‘Hergebruik van grondstof moet de norm worden’

Het plasticgebruik op festivals en events moet vanaf volgend jaar drastisch afnemen. Softcups zijn dan verleden tijd, tenzij ze in een circulair bekersysteem worden gebruikt waar een retourpercentage aan is gekoppeld. Voorwaarden die niet gelden voor hardcups. Onterecht, zo vinden Tjeerd Bijnsdorp, medeoprichter van CircularPET, en Huib Joor van YOUR Productions. “Hergebruik van de beker is nu de norm, maar de focus zou moeten liggen op hergebruik van de grondsto en. En dat kan juist ook met softcups.”

Om te beginnen: er is niets mis met hardcups”, trapt Tjeerd Bijnsdorp af. “Maar als festivalorganisator werk ik zelf het liefst met softcups. Ze zijn goedkoper, makkelijker in de productie en barhandeling en in combinatie met een circulair bekersysteem ontzettend duurzaam. Softcups worden al jaren gebruikt op festivals en evenementen, maar het grote verschil is dat het bekertje vanaf 2024 hoogwaardig moet worden gerecycled. Dat kan alleen met PET of rPET en een goed bekersysteem.”

Om ervoor te zorgen dat bezoekers van een festival of event hun bekers retourneren, wordt daarom gewerkt met een statiegeld- of kortingssysteem. “Het is hetzelfde systeem dat geldt voor hardcups”, legt Huib Joor, oprichter van evenementenbureau YOUR Productions, uit. “Als je een hard- cup niet terugbrengt, moet je statiegeld of een boete betalen. Bij een softcup kan dit net zo goed. Mensen denken vaak dat een softcup de verbrandingsoven ingaat, maar ze kunnen prima ingezet worden in een circulair systeem en terugkeren als nieuwe beker.”

Het eerlijke verhaal

Bijnsdorp: “Er wordt bij voorlichtingsbijeenkomsten vaak verwezen naar een onderzoek dat een paar jaar geleden is uitgevoerd door onderzoeksinstituut The LCA Centre. In dit onderzoek zijn verschillende modellen gepresenteerd, maar het model dat je telkens terug ziet komen is dat een hardcup na zes keer gebruik duurzamer is dan een softcup, wanneer 75% van de softcups retour komt en 90% van de hardcups. Dat was op dat moment ‘best practise’. De retourpercentages zijn bij softcups inmiddels veel hoger, we zitten regelmatig op 95% retour en verschillen daarin niet van de resultaten met de hardcup. Maar als je bedenkt dat een softcup vijf tot tien keer minder plastic bevat, zorgen hardcups bij dezelfde uitvalspercentages voor veel meer plasticverlies. Als je dan wetten maakt om plasticgebruik terug te dringen –waarbij je de hardcup als norm beschouwt en de softcup als uitzondering – moet je dit meenemen in de argumentatie. Het is geen moeilijke rekensom. Waarom trek je beide bekers niet gelijk en leg je de focus op de circulariteit? Ligt het niet voor de hand om ook juist het systeem te controleren dat voor het meeste plasticverlies zorgt wanneer het misgaat? Niemand weet nu exact hoeveel hardcups beschadigen of niet terugkomen na gebruik, er is geen controle op. We willen dat het eerlijke verhaal wordt verteld. Er komt wat ons betreft dus ook een nieuwe versie van het onderzoek op basis van de huidige stand van zaken. Dat is dan in elk geval gebaseerd op de kennis van nu.”

Beeldvorming

Huib Joor benadrukt dat ook de beeld- vorming een belangrijke rol speelt. “Neem alleen al de naam. De softcup wordt nog steeds ‘wegwerpbeker’ genoemd. Het gaat weliswaar om een single-use beker, maar je gooit ‘m niet weg, je brengt ‘m terug. ‘Terugbrengbeker’ bekt misschien niet zo lekker, maar het dekt de lading wel beter. Als je de softcup gebruikt in een circulair systeem, komt dat heel dicht in de buurt van een oneindige lus. De hardcup daarentegen is niet oneindig te gebruiken; de bekers verslijten of raken beschadigd. Ze zijn dan alleen te gebruiken in laagwaardige recycling. Hardcups zijn multi-use, maar hoe definieer je dat? Kijk je naar hoe vaak er uit een beker wordt gedronken of kijk je naar zijn levensloop? Een wegwerpaansteker die je niet kunt bijvullen, gaat ook 100 keer mee. Toch noemen we het een wegwerpaansteker. Het is denk ik vooral een kwestie van opvoeden en veranderen van de mindset. Thuis gooi je ook je plastic bekers niet op de grond, waarom zou je dat wel op een festival doen? De discussie wordt niet gevoerd op feiten, maar op beleving.”

De oude manier van denken komt ook terug in de beeldvorming over recycling, benadrukt Joor. “Dat je van een beker voor consumptie die aan strenge eisen voldoet terugvalt op een verkeerspaaltje. Dat is ▶

De regels

Sinds 3 juli 2021 geldt in de EU een verbod op plastic wegwerpartikelen zoals rietjes, bestek en borden. Het verbod geldt ook voor producten die gedeeltelijk gemaakt zijn van plastic of bioplastic. Vanaf 2024 zijn wegwerpbekers, -bakjes en -bestek niet meer toegestaan in de horeca of op festivals. Op deze plekken zijn herbruikbare borden of bekers dan verplicht. Kartonnen koffiebekertjes met een laagje kunststof worden ook in de ban gedaan. Het hergebruiken van bekers op een evenement wordt de norm. Wel is er een belangrijke uitzondering: softcups mogen gebruikt worden, mits tenminste 75% gescheiden en gerecycled wordt. In 2027 moet dit 90 procent zijn.

Daarnaast werkt de overheid toe naar een volledig circulaire economie in Nederland in 2050. In 2030 moet er 50% minder gebruik van (primaire) grondsto en worden gemaakt, zodat we in 2050 een economie hebben waarbij hernieuwbare grondsto en worden gebruikt en producten en grondsto en een nieuw leven krijgen.

Upv

Producenten van wegwerpplastic moeten meebetalen aan het inzamelen van het afval en het opruimen van zwerfafval. Deze regel – onder de noemer UPV, oftewel ‘uitgebreide producenten verantwoordelijkheid’ – is vanaf 5 januari 2023 stapsgewijs ingegaan.

De komende jaren komt de Europese commissie met meer maatregelen. Zo moet 25% van frisdrank- en waterflessen vanaf 2025 gemaakt zijn van gerecycled materiaal. Vanaf 2030 wordt dit percentage verhoogd naar 30%.

compleet verkeerd denken. De hardcup wordt gewassen, de softcup verandert in granulaat, dat weer gebruikt kan worden voor een nieuwe beker. Hoogwaardige recycling is in mijn ogen juist het reduceren van nieuwe toevoer van plastic uit fossiele grondstoffen. Hergebruik van hardcups is nu de norm, ik zou het anders formuleren: hergebruik van de grondstof moet de norm zijn, dan vang je beide bekers.”

Vierdaagsefeesten

Voor de Nijmeegse Vierdaagsefeesten ontwikkelde CircularPET samen met Stichting Vierdaagsefeesten, Paardekooper Verpakkingen en Dar een circulair bekersysteem gebaseerd op korting op de consumptie wanneer de oude softcup werd ingeleverd. Bezoekers betaalden in dit systeem een duurzaamheidsbijdrage van 50 cent voor het eerste bekertje dat daarna als incentive ging werken om de softcup weer terug te brengen naar de bar voor inzameling na gebruik. Ruil je geen bekertje in bij je volgende bestelling, dan betaal je opnieuw 50 cent extra.

Tjeerd Bijnsdorp was verrast over het hoge retourpercentage. “We hadden niet gedacht dat maar liefst 58% van de bekertjes zou terugkomen. Ik vond de incentive van 50 cent zelf te laag, maar begreep de koudwatervrees. Het werd echter een enorm succes en ik weet zeker dat de 75% norm daar gehaald gaat worden wanneer het publiek er nog meer mee bekend is. Standaard halen we op gesloten evenementen een retourpercentage van meer dan 90%. Dat heeft niet zozeer te maken met de keus voor de beker, maar voor het systeem. Festivalbezoekers weten inmiddels wel dat ze hun bekers terug moeten brengen naar de bar. Als ze het niet doen, kost het ze simpelweg geld. Dat zal ook voor open stadsbrede evenementen gaan gelden. Als je ziet hoeveel schoner de stad tijdens de Vierdaagsefeesten was en hoe aanvankelijk kritische ondernemers nu positief zijn over de werking van het systeem, dan zijn we daar enorm trots op.”

Hoe ziet de circulaire rPET-keten eruit?

» Een evenement verkoopt dranken in (r)PET bekers en flesjes.

» Het evenement verzamelt deze middels een returnsysteem en creëert zo een zogeheten mono-stroom.

» CircularPET controleert de zuiverheid van de mono-stroom.

» Het ingezamelde materiaal wordt gewogen om het resultaat te meten en daarna verwerkt tot foodgrade rPET grondstof.

» Een gespecialiseerde recycler maakt van de grondstof rPET granulaat voor een nieuwe bekerproductie.

» Een bekerproducent verwerkt het gerecyclede granulaat tot bekers voor een volgend evenement.

» Deze zijn via CircularPET (Paardekooper) weer te bestellen.

De laatste beker

Het afgelopen festivalseizoen gingen Bijnsdorp en Joor al aan de slag met hun circulaire softcupsysteem, hoewel een groot aantal festivals nog enigszins de kat uit de boom lijkt te kijken. Bijnsdorp: “Veel festivals hadden zoiets van: het hoeft toch nog niet? Klopt, het is inderdaad nog niet verplicht. Maar het is wel zaak om alvast op de toekomst voorbereid te zijn. We zijn vorig jaar aan de slag gegaan op zo’n 35 festivals, en de resultaten zijn meer dan positief. Op ons eigen festival Rooskleurig in Roosendaal, dat ruim 8000 bezoekers trekt, behaalden we een retourpercentage van 97%. De hele dag was het terrein superschoon. Het laatste bekertje blijft alleen een probleem, wat overigens ook voor hardcups geldt. Daar moet het ei van Columbus nog gelegd worden. Ik verwacht zelf dat het een kwestie van tijd is voordat de meeste mensen het laatste bekertje ook gewoon terugbrengen naar de bar. Je zag het nu al veel gebeuren.”

97%

'Op het festival Rooskleurig in Roosendaal behaalden we een retourpercentage van 97%'

Naast elkaar

Hoe kijken Bijnsdorp en Joor naar volgend jaar, als de nieuwe regels ingaan? Joor: “Als iedereen verplicht aan de hardcup moet, wordt het volgens mij een grote chaos. Voor sommige festivals en venues zijn hardcups de perfecte keuze, maar vooral voor grote publieksevenementen met een open karakter (denk aan onder meer grootschalige openluchtfestivals, Koningsdag en braderieën) zijn softcups een betere optie. Hardcups moeten gespoeld worden en ook logistiek zitten er nog wat haken en ogen aan. En wat te denken van stadions? Tijdens voetbalwedstrijden wil je niet dat supporters met hardcups gaan gooien. Ook zullen er misschien mensen zijn die hun eigen bekers meenemen. Moet ik dan hun bekers schoonmaken? Dan heb ik stromend water en andere faciliteiten nodig. Om nog maar te zwijgen over het formaat van die bring your own-bekers en de hoeveelheid drank die je dan schenkt – ons personeel moet die discussie niet hoeven aangaan. Het zou me niets verbazen als uiteindelijk blijkt dat de gemeentes en de overheid er nog niet klaar voor zijn. Er is te weinig naar de praktijk gekeken.”

“De twee typen bekers kunnen best naast elkaar bestaan”, merkt Bijnsdorp op. ”Bij de Vierdaagsfeesten werd op de terrassen bijvoorbeeld een herbruikbare beker gebruikt. Een voorbeeld dat vaak wordt aangehaald is het Leids Ontzet, waarbij hardcups werden ingezet. Wat wordt weggelaten, is dat de gemeente Leiden substantieel financieel is bijgesprongen. Wat doe je wanneer de gemeente de geldkraan dichtdraait? In vergelijking met het Leids Ontzet koste het systeem voor de Vierdaagsefeesten de gemeente ongeveer net zoveel, terwijl het zeven keer zo groot is.”

Onafhankelijke adviespartij

Bijnsdorp en Joor pleiten voor een onafhankelijk orgaan dat advies uitbrengt en met een certificaat komt. “Het is belangrijk om te weten hoe er in de toekomst getoetst gaat worden”, aldus Bijnsdorp. “Een van de CircularPET kernwaarden is dat we een certificaat afgeven, waarmee organisatoren kunnen aantonen dat ze aan de gestelde retourpercentages voldoen. Wij introduceren het, maar de objectiviteit en betrouwbaarheid moet je waarborgen, dus ik zie liever een certificaat dat niet vanuit ons komt, maar waar wij wel aan meedoen. Als dat vanuit een onafhankelijk orgaan wordt gevoerd, hoeft de overheid alleen nog te controleren op de juistheid van het certificaat in plaats van steekproefsgewijs bij allerlei organisatoren aan te kloppen. Laat ons helpen te ontzorgen. Wij hebben een enorm belang bij een strenge controle op de recyclingpercentages want we willen niet dat er straks wordt geconcludeerd dat de uitzondering voor softcups niet het gewenste resultaat oplevert.”

Joor: “Ik heb nog nergens een onderbouwd verhaal gehoord of gelezen over de handhaving. Gaat een inspecteur vragen hoeveel bekers er gebruikt zijn tijdens een festival en wat het retourpercentage is? Pakt hij of zij dan de administratie erbij? En wie gaat de inspecteurs opleiden? Maak gebruik van de kennis die er al is. Uiteindelijk gaat het om duurzaamheid, dát moet voorop staan.” ◾