EB oktober 2018

ENTERTAINMENT BUSINESS

Battlefield V Epische gevechten tijdens de Tweede Wereldoorlog

SPECIAL | Publishing

De muziekafdeling van Warenhuis Vanderveen bestaat 50 jaar CD OK-campagne moet de cd weer in de schijnwerpers zetten Negende editie Buma NL viert het succes van Hollandse muziek Vrouwen in de entertainmentindustrie: Sarah Hildering van FUGA 41e JAARGANG | OKTOBER 2018

EB201810_cover.indd 1

10/8/2018 10:43:23 AM

R E E V R E RES

!

U N

BEREIK • alle bezoekers van de Eurosonic Noorderslag Conference • alle abonnees van Entertainment Business & EB Live • alle festivalorganisatoren en toeleveranciers • alle brancheorganisaties, waaronder alle VVEM-, VSCD- en VNPF-leden • alle management- en boekingskantoren • alle relevante poppodia, clubs en zalen

Totale oplage: ruim 7.500 exemplaren ADVERTENTIEMOGELIJKHEDEN Neem voor meer informatie vrijblijvend contact op via sales@imediate.nl of 035-6465800

EB2018_FG ADVERTENTIE.indd 2

10/8/2018 10:13:12 AM

FESTIVAL GUIDE

2019

EB2018_FG ADVERTENTIE.indd 3

10/8/2018 10:13:25 AM

COLOFON

EDITORIAL

Uitgave iMediate Arendstraat 53 Postbus 2227 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 redactie@entertainmentbusiness.nl

Knuffel

Uitgever Joost Driessen Redactie & medewerkers Jeroen van Trierum (hoofdredactie), Arnold le Fèbre (eindredactie), Wally Cartigny, Edgar Kruize, Maarten de Kwaadsteniet, Jan Meijroos, Paul van Vliet, Jasper van Vugt

Exploitatie & abonnementen Mitchel van der Heide & Tarik Lahri Telefoon: 035 - 646 58 05 mitchel.vanderheide@imediate.nl, tarik.lahri@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzeg­regels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd.

Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode.

Jaarabonnement EB Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per jaar.

Andere landen: € 180,- per jaar.

Halfjaarabonnement EB + EB Live Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per halfjaar.

Andere landen: € 180,- per halfjaar.

Basis layout Louis Bertrand Vormgeving Tim van den Berg, Tessa Geers, Petra Guijt, Natalie Moorelisse, Martin Wolber Drukkerij Twigt GrafiMedia © Copyright 2018 ISSN: 1875-2888 4

OKTOBER 2018

EB201810_Editorial_Inhoud.indd 4

Ik ben oud genoeg om nog meegemaakt te hebben dat je in een platenzaak niet alleen moest nadenken over wie je mee naar huis nam, maar ook hoe je je ­favoriete artiest het liefste wilde beluisteren: via een cassettebandje, een 7-inch single, een lp of een cd. Alle dragers stonden broederlijk naast elkaar in de ­schappen. De cassette liep in die tijd (midden jaren tachtig) al op zijn laatste ­benen, de lp was de gedoodverfde, veilige keuze en de cd was ‘the new kid on the block’. Ik kreeg te weinig zakgeld om vaak cd's te kunnen kopen en nam nood­ gedwongen genoegen met lp’s, die een stuk goedkoper waren. Het enige voordeel van lp’s waren de grote hoezen. Ik zal nooit de bedenkelijke frons vergeten van mijn moeder toen ze de hoes bestudeerde van het Guns N’ Roses-album Appetite for Destruction (uit 1987) met een robotachtige verkrachter in een ­bruine jas die wordt aangevallen door een rood monster, terwijl zijn slachtoffer halfnaakt tegen een schutting leunt. Van #metoo had destijds helaas nog ­niemand gehoord. Maar ik dwaal af.

Fast forward naar 2018. Met de beschikbare hoeveelheid zakgeld is het helemaal goed gekomen, maar opvallend genoeg is nu de lp de ‘hippest kid on the block’ en lijkt de cd op sterven na dood. Lijkt, want het is nog steeds een grote omzetmaker voor platenwinkels. Maar die mening wordt niet door iedereen gedeeld.

Zo bracht de RIAA, de Recording Industry Association of America, in september cijfers naar buiten die het definitieve einde van de cd inluidden. In vergelijking met 2017 waren de inkomsten uit cd-verkoop de eerste helft van dit jaar met maar liefst 41,5 procent gekelderd, om uit te komen op een omzet van bijna 246 miljoen dollar. Media sprongen er bovenop en verklaarden de cd voor dood. De soep werd echter niet zo heet gegeten, want wat bleek? De RIAA had de ‘shipments’ geteld, en niet de daadwerkelijke verkopen, zo meldde Billboard. Uit ­cijfers van Nielsen Music kwam een ander beeld naar voren. Niet dat het nu opeens supergoed ging met de cd, maar de daadwerkelijke afname bedroeg ‘slechts’ 19,7 procent. Sterker nog, de markt voor cd is in Amerika nog altijd vier keer groter dan die voor vinyl.

De cd kan echter wel een knuffel gebruiken. In Nederland hebben de grote labels en de NVER de handen ineen geslagen voor de campagne CD OK. Nieuwe cd’s van onder anderen Paul McCartney, Andrea Bocelli, Anouk, Boudewijn de Groot, The Rolling Stones en Michael Bublé worden extra onder de aandacht van de consument gebracht, waarbij met name wordt ingezet op de toegevoegde ­extra’s, zoals bijvoorbeeld bonusnummers. Een uitstekend initiatief, want zoals de meeste oude én nieuwe retailers zullen beamen (zie onder meer pagina's 12, 19 en 24): er is nog altijd een publiek en een markt voor de cd. De hoogtijdagen van weleer (lees: de jaren negentig) mogen dan voorbij zijn, maar wie slim ­inkoopt en inspeelt op de grote releases die dit najaar op cd verschijnen, kan nog altijd voldoende klanten en dus ook kassa-aanslagen verwachten.

ARNOLD LE FÈBRE EINDREDACTEUR

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 10:41:57 AM

INHOUD

| ACHTERGROND

| INTERVIEW

8

| ACHTERGROND

12

| TERUGBLIK

26

19

Battlefield V

Vanderveen

CD OK

Buma NL

Nog een maandje en de nieuwe Battlefield ziet het daglicht. Met de open bèta werd al een stevige proefrit gemaakt, wat het ontwikkelteam veel data heeft opgeleverd. Aan de hand van die gegevens en de feedback van de community wordt de game hier en daar aangepast, zodat de finale versie van Battlefield V ook de beste is.

Groot feest bij Warenhuis Vanderveen in Assen: de muziekafdeling bestaat 50 jaar en dat wordt uiteraard gevierd. Bedrijfsleider Gert Jan Gjaltema werkt al 32 jaar bij Warenhuis Vanderveen en heeft een groot deel van de ontwikkelingen van de muziekafdeling zelf meegemaakt. Hij vertelt over de rijke historie van de afdeling.

CD OK. Met deze vier letters willen de NVER, retailers en muziekmaatschappijen het zilveren schijfje weer vol in de schijnwerpers zetten. De release van Egypt Station van Paul McCartney vormde het startschot van de campagne;. Verschillende partijen geven hun reactie op de campagne om de cd onder de aandacht te brengen.

Nederlandse artiesten, componisten, producers en andere muziekprofessionals kwamen op 1 oktober weer bijeen voor de jaarlijkse Buma NL. Het hoogtepunt wordt altijd gevormd door de uitreiking van de verschillende muziekprijzen. We blikken uitgebreid terug op de negende editie van het evenement.

| SPECIAL PUBLISHING

» EN VERDER

48 De toekomst van de uitgever 55 AT Publishing 57 NMUV 59 Warner/Chappell Music Holland 61 Cloud 9 Music 63 Copyright Power International 65 Nanada Music

6 In ’t kort 16 Sekam vs. de Nederlandse Staat 22 Het succes van K-pop 24 Gooisch Vinyl 31 EUT 32 Vrouwen in een mannenwereld

34 10 jaar Games 4 us 37 Live Legends 38 Wennen aan loot boxes 42 PBM Express 44 Games in speelgoedwinkels 66 Fotomoment

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Editorial_Inhoud.indd 5

5

10/8/2018 10:42:10 AM

IN 'T KORT

“Ik heb de afgelopen 2,5 jaar leiding mogen geven aan het toekomstbestendig maken van Buma/Stemra. Omdat ik zie dat de aanbevelingen van het onderzoeksrapport in lijn liggen met de ingeslagen weg vind ik ook dat de energie zich daarop moet richten.

Ander leiderschap kan daaraan bijdragen.

Dat is in het belang van de organisatie, de medewerkers en de leden.”

Wim van Limpt legt uit waarom hij na de publicatie van een rapport aftreedt als CEO en als extern adviseur aanblijft bij Buma/ Stemra.

Silvia van der Heiden had dit jaar voor het eerst de leiding over het Nederlands Film Festival. De kersverse directeur blikt terug op een geslaagd evenement.

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW

“Professionele dj’s willen het liefst audio in hoge kwaliteit downloaden op hun harddrive en gebruiken voor de dj-set. Bij het streamen van nummers kunnen ze voor problemen komen te staan. Een dj kan het uiteraard niet hebben als een track hapert.

Bovendien moet voor grote shows de geluidskwaliteit goed genoeg zijn.”

Topman Robb McDaniels legt in Music Business Worldwide uit hoe dj-platform Beatport tegen de trend in groei heeft gerealiseerd in downloads.

Hoe is de eerste editie als directeur verlopen?

“Het was een prachtig festival, met een mooie premièreopening, geslaagde masterclasses en een goed ontvangen professioneel gedeelte. Ik heb voorheen namens de VPRO het NFF als mediapartner mogen meemaken, maar als je onderdeel bent van de organisatie is dat toch echt anders. Ik ben erg blij met dit begin en het is een mooie basis waarop we kunnen voortborduren.”

“Weet je wat deze industrie mist? Een ziel.

Bij gaming gaat het niet om entertainment, het gaat om leren. Als je leert, dan heb je plezier. Maar als gaming alleen maar om entertainment draait, dan mist er iets. Daar hebben we het regelmatig over en ik hoop altijd dat een speler iets meeneemt uit een game. Op dat vlak schieten we nu nog tekort.”

Serge Hascoet, de chief creative officer van Ubisoft, zegt in een interview in Game Informer dat hij de gamer meer wil bieden dan alleen maar actie en sensatie.

Wat is je opgevallen aan het festival?

“Ik heb verschillende filmvertoningen meegemaakt en elke première is een op zichzelf staand evenement. Elke filmvoorstelling heeft zijn eigen relaties en zijn eigen publiek. Bij de première van The Disciples – een Straatopera, dat gaat over een daklozenkoor, waren er zwervers aanwezig, terwijl bij het lesbische liefdesdrama Anne+ veel meisjes in de zaal waren. Alle evenementen hebben een eigen uitstraling.”

“Monique van de Ven is sinds het begin van haar carrière een echte bruggenbouwer in de sector. Ze wist moeiteloos van film naar tv te schakelen en heeft met de grootste Nederlandse filmmakers en acteurs gewerkt. Ze weet in haar liefde voor film mensen te verbinden. Dat is voor ons reden haar te roemen met het Gouden Kalf voor de Filmcultuur.”

Monique van de Ven heeft deze prestigieuze filmprijs terecht verdiend, staat in het juryrapport.

“Ik groeide op met Hazes, Konings, Pleket en absoluut met Alberts… M’n moeder zong alles mee en m’n vader deed zijn repertoire in de kroeg. Koos is hip en Koos is een legende.”

Veel BN’ers reageerden op de dood van Koos Alberts. Ook Waylon sprak via Instagram mooie woorden over de volkszanger.

6

OKTOBER 2018

EB201810_In_het_kort.indd 6

FOTO: NFF/ISOLDE WOUDSTRA

Quotes

Wat zijn de veranderingen die je hebt aangebracht?

“Het filmfestival is er allereerst voor professionals, maar daarnaast is er ook een sterke publiekscomponent. We hebben daarom eerst naar het onderdeel NFF Professionals gekeken. Waar de professionele activiteiten voorheen overal verspreid

plaatsvonden, waren die nu allemaal op één locatie. De professionals vonden dat heel prettig. Het programma was duidelijk gestructureerd, de thema’s waren goed gekozen en er waren veel mensen aanwezig.

Doordat de professionals bij elkaar zaten, hebben ze veel van elkaar kunnen opsteken. Ikzelf vond het enorm geslaagd.”

En het publieksgedeelte?

“Voor het eerst waren de masterclasses toegankelijk voor het publiek, en ook dat was een groot succes. De masterclass van regisseur Martin Koolhoven waar hij bepaalde filmscènes analyseerde en ook de masterclass van Frans Bromet en Bert Hogenkamp over de Nederlandse documentaire zaten bomvol.”

Welke koers wil je varen met het festival?

“Ik zou graag het filmfestival willen openbreken en zorgen voor een betere zichtbaarheid in heel de stad. Daarvoor zullen we met de gemeente en ondernemers in gesprek moeten gaan. Verder vind ik dat de driedeling tv, film en interactieve productie in de toekomst meer moet worden losgelaten. Het platform is uiteindelijk niet zo belangrijk, het gaat om de verhalen.

Daar zijn we al enigszins mee begonnen in het professionele gedeelte. Op die manier willen we stimuleren dat bijvoorbeeld een filmmaker ook naar een interactieve productie gaat kijken.”

Entertainment Business online Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche?

Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl.

Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site).

En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

Google.com/+EntertainmentBusinessNL Facebook.com/EntertainmentBusiness Twitter.com/@EB_Nieuws

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:40:06 AM

FOTO: NFF/ISOLDE WOUDSTRA

RVIEW

COLUMN Spotify for Artists Spotify heeft zijn nieuwste initiatief, waarmee artiesten hun muziek rechtstreeks (zonder tussenkomst van label) kunnen uploaden naar het platform, een hilarische naam gegeven: ‘Spotify for Artists’. Hilarisch omdat je hieruit kunt afleiden dat het normale businessmodel van Spotify niet uitgaat van artiesten. Eh, ja, dus…. Het initiatief zal voornamelijk bedoeld zijn voor ­artiesten die niet heel erg aan de weg timmeren, de rest zit al bij een label.

Als Spotify niet bedoeld is voor artiesten, waar is het dan wel voor bedoeld?

Zeg nu niet voor consumenten, want Spotify for Artists is immers net zo goed gericht op de consument. Nee, het verschil zit ‘m natuurlijk in het uitschakelen van de middle man. Rechtstreeks uploaden betekent het buitenspel zetten van de muziekindustrie as we know it. Nu is het buitenspel zetten van de middle man een bezigheid van alle tijden. Een middle man is alleen maar handig als die waarde toevoegt en welke waarde voegt nu een label toe aan het uploaden van muziek naar Spotify? Niet zoveel, zou je denken. Uploaden kan iedereen. Dus we snijden die lastige tussenschakel er uit en een schakel minder betekent minder kosten.

Laten we eens kijken naar de kosten die je dan bespaart. Het uploaden van elk nummer naar Spotify kost geld. Er moet immers worden gecategoriseerd. Nu haal je vanuit het perspectief van Spotify die kosten er snel uit als het om een hit gaat. Bij drie miljard streams (denk aan Justin Bieber) zijn de kosten per stream tot ongeveer nul gereduceerd. Bij de long tail zijn de kosten per stream echter hoger. Dus kost het Spotify meer geld om artiesten tracks te laten uploaden die minder populair zijn? Ok, waarom doen ze het dan? Omdat ze natuurlijk tegelijkertijd heel veel geld besparen. Het leeuwendeel van de inkomsten van Spotify gaat naar de labels. Als Spotify morgen de stekker eruit trekt, knikkert zo maar de helft van de muziekindustrie in elkaar. Dus Spotify bezuinigt op de inkomsten van de labels. En zolang ze dan maar minder rechtstreeks uitbetalen aan de artiesten dan ze anders aan de labels doen, kost het ze geen stuiver.

Hans Bousie is partner bij bureau Brandeis, een advocatenkantoor dat zich richt op het aloude ambacht van procederen. Bousie is al veertig jaar actief in de wereld van media en entertainment, waarvan de laatste twintig jaar als advocaat.

Hij beschikt dan ook over een schat aan ervaring en is altijd bereid om een potje te knokken – maar dan wel zoals Mohammed Ali: blijven dansen. In Entertainment Business schrijft hij op persoonlijke titel over ontwikkelingen in de markt.

Cijfers De Top 40, die al meer dan vijftig jaar op de radio wordt uitgezonden, zal vanaf januari 2019 bij Qmusic te horen zijn. De hitlijst wisselt na ruim 25 jaar van zender.

25

46.500

Tijdens de twintigste editie van Film by the Sea zijn 46.500 bezoekers verwelkomd. Daarmee is het oude record van vorig jaar gebroken.

30

De Amerikaanse streamingdienst Netflix moet ervoor zorgen dat minstens 30 procent van zijn aanbod van Europese makelij is.

Het Europees Parlement stemde in met een aanpassing van de regels.

100 De clip bij het nummer Traag van Bizzey feat.

Kraantje Pappie en Jozo is meer dan 100 miljoen keer bekeken op YouTube. De clip is daarmee de meest bekeken Nederlandstalige muziekvideoclip ooit.

In augustus waren er 78,3 miljoen unieke Fortnite-spelers. Dat is het hoogste aantal ooit in de geschiedenis van de game.

Het ministerie van OCW, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, het Fonds Podiumkunsten en Sena hebben een investeringsfonds voor popmuziek opgezet.

Het fonds beschikt over 900.000 euro per jaar in de periode 2019-2021

900.000

En ik vermoed nog een strategische overweging bij Spotify. Maak eerst de industrie afhankelijk van je, check. Ga ze dan langzamerhand uitknijpen, draai de vergoedingen terug, snijdt de labels eruit (check), ga geld vragen voor het monitoren van streams, maak je businessmodel meer winstgevend en verkoop dan de hut aan Apple en die sluit zich dan vervolgens aan in het illustere rijtje van de online monopolisten Google en Amazon. Ik sluit niet uit dat de industrie een adder aan de borst koestert.

IN 'T KORT

78,3

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_In_het_kort.indd 7

7

10/8/2018 11:40:09 AM

BATTLEFIELD V

Battlefield V De open bèta was een mooi voorproefje van wat de gamer te wachten staat bij Battlefield V. Aan de hand van de verkregen data wordt de game gefinetuned, zodat spelers in november de beste spelervaring krijgen voorgeschoteld.

8

OKTOBER 2018

EB201810_Battlefield.indd 8

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:38:29 AM

ACHTERGROND

'In Grand operations duren de veldslagen wel vier dagen, waarbij slagveld en middelen steeds veranderen.'

in de verte niet goed kunnen zien of het een vriend of vijand is. Vooral op de Rotterdammap is met dat oogmerk een duidelijkere scheiding aangebracht tussen de achtergrond en de voorgrond. Ook wordt er mist in de verte toegevoegd, zodat gamers zien dat de soldaten eruit te voorschijn komen, en er zijn verbeteringen doorgevoerd in de belichtingsniveaus. Piloten en schutters aan boord van vliegtuigen kunnen eveneens hun voordeel doen met de verbeterde zichtbaarheid van de soldaten. Naast deze veranderingen wordt de tijd ingekort dat de speler weer in actie kan komen na uitschakeling, is de vuurkracht van bepaalde geweren afgezwakt en worden alle wapens beter gebalanceerd.

Grand Operations In dit nieuwe deel keert de in Battlefield 1 geïntroduceerde Operations terug, maar dan grootser opgezet. In Grand Operations duren de veldslagen vier dagen, waarbij het slagveld en de middelen per dag veranderen. Per dag verandert ook het speltype, zodat de verschillende facetten van de multiplayer van Battlefield de revue passeren.

Zo dienen aanvallende ▶

D

e Interesse in Battlefield V is enorm.

Dat mogen we gerust stellenn op basis van de cijfers van de open bèta in september. In totaal hebben spelers tientallen miljoenen uren gestoken in de testversie en zijn er miljarden kills gemaakt. De open bèta heeft ontzettend veel data opgeleverd, aan de hand waarvan de ontwikkelaars aanpassingen hebben uitgevoerd.

Zo krijgen bepaalde wapens meer munitie, terwijl ander wapentuig een hogere maximale hoeveelheid munitie heeft gekregen.

Verder is de zichtbaarheid van de soldaten

aangepast. Boven de hoofden van de karakters verschijnt geen icoon, zodat spelers bij soldaten

Gratis dlc

Voor Battlefield V komen er geen premium pass of losse, betaalde expansions. Alle nieuwe maps en modi worden gratis beschikbaar gesteld. Alleen voor cosmetische extra’s zal er betaald moeten worden. Ook kunnen spelers geen betere wapens en dergelijke meer kopen, om op die manier een voordeel te krijgen ten opzichte van andere gamers.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Battlefield.indd 9

9

10/8/2018 11:38:45 AM

F R IE N D LY - RELI A BLE - COLLEC TIB L E

MERCHANDISE

PBM Express B.V.

EB201810_advertenties_2_2.indd 10

Jacobus Lipsweg 5 3316 BP Dordrecht

Tel: +31 78 6316453 Fax: +31 78 6316474

www.pbmexpress.nl E-mail: sales@pbmexpress.nl

10/8/2018 10:13:01 AM

ACHTERGROND

'Door goed samen te werken en strategische punten te veroveren, krijgen spelers betere wapens en groeit de kans op overwinning.' spelers bijvoorbeeld op dag één kanonnen van de vijand op te blazen, op dag twee strategische punten in te nemen, op dag drie een zo groot mogelijk gebied veilig te stellen om tenslotte op dag vier een allesof-niets gevecht te houden en als overall winnaar uit de bus te komen. De tegenpartij dient de acties van de aanvallers uiteraard te dwarsbomen en te frustreren. Naast deze uitgebreide Grand Operations zullen consumenten ook losse sessies Team Deathmatch of Domination kunnen spelen, voor wat kortstondiger online vermaak.

Firestorm Voor het eerst in de gameserie kunnen spelers aan de slag met een battle royalemode. In Firestorm kunnen maximaal 64 spelers verdeeld in 16 teams het tegen elkaar opnemen. De modes kent verschillende objectives, waarmee spelers een betere uitrusting kunnen winnen. Door goed samen te werken en strategische punten te veroveren, kunnen spelers betere wapens krijgen en daardoor hun kansen op de overwinning zien toenemen. Daarnaast bevinden zich in de spelwereld ook tanks en andere voertuigen, waarmee teams een groot tactisch voordeel kunnen verkrijgen.

Gezien de populariteit van de battle royalegames is Firestorm, dat wordt ontwikkeld door de Britse Criterion Studios, een modus waar enorm naar wordt uitgekeken. De

map van Firestorm is volgens EA de grootste in de geschiedenis van de serie.

War Stories Laten steeds meer competitieve first-person shooters de verhalende singleplayermodi varen, Battlefield V houdt vast aan War Stories. Dit concept werd geïntroduceerd in Battlefield 1, waarbij spelers steeds een korte campagne door de ogen van een specifiek personage beleefden. Ook in Battlefield V zijn deze losse singleplayerverhalen van de partij, vanuit het oogpunt van ‘de mannen en vrouwen die het verschil maakten tijdens WOII’, aldus senior producer Lars Gustavsson. Een van die verhalen wordt verteld vanuit het gezichtspunt van een vrouwelijk lid van het Noorse verzet. Een andere War Story speelt zich af in Rotterdam, een map die spelers al konden verkennen in de open bèta.

schillende overkoepelende klassen met herkenbare namen als assault, recon, support en medic. Binnen iedere klasse is er bovendien sprake van een of meerdere subklassen, met andere vaardigheden en wapens. Een recon kan bijvoorbeeld een sluipschutter zijn, support kan kiezen voor field engineer en assault onder meer voor grenadier. Vooral bij het wisselende karakter van de Grand Operations lijken de verschillende subklassen van Battlefield V goed tot hun recht te komen. ◾

Overkoepelende klassen Customization speelt in dit deel van de franchise een grotere rol dan ooit. Alle klassen, wapens, voertuigen en vaardigheden die consumenten verzamelen, worden opgeslagen in de Company van de speler. Of deze nu competitief multiplayer, co-op of singleplayer speelt, bij alles wat hij doet verdient de gebruiker rewards en bouwt hij zijn virtuele soldaten en bijpassende uitrustingen uit. Het spel kent ver-

Leeftijd: 18 Uitgever: Electronic Arts Ontwikkelaar: EA Dice Releasedatum: 20 november Platform: PS4, Xbox One, pc

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Battlefield.indd 11

11

10/8/2018 11:38:53 AM

WARENHUIS VANDERVEEN

Warenhuis Vanderveen viert feest De muziekafdeling van Warenhuis Vanderveen in Assen bestaat deze maand een halve eeuw. Bedrijfsleider Gert Jan Gjaltema werkt al 32 jaar bij de winkel en denkt nog niet aan stoppen. “Muziek verkopen is het spannendste dat je kan doen met je kleren aan.”

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

V

orig jaar was het feest in Assen.

Warenhuis Vanderveen bestond toen 120 jaar. Deze maand kunnen de slingers opnieuw opgehangen worden. De muziekafdeling van Warenhuis Vanderveen viert dan namelijk zijn 50-jarig jubileum. Onder de naam Discobar werd deze afdeling in 1968 geopend door Willy en Willeke Alberti. 50 jaar later is de muziekindustrie compleet veranderd. De muziekafdeling bleef zijn eigen koers varen. De regiofunctie van Warenhuis Vanderveen bleef groeien, alsook het bijzondere assortiment. De belangrijkste pijler is echter de meest voor de hand liggende: het personeel. De 52-jarige bedrijfsleider Gert Jan Gjaltema weet zeker dat zijn collega’s het verschil maakten en blijven maken. “Onze onderscheidende kwaliteit is toch dat we altijd antwoorden op klantenvragen willen geven. Die antwoorden gaan gepaard met zoeken, bestellen en natuurlijk verkopen, extra moeite doen en nooit nee verkopen.”

50 jaar mag je gerust een mijlpaal noemen. Hoe vieren jullie het jubileum?

“In aanloop naar het lustrum hebben we de complete afdeling een enorme facelift gegeven. Nieuwe vloeren, plafonds, verlichting en bakken. De sfeer is nu meer van een gezellig bruin café dan die van een winkel.

Zo is er nu een apart podium voor instores en dat gaat het laatste weekend van oktober zeker gebruikt worden. We zijn nog 12

OKTOBER 2018

EB201810_VanderVeen.indd 12

druk aan het praten met verschillende artiesten die op ons feest komen optreden.

Tangarine komt in ieder geval optreden.

Binnenkort hoop ik enkele nieuwe namen bekend te maken. Het wordt beslist een mooi feestje!”

Je bent binnen de jubilerende afdeling een oudgediende. Hoe ben je in retail gerold?

“Eigenlijk was het puur toeval. Ik was als jong ventje al een groot muziekliefhebber. Nadat een studie Econometrie geen succes bleek te zijn, besloot ik in 1986 weer een tijdje naar huis gaan. Ik was op zoek naar werk en op de bonnefooi stuurde ik een brief naar Warenhuis Vanderveen. Ik mocht op gesprek komen en wist hen te overtuigen van mijn muzikale kennis. Eenmaal aangenomen, ontdekte ik dat ik lang niet zoveel

De mooiste van 2018

Gjaltema verkoopt niet enkel muziek, hij schrijft er ook over. De afgelopen tien jaar tikte hij zo’n 500 recensies. Zijn muzikale hoogtepunt van 2018? “Dat is moeilijk.

Vooral omdat het een fantastisch muziekjaar is. Israel Nash Lifted en Marlene Bakker Raif behoren zeker tot mijn favorieten.

De tip van dit najaar komt van mijn collega: Garrett T Capps In The Shadows Again.

Americana van de bovenste plank, een echte ontdekkingsplaat.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:39:28 AM

INTERVIEW

'Onafhankelijkheid is onze kracht. Warenhuis Vanderveen geeft ons de vrijheid om zelf ons inkoopbeleid uit te stippelen'

BEDRIJFSLEIDER GERT JAN GJALTEMA

over muziek wist als ik dacht; ik maakte kennis met zoveel nieuwe genres en artiesten! Maar dat maakte het werk alleen maar leuker. In de jaren negentig vroeg de toenmalige bedrijfsleider Jan Vanderveen of ik in zijn vakantie de bestellingen wilde doen en dat vormde het startpunt van een muzikale ontdekkingsreis.”

Wat is de rol van de muziekafdeling?

“Er is wereldwijd zoveel goede muziek waar je geen weet van hebt. Een heel groot deel van onze klanten komt hier omdat ze nieuwe muziek willen ontdekken. Het is een uitdaging om hen constant te verrassen. We weten natuurlijk dondersgoed dat dit geen museum is en dat er wel verkocht moeten worden. Als ik nieuwe muziek hoor, dan weet ik vaak al gelijk wie van onze klanten dit te gek zouden vinden. Die ‘zendingsdrang’ zorgt ervoor dat het werk constant uitdagend blijft. Ik heb ooit eens in een managementboek een zin gelezen die me bij is gebleven: verkopen is het spannendste dat je kan doen met je kleren aan.

Dat is met het verkopen van muziek zeker het geval. Iedereen beleeft muziek op z'n eigen manier. Collega Gerrie van Barneveld (werkzaam vanaf 1982) vindt het gaaf om muzikanten live op de gevoelige plaat vast te leggen en bezoekt sinds 1989 jaarlijks heel veel concerten. In muziekcafé de Amer is hij vrijwilliger en lukt dat zelfs vanaf rij 1. Dit levert vaak veel leuke interactie op met onze klanten op de muziekafdeling, variërend van geouwehoer over hoe eenieder het concert heeft beleefd tot het verkopen van een lp of cd van de betreffende artiest.

Het luisterende oor is erg belangrijk op een afdeling zoals wij die hebben.”

Hoe ziet jullie klantengroep eruit?

“Natuurlijk komt een heel groot gedeelte uit Assen en omstreken, maar we krijgen bezoekers uit de gehele provincie over ▶ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_VanderVeen.indd 13

13

10/8/2018 11:39:40 AM

ADVERTENTIES

Team Heartselling feliciteert Warenhuis Vanderveen Assen met haar 50-jarig bestaan!

Dank voor de samenwerking in de afgelopen jaren en op naar nog eens 50 jaar!

50 jaar passie voor muziek

Dat is een felicitatie waard!

Al meer dan 30 jaar samen op de bres ....

Bertus

Bertus Distributie feliciteert

met het 50 jarig jubileum 14

OKTOBER 2018

EB201810_advertenties_2_1.indd 14

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:54:26 AM

INTERVIEW

HET TEAM VAN DE MUZIEKAFDELING VAN WARENHUIS VANDERVEEN: GERRIE VAN BARNEVELD, GERT JAN GJALTEMA EN ROBIN PLOEGSTRA.

de vloer. Ook veel toeristen. Het Warenhuis en de cd-afdeling hebben in de regio en ver daarbuiten een aanzuigende werking.”

Je hebt de hoogte- en dieptepunten in de muziek meegemaakt. Heb je ooit gedacht: als dit maar de goede kant opgaat?

“Toen ik begon was de cd net in opkomst.

We hadden zes bakken die er voor de helft mee gevuld waren. De rest van de collectie bestond uit platen. Op een bepaald moment ging de cd heel hard en verdween de lp naar de achtergrond. We bleven voor klanten, en voor mijzelf bestellen, maar in de winkel zag je uitsluitend cd-doosjes. Dat ging heel goed, tot er concurrentie kwam van illegale downloaddiensten. Daar hadden we, net als iedereen, last van. De omzet daalde, maar toch wij hebben eigenlijk nooit echt in hoge nood gezeten. De verkopen gingen, zij het in mindere mate, gewoon door. Hoe dat kwam? Ik denk dat we altijd geprofiteerd hebben van de laagdrempeligheid van ons warenhuis. Ook hadden we door de jaren heen een enorm assortiment van producten opgebouwd met de daar bijhorende acties en aanbiedingen. Het belangrijkste is misschien wel ons rotsvast geloof in het fysiek product en het feit dat we altijd naar onze klanten zijn blijven luisteren.”

En toen kwam ineens vinyl terug.

“In 2010 merkten we dat de vraag daarnaar in de winkel toenam. Jan zag een terugkeer naar vinyl in eerste instantie niet zo zitten, maar we hebben hem weten te overtuigen.

Het begon met een klein bakje. Dat werden er al snel twee en daarna vier. Jan ging in 2014 met pensioen en Robin Ploegstra kwam bij ons werken. Hij was, net als ik, vinylliefhebber in hart en nieren en dat zorgt ervoor dat er nog meer aandacht kwam voor deze productgroep. De hernieuwde interesse voor vinyl is ongelofelijk belangrijk voor de muziek, niet alleen qua omzetten.

Het luisteren naar een plaat is een ervaring.

Een ervaring die de Nederlandse muziekcultuur een fikse zwengel heeft gegeven.”

Hoe kijk je naar de rol van platenmaatschappijen?

“Die is compleet anders dan vroeger. De afstand is veel groter. De meeste zaken doen we met Bertus en die communicatie is altijd goed. Vroeger kreeg je vaak vertegenwoordigers over de vloer met nieuwe releases. Nu krijg je alle informatie via de mail.

Met de platenmaatschappijen is er geen persoonlijk contact meer. Ik denk dat ze hiermee een steek hebben laten vallen. Ze hebben geen idee wat er op de winkelvloer leeft en spelen dus nergens op in. Ik zou ze

'De hernieuwde interesse voor vinyl is ongelofelijk belangrijk voor de muziek. En dan heb ik het niet alleen over de omzetten'

'In 2002 was de muziekretail op sterven na dood, en kijk eens waar we zestien jaar later staan' adviseren om die voelsprieten van vroeger weer eens een keer te gebruiken.”

Hebben jullie weleens overwogen je aan te sluiten bij organisaties als Velvet of Plato?

“Natuurlijk is dat idee wel eens voorbijgekomen. Ik zie het alleen niet gebeuren.

Onze kracht is dat we onafhankelijk zijn.

Warenhuis Vanderveen geeft ons de vrijheid om zelf ons inkoopbeleid uit te stippelen. Misschien dat het in andere provincies beter werkt om onderdeel te zijn van een keten, maar hier niet. We willen onafhankelijk blijven en op die manier een eigen gezicht hebben. Daarvoor komen onze klanten immers naar ons toe.”

Hoe ziet de toekomst er voor jullie uit?

“In 2002 riep iedereen nog dat het einde van de muziekretail nabij was en kijk eens waar we zestien jaar later staan. Muziek is nog nooit zo populair en beschikbaar geweest. Wij hebben altijd een sterk geloof gehad in tastbare geluidsdragers en denken dat die nog heel lang meegaan. Een fysieke muziekverzameling is als een fotoalbum van je leven. Daar kan geen digitale verzameling tegen op. Ook de fysieke winkel blijft belangrijk. Die zal alleen niet meer puur het basisproduct moeten voeren,maar de klant iets extra's dienen te bieden. Je moet met een ervaring komen, met kennis en vriendelijkheid. Met zaken die mensen online niet vinden. Ik moet zelf nog even door, zeker gezien de pensioenleeftijd in Nederland. Als muziekliefhebber ga je echter nooit met pensioen.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_VanderVeen.indd 15

15

10/8/2018 11:39:47 AM

SEKAM

Sekam: Staat moet betalen voor schade illegaal downloaden Begin september stelde de Rechtbank Den Haag auteursrechtenorganisatie Sekam in het gelijk in een zaak tegen de Nederlandse Staat. Inzet: de aansprakelijkheid voor uitspraken door bewindslieden over illegaal downloaden. Sekam wil nu om de tafel met het ministerie van Justitie en Veiligheid om tot oplossingen te komen.

DOOR: WALLY CARTIGNY

S

ekam, de belangenbehartiger van ruim 1.400 film- en televisie­ producenten, heeft samen met een aantal individuele producenten een procedure gewonnen die zij was gestart tegen de Nederlandse Staat. Waar draaide die zaak om? De overheid stelde zich lange tijd op het standpunt dat illegaal downloaden was toegestaan, met het oog op de thuiskopieheffing. Volgens Sekam heeft de Staat dit standpunt consequent verkondigd vanaf de implementatie van de auteursrechtrichtlijn in 2004 tot april 2014. Hierdoor is er volgens Sekam in Nederland een klimaat ontstaan ‘waarin iedereen er vanuit gaat dat het is toegestaan om voor eigen gebruik, zonder toestemming van en betaling aan de rechthebbenden, een televisieserie of film te downloaden.’

Aansprakelijk voor schade Het Europese Hof van Justitie maakte in april 2014 in het zogeheten ACI Adamarrest duidelijk dat dit standpunt en het beleid van de Nederlandse Staat niet in lijn waren met de Auteursrechtrichtlijn. De Rechtbank Den Haag heeft nu geoordeeld dat de Staat aansprakelijk is voor de schade die film- en televisieproducenten hebben geleden als gevolg van de uitlatingen van bewindslieden dat illegaal downloaden van films en series in Nederland was toegestaan.

Verstrekkende uitspraak In een persbericht stelt Sekam dat het vonnis van de Haagse rechtbank van grote betekenis is voor de Nederlandse audiovisuele sector én voor alle auteurs16

OKTOBER 2018

EB201810_SEKAM.indd 16

BAS LE POOLE

'De bedoeling is in ieder geval dat er op de kortst mogelijke termijn maatregelen worden genomen om illegaal downloaden te verminderen. Het fenomeen helemaal laten verdwijnen, dat zal niet mogelijk zijn' Bas Le Poole

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:40:53 AM

ACHTERGROND

rechthebbenden die schade hebben ondervonden als gevolg van illegaal downloaden. Advocaat Bas Le Poole van Sekam licht toe: “Het is voor het eerst dat een rechter zegt dat de Staat inzake illegaal downloaden onrechtmatig heeft gehandeld vanwege uitlatingen van politci. Onder andere voormalig Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven heeft gezegd dat downloaden was toegestaan vanwege de thuiskopievergoeding. Daar is vaker bezwaar tegen gemaakt, maar nu is er dus een rechterlijke uitspraak. Het gebeurt niet vaak dat de Staat aansprakelijk wordt gehouden. In die zin is het een verstrekkende uitspraak.”

Verklaring standpunt bewindslieden Na het vonnis door de Rechtbank Den Haag werden er Kamervragen gesteld door Chris van Dam en Harry van der Molen (CDA) aan Sander Dekker, minister voor Rechtsbescherming (Justitie en Veiligheid).

Zij wilden onder meer weten waarom de overheid tien jaar lang het standpunt heeft volgehouden dat downloaden uit illegale bron niet strafbaar is. Dekker zegt, in zijn antwoord op 25 september, dat in de Auteursrechtrichtlijn is bepaald dat lidstaten beperkingen op het reproductierecht mogen stellen ten aanzien van kopieën voor privégebruik en Nederland daar gebruik van heeft gemaakt. “De voorwaarden die aan de inroepbaarheid van de uitzondering zijn verbonden, zijn uit de richtlijn overgenomen. In artikel 5, tweede lid, onderdeel b, van de auteursrechtrichtlijn is niet nadrukkelijk de voorwaarde opgenomen dat het werk ontleend moet zijn aan een geoorloofde bron. Bij ontstentenis van die voorwaarde ging de Nederlandse regering er vanuit dat downloaden uit illegale bron was toestaan.”

Geen vervolging Aan Dekker werd ook de vraag gesteld welke maatregelen er naar aanleiding van het ACI Adam-arrest zijn genomen om personen die illegaal downloaden te vervolgen. Het antwoord van de minister valt samen te vatten als ‘geen’. “De handhaving van het auteursrecht is in beginsel een privaatrechtelijke aangelegenheid. De stichting Brein draagt sedert 1998 zorg voor de collectieve handhaving. Ik ben er niet mee bekend dat die stichting of individuele rechthebbenden procedures hebben gevoerd tegen downloaders (ook niet na 2014). De nadruk ligt nog steeds op het afsnijden van het illegale aanbod.”

Uitstel Van Dam en Van der Molen vroegen de minister verder hoe hij gevolg geeft aan

SANDER DEKKER

'Bij de aanpak van illegaal downloaden ligt de nadruk op het afsnijden van het aanbod in plaats van op het vervolgen van downloaders' Sander Dekker

de uitspraak van de Rechtbank Den Haag.

Daarover zegt Dekker: “De uitspraak wordt momenteel nog bestudeerd. Daarbij hebben partijen een termijn van drie maanden om tegen de uitspraak in hoger beroep te gaan. Tot die tijd heeft de uitspraak nog geen gezag van gewijsde. Een eventueel hoger beroep heeft schorsende werking. Door de filmproducenten is in de procedure alleen een verklaring voor recht gevraagd en is (nog) geen schadevergoeding gevorderd.

Pas wanneer de uitspraak gezag van gewijsde heeft, komt eventuele schadevergoeding aan de orde.”

Schaderegeling Sekam wil naar aanleiding van de uitspraak van de Rechtbank Den Haag zo snel mogelijk om tafel met de overheid. Le Poole geeft aan te willen overleggen over een schaderegeling die het mogelijk maakt om een productiefonds te creëren ter vergoeding van producenten. De schade uit digitaal downloaden wordt geschat op zo’n 78 miljoen euro per jaar. “Er moet worden bekeken wat het causale verband is tussen het illegale

downloaden in relatie tot de uitspraken die door bewindslieden zijn gedaan. Dat kan leiden tot heel ingewikkelde procedures, maar onze inzet zal zijn om daar een minnelijke regeling voor te treffen.”

Aanpak Illegaal downloaden Als de Staat in beroep gaat, kan het overleg nog even op zich laten wachten. Maar uiteindelijk zullen het Ministerie van Justitie en Veiligheid en Sekam gesprekspartners moeten worden. Het zal bij overleg volgens Le Poole ook gaan over de toekomstige handhaving van een downloadverbod.

Wat daarbij precies de inzet wordt, kan hij nog niet aangeven. “Voor wat betreft de handhaving spelen veel factoren een rol.

We moeten daar eerst met de Staat over praten voordat we daar details over naar buiten kunnen brengen. De bedoeling is in ieder geval dat er op de kortst mogelijke termijn maatregelen worden genomen om illegaal downloaden te verminderen. Het helemaal laten verdwijnen zal niet mogelijk zijn; winkeldiefstal is ook strafbaar en toch komt het nog altijd voor.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_SEKAM.indd 17

17

10/8/2018 11:40:55 AM

adv_eb_usm_anouk_bdg.qxp_©OCHEDA 03-10-18 14:47 Pagina 1

RELEASE: 12 OKTOBER – VERKRIJGBAAR OP CD & VINYL (VINYL BESCHIKBAAR VANAF BEGIN DECEMBER)

RELEASE: 16 NOVEMBER • VERKRIJGBAAR OP CD & VINYL (INCL. ARTONE SESSIONS)

EB201810_advertenties_1.indd 18

10/8/2018 10:13:36 AM

ACHTERGROND

De cd in de schijnwerpers De NVER, retailers en muziekmaatschappijen hebben dit najaar de handen ineen geslagen voor de campagne CD OK. De campagne is bedoeld om het aloude schijfje in de spotlights te zetten. Nieuwe albums van onder anderen Paul McCartney, Andrea Bocelli, The Rolling Stones en Michael Bublé worden extra onder de aandacht van de consument gebracht.

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE & JAN MEIJROOS

D

e officieuze aftrap van CD OK vond onlangs plaats met het album Egypt Station van Paul McCartney. Op zijn 76ste blijkt de voormalig Beatle nog altijd razend populair te zijn en dat vertaalt zich naar klinkende verkoopcijfers bij de (online) retailers. Niet alleen in Nederland is het album succesvol, ook in Amerika heeft ‘Macca’ voor het eerst sinds de vroege jaren tachtig de eerste plaats van de albumlijst gehaald.

Egypt Station vormt dan ook het ideale ver-

trekpunt voor een retailbrede campagne waarin de cd weer onder de aandacht van het publiek wordt gebracht. Naast het succes van streaming zijn er nog steeds heel veel mensen die cd’s draaien. De release van Egypt Station wordt ondersteund met een intensieve tv- en online campagne van Universal Music. Een tag-on vanuit de NVER vestigde de aandacht op de verkrijgbaarheid op cd, waarbij beide partijen prominent het logo CD OK in beeld brachten.

Toegevoegde waarde Volgend op dit succes van McCartney wordt ook in het vierde kwartaal van dit jaar veel aandacht besteed aan nieuwe releases, met name de cd-versies. Uitgangspunt is dat de albums een toegevoegde waarde hebben en dat de platenmaatschappijen zelf campagne voeren voor de betreffende titels. NVER-voorzitter Martin de Wilde: “Alle platenzaken, bol.com, MediaMarkt en FAME doen mee. CD OK draait om de ▶ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_CD_OK.indd 19

19

10/8/2018 11:41:48 AM

CD OK

'We zien nu dertigers en veertigers met geld die vinyl kopen, en jongeren die opeens cd’s gaan kopen. Voor hen is dát vintage.'

Merel Parlevliet van Velvet Music Amsterdam

prachtige producten in de schappen. We gaan er alles aan doen om de campagne breed onder de aandacht te brengen, zonder daarbij belerend te zijn. Het belooft een mooi najaar te worden.”

Retailers over CD OK Voor veel retailers is de cd nog altijd een belangrijke omzetmaker. Toch had Merel Parlevliet van Velvet Music Amsterdam aanvankelijk haar twijfels over de aanpak van de campagne, zo vertelt ze. “Ik had niet direct het idee dat het imago van de cd op deze manier werd verbeterd. Een hip ambassadeurschap van een artiest was wellicht beter geweest, dacht ik. Maar met Paul McCartney’s nieuwe album Egypt Station valt het allemaal wel fijn op zijn plek. Het lijkt wel of mensen er toch sterk door getriggerd worden, want we hebben echt grote aantallen van het album op cd verkocht. Ik ben dan ook superblij dat er op deze manier 20

OKTOBER 2018

EB201810_CD_OK.indd 20

aandacht wordt besteed aan de cd. Naast Concerto zijn wij de enige in Amsterdam die nog cd’s in de schappen heeft. Mensen en vrienden zijn vaak verbaasd. ‘Huh, verkopen jullie nog cd’s?’, zeggen ze dan. Maar er zijn nog veel klanten die ze willen hebben.

We zien nu dertigers en veertigers met geld die vinyl kopen, en jongeren die opeens cd’s gaan kopen. Voor hen is dát vintage.”

Cd’s zijn volgens Parlevliet nog altijd zeer relevant. “Om je een idee van de verhouding te geven: 45% van wat we verkopen is een lp, 55% een cd. Qua omzet is dat 60% - 40%. Mensen beginnen langzaam terug te komen van Spotify. Streaming vormt je muzikaal ook helemaal niet, want met Spotify heb je in één keer alles en kun je alles luisteren. Maar dat is veel te veel. Laatst vroeg iemand of ik het album verkocht van de Sunday Chill afspeellijst. ‘Nee,' zei ik.

'Die bestaat niet en straks is die lijst er ook niet meer in de vorm die jij nu mooi vindt’.

Afspeellijsten zijn eindig, een klassiek album is voor altijd. En al helemaal op cd.”

Dikke pluim Jeroen Vedder van Plato Utrecht moet bekennen dat hij nog niet van de campagne had gehoord. “Maar een dergelijke manier om de cd te promoten vind ik prima, al moet je wel oppassen dat je mensen niet gaat betuttelen. Voor ons is de cd nog steeds heel, heel erg belangrijk. Vroeger had je in Utrecht 25 verkooppunten van muziek, vandaag de dag zijn dat er nog maar enkele. Veel mensen die dertig aar geleden hun vinylverzameling hebben weggedaan, kopen nu weer cd’s. Omdat ze die beleving van het luisteren naar een heel album toch zijn gaan missen.”

Henk Visser van Kroese Arnhem en Kroese Nijmegen is positief over de campagne.

‘Vooropgesteld: een dikke pluim naar Universal. Als er één platenmaatschap-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:41:56 AM

ACHTERGROND

Boudewijn & Anouk

NAAST HET NIEUWE ALBUM VAN PAUL MCCARTNEY STAAN ER DIT NAJAAR NOG MEER GROTE RELEASES OP HET PROGRAMMA. WE LICHTEN ER TWEE UIT.

Pracht en potentie Voor Guido Mevis van Boekhandel Dominicanen in Maastricht zijn cd’s een belangrijke omzetmaker. “We voeren ook vinyl, maar het aantal cd’s dat we verkopen is beduidend groter. Ik denk er dan ook niet aan om met de cd te stoppen. We moeten als branche er echter wel voor zorgen dat het medium op de kaart blijf staan. Helaas is de cd uit het straatbeeld verdwenen. Veel jongeren kennen het schijfje niet eens meer.

Dat betekent dat er meer aandacht voor moet komen, want is het een prachtig product. Het betekent ook dat je je doelgroep moet kennen, je assortiment goed moet samenstellen en je voortdurend moet blijven luisteren naar je klanten. We moeten de cd niet als een sterfhuisconstructie benaderen, maar de pracht en de potentie ervan juist omarmen!”

Wereld van verschil

pij is met liefde voor het vak, dan is het dat bedrijf wel. En de pay-off, onder meer onder die nieuwe cd van Paul McCartney, die komt wel aan. Aan de andere kant, de slogan ‘CD OK’ heeft ook iets in zich van ‘Was de cd eerst niet ok dan?’ Verder denk ik dat je de verschillende productcategorieën helemaal niet uit elkaar moet trekken.

Het is nu veel te veel ‘vinyl versus cd’. Leuk hoor, dat vinyl zo veel positieve aandacht scoort, maar het is alsof je een feestje organiseert voor wijn- en bierdrinkers en je vervolgens alleen maar wijn schenkt. En waarom mag de cd eigenlijk niet mee doen met het feestje van Record Store Day? Een cd is feitelijk ook een ‘record’, een nieuwe plaat, een nieuw album. Het moet gaan om het fysieke product als zodanig. Om het feestje van muziek op een fysieke drager. Daar zou het in mijn optiek om moeten gaan. Maar hee, alles is beter dan niets, dus nogmaals lof voor Universal.”

Hans Verdurmen van CD Artline in Driebergen: “Ik heb wel iets voorbij zien komen over deze campagne, maar echt helder op mijn netvlies heb ik ‘m niet. Wat overigens niet wil zeggen dat ik er niet blij mee ben. Iedere vorm van aandacht voor de cd juichen wij van harte toe. Het is nog steeds een prachtig medium. Wij verkopen zowel nieuw als tweedehands, en sommige tweedehands items verkopen wij voor hogere prijzen dan je vroeger voor datzelfde artikel nieuw kon vragen. Men is meer op zoek naar een oude cd van Armin van Buuren dan een nieuwe release. De kwaliteit van de cd is overigens niet te vergelijken met die van een lp. Ik snap de herwaardering van vinyl, maar het geluid op cd is echt een wereld van verschil. Bovendien zijn cd’s nauwelijks aan slijtage onderhevig. Als je er netjes mee omgaat, kun je een cd over 100 jaar nog gebruiken. Dat is bij een lp absoluut niet het geval. Gelukkig zijn er nog steeds genoeg mensen die dat begrijpen.”

“Het belangrijkste vind ik dat de industrie de kleine detaillist zijn werk laat doen. Als ik om een promotieposter vraag, zeker als het om klassieke muziek gaat, krijg ik die gewoonweg niet opgestuurd. Wij hebben vaak producten op voorraad, online aanbieders niet. Dat zou best eens gecompenseerd of gehonoreerd mogen worden. En ik begrijp dat partijen die groot inkopen korting krijgen, maar waarom is dat soms wel 20 tot 30 procent? De verschillen zijn te groot.” ◾

Boudewijn de Groot – Even Weg (release: 16 november) Na het met goud bekroonde nummer 1-album Achter Glas (2015) en liefst twee platen met Vreemde Kostgangers (beide in 2017) brengt Boudewijn de Groot op 16 november zijn nieuwe album Even Weg uit. De cd-versie bevat twee bonustracks, die zijn opgenomen in de Artone Studio van Record Industry te Haarlem. Dat is een studio waarin vintage mastering- en opnameapparatuur wordt gecombineerd met moderne technieken, met als meest bijzondere feature de mogelijkheid om een ‘direct-to-disc’ snijding te maken, een live opname in één take op lacquer.

Anouk – wen D’r Maar Aan (release: 12 oktober) Wen D’r Maar Aan, de opvolger van Fake It Till You Die uit 2016, is het eerste Nederlandstalige album van Anouk. Hoewel het voor de meeste mensen een verrassing was om Anouk in het Nederlands te horen zingen, experimenteerde de zangeres al eerder met liedjes in het Nederlands.

In 2015 bracht ze de Nederlandstalige single Dominique uit en vorig jaar deed ze mee aan Holland zingt Hazes in de Ziggo Dome.

Op 20 maart, het begin van de lente, zong Anouk tijdens RTL Weer het nummer Lente.

Op Wen d’r Maar Aan werkte Anouk opnieuw samen met het Zweedse producersduo Tore Johansson en Martin Gjerstad.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_CD_OK.indd 21

21

08-10-18 12:34

K-POP

Het enorme succes van K-pop Wie dacht dat PSY met zijn Gangnam Style een Koreaanse toevalstreffer was, heeft het mis. K-pop is ‘hot & happening’, zo bewijst het succes van de Koreaanse boyband BTS, die in een paar minuten de Ziggo Dome uitverkocht en samenwerkte met artiesten als Nicki Minaj en Steve Aoki.

DOOR: JASPER VAN VUGT

1

2.046 kaarten worden er gezocht voor het concert dat BTS op 13 oktober in de Ziggo Dome geeft. Het aantal aangeboden kaartjes? 0. Wie wél binnen een paar minuten een kaartje wist te scoren voor het concert van de Zuid-Koreaanse boyband, heeft geluk. Het is een heel direct bewijs dat Hallyu, ‘de Koreaanse golf’, ook in Nederland een succes is onder jongeren.

Hoewel K-pop, oftewel Koreaanse popmuziek, momenteel enorm populair is, hebben maar weinig mensen van boven de dertig van BTS gehoord. Laat staan dat ze weten dat de twee laatste albums van BTS bo-

venaan de hitlijsten in Amerika stonden, de Koreaanse muziekindustrie vijf miljard dollar per jaar omzet en popgroepen als YB en Red Velvet zelfs politiek worden ingezet om de relatie met Noord-Korea te verbeteren.

“We staan in Europa dan ook pas aan het begin van het succes”, meent Gracia Visscher, kenner en fan van K-pop. “In Azië en ook in Amerika is het al veel populairder. In Los Angeles stond BTS in een vier keer uitverkocht Staples Center, dat een capaciteit van 21.000 mensen heeft. Ik denk dat steeds meer K-popgroepen de overstap van Azië naar de VS en Europa

gaan maken. Kijk naar BLACK PINK, dat onlangs een track heeft opgenomen met Dua Lipa.”

Aansprekend uithangbord Dat er een grote markt voor K-pop is, zag ook de Koreaanse regering. Al in de jaren negentig stimuleerde de overheid de export van Koreaanse cultuur, of het nu ging om televisieseries die naar de rest van Azië werden geëxporteerd (bijvoorbeeld in China, in het Mandarijn), film of om muziek.

Niet alleen vanwege financiële redenen, ook vanuit politiek oogpunt, als ‘soft power’.

'Zoiets massaals als dit hebben we voor het laatst in de jaren negentig gehad met de Buena Vista Social Club' Jeroen de Ruiter

DE IMMENS POPULAIRE ZUID-KOREAANSE BOYBAND BTS

22

OKTOBER 2018

EB201810_KPop.indd 22

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:42:40 AM

ACHTERGROND

Anno 2018 is BTS een prima uithangbord.

De rol van het zevenkoppige gezelschap in het succes van Koreaanse popmuziek kan niet overschat worden. Het is veruit de populairste K-popgroep en voor veel nieuwe fans een introductie in de Koreaanse muziek. Ook Visscher kwam via Bangtan Boys in aanraking met K-pop. “Zij zetten op dit moment echt de standaard”, meent ze.

“Ze zijn conceptueel zeer sterk, steken veel tijd en aandacht in social media en het communiceren met de fans en hebben, heel bijzonder voor het genre, deels creatieve vrijheid en inbreng in de muziek.

Dit alles maakt dat je, van livestreams tot muziekvideo’s, uren zoet bent op kanalen als YouTube. Het past goed bij de digitale wereld van nu.’’

Cd als totaalpakket Daarbij weet K-pop heel goed de omslag van online naar offline te maken met een uitgebreid en uitgekiend marketingplan. Als voorbeeld noemt Visscher de light sticks die groepen verkopen en die fans kunnen meenemen naar een concert. Met die lampjes kunnen ze in de concertzaal extra sfeer brengen en choreografieën uitvoeren. Opvallend is dat de veelal jonge fans niet alleen digitaal naar de muziek luisteren, maar ook de cd willen hebben. “Het is dan ook niet zomaar een cd, het is echt een totaalpakket”, legt Visscher uit. “Zeker voor westerse muziekliefhebbers ziet een K-pop-cd er speciaal en spannend uit.”

Dat onderschrijft ook Esther Lutgendorff, mede-eigenaar van platenzaak Velvet in Amsterdam. Daar heeft K-pop de beste displayruimte in de winkel gekregen: pontificaal bij de ingang. De kleurige cd’s in afwijkende vormen springen er direct uit. “Deze cd’s hebben een duidelijke meerwaar-

' We staan in Europa nog pas aan het begin van het succes van K-pop' Gracia Visscher de ten opzichte van streaming”, vertelt Lutgendorff. “Ze zijn behalve een geluidsdrager ook direct een merchandise-item, ze zien er goed uit en hebben afwijkende formaten en versies. Zo zie je dat een single soms vier versies heeft, voor elk bandlid één versie. Sommige fans kopen elke editie van een release. Ook zie ik dat jonge mensen, veelal meisjes van tussen de 12 en 16 jaar, weer de winkel in komen voor een fysiek muziekproduct. Niet alleen voor K-pop, ook voor andere releases.”

Velvet begon drie maanden geleden met K-pop, nadat distributeur Bertus adviseerde om het genre in te kopen. Lutgendorff: “Ik had er zelf nog nooit van gehoord, maar onder jongeren is het ontzettend huge. Ze komen hier in de winkel, reageren hartstikke enthousiast, bijna zoals in de jaren zestig bij de Beatles. Vervolgens maken ze foto’s voor op Instagram en kopen een cd.”

Die releases beginnen bij 25 euro. Tear van BTS is de bestverkochte cd. Wel is de levering van K-popproducten een probleem, zegt Lutgendorff, die fans vraagt om tips.

“We moeten soms drie weken wachten voordat een bestelling binnenkomt. Ik ben dan ook blij dat Universal de K-pop steeds meer op lijkt te pakken.”

Hoogtepunten Jeroen de Ruiter, inkoper van FAME, volgt K-pop al bijna twintig jaar. Rond de eeuwwisseling haalde hij via Hong Kong en Japan de eerste K-pop naar Nederland. Toen hij vorig jaar via een Amerikaanse leverancier

een lijst in handen kreeg met een top 200 van K-popartiesten, besloot hij van de grootste groepen drie cd’s in te kopen, en van de kleinere groepen één cd. “Dat hebben we geweten”, lacht hij. “Er werd een hele pallet met cd’s afgeleverd, in plaats van een paar dozen. Het formaat van die cd’s is totaal anders dan wij kennen, met complete boekwerken, of producten in de vorm van een ster. Ik wist niet wie dit allemaal zou kopen, dus heb ik een medewerkster die op Instagram zit gevraagd op zoek te gaan naar K-popcommunities. Na één post over ons aanbod werd de boel hier platgelopen.”

Of K-pop een hype is of een langer leven beschoren is, kan De Ruiter nog niet zeggen. “Ik verwacht het echte hoogtepunt straks als BTS in de Ziggo Dome staat. Het voorlopige hoogtepunt van de hype was toen onlangs de nieuwe cd van BTS verscheen. Op de releasedag organiseerden we een K-popevent. We hoopten op zestig tot honderdtwintig mensen. Toen we die dag om tien uur open gingen, stond er 350 man voor de deur.”

Die interesse betaalt zich ook financieel uit. De Ruiter: “Elke week zie ik de omzet toenemen, vergeleken met de week daarvoor. K-pop ging binnen onze verkoop van 0% marktaandeel naar 10% marktaandeel.

Inmiddels hebben we driehonderd verschillende cd’s, en duizend stuks op voorraad. Zoiets massaals als dit hebben we voor het laatst in de jaren negentig gehad met de Buena Vista Social Club.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_KPop.indd 23

23

10/8/2018 11:42:43 AM

GOOISCH VINYL

‘Gooisch vinyl vult een gat in de markt’ Bussum is een platenzaak rijker: Gooisch Vinyl.

De winkel opende op 10 oktober zijn deuren en biedt een breed assortiment van nieuwe en tweedehands lp’s en cd’s, muziek-dvd’s en muziekgerelateerde gadgets. Eigenaars en initiatiefnemers zijn Hans Wernsen en zijn collega Rob. “Muziek verkopen is het mooiste dat er is.

Een eigen platenzaak beginnen is een tweede droom die uitkomt.”

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

24

OKTOBER 2018

EB201810_Gooisch_Vinyl.indd 24

G

ooisch Vinyl was eerst onderdeel van het shop-in-shopconcept De Gooische Loods en betrekt nu een eigen pand in Bussum.

Jullie zijn uit je jasje gegroeid?

Hans Wernsen: “Zo zou je het kunnen stellen. We hebben met veel plezier ruim tweeënhalf jaar in De Gooische Loods gezeten, waar ik eigenaar van was. Intern zijn we eerder dit jaar van achteren naar voren verhuisd en nu nemen we de volgende stap met een zelfstandige platenwinkel. We hebben er enorm veel zin in!”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:43:23 AM

INTERVIEW

Hoe is Gooisch Vinyl ontstaan?

“Ik ben in het najaar van 2015 weer platen gaan kopen. Wegens drukte en andere zaken had ik echter geen tijd om ze te beluisteren. Weet je wat, dacht ik, ik draai ze in mijn winkel en bied ze tegelijk ook te koop aan. Begin 2016 raakte ik aan de praat met Rob, die in de bakken stond te snuffelen.

Hij bleek heel lang een platenzaak te hebben gerund in Noordwijk en was op zoek naar winkelruimte. En zo ontstond er een samenwerking tussen ons.”

Heb je zelf een achtergrond in muziek?

“Ik heb twee passies: autorijden en muziek. En van beide hobby’s heb ik mijn werk kunnen maken. Ik heb jarenlang een eigen koeriersbedrijf gehad. En een eigen platenzaak is een tweede droom die uitkomt. Muziek verkopen is het mooiste dat er is. Ik ben mijn hele leven al een groot muziekliefhebber. In een grijs verleden draaide ik bij een aantal piratenzenders in het Gooi, werkte bij een van de grootste disco’s in het Gooi en deed af en toe driveinshows. Ik ben een groot liefhebber van disco uit de jaren zeventig en tachtig, maar luister ook graag naar punk en wave, stevige rock en momenteel vind ik deep house ook lekker in het gehoor liggen.”

Wat voor publiek bezoekt jullie winkel?

Geldt het stereotype van oudere, mannelijke muziekliefhebber met een linnen tasje nog steeds?

“Die fase zijn we inmiddels wel voorbij. Vinyl blijft onverminderd populair en het is leuk om te zien dat we niet alleen oudere muziekliefhebbers trekken, maar dat ook veel jongeren onze winkel bezoeken. De leeftijd varieert vanaf een jaar of 14 tot 70-plus. Ik denk dat wij met Gooisch Vinyl een gat in de markt vullen. Platenhuis ’t Oor Almere is helaas onlangs failliet gegaan en in de buurt heb je verder alleen ’t Oor in Hilversum.

Overigens komen onze klanten niet alleen

uit het Gooi, maar uit heel Nederland. De afgelopen jaren hebben we een vaste klantenkring opgebouwd en we hopen met de nieuwe winkel nog meer bezoekers te trekken. Gooisch Vinyl was toch altijd een onderdeel van een shop-in-shopconcept waar mensen niet zo snel een platenwinkel verwachtten. Het is nu zaak dat liefhebbers ons weten te vinden.”

Waar?

Gooisch Vinyl is te vinden op Laarderweg 25 in Bussum. Meer informatie op gooischvinyl.nl.

Is dit nu juist een goed moment om een platenzaak te beginnen of is het in deze tijden van Spotify en YouTube roeien tegen de klippen op?

“Mijn zakenpartner Rob is in 2008 gestopt met zijn platenzaak, maar hij is via internet altijd vinyl blijven verkopen. Ik denk dat vinyl nooit is weggeweest. De markt is nu sinds een jaar of drie aan het aantrekken en ik zie dat niet zo snel minder worden. De opleving van vinyl is geen hype of modeverschijnsel, er zullen altijd muziekliefhebbers zijn die iets tastbaars willen.”

loopwinkel moeten… Verder zijn in onze winkel collector's items en platenspelers en accessoires te vinden, denk aan bijvoorbeeld slipmatten en plastic hoezen. We verkopen daarnaast ook gadgets, bijvoorbeeld muziek gerelateerde T-shirts, mokken en puzzels. Zo hebben we laatst nog een monopoliespel van Kiss aan een fan verkocht. Overigens moet me van het hart dat de (inkoop)prijzen van nieuw vinyl soms schrikbarend hoog zijn. Egypt Station, het nieuwe album van Paul McCartney, zul je bij ons dan ook niet zo snel aantreffen. De concurrentiestrijd met online winkels als bol.com gaan we niet aan. Wat bij ons goed loopt, zijn toch de klassiekers: The Police, Eagles, Pink Floyd, Queen en dergelijke, zowel nieuw als tweedehands.”

Hoe ziet jullie assortiment eruit?

“Gooisch Vinyl biedt zowel nieuw als tweedehands vinyl aan, in uiteenlopende genres. Van Adamo tot Zucchero en van filmmuziek tot pop, jazz en metal. De laatste tijd zijn we ook steeds meer cd’s gaan voeren, eveneens een mix van tweedehands en nieuw. We hebben ook een redelijk aantal muziek-dvd’s staan. We streven ernaar om een zo breed mogelijk assortiment te presenteren. Bij James Last en BZN trekken wij echter de grens; daarvoor zul je toch echt naar een kring-

Hoe zien de komende maanden er voor Gooisch Vinyl uit?

“Als ik zie hoe hard we gegroeid zijn in ruim twee jaar tijd, hebben we er wel vertrouwen in. We zitten in ieder geval vol plannen. Het zou bijvoorbeeld te gek zijn als klanten bij ons ook concertkaartjes van podia in de omgeving kunnen aanschaffen. We hebben niet echt ruimte voor instores, maar wie weet kunnen we daar in de toekomst iets op verzinnen. Of Gooisch Vinyl zich aansluit bij Record Store Day? Nu nog niet, maar ik sluit niets uit.” ◾

'Ik heb twee passies: autorijden en muziek.

En van beide hobby’s heb ik mijn werk kunnen maken' Hans Wernsen

De vijf favoriete platen van Hans en Rob

HANS WERNSEN

Hans 1. Yes - Close to the Edge 2. Pink Floyd - Wish You Were Here 3. Earth Wind & Fire - I Am 4. Fleetwood Mac - Rumours 5. The Doors - L.A. Woman

Rob 1. Radiohead - OK Computer 2. Led Zeppelin - Led Zeppelin III 3. Terje Rypdal - Waves 4. Bunny Wailer - Blackheart Man 5. Frank Zappa - Zoot Allures

ZAKENPARTNER ROB

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Gooisch_Vinyl.indd 25

25

10/8/2018 11:43:26 AM

BUMA NL 2018

Viering van alle Hollandse muziek Het Utrechtse TivoliVredenburg vormde maandag 1 oktober het decor van de negende editie van Buma NL. ’s Avonds werden de felbegeerde Buma NL Awards uitgereikt, die in de wacht werden gesleept door onder anderen Marco Borsato, André Hazes, Lil’ Kleine, Wende, Wesly Bronkhorst, Ronnie Flex en Nielson.

FOTO'S: RUBEN MAY, NATHAN REINDS EN JORN BA ARS

"

26

V

orig jaar hebben we doelbewust gekozen om de muzikale focus van Buma NL te verbreden”, vertelt Frank Helmink, directeur van Buma Cultuur.

“En met succes. Nu draait Buma NL om de genres Hollands, Populair, Urban en Alternatief. Dat geldt ook voor de Awards die we uitreiken aan componisten en uitvoerende artiesten. De Awards zijn een belangrijke erkenning voor het talent en het behaalde succes, en onderstrepen het belang van het werk van componisten en uitvoerende artiesten voor de Nederlandse muziekcultuur. Buma NL is daarmee – nu voor de negende keer – echt dé plek waar makers en uitvoerende artiesten in alle genres elkaar ontmoeten, verbindingen OKTOBER 2018

EB201810_Buma_NL.indd 26

leggen, van elkaar leren, samenwerkingsverbanden aangaan en ook elkaar waarderen voor de Awards die er gewonnen worden.”

De bezoekers aan Buma NL konden overdag in TivoliVredenburg deelnemen aan het conferentieprogramma, waarin de meest actuele en relevante onderwerpen uit de muziekindustrie aan bod kwamen, maar ook netwerken, advies vragen aan muziekprofessionals tijdens de speeddate sessies, aanschuiven of meedoen aan vakgerichte workshops over componeren, produceren en tekstschrijven.

Prijzenregen Tijdens de afsluitende awardshow ont-

vingen Marco Borsato en André Hazes, die vorig jaar nog de opening van Buma NL verzorgden, een onderscheiding voor Beste Album in respectievelijk de categorie Populair en Hollands. De Urban Awards gingen naar Lil’ Kleine (Meest Succesvolle Album - Alleen) en Ronnie Flex (Meest Succesvolle Single – Blijf Bij Mij, ft.

Maan). In de categorie Meest Succesvolle Album – Alternatief was de Award voor Wende met haar (voor het eerst volledig Nederlandstalige) album Mens. Naast een Award voor Ronnie Flex waren de overige Awards voor Meest Succesvolle Single voor Trots Op Jou van Wesly Bronkhorst (Hollands) en Diamant van Nielson (Populair). Nieuw waren de categorieën

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:55:50 AM

TERUGBLIK

BIJ DE INGANG KONDEN BEZOEKERS IETS SCHRIJVEN IN HET CONDOLEANCEREGISTER VOOR KOOS ALBERTS.

THOMAS TOL WON DE LIFETIME ACHIEVEMENT AWARD.

Helden Oeuvreprijs, die naar Koos Alberts ging, en Beste Act Levenslied. Die laatste werd gewonnen door Jannes.

Thomas Tol kreeg eerder al zijn Lifetime Achievement Award uitgereikt door minister Ingrid van Engelshoven van OC&W. Tijdens de awardshow zette zanger Jan Smit de Volendamse componist opnieuw in het zonnetje. Tol, die tijdens de conferentie openhartig had verteld over zijn bijna 50-jarige carrière als componist, toonde zich zeer vereerd met deze onderscheiding. Zelf werd Jan Smit verrast met de door Buma/Stemra geïnitieerde Hollandse Meesters Award. Deze onderscheiding bestaat sinds 2016, toen Guus Meeuwis hem als eerste in ontvangst mocht nemen. ◾

Alle winnaars op een rijtje

» Meest Succesvolle Album – Populair: Marco Borsato – Thuis » Meest Succesvolle Album – Hollands: André Hazes – Wijzer » Meest Succesvolle Album – Urban: Lil’ Kleine – Alleen » Meest Succesvolle Album – Alternatief: Wende – Mens » Meest Succesvolle Single – Populair: Nielson – Diamant » Meest Succesvolle Single – Hollands: Wesly Bronkhorst – Trots Op Jou » Meest Succesvolle Single – Urban: Ronnie Flex ft Maan – Blijf Bij Mij » Grootste Feesthit: PartyFrieX ft. Schorre Chef – Ik Moet Zuipen! » Beste Act Levenslied: Jannes » Beste Producer: Waylon van der Heijden » Grootste Talent: Marlane » Grootste Feestact: Snollebollekes » Helden Oeuvreprijs: Koos Alberts » Lifetime Achievement Award: Thomas Tol » Buma/Stemra Hollandse Meesters Award: Jan Smit » Industry Award: Tom Peters

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Buma_NL.indd 27

27

10/8/2018 11:55:55 AM

BUMA NL 2018

Ik hou van Hollands

Tijdens Buma NL werd ook het startschot gegeven van de campagne ‘Ik hou van Hollands’. Deze campagne komt uit de koker van de stuurgroep Buma NL, waar labels als Berk Music, Dino, Cornelis Music en NRGY Music onderdeel van zijn. “We willen af van de benaming volkse muziek”, vertelt directeur/eigenaar van NRGY Music Tom Peters. “Hoewel deze term door sommige artiesten wordt gebruikt als geuzennaam, wordt het tijd voor een frisse wind.”

De aanduiding ‘Hollandse muziek’ wordt gebruikt om het verschil aan te geven met Nederlands(talig)e popmuziek. Peters: “We hebben dit al doorgevoerd tijdens de uitreiking van de Buma Awards en daar werd goed op gereageerd. Labels zullen het logo onder meer gebruiken op hun cd’s, sites en social media-pagina’s.

Sterren.nl zal het logo inzetten in de uitgezonden clips. We willen op deze manier de branche op een positieve manier ‘upliften’."

In Duitsland was de campagne ‘Ich liebe Schlager’ erg populair.

Opvallend was dat vooral jongeren enthousiast reageerden.

“Dat willen we ook in Nederland bereiken”, vertelt Peters. “De term volkse muziek wordt nog altijd omgeven door een ouderwetse spruitjeslucht, en daar willen we van af. Met de benaming Hollandse muziek spreken we ook een jonger publiek aan dat niet alleen naar urban luistert, maar óók naar André Hazes en Wesly Bronkhorst.”

BUMA NL 2018 WERD AFGETRAPT DOOR TINO MARTIN, DIE IN HET OPENINGSGESPREK VRIJUIT SPRAK OVER ZIJN PASSIE VOOR MUZIEK EN DE WEG NAAR SUCCES.

28

OKTOBER 2018

EB201810_Buma_NL.indd 28

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:56:02 AM

TERUGBLIK

Ronnie Flex wint de Ticketmaster Award 2018 Ronnie Flex heeft tijdens Buma NL de Ticketmaster Award 2018 in ontvangst genomen. De hiphopartiest ontvangt de award voor zijn bijzondere prestatie op het gebied van ticketverkoop. Aukina Buining, directeur Ticketmaster: “Dit jaar hebben we gekeken naar de artiest die de snelste groei heeft laten zien, vergeleken met voorgaande jaren. Eind 2014 verkochten wij voor het eerst een show van Ronnie Flex, voor een zaal waar ongeveer 700 man in past. Dit jaar zijn het vele zalen meer, vele tickets meer en als klap op de vuurpijl eind dit jaar zelfs een show voor 6.000 man samen met zijn band Deuxperience.

Daarmee is hij de terechte winnaar en bovendien de eerste hiphopartiest die deze prijs in ontvangst mag nemen.”

De Ticketmaster Award is een jaarlijkse onderscheiding voor een Nederlandse artiest die een bijzondere prestatie heeft geleverd op het gebied van ticketverkoop. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar het aantal verkochte tickets, maar ook naar de groei van de artiest en hoe gewild de tickets zijn. De Ticketmaster Award wordt sinds 2015 uitgereikt tijdens de Buma NL Awards. Eerdere winnaars waren Guus Meeuwis in 2015, Marco Borsato in 2016 en André Hazes in 2017.

WESLY BRONKHORST

JANNES

RONNIE FLEX EN MAAN VIELEN ALLEBEI IN DE PRIJZEN.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Buma_NL.indd 29

29

10/8/2018 11:56:12 AM

• • • •

Mobiele outdoor LED schermen Kwaliteit tot 7mm pixel pitch 6m² tot en met 60m² Korte opbouwtijd

ENTERTAINMENT BUSINESS

. t ons Je zie k overal.. oo Call of Duty: Black Ops 4

'CM.com is een techbedrijf met een passie voor evenementen'

De grootste online- en multiplayer-ervaring uit de franchise tot nu toe

Interview met Jan Saan en Robin Hendriks van CM.com

Specials |Gamescom |Buma NL

BREIN-directeur Tim Kuik over 20 jaar piraterijbestrijding

Organisatoren blikken terug op de festivalzomer van 2018 Bert van der Ryd verklaart het succes van Glory Kickboxing

Eigenaar Jan van Dorsten blikt terug op 30 jaar Record Palace

Klagende omwonenden versus festivals: op zoek naar de balans

Primephonic moet de Spotify van de klassieke muziek worden

• Communicatiepartner voor o.a. NVPI, NVER, BUMA/STEMRA, VVEM en Dutch Live Entertainment Production Awards

2018

FESTIVAL GUIDE [ Advertisement ]

| Amsterdam Dance Event | Management & Agency

info@TVKAR.nl | +31 (0)33 205 0824

4e JAARGANG /// SEPTEMBER|OKTOBER 2018

41e JAARGANG | AUGUSTUS 2018

EB201808_Cover.indd 1

Specials

Achtergrond: hebben festivalmuntjes hun langste tijd gehad?

‘Little Steven’ Van Zandt: ‘Rock-‘n-roll is weer terug bij af’

FESTIVAL GUIDE 2018

• Uitgever van EB en EB Live • Uitgever van de EB Festival Guide

TVKAR.nl

Published by iMediate

• Meer dan 25 jaar hét platform voor de entertainment-industrie

8/6/2018 11:38:42 AM

148x210_EB Festival Guide12018_vDT TEKSTKAR TVKAR.indd 1 00_FG2018_Omslag.indd

28-11-17 09:29

EBLIVE201809_cover.indd 1

D E

N E D E R L A N D S E

V E R E N I G I N G

V A N

9/24/2018 9:52:08 AM

E N T E R T A I N M E N T

14-12-17 14:07

R E T A I L E R S

M A G A Z I N E NUMMER 13 | SEPTEMBER 2018

• Gespecialiseerd in websites, nieuwsbrieven, advertenties, magazines en brochures

TON HARMES BOEKHANDEL DOMINICANEN

‘Veel mensen komen bij ons voor de fijne sfeer’

VOORUITBLIK: AANGENAAM KLASSIEK 2018 CAMPAGNE CD OK MOET CD WEER IN DE SPOTLIGHTS ZETTEN NVER1813_Cover.indd 1

EB2018_IMEDIATE ADVERTENTIE.indd 30

9/10/2018 10:23:17 AM

10/8/2018 10:34:47 AM

INTERVIEW

EUT heeft schijt aan alles Drie radiohits, Deezer Next Act 2018, nominaties voor de Zilveren Notenkraker en 3FM Awards, Best Show op ESNS volgens 3voor 12, een clubtour door binnen- en buitenland en een contract voor twee albums, waarvan het eerste zojuist is uitgebracht. En dat alles in amper een jaar tijd. De jonge Amsterdamse rockband EUT heeft de wind volop in de zeilen.

DOOR: ED HOOGE VEEN

M

aar wat heeft EUT toe te voegen aan de hedendaagse Nederlandse pop- en rockscene, die bestaat uit honderden bandjes die al dan niet op (semi-)professionele basis hun hoofd boven water proberen te houden?

“Wij zijn één van de weinige bands die echt schijt heeft aan alles, die durft te zeggen wat ze vindt”, zegt Megan de Klerk, de 28-jarige frontvrouw van EUT. “Wij doen niet voorzichtig omwille van wat men van ons vindt of denkt. Het gewoon gaan en durven in alle vrijheid.”

De vijf groepsleden van EUT kennen elkaar van het Conservatorium van Amsterdam.

Over de aparte groepsnaam wil De Klerk niets anders zeggen dan dat die voor alles kan staan maar alleen zij precies weet waar voor. Wel wil zij de term ‘postpop’ nader toelichten die werd bedacht door hun docent popgeschiedenis Flip van der

Ende. De Klerk: “Hij hoorde in onze muziek invloeden terug uit de jaren 70, 80 en 90.

Van Blondie tot en met de Pixies, Weezer en Hole maar dan met een sound van nu.

Vandaar postpop.”

Vurig en geil Dankzij Jaap de Waart van Radar Agency en wijlen Arnoud van der Toorn van V2 Records, tekende EUT vorig jaar een contract met laatstgenoemde maatschappij.

“Bij V2 hebben we eerst de single Supplies uitgebracht. Toen die het goed deed, kregen we een contract aangeboden voor twee albums. Een deal die we met alle liefde en uit volle overtuiging hebben getekend en aangepakt. Helaas heeft Arnoud dit niet meer mee mogen maken. Daarom is ons eerste album Fool For The Vibes ook een beetje voor hem”, zegt De Klerk.

“In tegenstelling tot de meeste mensen

'Onze liedjes zijn heel emotioneel en wispelturig, vurig en geil'

vind ik dat je nooit volwassen moet worden. Blijf altijd jezelf en laat je geen regels opleggen die dat belemmeren. Dat kun je ook goed terughoren in onze liedjes. Ze zijn heel emotioneel en wispelturig, vurig en geil. Zelfs kinderlijk als in je niet te snel schamen en gewoon doen waar je zin in hebt. En sommige liedjes zijn misschien wat zwaar aangezet maar daar moet je niet de hele dag over lopen sikkeneuren, want soms is het leven ook gewoon kut!”

Tot en met eind december toert EUT volop langs het Nederlandse clubcircuit.

Tussendoor treedt de band ook nog op in Hamburg en Berlijn. Het succes mag dan aan de horizon gloren, rijk wordt de band er niet van. “Op dit moment zijn we allemaal superblut. We zijn altijd met EUT bezig maar tot nu toe levert dat financieel gezien nog niet veel op. Dat hoeft ook niet want we doen dit met ons hart. En wat ik nu ga zeggen klinkt als een supercliché, maar als je echt iets wilt bereiken, je daar alles voor over hebt en het begint ook te lukken zoals nu het geval is, dan geeft dat een ongelofelijk dosis energie.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_EUT.indd 31

31

10/8/2018 11:44:23 AM

SARAH HILDERING SARAH HILDERING

Vrouwen in een mannenwereld

De entertainmentindustrie is nog steeds een mannenbolwerk. In een tijd van gendergelijkheid, glazen plafonds en #metoo portretteren we enkele vrouwen die vertellen over werk, kansen en ambities. We trappen af met Sarah Hildering van FUGA. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

S

arah Hildering is verantwoordelijk voor business development in de Benelux en Scandinavië bij de onafhankelijke digitale distributeur FUGA. De afgelopen zes jaar heeft ze een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling

32

OKTOBER 2018

van de onafhankelijke muziekmarkt in Nederland. Daarnaast is Hildering ambassadeur van de stichting Dance4Life en zet zij zich in voor een gezonde toekomst voor jongeren. Verder doet zij namens de Association For Electronic Music onder-

zoek naar inclusie en diversiteit binnen de muziekindustrie.

Hoe kijk je naar de industrie waarin je werkt en de #metoo-beweging?

“Ik zie nog geen #metoo-revolutie binnen

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810-VROUWEN_in_industrie.indd 32

10/8/2018 11:45:29 AM

INTERVIEW de muziekindustrie. De schandalen in de film- en televisiewereld hebben er wel voor gezorgd dat er een discussie is ontstaan en dat vrouwen zich niet meer hoeven te schamen als zij vrouwonvriendelijk of seksistisch behandeld worden of aangerand zijn. Zij trekken eerder aan de bel. De ervaring van slachtoffers is nog vaak dat zíj daarop afgerekend worden en niet de dader. De statistieken bevestigen dat daarin weinig verandering is gekomen. Zeker voor wie een seniorfunctie heeft, een publieke carrière, of erg hard gewerkt heeft om te komen waar zij is en bang om dat te verliezen. Ik ben daar zelf ook ‘schuldig’ aan geweest. Mijn eigen ervaringen met seksuele intimidatie en aanranding heb ik lang met niemand in mijn professionele omgeving gedeeld, vanuit de onterechte angst dat ik geen promotie zou krijgen of dat het op de één of andere manier mijn schuld zou blijken te zijn. Ik herinner me nog wat iemand tegen mij zei: ‘Als er geen bewijs is, heeft het geen zin er werk van te maken.’ Maar rechtvaardigheid komt in twee delen: de dader moet verantwoordelijk worden gehouden, en het slachtoffer moet erkenning verdienen. Succesvolle verandering en verbetering is een team-effort.”

Denk je dat er een #metoo-moment in de muziekindustrie aanstaande is?

“Ik denk van wel. Er is in het verleden al veel gebeurd. Zo liet zangeres Lily Allen onlangs weten aangerand te zijn geweest door een platenbaas. BBC heeft op YouTube een documentaire geplaatst waarin vrouwen anoniem vertelden over seksuele uitbuiting bij labels en muziekbedrijven in Londen.

Dat was al schokkend, de commentaren daarop eigenlijk nog meer. Veel mensen reageerden in de trant van: ‘Het is je eigen schuld’ of ‘Als je er niet meteen voor uitkomt, kan het niet waar of niet erg zijn geweest’. Dat is geen muziekindustrieprobleem, maar een sociologisch probleem.”

Wat is het grootste verschil tussen mannen en vrouwen, qua professionaliteit?

“Naar mijn mening worden vrouwen vaker beoordeeld op dingen die niet per se centraal staan bij het succesvol uitoefenen van hun werk. De uiterlijke vertoning van een vrouw krijgt bijvoorbeeld veel meer aandacht dan die van een man. Mijn uiterlijk is stom genoeg belangrijker voor mijn werk dan zou moeten. En dan mag je ook weer niet te mooi of te sexy zijn, maar moet je wel indruk maken –niet te veel en niet te weinig.

Dat is in essentie discriminatie. Mannelijke collega’s die hetzelfde werk doen, kunnen bijvoorbeeld met een afzakkende broek, een ongestreken shirt en ongeschoren wangen aan dezelfde meeting deelnemen.

'Vrouwen worden vaker beoordeeld op dingen die niet per se centraal staan bij het succesvol uitoefenen van hun werk' Niemand verwacht dat ze net zo gepolijst zijn als vrouwen. En deze observatie geldt absoluut niet alleen voor de muziekindustrie. Al worden vrouwelijke artiesten natuurlijk veel meer als lustobject gepromoot om muziek te verkopen dan mannen. ”

En binnen de muziekindustrie?

“Gemiddeld verdient een vrouw minder dan een man in een gelijke functie. Op het gebied van gendergelijkheid gaat het wel de goede kant op. Nu het weer een actueel gespreksonderwerp is, voelen bedrijven zich verplicht om beter hun best te doen, om op een nietorganische manier de balans te herstellen. Daarnaast moet de overheid veel meer doen, vind ik. Er zijn genoeg voorbeelden van Scandinavische landen waar vrouwen niet achtergesteld worden op de arbeidsmarkt of kunnen doorstromen naar een seniorfunctie. Nederland en andere Westerse landen lopen sterk achter op het bekrachtigen van vrouwen die moederschap en carrière willen combineren. Wat ik voornamelijk mis in dit gesprek is actieve participatie van mannen.

Wij vrouwen weten het wel, want we ervaren het. Het probleem is dat onze mannelijke collega’s het niet serieus genoeg nemen, dat zij niet zoiets zeggen als: ‘Laten we staan voor meer gelijkheid en veel meer veiligheid voor vrouwen, ook al worden wij zelf niet bena-

deeld.’ Als je geen onderdeel bent van de oplossing, ben je onderdeel van het probleem.”

Wat doe je binnen FUGA om dit alles bespreekbaar te maken?

“Ik ben aanspreekpunt en onderzoeksleider van de Association For Electronic Music. Mijn manager heeft mij hiervoor destijds genomineerd omdat hij zag dat mijn passie hier ligt. Dat is een mooi voorbeeld van onze samenwerking, zou ik zeggen. FUGA heeft een uitzonderlijk veilige cultuur naar vrouwen toe. Dat durf ik te zeggen na zes jaar in de muziekindustrie te hebben gewerkt en gezien te hebben hoe het er bij sommige andere bedrijven aan toegaat. Een goede balans in de verdeling van posities onder mannen en vrouwen is en blijft natuurlijk een pad van ontwikkeling en Rome is niet in één dag gebouwd.

Bij FUGA bestond het historische managementteam uit vijf mannen. FUGA herkende dit en is gaan werken aan een betere balans. Zo zijn sinds kort de Managing Director van FUGA UK en de Senior VP van FUGA The Americas vrouwen. Zulke essentiële ontwikkelingen kosten tijd en erg veel (man)kracht. Ik denk dat dit een mooi voorbeeld is van een bedrijfscultuur die langzaam maar zeker aan het veranderen is in één die sterker en meer in balans is. ” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810-VROUWEN_in_industrie.indd 33

33

10/8/2018 11:45:31 AM

GAMES 4 US

HELLEN HAAFS EN WILFRED WAGENAAR

Games 4 us viert 10-jarig jubileum

Een uit de hand gelopen hobby is in tien jaar tijd uitgegroeid tot een begrip in Ede. Wij spraken Wilfred Wagenaar, oprichter van Games 4 us, die - inmiddels samen met mede-eigenaar en partner Hellen Haafs - de gamespeciaalzaak al tien jaar met succes runt.

DOOR: MA ARTEN DE K WA ADSTENIET

V

eel winkels hebben het momenteel zwaar en gamespeciaalzaken vormen daarop geen uitzondering.

Dat betekent natuurlijk niet dat het onmogelijk is om een lucratieve business te runnen, ook als je geen onderdeel bent van een groot concern. Oprichter en eigenaar Wilfred Wagenaar blikt terug op het ontstaan van Games 4 us, bespreekt de huidige ontwikkelingen en geeft ons ook een kijkje in de toekomst.

Games 4 us bestaat tien jaar, gefeliciteerd! Hoe is het ooit begonnen?

“Ik had een hele goede baan als bedrijfsleider bij een paar tankstations. Via Marktplaats was ik daarnaast bezig met de verkoop van spellen en dat begon steeds meer een bedrijf te worden. Binnen een 34

OKTOBER 2018

EB201810_Games4Us.indd 34

halfjaar tijd had ik een enorme voorraad en zodoende had ik bijna een dubbele baan. Ik werkte ongeveer twaalf uur op een dag en op een gegeven heb ik besloten om de stap te wagen een echte winkel op te richten. In 2012 kwam Hellen erbij, die inmiddels mede-eigenaar is. Ik heb geen moment spijt gehad van mijn beslissing.”

Wat zijn voor Games 4 us de belangrijkste veranderingen geweest de afgelopen tien jaar?

“Dat zijn er een heleboel. Je moet veel harder werken voor je centen, maar dat is helemaal niet erg. Daarnaast moet je veel meer doen qua service en klantvriendelijkheid.

Zo zorg je voor voldoende omzet. Maar wij adviseren een klant ook wel eens om juist iets niet aan te schaffen. Het gaat ons niet

zozeer om de verkoop als wel om de klantenbinding, en dat betaalt zich uit in terugkerende consumenten.”

Hoe ziet de gemiddelde klant van Games 4 us eruit?

“Onze klanten variëren van jong tot oud.

We benaderen klanten zoals we zelf graag benaderd zouden willen worden. Daardoor krijgen we ook steeds meer consumenten zoals huismoeders, die gewoon een eerlijk advies willen. In een speelgoedwinkel bijvoorbeeld komt het advies vaak neer op ‘daar staat het’ en verder niks. Bij ons durven opa’s en oma’s langs te komen.”

Zo’n brede klantenkring levert vast ook aparte vragen en verzoeken op.

“Het leukste dat we hebben meegemaakt,

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:41:41 AM

INTERVIEW

200 VIERKANTE METER WINKELRUIMTE MET 60 PROCENT MERCHANDISE

is een oma die nu bijna tegen de 90 aanloopt. Een aantal jaren geleden kwam ze bij ons een PlayStation 3 kopen, omdat ze liever haar hersens scherp wilde houden dan dat ze in het bejaardentehuis achter de geraniums ging zitten. We hebben bij haar thuis de spullen aangesloten en sindsdien komt ze continu spelletjes halen.”

Jullie bieden naast nieuwe games ook tweedehands games, retrospellen, hardware en merchandise aan. Waar ligt de focus?

“Onze focus in de winkel ligt op merchandise. We hebben een winkel van 200 vierkante meter, waarvan 60 procent merchandise is.

Je zult hier niet veel in vitrinekasten aantreffen. Alle producten zijn tastbaar.”

“GTA 5, dat staat als een paal boven water. Die game wordt nog dagelijks verkocht.

We gaan ook een nachtopening doen voor Red Dead Redemption 2 [ook van uitgever Rockstar Games, red.]. Misschien wordt het spel net iets minder groot, toch zal het in de buurt komen van het succes van GTA 5.

Qua merchandise zijn overigens de toverstaffen van Harry Potter het populairst.”

Maakt dat jullie uniek als gamespeciaalzaak?

“Zeker. Bij veel van de nog bestaande gameshops zie je ze wel, de vitrinekasten vol met spulletjes. Wij hebben een andere insteek. Dat mensen onze producten kunnen zien en aanraken, maakt het natuurlijk wel iets diefstalgevoeliger, maar het zorgt ook voor een grotere beleving voor de consument.”

Naast de traditionele retail is de digitale verkoop aan een opmars bezig. Zien jullie die verschuiving ook?

“Ja, helaas wel. En de winkels zullen daar last van gaan krijgen. Consumenten zijn ook nog niet echt bewust van de gevaren die ermee gepaard gaan. Stel dat [het bedrijf achter, red.] Steam failliet zou gaan, wat gebeurt er dan met alle games die je hebt gekocht? Die zijn dan niet meer te spelen. Ten tweede speel je de game uit en heb je er daarna eigenlijk niks meer aan. Je kunt 'm niet verkopen, niet ruilen, niet uitlenen, je kunt er niks meer mee. Daarbij zie ik nog een andere nadelige ontwikkeling voor de markt: microtransacties. Met dat concept geeft je als consument langzaam maar zeker steeds meer geld uit dan je eigenlijk zou willen, omdat het bijna als vanzelf gaat.”

In tien jaar tijd is er een hoop op gamegebied langsgekomen. Welk product is het populairst gebleken?

Draaien jullie zwarte cijfers?

“We zitten nog steeds in de plus, maar daarvoor moeten we wel heel effectief

'Voor je het weet, heb je acht meter wandruimte vol met Harry Potter staan'

zijn. Dat is ook de reden dat wij als een van de weinige winkels nog bestaan. Je moet meer inspelen op de vraag van de consument en vooruit denken. Mensen komen uit het hele land naar ons toe voor Harry Potter-spullen. We zijn langzamerhand qua merchandise gaan uitbreiden en merkten dat het best goed liep. En voor je het weet heb je dan acht meter wandruimte vol met Harry Potter staan.”

Hoe belangrijk is de website van Games 4 us voor jullie?

“Niet heel belangrijk. Die is meer een informatieplatform dan een verkoopkanaal.

Onze grote bestaansreden is nog steeds dat we lokaal zeer bekend zijn en landelijk wat minder. Daar hopen we binnenkort in verandering in brengen met behulp van een webshop met een nieuw concept.”

Is er toekomst voor zelfstandige gamewinkels?

“100 procent. Maar alleen met games ga je het niet redden. Zoals gezegd moet je je meer op service richten. Luister naar je klant, wat deze wil en hoe deze behandeld wil worden.” ◾

Geekstore

Dat merchandiseverkoop lucratief is, blijkt wel uit het feit dat Wilfred Wagenaar binnenkort een webshop gaat lanceren, genaamd Geekstore.nl. In deze online winkel is alleen merchandise te vinden: van kleding tot bordspellen en van figurines tot deurmatten. Wilfred laat weten dat ze zich richten op “leuke dingen voor niet al te veel geld”.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Games4Us.indd 35

35

10/8/2018 11:41:59 AM

Advertentie_LL_Gamespecial.pdf

1

07-09-18

09:36

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

EB201810_advertenties_3.indd 36

10/8/2018 11:29:17 AM

ACHTERGROND

Live Legends pakt het groots aan De eerste PUBG Global Invitational moest een evenement worden waarover iedereen na afloop nog lang zou napraten. Productiebedrijf Live Legends pakte de handschoen op en toverde de Mercedes-Benz Arena in Berlijn om tot e-sportswalhalla.

P

layerUnknown’s Battleground is een van de meest besproken games van de afgelopen tijd. Als er dan een esportstoernooi wordt georganiseerd rond deze game, dan moet het evenement recht doen aan de impact die PUBG heeft gehad.

Het in Abcoude gevestigde Live Legends kreeg van Production Associates de opdracht om de show-productie te verzorgen van de PUBG Global Invitational 2018, het eerste door PUBG Corp. georganiseerde e-sportsevenement. “De insteek was het neerzetten van een megagroot event”, zegt Serge Patist, senior designer en project director bij Live Legends. “Iets wat nog niet gedaan is en waar iedereen na afloop over praat. Gezien de reacties die ik heb gekregen, is dat zeker gelukt.”

Creatieve aanpak De PUBG Global Invitational vond plaats in de Mercedes-Benz Arena in Berlijn. Het vijf dagen durende evenement werd bezocht door 100.000 bezoekers, nog eens 60 miljoen fans hebben via de livestream ge-

keken. Live Legends heeft de hele look van het event ontworpen, van de schermen en het licht tot de set design. De technische kant van de productie en livestream was in handen van Production Associates. “Als je niet zo met gaming bezig bent, dan besef je niet hoe groot die markt is”, gaat Patist verder. “Door de omvang van die markt was er veel mogelijk. Qua budget en visie hadden we veel ruimte, waardoor we creatief gezien ons volledig konden uitleven.”

Paratroopers uit het plafond Live Legends had de opdracht gekregen om een event te produceren waarbij er een duidelijke link was naar PUBG. “Er moest een connectie zijn met de game”, zegt Patist daarover. “Het mocht geen standaard game-event worden. Dat was een duidelijke wens van de klant. We zijn toen gaan nadenken: wat zijn nu de herkenbare elementen van de game? PUBG begint altijd met een vliegtuig dat overvliegt en waar de spelers dan uit springen. Een betere manier om het evenement te beginnen was er

dan ook niet.” En zo werd het e-sportstoernooi afgetrapt met een spectaculaire show waarbij paratroopers vanuit het plafond werden gedropt. Een andere manier om de link te maken met PUBG was het steeds kleiner maken van de lichtbundels, om zo de steeds krimpende electrical fields in de game na te bootsen. “We wilden het publiek via special effects laten meevoelen met de spelers, ook hebben we met goed camerawerk de spanning van de teams weergegeven. Als het bijvoorbeeld met een speler niet zo goed ging, werd zijn gezicht live op het scherm getoond.” ◾

'Qua budget en visie hadden we veel ruimte, waardoor we ons creatief gezien volledig konden uitleven' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Live_Legends.indd 37

37

10/8/2018 11:41:10 AM

LOOT BOXES

Wennen aan l Het meest genoemde woord dit jaar met betrekking tot gaming is loot boxes. Maken we ons onnodig zorgen over het fenomeen en is gepaste regelgeving niet simpelweg gewenst?

DOOR: MA ARTEN DE K WA ADSTENIET

H

oewel de ontwikkelingen op het gebied van loot boxes in games - en de regelgeving hieromtrent - nog in volle gang zijn, staan er twee dingen als een paal boven water: loot boxes zijn een blijvertje, en de bijbehorende regelgeving zal van kracht blijven. De huidige ontwikkelingen lijken voor- en tegenstanders te hebben gevormd, maar wellicht is het simpelweg een kwestie van wennen aan iets dat niet gaat verdwijnen.

Strenge handhaving De Nederlandse en Belgische kansspelautoriteiten oordeelden april dit jaar dat bepaalde loot boxes in games in strijd zijn met de Kansspelwet, waarna al snel maatregelen volgden. Uitgevers Valve en Blizzard hebben vervolgens lokaal loot 38

OKTOBER 2018

EB201810_loot-boxes.indd 38

boxes uit de games Counter-Strike: Global Offensive, Dota 2, Overwatch en Heroes of the Storm verwijderd (of het systeem aangepast). Middle-earth: Shadow of War en Star Wars Battlefront II kennen om andere redenen inmiddels ook geen loot boxes meer (zie kader ‘Het verschil tussen FIFA en Battlefront’).

In België blijkt de Kansspelwet streng te worden nageleefd, wat de uitgever van NBA 2K19 ertoe heeft gebracht aanpassingen door te voeren. 2K Games verwijderde niet alleen loot boxes uit zijn basketbalgame, maar mag van de Belgische Kansspelcommissie ook NBA 2K19 20th Anniversary Edition (zowel fysiek als digitaal) niet verkopen in het land. In Nederland is de toegang tot het Auction House in het speltype MyTeam geblokkkerd.

Gaan loot boxes verdwijnen?

De genoemde uitgevers lijken momenteel vooral te reageren op de voor sommige partijen onverwachte veranderingen in wetgeving, waarbij ze zekere voor het onzekere nemen. Dat volgens de Nederlandse Kansspelautoriteit vier van de tien loot boxes in strijd met de Wet zijn, benadrukt de complexiteit van de materie. Loot boxes zijn namelijk wel toegestaan, maar niet in elke vorm. Daar moet bij worden opgemerkt dat het gaat om de Nederlandse kansspelwet, die op bepaalde punten afwijkt van die van andere landen.

In Nederland wordt het criterium aangehouden dat een uitgever in strijd met de wet handelt wanneer de items uit de loot box te verhandelen zijn. Op de vraag waarom vier van de tien onder-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:40:33 AM

ANALYSE

Verschil tussen FIFA en Battlefront

EA heeft na aanhoudende kritiek van spelers de loot boxes uit Star Wars Battlefront II verwijderd, maar pakte het anders aan bij FIFA 18 en FIFA 19.

De uitgever geeft de kans weer om bepaalde voorwerpen in de wacht te slepen, maar dat is voor de Belgische overheid niet genoeg gebleken.

n loot boxes zochte loot boxes illegaal zouden zijn, is het antwoord van de Nederlandse Kansspelautoriteit duidelijk. “Bij die vier zijn de items uit de loot box te verhandelen”, legt Jan Erik van der Werff, Hoofd afdeling Communicatie, Internationale Zaken en Bestuursondersteuning bij de Kansspelautoriteit uit. Dat betekent ook dat een game zo aangepast kan worden dat hij wel aan de eisen voldoet. “Als een aanbieder ervoor zorgt dat het spel zich van een ander systeem bedient (zoals het direct kopen, of het winnen van een item door middel van behendigheid), dan kan het zo zijn dat het niet onder de kansspelwetgeving valt”, benadrukt Van der Werff.

De eerdergenoemde titels zijn in ieder geval een druppel op de gloeiende plaat, aangezien games met (een vorm van) loot boxes talrijk zijn. Het fenomeen is niet nieuw en gezien de huidige ontwikkelingen binnen het gaminglandschap wellicht zelfs logisch te noemen. Mogen we daarom niet stellen dat loot boxes een logisch gevolg

zijn van het veranderende landschap en dat de zorgen rondom een ontbrekende regelgeving gegrond zijn?

De NVPI, de Nederlandse branchevereniging van de entertainmentindustrie, spreekt namens de betreffende uitgevers en laat weten actief met de materie bezig te zijn. “NVPI kan nog weinig meedelen over de loot boxes en de regelgeving daaromtrent”, laat Anne de Jong, algemeen directeur van de branchevereniging, weten.

“Laten we voorop stellen dat de industrie een voorstander is van het beperken van de risico’s voor minderjarigen en het tegengaan van excessief gedrag. Momenteel vindt de uitrol plaats van het recent ontwik-

kelde in-game aankoop-icoon en biedt de industrie ten behoeve van ouders parental control tools. De industrie propageert dan ook verantwoord gamen en wil ouders verder informeren en ondersteunen hoe ze dit kunnen bewerkstelligen. Hoe we dit gaan doen wordt momenteel uitgewerkt en het is nu nog te vroeg om in details te treden.”

Een onmogelijke opgave?

De branche lijkt gehoor te geven aan de bestaande zorgen, hoewel er nog onduidelijkheid lijkt te bestaan en het probleem nog niet volledig uitgekristalliseerd is (zie kader ‘Bijeenkomst over loot boxes’). De Nederlandse en Belgische ▶

'De industrie propageert verantwoord gamen en wil ouders verder informeren en ondersteunen hoe ze dit kunnen bewerkstelligen' Anne de Jong WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_loot-boxes.indd 39

39

10/8/2018 11:40:36 AM

17.10.18 VERKRIJGBAAR

LEGO DC SUPER-VILLAINS software © 2018 TT Games Ltd. Produced by TT Games under license from the LEGO Group. LEGO, the LEGO logo, the Brick and the Knob configurations and the Minifigure are trademarks of the LEGO Group. © 2018 The LEGO Group. © 2017 Nintendo. Nintendo Switch and Joy-Con are trademarks of Nintendo. “2”, “PlayStation” and “Ø” are registered trademarks or trademarks of Sony Interactive Entertainment Inc. All other trademarks and copyrights are the property of their respective owners. All rights reserved.

DC LOGO and all related characters, and elements are trademarks of DC Comics © 2018. All Rights Reserved.

WB GAMES LOGO, WB SHIELD: ™ & © Warner Bros. Entertainment Inc. (s18) vv

Untitled-2.indd 1 EB201810_advertenties_4.indd 40

31/08/2018 11:27:10 10/8/2018 11:30:44 AM

ANALYSE

'Maakt een game gebruik van loot boxes, dan kan het zo zijn dat je brein hier op vergelijkbare wijze op reageert als bij andere gokspellen' Jan Erik van der Werff

kansspelautoriteiten hebben tot nu toe actie ondernomen, waarbij bepaalde uitgevers weliswaar inschikken maar ook laten weten het niet eens te zijn met de nieuwe regelgeving. Dat betekent niet direct dat ze het oneens zijn met regelgeving an sich. Wel kan een verbod op een al jaren in games aanwezig fenomeen drastische gevolgen hebben voor uitgevers.

Naar aanleiding van het verbod op de aanschaf van loot boxes in Overwatch en Heroes of the Storm door de Belgische Kansspelcommissie laat Blizzard in een statement weten: “Hoewel we bij Blizzard verbaasd zijn door de conclusie en de mening niet delen, hebben we besloten om te voldoen aan de interpretatie van de Belgische Wet.” 2K Games, de uitgever van NBA 2K19, neemt een vergelijkbare houding aan.

“Volgens de Kansspelautoriteit zijn games met zogenoemde 'loot boxes' in strijd met de Nederlandse Wet op de kansspelen als de game-items die ze bevatten overdraagbaar zijn. Hoewel we het hier niet mee eens zijn, willen we voldoen aan de huidige interpretatie van deze wetgeving door de Kansspelautoriteit.”

Een snelle oplossing is niet altijd voorhanden, zeker niet wanneer de regelgeving zo complex lijkt als in dit geval. In het voorbeeld

'De uitgevers hadden al lang kunnen weten dat dit er aan zat te komen' Arnoud Engelfriet

van FIFA 18 en FIFA 19 (zie kader ‘Het verschil tussen FIFA en Battlefront’) is de game aangepast om de kans weer te geven, maar is dit volgens de toezichthouder van de Belgische Kansspelcommissie niet afdoende.

Is (gepaste) regelgeving gewenst?

Uitgevers lijken hoe dan ook te maken te krijgen met een regelgeving waar ze zich aan dienen te houden. Maar is het nu eerlijk en realistisch om loot boxes te vergelijken met gokken? ICT-jurist en partner bij adviesbureau ICTRecht Arnoud Engelfriet laat weten dat een eerdere vergelijking met een verrassingsbox (die niet onder de Kanspelwet valt) inmiddels achterhaald is: “De praktijk van loot boxes is eigenlijk nooit dat je altijd iets van ongeveer dezelfde waarde krijgt. Ze zijn dus nauwelijks te vergelijken met een verrassingsbox. Daarom ga ik zeker mee met wat de Kansspelautoriteit nu zegt.”

Ook vindt hij dat uitgevers genoeg tijd hebben gehad om te anticiperen. “Het aanbieden van kansspelen zonder vergunning is een strafbaar feit, dus ik vind het een prima termijn. De uitgevers hadden ook al lang kunnen weten dat dit er aan zat te komen”, aldus Engelfriet.

De Nederlandse Kansspelcommissie benadrukt ter verdediging van het beleid de overeenkomsten tussen loot boxes en

gokspellen. “Steeds meer onderzoeken wijzen erop dat de effecten vergelijkbaar zijn met die van andere kansspelen. Maakt een game gebruik van loot boxes, dan kan het zo zijn dat je brein hier op vergelijkbare wijze op reageert als bij andere gokspellen”, verklaart Van der Werff. Hij voegt eraan toe dat het gaat om een globaal fenomeen dat overal sterk de aandacht trekt: “Deze discussie speelt in heel de wereld. De Kansspelautoriteit behoorde tot een van de eerste partijen die echt een expertise heeft opgebouwd in loot boxes en games.

Onze organisatie is met verschillende landen in overleg over de aanpak van kansspelen, waaronder die van loot boxes en kansspelen in games.”

Eén Europese wet Inmiddels hebben de kansspeltoezichthouders van zestien Europese landen een verklaring getekend waarin ze hun zorgen uiten over de risico's van de onscherpe scheidslijn tussen games en kansspellen.

Arnoud Engelfriet beaamt dat de totstandkoming van eenduidige regels met betrekking tot loot boxes complex is. “Omdat kansspelen niet Europees geharmoniseerd zijn, is het inderdaad lastig om tot eenduidige regels te komen over wat er wel en niet mag in een spel dat in heel Europa speelbaar moet zijn”, legt Engelfriet uit. “Het zou goed zijn om één Europese Wet op de kansspelen te hebben, maar gezien de culturele verschillen en de motivaties om gokken toe te staan dan wel te reguleren (zoals de religieuze overtuiging dat gokken zondig is in sommige landen en de eerder financiële zorgen in andere landen), zal dat nog wel even duren.”

Daarmee lijkt de discussie nog niet voorbij.

Wel kunnen we stellen dat de consument zal moet leren wennen aan loot boxes in games, en uitgevers aan de regelgeving die daar betrekking op heeft. ◾

Bijeenkomst over loot boxes

De Kansspelautoriteit organiseert op 15 oktober in Den Haag een bijeenkomst om met alle partijen binnen zowel de game- als de goksector de risico's van de vermenging van gaming en gambling te bespreken.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_loot-boxes.indd 41

41

10/8/2018 11:40:48 AM

PBM EXPRESS

PBM Express: ‘Alles staat of valt bij goede content’ PBM Express uit Dordrecht is al ruim twintig jaar Europees marktleider op het gebied van merchandise en collectables. In 2018 zag directeur Jan Pieter Ellerbroek zijn bedrijf verder groeien. Wij legden Ellerbroek een aantal stellingen voor.

DOOR: JAN MEIJROOS

De economie trekt aan, mensen geven makkelijker geld uit.

Dus ook aan merchandise.

“Het is niet zo dat wij achterover kunnen leunen nu de economie de wind in de zeilen heeft. We hebben in 2018 wel een groei gerealiseerd, maar dat is het resultaat van hard werken. Er is een toename van het aantal fysieke kanalen dat producten voert, maar daar is een heel lang traject aan vooraf gegaan. Zo zijn we met een nieuwe klant begonnen om enkele winkels te voorzien van een aantal producten. Dat hebben we een paar maanden getest, waarna

42

OKTOBER 2018

EB201810_PBM_Express.indd 42

het aantal winkels is uitgebreid, en nu hebben we een vast programma voor een jaar gerealiseerd, voor de hele keten. We praten met klanten eerst over thema’s en dan pas over specifieke producten. Het thema moet passen bij de winkel. Maar dankzij de herkenning én de erkenning van de productsoort, hebben we in 2018 weer nieuwe contracten mogen sluiten.”

Game-merchandise doet het altijd goed.

“Niet per definitie. Het hangt heel erg af van het type merchandise en het merk er-

achter. Mario is de Mickey Mouse van de game-industrie, maar zelfs de merchandise rondom zijn personage gaat in golfbewegingen. Momenteel zijn lampjes rondom game-gerelateerde voorwerpen en personages enorm in trek. Daar verkopen we er veel van. Maar ook Minecraft blijft goed doorverkopen.”

Alles wat Disney uitbrengt verandert in goud. Dat geldt ook voor de merchandise.

“Disney is enorm sterk. De overname van Marvel en LucasFilm heeft het bedrijf geen

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:45:35 AM

ACHTERGROND

'Sommige licenties zijn als een kat met negen levens. Die komen altijd weer terug'

windeieren gelegd. Het is echter geen garantie voor succes. The Incredibles 2 van Pixar was een harstikke leuke film en de merchandise heeft het aardig gedaan, maar het was niet wereldschokkend. Verder is de nieuwe generatie Star Wars-films vermakelijk, maar heeft die nog niet het gigantische succes gebracht dat men ervan had gehoopt. En zoiets heeft direct effect op artikelen rond die films. Uiteindelijk staat of valt alles bij goede content. Zonder goede verhalen kun je geen succesvolle merchandise verkopen. En dan nog is het geen 100% garantie op succes. Maar het vergroot de kans wel degelijk.“

Er is meer concurrentie dan vroeger.

“In elk geval zijn er meer aanbieders.

Wij zijn op het gebied van popculture merchandise een one-stop-shop en daarom willen veel leveranciers en licentiehouders met ons samenwerken. Tegelijkertijd kijken we naar de diverse online marktplaatsen waar thirdparty partijen zich in toenemende mate aandienen. Dat zijn eerder tussenpersonen die snel willen handelen. De duidelijke scheiding tussen fysieke winkel en online shop vervaagt. Met een gezonde interesse volgen we dat. We zijn natuurlijk benieuwd wat voor effecten het sorteert en welke kant deze ontwikkeling opgaat.”

aan merchandise verruim je je doelgroep en verhoog je je omzetten. Daar ben ik van overtuigd.”

Comic Cons hebben veel betekend voor merchandise en collectibles.

“Dat valt mee. In het buitenland is dat absoluut het geval en in Amerika helemaal. Maar in Nederland is het nog een nichemarkt. Als álle hallen van de RAI of de Utrechtse jaarbeurs gevuld zijn, wordt het een ander verhaal. Het is goed dat de cons meer voeten aan de grond krijgen in Nederland, maar we zijn er nog lang niet. Partijen als Disney, Netflix en Ubisoft zouden ook hier in Nederland op diverse conventies moeten staan. Dan wordt het pas echt interessant.”

Het is verbazingwekkend dat er nog geen Fortnite-merchandise op de markt is.

“We zijn er mee bezig en die gaat zeker komen. Licentiehouders en fabrikanten zijn met nieuwe games altijd voorzich-

tig. Wie herinnert zich Angry Birds nog?

Aanvankelijk wilde niemand iets doen met die licentie rondom die boze vogeltjes.

Uiteindelijk heeft iemand het opgepakt en werd het een gigantische hit.”

Merchandise is hype-gevoelig.

“Ja, wat is een hype? Iets dat leuk is voor op de korte termijn. Sommige merchandise en collectibles zijn een langer leven beschoren dan andere producten, Star Wars blijft altijd populair, maar is tegelijkertijd ook relatief beperkt als je het vergelijkt met de merchandise van Marvel, die veel meer personages kennen. Harry Potter is weer springlevend door de Fantastic Beasts-films. De Harry Pottermerchandise verkoopt nog steeds heel goed. En op het moment dat Amazon met een Lord of the Rings-serie komt, zal de merchandise rond dat merk ook weer toenemen. Sommige licenties zijn als een kat met negen levens. Die komen altijd weer terug.” ◾

Speelgoedkanalen zouden meer met merchandise moeten doen.

“We moeten af van het idee dat speelgoedwinkels alleen voor een doelgroep tot en met 11 jaar interessant zouden zijn. Met een divers aanbod en een mooi assortiment

'Zonder goede verhalen kun je geen succesvolle merchandise verkopen'

Disney domineert 2019

Ellerbroek: “Disney zal volgend jaar weer een dominante rol gaan spelen en dan met name in de bioscoop. Er komen daarnaast de nodige Marvelfilms uit, maar ook Disney zet groot in met liveactionfilms van klassiekers als Aladdin met Will Smith, Dumbo, geregisseerd door Tim Burton en The Lion King. Vanzelfsprekend gaat dat gepaard met de komst van bijbehorende merchandise.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_PBM_Express.indd 43

43

10/8/2018 11:45:37 AM

SPEELGOEDBRANCHE

‘Games horen thuis in speelgoedwinkels’ Vormden computerspellen nog niet zo lang geleden een vaste plek binnen het assortiment van speelgoedzaken, de laatste jaren lijkt deze vorm van vermaak steeds verder in het verdomhoekje terecht te komen. Loopt de liefde tussen speelgoedbranche en spellenuitgevers op zijn laatste benen?

DOOR: JAN MEIJROOS

W

ie vroeger als gameliefhebber nog weleens in een Toys“R“Us XL kwam, werd getrakteerd op muren vol videogames, game-accessoires en op spellen geïnspireerd speelgoed. In sommige Bart Smit- of Intertoys-speelgoedzaken kwam de consument oren en ogen te kort en deed het assortiment denken aan dat van de grote Amerikaanse winkels. Maar ook kleinere speelgoedzaken en -ketens kenden standaard een gedegen aanbod van computerspellen en aanverwante artikelen. De laatste tijd lijkt het aanbod games echter flink te verschralen in de speelgoedwin44

OKTOBER 2018

EB201810_Speelgoed.indd 44

kels. Toys“R“Us bestaat in Nederland niet meer en bij een keten als Intertoys lijkt de liefde voor het product bekoeld. De ruimte die wordt ingeruimd voor games loopt terug, het assortiment is beperkt en de manier waarop het product wordt uitgestald is in sommige gevallen ronduit treurig te noemen.

En dat is vreemd, want de game-industrie groeit nog altijd. Volgens onderzoeksbureau Newzoo wordt er wereldwijd jaarlijks voor 138 miljard dollar aan games verkocht.

In 2019 stijgt dit cijfer Tot 152 miljard en in 2021 zou de teller zelfs de 180 miljard moeten aantikken. Toch deelt niet ieder-

een mee in die toenemende omzetten.

Fysieke winkels hebben flinke concurrentie van online aanbieders. Daarnaast worden games steeds vaker digitaal gekocht, puur als downloadcode, al dan niet direct bij de uitgever of via de digitale store van platformhouders Nintendo, Microsoft en Sony.

Kortom, het fysieke gameproduct heeft het zwaar in de winkelstraat.

Intertoys wordt Brits In 2016 besloot eigenaar Blokker Holding de speelgoedwinkels Intertoys, Bart Smit en Toys XL samen te voegen onder de noemer Intertoys. Op 12 oktober 2017

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:01:27 AM

ACHTERGROND

Poll koopgedrag

Middels een online poll polsten we consumenten over de aanschaf van games via het speelgoedkanaal. Van de bijna 1.500 ondervraagden zei 16% dit met enige regelmaat te doen, terwijl 20% de voorkeur gaf aan een gamespeciaalzaak zoals Game Mania of een onafhankelijke gameshop.

55% gaf aan games in de regel online aan te schaffen. Nog eens 9% liet weten de speelgoedzaak wel een warm hart toe te dragen, maar het gameaanbod daar veelal te beperkt te vinden.

werd bekend dat men de speelgoedtak verkocht had aan de Britse investeerder Alteri. Henk Hoogendoorn, directeur Take Two Interactive en voorzitter van NVPI Interactive: “Je ziet bij Intertoys dat er nog steeds sprake is van een overgangsfase. Het waren roerige tijden, maar langzaam begint het stof neer te dalen. Alteri heeft uitgesproken dat games nog altijd een interessante

Odyssey of de diverse Nintendo Switchtitels die we voeren, zijn uitermate geschikt voor in de speelgoedzaken.”

Terwijl Activision, Disney en Warner Bros. het toys-to-life-genre vaarwel hebben gezegd, brengt Ubisoft op 16 oktober Starlink: Battle for Atlas uit. De titel gaat vergezeld van ruimteschepen die de gamer op een spelcontroller klikt en die al spelende kunnen worden

'Als ik twee zakken knikkers verkoop, heb ik net zoveel verdiend als wanneer er een Nintendo DS over de toonbank gaat' John Visser, eigenaar van speelgoedwinkel Visser productcategorie voor hen is. Logisch, want met ruim vierhonderd winkels in de Benelux kan Intertoys een vuist maken, qua volume.”

Zien en voelen Volgens Marcel Keij, marketingmanager Ubisoft Benelux, is er wel degelijk een rol weggelegd voor speelgoedzaken en -ketens: “Als we kijken naar Intertoys : dat dat is nog steeds een relevante partner voor Ubisoft.

Je moet alleen wel goed nadenken over het assortiment dat je als uitgever aanbiedt. De echte hardcore gametitels koopt de consument voornamelijk via andere kanalen, maar mainstream games zoals Assassins Creed:

aangepast. Keij: “Starlink is bij uitstek een titel die goed gedijt in een speelgoedwinkel. Deze game moet je zien, voelen en proberen en dat kan in diverse demo-settings in uiteenlopende winkels. Online gaat dat een stuk lastiger.”

Voor Intertoys liggen er dus zeker nog kansen en ook de industrie ziet hen als valide partners.

De keten bekent, op papier althans, duidelijk kleur. Op onze vraag hoe waardevol games zijn voor de keten, antwoordt het concern: ‘’Games is en blijft een belangrijke groep binnen Intertoys. We optimaliseren onze presentatie continu. Zo hebben we voor gaming op dit moment een duidelijke presentatie per platform, en geven we extra aandacht aan onze

top 5 van softwaretitels en ESD-kaarten.’’

Hoogendoorn zet hier wel een kanttekening bij: “Met alleen top 20-producten red je het niet. Je moet je klanten een divers aanbod bieden. Anders komen zij niet meer terug.”

Marges Voor onafhankelijke speelgoedwinkels blijven games een lastig product. Het assortiment is voor veel eenmanszaken simpelweg te risicovol. John Visser uit Breda, eigenaar van speelgoedwinkel Visser, die dit jaar zijn tachtigjarige bestaan viert, voert al sinds 2011 geen games meer: “Ik kon niet meer opboksen tegen een MediaMarkt of een bol.com. De marges zijn zó laag... Aan twee zakken knikkers verdien ik net zoveel als aan een Nintendo DS. Daarbij verkocht ik nieuwe games alleen in de eerste twee weken na hun release voor een goede prijs, daarop werden ze online alweer ergens afgeprijsd. Daar valt gewoon niet tegen te concurreren. Hetzelfde zie je met LEGO. Ik verkoop geen grote dozen meer, alleen nog die van maixmaal 50 euro. Ik richt me nu meer op houten speelgoed en bordspellen.”

Hoogendoorn snapt de keuzes van de onafhankelijke speelgoedwinkels, maar denkt dat speelgoedketens nog wel lang games zullen blijven aanbieden: “Games zijn van oudsher te vinden in de speelgoedzaken.

Daar horen ze ook gewoon thuis. Die potentie is nog altijd groot.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Speelgoed.indd 45

45

10/8/2018 11:01:36 AM

DO OR DO NOT THERE IS NO TRY

BMG-Talpamusic_EB-Live-special_210x297mm_ROOD_v1.indd 1 EB201810_advertenties_5.indd 46

03-09-18 15:25 10/8/2018 11:30:14 AM

S P E C I A L

PUBLISHING Er is veel gaande in de muziekwereld en dit kan van grote invloed zijn voor uitgevers. Denk aan de ontwikkelingen rondom de blockchaintechnologie en de onlangs goedgekeurde hervorming van het auteursrecht door het Europees Parlement. Verschillende publishers reageren in deze special aan de hand van stellingen op deze en andere kwesties.

48 55 57 59 61 63 65

De toekomst van de uitgever AT Publishing NMUV Warner/Chappell Music Holland Cloud 9 Music Copyright Power International Nanada Music

EB201810_Cover_Publishing.indd 47

10/8/2018 10:50:57 AM

De toekomst van de uitgever in vijf stellingen De wereld van de muziekrechten en daarmee ook die van de muziekuitgeverijen is continu in beweging. Het is hollen en stilstaan tegelijk. Wat brengt de toekomst? Meer samenwerking? Meer blockchain? We leggen diverse publishers enkele stellingen voor.

DOOR: EDGAR KRUIZE

D

at de wereld van de muziekuitgeverijen ‘continu in beweging’ is, is eigenlijk een understatement. De (wereldwijde) rechtenwereld verandert alsof er tsunami’s overheen spoelen. Zo is in de Verenigde Staten is afgelopen maand de Music Modernization Act act door de senaat aangenomen. Deze wet verandert de manier waarop met auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt omgegaan. Voor

48

OKTOBER 2018

de Amerikaanse markt betekent dit dat er rechten afgedragen moeten gaan worden voor digitale openbaarmaking van materiaal van vóór 1972. Voordat dit 'gat' werd gedicht, konden uitgevers geen royalties innen ten behoeve van auteurs over hun oudere werk.

Over de hele linie moeten er door de verandering in de wet – die vooral effect heeft op nieuwe digitale openbaarmakingsvormen – redelijkere tarieven kunnen worden

gerealiseerd voor auteurs en uitvoerende artiesten. In een land dat momenteel door politieke uitersten wordt verscheurd, blijkt de Music Modernization Act een van de weinige aanpassingen waar vrijwel iedereen het over eens was. De politiek, de rechthebbenden, waaronder muziekuitgevers en -auteurs en (digitale) partijen als Spotify en Apple Music: alle betrokken partijen konden zich in de wet vinden.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Opening_Publishing.indd 48

10/8/2018 11:39:15 AM

PUBLISHING

nen de zogeheten Europese Economische Ruimte en Zwitserland. Voor YouTube is gestart met Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België, Italië, Spanje, Denemarken, Zweden en Noorwegen.

Rechtvaardige vergoeding

‘Passende maatregelen’ Voor uitgevers – en met name de majors – betekent dit op korte termijn dat er flinke bedragen kunnen gaan loskomen voor de auteurs die zij vertegenwoordigen. Diverse Amerikaanse vakbladen hebben het over bedragen van rond de 1,5 miljard dollar aan tot nu toe niet geïnde rechten die door de diverse muziekdiensten zijn opgepot.

In Europa spelen heel andere zaken, maar wordt ook gewerkt aan een modernisering van het auteursrecht. Belangrijk punt van aandacht is de manier waarop partijen als Google en Facebook omgaan met de zogenoemde ‘value gap’. Zij verdienen geld aan ‘user generated content’ (denk aan muziek en muziekvideo’s) waarvoor zij zelf niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden,.

De ontwikkelingen op dat vlak zijn snel gegaan. In juli heeft een juridische commissie van het Europees Parlement zijn goedkeuring gegeven aan een aanpassing van de wet (Artikel 13), die internetplatformen die ‘grote hoeveelheden werk bewaren en beschikbaar stellen’ in staat stelt om ‘passende maatregelen’ te nemen tegen illegaal geüpload auteursrechtelijk beschermd materiaal. Vrijwel tegelijkertijd maakte Buma/ Stemra bekend nieuwe internationale deals gesloten te hebben met Apple Music en YouTube voor het gebruik van muziek van zijn leden. Daarnaast is met Amazon Prime Video een overeenkomst getekend voor het gebruik van songs in Nederland. Met Apple Music is een overeenkomst getekend voor muziekgebruik in alle landen bin-

Dit alles betekent echter niet dat de strijd gestreden is. Voor Buma/Stemra is het slechts een begin. In het persbericht stelde de organisatie dat ook zij pleit voor het aannemen van de Europese Richtlijn Auteursrecht in een digitaal ééngemaakte markt. “De huidige wetten leiden tot een veel lagere vergoeding bij User Uploaded Content, vergeleken met de vergoedingen die platforms betalen die zelf content aanbieden. Ook met de verbeterde deal levert een gestreamd muziekwerk op YouTube straks aanzienlijk minder op dan via Spotify, Apple Music of Napster”, zo stond in het persbericht. “Tegelijkertijd is YouTube voor veel leden een belangrijk promotiemiddel.

Buma/Stemra ziet de nieuwe deal als de best mogelijke uitkomst voor zijn leden, zodat zij in ieder geval een vergoeding ontvangen voor het gebruik van hun muziek op het platform en alle muziek toegankelijk blijft.

De strijd voor een rechtvaardige vergoeding voor het gebruik van muziek bij User Uploaded Content gaat ondertussen door.”

Digital Single Market In september is gestemd over de hervormingen in het Europese auteursrecht. Het Europees Parlement heeft op vrijdag 12 september met 438 stemmen voor en 226 tegen de hiertoe opgestelde tekst van rapporteur Axel Voss goedgekeurd. De nieuwe Auteursrechtrichtlijn is door de Europese Commissie al gepresenteerd en maakt deel uit van de strategie voor een Europese Digital Single Market. Inzet is vooral het naburig recht en de gebruikmaking van materiaal dat auteursrechtelijk beschermd is. Door de goedkeuring kan het Europees Parlement nu in overleg met de Europese Raad en de Europese Commissie aan het werk om tot één wetstekst te komen over dit onderwerp. Uiteindelijk moeten de rechthebbenden van het werk dat wordt gedeeld op de diverse media hier meer aan overhouden.

Diverse partijen in deze special refereren aan deze hervorming van het auteursrecht door het Europees Parlement. Wat exact het effect zal zijn op de uitgeverswereld,

STELLING 1 Er moet tussen uitgevers veel meer samen worden gewerkt “Ervan uitgaande dat we het hier over Nederlandse uitgevers hebben, klopt dit niet, aangezien wij gezamenlijk voor onze belangen opkomen via de NMUV/VMN. Waarbij de auteurs per muzieksoort hun eigen belangen proberen te behartigen, wat door de verschillende smaken veel complexer is”, aldus Edith Severs van Copyright Power International.

Marc Zwart stelt dat zijn bedrijf Cloud 9 samenwerkingen niet uit de weg gaat als alle betrokkenen er baat bij kunnen hebben. “Tenslotte is delen uiteindelijk ook vermenigvuldigen. De laatste jaren zie je dat steeds meer auteurs en dus ook uitgevers samen werken aan een liedje om dát nummer te perfectioneren. Als het een hit wordt, genieten we er allemaal van.”

Amerildo de Krijger zegt dat samenwerking onderdeel van het DNA van zijn uitgeverij AT Publishing is. “We zijn maar een kleine partij, wij werken al actief samen als het aankomt op administratieve taken, en door met verschillende uitgevers co-signings te doen. Samenwerkingen juichen wij alleen maar toe!”

Cora Romein van Nanada Music: “Het gebeurt al steeds vaker… Wellicht zal dat ook leiden tot een betere samenwerking tussen uitgevers en componisten. We moeten het tenslotte samen doen!”

'We moeten het tenslotte samen doen!'

Cora Romein moet nog gaan blijken. Ondertussen rammelen moderne administratievormen als blockchain aan de poorten en slaan auteurs steeds vaker aan het componeren met andere auteurs die niet per se dezelfde uitgeverij hebben. Ook moet nog altijd worden uitgelegd waarom de muziekuitgever allang niet meer ‘de lachende een-derde’ genoemd kan worden. En wordt Nederland als auteursland internationaal steeds belangrijker. We hebben die ontwikkelingen in vijf stellingen gegoten. ▶ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Opening_Publishing.indd 49

SPECIAL

OKTOBER 2018

49

10/8/2018 11:39:53 AM

adv_v3_umpg_entertainment_business_a4_fc.qxp_ŠOCHEDA 03-10-18 16:11 Pagina 1

EB201810_advertenties_6.indd 50

10/8/2018 11:29:12 AM

PUBLISHING

SPECIAL

STELLING 2 De rol van uitgever is (voor politici) onduidelijk Edith Severs kan zich goed voorstellen dat de rol van de publisher bij het grote publiek wat onduidelijk is. “Er zorg voor dragen dat onze rol duidelijk is – en blijft – houdt in dat deze met terugkerende regelmaat gecommuniceerd dient te worden. Dit communicatieproces is iets voor de branche an sich om gezamenlijk op te pakken. Ik zal in mijn rol als vicevoorzitter van de NMUV hiervoor dan ook zeker aandacht vragen.”

Marc Zwart is het tevens eens met de stelling.

“Vandaar dat wij al diverse keren hebben aangeboden om een seminar te organiseren om politici inzicht te geven in deze business en het belang van het beschermen van het auteursrecht.”

Cora Romein vindt dat het thema breder is dan onduidelijkheid over de rol van de uitgever. “Kijk alleen al naar de uitholling van het copyright de afgelopen jaren. Afgelopen maand kwam er echter goed nieuws: het Europees parlement heeft in een stemminge Europese Richtlijn Auteursrechten groen licht gegeven.”

'We hebben politici al diverse keren hebben aangeboden om een seminar te organiseren om inzicht te geven in deze business' Marc Zwart

STELLING 3 Blockchain zorgt ook in publishing voor een revolutie “Het idee achter de blockchain is erg goed. In een ideale wereld tenminste”, aldus Cora Romein. “Helaas leven we niet in een ideale wereld, en dus geloof ik er (nog) niet in. Misschien werkt het over honderd jaar.”

Marc Zwart ziet het wel wat eerder dan over honderd jaar gebeuren. Sterker nog, het bedrijf is druk bezig met de beloftevolle tecnologie. “Blockchain zal zeker mee gaan spelen in de manier waarop publishing zich in de komende jaren gaat ontwikkelen. Het koppelen van data en

opbrengsten is al een prioriteit in onze bedrijfsvoering. Men moet echter niet de creatieve meerwaarde van een uitgever onderschatten – die is niet door een chain te ondervangen.”

Edith Severs erkent de enorme potentie van de blockchain, maar vindt daarnaast dat de technologie op dit moment onvoldoende volwassen is en onvoldoende getest om van een revolutie te kunnen spreken. “Een grote uitdaging zal de hiervoor benodigde mentaliteitswijziging binnen onze gehele industrie zijn.

De traditionele verdeling van de rechteninkomsten staat onder druk. Worden de rechtenorganisaties uiteindelijk buiten spel gezet of omarmen ze nieuwe technologieën en herpositioneren ze zichzelf en hun eigen rol binnen de industrie? De tijd zal het leren. De bescherming van de individuele maker en de kracht van collectiviteit spelen hierin een belangrijke rol. De historie leert dat dergelijke grootscheepse veranderingen eerder van buitenaf dan van binnenuit komen. Kortom: de revolutie is in de praktijk voor ons als independent uitgever nu nog niet zichtbaar.”

'Het idee van blockchain is erg goed. In een ideale wereld tenminste' Cora Romein WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Opening_Publishing.indd 51

51

10/8/2018 11:40:29 AM

RONNIE FLEX - THE BUMA AWARDS 2018 PHOTO: JEROEN VAN DER HORST

'LESS TALK, MORE ACTION'

WWW.CTM.NL EB201810_advertenties_7.indd 52

10/8/2018 11:29:45 AM

PUBLISHING

SPECIAL

STELLING 4 De Nederlandse inbreng op internationaal niveau is te laag Marc Zwart: “Wij als Cloud 9 mogen gezien het grote aantal top-dj’s en producers die wij vertegenwoordigen uiteraard zeker niet klagen! Maar op het gebied van singer/songwriters zijn nog zeker stappen te maken. Vandaar dat wij writing camps organiseren waarin we hun carrière proberen te internationaliseren.”

Cora Romein: “Oneens – kijk naar de resultaten van de afgelopen paar jaar.”

Amerildo de Krijger vindt ook dat hier goed naar genres gekeken moet worden. “Natuurlijk kan het altijd meer en beter, maar talent en goede liedjes komen altijd bovendrijven, waar ze ook vandaan komen.”

Edith Severs beaamt dit: “Het kan én mag altijd beter natuurlijk, maar bijvoorbeeld de Nederlandse dance- en dj-scene mogen trots zijn op wat ze internationaal hebben bereikt.”

'Natuurlijk kan het altijd meer en beter, maar talent en goede liedjes komen ook altijd bovendrijven' Amerildo de Krijger

STELLING 5 Het liedje is belangrijker dan de zanger/artiest Amerildo de Krijger van AT Publishing lacht. “Natuurlijk joh! Nou ja, voor een uitgever misschien, maar die is er ook bij gebaat dat iets een hit wordt. En dan is een goed liedje alleen soms niet genoeg.”

Cora Romein voegt toe dat een liedje

altijd blijft bestaan, dus dat het zeker het belangrijkste is. Dat vindt ook Edith Severs: “Voor ons zijn de auteurs en tekstdichters als makers de basis van het liedje.

Dat wil zeker niet zeggen dat een goede performance niet ook heel belangrijk is.

De juiste mix en het juiste gevoel vinden

is uiteindelijk zowel voor de makers als de uitvoerder/zanger/artiest lucratief.”

Marc Zwart: “Over het algemeen klopt deze stelling zeker, maar zonder goede productie geen goed liedje. Op een enkele uitzondering na natuurlijk.” ◾

'De juiste mix en het juiste gevoel vinden is uiteindelijk zowel voor de makers áls de uitvoerder/zanger/artiest lucratief' Edith Severs

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL OKTOBER 2018

EB201810_Opening_Publishing.indd 53

53

10/8/2018 11:41:06 AM

Untitled-3 1 EB201810_advertenties_8.indd 54

02/10/2018 11:45 10/8/2018 11:31:42 AM

PUBLISHING

SPECIAL

AT Publishing: klaar voor nieuwe koers Met de komst van Amerildo de Krijger eerder dit jaar heeft AT Publishing stevige stappen richting de toekomst gezet. De rapper uit Ridderkerk is in zijn taken als A&R-manager voortvarend te werk gegaan en heeft grote ambities.

A

merildo de Krijger is in maart in dienst getreden bij AT Publishing en neemt alle A&R-activiteiten op zich. Hij is dedicated met de muziekuitgeverij bezig, waar eigenaar Stefan Blonk steeds meer tijd steekt in zijn adviespraktijk Blonk.NU. Blonk: “We zijn niet de grootste publisher, we zullen dan ook nooit kunnen concurreren met de écht grote namen. Daarvoor zitten we met ons roster dan ook net te veel in de ‘edgy’ hoek. Dat neemt echter niet weg dat we als muziekuitgeverij in die hoek wel succesvol zijn.

We hebben dit jaar twee Buma Awards in ontvangst mogen nemen. Dus als je dat succes wilt voortzetten, vraagt dat om iemand die er alle energie in kan steken.

Amerildo heeft die ambitie, hij heeft een groot netwerk, ik ben ervan overtuigd dat we door zijn input verder kunnen groeien.”

Grootse plannen In het persbericht waarmee de komst van Amerildo de Krijger eerder dit jaar werd aangekondigd, klonk Blonk stellig. ‘Onze doelstelling is minimaal vijf Buma Awards in 2019, waarvan minstens één internati-

onaal!’ Een halfjaar later lacht De Krijger hard om die uitspraak. “Hij heeft de lat wel enorm hoog voor me gelegd, nietwaar?

Maar het feit is wel dat ik grootse plannen heb. Na zes maanden weet ik inmiddels goed waar de kracht ligt van onze auteurs, wat de mogelijkheden zijn en waar ik naartoe wil. Ik wil iemand zijn die vanuit de muziekuitgeverij het talent aanstuurt, die zowel op muzikaal en creatief als zakelijk vlak kan communiceren. We kijken naar alle kanten van iemands carrière en ik zie veel potentie in ons roster. Die doelstelling voor 2019 is niet eens zo heel gek.”

Beatmakers Wie de website van AT Publishing bezoekt, ziet daar vrij prominent de slogan ‘we are not a music publishing company’ prijken.

Het is die houding die de uitgeverij onderscheidt van de andere spelers in het veld.

“Wij komen als bedrijf uit de managementhoek”, aldus De Krijger. “Uiteraard zorgen we – in samenwerking met Cloud 9 – voor een gedegen administratie, maar onze kracht ligt vooral in talentontwikkeling en begeleiding. Wij spreken de taal van de ar-

tiesten in ons roster, laten hen groeien door actief samenwerkingen op te zetten en hen te koppelen aan andere artiesten en auteurs. We benaderen de ontwikkeling van het talent echt als manager.”

De auteurs en artiesten binnen AT Publishing zitten voornamelijk in de hoek ‘beatmakers’, aldus De Krijger. Zelf komt hij ook uit die hoek. “Dat werkt heel fijn, want je weet over en weer waar je over praat. Onlangs hebben we een hotel afgehuurd voor een writing camp. Je denkt bij die term normaliter aan muzikanten met instrumenten die bij elkaar komen en zo nieuwe liedjes laten ontstaan. Hier kwam je binnen en zag je alleen maar mensen achter hun laptop werken, in dat hele hotel was volgens mij geen instrument te vinden. Dat was surrealistisch, maar ook tekenend voor de manier waarop wij werken. Dit is de volgende generatie en wij zorgen ervoor dat die zich kan doorontwikkelen.” ◾

'Wij spreken de taal van de artiesten'

VAN LINKS NAAR RECHTS: CAZA, CARTIEZ,

VAN LINKS NAAR RECHTS: BIJ HET RAAM JAMES FRANCIS EN DENZEL.

MR POLSKA, WILLIE WARTAAL, AMERILDO DE

AAN HET BUREAU: BOAZ VAN DE BEATZ EN ABEL. OP HET BED: EVA

KRIJGER, ARJAN, GINDAROCA & RONNIE FLEX

VALERY PORTIS EN –MET GITAAR IN DE HAND – ALAIN CLARK.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_AT_Publishing.indd 55

OKTOBER 2018

55

10/8/2018 11:14:19 AM

WISTJEDAT? ... er in Nederland meer dan 500 muziekuitgeverijen zijn?

... Frenna en Lil Kleine het nummer ‘Onderweg’ van Abel hebben gebruikt in hun track ‘Verleden tijd’ en hier 18 jaar na dato weer een nummer 1 hit mee scoren? ... de NMUV binnenkort met een aantal video’s komt waarin alles over publishing wordt uitgelegd? ... er een opleiding voor de ‘Muziekuitgever’ in Nederland is?

Check de Alsbach Opleiding: http://www.vmn.nl/opleiding

... een ‘synch’ staat voor ‘synchronisatie’ en dit staat voor de koppeling tussen beeld en geluid? ... een productiemuziek uitgeverij zowel de publishing rechten als de masterrechten vertegenwoordigt?

... er in Nederland meer dan 1000 mensen werkzaam zijn bij muziekuitgeverijen? ... er in Nederland in 2016 meer dan 7 miljard streams zijn uitgekeerd aan de rechthebbenden? ... de omzet van Buma/Stemra voor 75% gegenereerd wordt met Anglo-Amerikaans repertoire?

... ruim 95% van de Nederlandse werken zijn ondergebracht bij een muziekuitgeverij? ... de componisten Vangelis (o.a. “Conquest Of Paradise”) en Matt Simons (o.a. “Catch & Release”) beiden bij Buma/Stemra aangesloten zijn?

... je samples officieel moet clearen en een publisher je hierbij kan helpen?

...de NMUV alweer 25 jaar bestaat?

Untitled-6 1 EB201810_advertenties_9.indd 56

02/10/2018 16:29 10/8/2018 11:30:13 AM

PUBLISHING

SPECIAL

NMUV komt op voor gezamenlijk belang Tijdens de Algemene Leden Vergadering van de Nederlandse Muziek Uitgevers Vereniging (NMUV) zijn eerder dit jaar Mark Bremer (Universal Music Publishing) en Edith Severs (Copyright Power International) verkozen tot respectievelijk de nieuwe voorzitter en vicevoorzitter van de NMUV. Bremer licht zijn ambities voor de komende tijd toe.

M

ark Bremer volgt Niels Walboomers (Sony/ATV) op en onder diens voorzitterschap van heeft de NMUV een professionaliseringsslag gemaakt. “Ik was ook al geruime tijd lid van het NMUV-bestuur met Niels als voorzitter, nu is hij nog steeds bestuurslid. In deze gezamenlijkheid bespreken wij de uitdagingen en doelen van de NMUV. Mijn voornemen is de door hem ingezette lijn door te zetten”, aldus Bremer. “Met de aanstelling van Ad Heskes heeft zowel de NMUV als VMN sinds een ruim jaar een Algemeen Directeur. Margaret Schiphorst coördineert het secretariaat. In een auteursrechtelijke wereld die constant in beweging is, kan de NMUV in deze constructie de belangen van de muziekuitgevers optimaal behartigen.

Het blijft daarbij belangrijk naar media en politiek uit te leggen wat de rol van de muziekuitgever is, welke belangrijke positie de muziekuitgever al vele jaren heeft in de muziekindustrie en de proactieve speler die een muziekgever is ten behoeve van de exploitatie van muziekwerken in welke vorm dan ook.”

Edith Severs is de nieuwe vicevoorzitter.

De samenwerking met haar wordt door Bremer als essentieel bestempeld om alle werkzaamheden in goede banen te leiden.

“Het pakket is breed en vergt van het bestuur de nodige aandacht. Met Edith Severs als vicevoorzitter kunnen we een werkzame verdeling maken, waarbij Edith zich met name richt op een goede samenwerking met de auteurs en beroepsverenigingen.”

Goede wetgeving Een belangrijke taak voor de NMUV is het contact met de politiek. Zowel in Nederland als in het buitenland blijft auteursrecht en de rol die de verschillende partijen spelen in de exploitatie daarvan een belangrijk onderwerp. Recentelijk werd gestemd over de herziening van de Europese auteurswet en de NMUV volgt de ontwikkelingen met aan-

'De muziekuitgever en auteur staan aan de bron van de muziekindustrie' MARK BREMER

dacht, zo stelt Bremer. “De stemmingen in Straatsburg in het Europees Parlement september waren positief, er is een document aangenomen waar we verder mee kunnen, maar we zijn er nog niet.”

Binnen Nederland kan er ook een slag gemaakt worden om politici te overtuigen van het belang van goede wetgeving voor de rechthebbenden, maar ook van de rol die een uitgever heeft. “De genoemde professionaliseringsslag van de NMUV omvat tevens de taak die wij als vereniging hebben om uit te leggen waarom het werk als publisher belangrijk is. Dat behoort tot onze kernwerkzaamheden. Binnen de complexiteit van de muziekindustrie kan het voor publiek en politiek niet direct duidelijk zijn welke rol partijen hebben. Op verschillende wijze werken wij aan verduidelijking dat de muziekuitgever en auteur aan de bron van de muziekindustrie staan, het begint immers met de compositie.”

Gezamenlijk belang De NMUV is een belangenvereniging waarbinnen plek moet zijn voor alle in Nederland werkzame muziekuitgeverijen.

Dat maakt dat er tussen de verschillende individuele belangen die voor de uitgevers spelen door de vereniging een overkoepelend belang moet worden gevonden dat de branche vooruit helpt. Bremer stelt dat de ingeslagen weg daartoe de juiste is gebleken. “Ook onder de lange periode waarin André de Raaff voorzitter was, en later die van zijn opvolger Niels Walboomers, was een gestage groei te constateren van de leden. De NMUV (met de VMN) vertegenwoordigt inmiddels daardoor zo goed als alle uitgevers. Uiteraard met verschillende kleuren en geluiden kan er een levendige discussie plaatsvinden, waardoor de NMUV met een afgewogen en gedragen standpunt de belangen van haar leden vertegenwoordigt.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_NMUV.indd 57

OKTOBER 2018

57

10/8/2018 10:43:29 AM

EB201810_advertenties_10.indd 58

10/8/2018 11:31:06 AM

PUBLISHING

SPECIAL

‘Het gaat niet om ons, maar om de auteurs’ Voor Warner/Chappell Music Holland zit groei 'm niet zozeer in het tekenen van zoveel mogelijk auteurs, als wel in het zo goed mogelijk begeleiden en ontwikkelen van die auteurs, zodat zij vanuit Nederland een zo breed mogelijk werkveld kunnen bespelen. Het afgelopen jaar is dat de voornaamste drijfveer geweest van Managing Director Arno van Berkel en Creative/A&R Anita Barisic. “

W

ij zijn een uitgever, we bewegen ons het liefst op de achtergrond”, vertelt Arno van Berkel. “Als onze auteurs een prijs winnen, zullen wij de laatsten zijn die het podium beklimmen. Het gaat niet om ons namelijk, het gaat om hun werk. Onze taak is om de condities waarin dat tot stand komt te optimaliseren, zodat het eindresultaat succesvol kan zijn.”

Het doel dat Warner/Chappell Music Holland zichzelf heeft gesteld is ambitieus. Als onderdeel van een internationale muziekuitgeverij hoeft het bedrijf de focus niet alleen op de eigen catalogus te houden. “Juist de ontwikkeling van lokaal talent is een belangrijk onderdeel geworden, waarbij we ons internationale netwerk kunnen inzetten om dat talent naar een hoger niveau te brengen.”

Bruggen bouwen Anita Barisic vult aan dat de sleutel daartoe is dat je weet op welke vlakken de kracht van individuele auteurs ligt en aanvoelt waar deze behoefte aan hebben. Dat betekent ook dat je goed kijkt waar het werk het beste tot zijn recht komt en waar groeimogelijkheden liggen. “In de muziekwereld wordt al vrij snel naar Los Angeles gewezen als ‘het summum’, maar wij kijken wereldwijd. De Zuid-Amerikaanse markt sluit bijvoorbeeld heel goed aan bij het werk van

een groot deel van onze auteurs. Als je dat constateert, ga je bruggen bouwen.”

Van Berkel: “Sinds de komst van Anita is het creatieve proces veel meer gestroomlijnd. Uiteraard moet je als publisher voor een gedegen administratie zorgen, maar de creatieve samenwerking wordt echt steeds belangrijker. Korte lijnen, kennisdeling, samenwerking, studiotijd, wat ons roster nodig heeft proberen we zo goed mogelijk te bieden. Wij zetten de auteurs altijd voorop.”

Heel persoonlijk contact De diverse auteurs onderstrepen dit. “De werkrelatie met Warner/Chappell is heel prettig”, aldus Reynold Molina, die onder de producernaam Rey Muzik actief is en eerder dit jaar deelnam aan het latin writer camp dat Warner/Chappell opzette. “Zowel zakelijk als persoonlijk, het is een team waar je heel makkelijk mee kunt babbelen over van alles en nog wat. Dat geeft een vertrouwd gevoel en werkt heel motiverend.”

Zangeres Maxine van Breukelen beaamt

ANITA BARISIC

dit. “Het contact is superpersoonlijk, het voelt voor mij echt als een familie. Als je met iets zit, komen we er samen uit. Ik word begeleid in alles wat ik wil bereiken.”

Van Breukelen is onder meer blij met het netwerk van de publisher. “Bij sommige writing camps zou ik zeker niet aanwezig zijn geweest zonder mijn publisher. In contact komen met andere producers en/of songwriters en de sessies in het buitenland zijn voor mij heel waardevol. Aangezien mijn focus vooral op het buitenland is, bijvoorbeeld Zweden, vind ik het superfijn dat mijn publisher me die richting op helpt. Er komt binnenkort een nummer uit van een artiest met wie ik zonder Warner/Chappell niet samen zou hebben geschreven.” Die ervaring heeft Rey Muzik ook. “In korte tijd heb ik mijn netwerk weten te verbreden en heb ik via hen artiesten, songwriters en producers leren kennen met wie ik zelf niet makkelijk in contact zou zijn gekomen. Naast het bijhouden van de administratie van mijn werk, is dat een grote meerwaarde.” ◾

'In de muziekwereld wordt al vrij snel naar Los Angeles gewezen als 'het summum’ van de industrie, maar wij kijken wereldwijd' Anita Barisic WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Warner.indd 59

OKTOBER 2018

59

10/8/2018 11:13:12 AM

EB201810_advertenties_11.indd 60

10/8/2018 11:29:38 AM

PUBLISHING

SPECIAL

Op schrijfkamp met Cloud 9 Music Cloud 9 Music vertegenwoordigt als grootste onafhankelijke publisher in de Benelux een breed scala aan artiesten en catalogi. De writing camps die de publisher organiseert, leveren vaak bijzondere resultaten op. “De camps zijn een toffe manier om het netwerk van deelnemers te vergroten en als publisher bij te dragen aan de groei van een producer of songwriter.” "

W

ij organiseren verschillende soorten writing camps”, vertelt Marc Zwart, Head of Creative bij Cloud 9 Music. “Er zijn custom made kampen voor onze schrijvers en producers in het buitenland. Denk daarbij aan Armin van Buuren en Benno de Goeij die naar London zijn geweest om daar een week lang met verschillende schrijvers te werken.”

Creative Manager Mo Fouradi vult aan: “Laatst zijn producers zoals Diquenza & Placido naar Parijs vertrokken om met verschillende Franse artiesten te werken.”

Een ander type camp zijn de zogenoemde flagship camps waaraan verschillende componisten deelnemen. Fouradi: “Vaak gebeurt dat in samenwerking met andere partijen, zoals het speciale DefJam Denmark camp in juni dit jaar. Of een speciaal Hardstyle camp in samenwerking met Q-dance.”

Zwart: “Een van de tofste evenementen is ons jaarlijkse ADE-camp, dat we samen met Ultra Music en BMI organiseren. Het aanbod is zeer uiteenlopend. Zo zijn er sessies met de grootste urbanproducers uit Amerika als Maaly Raw en Bijan, met Nederlandse urbanartiesten als Sevn Alias, Josylvio en SBMG. Maar ook Willy William die samenwerkt met onze producer Albert Harvey, die recent zes cuts op het nieuws David Guetta-album heeft gerealiseerd.

De introducties die plaatsvinden tijdens dit camp zijn vaak enorm vruchtbaar voor onze deelnemende writers en producers. “

Mocro-maffia Zo’n 40% tot 50% van de songs die geschreven worden tijdens de writing camps, wordt daadwerkelijk uitgebracht. Soms blijft het echter bij ideeën. “En dan pitchen wij de songs die niet worden uitgebracht vaak jaren later alsnog”, vertelt Zwart.

Fouradi: “De creatieve sfeer tijdens deze camps zorgt voor kwalitatief hoogwaardige liedjes, maar ook voor nieuwe frisse

CLOUD 9 HELPT ARTIESTEN GROEIEN

'De introducties die plaatsvinden tijdens het ADE writing camp zijn enorm vruchtbaar voor onze deelnemende auteurs en producers' samenwerkingen. De camps zijn een toffe manier om het netwerk van de deelnemers te vergroten en als publisher bij te dragen aan de groei van een producer of songwriter. We hebben onlangs Deense artiesten naar Amsterdam gehaald om met onze producers te werken, daar zijn veel songs uitgekomen die nu door Def Jam Denmark uitgebracht worden. Daarnaast hebben we een paar weken geleden een 'Mocromaffia' writing camp opgezet in samenwerking met RTL. Daar hebben we zo’n dertig nieuwe songs geschreven met onder anderen Josylvio, Kevin, FRNKIE en Murda.”

Zwart doet er nog een schepje bovenop: “Armin van Buuren en Benno de Goeij hebben sessies gedaan in LA, waaruit een nieuwe single is voortgekomen. Daarnaast vliegen regelmatig producers naar Korea om voor K-popartiesten te schrijven en te produceren. In de UK hebben wij met ons

zusterbedrijf Phrased Differently zeven studio’s tot onze beschikking om regelmatig camps op te zetten. Die hebben recent nog de laatste twee singles voor Miss Montreal opgeleverd. Bovendien kunnen we op deze manier van creatieve meerwaarde zijn voor de catalogi die wij helpen uitgeven, door hun schrijvers naar onze camps te halen.”

Blauwdruk In hoeverre verschillen de writing camps van Cloud 9 Music van die van de concurrentie? Zwart: “Door de grote hoeveelheid camps die we organiseren, beschikken we over een blauwdruk die we iedere keer weer kunnen gebruiken om een zo goed georganiseerd mogelijk event neer te zetten. Wij kunnen als geen ander inschatten wat onze auteurs per sessie klaarspelen.

Daar zijn we uniek in. Wij weten wat het ons oplevert.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Cloud9.indd 61

OKTOBER 2018

61

10/8/2018 10:27:48 AM

YOUR

CREATIVITY OUR POWER

 0297 361 503 WWW.COPYRIGHTPOWER.COM /COPYRIGHTPOWER

ONTZORGT

KENNIS

DO WHAT YOU LOVE PLAY WITHOUT DISTRACTIONS

EB201810_advertenties_13.indd 62

KLANTGERICHT

TRANSPARANT

ZORGVULDIG

Je doet, wat je graag doet: muziek maken, schrijven, componeren of produceren.

De muziek klinkt goed, maar dan nog het social media- en promotie plan, en hoe zit het eigenlijk met de release van jouw muziek? Idealiter zou je alle begeleiding en papierwerk aan één partij toevertrouwen, je hart volgen en je concentreren op het maken van muziek. Muziek maken zonder bijgeluiden en zonder onnodige royalty’s te missen! Copyright Power kan al jouw zorgen wegnemen, van de administratie van jouw rechten tot volledige werkzaamheden als uitgever. Wist je dat Copyright Power ook label releases ondersteunt en de naburige rechten int? (Sena/Norma)

10/8/2018 10:50:27 AM

PUBLISHING

SPECIAL

‘De auteur en artiest staan centraal’ Copyright Power International is vooral bekend vanwege zijn expertise op het gebied van internationale rechtenadministraties, maar is inmiddels op meer vlakken ambitieus. Het bedrijf is ook een muziekuitgeverij en wil zijn labelactiviteiten verder uitbreiden.

I

n de publishingwereld staat Copyright Power International bekend als een partij die alle administratieve lasten van individuen of bedrijven in de mediabranche uit handen neemt, met name voor auteurs, artiesten, dj’s, managementkantoren, uitgevers en labels. Copyright Power is gespecialiseerd in het persoonlijk begeleiden en vormgeven van het gehele traject inzake auteursrechten en naburig recht, zodat de klanten zich niet druk hoeven te maken om instanties als Buma/Stemra, Sena, Norma en de digitale platforms. De over de jaren heen opgebouwde kennis en ervaring wordt benut om mee te denken bij het maken van plannen en te zoeken naar oplossingen bij specifieke vraagstukken.

“Als uitgever zijn we steeds meer op zoek naar goede songs om te plaatsen en potentiële talenten die we in hun carrière kunnen begeleiden”, legt eigenaar Edith Severs uit.

“En daarbij werken we nadrukkelijk met een langetermijnplanning. Een leuk voorbeeld is Nanne Meijer. Deze bekende influencer wil een zangcarrière beginnen. Om dat te realiseren heeft de producer/songwriter/ gitarist Bart Janssen in samenwerking met zijn management A Million Faces, Talpa en ons een writers camp georganiseerd. Daar is een single met videoclip uit voortgekomen en er werd een (social)mediaplan rond de singlerelease bedacht. Dat heeft veel online buzz gecreëerd en de nodige aandacht voor zijn eerste release opgeleverd.

We willen meer van dit soort gecombineerde acties doen in de vorm van zorgvuldig geplande releases met clips, marketing en een social-mediaplan voor de artiest, niet alleen maar zijn liedje uitbrengen.”

uitgevers recht hebben. In samenwerking met MBS Benelux is hiertoe zo’n twee jaar geleden het bedrijf Royalty Scan opgericht.

Middels een speciaal ontwikkelde werkwijze worden alle verschillende inkomstenbronnen op vitale onderdelen gescand, zodat de rechthebbende zeker weet dat hij alle royalty-inkomsten ontvangt waar hij recht op heeft. Ontbrekende gelden worden alsnog geïnd. Verder kijkt het bedrijf vooruit en volgt het daarom de ontwikkelingen omtrent blockchain op de voet. Severs: “We werken met ons eigen Royalty Powersoftwarepakket, maar mocht het nodig zijn, dan kunnen we ook met blockchaintech-

nologie werken. Een jaar geleden hebben we al met een aantal blockchainpartijen om de tafel gezeten. De techniek biedt veel kansen, maar er zijn ook bedreigingen. Door blockchain ontstaan er nieuwe krachtvelden en het zal nog moeten blijken welke partijen uiteindelijk aan het langste eind zullen trekken. Verder kun je je afvragen in hoeverre deze ontwikkelingen een bedreiging voor de rechtenorganisaties zullen gaan vormen. Welke rollen gaan de majors en independents innemen? Komt de collectiviteit van de rechtenorganisaties in het geding? Het zijn thema's die we stuk voor stuk aandachtig volgen.” ◾

'We doen veel meer voor auteurs en artiesten dan alleen een liedje registreren en uitbrengen'

Royalty Scan

Copyright Power International is erop gebrand om het maximale te halen uit de royalty’s waarop auteurs, artiesten, labels en

RORY DE KIEVIT KRIJGT VAN SEVERS TWEE GOLD AWARDS VOOR ZIJN COMPOSITIES VOOR O’G3NE

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Copyright_Power.indd 63

OKTOBER 2018

63

08-10-18 12:34

PLATINA? DUBBELPLATINA? DRIEDUBBELPLATINA? DE NVPI IS ER NOG STEEDS NIET UIT EN DE EXPORTPRIJS BESTAAT OOK AL NIET MEER. LET OP: 90% VAN ONZE BOXEN WERD GEËXPORTEERD!

MEER DAN 2000 VERKOCHT!

MEER DAN 12.000 VERKOCHT!

BERTUS BEDANKT VOOR EEN WERELDJOB! VAN NANADA MUSIC & RED BULLET DE EXPORTPRIJS 2017/2018 VOOR BERTUS DISTRIBUTIE

MEER DAN 4000 VERKOCHT!

EB201810_advertenties_14.indd 64

MEER DAN 10.000 VERKOCHT!

10/8/2018 11:30:04 AM

PUBLISHING

SPECIAL

Nanada Music: recordhouder relevante muziek Het door de legendarische Willem van Kooten opgerichte Nanada Music, een van de oudste onafhankelijke muziekuitgeverijen in Nederland, bestaat 50 jaar.

V

eel artiesten uit de stal van Nanada Music zijn namen van weleer die vandaag de dag nog steeds relevant zijn. Focus en Jan Akkerman zijn bezig met het schrijven van nieuwe muziek, maar ook de boxsets met verzameld werk vinden internationaal hun weg naar de fans. Willem van Kooten: “De dertien cd's tellende boxset Hocus Pocus van Focus is een groot succes gebleken. Daar hebben we er internationaal meer dan 12.000 van verkocht.

Maar ook Shocking Blue: The Blue Box is al 4.000 keer over de toonbank gegaan.

Afgelopen zomer is de 26 cd’s tellende The Complete Jan Akkerman Box uitgebracht en ook die doet het erg goed. Akkerman is daar hartstikke trots op.”

Bol.com en Gillette Nanada richt zich qua exploitatie met name op synchronisatierechten van muziek die gebruikt wordt ter ondersteuning van documentaires, films en commercials. Van Kooten: “Wij hebben een aantal zogenoemde ‘duurzame synchs’. Iedereen kent de tune van bol.com, maar bijna niemand weet dat hiervoor een liedje van André van Duin uit 1977 is gebruikt, getiteld ‘Ta-ta-ta’. Dat nummer is al 11 jaar dé herkenningstune van het online warenhuis en we hebben zojuist weer voor drie jaar bijgetekend. Een Nederlands record! En wat te denken van Venus van Shocking Blue? Dat nummer wordt al 17 jaar lang in de reclame van Gillette gebruikt en ook die overeenkomst hebben we onlangs verlengd. Een wereldrecord! Dankzij een groot aantal synchs hebben wij een constante stroom aan inkomsten.”

DEZE 26 CD BOX VAN JAN AKKERMAN IS EEN GROOT VERKOOPSUCCES VOOR NANADA MUSIC

Eigenaar copyrights Nanada is trots op zijn lokale catalogus en is daarnaast wereldwijd eigenaar van duizenden Amerikaanse en Engelse copyrights. Denk aan nummers als I Swear van All4One, de grote hits van The Outhere Brothers en Living In A Box én veel grote countryhits, zoals I Like It I Love It. Die song is bekend geworden door countryartiest Tim McGraw en later uitgevoerd door Wolter Kroes [We Scoren, We Winnen – red.]. Van Kooten: “Ook dat nummer hebben we kunnen plaatsen in een synch: al 10 jaar lang is dit de goal song van de ijshockeyclub Nashville Predators.

Iedere keer als er wordt gescoord, hoor je dat nummer en ook hier hebben we zojuist voor 10 jaar bijgetekend.”

“En wat te denken van Jamie XX’s ‘Loud Places’? In Engeland wordt dit nummer momenteel gebruikt in een grote campagne van telefoonmaatschappij O2. Het nummer is 50% van ons, want het gebruikt

samples van ons copyright Could Heaven Ever Be Like This van Idris Muhammad.

Bovendien hebben we voor deze song net weer een grote deal rondgemaakt met Facebook voor gebruik in Amerika.

Kortom, een groot succes.”

Koos Alberts Eind september werd bekend dat Koos Alberts plotseling was overleden. Van Kooten: “Nanada en Red Bullet hebben Koos ontdekt en groot gemaakt. De weerstand tegen zijn muziek in het vak en bij de radio in 1984 was aanvankelijk groot, maar Ik Verscheurde Je Foto bleek een onverbiddelijke bestseller te zijn. Nanada is uitgever van al zijn grote hits.”

Nanada Music is in al die jaren nooit uit zijn voegen gegroeid. Van Kooten: “We tekenen niet veel nieuwe dingen, alleen waar we iets mee kunnen. We geloven sterk in de songs in onze catalogus en wij zijn voortdurend druk met die te exploiteren.” ◾

'We tekenen niet veel nieuwe dingen, alleen waar we iets mee kunnen' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB201810_Nanada.indd 65

OKTOBER 2018

65

10/8/2018 11:11:35 AM

FOTOCREDIT: DELICIA CELIK

FOTOMOMENT

Top Notch FIFA 19 Battle Tijdens een willekeurig schrijverskamp wordt vaker wel dan niet een FIFA-toernooi gehouden. Rappers bellen elkaar onderling om potjes FIFA te organiseren. Reden genoeg voor Top Notch en Electronic Arts om de handen ineen te slaan.

D

onderdag 4 oktober vond de eerste, officiële Top Notch FIFA 19 Battle plaats. Zestien artiesten speelden voor de eerste keer de nieuwe EA Sports FIFA 19. Host van de battle was Humberto Tan.

66

OKTOBER 2018

EB201810_Fotomoment.indd 66

Deelnemers aan de battle waren Ronnie Flex, Jonna Fraser, Spanker, Wally A$M, Paul Sinha, Idaly, Young Ellens, Priceless (SFB), Défano Holwijn, DJ DYLVN, Hef, Chivv (SBMG), Jack $hirak, Zefanio, YOUNGBAEKANSIE ­

en Yung Nnelg. De Battle werd opgenomen tijdens het FIFA 19 VIPevent van EA SPORTS in Amstelveen.

Alle wedstrijden zijn te zien op het Top Notch YouTube-kanaal. �

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

10/8/2018 11:10:26 AM

AP DOUBLE SoulCa-MoM.indd 1 EB201810_advertenties_14_1.indd 67

10/8/2018 11:30:37 AM

14.11.2018 VERKRIJGBAAR

/#HITMAN2

HITMAN.COM

HITMAN™ 2 © 2018 IO Interactive A/S. IO Interactive, IOI logo, HITMAN 2, HITMAN 2 logo, and WORLD OF ASSASSINATION are trademarks or registered trademarks owned by or exclusively licensed to IO Interactive A/S. WBIE logo, WB SHIELD: ™ logo and Warner Bros. are trademarks or registered trademarks owned by Warner Bros. Home Entertainment Inc. All other trademarks are the property of their respective owners. All rights reserved. “ 2 ”, “PlayStation” and “ Ø ” are registered trademarks of Sony Interactive Entertainment Inc. All other trademarks and copyrights are the property of their respective owners. All rights reserved.

WBIE LOGO, WB SHIELD: ™ & © Warner Bros. Entertainment Inc. (s18)

Untitled-1 1 EB201810_advertenties_15.indd 68

28/09/2018 11:51:02 10/8/2018 10:50:46 AM