitingen. De regiofunctie is en blijft hier belangrijk. Voor grotere plaatsen is dat een ander verhaal. Je ziet daar nu al veel leegstand en het zal een grote uitdaging worden om de consument van buiten de stad over te halen om een dagje te gaan funshoppen.”

'Je moet als kleinere ondernemer zichtbaar blijven' 10

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Lockdownretailers.indd 10

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 10:22:26 AM

RETAILERS

Henk Visser Kroese Arnhem “De verkoop gaat best aardig en dat komt vooral dankzij de online bestellingen, maar de steun vanuit de regering is minimaal. Het zou beter zijn geweest als er bij financiële hulp niet werd gekeken naar de omzet van de vorige drie maanden, maar naar dezelfde periode in het jaar daarvoor.

Wat nu door Den Haag wordt gehanteerd is niet eerlijk en logisch. Maar goed, hier moeten we het mee doen. Om je de waarheid te zeggen stonden we hier niet te juichen toen bekend werd dat consumenten hun bestellingen in de winkel af kunnen halen. Het systeem dat we nu hanteren als het gaat om bestellingen via de website werkt goed en is gestructureerd. Klanten die aan de deur kloppen vinden we natuurlijk fijn, maar dan het liefst als de winkels weer open zijn. Nu voorzie ik extra werk en onderbrekingen in de werkzaamheden die wij nu doen. Ik hoop dat we snel weer terug naar de normale situatie gaan. Als dat gebeurt dan weet ik zeker dat het druk gaat worden en dat we mooie omzetten kunnen draaien.

Het is afwachten wat er na die eerste maanden gaat gebeuren. Feit is dat veel consumenten het afgelopen jaar gewend zijn geraakt aan online shopping. Vinden zij straks de weg weer terug naar de winkel of blijven zij via internet bestellen? Dat is de vraag waar niemand nu een antwoord op heeft.”

'Het is erg pijnlijk als je de winkel sluit en niet weet wanneer je weer open mag'

Na de lockdown

Freddy Tjarks Gameshop Play-It “Ik zal er geen doekjes om winden, dit is een zware tijd. Alle hulp die je van de regering krijgt, gaat rechtstreeks naar de huur en dat is dan nog niet eens genoeg. Via de webshop verkoop je gelukkig nog het een en ander, maar over het algemeen praat je over een omzetverlies van minstens vijftig procent. Ondanks deze moeilijke situatie moet je als ondernemer wel op zoek blijven naar kansen. Zo zijn er plannen om onze oude winkel in Hogeveen weer over te nemen.

Natuurlijk gebeurt dat met een goede deal.

Als dat lukt dan zijn we als het straks weer normaal is op de toekomst voorbereid. Hoe die toekomst eruitziet voor onze branche?

Als je geen vet op de botten hebt wordt

het wel heel moeilijk. Deze industrie is er niet een van hoge marges en grote omzetten. Je moet creatief zijn om je constant in de kijker van de klant te blijven spelen. Nog meer sinds de komst van corona. Ik ben blij dat de klant in de winkel bestellingen op kan halen, maar heb hier wel een vieze smaak van in mijn mond. Tijdens de lockdown staat iedereen gewoon in de rij bij de supermarkt en kan je gewoon je eten bij een restaurant afhalen, maar bij een winkel mag je dus niet naar binnen om producten op te pikken. Belachelijk. Desondanks ben ik natuurlijk blij met alles wat geprobeerd wordt en waardoor er een mogelijkheid bestaat om wat extra geld te verdienen.”

Belgische retailers weten hoe het is om een winkel opnieuw te openen na een heftige lockdown. EB vroeg Chris Camu van Muzikaalst in Aalst naar zijn ervaringen. “Wij moesten hier in België in november een maand dicht. Wel kregen we de mogelijkheid om twee middagdelen per dag bestellingen mee te geven aan klanten.

Dat ging eigenlijk heel goed en iedereen hield rekening met social distancing als ze stonden te wachten. In december konden we weer open en dat was gelijk spetterend. Nu ging dat natuurlijk over de cadeaumaand en die is altijd heel succesvol, maar vergeleken met het jaar daarvoor hebben we de resultaten in 2020 overtroffen.

Mensen hadden zin om geld uit te geven aan platen en vonden het, ondanks de maatregel dat er één persoon per 10 vierkante meter binnen mocht zijn, zalig om ouderwets door de bakken te gaan. Dit jaar zie je eenzelfde trend als bij een normale januarimaand, maar er zit een kleine stijgende lijn in. We zitten nog niet op het oude niveau, maar komen daar snel in de buurt. Ik hoop dat mijn Nederlandse collega’s een soortgelijk toekomstbeeld tegemoet kunnen zien.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Lockdownretailers.indd 11

11

2/19/2021 10:22:28 AM

DE UITDAGINGEN VAN SENA

‘Het effect van corona op de muzieksector zal nog lang na-ijlen’ De muziekindustrie is het afgelopen jaar hard geraakt door de coronacrisis. Aan de ene kant kwamen live-evenementen volledig stil te liggen, aan de andere kant hebben de lockdowns ook een uitgesteld effect op de inkomsten van artiesten en muziekmaatschappijen. Sena-directeur Markus Bos geeft uitleg.

DOOR: JEROEN NOORDELOOS

S

inds medio maart vorig jaar zijn alle medewerkers van Sena volledig vanuit huis gaan werken om hun taken uit te kunnen voeren. Directeur Markus Bos is er trots op dat het serviceniveau op peil is gebleven in de afgelopen periode. “Het hele team van Sena heeft zich hiervoor geweldig ingezet. Aangeslotenen konden al via alle mogelijke kanalen met ons communiceren, zoals via telefoon, chat, WhatsApp en e-mail. Maar ook via onze nieuwe chatbot.”

De organisatie blijft dan ook investeren in de digitale keten die bestaat uit zo min mogelijk schakels. “Op die manier kunnen we de geïnde gelden zo snel en efficiënt mogelijk aan de rechthebbenden uitbetalen.” Daardoor heeft Sena de afgelopen maanden de kwartaalrepartities geheel volgens planning kunnen uitvoeren.

Weerslag Ondanks dat de kerntaken van Sena geborgd zijn gebleven, heeft Bos ook zorgen nu de coronasituatie blijft voortduren. Hij ziet dat veel klanten van Sena, de muziekgebruikers, flink te lijden hebben onder de serie van lockdowns die door het kabinet is afgekondigd. “2019 was voor de muziekindustrie een geweldig jaar en alles wees erop dat we dat in 2020 konden gaan doorzetten. Maar dat heeft natuurlijk heel anders uitgepakt. Van de ene op de andere 12

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_SENA.indd 12

dag ging alles dicht en het ziet er niet naar uit dat de problemen zijn opgelost zodra de coronacrisis voorbij is. De weerslag die de pandemie op de muzieksector heeft zal nog een tijd na-ijlen.”

De CBO merkt dat vooral aan de teruggelopen inkomsten: vorig jaar liepen de licentieinkomsten van Sena met zestien procent terug. “Dat merken artiesten en platenmaatschappijen dit jaar al in hun uitbetalingen, omdat we als een van de weinige organisaties in het lopende jaar gelden

nog gedeeltelijk kunnen doorbetalen.”

Volgens Bos zullen de doorbetalingen over 2020 daardoor met minder dan tien procent dalen ten opzichte van een jaar eerder. “Bovendien hebben wij ook kritisch naar onze kosten gekeken en zijn verschillende projecten uitgesteld. Daardoor zijn onze kosten niet gestegen, maar ons kostenpercentage wel. Daarom zijn wij helaas genoodzaakt om ons inhoudingspercentage per muziekjaar 2021 te verhogen van 12 naar 14,5 procent.”

'2020 heeft ons maar weer eens bevestigd dat het speelveld steeds internationaler wordt, zeker nu er steeds meer op Europees niveau wordt beslist' uitkeren. Maar we houden er ook rekening mee dat de effecten eveneens in 2021 en 2022 nog te zien zullen zijn. Zeker gezien de totale lockdown waar we sinds half december mee te maken hebben. Daardoor staan de inkomsten nog verder onder druk.”

Voor een deel hebben de aangeslotenen van Sena het afgelopen jaar nog de vruchten geplukt van de inkomsten uit 2018 en 2019. “Dat waren enorm goede jaren en gelden uit 2018 en 2019 hebben we in 2020

Voor rechthebbenden betekent dat concreet dat de bruto-uitbetaling afneemt, maar ook dat het nettobedrag dat wordt uitgekeerd nog een keer extra daalt vanwege het verhoogde inhoudingspercentage.

“We hadden er natuurlijk voor kunnen kiezen om nog verder in eigen vlees te snijden, of bijvoorbeeld minder frequent gelden uitbetalen. Dat zou er echter ook toe leiden dat onze dienstverlening van mindere kwaliteit wordt. Wij zijn echter van mening

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:16:55 AM

INTERVIEW

'Inschrijving bij Sena loont nu eindelijk ook voor rechthebbenden die actief zijn in de dancemuziek' dat rechthebbenden van onze service op aan moeten kunnen. Denk niet alleen aan de bereikbaarheid van onze medewerkers, maar ook de snelheid van uitbetalen en de gedetailleerde verantwoordingen die wij opstellen voor rechthebbenden. Dat serviceniveau brengt kosten met zich mee.”

Europese arresten De verhoging van het inhoudingspercentage wordt ook ingegeven door twee arresten die het Europese Hof van Justitie vorig jaar heeft uitgesproken. Zo werd in een Ierse zaak beslist dat een voorbehoud op het verdrag van WIPO, de intellectuele rechtenorganisatie van de VN, alleen gemaakt kan worden door de Europese Unie.

Dat arrest leidt ertoe dat de Nederlandse overheid de wet heeft aan moeten passen.

Dat is inmiddels gebeurd, maar daardoor krijgt Sena er wel extra taken bij. “Vanaf 2021 moeten wij het Amerikaans repertoire volledig beschermen, en dus ook voor dat repertoire incasseren en reparteren. Die uitspraak had op geen slechter moment kunnen komen.” Het gevolg is namelijk dat de tarieven flink omhoog moeten en dat er opnieuw onderhandeld moet worden met klanten over tariefaanpassingen. “Die tariefverhogingen kunnen tientallen procenten gaan bedragen. De uitspraak van het Hof kwam dan ook als een verrassing en heeft behoorlijke implicaties. Zeker nu onze klanten al veel moeite hebben om hun hoofd boven water te houden.”

Een tweede uitspraak die voor onrust zorgt, is het besluit van het Europese Hof van Justitie dat fonogrammen die zijn opgenomen in een audiovisueel werk niet onder het vergoedingsrecht middels verplicht collectief beheer hoeven te vallen.

“Met andere woorden: televisiezenders en mastereigenaren kunnen ervoor kiezen om het anders te regelen.” Of partijen dat ook daadwerkelijk willen, moet nog blijken.

“Maar zulke uitspraken veroorzaken onrust.

MARKUS BOS

Het toont ook aan dat de regelgeving op het gebied van intellectueel eigendom steeds vaker op Europees niveau wordt bepaald.”

Stappen maken Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen voortgekomen uit de coronacrisis en de genoemde uitspraken van het Europese Hof. Zo wordt de samenwerking tussen de verschillende Europese CBO’s verder geïntensiveerd. “Dat blijft hoog op onze agenda staan en daar spelen we een actieve rol in.” Volgens Bos werken de CBO’s in ons land best efficiënt. “Die efficiëntieslag en samenwerking is in de toekomst ook hard nodig. 2020 heeft ons maar weer eens bevestigd dat het speelveld steeds internationaler wordt, zeker nu er steeds meer op Europees niveau wordt beslist.”

In eigen land zijn de CBO’s vorig jaar tot een convenant gekomen met het bedrijfsleven om de komende periode door te komen.

“We hebben goede afspraken kunnen maken over het factureren en crediteren van de licenties.”

Verder heeft Sena in het begin van de coronacrisis ook afspraken gemaakt met de dancesector over het delen van speelgegevens op festivals en evenementen.

“Dat heeft jarenlang geduurd, maar vanaf dit jaar kunnen we eindelijk beginnen met doorbetalen.” Volgens Bos zijn er binnen dit segment de afgelopen jaren wel betalingen ontvangen, maar konden die niet worden uitgekeerd omdat Sena geen beschikking had over de speelgegevens. “En we willen wel uitkeren aan rechthebbenden wiens repertoire gespeeld is.” Nu die afspraken eindelijk op tafel liggen, roept Bos rechthebbenden in de elektronische muziek dan ook op om zichzelf en hun repertoire in te schrijven bij Sena. “Voorheen zaten we in een vicieuze cirkel: we inden weinig, dus het had ook weinig zin om je bij ons aan te melden. Dat gaat nu veranderen. In de komende jaren gaan we significante bedragen doorbetalen, waardoor een inschrijving bij Sena eindelijk ook loont voor rechthebbenden die actief zijn in de dancemuziek.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_SENA.indd 13

13

2/19/2021 11:16:58 AM

BREXIT

14

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Brexit.indd 14

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:21:50 AM

ACHTERGROND

Het Brexitakkoord is er. Wat nu?

De soap die Brexit heet kwam op kerstavond tot een voorlopig einde met een 1200 pagina’s dikke deal. Wat betekent het akkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie voor de muzieksector in Nederland?

DOOR: JASPER VAN VUGT

J

arenlang ging het week in week uit over de Brexit, tot corona de voorpagina’s kaapte. Zodoende sneeuwde de deal tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie, daags voor de deadline van 31 december tot stand kwam, enigszins onder qua aandacht bij artiesten, boekers, programmeurs en managers. Live opgetreden wordt er momenteel niet, dus de maatregelen die sinds 1 januari gelden voor Britse artiesten die in de EU willen optreden en Nederlandse artiesten die in het Verenigd Koninkrijk willen spelen hebben nog nauwelijks effect.

Dutch Music Export Dat is er pas zodra er weer opgetreden kan worden. En zelfs dan is er nog veel onduidelijk, aldus Marcel Albers, directeur van het Nederlandse muziekexportbureau Dutch Music Export. Met dank aan de deal zelf; zelfs 1200 pagina’s blijken niet afdoende om helderheid te scheppen voor de muzieksector. “Het is een telefoonboek aan papier, maar er staat niet in hoe alles geregeld is voor artiesten die willen optreden in de EU of het Verenigd Koninkrijk”, aldus Albers. “De muzieksector staat niet direct vooraan bij de onderwerpen met de grootste haast. Dat moeten we als sector zelf in de hand nemen. Dat doen we dan ook. Wij hebben contact met Den Haag en overleggen met organisaties die met deze deal te maken hebben, zoals het Music Managers Forum (MMF), het Reeperbahn Festival, de Europese branchorganisatie van muziekexportbureaus (EMEE) en de Engelsen zelf.”

Absurd Jarn van Strijen, booker bij Mojo Concerts, staat in nauw contact met Britse boekingsagenten. Ook al zorgt de coronacrisis er voor dat de gevolgen van de Brexitdeal nog niet heel urgent zijn, wel is duidelijk dat de huidige onduidelijkheid een probleem is waar post-corona een oplossing voor moet zijn: “We horen her en der wat gemor door agenten omdat het straks gedoe kan gaan opleveren voor hun routings, door bijvoorbeeld vertragingen bij Calais/Dover.

Er is nog altijd veel onduidelijk en de verschillende regeringen zijn nog met elkaar in discussie, dus ook zij hebben nog niet alle informatie.”

Albers ziet dat Engelse managers de politiek onder druk zetten duidelijkheid te scheppen, door hun artiesten in de pers de situatie aan te laten kaarten. “Zonder duidelijkheid gaan we terug naar een situatie van dertig jaar geleden, met douaneformulieren en visa. Dat is absurd, anno 2021.”

Carnet Dick Molenaar is eigenaar van All Arts Belastingadviseurs. Hij geeft sinds 1985 onder andere fiscaal advies over optreden in het buitenland. Al met al is hij blij met de Brexit-deal: “Het is beter dan niets, al betekent het veel rompslomp. Maar ach, dat overleef je ook wel”, grinnikt hij. “Voor 1993 moest je bij de Kamer van Koophandel een ATA-carnet voor tijdelijke invoer ophalen als je over de grens wilde optreden. Dat geldt nu weer, als je als Nederlandse muzikant met je muziekinstrumenten en backline wilt optreden in het Verenigd Koninkrijk. ▶

MARCEL ALBERS

'Zonder duidelijkheid gaan we terug naar een situatie van dertig jaar geleden, met douaneformulieren en visa' Marcel Albers

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Brexit.indd 15

15

2/19/2021 11:21:52 AM

BREXIT

'Ik denk dat het voor Britse bands vooral betekent dat bookingsagenten nóg scherper en selectiever gaan kijken naar met welk talent ze wel of niet gaan werken' Stephan Maaskant

JARN VAN STRIJEN FOTO: FRANK VAN T' HOF

STEPHAN MAASKANT

Gelukkig verandert er niets qua inkomstenbelasting, BTW op gages of invoerrechten op instrumenten.”

Paceshifters Met een digitaal aan te vragen carnet, een soort paspoort voor goederen, is het mogelijk gedurende een jaar muziekinstrumenten in het VK in en uit te voeren, zonder btw, invoerrechten of borgsommen te hoeven betalen. Toch zijn er kosten aan verbonden: €220 euro aan administratiekosten, naast een premie waarvan de hoogte afhankelijk is van de waarde van de meegenomen goederen.

Een flinke extra kostenpost, beseft zanger/ gitarist Seb Dokman van Paceshifters. Het rocktrio speelde meerdere tournees in het Verenigd Koninkrijk, kreeg goede recensies in de Britse muziekpers, brengt zijn platen internationaal uit op een Engels label en wordt geboekt door een groot Engels boekingskantoor. “Het is een belangrijk land”, zegt Dokman. “Ze zeggen dat als je het daar goed doet, het effect heeft op de rest van Europa. Daarom wil je er graag spelen.”

Toch heeft de band, die dit jaar een nieuw album zal uitbrengen en hoopt dan internationaal te kunnen touren, zich nog niet echt verdiept in de nieuwe drempels die de Brexit heeft opgeworpen. “De nieuwe plaat verschijnt pas eind 2021. Ik hoop dat tegen die tijd duidelijker is welke nieuwe regels er zijn. Het is wel al duidelijk dat ze het ons lastiger maken.”

Merchandise

DICK MOLENAAR

16

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Brexit.indd 16

Veel opkomende bands verliezen geld op een Britse tournee. Dat compenseren ze met de verkoop van merchandise. Zo ook Paceshifters. Voor merchandise moet nu echter BTW worden verrekend in het land

van verkoop. Dat maakt het minder aantrekkelijk om merchandise mee te nemen.

“We nemen altijd veel merchandise mee.

Zo kom je uit de kosten en maak je af en toe winst”, legt Dokman uit. “Als het veel geld kost om daar te touren dan vraag je je af of het nog wel waard is. De kans is dan dat we minder snel voor een tournee naar Engeland zullen gaan.”

Certificate of sponsorship Wie toch in Groot-Brittannië wil optreden, is verplicht een samenwerking aan te gaan met een Britse organisatie. Anders krijg je als Nederlandse muzikant geen (gratis) werkvisum. Daarnaast moet je je bij aankomst bij de grens melden bij een douanier, niet langer dan drie maanden in het land blijven, niet verhuizen naar het VK en terugkeren naar Nederland. Ook moet je aan de hand van een door de Britse zaal of festival opgestelde 'certificate of sponsorship'-brief, inclusief referentienummer, persoonlijke gegevens, hoogte van gages en promotiemateriaal voorafgaand aan je optreden kunnen bewijzen dat je bent uitgenodigd door een Britse organisatie.

Daarnaast vragen ze dat je aantoonbaar voldoende geld (minimaal £1270) hebt om jezelf te onderhouden gedurende je tournee. Dan krijg je een Temporary Worker – Creative and Sporting Visa (T5) concession.

Petitie Aan de andere kant van het Kanaal zijn de zorgen een stuk groter. Britse muziek is een uitermate succesvol exportproduct, met een volgens belangenorganisatie UK Music geschatte omzet van £2.9 miljard.

Sinds 1 januari zijn er voor Britse artiesten die een Europese tournee willen doen een

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:21:55 AM

ACHTERGROND

hoop extra drempels bijgekomen doordat ze te maken met de akkoorden die tussen de verschillende lidstaten en het Verenigd Koninkrijk zijn gemaakt. Of niet gemaakt.

Om te mogen optreden moet daarom in het ene land een werkvisum worden aangevraagd, en in het andere land niet. Elk werkvisum heeft zijn eigen voorwaarden en eisen. De aanvragen van de diverse visa voor elke muzikant of crewlid kost tijd en geld. Worden er backline, merchandise of stageprops meegenomen? Daarvoor moet een apart carnet worden aangevraagd. Ook krijgen artiesten in verschillende landen te maken met afdracht over inkomsten. Kortom, een flinke extra papierwinkel en kostenpost waar niemand bij gebaat is. Daarom pleitten Britse artiesten als Coldplay, Ed Sheeran en Elton John in een open brief aan de Engelse regering voor een deal met de Europese Unie om visumvrij toeren mogelijk te maken. Ook is er een petitie met 230.000 ondertekenaars aangeboden aan het parlement.

Op vragen van parlementsleden over het ontbreken van een dergelijke regeling voor Britse muzikanten legde minister van Cultuur Caroline Dinenage de schuld bij de EU. In Politico zegt EU-onderhandelaar Michel Barnier op zijn beurt dat het juist de Britten waren die een dergelijke deal niet

wilden: het EU-voorstel bood muzikanten een visum voor negentig werkdagen binnen een periode van 180 dagen, ruim genoeg voor een Europese tournee. Volgens de Britten was dat voorstel ‘te breed’.

Eenzijdige regeling Dankzij een eenzijdige regeling hebben Britse artiesten het getroffen met Nederland. Zo hoeven Britse artiesten geen vergunning te hebben om maximaal zes weken in Nederland op te treden. Wel vereist: een carnet van minimaal £216 als ze apparatuur of merchandise meenemen. Dat heeft ook gevolgen voor de Nederlandse podia en festivals die Britse artiesten programmeren. Programmeur Stephan Maaskant van het Rotterdamse poppodium Rotown heeft veel contact met Engelse agenten over de situatie. “Het gaat sowieso extra rompslomp opleveren met bijkomende kosten, zeker voor de bands die nog niet bij een bookingsagent zitten.

Ook voor ons, qua papierwerk.”

Extra kosten De vraag is wie er opdraait voor de extra kosten die gepaard gaan met het verplichte papierwerk. Van Strijen: “Het kan zijn dat het door de extra kosten minder aantrekkelijk wordt voor opkomend talent om

vroeg in hun carrière heel Europa door te gaan, maar beslissingen daarover liggen in hun kamp; het werk dat Mojo voor ze doet, verandert niet. Nederland blijft een goede markt voor ze en is dichtbij, hopelijk blijven ze de oversteek maken, ook als dit misschien niet een tour door het hele continent is.” Maaskant deelt die mening. “Het betekent dat tournees minder snel rendabel zullen zijn”, denkt hij. “Dat betekent óf meer optredens geven om rendabel te worden, óf een hogere ticketprijs. Al merk ik nog niets van een verhoging van gages.”

Alternatief Het alternatief is in Groot-Brittannië blijven.

Dat zien zowel Van Strijen, Molenaar als Maaskant niet gebeuren. Maaskant: “Bands van buiten de Europese Unie komen ook naar Nederland. Ik denk dat het voor Britse bands vooral betekent dat bookingsagenten nóg scherper en selectiever gaan kijken naar met welk talent ze wel of niet gaan werken.” Van Strijen: “Op zich verwachten we weinig grote problemen voor shows in Nederland, immers acts uit bijvoorbeeld Amerika en Australië komen ook gewoon touren en die zaten ook niet in de EU. De meer gevestigde acts die ook meer geld ophalen uit hun Nederlandse shows, zullen blijven komen." ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Brexit.indd 17

17

2/19/2021 11:22:00 AM

BUMA MUSIC IN MOTION

Buma Music in Motion Ook dit jaar organiseert Buma Music in Motion verschillende evenementen om de media- en muziekindustrie met elkaar te verbinden. Op 20 mei staat de jaarlijkse uitreiking van de Buma Music in Media Awards op het programma. Maartje Glas, General Manager Buma Music in Motion, blikt vooruit op het organiseren van een aansprekend programma en een awarduitreiking in coronatijd.

DOOR: JEROEN NOORDELOOS | FOTO'S: JORN BA ARS EN HARMEN DE JONG

V

anwege de aanhoudende coronacrisis heeft Buma Cultuur het afgelopen jaar veel ervaring opgedaan met het organiseren van online evenementen. Zo vonden inJazz, Buma NL en New Music Conference al volledig digitaal plaats, net als Eurosonic Noorderslag afgelopen januari. Vorig jaar was het echter Buma Music in Motion dat als eerste werd gedwongen om het programma naar online te verplaatsen. “Dat zal dit jaar

niet anders zijn. Net als voor ieder ander evenement geldt dat ook wij niet weten hoe de situatie er in mei uit zal zien”, vertelt Maartje Glas. Samen met haar collega’s werkt ze daarom aan een nieuwe editie van Buma Music in Motion met een volledig digitale insteek. “En net als vorig jaar zullen we ons focussen op ons belangrijkste doel: de onmisbare kracht van muziek in media laten zien én laten horen.

Ook zullen we weer de rol van verbinder tussen media- en muziekprofessionals op ons nemen.”

Meer inspelen op behoeften industrie

MAARTJE GLAS

18

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_FrankHelmink.indd 18

Volgens Glas draait Buma Music in Motion om ambitie, creativiteit en het verbinden van gelijkgestemde mensen in de mediaen muziekindustrie. “Het is natuurlijk balen dat we elkaar opnieuw online moeten gaan ontmoeten. Mensen beginnen onlinemoe te worden en hebben behoefte aan fysieke evenementen. Maar tegelijkertijd vinden we het enorm belangrijk om relevant te blijven voor onze doelgroep en willen we opdrachtgevers en opdrachtnemers met elkaar in contact brengen.”

Om dat te bewerkstelligen worden er ten opzichte van vorig jaar verschillende veranderingen doorgevoerd in het digitale programma, vooral op het gebied van kwaliteit.

“Vorig jaar hebben we geweldige gasten in

onze panels mogen ontvangen, zoals de in-house music supervisors van Google en Netflix. En tijdens ESNS organiseerden we met BMIM ook een panel over muziek in videogames met professionals uit het veld die werkzaam zijn bij Electronic Arts, Fortnite en Ubisoft. Daar zetten we met onze evenementen in 2021 ook op in.”

Wel wil Glas dit jaar een kwaliteitsslag maken met Buma Music in Motion, nu de organisatie meer ervaring heeft opgedaan met digitale events. “We kijken bijvoorbeeld naar de mogelijkheden om de panels te streamen vanuit één of meerdere studio’s. Op die manier willen we dit onderdeel nog aantrekkelijker maken om te volgen.

Daarnaast gaan we dit jaar nog beter proberen in te spelen op de behoeften van de industrie.”

Een voorbeeld daarvan is het vervolg op ‘The Media Future is Female (Women in Media Music). Dat panel werd op maandag 25 januari voor het eerst georganiseerd door Buma Music in Motion en de Alliance for Women Film Composers. Twintig Nederlandse, vrouwelijke mediacomponisten maakten toen voor het eerst met elkaar kennis en bespraken handvatten voor meer mogelijkheden en een nog rijker netwerk. Het belang van dit soort initiatieven wordt volgens Glas onderstreept door het onderzoek ‘Gendergelijkheid onder

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:24:11 AM

INTERVIEW

'We willen vraag en aanbod nog beter bij elkaar gaan brengen'

muziekmakers in Nederland’ van Buma/ Stemra uit 2018. “Daaruit bleek onder meer dat vrouwelijke auteurs bijna geen vrouwelijke vakgenoten kennen, maar dat zij wel graag met elkaar in gesprek zouden willen gaan. Op die manier voorzien wij in die behoefte. Ik ben er dan ook enorm trots op dat we hier dit jaar een vervolg aan gaan geven.”

Matchmakingsessies Ook de matchmakingsessies ontkomen volgens Glas niet aan de nodige veranderingen. De belangrijkste is dat er in 2021 nog meer wordt ingezet op een goede match tussen music supervisors en componisten. “Matchmaking is al één van de meest succesvolle onderdelen van Buma Music in Motion, maar ook op dat vlak kunnen we nog verder professionaliseren. We willen vraag en aanbod nog beter bij elkaar gaan brengen, zodat het nog makkelijker wordt om een samenwerking met elkaar aan te gaan.” Glas en haar team gaan daarom gericht navraag doen bij music supervisors om hun behoeften in kaart te brengen.

“Op die manier kunnen wij er hopelijk voor zorgen dat we de juiste persoon voor hun project vinden.”

Buma Music in Media Awards Net als de matchmakingsessies zijn de jaarlijkse Buma Music in Media Awards

onlosmakelijk verbonden met BMIM. Bij deze awards staat het onderscheidend vermogen van muziek in mediaproducties centraal en worden de makers hiervan, componisten, muzikanten en producers, in de schijnwerpers gezet. “En als er een jaar is waarin ze meer aandacht verdienen, dat is het dit jaar.” De inschrijvingstermijn voor de Buma Music in Media Awards sloot op 8 februari en volgens Glas zijn er bijna 300 werken ingestuurd, verspreid over de twaalf verschillende categorieën. “2020 was een gek jaar, maar heeft ook veel creatief hoogstaand werk opgeleverd. Dat mag gevierd worden.” In welke vorm dat zal gebeuren is nog de vraag, maar de kans is groot dat social media ook dit jaar het plat-

form bij uitstek zijn om de genomineerden en winnaars in de spotlights te zetten. “We twijfelen namelijk nog of we een onlineshow willen organiseren, of juist liever het geld dat daarvoor nodig is investeren in de promotie van de componisten. Het is namelijk enorm belangrijk dat er veel aandacht wordt gegenereerd voor de winnaars. En ook hier speelt mee dat we nog niet weten of we in mei mensen bij elkaar mogen brengen voor een awarduitreiking. Die kans lijkt echter klein.” Glas benadrukt echter, dat zodra het mogelijk is, er een fysiek Buma Music in Motion georganiseerd gaat worden. “Daar is echt behoefte aan. We willen niets liever dan mensen uit de industrie bij elkaar brengen.” ◾

Syncmissies

Vorig jaar werd de syncmissie van Buma Music in Motion op het laatste moment geannuleerd omdat de Verenigde Staten als onderdeel van de coronamaatregelen de grenzen sloot. Dit jaar wordt er gewerkt aan een digitale handelsmissie naar het Verenigd Koninkrijk, Europa en de VS. “Hoe dat er precies uit gaat zien, zijn we nu nog aan het bedenken. Maar net als de matchmakingsessies in eigen land, is het ook belangrijk om de banden met partijen in het buitenland te leggen en te onderhouden.” Zo wordt er gedacht aan een vorm waarin alle Nederlandse deelnemers coronaproof samenkomen in een hotel en vervolgens met een afwisselend digitaal programma interessante partijen in het buitenland bezoeken. “Dan zijn we ’s middags in gesprek met een maatschappij in New York, waarna we vervolgens aanschuiven bij Disney in LA. Maar ook wordt er nagedacht over een vorm waarin mensen ter plekke namens ons langsgaan bij die bedrijven. In ieder geval willen we deelnemers aan de handelsmissie het gevoel kunnen geven er echt op uit te zijn. De beleving moet, ondanks dat we waarschijnlijk in eigen land blijven, centraal staan.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_FrankHelmink.indd 19

19

2/19/2021 11:24:12 AM

SPECIAL

Paul Solleveld: diplomaat van de entertainmentindustrie Paul Solleveld neemt na 30 jaar afscheid van NVPI en gaat met pensioen. De afgelopen decennia heeft hij alle ontwikkelingen aan den lijve meegemaakt en de Nederlandse entertainmentindustrie mede vorm gegeven. We blikken samen met Paul Solleveld in vogelvlucht terug op zijn imposante carrière. “Mijn hart zal altijd blijven kloppen voor de creatieve sector.”

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE | FOTO'S: JASPER BOSMAN E.A.

20

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 20

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

19-02-21 12:53

PAUL

SOLLEVELD FOTO: JASPER BOSMAN

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 21

21

2/19/2021 12:38:47 PM

PAUL

NAMENS ARMADA MUSIC EN CLOUD 9 MUSIC, BEDANKT VOOR JE ONVERMOEIBARE INZET, KENNIS, LOBBY-WERK EN ENORME BIJDRAGE VANUIT DE NVPI!

PAUL HET WAS ALTIJD EEN PLEZIER OM MET JE TE WERKEN EN HET GA JE GOED!

EB202101_Advertenties_2.indd 22

2/19/2021 10:30:14 AM

PAUL

SOLLEVELD

N

a zijn studie Rechten in Leiden belandde Paul Solleveld begin tachtig bij Buma/Stemra, waar hij zich bezighield met uiteenlopende juridische zaken. “Ik had me tijdens mijn studie beziggehouden met onder meer het auteursrecht en was een van de weinigen die zich op dat moment intensief in deze materie had verdiept”, zo blikt de 66-jarige Solleveld terug. “Het was een interessante periode in die tijd. Zo werd er sterk gelobbyd voor allerlei nieuwe rechten voor muzikanten en producenten, waarvoor toen ook de stichting Auteursrechtbelangen werd opgericht.”

In 1991 startte Solleveld als adjunctdirecteur bij de Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van Beelden Geluidsdragers, beter bekend als NVPI. “De muziekindustrie was volop in ontwikkeling en de manier waarop we naar rechten en het consumeren van muziek keken, was ingrijpend aan het veranderen. Naburige rechten bestonden in Europa al sinds de jaren zestig, maar in Nederland was het dertig jaar later op dat gebied nog altijd niet goed geregeld. Samen met de kunstenbonden richtten we in 1993 de Stichting ter Exploitatie van Naburige Rechten op (SENA) en werd in hetzelfde jaar de Wet op de naburige rechten (WNR) ingevoerd, waardoor de uitvoerende kunstenaar of platenmaatschappij voortaan bepaalde wat er met een opname of uitvoering mag worden gedaan.”

Piraterij De jaren negentig vormden de hoogtijdagen van de cd en de (koop)video, maar er waren ook kapers op de kust. Het bestrijden van piraterij werd dan ook steeds belangrijker. “NVPI had een overeenkomst met Stemra, dat toen nog eigen opsporingsdienst had. NVPI Video (de videotak die toen al bestond) had samen met de filmindustrie en Stemra de Stichting Video Veilig; eind jaren negentig zijn we een game-afdeling gestart en juist deze segmenten maakten in die tijd een enorme groei door. De koopvideo’s van met name Disney waren erg populair. Van de eerste Disneyklassieker gingen er direct zo’n 300.000 stuks over de toonbank. Toen leek het

PAUL EN JESSICA VAN DER STOEL

ons wel eens goed idee om een en ander samen te voegen. In 1998 werd stichting BREIN opgericht.”

Een tientje per maand Eind jaren negentig werd de industrie geconfronteerd met een nieuwe uitdaging: muziekuitwisselingsdiensten als Napster maakten het gebruikers kinderlijk eenvoudig om muziek te downloaden. “Toen ik bij Buma/Stemra werkte, had alleen de directiesecretaresse een computer, die zo groot was dat hij in een aparte kamer stond. Toen ik een kleine tien jaar later begon bij NVPI, waren pc’s net gemeengoed geworden en deed ook het internet zijn intrede. Napster en Kazaa zorgden voor enige paniek in de industrie, maar een antwoord liet op zich wachten. Uitwisselingdienst Kazaa opereerde vanuit Nederland en op een gegeven moment kwamen de Zweedse oprichters Niklas Zennström en Janus Friis ▶

'Met een paar mensen in je leven kun je echt de slappe lach hebben. Daar is Paul er voor mij een van' Jessica van der Stoel

Jessica van der Stoel, NVPI

“Dertig jaar was Paul betrokken bij NVPI en daarvan heb ik maar liefst twintig jaar met hem samengewerkt. Dat is best een groot deel van een mensenleven… Dan bouw je ook veel herinneringen op. Maar als je dan gevraagd wordt om een anekdote/herinnering te schrijven, is dat toch best lastig. Ik kan wel een boek schrijven over onze gezamenlijke gebeurtenissen tijdens Edisons, afscheidsborrels, bedrijfsfeestjes, kerstdiners, nieuwjaarsrecepties... Gelukkig loopt er wel een rode draad door al die herinneringen en dat is de lol. Vaak was er altijd wel iets waar we vreselijk om moesten lachen. Ooit zei iemand tegen mij dat je maar met een paar mensen in je leven echt de slappe lach kunt hebben. Daar is Paul er voor mij dus een van. Ook is het een gegeven dat als je aan iemand vertelt waar je zo de slappe lach om hebt gehad, het helemaal niet lollig overkomt. Dus die momenten zal ik de lezer besparen. Paul en ik noemden onszelf toch al vaak de Jut en Jul van de Edison/NVPI. Als je de definitie van Jut en Jul opzoekt, blijkt het om een sloom of belachelijk stel te gaan. Wie weet hebben we ons soms ook belachelijk gedragen en daar zeker om gelachen. Het zijn mooie herinneringen.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 23

23

2/19/2021 12:38:49 PM

SPECIAL Tony van de Berkt, 8ball Music

“De eerste keer dat we echt samen werkten was toen we onze tanden hebben gezet in de organisatie van Edison Pop ‘nieuwe stijl’ in 2013. Ik denk dat we daar iets goeds hebben neergezet en ik kijk met veel plezier naar waar de Edisons nu staan. Overigens denk ik met net zoveel plezier aan die keer dat je bij de afterparty van die Edisons pas om 4 uur ’s ochtends bij mij de tent uit liep…. Je kon het dus ook vieren zoals het hoorde, dat hadden ze me nog niet verteld!

Maar zonder dollen, ik heb je leren kennen als een fijn mens, die zich niet snel gek liet maken en vooral koers kon bewaren. Je weet dat je gemist gaat worden, maar we gaan je ongetwijfeld nog veel tegenkomen.

Ik wens je heel veel plezier en geluk met alles wat je nog gaat doen.”

Henk Hogendoorn, T2 Benelux

“Hoewel wij heel veel samen hebben gedaan, springt één gebeurtenis boven alles uit en dat is voor mij de release van Carmageddon 1. Het was juni 1997, Nederland was voorzitter van de EU en het verdrag van Amsterdam werd getekend.

Maar een groot dagblad vond dit te saai en stortte zich op een videogame waarin je met een auto voetgangers en kinderen kon aanrijden. Er ontstond de nodige heisa en er werden zelfs Kamervragen gesteld.

Ik had hier geen ervaring mee, maar met jouw contacten en lobbykracht hebben we in no-time een mooi plan gemaakt. Een leeftijdsclassificatie bestond nog niet voor videogames, maar ik heb toen stickers laten drukken met de aanduiding ‘16+’ en deze op alle verpakkingen laten plakken.

We hebben toen ook een brief opgesteld waarin wij retailers opriepen om de game niet aan minderjarigen te vekopen – hoewel dit wettelijk niet verboden was. Jij hebt toen Winnie Sorgdrager, de toenmalige minister van Justitie, op de hoogte gebracht en zij kon de Tweede Kamer toen berichten dat de industrie haar verantwoordelijkheid had genomen. Paul, ik ga het woord pensioen niet noemen en wens je het allerbeste toe! ”

Michiel ten Veen, Warner Music Benelux

“Ik heb Paul de afgelopen 25 jaar heel veel meegemaakt in talloze vergaderingen en overleggen en dit met veel genoegen.

Paul is een zeer aimabel persoon met een enorme kennis van zaken en ik heb veel van hem opgestoken. Ik heb zijn nummer dus zal ongetwijfeld nog wel eens een adviesje vragen in de toekomst!”

24

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 24

De naam van NVPI is onlosmakelijk verbonden met die van de gerenommeerde en prestigieuze muziekprijs Edison. Vorig jaar vierde deze belangrijkste Nederlandse muziekprijs zijn 60ste verjaardag.

De Edison is een van de oudste muziekprijzen in de wereld. Naar het voorbeeld van de Amerikaanse Grammy lanceerde de toenmalige Nederlandse Commissie Collectieve Grammofoonplaten Campagne (CCGC) de Edison als ‘een jaarprijs voor artiesten, die met hun platenoeuvre van dat jaar de beste prestatie – naar het oordeel van jury – in hun genre gegeven hebben.’ Paul Solleveld herinnert zich nog dat zijn ouders in de jaren 60 naar het event gingen en hij voor de televisie meekeek. “De Edison-uitreiking vormt een afspiegeling van wat er in de industrie gebeurt. Het is de laatste jaren ook een echt artiestenfeestje geworden. We zagen dat artiesten het heel prettig vonden dat ze zich tijdens de uitreiking en het feest niet druk hoefden te maken over de aanwezigheid van camera’s. Wij willen de artiesten eren voor de producten die zij voor ons maken. Daarnaast blijft Edison ook een uitgelezen moment om je relaties uit te nodigen. Heel belangrijk om zoiets te hebben.”

“Natuurlijk zijn door de jaren heen genoeg relletjes geweest. Denk aan artiesten die hun optreden afzegden, een politicus die vanuit de zaal uitgescholden en uitgefloten werd, bands die problemen hadden met het geluid of een klassieke artiest die vond dat ze te klein op het affiche stond toen ze deze zag hangen in Amsterdam. Het team, met als drijvende kracht Jessica van der Stoel, springt daar dan op in en weet dit toch altijd om te buigen naar iets positiefs.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 12:38:51 PM

PAUL

SOLLEVELD

MARTIN JESSURUN, KONINGIN MÁXIMA EN PAUL

op bezoek bij NVPI om te praten over licenties. Ik nam contact op met de hoofdjurist van de IFPI, The International Federation of the Phonographic Industry, om te kijken of we met Kazaa wellicht tot een deal zouden kunnen komen. De Amerikaanse brancheorganisatie RIAA (Recording Industry Association of America) vond dit geen goed idee; zij stonden juist op het punt om diensten als Napster, Kazaa en Audiogalaxy voor de rechter te dagen en wilden geen overeenkomst sluiten. Het zette me toen wel aan het denken. Uit onderzoek van GfK bleek destijds dat iedereen die weleens muziek kocht, gemiddeld jaarlijks zo’n 70 gulden uitgaf aan cd’s. Als zij nu eens een tientje per maand zouden betalen om muziek te downloaden? Dan zou de markt kunnen verdubbelen. De tijd was echter

niet rijp voor een dergelijke constructie.

De platenmaatschappijen waren er niet op voorbereid en artiesten zagen vooral de gevaren. Inmiddels weten we hoe een en ander heeft uitgepakt…”

NICAM NVPI verzorgde daarnaast de leeftijdsclassificatie van videobanden. Films in de bioscoop werden van een leeftijdsaanduiding voorzien door de Nederlandse Filmkeuring.

“Het probleem was alleen dat de filmdistributeurs en de producenten niet heel enthousiast waren over de Nederlandse Filmkeuring en we kregen ook steeds vaker te horen dat de omroepen ook zouden moeten meedoen. De game Carmageddon zorgde ervoor dat dit alles weer voor games in een stroomversnelling raakte.” ▶

'De industrie verdedigend op het scherpst van de snede, maar altijd diplomatiek en op een aimabele manier' Martin Jessurun

Martin Jessurun, Warner Music Benelux

“Van de bijna 30 jaar die je bij NVPI in dienst was, was je ruim 20 jaar directeur.

Zo lang op zo’n positie, in een branche die juist bekend staat om de snelheid waarmee die verandert, is een enorme prestatie. Om dat te bereiken, had je je karakter mee.

Ik heb veel bewondering voor je rust en geduld. Des te mooier vond ik ook je vakbladinterviews, waarin je fel uit de hoek kon komen. Een man met twee gezichten.

Zoals je ook een heel ander mens wordt als je zelf op het podium staat; gitaar om de heup, microfoon in de aanslag.

Doordat je zelf muzikant bent, maar zeker ook door je rechtenstudie, wist je altijd waar je het over had. De feiten op een rijtje, wetend voor wie je het deed. De industrie verdedigend op het scherpst van de snede, maar altijd diplomatiek en op een aimabele manier. Zo profileerde je je niet alleen extern, maar ook intern. Het is mede daaraan te danken dat independents en majors in Nederland, verenigd onder één paraplu, zo’n goede relatie hebben. Ik ga je missen, maar we blijven elkaar zeker tegenkomen!”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 25

25

2/19/2021 12:38:53 PM

Naamloos-1 1 EB202101_Advertenties_5_1.indd 26

17-02-21 11:28 2/19/2021 10:30:32 AM

PAUL FOTO: MARTIJN DE HOOG

PAUL OP HET PODIUM

In dit spel uit 1997 is het de bedoeling dat je met een auto voetgangers en dieren doodrijdt. Hoe creatiever en bloederiger je dat doet, hoe meer punten je verdient.

Carmageddon leidde tot veel ophef en in Duitsland, Groot-Brittannië, Brazilië en Australië werd het spel verboden of aangepast. Ook in Nederland zorgde de game van ontwikkelaar Stainless Software voor ophef en gingen er in de Tweede Kamer stemmen op om het spel te verbieden. “Wij zijn toen in actie gekomen en onze inspanningen om tot een gezamenlijke aanpak te komen, hebben uiteindelijk geleid tot het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM), in nauwe samenwerking met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW), het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Ministerie van Justitie, en tot het opstellen van de Kijkwijzer.”

Downloaddebat In Europa werd de laatste jaren van de 20ste eeuw gesleuteld aan de Eerste Auteursrechtenrichtlijn, die als doel had de wetgeving inzake het auteursrecht en naburige rechten aan de technische ontwikkelingen aan te passen. Die werd in 2001

Final Love Song

'Mensen als Paul, daar heb je altijd te weinig van' Robbert Baruch aangenomen en vervolgens geïmplementeerd in Nederlandse wetgeving. Centraal stond hierbij de bescherming van het intellectuele eigendom bij on demand gebruik.

“Dit was een heel belangrijke ontwikkeling”, vertelt Solleveld, “terwijl wij in Nederland volop in de discussie zaten, over downloaden uit illegale bron. Voorstanders vonden dat je het downloaden van muziek gelijk kon stellen met het maken een reguliere privékopie. Downloaden was, met andere woorden, een legale activiteit. Daar waren wij het niet mee eens. De argumenten van voor- en tegenstanders vlogen je om de oren. Zo verscheen er een rapport van TNO, SEO Economisch Onderzoek en het Instituut voor Informatierecht (IViR) naar de economische en culturele gevolgen van file sharing voor muziek, film en games.

Het downloaden zou volgens de onderzoekers zorgen voor een netto positief ▶

Muziek is de rode draad in het leven van Paul Solleveld. In 1981 nam hij onder de hoede van Manfred Mann enkele nummers op en scoorde in Nederland als PS and The Footnotes in 1983 een bescheiden hitje met Final Love Song. “Frits Spits bombardeerde onze single tot Steunplaat, waardoor we opeens optraden in Top Pop, Los Vast Live en Countdown Café.”

Een professionele carrière in de muziek zag Solleveld echter niet zitten. “Het werd wel een gedoe hoor. Ik maak muziek voor de lol en dat blijf ik ook doen; het is het leukste wat er is.

Als ik het niet doe, word ik ongelukkig.” PS and The Footnotes bestaat nog steeds, nu onder de noemer The PS Project, en besaat uit Paul Solleveld (zang, gitaar), Arnoud van Buuren (toetsen), Jan Kortman (bas), Ivar de Graaf (drums) en Matthieu Brandt (snaarinstrumenten).

SOLLEVELD

Robbert Baruch, Buma/Stemra

“In mijn eerste dagen bij Buma, toen ik nog nauwelijks het verschil wist tussen een openbaarmaking en een openbaring, laat staan tussen auteurs-, naburig-, persoonlijk-, master-, en mechanisch recht, was hij één van de mensen die me op weg hielp in de wondere wereld van de wereldwijde muziek. Een man met een hoge gunfactor. Niet alleen gunt hij jou wat, maar omdat je wel van Paul moet houden, gun jij hém ook wat. Een bruggenbouwer die, en dat is een zeldzaamheid, niet alleen praat, maar a) ook nog eens weet waar hij het over heeft en b) daarnaast ook nog wat doet. Voor bij het haardvuur kan ik tal van anekdotes delen. Over het wel en wee bij de pop- en andere coalities maar ook hoe wij de auteursrechten verdedigden door de emoties van een zekere zangeres te neutraliseren nadat zij zich erover beklaagd had dat haar Whisky Sour geserveerd was in een martiniglas in plaats van een tumbler. Maar misschien dat haar optreden in het kader van Friends of Music in het Europees Parlement nét gezorgd heeft voor die laatste paar stemmen die nodig waren om de Richtlijn Collectief Beheer aan een meerderheid te helpen.

Want daar deden we het voor. Lobbyisten waren we, maar leuke lobbyisten. Ik ben blij dat hij zijn kennis en netwerk gaat inzetten voor de Federatie Auteursrechtbelangen, want mensen als Paul, daar heb je er altijd te weinig van.”

Kees van der Hoeven, Universal Music Benelux

“Graag wil ik je, ook namens de rest van de werknemers van Universal, van harte bedanken voor alles wat je voor onze industrie betekend hebt.

Door de jaren heen ben ik van zeer dichtbij getuige geweest van je rust, je duidelijkheid en je vanzelfsprekende liefde voor ons muziekvak. Geduldig heb je veel (ongetwijfeld lange) vergaderingen (ook internationaal) doorstaan. Altijd met het doel om de Nederlandse belangen van producenten te dienen en te verdedigen. Dankjewel voor alles wat je gedaan hebt. Je kunt er trots op zijn! Ik wens je het allerbeste en veel succes met het oppakken van je artiestencarrière!”

Henri Lessing, AGE Media

“Paul en ik kennen elkaar nu 30 jaar. Als independent werd ik vroeg lid van NVPI en later belandde ik in het NVPI-bestuur, waarbij ik de independents vertegenwoordigde. Ook toen ik me meer ging focussen op digitale distributie hadden we veel contact. Paul is een integere en evenwichtige man.

En intelligent, niet te vergeten. Het is bewonderenswaardig hoe hij altijd zichzelf is, waarbij het niet uitmaakt met wie hij in gesprek is. Aan de ene kant kan hij heel politiek zijn, maar aan de andere kant staat hij ook vierkant achter zijn mening. Ik speelde ook met hem in The Industry en zo hebben we elkaar beter leren kennen. Paul is ook een artiest en bovenal een ontzettend aardige vent!”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 27

27

2/19/2021 12:38:57 PM

2021

Paul, bedankt voor alles, op een welverdiend pensioen.

Cinéart team The Father, Olivia Colman & Anthony Hopkins www.cineart.nl

/cineartnederland

EB202101_Advertenties_5_2.indd 28

/cineartnl

/cineartnl

/cineart_nl

2/19/2021 10:29:15 AM

PAUL

SOLLEVELD FOTO: TON K ASTERMANS FOTOGR AFIE

KEES VAN WEIJEN, MARKUS BOS, PAUL, ANNE DE JONG EN HENRI LESSING

Anne de Jong, NVPI

'Altijd bereid tot een compromis en altijd op zoek naar de gezamenlijke belangen' Anne de Jong welvaartseffect. De welvaartstoename voor consumenten zou toenemen tot circa 200 miljoen euro per jaar. Dit rapport werd in januari 2009 aangeboden aan toenmalig minister Ronald Plasterk tijdens Eurosonic Noorderslag. Hij nam het rapport met enige scepsis in ontvangst. “Ik heb gisteren met mijn zoon wat gedownload, maar daarvoor geen cent betaald”, zei Plasterk. “Ik vraag me dan toch af hoe het zit met die welvaartswinst…”Het lukte ons echter niet om de publieke opinie te kantelen. Als we nu eens een club met voor- en tegenstanders bij elkaar brengen en alle feiten op een rij zetten? Dit heb ik toen gedaan met een commissie onder leiding van (toen net) ex-Kamerlid Arda Gerkens. Daar is met het bureau Considerati het boek ‘Feiten om te

delen’ uit voortgekomen. In dit boek werden alle downloadfabels – ook die van de welvaartwinst – ontkracht met feiten en cijfers, gedragen door voor- en tegenstanders. Dat dat gelukt is, daar waren we best trots op.”

Het downloaddebat werd uiteindelijk in 2014 definitief beslecht toen het Europese Hof van Justitie oordeelde dat downloaden uit illegale bron niet gelijk staat aan een privékopie en dus niet is toegestaan.”

Is de strijd tegen piraterij en het illegale downloaden nu gestreden? Paul Solleveld aarzelt alvorens antwoord te geven. “Dat zou ik niet durven zeggen. Ik heb wel het gevoel dat de regels steeds duidelijker worden. Natuurlijk, er zullen altijd partijen en bedrijven zijn die de mazen ▶

“Paul Solleveld, 30 jaar NVPI… waarvan ik er 25 jaar van mee heb mogen maken. Eerst als bestuurslid en sinds drie jaar als algemeen directeur van diezelfde NVPI. Jij bent samen met een klein team getrouwen de stabiele factor geweest voor NVPI. Altijd bereid tot een compromis en altijd op zoek naar de gezamenlijke belangen zonder de doelen van NVPI en haar leden uit het oog te verliezen. Loyaal aan je mensen en bovenal loyaal aan je lobby voor de rechten van je leden. Je hebt je uiterst weerbaar en wendbaar getoond naar je besturen, stakeholders en personeel en NVPI in goede en slechte tijden op koers gehouden. Nu ga je dan na 30 jaar NVPI verlaten. Gelukkig blijven we in het licht van het door jou verheven partnership tussen makers en producenten in gesprek met elkaar binnen de Federatie Auteursrechtbelangen.

Dank voor je gewaardeerde adviezen en hulp de laatste jaren. Dank ook namens alle besturen van en gelieerd aan NVPI waar jij zoveel voor betekend hebt. Ik wens je veel vrije tijd, mooie reizen, speelplezier en ‘quality time’ met je vrienden en familie.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 29

29

2/19/2021 12:38:59 PM

Paul Solleveld was met zijn muzikale hart de juiste man op de juiste plek.

Onze prettige samenwerking is mooi opgeslagen in ons archief.

Dank voor alles en veel succes.

René Kroon/inn-Archive

Paul, bedankt voor de jarenlange samenwerking en meedenken met de retail.

Geniet van jouw pensioen!

Bestuur en team Nederlandse Vereniging van Entertainment Retailers

es e e

u e n e fijne s ensen je ee succes in e e

EB202101_Advertenties_8_1_1.indd 30

en e in e s

i e

2/19/2021 11:24:53 AM

THANKS! ad-paulbedankt-hocker.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

1

09-02-2021

13:36

Paul, voor je inzet en je vertrouwen Dank!

K

Sony Music Entertainment dankt Paul Solleveld voor 30 jaar inzet in de muziekindustrie.

Al het beste voor de toekomst Paul!

EB202101_Advertenties_8_1_2.indd 31

2/19/2021 11:26:14 AM

SPECIAL FOTO: MARTIJN DE HOOG

Tim Kuik, BREIN

“Paul leerde ik pas goed kennen nadat ik dik twintig jaar geleden naar Nederland terugkeerde om BREIN op de kaart te zetten. Hij is een warm en betrokken mens die meehelpt aan oplossingen die voor alle betrokkenen werken. Hoe kan het ook anders als je zijn band met wijlen Rob Stuyt kent. Voor BREIN is hij heel belangrijk geweest in het vinden van de financiering voor de gemeenschappelijke handhaving en in de voorspraak voor relevante initiatieven in Den Haag en Brussel.

Paul begrijpt het speelveld en de spelers.

Daarom is het ook zo mooi dat hij begin dit jaar het stokje als secretaris van de Federatie Auteursrechtbelangen heeft overgenomen na het afscheid van dat andere icoon, Willem Wanrooij. Daarmee blijven alle recht- en belanghebbenden in goede handen. Ook hoop ik dat Paul samen met David Sweeney de altijd memorabele kerstfeesten in Brussel letterlijk luister bij blijft zetten want ook dat is bij hem in goede handen.”

Leo van Schaick, [PIAS]

“Ik heb in mijn eerste periode als bestuurslid (2004-2009) enorm veel mogen leren van Paul, die toen directeur was. Het was wel goed opletten, want wat voor Paul vanzelfsprekend was, moest ik na de meeting opzoeken en/of navragen. Met weloverwogen woorden en met de juiste strategie heeft Paul perfect de belangen van de NVPI-leden behartigd in al die jaren. In de kakofonie van leden, politiek, media en andere rechtenorganisaties heeft Paul zich altijd staande weten te houden. Het ga je goed Paul!”

DE ZANGER EN GITARIST PAUL

ADVERTENTIE

Paul!

Dank voor jouw inzet voor de industrie, musici en songwriters, maar het is nu tijd voor The PS Project!

32

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 32

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 12:39:04 PM

PAUL FOTO: TON K ASTERMANS FOTOGR AFIE

KEES VAN WEIJEN, PAUL EN JONNE BOESJES

van de wet opzoeken. Met de Tweede Auteursrechtenrichtlijn, die in december door de Eerste Kamer en Tweede Kamer is aangenomen, hebben we in ieder geval weer een grote stap gezet. Deze richtlijn zorgt ervoor dat onder meer de zogeheten value gap gedicht wordt. Ik vind het mooi dat ik nog heb mogen meemaken in mijn carrière dat die eind 2020 in Nederland geïmplementeerd is.”

Forrest Gump Terugkijkend heeft Paul Solleveld het huidige entertainmentlandschap mede vormgegeven, hoewel hij de eerste is om zijn rol te bagatelliseren. “Nou, het komt niet allemaal op mijn conto, maar het is ook niet zo dat ik er alleen maar als een soort Forrest Gump overal toevallig bij stond. Ik heb inderdaad mijn steentje bij kunnen dragen. Er werd mij vaak gevraagd: hoe lang zit jij nu al wel niet bij NVPI? Wordt het niet eens tijd voor wat anders? Maar ons werk en dus mijn baan veranderde voortdurend. In 2014 gingen we een samenwerking aan met het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) en verhuisden we van Hilversum naar Amsterdam. Ongeveer tegelijkertijd voeren we gesprekken over het samengaan van de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs (NVF) en NVPI Video in Filmdistributeurs Nederland (FDN). Jaap Bruijnen nam in 2016 mijn rol over als algemeen directeur NVPI en toen kon ik het rusti-

ger aan doen. Na zijn vertrek in 2017 zit Anne de Jong op deze positie en dat doet hij goed.

Mijn leus was altijd ‘Never a dull moment’, en dat geldt voor iedereen binnen NVPI.”

Diplomaat Paul Solleveld wordt door velen bestempeld als ‘de diplomaat van de entertainmentindustrie’ en geroemd om zijn vermogen om partijen bij elkaar te brengen. ▶

Paul in jaartallen

» 2021 - heden: Federatie Auteursrechtbelangen » 2019 - 2020: NVPI - Beleidsadviseur » 2017 - 2021: Stichting Popcoalitie Bestuurslid, penningmeester » 2016 - 2019: NVPI - Director Legal & Public Affairs » 1996 - 2016: NVPI - Algemeen directeur » 1996 - 2016: Directeur Edison Stichting » 1999 - 2016: Brein - Bestuurslid, penningmeester » 2000 – 2011 & 2016 tot 2021: Stichting Thuiskopie - bestuurslid » 2007 - 2011: International Video Federation - President » 1999 - 2009: Bestuurslid NICAM » 1996 - 2011: SENA - Vicevoorzitter en voorzitter sectie producenten » 1982 - 1991: Buma/Stemra - Legal and general affairs

SOLLEVELD

Kees van Weijen, STOMP/IMPALA

“Tijdens de 30 jaar dat je verbonden bent geweest aan NVPI (en eerder bij Buma/ Stemra) heb ik altijd fantastisch met je mogen werken. Je hebt talloze stormen doorstaan en als een echte Hollandse ‘polderstrateeg’ balanceerde je op het strakke koord met de belangen van de Nederlandse muziekindustrie voorop! Je inspanningen voor de Edison zijn ook top. Je hebt de independent leden altijd aangemoedigd om zich te profileren, wat resulteerde in het independent platform van de NVPI STOMP. Paul, je bent een geweldige pleitbezorger en lobbyist voor de muziekindustrie geweest in Den Haag en ook in de ontelbare bestuursfuncties die je bekleedde. Vaak als voorzitter en vrijwel altijd wisten ze je wel te strikken als notulist. En laat ik ook Paul de muzikant niet vergeten. Het was altijd feest tijdens en na het trade diner op ESNS als jij met de industry band op het grote podium stond. Je hebt de afgelopen jaren de Nederlandse muziekindustrie geweldig vertegenwoordigd en daar kan ik alleen maar mijn dank voor uitspreken.

Ik wens je veel succes bij de Federatie Auteursrechtbelangen, waar je nog even doorgaat! Blijf gezond Paul!”

Mark Bremer, Universal Music Publishing Benelux

“Het was met name in de lange tijd dat ik bij EMI Music werkte dat ik Paul tegenkwam in vele vergaderingen. Veel uren zaten wij in verschillende besturen gebogen over de vele stukken die besproken moesten worden. Paul wist ons met vriendelijk geduld, volharding, enthousiasme en expertise steeds te ondersteunen en te begeleiden bij de complexiteit van het auteursrecht en andere vraagstukken die voor ons lagen. Maar Paul bleek naast zijn optredens in vergaderingen ook heel goed gitaar te spelen en uitstekend te zingen op podia. Zo heeft Paul mij eens gevraagd het stof van mijn gitaar te blazen en mee te doen voor een NVPI gelegenheidsoptreden voor Eurosonic/Noorderslag. Uiteindelijk heeft die avond ook Peter Koelewijn zich bij ons gevoegd waardoor ik het legendarische Kom Van Dat Dak Af met de meester zelf en Paul met zijn band mocht spelen. Het was indrukwekkend van dichtbij te zien wat het muziek maken voor Paul betekent en nu niet alleen door de auteursrechtelijke bril bezien. Hoewel het een afscheid voor hem is bij NVPI, is toch vooral een We Want More op zijn plaats.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 33

33

2/19/2021 12:39:06 PM

PAUL SOLLEVELD BEDANKT VOOR JE INZET, GENIET VAN DE VOLGENDE FASE

EB202101_Advertenties_5.indd 34

2/19/2021 11:26:34 AM

PAUL

SOLLEVELD

Erwin Angad-Gaur, Kunstenbond/Ntb & Platform Makers “Na je vertrek bij NVPI en je recente benoeming tot algemeen secretaris van de Federatie Auteursrechtbelangen, een functie in het absolute centrum van de auteursrechtwereld, er boven misschien zelfs, boven de ruziënde partijen, werd ik benaderd om bij te dragen aan deze bijna-dood-special van Entertainment Business, het blad waarin deze openbare brief verschijnt. Ietwat misplaatst en voor de troepen uit misschien, naar mijn eigenwijze oordeel.

Je bent niet weg, je vertrekt enkel van de overzijde van de onderhandelingstafel, waar ik aan de andere zijde blijf zitten.

Wetende dat we daarom nog vele jaren samen zullen werken zal ik de meer sappige details van onderling contact in je vorige functie, voor mij houden, zoals ook onze vermoedelijk soms wederzijdse - ergernissen en tegenstellingen. Ik vermoed evengoed dat we, na corona, nog vele tastbare vergaderingen en bijeenkomsten zullen hebben. Tot dan toe via Zoom en Teams, zoals alle springlevenden. Ik kijk daarnaar vooruit, in een special van terugkijken. Ik wens ons beiden leven na de dood.”

TIJDENS EEN NVPI-UITJE

Hoe kijkt hij daar zelf tegenaan? “Zo zit ik nu eenmaal in elkaar”, lacht Solleveld.

“Wat ik heel belangrijk vind, is dat je het vertrouwen hebt en krijgt van de mensen voor en met wie je werkt. Tijdens NVPIledenvergaderingen lieten we eens een filmpje zien van een basketbalwedstrijd.

We vroegen de mensen om bij te houden hoe vaak de bal door het witte team werd overgegooid. Vervolgens vroegen we of ze nog meer hadden gezien. Bij nadere bestudering bleek er een man in een apenpak door het beeld te lopen – dat was bijna niemand opgevallen. Kijk, zeiden we dan, jullie moeten zorgen dat je de bal blijft overgooien, dat er omzet gemaakt wordt. Het is aan

Coen Solleveld

'Je bent niet weg, je vertrekt enkel van de onderhandelingstafel' Erwin Angad-Gaur ons om die aap te zien en ervoor te zorgen dat jullie werk goed kunnen doen.”

Federatie Auteursrechtbelangen Paul Solleveld neemt niet definitief afscheid van de entertainmentindustrie. Hij gaat één dag in de week als Algemeen ▶

Paul Solleveld komt uit een muzikale familie. Zijn vader is industrieveteraan Coen Solleveld (1919-2014). Coen Solleveld maakte carrière binnen Philips, met name in de entertainmentsector. In 1966 werd hij president van het gezamenlijk management van de Deutsche Grammophone Gesellschaft en Philips Phonografische Industrie, de platenmaatschappijen van Siemens en Philips: de Grammophon/Philips Group GPG. In 1972 werd dit PolyGram, een naam die hij bedacht uit een samenstelling van de labels Polydor en Phonogram. In de jaren zeventig was PolyGram met artiesten als Kiss, Donna Summer, Cher en de Village People en soundtracks van films als Saturday Night Fever en Grease het succesvolste muziekbedrijf ter wereld.

Tot 1982 was hij President van de PolyGram Group, dat was uitgegroeid tot een van de grootste entertainmentbedrijven ter wereld. Hij stond ook enkele jaren het hoofd van de internationale brancheorganisatie IFPI (International Federation of the Phonographic Industry). Voor zijn verdiensten werd Coen Solleveld benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.

Joost Driessen, iMediate

“De relatie NVPI/iMediate liep in de laatste 25 jaar vaak parallel aan de Paul/Joostrelatie. Paul en ik kwamen op enig moment in hetzelfde bandje te spelen. Dat kwam zo. Ooit bedachten Max Mollinger, Maarten Russchen en ikzelf tijdens de Midem in Cannes dat het toch vreemd was dat de film- en de reclame-industrie hun eigen ‘branchebandjes’ hadden, maar de muziekbusiness niet. Zo ontstond The Industry, het genoemde drietal aangevuld met Peter Calicher, en we gingen op zoek naar een goede leadzanger, liefst dus uit ‘het vak’.

Paul kreeg daar lucht van en besloot een zelf opgenomen demo met Bruce Springsteensongs onder onze aandacht te brengen. Dat gebeurde op de bescheiden, beschaafde Solleveld-manier, terwijl hij ook gewoon had kunnen aankondigen dat ‘ie mee kwam doen. Want zo goed was en is hij. Sindsdien hadden wij niet alleen een geweldige vriend erbij, maar ook een fantastische leadzanger en gitarist. Een fascinerende combinatie van persoonlijkheden bovendien: de bedachtzame, toegewijde industrieprofessional die auteursrecht en de bescherming van daarvan ademt en de hongerige, onvoorstelbaar muzikale frontman die eigenlijk gewoon zijn hele leven op tournee had willen zijn.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 35

35

2/19/2021 12:39:08 PM

“meer dan een voetnootje in de popgeschiedenis” - de Volkskrant “PS (Paul Solleveld) was zijn jd ver vooruit” - nu.nl “’Final Love Song’ is het beste wat Nederland L nooit in zijn collec ef geheugen heee opgeslagen.” OOR “Dit grijpt ons allemaal wederom bij de strot.

Paul bedankt!” – Kees van der Hoeven, namens iedereen bij Universal Music

EB202101_Advertenties_1.indd 36

2/19/2021 11:27:32 AM

PAUL

SOLLEVELD

FOTO: JASPER BOSMAN

Albert Slendebroek, BMG Talpa Music

“Laat ik vooropstellen: ik ben geen fan van de muziekindustrie. We leven van de creativiteit van artiesten/schrijvers, niet andersom. Het is aan ons om die creativiteit op de best mogelijke manier te faciliteren.

Ik begrijp dat de wereldwijde muziekindustrie een vertegenwoordigend orgaan nodig heeft. Maar ik zit niet in de muziekbusiness om veel te vergaderen of ter meerdere glorie van mezelf. Ik heb het altijd bewonderd dat Paul als NVPI-voorzitter zo rustig en intelligent bleef tijdens vergaderingen en discussies en uiteindelijk altijd de juiste dingen deed voor onze industrie - en dat onder vaak hele moeilijke omstandigheden. Zijn werk wordt zwaar onderschat.

Wat Paul doet, is misschien niet cool, maar wel heel belangrijk. De muziekindustrie is een collectief van individualisten en Paul vond daar zijn weg in. Hij had het geduld.

Ik zou na de meeste discussies al na drie minuten zijn weg gelopen... Paul zit waarschijnlijk zelf niet op te wachten op een uitgebreid afscheidsinterview, maar hij heeft het verdiend. Hij beschikt over iets wat de meeste mensen in onze industrie niet bezitten: bescheidenheid. En dat maakt hem aangenaam als mens.”

Markus Bos, Sena

Paul in het kort

Paul Solleveld kwam op 1 februari 1991 in dienst bij NVPI als adjunct-directeur en vervulde sindsdien meerdere rollen binnen de brancheorganisatie. Hij kwam in 1991 over van Buma/Stemra en na vijf jaar de functie van adjunct-directeur bij de NVPI vervuld te hebben, werd hij aangesteld als directeur van de brancheorganisatie.

Een rol die hij twintig jaar lang bekleedde.

Tenslotte vervulde hij nog enige jaren de functie van Director Legal & Public Affairs en beleidsadviseur voor de NVPI. Naast zijn werkzaamheden voor de NVPI was Solleveld vele jaren directeur van de Edison Stichting.

Hoewel hij met pensioen gaat, zal Solleveld betrokken blijven bij het auteursrecht.

Hij neemt het komend jaar de rol op zich van Algemeen Secretaris van de Federatie Auteursrechtbelangen, het samenwerkingsverband van organisaties van makers, van exploitanten en collectief beheersorganisaties.

Secretaris aan de slag bij de Federatie Auteursrechtbelangen, de voortzetting van de in 1984 opgerichte Stichting Auteursrechtbelangen. Deze stichting is het samenwerkingsverband tussen het Platform Makers, het Platform Creatieve Media Industrie en VOI©E. Platform Makers wordt gevormd door de beroeps- en belangenorganisaties van auteurs en uitvoerende kunstenaars. Platform Creatieve Media Industrie bundelt de krachten van uitgevers- en producentenorganisaties, terwijl in VOI©e alle in Nederland actieve collectieve beheersorganisaties (CBO's) zijn verenigd. “Een belangrijke organisatie met als doel het vergroten en versterken van het draagvlak voor het auteursrecht, en de bescherming en verbetering van de positie van de rechthebbenden. Ik vond het wel leuk dat ze mij vroegen; na dertig jaar bij NVPI ver tegenwoordig ik ook dus ook de makers. Maar ik heb altijd uitgedragen dat makers en producenten of uitgevers partners zijn; samen sterk. Mijn hart zal altijd blijven kloppen voor de creatieve sector.” ◾

“Paul heeft de bloei, neergang en het herstel van de muziekindustrie meebeleefd als voorman van de branchevereniging van de entertainmentindustrie. Bij sollicitaties kijk je naar competenties, bij een afscheid naar geleverde prestaties.

Wat Paul in mijn ogen zo uniek maakt zijn juist zijn competenties. Om te beginnen is hij natuurlijk veel te bescheiden. Over zijn eigen muzikale prestaties, prachtig album bijvoorbeeld het PS project. Door zijn jarenlange ervaring als jurist is hij zeer deskundig. Paul is een diplomaat, opereert in de coulissen, waarschuwt voor risico’s, geeft een zetje waar nodig en op het juiste moment. Paul kent iedereen en iedereen kent Paul. Aimabel als hij is, vermijdt hij de confrontatie, maar verliest het doel nooit uit het oog. Paul is een verbinder en daarom wordt Paul volgens mij alom gewaardeerd door stakeholders in onder meer Hilversum, Amsterdam, Den Haag, Londen, Brussel en Straatsburg. Ook voor Sena heeft Paul veel betekend, in goede en in mindere tijden. Veel dank daarvoor Paul. En afscheid, dat is betrekkelijk, want als Algemeen secretaris van de Federatie Auteursrechtbelangen blijven we in contact.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Interview_PaulSolleveld.indd 37

37

2/19/2021 12:39:12 PM

AUTEURSRECHT

‘Het is fijn dat Nederland als gidsland kan dienen’ Nederland is de eerste lidstaat van de Europese Unie die de richtlijn auteursrecht in de nationale wetgeving heeft verankerd. Initiatiefnemer van het wetsvoorstel is demissionair minister van Rechtsbescherming, Sander Dekker (VVD). Hij vertelt over de totstandkoming van de wet en zijn visie op het Europees auteursrecht.

DOOR: JEROEN NOORDELOOS | FOTOGR AFIE: ARENDA OOMEN / RIJKSOVERHEID

Nederland is één van de eerste landen die de Europese auteursrechtrichtlijn in de lokale wet heeft verankerd. Heeft u de implementatie als één van de speerpunten in uw beleid door willen voeren?

“Ik ben er trots op te kunnen zeggen dat Nederland zelfs de allereerste lidstaat van de Europese Unie is die de richtlijn in zijn geheel heeft omgezet. De wet waarmee dat gebeurt, treedt in werking op het moment waarop dat van de richtlijn moet: 7 juni 2021. De onderhandelingen over de richtlijn waren lang en moeilijk. We hebben tijdens het proces vaak gesproken met veel verschillende stakeholders. Vaak hadden zij verschillende opvattingen over de richtlijn.

Omdat tijdens de onderhandelingen met zoveel stakeholders contact is geweest, heb ik niet meer over de richtlijn geconsulteerd toen die eenmaal tot stand was gekomen. Met de consultatie heb ik gewacht tot het voorontwerp voor de omzettingswet klaar was en uit de internetconsultatie bleek dat de stakeholders constructief tegen dat voorontwerp aankeken. Daardoor kon het officiële wetsvoorstel snel worden opgesteld en ging de parlementaire behandeling ook redelijk snel. In veel andere lidstaten ligt de omzettingswetgeving net in het parlement, wordt zij nog opgesteld of 38

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Auteursrecht_Dekker.indd 38

is men zelfs nog bezig erover te consulteren. Daardoor is er vanuit andere lidstaten belangstelling voor onze omzettingswet.

Het is fijn dat Nederland nu als gidsland kan dienen.”

Tijdens de verschillende stemmingen in 2019 was Nederland één van de landen die tegen de Europese voorstellen heeft gestemd. Hoe kijkt u daarop terug?

“Eigenlijk heb ik een heel genuanceerde kijk op het auteursrecht. Ik vind het be-

worpen en daardoor wordt beperkt of zelfs onmogelijk gemaakt. We moeten voorkomen dat de bescherming ten koste gaat van de mogelijkheid om informatie te vergaren en innovatie belemmert. Dat is niet goed voor de maatschappij en ook niet voor onze innovatieve, competitieve en moderne economie. Vooral de zuidelijke lidstaten en de Europarlementariërs uit die landen, wilden regels invoeren die in de optiek van de noordelijke lidstaten, waaronder de hele Benelux, de balans te veel deden doorslaan

'Ik vind het belangrijk dat Europa voor de belangen van Europese rechthebbenden en gebruikers opkomt' langrijk dat werken van letterkunde, wetenschap en kunst goed worden beschermd.

Daardoor kunnen makers een eerlijke beloning voor het gebruik van hun werken bedingen en worden zij gestimuleerd om nog meer moois te scheppen. Daarvan profiteert de hele maatschappij. Maar: de bescherming moet niet zo ver doorslaan dat het gebruik van beschermd materiaal aan onnodige belemmeringen wordt onder-

naar bescherming van rechthebbenden en te weinig oog hadden voor de belangen van gebruikers. Dit was in mijn ogen vooral het geval bij het nieuwe naburige recht voor persuitgevers en de filterverplichting voor aanbieders van onlinediensten voor het delen van content. Daarom vond ik het, ook met het oog op mogelijk toekomstige Europese wetgeving, belangrijk om op dit punt een duidelijk signaal af te geven.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 9:29:21 AM

INTERVIEW

Hoe lastig is het om in dat geval vervolgens een richtlijn te moeten implementeren waar Nederland het op punten mee oneens is?

“Het feit dat Nederland tegen de richtlijn heeft gestemd, houdt - als gezegd - verband met het naburige recht voor persuitgevers en de filterverplichting voor aanbieders van onlinediensten voor het delen van content.

Dit neemt echter niet weg dat Nederland heel goed kan leven met de rest van de richtlijn. Het is goed dat ik dat hier nog eens kan benadrukken. Verder is het gewoon zo dat de onderhandelingen over een voorstel voor een richtlijn en de omzetting van een richtlijn strikt van elkaar moeten worden onderscheiden. De ervaring met de richtlijn auteursrecht in de digitale eengemaakte markt leert dat dit ook goed mogelijk is.

Uiteraard heb ik er bij de omzetting van de richtlijn naar gestreefd het evenwicht te be-

'De Europese Commissie komt nog met ‘guidelines’ over de toepassing van de filterverplichting' waren tussen alle verschillende en betrokken belangen. Er moet een afdoende balans bestaan tussen enerzijds de bescherming van de makers en anderzijds de bescherming van de gebruikers. Ik heb de ruimte die de richtlijn aan de lidstaten laat, gebruikt om keuzes te maken die daaraan zo goed mogelijk gevolg geven.”

SANDER DEKKER

Eén van de bezwaren om tegen de voorstellen te stemmen was dat de rechten van gebruikers niet voldoende werden beschermd. Is die mening inmiddels bijgesteld, of worden daar nog extra gesprekken over gevoerd tussen de verschillende lidstaten?

“Tijdens de onderhandelingen over de richtlijn is de vrees dat de filterverplichting tot overblokkering zou leiden uitgebreid op tafel gekomen. In lijn met de uiteindelijke tekst van de richtlijn, zijn in het wetsvoorstel veel waarborgen opgenomen die moeten voorkomen dat een negatief effect op de vrijheid van meningsuiting ontstaat. Zo hoeft de aanbieder van een onlinedienst alleen in actie te komen ten aanzien van die inhoud die van de rechthebbenden moet worden geblokkeerd. De rechthebbenden ▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Auteursrecht_Dekker.indd 39

39

2/19/2021 9:29:25 AM

THERE ARE NO RULES TO CREATIVITY.

Margriet Koedooder is our most experienced lawyer in Music & Creative Industry Law.

For queries we recommend that you contact her directly.

A

Van Miereveldstraat 13 1071 DW Amsterdam Netherlands

T

+31 (0)20 20 607 55

M

mkoedooder@devos.nl

W

www.devos.nl

linkedin.com/in/margrietkoedooder

Where there are rules we will take care of them.

CREATIVE INDUSTRY LAW

MUSIC LAW

Copyright • Contracts • Entertainment Law • Advertising • Film &

Publishing • Labels • Booking Agencies • (Inter)

Television • Internet & Ecommerce Law • Litigation • Media Law

National DJ’s & Artists • Intellectual Property

Music Law • Education Law • Trademark & Competition Law • Privacy

Protection • Internet & Webshops • Licensing •

Telecommunication Law • Business & Corporate Operations &

Reputation Management • Selling & Buying •

Transactions • Food Law • Restructuring • Labour Law • ICT Law.

Employment Law • Agents & Franchising.

EB202101_Advertenties_4.indd 40 202009_advertenties_5_1.indd 26

2/19/2021 AM 9/14/2020 11:27:56 1:23:43 PM

INTERVIEW

bare werken, die onderdeel uitmaken van de collectie van instellingen voor cultureel erfgoed. De onderhandelingen hebben er onder meer toe geleid dat op nationaal niveau ECL ook voor andere doeleinden dan niet of niet langer in de handel verkrijgbare werken mogelijk te maken.

De richtlijn wil daarnaast stimuleren dat Europees audiovisueel materiaal wordt uitgebracht. Door lidstaten te verplichten om rechthebbenden en video-ondemanddiensten te helpen, bijvoorbeeld door bemiddeling aan te bieden bij de onderhandelingen en het sluiten van overeenkomsten. Verder mag, denk ik, niet onvermeld blijven dat er enkele uitzonderingen op het auteursrecht bij komen die het bijvoorbeeld mogelijk maken om beschermd materiaal te kopiëren om tekst en datamining mogelijk te maken om nieuwe trends, patronen en ontwikkelingen te kunnen ontdekken.”

moeten daartoe voldoende informatie verschaffen. In de wet is nadrukkelijk bepaald dat het filteren niet in een algemene monitorverplichting mag ontaarden. Filteren is bovendien alleen aan de orde als dat technisch en tegen aanvaardbare kosten mogelijk is. Daar komt bij dat er geen gebruik mag worden gemaakt van filtermaatregelen die te grofmazig zijn en geoorloofde inhoud blokkeren. Het uploaden van content die helemaal geen inbreuk maakt op het auteursrecht en naburige rechten, bijvoorbeeld omdat het materiaal onder een uitzondering of beperking valt, blijft mogelijk. Aanbieders van onlinediensten voor het delen van inhoud moeten bovendien voorzien in een klacht- en beroepsmechanisme waarop gebruikers een beroep kunnen doen voor het geval toch een keer onte-

waarborgen te treffen om de vrijheid van meningsuiting te garanderen. De Europese Commissie komt verder nog met ‘guidelines’ over de toepassing van de filterverplichting. Zo nodig kunnen die ‘guidelines’ in de algemene maatregel van bestuur worden verwerkt.”

Welke hindernissen bent u verder tegengekomen tijdens de implementatie?

Waren er onderdelen in de richtlijn waar onze lokale wetten op moesten worden aangepast?

“Het eerdergenoemde naburige recht voor persuitgevers en de filterverplichting vormden de moeilijkste onderdelen van de richtlijn en vergden dus een belangrijke aanpassing van onze wetgeving.

Maar nieuw in het Europese, en ook het

'Ik ben er trots op dat Nederland de allereerste lidstaat van de Europese Unie is die de richtlijn in zijn geheel heeft omgezet' recht wordt geblokkeerd. Als dat niet helpt, kunnen gebruikers een beroep doen op alternatieve geschillenbeslechting of kan de rechter gevraagd worden om een oordeel.

Als uiteindelijk blijkt dat ook dat niet genoeg is, geeft de wet mij de mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur nog extra

Nederlandse recht, is bijvoorbeeld de extended collective licensing (ECL). Hierbij mogen collectieve beheersorganisaties ook toestemming namens niet aangesloten rechthebbenden verlenen. Het gaat dan om de verveelvoudiging en openbaarmaking van niet langer in de handel verkrijg-

Wat zijn de belangrijkste veranderingen waar rechthebbenden, maar ook internetbedrijven, mee te maken krijgen op dit moment? Zijn er specifieke aandachtspunten waar zij volgens u naar moeten kijken?

“Voor rechthebbenden en internetbedrijven is de eerdergenoemde filterverplichting volgens mij het belangrijkst. Voor makers en uitvoerend kunstenaars mag verder de harmonisatie van het auteurscontractenrecht niet onvermeld blijven. Voor Nederland is er in zoverre niet veel nieuws onder de zon omdat dit onderdeel van het auteursrecht al een paar jaar geleden op nationaal niveau is geregeld. Nieuw is de transparantieplicht; een exploitant moet een maker of een uitvoerend kunstenaar informatie verschaffen over de exploitatie, zoals de vormen waarin dat gebeurt, de inkomsten en de verschuldigde vergoeding.”

Welke volgende stap moet er volgens u in het Nederlands, dan wel Europees recht gezet worden?

“Het auteursrecht is in verregaande mate geharmoniseerd. Het beleidsvoortouw is daarmee ook van het Haagse naar het Brusselse verschoven. De Europese Commissie heeft onlangs een mededeling intellectueel eigendomsrecht uitgebracht, met verschillende plannen over het auteursrecht. Ik vind het belangrijk dat Europa voor de belangen van Europese rechthebbenden en gebruikers opkomt en zal bij de onderhandelingen over de concrete uitwerking van de aangekondigde plannen telkens ervoor waken dat tussen die belangen van rechthebbenden en gebruikers een goede balans bestaat.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Auteursrecht_Dekker.indd 41

41

2/19/2021 9:29:28 AM

EUROPEES AUTEURSRECHT

Gaat de nieuwe auteursrechtrichtlijn werken in de praktijk?

De nieuwe Europese auteursrechtrichtlijn is eind december bekrachtigd in de Nederlandse wet. Robbert Baruch, Rutger van Rompaey en Michiel Laan van Buma/Stemra vertellen over wat dit betekent voor hun dagelijkse werk, knelpunten en de invloed die Brexit kan spelen op het Europees auteursrecht.

DOOR: JEROEN NOORDELOOS

J

arenlang is er gediscussieerd over de nieuwe Europese auteurswetrichtlijn, die ervoor moet zorgen dat het auteursrecht in Europa op het niveau wordt gebracht van het digitale tijdperk. Sinds begin dit jaar is de richtlijn in Nederland van kracht. Het is echter nog te vroeg om conclusies te trekken of de wet zijn gewenste uitwerking heeft. Volgens Michiel Laan, manager Online bij Buma/Stemra, komt dit

vooral omdat er nog verschillende langdurige overeenkomsten lopen met partijen als YouTube. “Het zal pas over een aantal jaar duidelijk worden welk verschil de vernieuwde wet maakt voor onze leden. Zullen we inderdaad meer inkomsten kunnen genereren voor onze aangeslotenen? Uiteraard gaan we daarop inzetten, maar we kunnen pas later vaststellen of dat ook daadwerkelijk lukt.”

Volgens Laan heerst het misverstand dat door de aanpassingen in de wetgeving platforms verplicht worden om meer te gaan betalen. “In de geest van de richtlijn en de wet is dat natuurlijk wel de bedoeling, maar het staat niet letterlijk zo omschreven.”

Rutger van Rompaey, General Counsel bij Buma/Stemra, vult zijn collega aan: “Ik sluit dan ook niet uit dat als partijen in Europa het niet met elkaar eens kunnen worden over licenties, er een rechter aan te pas zal komen.”

Meer duidelijkheid Van Rompaey: “De nieuwe wet is ook vooral bedoeld om meer duidelijkheid te bieden over de positie en verantwoordelijkheid van platforms waar user-generated content op staat. Denk niet alleen aan YouTube, maar ook aan partijen als Facebook en ClubHouse. In het verleden kon dit soort partijen aandragen dat zij hun gebruikers

alleen een platform bieden en niet verantwoordelijk waren voor de content die hun gebruikers plaatsten. Nu de richtlijn is geïmplementeerd, is duidelijk dat zij die verantwoordelijkheid zelf wel hebben en moeten zij ook daarvoor licenties afnemen bij CBO’s om beschermde content op hun platform aan te bieden. De vraag is nu: hoe gaan we daar een prijskaartje aan hangen en hoe kunnen wij de wet gebruiken om de best mogelijke vergoeding uit te onderhandelen voor onze rechthebbenden?”

Wet past zich aan op de situatie Robbert Baruch was nauw betrokken bij de lobby voor de Europese richtlijn die in juni 2021 in alle EU-landen in de nationale wetgeving geïmplementeerd moet zijn. “Als je kijkt naar de geschiedenis van het auteursrecht zie je twee opvallende zaken: de wet past zich telkens aan op de praktijk. Pas toen de lp werd uitgevonden, werd een wet van kracht die het auteursrecht op elpees regelde. Zo werkte het ook met de bandrecorder, de cassette en de minidisc. En nu dus ook met het internet.”

Het tweede punt dat Baruch aanstipt is dat bij ieder van die wetswijzigingen telkens de vraag rees of er sprake was van een openbaarmaking. “Partijen die de nieuwe platformen of media beheren, opperen telkens dat er in hun geval geen sprake is van een

'De richtlijn als middel is minder dwingend dan een verordening, zoals de AVG' RUTGER VAN ROMPAEY

42

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Artikel13.indd 42

Rutger van Rompaey

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 9:41:24 AM

ACHTERGROND

openbaarmaking. Die discussie leeft dus iedere tien tot twintig jaar weer op.”

Ook Facebook en YouTube waren van mening dat er op hun platformen ten aanzien van bepaalde content geen sprake was van een openbaarmaking, maar fungeerden als tussenpersoon voor hun gebruikers. “Daarom konden zij stellen niet verantwoordelijk te zijn voor de geplaatste content en daarmee mening dat zij niet hoefden te betalen voor licenties. Maar ze deden het wel, voor alle zekerheid.” Nu die verantwoordelijkheid wel bij de platformen ligt, hebben de CBO’s een betere onderhandelingspositie gekregen. “Er is nu een nieuwe basis gelegd van waaruit wij kunnen onderhandelen. ”

Implementatie Nederland heeft als eerste EU-lidstaat de richtlijn nationaal doorgevoerd. Volgens Baruch was dat geen verrassing. “Ons land is vaak een van de eerste landen die een richtlijn overneemt. Vaak schrijven de ambtenaren al tijdens de totstandkoming van de Europese wet het Nederlandse wetsvoorstel en wetgevingstrajecten in ons land zijn relatief eenvoudig.”

Van Rompaey: “En we hebben ook de traditie om het aan de rechter over te laten. We zijn gewend om te gaan met open normen die de rechter vervolgens in de praktijk moet invullen. Veel andere Europese landen kennen andere juridische tradities en hechten veel meer waarde aan een duidelijke uitleg in de wet. Bovendien zal de Europese Commissie na verschillende rechtszaken extra uitleg geven over hoe de richtlijn moet worden opgevat. Nationale rechters kunnen met die verduidelijking in de hand vervolgens toetsen of het in de praktijk op de juiste manier wordt toegepast en bijsturen waar nodig.”

Nadelen Toch zijn er ook nadelen. De richtlijn omschrijft dat platformen een licentie nodig hebben om beschermde content aan te kunnen bieden op hun platform. Niet duidelijk is in hoeverre zij verplicht zijn om achter inbreuk aan te gaan. Van Rompaey: “De richtlijn biedt handvatten voor dit soort vragen, maar hoe dat in de praktijk moet worden uitgevoerd is nog onduidelijk. Ook de Nederlandse wetgever heeft dat aan zich voorbij laten gaan en laat het aan de praktijk over.” Volgens Van Rompaey laat ▶

ROBBERT BARUCH

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Artikel13.indd 43

43

19-02-21 13:03

EUROPEES AUTEURSRECHT

MICHIEL LAAN

dit meteen ook een van de grote nadelen van een Europese richtlijn zien. “De richtlijn als middel is minder dwingend dan een verordening, zoals we die kennen van bijvoorbeeld de AVG. Een richtlijn schrijft lidstaten voor wat zij in hun nationale wetgeving moeten doorvoeren, maar laat het aan de lidstaten hoe zij dat doen. Dat kan tot onbedoelde verschillen leiden in wetgeving, die dan later weer moeten worden gecorrigeerd. Zo ook in dit geval. In Duitsland wordt gepoogd concreter in de wetgeving te regelen wat platforms precies moeten doen als er content op staat waarvoor geen licentie is verkregen. En in Finland worden op dit moment weer hele andere oplossingen besproken, die de platforms veel meer uit de wind houden in die gevallen.

Sommige lidstaten worstelen echt met de invoering.”

Baruch: “De Europese Commissie werkt aan aanvullende regels. Die moet de lidstaten meer handvatten bieden in de praktijk en zal zich vooral richten op de implementatie van Artikel 17 en hoe de platformen hiermee om moeten gaan. Maar het staat in ieder geval vast dat zij zich niet meer kunnen verschuilen achter het argument dat zij slechts een doorgeefluik van hun gebruikers zijn. Dat geeft ons het recht om de verspreiding ervan te kunnen verbieden. Dat willen we niet, maar dat is wel een mogelijkheid die wij eerst niet hadden.”

Brexit Hoewel de vernieuwde auteurswet de onderhandelingspositie van CBO’s in de Europese Unie vooralsnog theoretisch heeft verbeterd, is er toch nog een factor die de onderhandelingen in de toekomst kan bemoeilijken: Brexit. De Britten zullen de bestaande Europese auteursrechtwetgeving respecteren, maar trekken daarna hun eigen plan.

Baruch: “Vanaf juni moeten alle EU-landen de nieuwe richtlijn hebben doorgevoerd, maar het VK heeft al aangegeven dat zij deze richtlijn niet zullen implementeren.

Maar zij zullen zich wél moeten houden aan de wereldwijde verdragen die gelden rond dit onderwerp.

Van Rompaey: “In die verdragen staat dat landen elkaars regels rondom het auteursrecht moeten respecteren. Ik denk dat dat nog een hoop gedoe op gaat leveren. Veel Britse artiesten klagen dat hun overheid nauwelijks iets heeft geregeld om optreden op het Europese vasteland te vergemakkelijken. Bovendien is de Britse muziek een belangrijk onderdeel van de Europese muziekcultuur. Je ziet dan ook dat er vanuit de muziekindustrie verschillende praktische bezwaren opkomen tegen de Brexit.”

Volgens Baruch hebben Britse artiesten zonder deze richtlijn een minder sterke onderhandelingspositie met contentplatformen vergeleken met hun collega’s in de Europese

'Discussie over het begrip 'openbaarmaking' leeft iedere tien tot twintig jaar op' Robbert Baruch 44

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Artikel13.indd 44

Unie. Hij vermoedt dat de Britten een ander plan hebben. “Mijn vermoeden is dat zij streamingplatformen in het VK willen gaan faciliteren. Door bepaalde Europese wetgeving niet te implementeren hopen zij de diensten naar Engeland te kunnen lokken.”

Van Rompaey vult zijn collega aan: “Tegelijkertijd wordt ook in het VK gediscussieerd over wat een eerlijke vergoeding voor muziekgebruik is. Hoewel er zonder richtlijn theoretisch meer macht bij de platformen ligt, zijn de Britten wel op zoek naar een eerlijke vergoeding voor artiesten en makers.”

De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk zijn volgens Baruch online concurrenten van elkaar geworden. “Binnen de Unie hebben we een zekere mate van solidariteit.

Maar hoe het Verenigd Koninkrijk hiermee om zal gaan, weten we nog niet. Wel zien we in andere sectoren dat ze proberen om de hoofdkantoren van multinationals naar Londen te lokken met fantastische deals.

Kijk naar Shell en Unilever. Er is dus geen enkele reden om aan te nemen dat ze dat niet gaan proberen binnen de muziekindustrie.

Die concurrentie gaan we graag aan. We hebben internationaal een goede reputatie en een uitstekend netwerk.”

Van Rompaey vraagt zich af of de richtlijn alléén voldoende power geeft om betere voorwaarden uit te kunnen onderhandelen met platforms die veel content verspreiden zoals YouTube. “Ik zie hier een kans, maar onze slagkracht zit vooral in innovatie en flexibiliteit. De richtlijn geeft ons extra munitie richting de contentplatformen. Maar hoe we die munitie kunnen gebruiken moet tijdens de onderhandelingen blijken. We hebben nu in ieder geval een betere basis.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 9:41:30 AM

STOMP ACADEMY

‘Deze video’s spreken een groot publiek aan’ STOMP Academy is het educatieve platform van, voor en door independent platenlabels.

Het afgelopen jaar werden er op het platform maandelijks een video en een Industry Update gepubliceerd. Kees van Weijen: “We zijn met deze video’s echt trendsettend geweest.”

K

ees van Weijen, bestuursvoorzitter van STOMP en IMPALA én een van de initiatiefnemers van STOMP Academy, is trots op de video’s. “Ik ben blij dat wij ermee gestart zijn. Dankzij een financiële bijdrage van Merlin, het wereldwijde rechtenbureau voor de independent muziekindustrie, konden we deze video’s maken en voor een groot publiek beschikbaar stellen. Onze video’s worden ook internationaal gebruikt. Men stelt het op prijs dat we niet om de hete brij heen draaien en relevante en concrete informatie geven.

Daarmee zijn we volgens mij echt trendsettend geweest.”

Met de STOMP Academy-video’s willen we drie dingen bereiken, legt Van Weijen uit.

“Niet alleen willen we het kennisniveau in Nederland verhogen, maar ook entertainmentprofessionals met elkaar verbinden en op die manier de gehele sector versterken.”

Totale breedte Tal van muziekprofessionals hebben hun medewerking verleend aan de video’s, onder wie Wilbert Mutsaers, Raymond van Vliet, Leo van Schaik, Levy Isabella, Helene Koekoek en Nadine van Bodegraven. Ook Guillaume Warmerdam van LAB Music komt aan het woord in de video’s. “Het

is erg goed dat STOMP dit doet", vertelt Warmerdam. “Ik heb alle video’s met veel interesse gekeken. Het is boeiend om te horen hoe je concullega’s over bepaalde zaken denken. Juist vanwege de gebalanceerde mix van sprekers denk ik dat deze video’s een groot publiek aanspreken.”

Ook Helene Koekoek van 8ball Music is enthousiast. “Ik vond het erg leuk om mee te

werken. Elk label pakt het op zijn eigen manier aan en de video’s schetsen een goed beeld van de totale breedte van de muziekindustrie. Ik denk zeker dat er behoefte is aan een dergelijke serie, vooral voor scholen en muziekopleidingen zijn deze video’s interessant. Nu blijft het enigszins binnen de industrie, maar misschien is dat een leuke insteek voor een volgende serie?” ◾

Video’s

De volgende onderwerpen worden in de video’s behandeld: » How Streaming Reshaped The Independent Music Industry | streaming » You Need To Go Viral; The (Social) Media Mix | media » Live Is Where The Heart Is | live » Fire The Product Manager, Hire The Data Analysts | data » Building Direct Relationships With Fans | marketing » How Streaming Reshaped The Independent Music Industry, Part II | streaming (deel 2) » Follow The Money | finance » With A Little Help From My Friends | collectieve organisaties » What Does A&R Really Mean? | A&R » Are You Ready To Travel? | buitenland » Rights Said Fred! Know Your Rights | legal » How To Manage The Management? | management De video’s zijn te vinden op YouTube, op de Stomp Academy-website (stompacademy.nl) en in een speciaal dossier op de website van Entertainment Business. Frank Janssen, eigenaar van communicatiebedrijf Striped Elephant, heeft bij iedere video een uitgebreide Industry Update geschreven, waarin dieper wordt ingegaan op het desbetreffende onderwerp.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_STOMP.indd 45

45

2/19/2021 10:36:55 AM

EPICA

‘Dit is ons meest spirituele en diepgaande album’ Epica bracht eind februari zijn langverwachte nieuwe album Omega uit, het eerste studioalbum van de Nederlandse symfonische metalformatie in vijf jaar. Gitarist Mark Jansen en frontvrouw Simone Simons over de totstandkoming en de thematiek van het album. “Zoals de fans van ons gewend zijn, zoeken we in onze teksten altijd naar verdieping.”

EPICA

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE | FOTO: TIM TRONCKOE

I

“

k ben enorm trots op dit album”, vertelt Epica-gitarist en -oprichter Mark Jansen via Skype. “Gelukkig hadden we alles al geschreven en opgenomen toen de pandemie in alle hevigheid om zich heen greep.

Ik woon in Zuid-Italië en kon niet meer naar de studio in Nederland reizen om de vocalen op te nemen, dus dat heb ik thuis gedaan. Ook Simone kon niet naar de studio komen; zij heeft haar vocalen in Stuttgart opgenomen.”

Simone Simons: “We willen de nummers van Omega ontzettend graag live brengen.

We houden het nog wel even vol, maar we missen het touren. Ik hoop dat we deze zomer weer kunnen optreden, misschien tegen beter weten in, want alle seinen dreigen weer op rood te gaan staan... We plannen altijd een paar jaar vooruit, maar alles staat nu even on hold door de coronacrisis.”

De hersenen inslaan Tijdens het schrijven van de tracks voor Omega zaten de Epica-bandleden vijf dagen lang in één huis. Jansen: “Het kon twee kanten opgaan: of we slaan elkaar na twee dagen de hersenen in of die vijf dagen smaken naar meer. Het laatste was gelukkig het geval. In de toekomst gaan we dit zeker weer op deze manier doen. Ik denk dat dit

het grootste verschil heeft gemaakt in vergelijking met onze vorige albums. We zijn erin geslaagd om elkaars sterkste kwaliteiten te combineren en om zo de beste nummers te selecteren. We hebben tijdens het schrijven het festival- en concertpubliek in ons achterhoofd gehouden, maar probeerden daarnaast ook nieuwe ideeën toe te voegen, waardoor je het niet alleen voor jezelf, maar ook voor de luisteraar interessant houdt. De uiteindelijke mix is heel erg ‘open’ geworden, en niet zo dichtgesmeerd als op vorige albums, waardoor er meer dynamiek wordt gecreëerd.”

“We hadden de tijd en de energie om het op deze manier aan te pakken”, voegt zangeres Simons toe. “We wonen in vier verschillende landen en dat zorgt ervoor dat het contact vooral digitaal verloopt. Stuurden we het in verleden muziek heen en weer,

Formaten

Omega is verkrijgbaar in verschillende formaten: » vinyl-box (incl. Earbook, picture 2-LP & » cd jewelcase, hanger met Ankh-symbool - gelimiteerd » 2cd digibook, tot 1500 exemplaren) » Earbook (48p Earbook incl. akoestische » 2-LP (diverse kleuren) bonus-cd, orkest-cd en instrumentale cd gelimiteerd tot 3500 exemplaren)

46

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Epica.indd 46

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 9:49:58 AM

INTERVIEW

nu konden we op elkaar reageren en ideeën uitwisselen.”

Inspiratiebronnen De albumtitel Omega is gebaseerd op de theorie van het omegapunt, een door de Franse filosoof en theoloog Pierre Teilhard de Chardin bedachte term die een eindmoment in het evolutieproces aangeeft.

Jansen: “De theorie van het omegapunt komt er in het kort op neer dat we als universum en mensheid gedoemd zijn om op kolkende wijze naar een punt van eenwording te gaan. De term is afgeleid van ‘Alfa en Omega’, oftewel het begin en het einde.”

Een andere inspiratiebron was de Smaragden Tafel (Emerald Tablet), een korte tekst die geschreven zou zijn door de mythische profeet Hermes Trismegistus.

Een van de bekendste uitspraken in deze tekst is ‘Zo boven, zo beneden’, dat verwijst naar de eenheid en verbondenheid van de dingen. Jansen: “Zoals de fans van ons gewend zijn, zoeken we in onze teksten altijd naar verdieping en probeer ik mensen te triggeren om zelf op onderzoek uit te gaan en een mening te vormen.”

Het nummer Freedom - The Wolves Within is dan weer gebaseerd op een oud ver-

haal van een gevecht tussen twee wolven, legt Mark Jansen uit. “Een wijze Cherokee bespreekt het leven met zijn kleinzoon. Hij vertelt de jongen: ‘Er is een gevecht in ons gaande tussen twee wolven. De ene wolf is slecht, hij vertegenwoordigt gevoelens van onder meer woede, afgunst, verdriet en arrogantie. De andere wolf is goed en belichaamt zaken als liefde, hoop, waarheid en mededogen. De jongen vraagt zijn grootvader welke wolf uiteindelijk zal winnen. De oude Cherokee antwoordt: ‘De wolf die je het meest voedt.’ Wat we willen zijn en wat we willen reflecteren op de wereld om ons heen, hangt af van de wolf die we voeren en ook van de mate van controle die we hebben over onze innerlijke wolven. Zullen we erin slagen om ze te beheersen of zullen ze ons beheersen?”

“Omega is de meest spirituele en diepgaande plaat van Epica tot nu toe”, vat Simons samen. “Ik zie het schrijven van teksten als een vorm van therapie. We schuwen de grote onderwerpen niet en staan stil bij zaken als de opwarming van de aarde of knippen en plakken van menselijk DNA. Overkoepelend thema is de balans tussen yin en yang, tussen licht en duisternis.” ◾

Over Epica

Epica werd door gitarist Mark Jansen opgericht in 2002, na zijn vertrek uit de band After Forever. In 2003 verscheen het goed ontvangen debuut The Phantom Agony. Inmiddels heeft Epica diverse succesvolle albums uitgebracht, waarmee de groep een groot publiek in zowel Europa, Zuid-Amerika als Azië aan zich wist te binden. Mark Jansen richtte in 2010 ook de band MaYaN op en lanceerde het project United Metal Minds.

De line-up van Epica ziet er als volgt uit: Mark Jansen (gitaar, grunts), Simone Simons (zang), Coen Janssen (keyboards), Ariën van Weesenbeek (drums, grunts), Isaac Delahaye (leadgitaar) en Rob van der Loo (bas).

Discografie Epica

» The Phantom Agony (2003) » We Will Take You With Us - 2 Meter Sessies (2004) » Consign To Oblivion (2005) » The Score - An Epic Journey (2005) » The Road To Paradiso (2006) » The Divine Conspiracy (2007) » The Classical Conspiracy - Live In Miskolc (2009) » Design Your Universe (2009) » Requiem For The Indifferent (2012) » The Quantum Enigma (2014) » The Holographic Principle (2016)

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_Epica.indd 47

47

2/19/2021 9:50:01 AM

JONGEREN EN VINYL

Op zoek naar de volgende vinylgeneratie De grootste uitdaging voor de vinylbrbanche is zonder meer de vergrijzing.

Platenkopers zijn immers over het algemeen wat ouder en hoewel dit op de korte termijn geen probleem is, is het belangrijk om ook de jongere generatie te bereiken en te verleiden tot het kopen van lp’s. En dat is precies wat de nieuwe initiatieven Vinyl Base en Flip It proberen te doen.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

S

tap op een willekeurige zaterdag een platenzaak binnen en je ziet dat het overgrote gedeelte van de clientèle bestaat uit mannen van tussen de 35 en 60 jaar oud. Op platenbeurzen is dat aandeel nog hoger. Dit betekent niet dat jongeren geen vinyl aanschaffen. Het probleem is dat zij dat (nog) niet heel veel doen. De oudere platenkoper heeft simpelweg meer te besteden. Op korte termijn hoeven retailers zich weliswaar geen zorgen te maken, maar een nieuwe en constante aanvoer van jongere consumenten is echter essentieel om ook over een jaar of tien nog een gezonde vinylmarkt te hebben.

HALLO MET MIJ VAN TABITHA IS DE EERSTE VINYL BASE-RELEASE.

48

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_JongerenVinyl.indd 48

De jongere consument bereiken is echter niet zo makkelijk als je zou denken. De Generaties Z en Alpha (1990 - 2000, 2000 – 2011) zijn opgegroeid met een compleet andere manier van muziekconsumptie dan de huidige generatie vinylkopers. Het streamen van muziek is onder jongeren in de meeste gevallen de gewoonste zaak ter wereld.

Uitverkocht Ondanks de uitdagingen is de industrie sinds eind vorig jaar actief bezig om aansluiting te vinden bij de jongere doelgroep.

Een van de initiatieven die daarvoor moet zorgen, is Vinyl Base. Dit nieuwe label van Music On Vinyl richt zich specifiek op de jongere vinylliefhebber en doet dat met bijzondere releases. Het eerste wapenfeit van Vinyl Base verscheen op 8 januari: Hallo Met Mij van Tabitha. Met meer dan 400 miljoen plays op de Nederlandse muziekdiensten is Tabitha één van de meest gestreamde vrouwelijke artiesten van dit moment en de keuze voor dit album is dan ook een schot in de roos.

Jessica de Rooij, brand manager Vinyl Base, meldt dat de eerste release een succes was. “Het ging heel erg snel. In de eerste week was de gelimiteerde oplage van 750 stuks compleet uitver-

kocht. We zijn inmiddels aan het bijpersen.”

Het is op dit moment nog niet bekend wanneer de tweede release van het nieuwe label verschijnt. “Vinyl Base zit nu nog in de opstartfase en we zoeken naar artiesten die goed bij het label zouden passen. Wie dat zijn? Ik noem nog geen namen, maar Nederlandse jongeren luisteren het liefst naar Nederlandse muziek. In die richting moet je dus denken. Hopelijk kunnen we snel een vervolgstap zetten. Vorig jaar verscheen de plaat van Snelle op vinyl. Dat was een groot succes en voor ons het bewijs dat er dus een jongere doelgroep is die interesse heeft in platen. De coronacrisis heeft ervoor gezorgd dat de verkoop van vinyl het afgelopen jaar door het dak is gegaan. Ook veel jongeren en studenten wilden het in 2020 thuis net wat gezelliger maken. Dat kan natuurlijk uitstekend door een plaatje op te zetten. Met Vinyl Base spelen we op die behoefte in.”

Klassiekers Op de winkelvloer worden initiatieven om meer jongeren richting vinyl te duwen

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:29:25 AM

ACHTERGROND

unaniem toegejuicht. Het is echter volgens veel retailers niet zo dat de jongere consument alleen kiest voor nieuwe muziek. Ook de klassieke albums doen het goed. Neem bijvoorbeeld Rumours van Fleetwood Mac. Dit album, dat oorspronkelijk uitkwam in 1977, staat sinds de vinylre-release in juni 2013 bijna onafgebroken in de Vinyl 33-chart en gaat in veel winkels nog steeds wekelijks een aantal keer over de toonbank. “Rumours was vorig jaar mijn bestverkochte plaat”, zegt Remco Moonen Emmerink van Velvet Eindhoven. “Het album wordt zowel door jongere als oudere klanten gekocht. Er is moeilijk een patroon in te ontdekken. De lp van Snelle verkocht ik bijvoorbeeld aan een veertiger, maar daar staat tegenover dat hier geregeld een jongen van 17 komt die echt alles bij mij koopt van Deep Purple. Waar het uiteindelijk op neerkomt, is smaak. Ja, er zijn natuurlijk releases die het goed doen binnen een jongere doelgroep, maar vlak de classics niet uit. Initiatieven als Vinyl Base en Flip it mikken echt op nieuwe consumenten. Jongeren die onbekend zijn met het

De jongere consument kiest niet alleen voor nieuwe muziek. Ook klassieke albums doen het goed onder een jong publiek. fenomeen vinyl. Als ik naar mijn klantengroep kijk, kan ik stellen dat er al heel veel jongeren in muziekwinkels komen. Ik ben blij met ieder initiatief dat nieuw volk naar de muziekwinkels trekt.”

Flip it Om de jongere doelgroep naar de winkels te krijgen, is echter meer nodig dan een goed product nodig. Er moet ook awareness gekweekt worden bij de nieuwe generatie platenkopers en dat probeert brancheorganisatie NVER via Flip it. Dit platform komt uit de koker van Record Store Day, platenperserij Record Industry, platenspelerfabrikant Crosley en student Madelief van de Bor. Laatstgenoemde schreef haar afstudeerscriptie over ‘de analoge cultuur in de digitale wereld’.

Van de Bor: “Een van de conclusies was dat jongeren behoefte hebben aan tastbare producten waar moeite voor gedaan moet worden. Ik heb voor mijn scriptie onder meer stage gelopen bij Crosley en daar is het idee ontstaan voor een platform om jongeren te enthousiasmeren voor vinyl.

Samen met Record Store Day en Record Industry is Flip it in het leven geroepen.”

Het platform is op dit moment vooral actief op Instagram en heeft een website waar onder andere releases onder de loep worden genomen. “Wij willen laten zien hoe tof het is en hoeveel plezier je kan hebben van én met vinyl. Naast de ambitie om de jongere doelgroep echt te raken en te bereiken, lijkt het mij heel tof om in de toekomst met artiesten samen te werken voor hun eerste vinyl-release. Je moet dan ▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_JongerenVinyl.indd 49

49

2/19/2021 11:29:29 AM

Mediadub Advertentie EB A4.qxp_©2019 Mediadub 21-03-19 13:53 Pagina 1

Mediadub weet waar het om draait.

Vinyl platen persen: 7", 10" en 12" platen met alle bijbehorende verpakkingen en drukwerk.

Mediadub weet waar het om draait bij vinyl persen.

Wij zijn de grootste onafhankelijke vinylproducent in de Benelux. We hebben in de afgelopen jaren van vinylpersen in alle formaten ons specialisme gemaakt. Met veel trots hebben we voor vele bekende en minder bekende muzikanten en labels intussen prachtig vinyl mogen persen. Ook kunnen wij zeer gunstige levertijden bieden.

Levering in 6 weken mogelijk Topkwaliteit platen Hoogwaardig drukwerk Scherpe tarieven Vinyl Express Service Mediadub biedt u de Vinyl Express Service. Een uitkomst bij lange wachttijden.

We kunnen in 6 weken platen leveren! Door het productieproces zodanig te managen waarbij productie-onderdelen strak aansluiten op elkaar kunnen we flink tijd besparen.

Ebweg 6 | 2991 LT Barendrecht | Tel. +31 (0)180 890 376 | www.mediadub.nl

EB202101_Advertenties_8.indd 50

2/19/2021 11:30:04 AM

ACHTERGROND

HERUITGAVEN VAN KLASSIEKE ALBUMS VERKOPEN AL JAREN GESTAAG DOOR.

denken aan zangers en bands in de lijn van Tabitha. De eerste release van Vinyl Base was direct raak en wist in de eerste week de toppositie te pakken in de Vinyl 33.”

Besteedbaar inkomen Flip it staat nog in de kinderschoenen, onderstreept Van de Bor. “We gaan hier leuke dingen mee doen. Dat staat vast.” Bij de officiële lancering ontvingen aangesloten RSD-winkels stickers en linnen draagtasjes om weg te geven aan jonge klanten.

De drukte in het najaar en de lockdown zorgden er echter voor dat deze actie niet groots van de grond kwam. Zodra alle winkels weer open zijn, gaat het platform voor een herkansing. “Op dit moment richten we ons vooral op het maken van content.

Bijvoorbeeld door de jongere platenkoper een stem te geven op het platform. Een

logisch vervolg is dan bijvoorbeeld een Facebook-campagne om de doelgroep nog meer te bereiken. Daarnaast gaan fysieke winkels natuurlijk ook een belangrijke rol spelen. We zijn nu verschillende leuke offline acties aan het bedenken.”

scriptie. “Er is veel interesse onder de doelgroep voor platen. De reden dat zij nog niet ingestapt zijn ligt aan een hoge prijs en het feit dat zij onbekend zijn met het fenomeen vinyl. Aan dat laatste gaat Flip it iets doen.”

Prijs

Tot slot is het zaak om de jongere doelgroep nog meer te betrekken bij initiatieven als Record Store Day. De grootste ‘vinylcanard’ van 2020 was het in Nederland ontbreken van de exclusieve release van Billie Eilish - Live At Third Man Records tijdens RSD. De plaat was enkel verkrijgbaar als een dure import bij een aantal winkels, maar niet beschikbaar via de officiële Record Store Day-kanalen. Gezien de populariteit van Eilish zou dit de perfecte release zijn geweest om de jongere doelgroep naar de winkels te trekken. Er staat de organisaties dus nog wel wat te wachten om hun doel te bereiken. Het siert de deelnemende partijen dat ze zich nu al inzetten om de vinylmarkt toekomstbestendig te maken. Want de jeugd heeft de toekomst.

Ook op vinylgebied. ◾

Een andere uitdaging om de nieuwe consument over te halen om vinyl te kopen, heeft te maken met de prijs. Vorig jaar was het opnieuw een prijzenbonanza in de platenwinkel. Zonder enige uniformiteit of duidelijke reden, varieerden prijzen van 20 tot 40 euro en zelfs hoger. Vinyl Base speelde daar op in met de eerste release. Hallo Met Mij kreeg een consumentenadviesprijs van 20 euro. Een aantrekkelijke prijs voor een gelimiteerde editie geperst op roze vinyl.

Van de Bor wijst op twee conclusies in haar

'Er is veel interesse voor platen. De prijs maakt dat jongeren nog niet zijn ingestapt, net als dat ze onbekend zijn met het fenomeen vinyl'

Billie Eilish & RSD

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_JongerenVinyl.indd 51

51

2/19/2021 11:29:33 AM

M&N MEDIA GROUP

HITSVILLE: THE MAKING OF MOTOWN

POESLIEF

'M&N brengt meerdere disciplines samen’ M&N Media Group heeft zich in korte tijd ontwikkeld tot een veelzijdige en eigenzinnige partij, die niet alleen actief is als distributeur maar ook eigen films en documentaires maakt. Oprichters Jeffrey de Graaff, Gerben Kuipers, en Ignas van Schaick laten zich door de coronacrisis niet van de wijs brengen en hebben grootse plannen voor dit jaar.

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

“

52

W

e zijn begin vorig jaar weliswaar gestart als M&N Film Distribution”, aldus Ignas van Schaick, “maar we zijn veel meer dan puur een filmdistributeur. Vandaar dat we hebben besloten onze naam te veranderen in M&N Media Group, waardoor we een breder verhaal kunnen vertellen.” M&N heeft een druk en succesvol jaar achter de rug, ondanks de uitdagingen die het coronavirus en de bijbehorende lockdowns met zich meebrachten. “De primaire focus op bioscoopreleases hebben we enigszins losgelaten, eigenlijk hebben we ons meer verbreed in mogelijkheden.”, vertelt Jeffrey de Graaff.

“Anders dan traditionele distributeurs maken wij ook eigen producties, die we zelf in de markt zetten. Zo hebben we vorig jaar de film ‘Poeslief’ geproduceerd en uitgebracht. Dit is een goed voorbeeld van een concept waarbij meerdere disciplines samenkwamen.”

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_M&N.indd 52

Uitbouwen M&N creëerde een platform waar dierenliefhebbers hun kattenfilmpjes konden uploaden. De filmpjes werden aan elkaar gesmeed en van commentaar voorzien door de populaire kat Abatutu, bekend van onder meer de natuurdocumentaire ‘De Wilde Stad’. ‘Poeslief’ was in de bioscopen te zien op Werelddierendag en in de herfstvakantie. En hoewel de bioscopen in november hun deuren moesten sluiten tijdens de tweede lockdown, behaalde de film een Kristallen status door meer dan 10.000 bezoekers te trekken.

Ook op de diverse streamingplatformen is ‘Poeslief’ inmiddels te zien. M&N speelt hier op in met diverse acties en campagnes.

Van Schaick: “Samen met Prins Petfoods en Pathé Thuis hebben we bijvoorbeeld een grote instore actie georganiseerd, waarbij klanten bij aankoop van een be-

paald product een Pathé Thuis-voucher cadeau kregen en tegelijkertijd werden aangespoord om filmpjes in te sturen voor ‘Poeslief 2’. Een mooie actie om Poeslief breed neer te zetten en uit te bouwen als merk.”

Grote releases De komende jaren staan er meerdere titels gepland. De Graaff: “Een van de grotere projecten is de natuurdocumentaire De Wilde Noordzee, waarin in samenwerking met Dutch Maritime Productions, de fascinerende natuur in en rond de Noordzee in beeld wordt gebracht. Een ander project is Ode aan het Landschap, dat niet alleen een film is, maar een compleet online platform waarbij we beloftevolle en professionele muzikanten koppelen aan Nederlandse natuurbeelden die door het publiek zelf zijn geüpload. We geven de natuur letterlijk een

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 9:17:55 AM

e

INTERVIEW

STAMPING GROUND

'We proberen de nieuwsgierigheid op te wekken van de natuur- en muziekliefhebber' Ignas van Schaick stem. Hoe staat de natuur er eigenlijk voor in Nederland? Dát verhaal willen we vertellen en toegankelijker maken door muziek.

We willen juist ook jonge muzikanten bereiken en de kans geven hun eigen muziek te delen. Het mes snijdt dus aan twee kanten.

Ook kunnen wij binnenkort meer vertellen over een bijzonder project met astronaut André Kuipers, het betreft hier een sound & vision experience in de bioscoop.”

Natuurfilm reeks De natuurfilms van M&N Media Group zijn in de bioscopen en filmtheaters als nieuw concept in de markt gezet in 2020 en dit wordt vervolgd met een nieuwe reeks in 2021. Van Schaick: “Bioscopen en filmhuizen kunnen er zelf een label aan hangen. We hebben samen met bioscoopketen Pathé het concept Pathé Nature ontwikkeld, waarbij iedere woensdag- en zondagmiddag natuurdocumentaires geprogrammeerd stonden. Dit jaar zijn we bezig met zes nieuwe titels, en gaan we dit concept verder uitbouwen met bijvoorbeeld lezingen en events.”

Behind The Music en meer M&N brengt ook muziek- en concertfilms uit. Zo ging vorig jaar zomer de gerestaureerde versie van ‘Stamping Ground (1970) in première. Deze muziekfilm schetst een beeld van het Holland Pop Festival, het

Nederlandse antwoord op het wereldberoemde Woodstockfestival uit 1969 én het eerste grootschalige popfestival dat in Europa werd georganiseerd.

Ook dit jaar staat een aantal muzikale events op de planning, waaronder Hitsville: The Making of Motown. De Graaff: “In deze geweldige documentaire vertelt Berry Gordy, de oprichter en eigenaar van Motown, zijn verhaal en staat hij uitgebreid stil bij de hoogte- en dieptepunten van zijn label. Daarnaast is er vanzelfsprekend heel veel muziek te zien en te horen. Wat wij daar omheen bouwen is, het aanbieden van beleving. Na afloop van de documentaire kunnen liefhebbers hun hart ophalen met onder meer een special over de geschiedenis van Motown in Nederland en wie weet korte optredens of andere verrassingen. Zo zijn we nu in gesprek met Adam White, die met ‘Motown. Het geluid van jong Amerika’ een standaardwerk heeft geschreven over de ontwikkeling van het label. We kijken of we met uitgeverij Fontaine een actie op poten kunnen zetten, waarbij je bijvoorbeeld het boek in combinatie met een bioscoopkaartje kunt aanschaffen. Daarnaast zijn we bezig met DPG Media om kranten- en tijdschriftenacties te plannen.”

Hitsville: The Making of Motown is slechts gedurende een beperkte periode in de bioscoop te zien. Afhankelijk van de actuele Covid-ontwikkelingen is het de bedoeling

dat de documentaire op donderdag 8 juli zijn Nederlandse première beleeft.

De Graaff: “Samen met Martin Kuiper (FaceCulture, Behind the Music) brengen wij het concept Behind The Music naar de bioscopen en filmtheaters als (semi) livestream. Behind the Music is de interactieve talkshow onder leiding van Martin Kuiper. Tijdens een twee uur durende live documentaire-avond leer je je favoriete artiest echt kennen. De hoofdgast wordt geïnterviewd op basis van fragmenten uit speciaal voor de avond opgenomen nieuwe interviews met intimi die hun licht schijnen op het leven en de carrière van de artiest.

Vaak sluit de artiest af met een intieme akoestische sessie.”

Totaalbeleving Het heeft in deze tijden met zoveel aanbod en streamingplatformen geen zin om een film of documentaire simpelweg in het diepe te gooien er het beste van te hopen, legt Van Schaick uit. “Wij bieden een totaalbeleving en proberen de nieuwsgierigheid op te wekken van de natuur- en muziekliefhebbers. Het is een hoop werk, maar je valt op deze manier wel op in de markt. Je moet immers ook durven in deze tijd!” ◾

Releases:

» 8-10 juli - Hitsville: The Making of Motown » 8 augustus (Wereldkattendag) & 4 oktober (Werelddierendag) – Poeslief 2 » Medio mei 2021 vervolg natuurfilmreeks » April 2022 – Onder het Maaiveld » 2022 - Ode Aan Het Landschap » 2023 - De Wilde Noordzee

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_M&N.indd 53

53

2/19/2021 9:17:59 AM

GAMING

De staat van de game-industrie 2020 gaat de geschiedenisboeken in als roerig jaar. De reden is natuurlijk de wereldwijde pandemie die ook binnen de game-industrie zijn sporen heeft achtergelaten. Iedereen keek dan ook vol verlangen naar 2021. Het nieuwe jaar ging echter bijzonder langzaam van start, met weinig tot geen echte blockbustertitels, een veranderende consumentenwens en nog steeds geen voorraad van de nieuwe consoles.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

L

aten we beginnen met goed nieuws.

Halverwege januari kopte de Britse kwaliteitskrant The Guardian dat videogames in 2020 meer wereldwijde omzet wisten te genereren dan film en sport bij elkaar. Het bedrag doet duizelen: 180 miljard dollar. De voornaamste reden is natuurlijk de lockdown. De pandemie zorgde ervoor dat iedereen thuis moest blijven en games bleken de gouden oplossing te zijn tegen de daardoor ontstane verveling. Hoewel de officiële cijfers nog niet binnen zijn, is het aannemelijk dat een groot gedeelte van die

54

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_De_Gameindustrie.indd 54

omzet kwam uit digitale verkopen. Het gemak en winkels die vanwege de lockdown gesloten waren zorgden ervoor dat consumenten nog makkelijker de weg wisten te vinden naar de digitale stores voor hun games, abonnementen en downloadbare content.

Cyberpunk 2077 Ondanks het feit dat een groot gedeelte van de wereldbevolking naar een spelletje greep, was 2020 voor veel gamers een teleurstellend jaar. Aan het begin van de

pandemie werd nog gevreesd dat veel grote titels de releasedatum niet zouden halen. Die vrees bleek in veel gevallen ongegrond: triple-a-titels als Assassin’s Creed Valhalla en Call Of Duty: Black Ops Cold War verschenen zoals gepland. Wel werden de games geplaagd door bugs, waarvan sommige het spelen erg moeilijk of zelfs onmogelijk maakten.

De game die het hardst getroffen werd door bugs was Cyberpunk 2077. Deze role playing action game werd al jarenlang gehypet als een volgende stap in de gamearena. Met een kostenplaatje van meer dan 317 miljoen dollar (ter vergelijking: de duurste film ooit, Avatar, werd eind 2000 gemaakt met een budget van 478 miljoen dollar) moest Cyberpunk 2077 wel een groot succes worden. Een makkelijke weg naar de release had de Poolse ontwikkelaar CD Projekt Red niet. Het spel werd meerdere keren uitgesteld om de ontwikkelaars meer tijd te geven de gigantisch grote open wereld te optimaliseren.

Ondanks het veelvoudig verschuiven van de releasedatum bleek de game na de lancering toch vol fouten te zitten. Deze waren in het geval van de PlayStation4en Xbox One-versies zeer ernstig. Naast het feit dat het spel op deze consoles grafisch in veel gevallen zwaar beneden peil was, crashte ook de hardware waardoor Cyberpunk 2077 onspeelbaar was.

Op de nextgen-consoles, PlayStation 5 en Xbox Series X, was de speelervaring iets beter, maar zeker niet van het te verwachten niveau. Zo waren de graphics gedowngraded, net als de framerates. De beloofde

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 11:32:23 AM

ACHTERGROND

kwaliteit was alleen te ervaren op high-end pc’s. CD Projekt Red moest dus diep door het stof en bood teleurgestelde consumenten aan om het aankoopbedrag te vergoeden. Daarnaast presenteerde het een stappenplan waarin werd uitgelegd hoe zij de game dit jaar gaan verbeteren. Ondanks de aangevraagde terugbetalingen werd de titel in de eerste tien dagen wereldwijd 13 miljoen keer verkocht. Op het eerste gezicht is dit een uitstekend eerste resultaat.

De vraag is echter wat de controverse doet met de reputatie van de ontwikkelaar en de toekomstige doorverkoop. Daarnaast zijn de gevolgen van het Cyberpunk 2077drama niet enkel bij CD Projekt Red te voelen. Dit zal doorgalmen binnen de hele branche. Insiders verwachten dat het te vroeg lanceren van een game vol bugs als een waarschuwing gaat gelden voor veel uitgevers en ontwikkelaars. Jarenlang werd het als normaal beschouwd dat een game op de geplande datum verscheen en eventuele bugs er met patches uitgehaald konden worden. Laten we hopen dat Cyberpunk 2077 ervoor heeft gezorgd dat dit soort praktijken tot het verleden behoren. Hoewel de omzet ondanks de problemen uitstekend was, zit niemand op de pr- en imago nachtmerries te wachten die CD Projekt Red ten deel vielen.

'Een groot gedeelte van de consumenten lijkt het digitaal kopen van games en toebehoren te hebben omarmd' Nieuwe consoles Het ontbreken van grote titels in de eerste maanden van 2021 is ronduit teleurstellend te noemen. Een aantal jaar geleden verschenen er juist veel triple-a-games in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar. Door het traditioneel drukke najaar te ontwijken creëerden uitgevers zo een grotere kans op succes voor hun titels. Die redenatie is echter compleet verdwenen. Wie een blik werpt op de releaselijst van de eerste helft van 2021 kan enkel zuchten. Er verschijnen wel wat titels, maar de mogelijke klappers zijn op één hand te tellen.

In januari verscheen Hitman 3, gevolgd door Super Mario 3D World + Bowser Fury in februari. Tot en met mei kunnen retailers en consumenten uitkijken naar potentiële geldmakers als New Pokémon Snap en de nieuwe Bethesda-franchise Death Loop.

Tenminste, als deze titels daadwerkelijk volgens planning verschijnen. Het ontbreken van grote en nieuwe titels is extra op-

vallend omdat zowel Microsoft als Sony vorig jaar november nieuwe consoles heeft gelanceerd. Als we de leveranciers mogen geloven waren de lanceringen van respectievelijk Xbox Series X als PlayStation5 wereldwijd een doorslaand succes. Toch zullen veel retailers en nog meer consumenten daar hun vraagtekens bij zetten, want drie maanden na de launch zijn de nieuwe Xbox- en PlayStation-consoles niet in de winkel te verkrijgen. Natuurlijk weten we dat bij iedere nieuwe consolerelease de vraag groter is dan het aanbod, maar desondanks wisten de twee bedrijven het nog niet voor elkaar te krijgen om dik twee maanden na release de pre-orders uit te leveren. Op het moment van schrijven neemt een aantal grote winkelketens nog steeds geen voorbestellingen aan. Zij kunnen ook geen datum garanderen wanneer er nieuwe voorraad komt en als deze arriveert gaan de consoles naar consumenten die vorig jaar een pre-order hebben geplaatst. ▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_De_Gameindustrie.indd 55

55

2/19/2021 11:32:24 AM

BAND INFOS, MERCHANDISE AND MORE:

W W W . N U C L E A R B L A S T. D E W W W.FACEBOOK .COM/NUCL EARBL AST RECORDS

EB Live - Epica 01-21_NEW.indd 156 EB202101_Advertenties_8_1.indd

NUCLEAR BLAST MOBILE APP FOR FREE ON IPHONE, IPOD TOUCH + ANDROID! Get the NUCLEAR BLAST mobile app NOW at http://road.ie/nuclearblast FOR FREE or scan this QR code with your smartphone reader!

08.02.21 14:59 2/19/2021 11:33:06 AM

ACHTERGROND

De Nintendo-factor

Eén van de merken binnen de industrie die ook dit jaar zijn eigen koers blijft varen is Nintendo. Het Japanse bedrijf maakte begin 2021 zijn resultaten bekend en die logen er niet om. Zo bleek bijna 40 procent van de Switch-bezitters Animal Crossing: New Horizons te hebben gekocht. Meer dan 31 miljoen mensen. De laagdrempelige aanpak van Nintendo Switch blijkt dan ook nog steeds uitstekend te werken. Tijdens de lockdown was de hybride console/handheld niet aan te slepen.

Ook in 2021 zal Nintendo het beproefde recept gebruiken van bekende namen en franchises, laagdrempelige gameplay en vriendelijke uitstraling.

De vraag is of het Japanse bedrijf dit jaar de veelbesproken maar nimmer bevestigde Switch Pro gaat uitbrengen. Nieuwe hardware is in veel gevallen immers een aanjager voor nog meer verkopen.

Digitalisering Dat het niet lukt om de trouwe fanbase te voorzien van consoles is natuurlijk spijtig en hier zal COVID-19 ook een belangrijke rol in hebben gespeeld. Het wachten wordt de ‘early adopters’ wel makkelijker gemaakt door het gebrek aan exclusieve en speciale titels voor de nieuwe spelcomputers. Sony lanceerde één exclusive, terwijl Microsoft zelfs zonder zat. Om de grote titels van eind 2020 en de games die in de eerste zes maanden van dit jaar zullen verschijnen te spelen, is bovendien geen nieuwe console nodig. Deze titels zijn namelijk ook geschikt voor de PS4 en Xbox One. De lachende derde lijkt hier Nintendo te zijn. De Switch van het Japanse bedrijf verkoopt, net als de software voor de handheld console, nog steeds zeer goed.

Ondanks alle problemen in de industrie verwachten analisten dat 2021 opnieuw succesvol gaat worden, onder andere door de digitalisering. Een groot gedeelte van de consumenten lijkt het digitaal kopen van games en toebehoren te hebben omarmd en alles wijst erop dat dit aantal zal blijven groeien. De fysieke winkelier is in dit scenario de grote verliezer. In veel gevallen zagen zij de afgelopen jaren hun omzet uit de verkoop van fysieke games ieder kwartaal afnemen. De consument koopt minder games in doosjes en als die titels ook nog eens mondjesmaat verschijnen kan er een nijpende situatie ontstaan.

Toch kijken de traditionele spelverkopers niet negatief terug op het afgelopen jaar. Tijdens de lockdown deden zij goede zaken, onder andere op het gebied van

Analisten verwachten dat 2021 opnieuw een succesvol gamejaar gaat worden

tweedehands product. Een inkomstenbron die door digitalisering in de nabije toekomst lijkt op te drogen. 2021 lijkt het jaar van erop of eronder te worden voor deze groep retailers. Gelukkig zijn veel van hen al jaren geleden een andere koers gaan varen. Zo hebben zij meer focus gelegd op andere producten en de uitbreiding van hun assortiment. Daarnaast is er nog steeds een groep consumenten die een fysiek exemplaar boven de digitale download verkiest.

Een ding staat vast: dit jaar zal het harder stormen dan ooit binnen de game-industrie. Niemand weet hoe de situatie er over een aantal jaar uit ziet. Het enige dat vaststaat is dat de branche succesvol blijft.

Hoe succesvol? Dat zal liggen aan vernieuwingen die worden doorgevoerd, gameconcepten, de combinatie van bekende franchises en nieuwe ip’s en natuurlijk de spelcomputers. Die drie laatstgenoemden moeten dan natuurlijk wel voorhanden zijn én verschijnen. ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_De_Gameindustrie.indd 57

57

2/19/2021 11:32:25 AM

HET LAATSTE WOORD EB Live staat vol met interviews met professionals die (meestal) over hun werk praten. In Het Laatste Woord zetten we de spotlights op het persoonlijke leven van die prominenten.

Dit keer zakenman en voormalig radiopersoonlijkheid Willem van Kooten.

WILLEM VAN KOOTEN

Portugal of Nederland?

Wat stel je het vaakst uit?

“De vervelende dingen in het vak. En de tandarts natuurlijk, maar daar kunnen we nu toch al niet naartoe.”

“Het leukste aan mijn baan, is dat ik nog steeds een baan heb. Dat is toch uitzonderlijk op mijn leeftijd? Ik vind het muziekvak ook nog steeds spannend en inspirerend.”

“Ik woon de helft van de tijd in Nederland en de andere helft van de tijd in Portugal. Het hangt dan ook volledig van het weer af. Zo vind ik het jammer dat ik het winterweer in februari heb gemist. Het was mooi geweest als ik even had kunnen schaatsen en mijn familie had kunnen zien.”

Ben je een ochtend- of een avondmens?

Wat is buiten je werk je grootste passie?

“Dat hangt echt volledig van de dag af.”

“Ik houd enorm van lezen, wandelen en lekker eten. Verse vis en schaal- en schelpdieren zoals die in Portugal worden geserveerd zijn de beste van de wereld.

Natuurlijk met een mooie wijn erbij.”

Wat is het leukste aan je baan?

Radio of televisie maken?

“Natuurlijk radio maken. Als Joost den Draaijer hebben de luisteraars en ik veel plezier aan elkaar beleefd op de radio.”

Streaming of fysiek product?

“Ik ben ouderwets. Doe mij maar vinyl of een andere fysieke geluidsdrager. Als vakman ben ik natuurlijk heel blij met streaming, maar persoonlijk heb ik er geen warme gevoelens bij.”

58

FEBRUARI / MAART 2021

EB202101_LaatsteWoord.indd 58

Welk boek ligt er op je nachtkastje?

“Op dit moment liggen er twee boeken. De eerste is Europeanen van Orlando Figes, over het ontstaan van een gemeenschappelijke cultuur in Europa. Daarnaast ligt een historische roman, De Parijzenaar van Isabella Hammad. Een fantastisch boek.”

Wat weten de meeste professionals niet over Willem van Kooten?

“Veel mensen kennen de Wet van Van Kooten niet. En diegenen die hem kennen, zijn hem vaak vergeten. Wat mij betreft is die wet de sleutel tot succes ook en vooral van belang voor de gehele entertainmentindustrie. De wet bestaat uit de vier ‘t’-s: talent, toewijding, tijgeren en timing. In die volgorde. Waarom? Dat is nu eenmaal de Wet van Van Kooten.” ◾

Volledige naam: Willem Jan van Kooten Geboortedatum: 7 januari 1941 Functie: zakenman en eigenaar Red Bullet en Nanada Music

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

2/19/2021 10:12:28 AM

WE ZIJN VERHUISD!

PER 1 FEBRUARI IS IMEDIATE, UITGEVER VAN EB, GEVESTIGD OP ARENDSTRAAT 33B Verder blijft alles ongewijzigd en voorzien we je graag dagelijks van het laatste nieuws via onze gratis nieuwsbrief.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL EB202101_Advertenties_7.indd 59

2/19/2021 11:34:25 AM

Paul bedankt!

Dertig jaren met hart en ziel ingezet voor de entertainmentbranche.

Door velen gerespecteerd en gewaardeerd.

Een ware oplossingsgerichte bruggenbouwer.

Geniet van je vrije tijd. Vooral mooie muziek maken.

Maar ook blijven opkomen voor het door jou verheven partnership tussen makers en producenten.

We blijven elkaar zien en spreken.

Besturen en bureau NVPI Audio – STOMP – FDN – NVPI Interactief (VGFN) en Edison Stichting PS: Een klinkend afscheid wordt gepland einde zomer van 2021, wanneer dat hopelijk weer mogelijk is.

ADV_EB202101_NVPI.indd 2

24-02-21 22:09