duurzaam by Erdee Media Groep

CommerciĂŤle bijlage - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

denken n & doen E-coaches en andere handigheden

Zonnepanelen of windenergie?

Slopen kan ook ĂĄnders

Duurzaamheid. Groen en bewust leven loont!

Duurzaamheid wordt in onze maatschappij een steeds belangrijker begrip. Vrijwel elke consument en iedere ondernemer is inmiddels overtuigd van de noodzaak van duurzaam leven en werken. Wat meehelpt is dat dat tegenwoordig in de meeste gevallen ook iets oplevert. Lees in dit magazine alles over creatief energie besparen, groen denken en bewust doen.

Colofon

Duurzaamheid

Een bijlage van het Reformatorisch Dagblad. Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn Directie: Ir. B. Visser • Manager commerciële zaken: J.G. van Hoof • Tekst & concept: www.tekstvanellen.nl Vormgeving: André Kikkert

Advertorials

Kwaliteitsslagerij Van den Berg HeatDesign

5 15

Aannemer De Heer Boekbinderij Kok Milieu Centraal

25 13 21

Van Pelt Recycling Selekthuis Slingerland Bouw B.V.

10, 11 19 7

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Inhoud 8

Van zonnepanelen tot spullen delen Het milieu is geen geitenwollensokkenhobby meer. Iedereen hoort met duurzaamheid bezig te zĳn, of er op z’n minst iets van te vinden.

Duurzame sloop rendeert In opdracht van de gemeente Amersfoort verzorgt Boot organiserend ingenieursbureau uit Veenendaal de sloop van de ziekenhuizen Lichtenberg en Sint-Elizabeth. Het is geen normale sloop: zo veel mogelĳk materialen worden hergebruikt. „Wĳ zien deze sloop als een grondstoffendepot.”

Malen zonder molen Elk bedrĳf zegt tegenwoordig wel iets met duurzaamheid te doen. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n uitspraak méér is dan een mooie kreet? Wat betekent duurzaamheid nu concreet voor, zeg, een meelfabriek in Renesse?

Advertenties 2dehandslaptops.nl Bebo Meubels Restaurant Bellevue BOOT organiserend ingenieursburo B.V.

6 14 6 18

Ford 24 Joods Nationaal Fonds 26, 27 Leertouwer 12 Maxstein 4 NVM 28

Rederij Leerdam RMU

6 20

DE NIEUWE GENERATIE HIGH SPEED E-BIKES, SUPERSNEL EN GEEN VERVUILING

HIGH SPEED ELEKTRISCH FIETSEN Diverse kleuren te koop bij Maxstein

45 Dat elektrisch fietsen alleen bestemd zou zijn voor oudere mensen is een vlieger die al langere tijd niet meer opgaat. Met de komst van de nieuwe generatie high speed e-bikes is aan dit fabeltje definitief een einde gekomen. E-bikes zijn nu gezond, zuinig en supersnel. Maxstein Tweewielers in Ede heeft iets nieuws: de high speed elektrische fietsen van Riese & Müller Blue Label, Sparta, Kalkhoff en Haibike. Robuuste, stalen rossen, met name geschikt voor de jongere forensen die zich snel, sportief, zweetloos en zonder rood hoofd willen voortbewegen. Want met de komst van e-bikes die een snelheid van 45 kilometer per uur kunnen halen, is de fiets als vervoersmiddel voor woon- en werkverkeer over langere afstanden uitermate geschikt. Meer vervoer per fiets betekent minder files en minder uitstoot. Daarnaast is fietsen een actieve bezigheid en daarmee ondanks de trapondersteuning goed voor het lichaam. Wat opvalt aan de fietsen van Riese & Müller is de oerdegelijke kwaliteit. Alles voelt stevig aan. Desondanks is de nieuwe generatie elektrische fietsen nauwelijks te onderscheiden van een gewone fiets.

Het is overigens niet het geval dat deze e-bikes uitsluitend hard kunnen rijden. De berijder kan kiezen uit 4 standen qua trapondersteuning. Op de turbostand kan men een afstand van maar liefst 36 kilometer afleggen. De eco-stand, die aanzienlijk minder vermogen vergt, is zelfs goed voor een afstand van ongeveer 100 kilometer. Duidelijk wordt zichtbaar gemaakt hoeveel kilometer nog gefietst kan worden in een bepaalde stand. Wie een proefrit maakt heeft meteen door dat deze nieuwe generatie high speed e-bikes het fenomeen fietsen totaal nieuw op de kaart zet. Snelheden die voorheen alleen door lawaaiproducerende bromfietsers werden gehaald, zijn nu ook weggelegd voor de gewone fietser. Wel de lusten, niet de lasten. Proefrijden kan geheel vrijblijvend bij Maxstein Tweewielers in Ede, officieel dealer voor

km Midden-Nederland. Maxstein staat garant voor vele voordelen. Dankzij de RDW-erkenning kunnen de ﬁetsen in de winkel op kenteken worden gezet en is een rit naar het postkantoor niet nodig. Maar ook de haal- en brengservice, het uitgebreide assortiment en de zadelprobeer-service maken een bezoek aan Maxstein meer dan de moeite waard. De specialisten staan u graag te woord en u zult verstelt staan van deze bijzondere ontwikkeling op ﬁetsgebied.

SLIJPKRUIKWEG 30 EDE TEL. 0318 612 154 • WWW.MAXSTEIN.NL

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Van den Berg: Passie voor dierenwelzijn Sinds deze maand mag slager Albert van den Berg zich ook bioen scharrelslager noemen. Biologisch lamsvlees uit NieuwZeeland, Hollandse scharrelkip, natuurzuiver rundvlees: Van den Berg levert het. De winkel van kwaliteitsslagerĳ Van den Berg, sinds 2007 gevestigd aan de Klaas Bosstraat te Putten, onderging recent een transformatie. Klanten zien bĳ binnenkomst links van de toonbank een rĳ gloednieuwe, fraaie diepvrieskasten staan, vol scharrel- en biologisch vlees. In de toonbank vinden ze het vertrouwde aanbod aan regulier kwaliteitsvlees. Van den Berg nam onlangs het assortiment en het winkelconcept van slager en plaatsgenoot Leen Hartevelt over. De biologische scharrelvleesspecialist, die behalve een winkel ook een klantgerichte webshop runde met klanten vanuit het hele land, ging vorige maand met pensioen. Van den Berg zet

het concept van Hartevelt, inclusief webwinkel, voort. „Zonder concessies te doen aan de kwaliteit. Onze bestellingen zien er precies hetzelfde uit als die van Hartevelt. We werken op dezelfde manier.” Hartevelt en Van den Berg werken in goede harmonie samen, aldus Van den Berg. „Tot het einde van het jaar blĳft Hartevelt ons assisteren om ons team bĳ te scholen en kennis over te dragen.” Van den Berg verwerkt het biologische en scharrelvlees apart van het reguliere aanbod. Op dinsdag en donderdag komt het vlees vers binnen in zogeheten technische delen. Van den Berg portioneert het vlees op die dagen zelf en daarna gaat het direct de vriezer in. Een bewuste keuze. Zo is het aanbod altĳd vers en is de verdeling tussen het reguliere en het bioen scharrelaanbod glashelder. „Het is voor de klanten

Polderhoen Scharrelvlees is afkomstig van dieren die vrij hebben kunnen rondscharrelen, dieren die biologisch vlees leveren kregen daarnaast ook 100 procent biologisch voer te eten. Het voer van scharreldieren is voor 80 procent biologische en in de meeste gevallen zónder antibiotica en groeibevorderaars. Onder meer de Biologische Polderhoen ligt bij de slager in de schappen, net als biologisch varkensvlees onder het label Bon Vivant, lamsvlees uit Nieuw Zeeland, scharrelkalfsvlees en natuurzuiver rundvlees. Behalve bioen scharrelvlees levert Van den Berg ook kant-en-klaar maaltijden, vlug-klaar artikelen en worst en vleeswaren van biologische en scharrelafkomst. Alle biologisch en scharrelvlees van Van den Berg is te bestellen via de website www.mijn-slager.nl.

heel duidelĳk: in de toonbank ligt het vertrouwde aanbod, in de diepvries het biologische en scharrelvlees.” Waarom Van den Berg deze stap neemt? „De markt vraagt erom. Verder heb ik een passie voor dierenwelzĳn, ik vind het belangrĳk dat dieren een goed leven hebben. Ik kan mĳ helemaal inleven in de wensen van mĳn klanten en wil hun het beste geven. Ze kunnen zich hier thuisvoelen.”

Adres Kwaliteitsslagerij Van den Berg Klaas Bosstraat 3 3882 AM Putten 0341-355714 info@mijn-slager.nl www.mijn-slager.nl

Dell Latitude E5500

MVO + ZGAN = 2dehandslaptops.nl

Robuuste laptop met 6 maanden garantie.

Bij 2dehandslaptops.nl in Veenendaal wordt Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in de praktijk gebracht door de verkoop van zo goed als nieuwe laptops en andere ICT hardware voor interessante prijzen. Dit is mogelijk door inkoop van grote aantallen gebruikte zakelijke hardware. De kwaliteit en specificaties hiervan zijn hoog omdat in het bedrijfsleven wordt gekozen voor kwaliteit en zekerheid. De recente hardware wordt gecontroleerd, schoongemaakt, opnieuw geïnstalleerd en met garantie aangeboden op 2dehandslaptops.nl. 2dehands = 2dekans Door het hergebruik van kwalitatief hoogwaardige laptops en computers geeft u laptops en computers een 2dekans en werkt u mee aan duurzaam ICT gebruik. 2dehandslaptops.nl vindt het belangrijk om hier een positieve bijdrage aan te leveren. We zijn trots op de interessante mogelijkheden die we u kunnen bieden, de lange levensduur van onze producten en de vakkundige reparatiedesk. Zakelijk Besparen De oplossingen van 2dehandslaptops.nl zijn ook voor uw bedrijf, school of instelling interessant. Een besparing van 50% op volledige ICT inrichting is goed te realiseren. We stellen ons graag aan u voor. Bel John Zeeman op 0318 - 55 11 55. Of kom langs op De Smalle Zijde 22 in Veenendaal (ingang Ronduutweg).

- 15,4” scherm

- Intel C2D 2,4GHz

- 3GB geheugen

- 160GB

€ 229,-

€ 219,-

Bestel op 2dehan dslaptops.nl/RD

Dell Latitude E5440 Zeer snelle laptop met 2 jaar garantie.

- 14,1” scherm

- Intel i5 2,9GHz

- 4GB geheugen

- 500GB SSHD

€ 875,-

€ 539,-

Najaarsaanbieding: 3 uur varen incl. een uitgebreid warm / koud buffet. Donderdag en vrijdag van 18.00 tot 21.00 uur Zaterdag van 12.00 tot 15.00 en van 16.00 tot 19.00 uur Tegen inlevering van deze advertentie van

€5 50,00 0,00 voo voorr

€ 25.00

De Deze ze aanbieding a aanbi anbieding is is geldig geldig van van 1-10-2014 tot 1-4-2015 Reserveren noodzakelijk

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

BREEAM, frisse scholen en FSC-hout Duurzaamheid is tegenwoordig in de hele bouwwereld actueel. Tegelijkertijd is duurzaam bouwen een heel breed begrip. Hoe vult Slingerland Bouw uit Nijkerk dat in?

ie duurzaam bouwt, maakt bewuste keuzes. “Concreet kan dat betekenen dat wĳ huizen kunnen voorzien van zonnecollectoren en triple beglazing, waarmee energie bespaard wordt”, zegt Teunis van de Pol, projectmanager bĳ Slingerland Bouw. “We kunnen zelfs volledig energieneutrale woningen realiseren die niet afhankelĳk zĳn van nutsbedrĳven”, vult zĳn collega Wilfried Pronk aan. “Duurzaam bouwen is ook goed kĳken naar materiaalgebruik. We werken bĳvoorbeeld alleen met FSC-hout.” Duurzaam bouwen begint al in de ontwerpfase. Slingerland Bouw volgt de wensen van de opdrachtgever, maar neemt in het proces ook de voortrekkersrol. Van de Pol: “We geven hem een overzicht van de duurzame moge-

lĳkheden en kĳken ook naar de lange termĳn. Zo rekenen we hem voor wat de kosten over twintig jaar zĳn. Op deze manier kan een opdrachtgever betere keuzes maken. Je kunt bĳvoorbeeld overstekken van woningen van multiplex maken, maar dat betekent dat je die elke twee jaar moet schilderen. Maak je ze van HPL-beplating dan heb je op de lange termĳn veel minder onderhoudskosten.” Slingerland Bouw levert daarnaast al jaren gebouwen op met het duurzaamheidskeurmerk BREEAM. Op dit moment bouwt het bedrĳf in Zeewolde een nieuw logistiek centrum voor Wolter Koops, dat straks het BREEAM-certiﬁcaat “Very Good” draagt. In Nĳkerk verrĳst een nieuw hoofdkantoor van Vreugdenhil Dairy Foods met het BREEAM-certiﬁcaat “Outstanding”. Daarnaast bouwt Slingerland Bouw veel scholen volgens het “frissescholenconcept”, een door TNO ontwikkeld innovatief ventilatiesysteem dat het klimaat van klaslokalen verbetert. In die scholen installeert het bouwbedrĳf ook energiezuinige warmte-koude-installaties.

Alle projecten Slingerland Bouw is een middelgroot bouwbedrijf dat zich richt op woningen utiliteitsbouw. Het Nijkerkse bedrijf heeft circa 100 medewerkers in vaste dienst en kan elk soort project qua omvang, vorm en doelstelling aan, of het nu gaat om grote nieuwbouwprojecten, unieke vrijstaande villa’s, grote bedrijfspanden, scholen, kerken of zorgcentra. Behalve op nieuwbouw richt het bedrijf zich ook op renovatie en restauratie. “We pakken alle projecten professioneel aan”, zegt projectleider Teunis van de Pol.

Adres Slingerland Bouw B.V. Sluiswachter 18 3861 SN Nijkerk 033-2462121 info@slingerlandbouw.nl www.slingerlandbouw.nl

Van zonnepanelen tot spullen delen Het milieu is geen geitenwollensokkenhobby meer. Iedereen hoort met duurzaamheid bezig te zijn, of er op zâ&#x20AC;&#x2122;n minst iets van te vinden.

teeds meer consumenten realiseren zich dat hun wjze van consumeren slecht is voor de planeet, dat er een einde zit aan de voorraad fossiele brandstoffen en dat het dageljks leven best vaak op een besparender en milieuvriendeljker wjze geleefd zou kunnen worden. Voor ruim een derde van de Nederlandse bevolking is duurzaamheid inmiddels een belangrjk en doorslaggevend aankoopcriterium geworden. De vraag naar pure, duurzame en biologische producten en diensten groeit. Duurzaam bezig zjn levert daarnaast tegenwoordig ook steeds vaker geld op, niet zo verwonderljk dus dat bedrjven en consumenten zich er in toenemende mate op storten. We zien er de concrete bewjzen daarvan dageljks om ons heen. In de parkeergarage staan we niet meer raar te kjken als we naast ons een vierwieler aan een stekker zien hangen. Die vierwieler is overigens geen voortsukkelend golfkarretje, nee, het

is een heuse bolide met een sportieve uitstraling. Waar we ook niet meer van opkjken is van huizen, hele huizenblokken soms, met blauwig glanzende daken: zonnepanelen. De stroom die de panelen opwekken, leveren hun bezitters weer aan hun energiebedrjf, die

de opgewekte stroom wegstreept tegen de verbruikte. Een andere trend die iedereen in het dageljks leven tegenkomt, is de grote aandacht voor kleinschaligheid en voor lokaal geproduceerde goederen. In elke grote stad is tegenwoordig wel een stadsboer actief, of anders zjn er wel (mini-)(bio-)(boeren-)markten waar kaas, groenten en vlees uit de regio verhandeld worden. Mensen kopen graag lokale producten omdat hiervoor geen energievretend transport nodig is en omdat het prettig is dat heel helder is waar de koe heeft gegraasd waarvan zj de sukadelapjes straks gaan sudderen. Delen en doe-het-zelven zjn eveneens populaire, duurzaamheidsbevorderende trends. Jonge mensen, in met name de steden, bezitten vaak geen eigen auto meer, maar kiezen ervoor die incidenteel te lenen via initiatieven als Greenwheels, SnappCar of WeGo. Wie gereedschap nodig heeft, hoeft het niet zelf aan te schaffen, maar kan

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

via sites als spullendelen.nl of Peerby. com kjken welke buurman er een accuboor te leen heeft. Er zjn levendige ruilkringen en voorloper van de deelen hergebruiktrend Marktplaats bljft onverminderd populair. Ondernemingen houden zich ook fors bezig met duurzaamheid. Van klanten moeten bedrjven steeds vaker voldoen aan strikte criteria op het gebied van duurzaamheid, omdat ze anders domweg hun product niet kunnen leveren. Bedrjven gaan op diverse manieren met het thema aan de slag. Heel praktisch, door bjvoorbeeld fruit te verpakken in herbruikbare vouwkratten of in biologisch afbreekbare dozen. In hun marketing, door zich niet meer ik-gericht te presenteren, maar juist wj-gericht; door te laten zien wat hun merk, hun bedrjf, betekent voor anderen. De betekenis van het merk voor het welzjn van mens en samenleving wordt leidend. Ook zjn veel bedrjven heel concreet bezig met duurzame energie. Op dit

moment wordt nog maar 5 procent van de energiebehoefte uit duurzame energie gehaald, zo berekende de Rabobank dit jaar. De Nederlandse overheid ambieert een percentage van 14 procent in 2020. Dat betekent dus een sterke groeimarkt, waarvan veel bedrjven willen meeproiteren. Ze wekken via zonnepanelen of windmo-

Jonge mensen bezitten vaak geen eigen auto, maar lenen die lens duurzame energie op voor eigen gebruik of leveren energie aan het net of aan buren. De verwachting is dat windenergie in 2020 de hardst gegroeide vorm van duurzame energie zal zjn, op de voet gevolgd door zonne-energie. Wind op land is de laatste jaren steeds con-

currerender geworden, waardoor de kostprjs laag is. Ook de kostprjs van zonne-energie is recent fors gedaald. De laatste twee jaar is de productie van zonnestroom verviervoudigd, een ontwikkeling die in gang is gezet door de komst van grote, eficiĂŤnte zonnepanelenfabrieken en grote prjsconcurrentie vanuit vooral China. Krachtige nieuwkomers zjn geothermie (aardwarmte), waarbj vanaf grote diepte warm water wordt opgepompt, en warmte-koudeopslag (WKO), een methode om energie in de vorm van warmte of koude op te slaan in de bodem. Met deze technieken kunnen gebouwen verwarmd of gekoeld worden. Een andere vorm van duurzame energie is biomassaverbranding, bjvoorbeeld via houtkachels. In Nederland staan zoâ&#x20AC;&#x2122;n 1 miljoen exemplaren. Vooral de agrarische sector, waar 36 procent van de kachels staat, is er de laatste jaren meer gebruik van gaan maken, opvallend genoeg vooral in Gelderland en Noord Brabant.

Oud ijzer inleveren bij Van Pelt Recycling is léuk

Vriendelijk en

transparant

Bij Van Pelt Recycling uit Ridderkerk is de klant koning en zijn de prijzen helder. „Wij werken vanuit de retailgedachte. Dat is nieuw.”

an het louche imago dat toch enigszins aan de oudĳzerhandel kleeft, is op het ruime terrein van Van Pelt Recyling in Ridderkerk niets te merken. Wie schroot en oud ĳzer over heeft, kan dat hier voor hergebruik inleveren. En krĳgt daar direct voor betaald, in klinkende munt, voor een prĳs die kristalhelder is. Inleveren kan in een grote loods. „Zodat de mensen als het regent lekker droog kunnen staan”, legt WillemJan van Pelt uit, die samen met broer Maarten sinds oktober 2012 aan het hoofd staat van de onderneming die metalen en elektronica inkoopt, sorteert en verwerkt. Vriendelĳke medewerkers heten klanten welkom met kofﬁe of thee en helpen bĳ het lossen. Alle materialen worden gewogen en geprĳsd waar de klant bĳ is. Bĳzonder,

aldus Willem-Jan. „Bĳ het gros van de oudĳzerhandels weet de klant niet waar hĳ aan toe is en krĳgt hĳ voor zĳn gevoel een willekeurig bedrag.” De ĳzerprĳzen staan elke dag openbaar op de website, ook al zo ongebruikelĳk. „Van de honderden schroothandelaren zĳn er enkelen die hun prĳzen publiceren. Maar waarom zou je dat mistig houden?” Na het wegen ontvangen klanten een factuur en, uniek, een pasje waarmee ze naar de ‘pinautomaat’ in de loods kunnen lopen. Binnen een seconde rolt de opbrengst in een bakje. „Onze medewerkers lopen niet rond met een portemonnee, wat het proces veilig en efﬁciënt maakt. Klanten hoeven nooit langer dan een kwartier te wachten.” „Schroothandelaren zĳn niet opgevoed met klantvriendelĳkheid”, verklaart

Scheiden loont Veel consumenten weten niet dat de oudijzerrecycling hun behoorlijk wat kan opleveren. Directeur Willem-Jan van Pelt: „Wie gaat verbouwen, houdt zo’n 50 tot 100 euro aan oud metaal over. Denk aan een badkuip, kranen, koperen leidingen, een aanrechtblad van rvs, elektriciteitskabels.” Behalve oude metalen recyclet Van Pelt ook elektronica en accu’s. Alle apparaten waar een stekker aan zit kunnen worden ingeleverd, waaronder computers

en wasmachines. „De elektronica is een groeiende en interessante poot in de branche. Nederland heeft geavanceerde shredderbedrijven die elektronische apparaten volledig geautomatiseerd voor 100 procent kunnen recyclen.” Via dit proces worden op goedkopere wijze grondstoffen verkregen dan in de mijnbouw. „Direct delven is duurder. De bereidheid tot recyclen is er bij de consument en bij bedrijven nu dus ook: scheiden loont.”

Van Pelt de ongewone aanpak van zĳn bedrĳf. „Onze branche bestaat uit voornamelĳk industriematige bedrĳven die niet zĳn ingesteld op de consument. Wĳ werken vanuit de retailgedachte. Dat is nieuw. We pakken het aan zoals een Jumbo of een IKEA dat zou doen. De klant is hier koning.” En die service werkt: veel klanten die eens bĳ Van Pelt geweest zĳn, keren terug. „Op piekdagen begroeten we hier ruim 100 consumenten, voor veel van

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

hen is het echt een uitje. Daarnaast is het ook zo dat ze graag duurzaam bezig zĳn. Er zĳn genoeg mensen die voor 7 of 8 euro komen inleveren, omdat ze het principe ‘scheiden bĳ de bron’ een warm hart toedragen.” Niet alleen consumenten biedt Van Pelt service, ook kleine en grote bedrĳven kunnen een passende aanpak verwachten voor hun metaal- en elektronicaafval. „We onderscheiden ons door snelheid. Volle afvalcontainers wisselen we gegarandeerd binnen vierentwintig uur.”

Een grote poot van het bedrĳf is het importeren van schroot uit Afrika en Zuid-Amerika, het sorteren en vervolgens exporteren naar Duitsland, Oost-Europa en het Midden- en Verre Oosten. De locatie van het bedrĳf is logistiek handig: dicht bĳ de Rotterdamse haven, maar ook dicht bĳ de binnenvaartterminal in Ridderkerk zelf. „Door daar gebruik van te maken, ontlasten we de A15.” Van Pelt Recycling is er voor de consument die z’n stofzuiger komt brengen én voor de grote industrieel uit de Botlek,

maar ook voor garagebedrĳven, kringloopwinkels, dakdekkers, aannemers, loodgieters en computerbedrĳven. „Dat maakt ons werk zo ontzettend leuk.”

Adres Van Pelt Recycling Klompenmakerstraat 10 2984 BB Ridderkerk 085-4894330 info@vanpeltrecycling.nl www.vanpeltrecycling.nl

Je hoeft niet te weten hoeveel energie je verbruikt.

Weten of het minder kan. Daar gaat het om. Gebruik de eCoach van Leertouwer. Méér dan alleen meten. Dit slimme systeem koppelt je verbruik* aan factoren als het weer en je leefpatroon. * gas, water, elektriciteit Kijk op leertouwer.nl/meerbesparen voor meer informatie. E-mail, bel, tweet Henri van Middendorp of kom langs. e h.j.van.middendorp@leertouwer.nl t 0342 42 51 51 - twitter @leertouwerbv - Albert Plesmanstraat 38 Barneveld

Tips, apps en tools Om de consument te helpen zijn leven te verduurzamen, zijn er inmiddels tal van handige –en vaak ook leuke– hulpmiddelen en toepassingen op de markt. Een kleine greep.

RNWTR – Het kraanwater is in Nederland van hoge kwaliteit. Waarom zou je in een restaurant of op een terras dan geen glas kraanwater drinken bj je broodje? Toch wordt in veel gelegenheden bronwater geserveerd. KRNWTR maakt zich sterk voor een goed imago van kraanwater en ontwikkelde een handige app voor de mobiele telefoon, waarop direct zichtbaar is bj welke horecagelegenheden het mogeljk is om kraanwater te bestellen.

APTOPS – Op zoek naar een laptop, maar geen zin om een duur, nieuw exemplaar aan te schaffen? Geen nood, via 2dehandslaptops.nl zjn prima exemplaren –tegen schappeljke prjzen– te koop. Alle laptops

zjn gereinigd, opnieuw geïnstalleerd en voorzien van garantie en een valide licentie.

snelheidsiets gaat met meetrappen 45 kilometer per uur. Voor het gebruik van een high speed e-bike gelden tot 1 januari 2017 de regels voor een snoriets, daarna die voor een bromiets. Een helm is (nog) niet verplicht, maar vanwege de te bereiken snelheden wel aan te raden.

-COACH – Een online tool voor pc, smartphone en tablet die de consument inzicht geeft in zjn verbruik van gas, water en elektriciteit. En wie inzicht heeft in zjn verbruik, kan gemakkeljker besparen. Ontwikkeld door de irma Leertouwer uit Barneveld.

IGH SPEED – Wie wat ver van zjn werk vandaan woont, is niet per se veroordeeld tot auto, bus of trein. Een elektrische iets kan uitkomst bieden, maar met de zogeheten high speed e-bike zjn de kilometers helemaal snel weggetrapt: een hoge-

LEERTJES – Kleine kinderen groeien in no time uit de kleren. En wat is er nu leuker dan daar een ander blj mee maken? Nog goed voor het milieu ook. Via krjgdekleertjes.nl ruil je heel eenvoudig een pakket te kleine kinderspullen voor een pakket dat wél bj de grootte van het kind past.

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Een geschenk

voor het leven Met de lancering van de website www.bijbelsmetslot.nl wordt het voor consumenten nóg gemakkelijker om een handgemaakte, duurzame Bijbel van Boekbinderij Kok in bezit te krijgen.

l jaren maakt, restaureert en verkoopt restauratieatelier en boekbinderĳ Kok uit Maartensdĳk boeken, Bĳbels en Statenbĳbels. Vader Kok begon in de jaren tachtig, inmiddels hebben zoons Wĳnand en Helmus de boekbinderĳ overgenomen. In de schaduw van de majestueuze Oude Kerk in het Utrechtse dorp restaureren zĳ Statenbĳbels van soms wel 300 tot 400 jaar oud en vervaardigen zĳ op ambachtelĳke wĳze duurzame lederen banden voor nieuwe Bĳbels. “Deze Bĳbels gaan járenlang mee, een leven lang”, zegt Wĳnand Kok. “Vaak gaan ze over van moeder op dochter. Het is echt een geschenk voor het leven, een duurzaam sieraad.” Alle varianten van de Bĳbels van Kok zĳn sinds kort te bekĳken via de web-

site www.bĳbelsmetslot.nl. Bezoekers kunnen er hun Bĳbel zelf samenstellen. “Klanten kunnen zelf een slotje en een stempel kiezen.” In totaal zĳn er 400 verschillende combinaties mogelĳk, met omslagen van rundleer, met gouden, zilveren of koperen sloten en met een serie aan bĳzondere, klassieke stempels. “Alle leer kopen we met zorg in, we maken de omslagen uit één stuk en brengen ze zelf op kleur. Een zilversmid ontwerpt voor ons de sloten. Handwerk kost veel tĳd.” Wie op de website een Bĳbel heeft uitgekozen, kan dit uitprinten en vervolgens bĳ de christelĳke boekhandel bestellen. “We hebben door het hele land een netwerk van boekhandels. Op deze manier kunnen we hen en hun klanten nog beter van dienst zĳn. Voor

Kerkenraadsbijbels Boekbinderij Kok levert veel kerkenraadsbijbels aan kerkenraden uit heel Nederland, compleet met naam en opdruk van de kerk erop en koperen sloten. “Deze Bijbels gaan met onze banden veel langer mee dan met de standaard band”, zegt Helmus Kok. “We verstevigen ook de rug met een speciale constructie, zodat de Bijbel nog langer mooi blijft.” Boekbinderij Kok kan ook speciale banden voor bijzondere gelegenheden vervaardigen en maakt traditionele trouwbijbels. De lederen banden kunnen desgewenst voorzien worden van duurzaam zilver- of koperbeslag.

de klant is het handig dat hĳ rustig thuis de Bĳbel op zĳn gemak kan samenstellen. Het mooie is dat je direct ziet hoe de keuzes uitpakken.”

Adres Boekbinderij Kok Dorpsweg 46 3738 CG Maartensdijk 0346-212672 info@boekbinderijkok.nl www.boekbinderijkok.nl www.bijbelsmetslot.nl

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Hoogwaardige houtbouw

Vriendelijk voor

klant én milieu Met de milieuvriendelijke houten pelletkachels van Heat Design en de hoogwaardige overkappingen van Olja Houtbouw timmert Alex van Olst hard aan de duurzame weg.

enieten van de warmte en de gezelligheid van een knappend haardvuur, maar dan zonder hout te hoeven kloven en in het vuur te hoeven porren. Met een pelletkachel kan het. „Gebruikers genieten van een echt vuur én van het grote gemak van een pelletkachel. De kachel levert ook nog eens een besparing op de reguliere stookkosten op van zo’n 40 procent”, zegt Alex van Olst, eigenaar van Heat Design uit Nunspeet. Het bedrĳf levert behalve klassieke haarden de populaire en duurzame pelletkachels. Het principe van een pelletkachel is eenvoudig: in plaats van blokken hout gaan in het reservoir van de kachel houtpellets, kleine brokjes samengeperst zaagsel. „Afkomstig van houtza-

gerĳen, afval dus, dat op deze manier mooi hergebruikt wordt.” De kachel kan de pellets volautomatisch aansteken. De gebruiker kan vooraf tĳden inprogrammeren en de warmte controleren met behulp van een afstandbediening. Een pelletkachel blaast verwarmde lucht de ruimte in. Deze wĳze van verwarmen levert de grootste besparing op, aldus Van Olst. „Als je de prĳs van houtkorrels vergelĳkt met aardgas, dan zit daar weinig verschil in. Maar een pelletkachel verwarmt de ruimte effectiever dan een traditionele radiator.” Een pelletkachel is daarnaast vriendelĳk voor het milieu: de uitstoot is fors minder dan die van een gashaard. In de 500 vierkante meters tellende showroom van Heat Design in Nunspeet is een scala aan haarden te bewonderen. Een pelletkachel is in aanschaf wat duurder dan een gewone haard -een exemplaar met een vermogen van 7 kW doet 1766 euro- maar daar staat tegenover dat het benodigde rookkanaal fors minder kost.

Behalve het bedrijf Heat Design runt de Nunspeetse ondernemer Alex van Olst ook het bedrijf Olja Houtbouw buitenleven & wellness, dat zich bezighoudt met allerlei soorten houtbouw, van complete houten villa’s tot fraaie terrasoverkappingen en veranda’s. Ook verkoopt het bedrijf sauna’s en jacuzzi’s. Van Olst: „We werken voornamelijk in het hogere segment.” Al het hout dat het bedrijf gebruikt, is voorzien van een KOMOof FSC-keurmerk. „We vinden het belangrijk om energievriendelijk en duurzaam te werken en te produceren, en zoeken daar dus ook onze materialen op uit.” Voorbeelden van overkappingen en andere producten van Olja Houtbouw zijn te bezichtigen in de ruime showroom in Nunspeet.

Adres Heat Design Olja Houtbouw buitenleven & wellness Industrieweg 10A 8071 CT Nunspeet 0341-452797 info@heatdesign.nl www.heatdesign.nl info@oljahoutbouw.nl www.oljahoutbouw.nl

Duurzame sloop rendeert In opdracht van de gemeente Amersfoort verzorgt BOOT organiserend ingenieursbureau uit Veenendaal de sloop van de ziekenhuislocaties Lichtenberg en Sint-Elizabeth. Het is geen normale sloop: zo veel mogelijk materialen worden hergebruikt. „Wij zien deze sloop als een grondstoffendepot.” Vorig jaar won het Veenendaalse ingenieursbureau de aanbestedingsprocedure van de gemeente om de engineering van de sloop van de leegstaande ziekenhuizen te verzorgen. „De gemeente Amersfoort heeft duurzaamheid hoog in het vaandel”, zegt projectleider Harry Vlastuin van BOOT. „Ons bureau ook. We proberen die term echt concreet te maken en meer te laten zjn dan een lege slogan.” Duurzaam slopen, ook wel “slimme sloop” genoemd, is actueel. Minister Blok van Wonen juicht dergeljke initiatieven toe, onder meer omdat Nederland kampt met veel leegstaande kantoorgebouwen die niet opnieuw verhuurd of getransformeerd kunnen worden. Duurzame sloop kan hiervoor een goede oplossing zjn. Op diverse plaatsen in Nederland komen projecten rondom slimme sloop van de grond. In Rotterdam bjvoorbeeld werken sloopbedrjven, cementfabrikanten, vastgoedeigenaren, bouwers, groenbedrjven en overheden al enige tjd samen onder de naam “Cirkelstad Rotterdam”. Hun doel: het sluiten van de lokale materialenkringloop, door alle grondstoffen die vrjkomen bj sloopwerkzaamheden weer terug in de kringloop te stoppen, te herbestemmen dus. Ook Amsterdam heeft zo’n Cirkelstad opgericht. BOOT organiserend ingenieursbureau

en de gemeente Amersfoort pakken de sloop van de ziekenhuizen op eenzelfde manier aan. „We zien dit project als het creëren van een grondstoffendepot”, zegt Vlastuin. In mei van dit jaar ging het project oficieel van start, de daadwerkeljke sloop zal naar verwachting in oktober beginnen en zo’n negen maanden duren. De allereerste stap in het project is het inventariseren welke producten, materialen en installaties er in de gebouwen zitten en waarvoor die te gebruiken zjn. Automatische deuropeners, airco’s en een keukenblad verwisselden inmiddels van eigenaar. Vlastuin: „Het keukenblad is naar de Voedselbank gegaan. Een mooie bestemming, vonden wj en het bespaart hen een link bedrag.” Ook gaf de huidige eigenaar Meander de bankjes die op het terrein rond de ziekenhuizen stonden, weg en werd een nieuwe bestemming voor de bestrating, de plafondplaten en de verlichtingsarmaturen gevonden. Het ingenieursbureau werkt samen met Repurpose, online makelaars in bouwmaterialen. „Zj hebben onder meer alle zeeppompjes uit het ziekenhuis op de site in de verkoop gedaan.” Dit deel van het project is heel concreet en spreekt mensen erg aan, signaleert Vlastuin. „Het is simpel te realiseren en mensen zjn er heel erg

mee geholpen. Ook kweekt het veel sympathie voor het project. Vergeleken bj het totale project is dit een minimaal deel, maar toch erg leuk.” Complexer is het inventariseren welke bouwstoffen er in de ziekenhuizen zitten. Van alle metselwerk, hout, staal,

Verleden

Natuurlijke grondstoffen

Materialen/onderdelen

Product

Verkoop

Onderhoud Gebruiker

Stortplaats

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

beton en dakleer werden aard, type en hoeveelheid geïnventariseerd. „Vervolgens zjn we gaan kjken wat er mogeljk is aan hergebruik. Je kunt dat op diverse manieren doen. Beton bjvoorbeeld kun je gemakkeljk vermalen en als fundatie gebruiken voor wegen, maar dat is eigenljk een laagwaardige vorm van hergebruik. Beton zou weer beton moeten worden.” BOOT kiest voor hoogwaardig hergebruik. Vlastuin: „Dat doen we op drie verschillende niveaus. Allereerst door de bouwstof zo hoog mogeljk terug te brengen in de materiaalketen. Beton wordt weer ingezet als beton. Vervolgens beperken we de transportkosten, door het materiaal op zo kort mogeljke afstand toe te passen. En als laatste doen we dat “just in time”, zodat er geen extra verwerking en tussenopslag nodig is.” Het Veenendaalse ingenieursbureau zocht contact met lokale, Amersfoortse betonfabrieken. „Het is mogeljk om het beton van het ziekenhuis als toeslagmateriaal voor nieuw beton te gebruiken in plaats van grind. Dat voorstel hebben we hen gedaan.” De fabrieken moesten aan het idee wennen. „Ze hebben altjd een vaste grindleverancier, die komt op een vaste tjd en levert een product waarop het hele productieproces is afgestemd. Ga je dat veranderen, dan heeft dat consequenties. We hebben dan ook lang gesproken over de voorwaarden. Maar we wisten dat het mogeljk was. Wj kunnen het beton in de voor hen juiste grofte vermalen en aanleveren.” Een ander, bjkomend voordeel is dat grind op de langere termjn schaars wordt en daardoor duurder. Gemalen beton zal daarom een steeds aantrekkeljker alternatief worden. Rendement telt, óók voor wie zich bezig houdt met duurzaamheid. Vlastuin: „Duurzaam hergebruik is natuurljk niet een puur idealistisch begrip. Wj zien uiteraard in dat grondstoffen opraken en dat het niet goed gaat als we op de oude voet verder gaan. Daar willen we iets aan doen, maar die werkwjze moet ook gewoon rendement opleveren, anders is het voor niemand interessant. Ook voor een betonfabriek moet het

interessant zjn. Zj moeten hun proces aanpassen en daar zitten risico’s aan. Maar het levert ook inancieel voordeel op. En onze opdrachtgever ook: het is rendabeler dan wanneer we ons beton als wegfundatie zouden gebruiken.” Van de 85.000 ton beton die vrjkomt, gaat zo’n 30.000 ton naar de betonfabrieken. „En als het goed gaat, meer.” Op de locatie waar ziekenhuis Lichtenberg stond, komen straks woningen en wegen. Het beton uit deze locatie wordt wél ingezet als wegfundatie. „We hebben op deze manier helemaal geen transportkosten en kunnen het beton ter plaatse vermalen. Soms is het dus juist een duurzamere keuze om voor iets minder hoogwaardig hergebruik te kiezen.” Staal en glas gaan dat de smeltoven in. „Een traditioneel en ook erg duurzaam proces.” Het herbestemmen van het dakleer is moeiljker, omdat het grootste deel ervan verontreinigd bljkt met schadeljke polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Het metselwerk is gebakken en kan daardoor niet terug naar de steenindustrie.

Heden

„Vermalen tot wegfundatie is hier de beste optie. Stenen hergebruiken is zo arbeidsintensief dat het niet rendabel is. Dat is het alleen bj historisch interessante stenen, kloostermoppen bjvoorbeeld.” Het gebruikte gips en kalkzandsteen kunnen terug naar de fabriek, als de sloper het materiaal zuiver weet te scheiden. Dat vergt goede voorbereiding. „Hj moet de juiste materialenkennis hebben, weten hoe het ziekenhuis gebouwd is, in welke fasen en welke verbouwingen er tussentjds hebben plaatsgevonden. Hj moet weten welke containers voor welke materialen hj buiten zet en wat hj wanneer waar gaat brengen.” Binnenkort gaat het aanbestedingstraject voor de aannemers en slopers van start, aldus Vlastuin. „We hebben onze aanbesteding zo opgezet dat de aannemer behalve op zjn prjs ook op duurzaamheid wordt beoordeeld. We willen de aannemer motiveren zjn eigen creativiteit te gebruiken, hj moet onze duurzaamheidsgedachte overnemen en er zelf helemaal achter staan.”

Natuurlijke grondstoffen

Recycle Materialen/onderdelen

Product Renovatie Verkoop

Hergebruik

Gebruiker

Onderhoud

INGENIEURS MET EEN VERHAAL

BOOT: rentmeesters in duurzame sloop zorg voor het milieu. BOOT weet

Iedereen kan slopen. Maar

mogelijk materialen opnieuw

duurzaam slopen? Dat vraagt

te gebruiken. Als het kan in

duurzaam slopen ook rendabel

om rentmeesters met verstand

dezelfde vorm, dichtbij en zo

te maken. En zonder zorgen

van zaken. Die vindt u bij BOOT,

snel mogelijk. Anders door ze

voor u als opdrachtgever. Of

hĂŠt ingenieursbureau voor de

zo hoogwaardig mogelijk te

het nu gaat om sloopbestekken,

voorbereiding en begeleiding

recyclen. Onze rentmeesters in-

kostenramingen, sloopaan-

ventariseren slooppanden vanuit

bestedingen, gunningsadvies,

dat perspectief. En kennen de

materialenonderzoek, commu-

Elke sloop is een kans voor

weg naar partners die gebruikte

nicatie met omwonenden of de

het milieu

materialen en installaties een

aansturing van sloopwerkzaam-

Bij BOOT zien we elke sloop

tweede leven geven.

heden; het is bij BOOT in

van uw sloop.

vertrouwde handen.

als een kans. Een kans om de natuur en het milieu te ont-

Rendabel en zorgeloos slopen

zien. Dat doen we door zoveel

Natuurlijk telt niet alleen de

@buroboot

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Energiezuinig bouwen

met SelektHuis SelektHuis uit Rijssen, marktleider in de particuliere woningbouw in Nederland, mag zich ook specialist duurzaam bouwen noemen. „Voor ieder budget is er een enerzuinig SelektHuis.”

uurzaam wonen en leven begint niet pas wanneer een nieuwe woning opgeleverd is, vindt SelektHuis. „Dat begint al bĳ de bouw”, zegt Aart Scheppink, hoofd Verkoop Binnendienst. „Wĳ doen er alles aan om het bouwproces zo duurzaam mogelĳk te maken. We zĳn ons bewust van de verantwoordelĳkheid die we hebben voor het milieu.” SelektHuis is een traditionele bouwer, maar maakt gebruik van prefab onderdelen. „Hiermee gaan we veel verspilling tegen.” De bouwspecialist gebruikt zo veel mogelĳk hout dat is voorzien van een herbebossingscertiﬁcaat. „En uiteraard is onze hele bedrĳfsvoering zo duurzaam mogelĳk opgezet.” Het idee leeft dat een energiezuinige woning duur is. Maar dat is een misverstand, aldus Scheppink. „Wĳ maken op basis van het persoonlĳke budget van de klant een energieplan. De klant

heeft de kosten dus zelf volledig in de hand. Energiezuinig bouwen is bĳ ons volledig ”Made By You.” Bovendien worden alle extra kosten binnen zeven tot acht jaar terugverdiend door een lage energierekening.” Vroeger betekende duurzaam en energiezuinig bouwen inleveren op comfort, aldus Scheppink. „Maar vandaag de dag levert een energiezuinige woning juist comfort op! Onze specialisten zĳn in staat de woonlasten te verlagen en een energiezuinige woning te realiseren die zorgt voor een gezond en aangenaam klimaat in de woning.” In het doolhof aan energiebesparende mogelĳkheden zoekt SelektHuis samen

Zonnepanelen Besparen op de energierekening kan door toepassing van zonnepanelen. Deze zogeheten PV-panelen wekken gelijkstroom op, die door een omvormer worden omgezet in wisselstroom. SelektHuis monteert de zonnecollectoren altijd netjes tussen de pannen in, volgens het zogeheten in-dak-systeem, en gebruikt altijd hoogwaardige producten met daarop minimaal 25 jaar garantie. Afhankelijk van de oriëntatie van de woning, de helling van het dakvlak en het aantal panelen kan een forse besparing worden bereikt. Zo heeft de zonnepaneelbezitter bij gelijkblijvende stijging van de energieprijzen zijn investering binnen tien jaar terugverdiend. „Met de huidige fiscale voordelen en een te verwachten zeer sterke prijsstijging van energie de komende jaren dus zeer interessant.”

met de klant naar de passende oplossing. SelektHuis kan de energieprestatienorm (EPC) van al zĳn woningen op eenvoudige wĳze verlagen, bĳvoorbeeld door gebruik van driedubbel glas dat 40 procent beter isoleert, zonnepanelen, toepassing van een betere thermische schil, installatie van de Intergas HR-eco CV-ketel (best getest door de Consumentenbond in 2013) of een geavanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning.

Adres SelektHuis Kalanderstraat 51 7461 JL Rijssen 0548-537500 info@selekthuis.nl www.selekthuis.nl

Duurzame werkrelaties

We staan ĂŠn gaan ervoor

Maar wat als er een kink in de kabel komt? De RMU is al 30 jaar dĂŠ christelijke vakorganisatie die opkomt voor iedereen die werkt of werk zoekt. Ons vertrekpunt: duurzame samenwerking tussen werkgever en werknemer. Als de werkrelatie toch verstoord raakt door ontslag, reorganisatie of arbeidsconflict staan de RMU-juristen paraat om u te helpen. Naast juridische hulpverlening geven we leden antwoord op 1001 vragen op het gebied van werk en inkomen, zitten aan tafel bij caoonderhandelingen en bieden informatie via het ledenmagazine RMUlNU. Ga naar www.rmu.nu/lidworden en sluit u aan. Plesmanstraat 68 | Postbus 900 | 3900 AX Veenendaal | T 0318 54 30 30 | E info@rmu.nu | www.rmu.nu

Word lid op www.rmu.nu

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

Minder kosten

en een beter milieu Veel gezinnen betalen jaarlijks onnodig veel aan energiekosten. Terwijl er met kleine maatregelen al veel bespaard kan worden zonder aan comfort in te leveren.

lk jaar schrokken we weer van de energierekening.” Aan het woord is de heer Van Dĳk „ uit Veenendaal. „Dit jaar hebben we eindelĳk de stap genomen om in de wereld van energiebesparing te duiken. Ook omdat we ons zorgen maken over de verandering van het klimaat.” Via www.bespaartest.nl van voorlichtings-

organisatie Milieu Centraal kwamen hĳ en zĳn gezin erachter dat er met kleine maatregelen al een hele wereld te winnen is. „Om voorbereid te zĳn op de winter heb ik van de week folie achter de radiator geplakt en de thermostaat alvast ingesteld. De verwarming heb ik zo ingesteld dat deze een uur voordat we naar bed gaan op 15 graden gaat in plaats van op 18 graden, wat we eerst deden. Een kleine handeling die ons 100 euro per jaar bespaart. Verder zĳn alle gloeilampen vervangen door energiezuinige lampen. Met de spaardouchekop en de gewoonte om 2 minuten korter te douchen, besparen we nog eens 100 euro per jaar.”

Dat hĳ met kleine maatregelen al zo veel kon besparen, maakte de heer Van Dĳk nieuwsgierig naar wat hĳ nog meer kon doen in huis. Via www.verbeteruwhuis.nl ontdekte hĳ met welke maatregelen zĳn eengezinswoning uit de jaren ’70 comfortabeler en energiezuiniger te maken is. „In onze situatie bleek vloerisolatie de laagste investering. Het voordeel van vloerisolatie is meer comfort en nooit meer koude voeten. Vooral onze drie kinderen hadden vaak last van de kou die door de vloer omhoog trok. Dat is nu verleden tĳd”, aldus een tevreden Van Dĳk. „De vloerisolatie was in één dag klaar. Wĳ hebben een gespecialiseerd bedrĳf de werkzaamheden laten uitvoeren, maar het is ook gemakkelĳk zelf te doen. Ik ben me nu aan het oriënteren op andere maatregelen. Hoog op mĳn verlanglĳstje staan zonnepanelen. Handig vind ik om via www.ervaringenmetenergie.nl te lezen wat anderen doen om hun huis energiezuiniger te maken.”

Adres Milieu Centraal www.milieucentraal.nl

Energiebesparing Veel mensen willen wel energie besparen, maar weten niet precies hoe en wat. Er is veel informatie en er zijn veel partijen actief in de energiebranche. De een zegt dit, de ander adviseert dat. Waar te beginnen? De onafhankelijke voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal geeft praktische en betrouwbare tips en adviezen over energie en milieu in het dagelijks leven. De informatie is

gebaseerd op gedegen onderzoek. Via allerlei tools zoals websites, apps, leuke testjes en Advies op maat zorgt Milieu Centraal ervoor dat consumenten op een laagdrempelige en geïnformeerde manier aan de slag kunnen met energiebesparing in huis. Zo wordt energie besparen en het energiezuiniger maken van de woning een stuk gemakkelijker.

Malen zonder molen Elk bedrijf zegt tegenwoordig wel iets met duurzaamheid te doen. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n uitspraak méér is dan een mooie kreet? Wat betekent duurzaamheid nu concreet voor, zeg, een meelfabriek?

idden tussen de campings langs de ruime stranden van het Zeeuwse Renesse staat de fabriek van Krĳger Molenaars. Een molen is nergens te bekennen: die verdween al decennia geleden. Het begon allemaal in 1924, toen opa Krĳger van Tholen naar Schouwen-Duiveland trok, een korenmolen kocht midden in de duinen van Renesse, de wieken liet draaien en de stenen malen. Boeren uit de omgeving brachten hem hun tarwe en kregen die als bloem mee terug. Opa Krĳger maalde op de wind – duurzamer kan niet. Maar al snel haalde hĳ de wieken van de molen en sloot er een dieselmotor op aan. Directielid Wilco Nieuwenhuize: „De duurzaamheid zat hem er toen in dat de molen continu, en dus heel efﬁcient, kon malen.” Hoe het begrip duurzaamheid in een andere tĳd zomaar een heel

andere betekenis kan hebben. Ook zonen Jan en Johannes stapten in het molenbedrĳf, dat gestaag uitbreidde. Inmiddels staan twee zonen van Jan aan het roer, Martin en Henk, samen met Wilco Nieuwenhuize en Rob Hillebrand, die al hun hele werkende leven bĳ de fabriek in dienst zĳn. De maalderĳ verwerkt 50.000 ton tarwe per jaar, goed voor zo’n 60 miljoen broden. Krĳger Molenaars heeft 25 mensen in dienst en transporteert zĳn meelsoorten door heel Nederland. Het begrip duurzaamheid betekent voor Krĳger Molenaars onder meer: zo veel mogelĳk lokaal afnemen. Zo’n 70 procent van de tarwe komt uit een straal van 50 kilometer rond de fabriek. Nieuwenhuize: „ZuidwestNederland is het beste tarwegebied van Nederland, het heeft de beste klimatologische condities.” De meelfabriek

betrekt veel tarwe van coöperaties. Bĳ de Coöperatieve Zuidelĳke Aan- en Verkoopvereniging (CZAV) heeft het speciale programma’s lopen om tarwe te telen. Wilco: „We doen voor hen veel kwaliteitsonderzoek en bespreken na de oogst de resultaten.” Lage transportkosten en kwaliteitswaarborging zĳn de duurzame voordelen van deze lokale, coöperatieve aanpak. Tegelĳkertĳd ontkomt de fabriek er niet aan ook tarwe uit Oost- en Zuidwest Duitsland, Noord-Frankrĳk en Engeland te betrekken. „De natuur is niet te voorspellen”, legt Nieuwenhuize uit. „Of we die 70 procent lokale tarwe halen is elk jaar weer de vraag. Ik werk hier nu ruim twintig jaar en elk jaar in augustus en september is het weer spannend. Hoe is de tarwe, hoe maalt-ie uit, hoe bakt-ie?” De argeloze consument staat er niet bĳ stil dat het bĳzonder is dat zĳn dagelĳks brood altĳd hetzelfde smaakt. Vanzelfsprekend is dat bĳ lange na niet. „Binnen één bepaald ras uit één bepaalde omgeving zitten ook nog verschillen. Tussen boeren onderling bĳvoorbeeld, omdat ze een net iets andere grondsoort hebben. Het is voor ons de kunst om al die verschillen uit

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

te vlakken zodat de bakkers er niets van merken.” De tarwe komt bĳ Krĳger Molenaars binnen met vrachtwagens. Nadat van de wagens een monster is genomen voor laboratoriumonderzoek en de tarwe is gewogen, gaat ze naar de losput en van daar in opslag in de tarweloodsen of naar de tarwesilo’s om te worden verwerkt. Vanuit de silo’s gaat de tarwe naar de reiniging, waar alle ongerechtigheden eruit worden geﬁlterd en de korrels worden bevochtigd. Daarna komt de tarwe in de maalderĳ, die de korrels in stappen openbreekt, leegschraapt en ﬁjnmaalt. In de mengerĳ worden de verschillende soorten bloem tenslotte in een bepaalde verhouding gemengd. In totaal kan de meelfabriek wel 50 verschillende soorten meel leveren, waaronder een populaire variant onder de naam ”Vol Zeeuws”, af komstig van louter Zeeuwse tarwe. Daarna gaat het kant-en-klare product naar de zogeheten bulkverlading of naar de aftapinstallatie die het meel in zakken doet. De fabriek vervoert zo’n 25 procent van alle meel in zakken, de andere 75 procent gaat in vrachtwagens die het rechtstreeks in de silo’s van bakkerĳen blazen. Scheelt tĳd én papier. „Dat doen we al heel lang zo”, zegt Nieuwenhuize. „Duurzaamheid is niet altĳd hip of nieuw.” Dit veelomvattende proces –hier zeer vereenvoudigd beschreven- kost natuurlĳk veel energie. „We verbruiken de hoeveelheid stroom van zo’n 1000 huishoudens”, aldus Nieuwenhuize. „Vroeger zaten we op meer dan 1100 huishoudens aan stroom bĳvoorbeeld, we maken stappen.” Besparingen blĳken hem vooral in de kleine hoekjes te zitten. „We vervangen motoren door energiezuinige exemplaren. We maken gebruik van LED-verlichting en we doen structureel het licht uit in ruimtes waar we niet zĳn. Simpel, maar het effect is groot. We kopen overigens al jaren groene stroom in, we vinden dat horen bĳ onze bedrĳfsvoering.” Door heel goed te kĳken naar het proces kan ook het nodige aan stroom bespaard worden, betoogt Nieuwenhuize.

„We hebben natuurlĳk veel machines in bedrĳf, met veel motoren die achter elkaar moeten starten. Door dat goed in kaart te brengen, kun je de pieken in het stroomverbruik eruit halen.” De chauffeurs van de meelfabriek volgden daarnaast allemaal een cursus Nieuwe Rĳden. Nieuwenhuize: „Zo’n cursus levert een brandstofbesparing van enkele procenten op. Op heel veel liters is elke procent er toch één.” Ook participeert het bedrĳf sinds de jaren negentig vrĳwillig in een Convenant MJA, een meerjarenafspraak met de overheid, waarbĳ deelnemende

Het rendement van een grote windturbine zou voldoende zijn

bedrĳven zich verplichten duurzame energiemaatregelen uit te voeren. Onlangs gaf Krĳger Molenaars enkele leerlingen van het Pontes Gymnasium uit Zierikzee bĳ wĳze van stage de opdracht het bedrĳf energieneutraal te maken. Nieuwenhuize: „Dat is hen uiteraard niet gelukt, maar wel hebben ze uitgerekend of bĳvoorbeeld zonnepanelen of windenergie rendabel zĳn.” Wat bleek? Het rendement dat een grote windturbine jaarlĳks oplevert, zou voldoende zĳn. Simpel dus: neerzetten die molen. Krĳger Molenaars maalt weer op wind! Maar bĳ zo veel idealisme schudt Nieuwenhuize het hoofd. „Het rendement mag dan hoog genoeg zĳn, de aanschaf en het onderhoud van zo’n turbine is enorm prĳzig. De terugverdientĳd ligt ruim boven de tien jaar en dat is voor ons te veel. Duurzaamheid is goed, maar het moet wel wat opleveren, zo simpel is het.”

FORD C-MAX PLUG -IN HYBRIDE

7% bijtelling - 100% luxe.

Ford C-MAX Plug-in Hybride Met o.a.: • Lederen bekleding • Panoramadak • Lichtmetalen velgen • 8-inch touchscreen navigatie • Automaat • Hoge zitpositie • Automatisch inparkeren U rijdt de C-MAX Plug-in Hybride voor 34.995,-. Lease vanaf 529,- per maand. ford.nl

7% | netto v.a. 86,-/mnd.

Alle bedragen in euro’s. Prijzen zijn incl. BTW/BPM, excl. kosten rijklaar maken en verwijderingsbijdrage, tenzij anders aangegeven. Ford Lease-leaseprijzen gebaseerd op 10.000 km/60 mnd. en op full operational lease, excl. BTW, brandstof en vervangend vervoer. Wijzigingen voorbehouden. Zie voor kosten en voorwaarden ford.nl/verkoopvoorwaarden. Afgebeelde auto kan afwijken van standaardspecificaties. Gemiddeld brandstofverbruik en CO2-uitstoot: km/liter: 50; liter/100 km: 2,0; CO2 g/km: 46. Netto bijtelling o.b.v. belastingschijf van 42%.

Reformatorisch Dagblad - maandag 15 september 2014 - Duurzaam

De Heer: Duurzaamheid spreekt vanzelf Joan de Heer uit Papendrecht startte recent voor de tweede maal een aannemingsbedrijf. Met veel aandacht voor duurzaamheid. “Een duurzame werkhouding betaalt zich altijd uit.”

p zĳn twintigste, in 1997, startte Joan de Heer Aannemingsbedrĳf J.A. de Heer b.v. Het groeide uit tot een begrip in Papendrecht en omgeving. Rond 2008 kreeg het bedrĳf het moeilĳk. De Heer: “De economische crisis was uitgebroken en we hadden tegelĳkertĳd forse groeiambities, waardoor we geforceerde beslissingen namen.” Op 3 juli 2012 leidde dat tot een faillissement. De daaropvolgende twee jaar werkte De Heer onder meer als franchisenemer voor Zon & Zo, leverancier en installateur van zonnepanelen en zonnecollectoren. “Dat was boeiend werk. Maar het vak van vertegenwoordiger is toch heel anders dan dat van ondernemer.” Twee maanden geleden keerde De Heer daarom terug naar zĳn oude stiel: de aannemerĳ. Onder een nieuwe naam, Aannemer De Heer, richt hĳ zich weer op onderhoud, verbouw en renovatie van woningen, kantoren en

bedrĳfsruimtes voor particulieren, bedrĳven en overheden. In zĳn werk is De Heer waar dat kan duurzaam bezig. “Dat heeft mĳ altĳd getrokken, vanuit de gedachte dat onze schepping zeer waardevol is. Veel dingen zĳn eigenlĳk zo vanzelfsprekend. Afval scheiden, nadenken bĳ wat je koopt. Dat geldt ook voor het werk. Ik ga erg bewust met materialen om. Wat kunnen we hergebruiken, is het nodig dat we nieuwe dakpannen leggen?” Al toen hĳ zĳn vorige aannemerĳ runde, hield De Heer zich met het thema bezig. “Het was een strĳd om mĳn onderaannemers te overtuigen. Toen ik voor het bedrĳf nieuwe Mercedesbusjes bestelde, vroeg ik om auto’s die reden op biodiesel. Daar reageerde men bevreemd op.” Nu is de markt

Calamiteitenservice Aannemingsbedrijf de Heer b.v. neemt de klant het gehele proces uit handen. Van werk opnemen, vergunningen aanvragen, tekenwerk verzorgen tot andere voorbereidende werkzaamheden, de uitvoering en de oplevering. Het bedrijf werkt samen met een ruim netwerk aan gespecialiseerde onderaannemers en installateurs. De Heer voert reparaties uit in rijtjeswoningen maar draait ook zijn hand niet om voor het realiseren van een villauitbouw. De Heer: “Mijn werkwijze valt te typeren met de trefwoorden: oog voor detail, zuinig in materiaalgebruik, geen stress, geen van-de-hakop-de-takaanpak en zeven dagen per week 24 uur per dag calamiteitenservice.”

klaar voor duurzaamheid, al signaleert De Heer dat de intrinsieke motivatie soms ontbreekt. “Bedrĳven doen eraan omdat ze moeten, omdat ze zich hebben vastgelegd bĳvoorbeeld. Maar mĳn ervaring is dat je echt zelf moet willen. En dan loont het ook. Een duurzame werkhouding betaalt zich altĳd uit.”

Adres Aannemer De Heer Westeind 83 3351 AM Papendrecht 06-19497903 info@aannemerdeheer.nl www.aannemerdeheer.nl

Het Joods Nationaal Fonds brengt Israel tot bloei! JNF

Het Joods Nationaal Fonds heeft als kerntaak het ontwikkelen en leefbaar maken van Israel ten behoeve van al zijn bewoners. Veel mensen hebben zich door de jaren heen met hart en ziel ingezet om Israel vanuit het niets op te bouwen.

Door de verbondenheid tussen het Nederlandse volk en Israel is in de loop van de tijd zeer veel bereikt. Als u echter bedenkt dat Israel vandaag nog steeds voor meer dan de helft uit woestijn bestaat, is het duidelijk dat er nog veel werk verricht moet worden. Het Joods Nationaal Fonds richt zich op de ontwikkeling van duurzame, ecologische projecten op de volgende gebieden: Bebossing, Land-en Tuinbouw, Water en Research.

Bomen planten

Land- en tuinbouw

Waterprojecten

Research

Sinds 1902 planten wij bomen in Israel. Bomen vormen zuurstof, humus, vruchtbare grond, kortom leven voor mens en dier. Tevens zijn de bossen een plek om te genieten en tot rust te komen.

Het JNF ondersteunt de ontwikkeling van duurzame land-en tuinbouw met name in de woestijn. Het JNF helpt hiermee jonge gezinnen die op deze plekken een nieuw bestaan trachten op te bouwen.

Israel bestaat voor meer dan de helft uit woestijn en heeft een groot gebrek aan water. Het klimaat kent langdurige droge periodes met extreme hitte.

Israel is een proeftuin voor de wereld op het gebied van leefbaar maken van het land. De kennis die met research is opgebouwd maakt het mogelijk op steeds efﬁciëntere wijze met water, energie, natuur en grond in Israel om te gaan.

Het planten van bomen in Israel gebeurt natuurlijk niet zomaar, maar vindt sinds jaar en dag structureel plaats in door het JNF opgerichte parken en wouden verspreid over het hele land.

Het JNF verwezenlijkt projecten zoals het creëren van vele hectaren vruchtbare bodem voor bloemen-, fruit- en groenteteelt. Ook maakt het JNF de bouw mogelijk van greenhouses en speciale woestijnkassen.

Het JNF zorgt via verschillende waterprojecten voor het optimaal gebruik van water onder andere door het hergebruik van huishoudafvalwater, de opvang van regenwater en de opslag voor droge tijden. Water brengt Israel tot bloei!

Vele, dankzij het JNF ontwikkelde technieken worden inmiddels wereldwijd succesvol toegepast. Research brengt Israel tot bloei!

Bomen brengen Israel tot bloei! Land – en tuinbouwprojecten brengen Israel tot bloei!

Steun het belangrijke werk van het JNF Bomen planten

Bijdragen

Nalaten en schenken

in een van de vele parken en wouden in Israel Voor uzelf,

U kunt het Joods Nationaal Fonds ook steunen met een gift voor een of meerdere projecten. Graag zelfs!

Veel mensen besluiten per testament of legaat hun band met het land en volk van Israel te bekrachtigen.

uw geliefden, vrienden of familie.

Neem contact op voor een vertrouwelijk onderhoud.

Joods Nationaal Fonds

JNF

Voor een groen en vruchtbaar Israel

Postbus 78030, 1070 LP Amsterdam • Telefoon 020 – 646 64 77 • www.jnf.nl • info@jnf.nl

NVM OPEN HUIZEN DAG 4 OKTOB E R

11:00 - 15:00 u u r

facebook.com/NVMopenhuis

twitter.com/NVMopenhuis

Kijk niet alleen op funda, ervaar uw favoriete huizen ‘live’! Als u wilt verhuizen is internet natuurlijk een prima middel om u te oriënteren. Maar tijdens de NVM Open Huizen Dag op zaterdag 4 oktober heeft u de gelegenheid om geheel vrijblijvend ‘live’ bij uw favoriete huizen binnen te kijken. Dan pas voelt u écht welke woning het beste bij u past. Bent u daarna enthousiast om een volgende stap te zetten, schakel dan een NVM-aankoopmakelaar in. Hij werkt in úw belang, ontzorgt u tijdens de gehele aankoop en kan voorkomen dat u een kat in de zak koopt. Kijk op nvm.nl voor meer informatie en op funda.nl voor de deelnemende huizen. Tot 4 oktober!