Het einde van gratis festivals?

Gratis festivals horen bij de Nederlandse evenementencultuur. Tenminste, zo zullen velen het ervaren. Toch zijn gratis evenementen anno 2023 geen vanzelfsprekendheid meer. Gestegen productiekosten, veranderende vergunningseisen, veranderd publiek: aan alle kanten staan evenementen onder druk. Met meerdere grote gratis festivals die gaan stoppen of besluiten entree te he en, doemt de vraag op of gratis festivals nog wel van deze tijd zijn.

Enkele jaren geleden werd al voorspeld dat er een kaalslag zou gaan plaatsvinden in het drukke Nederlandse festivalklimaat. Niemand had echter voorzien dat het instituten zouden zijn als bijvoorbeeld een Parkpop dat na vier decennia stopt om zichzelf te heroverwegen. Na de veertigste editie bleef het festival achter met een schuld van tonnen. “We hebben heel lang de tekorten gepakt en MOJO (sinds 2018 organisator van het gratis festival – red.) deed dat ook”, zo stelt Guus Dutrieux van organisator Ducos Productions. “Maar dat houdt natuurlijk wel een keer op.” Dutrieux gaf in een interview met AD aan dat het festival al langere tijd ‘bedragen met vijf nullen’ in het rood schreef en dat het

Niet meer gratis Exact om de door Parkpop genoemde redenen heeft Ribs & Blues in Raalte besloten om vanaf dit jaar, de 25ste editie, huidige klimaat niet helpt. “De huidige economie is niet fijn, daar heeft iedereen last van. Prijzen stijgen, personeel is niet te vinden, materiaal is schaars…” entree te gaan heffen voor het voorheen gratis evenement. Al is het met 10 euro voor een dagkaart en 25 euro voor een weekend-passe-partout nog beschei- den. “Ook wij hebben nu te maken met fors gestegen prijzen bij alle leveranciers en oplopende gages voor artiesten na de coronatijd. De regen met Pinksteren 2022 zorgde voor een financiële tegenvaller. Maar ook het veiligheidsaspect op ons festival is een belangrijk argument”, legt Ton Groot Beumer van Ribs & Blues uit. “We hebben het lang kunnen volhouden maar zonder entreeheffing zetten we de toekomst van ons mooie festival op het spel en dat mag niet gebeuren.”

Ribs & Blues is niet het enige festival dat

Grote groei

Appelpop in Tiel is een van de grootste –zo niet het grootste – gratis festivals van Nederland en ook zij zien zich geconfronteerd met een flinke kostenstijging. “We zijn al 30 jaar gratis en met name de laatste tien jaar hebben we een grote groei doorgemaakt”, vertelt woordvoerder Tineke Teerink. “Ook wij zien de prijzen stijgen en willen koste wat het kost toch een gratis festival blijven. In die genoemde tien jaar hebben wij bijvoorbeeld nog nooit de sponsorkosten verhoogd. Dus tenstijging van afgelopen jaar een potje bij de gemeente aan kunnen spreken”, zo stelt Steijger. “Maar daar zijn we niet structureel mee geholpen.” Teerink meldt dat Appelpop voor de gemeente Tiel van belang is en dat deze wel een bijdrage leveren. “Maar dat is door de manier waarop wij ons festival bekostigen - met genoemde sponsorbijdragen en daarnaast de drankomzet – niet primair de kurk waarop ons festival drijft.” In Breda is het wat meer complex, zo legt Roovers uit. “De gemeente vindt ons evenement belangrijk, maar de financiële steun die wij krijgen gaat gepaard met een voorwaarde dat wij als festival, dat verder draait op sponsors en drankomzet, geen grote financiële reserve opbouwen. Dat hebben we dus ook nooit gedaan, waardoor we nu behoorlijk in de problemen zijn gekomen.”

Verdwijnend fundament deze beslissing genomen heeft. Zo hanteert Werfpop in Leiden sinds 2022 een entreebedrag om de gestegen kosten (onder meer voor de door de gemeente verplichte ECO-bekers) te dekken.

Risico’s

Waar Ribs & Blues een deels verregende editie kende, met daardoor een lagere baromzet, had gratis festival Breda Barst te maken met een geheel verregende editie in 2022. “Wij zitten in het derde weekend van september en dan loop je het risico op slecht weer”, aldus woordvoerder Linda Roovers van Breda Barst.

“We hadden echter niet kunnen vermoeden dat onze 25ste editie dusdanig zou verregenen dat de continuïteit van ons festival in het geding zou komen.” Ook Breda Barst heeft te maken met gestegen prijzen. “Hoewel het per toeleverancier verschilt, zaten we gemiddeld op zo’n 25 procent hogere kosten dan voor corona”, aldus Roovers. “Gestegen kosten zaten in van alles. Podiumbouw, techniek, beveiliging niet te vergeten, de eisen op dat gebied worden steeds strenger. Breda Barst draait voor het grootste deel op inkomsten uit de baromzet. Als die er niet zijn, dan loopt het hele festival gevaar. We zijn nu in de situatie dat we als festival een startkapitaal van 100.000 euro nodig hebben om dit jaar door te kunnen. Dat proberen we nu op verschillende manieren en met verschillende acties op te halen.” wij hebben daar dit jaar verandering in gebracht. Je merkt dat het festival door die lokale sponsors belangrijk wordt gevonden. Zij hebben positief gereageerd op de nieuwe sponsorpakketten.”

Extra kosten

In Delft heeft Westerpop, dat zich opmaakt voor de 30ste editie dit jaar, ook een vrij stabiel lokaal sponsorbestand. Tegen de verwachting in keerde daarvan het gros na de gedwongen coronapauze weer terug. “De stabiele inkomsten uit de sponsoring wegen echter niet op tegen de extra kosten die we moeten maken”, zo zegt René Steijger van Stichting Westerpop. “Vorig jaar had Westerpop bijvoorbeeld een begroting van 200.000 euro, maar zagen we ons geconfronteerd met productionele prijzen die harder zijn gestegen dan de inflatie. Mobiele toiletten bleken ineens 45 procent duurder. Andere toeleveranciers hanteerden stijgingen tussen de 15 en 35 procent. Uiteindelijk gaven we 45.000 euro meer uit dan begroot en dit jaar wordt het er niet rooskleuriger op.”

Financiële steun

Veel gemeenten vinden de gratis festivals belangrijk voor de uitstraling van hun stad of dorp. Hoewel daar vaak wel een bijdrage aan wordt geleverd, is dit niet altijd genoeg om deze evenementen overeind, dan wel gratis te houden. “Wij hebben voor de onvoorziene kos-

Appelpop wil een gratis evenement blijven en zet naast een verhoging van de sponsortarieven ook in op een verhoogde drankprijs om het festival gezond te houden. Parkpop is nog niet volledig afgeschreven en wil de tijd nemen om te onderzoeken op welke wijze het festival op een gezonde wijze breed toegankelijk terug kan keren.

Voor Breda Barst is de toekomst onzeker. Roovers: “We willen gratis blijven, maar het is de grote vraag of dit in het huidige klimaat nog wel kan. Wij zijn ons daar dus over aan het beraden.” Westerpop doet dat ook, maar is realistisch. “We willen hoe dan ook onze 30ste editie halen, maar of we daarna doorgaan is echt een grote vraag”, zo zegt Steijger. “Zoals het er nu voor staat, kan het eigenlijk niet meer uit. Maar in onze statuten is opgenomen dat we te allen tijde gratis toegankelijk zullen zijn. Dat heeft een belangrijke reden. We willen iedere bezoeker de kans bieden om een laagdrempelig festival te komen bezoeken. Voor veel mensen die naar de betaalde festivals en concerten gaan, was een gratis evenement – of het nu het onze is of een van de vele andere gratis festivals - de eerste kennismaking met live-muziek. Komen mensen ze er niet meer mee in aanraking, zullen ze later misschien minder snel geneigd zijn ook die betaalde stap te maken. Het zou eeuwig zonde zijn als dat fundament voor de live-industrie langzaam verdwijnt in Nederland.” ◾