Terdege 2019-10-02

*

2 oktober 2019

*

NR. 1

*

€ 5,25

Extra aandacht voor wonen

Drie keer tweeling Daan en Cor zijn de koning te rijk met hun jongenstweeling

*

en verder...

DS. M.A. POST: „MET DRIE JONGE KINDEREN KEERDE IK ONTREDDERD TERUG” EEN OPEN HART EN HUIS VOOR JONGE MOEDERS HET SCHRIJFSCHRIFTJE VAN JANNY DEN BESTEN STOND ALTIJD VOL

*

*

Bram Prins:

“Bij Adullam voel ik me thuis” Als lid van een ondernemersfamilie lag het voor de hand dat Bram Prins (57) ondernemer zou worden. Zo ging het niet helemaal. Na het behalen van zijn diploma accountancy wordt hij Manager Dienstencentrum bij de landelijke zorgorganisatie Philadelphia. Hij heeft er een fijne baan, hoewel hij zich in het protestants-christelijk milieu nooit helemaal als de spreekwoordelijke vis voelt. Op een advertentie voor algemeen directeur bij Adullam in 2007 wordt hij aangenomen.

Als Raad van Bestuur vertelt Bram wat hij zo mooi vindt aan werken bij Adullam, waar hij met de organisatie naar toe wil èn doet hij een dringende oproep om te solliciteren.

lle

envo Waarzdorg

Bram: “Mijn eerste bezoek aan een voorziening zal me altijd bijblijven. Ik weet nog dat ik zat te wachten bij Veldheim, en wat me opviel was het zingen vanuit het gevoel van een psalm bij de dagopening.

Ik dacht: ‘Ja, hier voel ik me thuis. Hier wil ik zijn.’

“Inderdaad weer bij een zorgorganisatie. Het is mooi om je in te zetten voor je beperkte naaste.

Natuurlijk heeft mijn affiniteit met de zorg ook te maken met het feit dat ik een jaar jongere broer heb die verstandelijk beperkt is geworden. Wij trokken vroeger intensief met elkaar op. En nog wanneer we bij elkaar zijn,” glimlacht hij.

Verbondenheid ervaren “Kenmerkend voor Adullam is, dat we vanuit Gods Woord zorg en ondersteuning bieden aan de naaste bij het zoveel mogelijk laten ervaren van het dagelijks leven. Zorg bieden vanuit Gods Woord vertaalt zich bijvoorbeeld in het samen psalmen zingen met bewoners. Ik vind het altijd een heel mooi moment. Of het uit de Bijbel lezen.

Wanneer er een gesprek tussen begeleiders en cliënten ontstaat, dan proef je soms doorleving.

Dat schept verbondenheid. We spreken dezelfde taal en dan vallen verschillen weg. Voor God zijn we allemaal zondaren die genade nodig hebben. Of je nu veel talenten hebt, of zeer beperkt bent.”

“Het gaat bij de zorg vanuit Gods Woord natuurlijk niet alleen om het Bijbels onderwijs. Onze medewerkers getuigen met hun houding van bewogenheid met de naaste. En een ernstig besef om het Woord van God aan het hart van de mensen te leggen. Het raakt mij, als ik een begeleider met ontzettend veel geduld een Bijbelvertelling zie doen.”

Stip op de horizon “Onze toekomstvisie is om de komende jaren de samenleving een grotere rol te laten spelen bij het organiseren van passende hulp. Dat vraagt investeringen in identiteit, optimale zorg en aantrekkelijk werkgeverschap. Dit zijn de pijlers van onze kwaliteitsorganisatie.”

“Het is mooi om je in te zetten voor je beperkte naaste.“ Optimale zorg “Op het gebied van optimale zorg bieden we zoveel mogelijk passende zorg aan vanuit het ASBM-model. Het kennen van de cliënten en hun behoeften staat hierbij voorop, zowel bij wonen, werken als in de vrije tijd. Vandaaruit kan ook gekeken worden naar een betekenisvolle dagbesteding, passend bij iemands interesses en capaciteiten. Met het aanbod van diverse werkzaamheden voor allerlei niveaus op de verschillende locaties kan dit ook.”

“Wat ik persoonlijk een heel mooi voorbeeld vind, is Veldheim bewoners die in Ede glas inzamelen voor senioren. Onze deelnemers doen nuttig werk en ze ontvangen waardering van de buurtbewoners. Zo ontstaan er door heel Adullam heen mooie projecten met veel wederkerigheid.”

“De tendens is, dat mensen met een beperking naar de zijlijn van de samenleving dreigen te verschuiven. Hierin hebben wij allemaal een

taak. We kunnen laten zien hoe waardevol ook deze mensen met een beperking zijn. Laat maar zien welke mogelijkheden zij in huis hebben.”

Identiteit “Grotere betrokkenheid op en vanuit de samenleving vraagt om meer toerusting, voor zowel begeleiders als deelnemers. Cliënten die elders aan het werk gaan hebben toerusting nodig in hun contact met andersdenkenden zodat ze zich ook buiten de beschermde omgeving van Adullam veilig voelen. Er ontstaat meer vraag vanuit onze organisatie naar handvatten om invulling te geven aan identiteit. Hiervoor hebben we het introductieprogramma opnieuw ontwikkeld.”

“In onze verdere ontwikkeling is fondsenwerving van belang. Het geld dat ons vanuit onze achterban is geschonken, is geïnvesteerd in mooie huisvesting met eigen woon- en leefruimte voor onze cliënten. Maar we hebben ook gelden nodig om onze identiteit in stand te houden. De overheid stelt hier geen middelen voor ter beschikking.”

id stelt e h r e v r “De o elen te d d i m geen king om k i h c s be iteit in t n e d i onze uden.” o h e t stand

Aantrekkelijk werkgeverschap Adullam wil een aantrekkelijk werkgever zijn en blijven. “De kern van het ASBM model geldt ook voor ons team. Het gaat om het kennen van onze medewerkers. Zoveel mogelijk proberen we werk te zoeken dat aansluit bij iemands behoeften en talenten. We investeren in onze professionele organisatie met mogelijkheden tot opleidingen en groei. Adullam besteedt de helft meer aan opleidingen dan wat de cao verplicht.”

Dringende oproep om te solliciteren “Werken bij Adullam betekent ook naar vermogen vanuit Gods Woord te onderwijzen, te doen en te helpen onderwijzen, een mooie en verantwoordelijke taak. Adullam zoekt hiervoor medewerkers die de grondslag van harte onderschrijven. Er zijn nu behoorlijk wat langer openstaande vacatures, met name in de intensieve (gedrags)zorg. Dit werk wordt nu gedaan door uitzendkrachten die goed zijn in hun werk, maar de identiteit vaak niet delen. Je begrijpt, dat is niet wenselijk en echt zorgelijk. Graag wil ik mannen en vrouwen in de achterban vragen om na te denken over of ze van betekenis kunnen zijn op zo’n groep. Wij wachten op je!”

Stichting Zorg Adullam

3772 KX Barneveld

www.adullamzorg.nl

Theaterplein 5

T 088 238 55 26

info@adullamzorg.nl

ullam? van Ad n e t e ijk Meer w 26 of k 5 5 8 3 82 .nl.

Bel 08 amzorg ll u d .a w op ww m.nl jadulla i b n e k w.wer res.

Zie ww vacatu le e u t c voor a

Bekijk nu de video van Bram Prins op adullamzorg.nl/thuis

Welgelukzalig zijn zij die in Uw huis wonen; zij prijzen U gestadiglijk. Sela.

beeld: UNSPLASH

(Psalm 84 vers 5)

Wonen De dichter van Psalm 84 was jaloers op de mus en de zwaluw, want die vogels waren dicht bij de altaren van de Heere. Soms kan een mens de dieren gelukkiger vinden dan zichzelf. Wie in zijn of haar ongeluk over de wereld gaat en de schuld als een zware last voelt drukken, die vindt de vogeltjes gelukkiger omdat die dieren geen ziel hebben. Zo is het voor de dichter niet. Na ontvangen genade kan de duivel als een briesende leeuw zoeken te verslinden in moeilijke omstandigheden en inblazen dat u geen heil hebt bij God. Dan kunt u denken dat u een ongelukkiger schepsel bent dan de vogeltjes, die hun kopjes omhoog heffen om de God des hemels met hun gezang te eren, terwijl u geen psalm kunt aanheffen tot Zijn eer.

Toch zegt de Heere Jezus: „Aanziet de vogelen des hemels, dat zij niet zaaien noch maaien, noch verzamelen in de schuren, en uw hemelse Vader voedt nochtans dezelve; gaat gij dezelve niet zeer veel te boven?” Hij wil ons opwekken om alles van de Heere te verwachten.

In zijn nood is de dichter niet boos op de Heere. De tekst spreekt van hen die bij de Heere wonen. Zij zijn thuis gebracht. Heerlijk is het gevonden te zijn en een huis te vinden bij de bediening der verzoening. Dat gaat verder dan aards geluk. Welgelukzalig is: vol van hemels geluk, hier beneden in beginsel.

Welgelukzalig zijn die armen van geest, want zij zijn schatrijk naar de ziel. Dat kan alleen door het grote wonder dat Sions betalende Borg de heerlijkheid bij Zijn Vader heeft verlaten, maar God is gebleven en op aarde is gekomen in de menselijke natuur die gezondigd heeft. Hij was zonder zonde, maar toch heeft Hij geklaagd: „De vossen hebben holen en de vogelen des hemels nesten, maar de Zoon des mensen heeft niet, waarop Hij het hoofd nederlegge.” Die nog woont in zijn eigen huis loopt gevaar. Leer te vluchten naar het huis op de steenrots, naar Gods altaren op Golgotha!

tekst: DS. L.D.A. HARTEVELT, HOUTEN

68

80

Columns 10

18 29 64 79 93 109

Bezinning 04 MEDITATIE 22 INTERVIEW

Ds. M.A. Post: „Mijn enige houvast is Gods onbegrijpelijke genade” 30 BIJBELSTUDIE

Door Wie spreekt God tot ons?

33 OGENBLIK

De gewoonte om dieren te zegenen 34 PASTORAAL

Ds. P. Los, boekverkoper op kerkelijk smalspoor 48 KERKGESCHIEDENIS

Otto Heldring en Jan de Liefde 92 JOUW VRAGEN

Wil de Heere mijn zonden vergeven?

6

terdege *

2 OKTOBER 2019

Mensen 10 REPORTAGE

Jan en Arina Meerkerk: een open hart en huis voor jonge moeders 40 JANNY DEN BESTEN

Schreef een roman over vakantiekoloniehuizen 45 PSYCHOLOGIE

Is angst een teken van zwakte of ongeloof?

52 SERIE ”TWEE EN MEER”

Tweelingbroers kregen beiden een tweeling 80 MIJN WERK

Monumentenwachter speurt naar houtrot en lekkages 88 RIA KRELING

53 jaar dienstbode in één gezin

ARIEN HENRIËTTE CHRIS STOFFER PETERS MOESTUIN UIT DE PASTORIE BRAM

Ontspanning 08 39 51 60 68 85 86 95 96 98

CONTACT VERVOLGVERHAAL JENTHE FEITJES VAN FIJA WOONTRENDS BINNENKIJKEN OP JACHT ONDER ONS EROPUIT ZOEK HET UIT TOERISME

Watersnoodmuseum 102 105 106 110 115 121

CULINAIR VERVOLGWOORDZOEKER DIY: VLECHTKROON KONINKLIJK HUIS PUZZEL VRIJE TIJD

Binnen „Wat wordt het vroeg donker”, verzucht ik. Vanaf de bank klinkt spottend gelach. „Mam, dat zegt u elke

Gisette van DalenHeemskerk

avond.” Ik moet er blijkbaar nog steeds aan wennen: de zomer is echt voorbij. Soms jammer, soms ijn, want de dagen dat de thermometer de 40 graden aantikte, liggen nog vers in mijn geheugen.

Bovendien heeft elk seizoen zijn leuke kanten. Een avondje met een mooi boek in de hangmat is heerlijk, maar de kaarsen aan en lezen bij een knappend haardvuur misschien nog wel ijner. In deze Terdege blijven we ook lekker binnen. Zo namen we een kijkje in een bijzonder woonhuis, en bij Jan en Arina Meerkerk, die hun hart én huis openstellen voor jonge moeders.

Vergeet ondertussen niet te genieten van de natuur.

Mijn dochters zetten zich al schrap. Zeker weten dat ik straks hoor: „Mam, dat zegt u elke autorit.” Want als de blaadjes verkleuren, kan ik het niet laten verschillende keren per rit uit te roepen: „Hebben jullie de schitterende herfstkleuren al gezien?”

gisette@terdege.nl tt t d l

terdege *

2 OKTOBER 2019

7

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten? Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl. Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen jullie een kleine attentie terug.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Mooie opbrengst Christelijk onderwijs vinden we in Nederland vaak vanzelfsprekend. Maar in Schotland ligt dat anders. Daarom voerde Terdege afgelopen jaar actie voor de Sunrise Christian School in Glasgow ten bate van renovatie van het schoolgebouw. In totaal is het mooie bedrag van 7450 euro binnengekomen.

Hartelijk bedankt voor uw bijdrage!

8

terdege *

2 OKTOBER 2019

Bijzondere buren gezocht Een goede buur is beter dan een verre vriend...

Heb jij een bijzondere band met de buren? Dan zijn we voor een nieuwe serie op zoek naar jullie! Mail naar redactie@terdege.nl en vertel kort waarom we bij jullie op de kofie zouden moeten komen! (Geen e-mail? Bel: 055-5390333.)

CONTACT

TROUWE ABONNEES Deze lezers, die al jarenlang een abonnement op Terdege hebben, krijgen van ons een bedankje toegestuurd: M.M. van der Ende uit ’s-Gravenzande G. Schoonderwoerd uit Streefkerk J.P.G. Bunt uit Andelst

Binnenkort ontvangen zij de Terdegeagenda 2020 en ”Wendt u naar mij toe”, uitg. De Banier.

Een

kaartje voor

GEKE KEURHORST (14) heeft in maart haar enkel gebroken en haar enkelbanden beschadigd. Ze heeft veel pijn, krijgt therapie en loopt met krukken. Lierderstraat 59, 7364 BJ Lieren.

ONZE OOM PATRIK KALKMAN hoopt op 3 oktober hoopt 29 jaar te worden.

Hij woont bij zijn ouders en heeft een licht verstandelijke beperking. Veeneslagen 33, 7463 AB Rijssen.

Kinderpraat Als Boaz (4) naar de wc gaat, legt mama hem uit: bij een kleine boodschap druk je op de kleine knop en bij een grote boodschap op de grote. Even later vraagt Boaz: „Mama, moet ik nu op kleine jumbo of op grote jumbo drukken?”

(Christine Bolle) Ook een kinderuitspraak insturen? redactie@terdege.nl of Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

ONZE VADER is sinds januari opgenomen in het Achterdorp te Barneveld. D.V. 9 oktober hopen onze ouders 45 jaar getrouwd te zijn. Fam. Fieren, ’t Achterdorp, Koterweg 1-A, 3772 BB Barneveld.

H. VERSTEEG, onze opa, heeft zijn heup gebroken.

Hij heeft al jaren MS en rijdt graag in zijn scootmobiel door de natuur. Helaas is dat voorlopig voorbij. Meerwijk 3, 4181 AW Waardenburg.

TOBIAS V.D. ZWAN (25) is geopereerd aan zijn been vanwege een motorongeluk.

Hij moet negen maanden revalideren. Markensestraat 174, 2583 PW Den Haag.

9

10

Een OPEN

hart en huis voor jonge

moeders

Het is een huis zoals alle andere in het rijtje.

Aan de buitenkant is niets bijzonders te zien, behalve een sticker op de deur met ”Huize Draagt Elkanders Lasten”. Jan en Arina Meerkerk uit Nieuw-Lekkerland openden drie jaar geleden hun huis voor de opvang van jonge moeders. tekst: LEANNE VAN SPRONSEN-MONSTER beeld: TINEKE VAN DER EEMS

11

REPORTAGE

T

erwijl Arina snel de jongste twee pleegkinderen naar bed brengt, geeft Jan trots tekst en uitleg bij de gezinsfoto’s die aan de muur hangen. „Met hen is het eigenlijk allemaal begonnen”, vertelt hij, een foto van hun drie pleegzoons in de hand. „Pleegkinderen zijn uit een gezin gehaald en in ons gezin geplaatst.

Die scheiding geeft zo’n trauma voor moeder en kind.” Vooral de situatie van een 18-jarige moeder die gescheiden werd van haar kind, greep hen erg aan. Arina: „De band tussen deze moeder en haar kind was zo goed; ik wilde op dat moment niets liever dan hen allebei opvangen.

In een unit in de tuin bijvoorbeeld. Maar dat paste helaas niet.”

TWEE HUIZEN INEEN Toen de buurman op een dag vertelde dat hij wilde verhuizen, kreeg Jan een idee. Hij overtuigde de buurman ervan om nog even geen bord in de tuin te zetten en haastte zich naar de Rabobank. „Ineens was er een mogelijkheid om onze plannen voor een opvanghuis voor jonge moeders te verwezenlijken. De bank gaf alle medewerking en we leverden stapels papierwerk in. Alleen voor de Belastingdienst moesten we een deel van het buurhuis in eigen gebruik hebben.” Dat verklaart waarom het achterste deel van de woonkamer zich uitstrekt over twee huizen. De officiële

voordeur van de naastgelegen woning wordt nu niet meer gebruikt; de bewoners van het opvanghuis hebben een eigen ingang via de schuur van familie Meerkerk. In de buurt gingen geruchten rond dat er een weeshuis in de straat zou komen.

Om meteen een goede start te maken, deed Jan bij alle omwonenden een nieuwsbrief in de bus.

In september 2016 opende Huize Draagt Elkanders Lasten de deuren. Sindsdien vinden Jan en Arina regelmatig tassen met babykleertjes en -spullen op de stoep en staan de buurtbewoners unaniem positief en belangstellend tegenover de opvanglocatie.

ONGEBRUIKELIJKE TROUWTEKST Een naam voor het opvanghuis was snel gevonden. Toen ze 25 jaar geleden trouwden, kregen Jan en Arina als tekst Galaten 6:2 mee: „Draagt elkanders lasten, en vervult alzo de wet van Christus.” Een wat ongebruikelijke tekst voor een huwelijksbevestiging, vonden ze. Door de jaren heen bleven ze zich afvragen wat deze tekst voor hen betekende. „We hebben mijn vader regelmatig in huis gehad voor hij overleed”, vertelt Arina. „Daarbij dachten we ook aan onze trouwtekst, maar het bleek nog verder te gaan dan dat.” Het echtpaar kreeg één zoon, Gert, die inmiddels getrouwd is. „We hadden graag meer kinderen gekregen, maar dat mocht niet zo zijn.

God had een ander plan met ons.” Toen Gert naar de middelbare school ging, viel Arina in een gat. „Het was vreselijk stil in huis, ik wist niet goed wat ik moest doen.” Een vriendin wees hen op pleegzorg en sindsdien hebben vele kinderen hier een (tijdelijk) thuis gevonden. Toen hun langgekoesterde wens, een opvanghuis voor jonge moeders, een feit werd, konden ze niet anders dan het de naam Huize Draagt Elkanders Lasten geven.

TAART OP ZONDAG In het huis is ruimte voor drie moeders met kind.

Jan zwaait een tussendeur open en ineens staan we in een lichte woonkamer met open keuken.

Het is een vrolijke boel met veel gelach en ongedwongen gesprekjes. Moeder Joëlle is bezig met het eten, terwijl haar dochtertje zich in de

12

terdege *

2 oktober 2019

13

NIEUW BEGIN NA ORKAAN IRMA Lotisha (19) uit Sint Maarten was zwanger toen orkaan Irma daar alles verwoestte. Ze besloot om voor zichzelf en haar nog ongeboren kind een betere toekomst te zoeken in Nederland. ”Alles was kapot. Dat was niet de plek waar ik wilde zijn met mijn kind, ik wilde niet na elke orkaan weer helemaal opnieuw moeten beginnen.” Lotisha was vastbesloten alles op alles zetten om een diploma te halen voordat haar dochtertje (nu vijf maanden oud) groter zou worden. ”Hoe kan ik later tegen haar zeggen dat ze haar best moet doen op school, als ik zelf geen diploma heb?” In Nederland trok ze in bij een vriendin, maar dat bleek voor beiden financieel nadelig. Via haar maatschappelijk werker kwam ze terecht in Huize Draagt Elkanders Lasten. Binnen een week na het eerste gesprek verhuisde ze naar Nieuw-Lekkerland. ”Ik vind het hier geweldig”, lacht Lotisha. ”Zoiets bestaat niet op Sint Maarten.

Het is hier lekker rustig en elke zondag krijgen we taart. Als moeders helpen we elkaar en we lachen veel. Soms koken we voor een van de anderen en er is altijd wel een luisterend oor.” Inmiddels volgt ze een opleiding aan het Da Vinci College. Met de toekomst durft ze nog niet te veel bezig te zijn. Ze hoopt dat ze binnenkort naar Sint Maarten kan, zodat haar moeder haar eerste kleinkind kan zien. ”Mijn financiële situatie is nu niet goed, maar daar helpen ze mij mee. Als ik mijn diploma heb gehaald, wil ik eigen woonruimte zoeken. Tot die tijd leef ik bij de dag.”

14

reportage

kinderstoel vermaakt met felgekleurd speelgoed.

Arina lacht stralend naar de baby van moeder Lotisha, die het bezoek met haar grote, donkere ogen opneemt. „Ik ben zo blij dat jullie weer terug zijn van vakantie”, verzucht Lothisa. Joëlle lacht: „Ja, we hebben al vijf weken geen taart gekregen op zondag!” Een vriendin van haar komt even binnenvallen. De derde moeder is nu niet thuis. Zij woont hier met twee kinderen, hoewel dat eerder uitzondering dan regel is. „Ze is ook iets ouder dan de andere twee”, aldus Jan. „We richten ons dus niet uitsluitend op tienermoeders. Het is maar net wie er hulp nodig heeft en aangemeld wordt.” De teller staat inmiddels op twaalf moeders en twaalf kinderen die een tijdelijk plekje vonden in Huize Draagt Elkanders Lasten.

OP STRAAT GEZET Via onder andere het sociaal wijkteam, de huisarts en stichtingen als Siriz en Babyhuis Dordrecht komen jonge moeders bij dit adres uit. „De moeders die wij opvangen, hebben verschillende verhalen en achtergronden. Vaak zijn ze door de woningstichting op straat gezet, bijvoorbeeld door betalingsproblemen met de huur. Met kinderen mag dat officieel niet. Daarom worden die vaak in een pleeggezin geplaatst en moet de moeder alsnog de straat op”, aldus Jan. „In die zin hebben we twee doelstellingen: we willen er zijn voor moeders van wie de kinderen weggehaald dreigen te worden én voor moeders die geen abortus willen, maar wel vastlopen met hun zwangerschap.”

Dat laatste was het geval bij het eerste kindje dat in Huize Draagt Elkanders Lasten werd geboren.

In het ziekenhuis althans, want Jan en Arina hebben als voorwaarde gesteld dat bevallingen moeten plaatsvinden in het ziekenhuis. „De moeder had al een afspraak gemaakt voor een abortus”, vertelt Jan, zichtbaar geraakt door de herinnering. „In de bedenktijd besloot ze het kindje toch te houden. Als je zag hoe emotioneel ze reageerde toen ze voor het eerst haar kind vasthield, terwijl het ook zo anders had kunnen zijn... dat zijn gouden momenten.”

NIET TE VEEL PROBLEMEN Aan het krijgen van een plekje in Huize Draagt Elkanders Lasten zijn wel voorwaarden verbonden. „De moeders mogen niet verslaafd zijn en de problematiek moet beperkt blijven tot de woonsituatie”, stelt Arina ferm. „Ze moeten vrij zelfstandig zijn om hier te kunnen wonen.

Wij kunnen er niet 24 uur per dag voor hen zijn.

En ze mogen hier maximaal twee jaar wonen.”

Na een eerste gesprek hebben beide partijen een aantal dagen bedenktijd. Maar soms gaat het snel, weten Jan en Arina. Zo kregen ze eens om drie uur ’s middags een telefoontje en om vijf uur stond de moeder op de stoep, met haar enige bezittingen in twee plastic tasjes. „Sommigen hebben al een tijdje op straat gezworven of zijn van de ene plek naar de andere gegaan.

Het is dan lastig om er hier weer structuur in te krijgen”, vindt Jan.

MET DE NOORDERZON VERTROKKEN Regelmatig staat de politie voor de deur. Net als deurwaarders en dergelijke. Doordat de moeders zich inschrijven op hun nieuwe adres, komen ze ineens weer in ‘het systeem’ te staan en daarmee weten ook schuldeisers hen weer te vinden. Een enkele keer hebben Jan en Arina zelf de politie gebeld. „We hadden een Marokkaans meisje, zes maanden zwanger. Haar kamer stond vol babyspullen. Ze ging een weekendje weg en kwam nooit meer terug. Via de politie hoorden we dat ze was opgepakt in Duitsland. De spullen hebben we bij haar vriend gebracht, die verder ook van niets wist. We hebben nooit meer iets van haar gehoord”, verzucht Jan. En het eerste meisje dat bij hen kwam wonen bleek met de noorderzon vertrokken toen familie Meerkerk op tweede kerstdag uit de kerk kwam. Gelukkig zijn dit de uitzonderingen. Met sommigen heeft het echtpaar nog regelmatig contact. Soms gaan ze zelfs langs op hun nieuwe adres. „Dan merk je dat je echt een vader en moeder voor hen bent geweest”, glimlacht Arina. „Het is soms echt pittig, maar met Vader- en Moederdag krijgen we vaak cadeautjes en dan blijkt dat ze toch wel erg waarderen wat je voor hen doet.”

15

ZESTIEN JAAR EN ZWANGER Joëlle (18) woont nu tien maanden met haar 1-jarige dochtertje in Huize Draagt Elkanders Lasten. ”Mijn leven was zoals dat van elke andere 16-jarige, maar dat veranderde toen ik zwanger bleek te zijn.” In eerste instantie bleef ze bij haar moeder wonen, maar de twee botsten vaak. ”Mijn moeder had heel andere ideeën over hoe ik mijn kind moest opvoeden dan ik.” De situatie begon uit de hand te lopen. Uiteindelijk kon ze bij Jan en Arina terecht, in het dorp waar ze altijd heeft gewoond. ”Hier wonen is fijner dan bij mijn moeder, maar het is niet ideaal. Ik zie het als een tussenstap.” De ene week is haar dochtertje bij haar vader, de andere week bij Joelle. Ze is nog druk bezig om haar havo-diploma te halen. ”In het begin vond ik het wel moeilijk om ineens zelf het huishouden te moeten doen. Nu ben ik heel zelfstandig geworden. Met de andere moeders wissel ik tips uit. Ik help Lotisha met haar Nederlands en zij mij met Engels.” De band met haar moeder is beter nu ze niet meer onder één dak wonen. ”Je mag hier maximaal twee jaar wonen; ik denk dat ik ook wel zo lang blijf. Op dit moment zie ik geen andere oplossing; ik weet niet hoe ik hier weg kan komen. Mijn droom is om een eigen woonplek te hebben voor mezelf en mijn dochtertje.”

16

REPORTAGE

BABY IN ZIJN EIGEN BED Jan en Arina zijn er bewust puur voor de dagelijkse structuur, het ‘gezinsleven’ van de moeders en praktische dingen. Voor de professionele begeleiding blijven verschillende instanties betrokken bij de moeders. „Wij hebben hier geen opleiding voor, dat is ook niet nodig”, vertelt Jan. „Het enige wat je nodig hebt, is een groot hart en een hoop liefde. Dan kom je al een heel eind.” Jan werkt nog voor 75 procent buitenshuis en daarom komen veel vragen van de bewoners op Arina’s bord. „Elke ochtend rond kwart voor tien neem ik een kijkje. Dan bespreken we hoe het gegaan is ’s nachts en of er nog vragen of problemen zijn”, legt Arina uit. „We helpen met de opvoeding. Bijvoorbeeld wanneer we zien dat de baby nu wel een stapje hoger kan met de melk, of wanneer het kindje eraan toe is om een boterham te proberen. We leren de moeders dat het kind op tijd naar bed moet. En dat ze niet de hele dag met een baby moeten rondlopen. Een baby moet ook rust hebben, in zijn eigen bed.”

Bij al deze dingen wordt het echtpaar bijgestaan door enkele vrijwilligers, die ook tijdens vakantieperiodes een oogje in het zeil houden. Arina:

„Zij zijn voor ons van onschatbare waarde.”

CHRISTELIJKE IDENTITEIT Daarnaast bieden Jan en Arina de moeders de mogelijkheid om een tot twee keer per week mee te eten. Daar wordt af en toe gebruik van gemaakt.

Aan tafel wordt uit de Bijbel gelezen, gebeden en gezongen. De christelijke identiteit is ook zichtbaar in de huisregels van het opvanghuis. Zo wordt er op zondag niet schoongemaakt en hoeft er die dag geen corvee gedaan te worden. Er is geen televisie aanwezig, maar in de woonkamer van de moeders liggen een Bijbel en een kinderbijbel. „Daar wordt ook gebruik van gemaakt”, weet Jan. „Wij dringen het geloof niet op aan de moeders, maar bespreken geloofszaken wel als daar gelegenheid voor is. Daarnaast willen we hun juist de praktische kant laten zien van het christelijk geloof, namelijk de liefde voor onze naaste. De Heere geeft ons de kracht, wijsheid en liefde voor dit werk. Als je iets mag weten van Zijn barmhartigheid en Zijn liefde voor gevallen mensen, dan moeten je hart en huis opengaan.

Hij wil dat voor ons doen, zouden we onze naaste dan buiten laten staan?”

17

COLUMN

Ballonnen ARIEN VAN GINKEL

JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD Als je je moet inspannen om iets te krijgen, waardeer je het verworvene des te meer. Dat was de levensles die ik leerde op mijn 27e verjaardag. Het ging voor mij door een diep dal.

Het is feest op deze zomerse dag. Ik moet blijven liggen terwijl mijn vrouw naar beneden gaat. Als ik anderhalf uur later de trap af mag, is de woonkamer onherkenbaar veranderd. De stoel is gehuld in slierten crêpepapier, de tafel gedekt met ons allermooiste tafelzeil. Daarop staat voedsel waar zelfs de meest doorvoede Romeinse generaal van zou watertanden. Het kaarsvet druipt van de ”7” en versiert mijn broodje. De ”2” houdt zich nog goed. Maar voor dat alles heb ik geen oog. Als supermagneten trekken de cadeautjes mijn blik. Ze zijn keurig ingepakt. Allemaal anders. Wat zou erin zitten? „Zullen we eerst beginnen voor het eten?” vraagt mijn weldoener. Ik begin bijna te pruilen. Ze plaagt me, want mijn kinderlijke opwinding kan haar niet zijn ontgaan. „En de cadeautjes dan?” „Daar gaan we zo meteen naar kijken.”

Een oefening in geduld. Ze weet hoe erg ik van cadeautjes houd. En hoe snel ik ze kan uitpakken. Ze heeft een manier gevonden om mij daarmee te plagen. „Mag ik nu?” vraag ik als onze blikken elkaar nog geen minuut later weer kruisen. „Wil je niet eerst wat eten?” plaagt ze. „Het is pas halftien”, leg ik uit. „Het is cadeautjestijd.” „Oké”, geeft ze eindelijk toe. „Zie je die ballonnen? Prik er maar één lek.”

Een opdracht knalt tevoorschijn. Ik verzin tien sommetjes waarvan de uitkomst 27 is en krijg startkabels. Voor 2 x 7 rondjes om de salontafel rennen is de beloning een notitieblok. Een verhaal van 27 woorden levert me een boek op. Bij ieder cadeau glunder ik.

De roze ballon klapt. Ik scan ”opdrukken” en ”twee cadeautjes”. Deze opdracht levert me dus zelfs twee cadeautjes op. Niet onterecht, want 27 keer opdrukken is best een prestatie. Dan lees ik de opdracht nogmaals. Rustig, dit keer. ”Druk 2 + 7 keer op” luidt de opdracht.

Van verontwaardiging laat ik het papier naar beneden dwarrelen. „Waarom 2 + 7? En geen 27? Denk je dat ik dat niet kan?” Mijn vrouw glimlacht. „Als je er 2 + 7 doet, kun je eerder de cadeaus uitpakken”, overtuigt ze me. Als ik mijn kilo’s voor de derde keer omhoogdruk, ben ik haar diep dankbaar. Ze kent mijn sterkte punten. En de zwakke.

18

terdege *

Arien 2 OKTOBER 2019

Voor 2 x 7 rondjes om de salontafel rennen is de beloning een notitieblok

Combi tips Snel een andere uitstraling?

Gekleed met lange jas of pittig met kort jasje, combineren is leuk!

NIEUW-LEKKERLAND | DIRKSLAND | WERKENDAM | ELSPEET

WWW.SIMONSKLEDING.NL

terdege *

2 oktober 2019

21

22

terdege *

2 oktober 2019

interview

GENADE in een

gebroken bestaan

Het leven van ds. Maarten Post (64) was en is een voortdurende confrontatie met dood en afbraak. In de kerk van zijn jeugd, het ziekenhuis, de psychiatrie, het ontwikkelingswerk op Haïti, zijn eigen gezin, de verslavingszorg, de gemeente die hij nu dient, het verzorgingshuis waar hij pastor is... ”Mijn enige houvast is Gods onbegrijpelijke genade.” tekst: huib de vries beeld: tineke van der eems

terdege *

2 oktober 2019

23

„I

n Den Helder had je een Urker enclave van visserlui die naar het noorden waren getrokken, vanwege de afsluiting van de Zuiderzee. Door die verhuizing zaten ze weer dicht bij hun schepen. De meesten sloten zich aan bij de kleine oud gereformeerde gemeente van Den Helder. Op zondag kropen die mensen bij elkaar om samen een oudvader te lezen. Ik herinner me nog goed dat Dankers met zijn gezin erbij kwam, vanuit Curaçao. Dankers werd onze leidsman.

Ook mijn vader was aanvankelijk visser; later is hij naar de marinewerf gegaan. Mijn broer werd weer visserman, tot verdriet van mijn moeder. Toen ik in de laatste klas van de lagere school zat, zei ze: „Maarten gaat naar de lts, ik wil niet dat hij ook hij verzuipt.” Vooral in de herfst gebeurden er vaak ongelukken. Ik was een jaar of acht toen de kotter van Baijs in het Molengat verging.

Wat jaren later sloeg de kotter van ouderling Sluiter om. Zijn zoon Klaas, die op de brug stond, kon worden gered.

Zijn broer is verdronken. Een zoon van tante Nan is ook verdronken.

Ja, ik kreeg al vroeg te maken met de rauwe kant van het leven, maar dat raakte me niet echt. Je zag de schrik bij de ouderen, zelf leefde je al snel weer door. We waren een echt arbeidersgezin en deden niets anders dan werken.

Vrijdagmiddag hielp ik met het lossen van de vis, zaterdag werkte ik op de afslag.”

GEESTDODEND „De gedachte dat ik misschien dominee zou worden, kwam nooit bij me op, al ging ik met plezier naar de kerk. Doordeweeks kwam er soms een dominee bij ons preken. Ik herinner me nog goed een preek van dominee Du Marchie van Voorthuijsen, over de vangst van de 153 vissen. Geboeid zat ik naar die man te luisteren. Onverwachts stopte hij, wees naar me en zei: „Vraag 24

terdege *

2 oktober 2019

jij ook om een nieuw hart? Als je Hem aanroept, gaat Hij niet voorbij.” Dat ben ik nooit vergeten.

Was er een dominee in de gereformeerde gemeente, dan gingen we ook daar naartoe. De kerkmuren waren niet zo hoog in Den Helder, al was er wel een zeker cultuurverschil. De gereformeerde gemeente bestond voornamelijk uit Zeeuwen, dat is toch een ander slag volk dan Urkers.

Omdat ik op de lts goede cijfers haalde, vond mijn moeder dat ik door moest leren, op de mts in Alkmaar. Daar heb ik elektronica gedaan. Dat vond ik iets vreselijks, maar volgens mijn vader was ”elektricein” het vak van de toekomst, dus ik hield vol en behaalde mijn diploma. Daarmee belandde ik bij IBM. Ik zat er te knutselen met condensatortjes, volkomen geestdodend werk.”

EVANGELISATIE „Intussen was ik getrouwd met Gerdien, een dochter van Dankers. Ze was psychiatrisch verpleegkundige en werkte in de Valeriuskliniek in Amsterdam, waar we een bovenhuis konden huren. Op zondag gingen we naar de Noorderkerk. Op een dag vroegen enkele gemeenteleden of ik mee wilde doen met het evangelisatiewerk. Daar schrok ik behoorlijk van. Ik had geen flauw idee wat ik tegen mensen zou moeten zeggen over de Heere God, over geloof en wat dan ook. Terwijl ik een goed voorbeeld had. Mijn vader was heel vrijmoedig.

Ja, ik had een godvrezende vader, die altijd teer sprak over God Die Zijn Vader was geworden. Daar kon hij niet van zwijgen. Urker vrijmoedigheid, zal ik maar zeggen. Zijn inzicht in de Bijbel was niet bijzonder groot, maar hij had een warm en nabij leven met de Heere.

Voor ons kon hij keihard zijn. Als iets hem niet zinde, sloeg hij er stevig op los. Toch denk ik met achting aan hem terug. Vanwege zijn trouw, zijn liefde

voor mijn moeder en voor ons, zijn geloofsgetuigenis.

De vraag van die mensen uit de Noorderkerk liet me los. Op een gegeven moment was ik bij IBM bezig met het controleren van een hoogspanningstester. Ineens kreeg ik een enorme oplawiebes, waardoor ik met stoel en al achterover klapte. Terwijl ik op de grond lag, dacht ik: „Wat lig ik hier heerlijk, ik stop met dit gedoe.” Ik nam ontslag en ben de opleiding tot A-verpleegkundige gaan volgen, in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Om iets te kunnen doen aan de nood van mensen. Dat was mijn fantasie. Ik wil luisteren naar mensen, weten wat ze beweegt, hen zo mogelijk helpen.”

PSYCHIATRIE „Na de A-opleiding ging ik in de SintWillibrodusstichting in Heiloo door voor de psychiatrie. In het ziekenhuis werkte ik op een interne afdeling. Daar stierven heel veel patiënten, ondanks al onze goede zorgen. Dat trok ik niet meer, vooral door het gevoel van machteloosheid. Je wilt wat doen, maar het heeft geen resultaat. We hadden intussen wat centjes gespaard en keerden terug naar Den Helder, waar we een huisje konden kopen. Overdag werkte ik in Heiloo, ’s avonds zat ik te studeren, er kwamen kindertjes, dus ik hoefde me niet te vervelen.

Kort na het afronden van de B-opleiding werd ik benaderd door ome Koos Dankers, destijds secretaris van stichting Woord en Daad. In Haïti hadden ze iemand nodig met technische kwaliteiten en verstand van de gezondheidszorg, voor de inrichting en het onderhoud van kliniekjes op het platteland. Ik was volgens hem de ideale man. Dat vond de rest van het bestuur blijkbaar ook, want in 1984 zijn we uitgezonden, niet wetend wat het werk echt inhield. Ik was nooit in dat soort landen geweest, maar mensen zijn overal hetzelfde. Ik kon goed opschieten met die lui. De ge-

interview

wone Haïtianen doen veel denken aan Amsterdammers; ze hebben dezelfde humor.

Ik moest ervoor zorgen dat de klinieken werden bevoorraad, vastgelopen generatoren het weer gingen doen, dat soort dingen. Prachtig werk. Waar ik niet aan wende, was het doodgaan van mensen, bijna dagelijks. Kindjes werden ter plekke in de grond begraven.

Geld voor een begrafenis was er niet.

Dat vond ik heftig. Die mensen zijn meer gewend aan het lijden, er misschien ook beter op gebouwd, maar ze voelen net als wij de pijn wanneer een kind sterft. Er waren ook raadselachtige sterfgevallen. Op Haïti gelooft iedereen in God, maar het is tegelijk een eiland van voodoo en duistere machten. Soms werden mensen op straat letterlijk uit elkaar gerukt, door volkswoede.”

AFBRAAK „Ik kreeg er steeds meer taken bij, zoals het toezicht op een drinkwaterprogramma, en stuurde een grote groep lokale werkers aan. Die liet ik dit doen, die moest dat doen. Ik vond mezelf steeds belangrijker worden.

Het waterproject was net klaar toen Gerdien verongelukte. De chauffeur van de jeep waarin ze zat, raakte van de weg. Ze viel uit die jeep en stortte in een ravijn.

Het Oude Testament is een moeilijk boek. En een eerlijk boek. Het gaat over een heilige God Die een streep zet door al onze praatjes. Zo heb ik dat ongeluk ervaren. In ben hier net een prekenserie begonnen over Jeremia. Daar zag ik tegenop, want de mensen willen graag vrolijke verhalen horen. Dan ben je bij Jeremia aan het foute adres. Hele koninkrijken moest hij omwoelen, door het Woord dat hij doorgaf. „Wat Ik gebouwd heb, breek Ik af. Wat Ik geplant heb, ruk Ik uit.” Al onze gerechtigheden zijn voor God een wegwerpelijk kleed. Wat ik zo goed vond van mezelf, had voor God geen waarde. Terwijl

ik in gedachten al bezig was met een geweldig mooi zoutproject, zette God er radicaal een streep doorheen.

Met drie jonge kinderen keerde ik ontredderd terug naar Holland. Daar hebben we Gerdien begraven. Op de begraafplaats heb ik het loflied uit Romeinen 8 gelezen; dat niets ons kan scheiden van de liefde van God in Christus Jezus. Maar toen we van het kerkhof af liepen, had ik een ontzaglijke behoefte om keihard tegen een paaltje te schoppen. Van verdriet, teleurstelling, woede, schaamte. Het gevoel gefaald te hebben. Ik ontmoet mensen die me vertellen dat ze nooit opstandig zijn geweest. Daar kan ik niet op bogen. Toen Johannes de Doper in de cel zat, liet hij zijn discipelen

”Ik had geen flauw idee wat ik tegen mensen zou moeten zeggen over de Heere God” aan Jezus vragen: „Bent u Degene Die komen zou, of verwachten wij een ander?” Dat mengsel van hoop en vertwijfeling herkende ik heel sterk.”

HERTROUWD „Hoe ik overeind bleef? In de eerste plaats door het geheimenis van Gods genade. En door mensen die Hij op mijn pad bracht. Een vriend die nergens aan doet, heeft veel voor me betekend. Elke week ging hij met me sporten. De mensen van de kerk ontweken me, waarschijnlijk omdat ze niet durfden te vragen hoe het ging.

Alien van ome Koos was een van de uitzonderingen.

Na verloop van tijd zijn we getrouwd, intussen bijna dertig jaar geleden. Ik heb Alien nooit met Gerdien verge-

leken, het zijn totaal verschillende vrouwen. Gerdien was zeer kordaat, daardoor hadden we een nogal competitieve relatie met soms heftige conflicten. Alien is heel erg lief. We hebben weleens wat, maar dan is het altijd mijn schuld. Haar liefde heeft veel gerepareerd.

De eerste tien jaar waren moeilijk.

Je bent hertrouwd, maar zo’n eerste vrouw is niet uit je lijf. Je loopt met een grote open wond. Ik ben weer aan de slag gegaan in de psychiatrie, op de PAAZ-afdeling van het Gemini Ziekenhuis in den Helder. Het kon zomaar gebeuren dat ik daar ineens begon te janken. Ik dacht dat ik nooit meer zou kunnen lachen. Na een jaar of tien lukte het toch weer een beetje. De wond gaat geleidelijk dicht en verandert in een litteken. De invloed daarvan blijft merkbaar. Ik ben minder snel boos, ik voel me minder van mezelf overtuigd, de mensen om me heen zijn kostbaarder voor me dan vroeger. Omdat alle vanzelfsprekendheid weg is.”

VERSLAVINGSZORG „Van die PAAZ-afdeling stapte ik over naar stichting De Hoop in Dordt, waar ik ben aangenomen als activiteitenbegeleider. Wat trekt me in dit soort beroepen vol ellende? Ik denk het willen weten wat mensen beweegt?

Misschien is het vooral een zoektocht naar mezelf. Wie ben ik nou eigenlijk?

Geslaagde mensen liegen bijna allemaal. Verslaafde en gedeukte mensen hebben niets meer te verliezen, die leggen alles op tafel. In de verslavingszorg ontmoet je mensen die gevangenzitten in een cirkel. Als je eerlijk bent, houden ze je een spiegel voor. We zitten allemaal in een bepaalde cirkel waaruit we niet kunnen ontsnappen. Tenzij er een wonder gebeurt.

Vanuit Hendrik-Ido-Ambacht, onze nieuwe woonplaats, fietste ik elke dag op en neer naar De Hoop. Omdat ik van origine een technische man ben en ook

terdege *

2 oktober 2019

25

”Het oude testament gaat over een heilige God Die een streep zet door al onze praatjes”

nog Frans spreek, werd ik een manusjevan-alles. Naast mijn eigenlijke werk voerde ik reparaties uit, zorgde ik voor medicijnen, organiseerde ik bidstonden, stond ik Franssprekende gasten te woord, had ik de coördinatie van de garage...”

SUÏCIDE „Ik wilde aan de CHE in Ede godsdienst-pastoraal werk gaan studeren, maar dat lukte in die situatie niet.

Daarom ben ik overgestapt naar de crisisafdeling van het Delta Ziekenhuis, een psychiatrische kliniek in Poortgaal.

Daar kwam de dood opnieuw massief op me af. Fitsum uit Somalië kwam elke dag even een bakje koffie drinken in mijn kantoortje. Op een ochtend was hij er niet. Hij hing buiten in een boom.

Een man die na een depressie werd gemobiliseerd, zoals we dat noemen, ging even een rondje lopen. Hij kwam niet terug. De hele avond hebben we gezocht. Ik vond hem in de bosjes, helemaal onder het bloed, zijn polsen volledig doorgesneden. Het was daar suïcide na suïcide. Al je inspanningen om die mensen te helpen, haalden niets uit. Dat gaat behoorlijk in je lijf zitten.

De opleiding in Ede ben ik in de eerste plaats voor mezelf gaan doen. Sinds de terugkeer uit Haïti had ik het verlangen om beter te weten wat er nu echt in de Bijbel staat. In Den Helder ben ik daarom al Grieks gaan studeren. Aan de CHE heb ik eerst mijn tweedegraads, daarna mijn eerstegraads bevoegdheid voor godsdienstleraar gehaald. Voor de klas heb ik niet gestaan. In 1998 ben ik benoemd tot kerkelijk werker van de hervormde gemeente van Hasselt. Dat ben ik ruim vijftien jaar geweest, tot mijn bevestiging als predikant van de hervormde gemeente van Stavenisse, in 2014. Als kerkelijk werker in Hasselt had ik mooi de gelegenheid om theologie te gaan studeren in Kampen.”

26

terdege *

2 oktober 2019

interview

AFGODEN „Ook als dominee loop je voortdurend het gevaar dat je de dingen in eigen kracht wilt doen. Gisteren heb ik ter voorbereiding op het heilig avondmaal gepreekt over Petrus, die zei: „Ik ga vissen.” De anderen gingen met hem mee. Ervaren visserlui, maar in die nacht vingen ze niets, omdat ze in eigen kracht bezig waren. Wanneer je zo als dominee bezig bent, vang je evenmin wat. Als er in de gemeente een zegen valt, is het alleen Gods werk. Dat voelt heel vervelend, want we willen wat zijn, ook al beweren we het omgekeerde.

Ik moet leren om te ontvangen, van genade te leven. Niet meer de afgoden dienen: de afgod van mezelf, van mijn inspanningen. Ik sloof me uit, dus God móét wel wat voor mij doen. Dat veroorzaakte denk ik die woede op dat kerkhof. Dat ik me zo had gegeven op Haïti, en dat God daar totaal niets voor gaf. Nu zeg ik: omdat Hij me wilde vormen. Daar komt Hij hier niet mee klaar, want van genade leven is een onmogelijke opgave. Voor mij in ieder geval wel. Het lukt mij niet om mezelf kwijt te raken. Soms voor

zwaar, vanwege mezelf.”

PREDIKANT „Waarom ik dan toch predikant ben geworden? Misschien vanuit de hoop op het wonder. Het geloof dat God ook vandaag wonderen doet, in mijn leven en dat van anderen. Dat zie ik ook gebeuren. Toen ik hier kwam, was deze kerk bijna leeg. Er zijn mensen bij gekomen die soms in jaren geen kerk hadden gezien. Aangeraakt door het Evangelie van Jezus Christus kwamen ze in beweging. Ik weet niet of dat met mij te maken heeft, ik hoop het natuurlijk wel. Daar heb je het alweer.

Die kant van Maarten Post ligt altijd op de loer. Iets willen bewerkstelligen, controle houden, maar verdiensten van onze kant wegen echt niet mee.

Hoezeer je als dominee draaft en doet, je vergroot alleen maar je ongerechtigheid. Daar ben ik diep van overtuigd geraakt. Het is enkel genade. Omdat onze verdiensten niet meedoen, zijn er voor God geen hopeloze gevallen.

Ik ben beducht voor een goedkope boodschap. Die kun je op veel plekken horen, zeker in mijn kerk. Het zal met iedereen wel goed komen. Overigens

”Ik ben minder snel boos, ik voel me minder van mezelf overtuigd, de mensen om me heen zijn kostbaarder voor me dan vroeger. omdat alle vanzelfsprekendheid weg is” even, ja, maar dan kom ik mezelf toch weer tegen. Daarom wilde ik eerst geen predikant worden. Als predikant pretendeer je Gods Woord te spreken.

Je klimt een trapje op, om als mens de woorden van God door te geven.

Zolang je uit de Bijbel leest, gaat het nog wel, maar dan komt het gebed en de preek. Dat vind ik elke keer weer

zeg ik altijd, net als dominee Du Marchie destijds tegen mij zei: „Als je de Heere Jezus aanroept, staat Hij stil.”

Dat heeft Hij ook in mijn leven gedaan.

Nooit vergeet ik de rit op de fiets van het Delta Ziekenhuis naar huis. Altijd was ik met God aan het redeneren, die dag zag ik voor het eerst werkelijk Jezus de gekruisigde. Van verwondering ben

ik van de fiets gestapt en op de grond gevallen. Ondanks wie ik ben, neemt Gód het voor me op. Zo is het gegaan.”

VREUGDE „De zegen van dit werk is dat je intens met de Schrift bezig kunt zijn. Daar neem ik de tijd voor. Ik maak rustig een vertaling, kijk naar de structuur van de tekst en zet me aan de exegese. Is die me helder, dan ontstaat de preek vaak terwijl ik naar Zorgcentrum De Schutse in Sint-Annaland fiets. Daar ben ik voor 25 procent geestelijk verzorger. Zodra ik thuis ben, zet ik de preek op papier.

Ik zal niet zeggen dat ik God beter ben gaan begrijpen. Wel is mijn verwondering over deze God gegroeid. Dat Hij in Christus is neergedaald in déze wereld.

Om mensen als Juda, Simson, David en Salomo te redden. Het is een voorecht dat te mogen verkondigen.

In het pastoraat kom ik veel uitzichtloos lijden tegen. Ik weet intussen dat ik het niet kan oplossen, dat scheelt een stuk. Mensen goedkope hoop bieden, heeft geen zin. Veel dingen blijven zoals ze zijn. Er is maar één houvast: Heere is Zijn naam. Hij weet van onze omstandigheden en wil ons in Christus genade schenken. Bij Hem kun je je leven met al je zonden en al je misère kwijt. Voor ik een bezoek afleg, kniel ik eerst even op de bidstoel in de gang.

Om alles in Gods hand te leggen, zodat ik leeg van mezelf naar de mensen toe ga. Je moet niet met jezelf komen. Daar heeft niemand iets aan.

En dan komt weer die zondag. Onder aan de kansel bid ik of de Heere me van mezelf wil verlossen en de kudde wil zegenen. Als je hoort dat de broeders gaan zitten, moet jij omhoog. Vooraf zie ik er altijd ontzaglijk tegenop, maar zondagsmorgens bidt Alientje met mij, in de consistorie een van de broeders.

Onder aan dat trapje geef ik alles over aan God, om zo Zijn Woord te kunnen verkondigen. Met vreugde. Héél veel vreugde.”

terdege *

2 oktober 2019

27

Betaalbare trouwjurken van topmerken en eigen ontwerp!

KLOKKEN & BAROMETERS MAAK JE INTERIEUR COMPLEET EN MAAK EEN KEUZE UIT 1000+ KLOKKEN!

BEKIJK DE GEHELE COLLECTIE OP RIKKOERT.NL SCHOONHOVEN • HAVEN 1–13 • 0182-382651 • LEKKERKERK • BURG. ROOSSTR. 22

Chr. Waddinxveens Mannenkoor ‘De Gouwestem’ ‘The Martin Mans Formation’ Martin Mans - dirigent Arjan & Edith Post - trompet Mark Brandwijk - piano Bastiaan Stolk - orgel

€14,90

€14,90

€14,90

€14,90

Jaap Kramer & Hendrik van Libertas Male Choir o.l.v.

Martin Mans Veen - orgel & piano

Hendrik van Veen & Martin Mans - orgel

Toonaangevend

Gratis verzenden

Gerenommeerde artiesten

Bij aankoop vanaf € 20,00

Geluidsopnames

Webshop

Kwaliteit & Ervaring

Mp3’s CD’s Bladmuziek

sthrecords.nl

Contactgegevens ADRES Bijdorp-west 74 2992 LC Barendrecht

TEL.

0180 - 760999

EMAIL info@sthrecords.nl

Bruidscouture Dam 57 Alblasserdam 06 - 33714461 www.panimoda.nl

COLUMN

Bepakt en bezakt stommelen we een coupé van de nachttrein in. Die brengt ons vannacht van de Chinese hoofdstad Peking naar Ulanbaataar, de hoofdstad van Mongolië. Met dertien personen die ik tot voor kort niet kende, reis ik door een gedeelte van Azië. Van een kleuterjuf en een godsdienstdocent tot een programmeur en een elektrotechnicus; het gezelschap is behoorlijk gemêleerd.

Reisgenoot Lisanne stoot me aan. „Hoe kom je daaraan?” Ze wijst fronsend naar mijn scheenbeen. Het wordt ontsierd door een diep litteken van een centimeter of vijf. „Nou, dat is een mooi verhaal”, grinnik ik. „Zoiets krijg je dus als je tijdens een spel in het bos per ongeluk in een afrastering van prikkeldraad rent. Het had eigenlijk gehecht moeten worden, dan was het misschien minder opvallend geweest.”

Lisannes vraag maakt iets los in het groepje in onze coupé.

Uitvoerig delen we de herkomst van zichtbare littekens. Wat blijkt? Ik heb er verreweg het meest. „Dit litteken is een paar jaar terug wel gehecht”, zeg ik, wijzend naar de duim van mijn rechterhand. Die duim kreeg het zwaar te verduren toen een

grote glasscherf een pees doorsneed. Ik herinner me de spanning nog haarscherp; als mijn duim niet volledig zou genezen, zou dat zeer nadelig zijn in mijn werk als dierenarts. Ik rek en strek ’m als bewijs: alles werkt naar behoren.

De nacht valt bijna als de trein in beweging komt. Eenmaal uit de drukke stad zoeft de trein urenlang door verlaten vlaktes.

Het geratel over de rails houdt ons vooralsnog uit de slaap. „Stel hè...”, zegt Lisanne. „Als we ergens in de rimboe zouden stranden en een van ons zou een ongeluk krijgen, zou je dan durven hechten?” Nieuwsgierig kijkt ze me aan. Ik rommel in mijn trekkersrugzak en diep een etui op met naald en hechtdraad. „Daarom neem ik dit setje altijd mee op vakantie”, reageer ik met een lach. „Huid is huid, of die nu van dieren is of van mensen, dus ja, dat zou ik zeker doen.”

Lisanne knikt tevreden. Ze grinnikt ietwat opgelucht. „Ideaal, een dierenarts mee op reis.”

HENRIËTTE BRUGGINK landbouwhuisdierenarts

terdege *

2 OKTOBER 2019

29

week 1

Naam Lezen: Hebreeën 1:1-4

Met zeven typeringen omschrijft de auteur van Hebreeën de grootsheid van Christus. Voor zijn omschrijvingen ontleent hij woorden uit de Schrift, het oude testament. In deze studie komt de zevende en laatste typering aan de orde.

Deze typering vormt de climax. De eerste ty-

Zoon ons Gods heerlijkheid. Vanwege Zijn

pering begint voor de schepping. God stelde

verhoging aanbidden Gods kinderen samen

eerst Zijn Zoon aan tot Erfgenaam (2). Met Zijn

met de engelen de Zoon om Gods heerlijkheid

Vader schiep de Zoon alles (2). Hij lijkt exact

in Hem.

op Hem (3), onderhoudt met Zijn Vader alles

Maar welke „uitnemender Naam heeft Hij bo-

(3), heeft zelfstandig verzoening bewerkt (3) en

ven hen geërfd”? Hoe is Zijn Naam? De mening

zit nu aan Gods rechterhand (3). Hij is „zoveel

van de meerderheid van exegeten deel ik niet.

treffelijker geworden dan de engelen, als Hij

Zij stellen dat deze Naam ”de Zoon” is. Maar

uitnemender Naam boven hen geërfd heeft”

nergens in Hebreeën gebruikt de schrijver de

(4). Deze zeven typeringen omspannen dus al-

woorden ”de Zoon” als een titel. Hier helpt de

les. Ze beginnen voor de schepping, omvatten

context ons. Op deze zevende typering volgen

schepping en herschepping en eindigen in de

zeven citaten (5-13). De laatste citeert Psalm

eeuwigheid. Jezus Christus is gisteren en he-

110:1. Daarin beveelt de Heere Zijn Heere aan

den Dezelfde en in der eeuwigheid (Heb. 13:8).

Zijn rechterhand plaats te nemen wanneer Hij

Gods Zoon is zo veel treffelijker dan de enge-

als de verhoogde Zoon verschijnt voor Zijn

len. Hij overtreft hen in alles. In Hebreeën 2

Vader. Met Zijn verhoging erft Gods Zoon de-

ontvouwt de schrijver de betekenis van deze

zelfde Naam als Zijn Vader: JHWH (vgl. Fil. 2:9).

woorden. Gods Zoon is mens geworden, heeft

Hij is de Erfgenaam van alles (2), Schepper en

geleden, is gestorven en op de derde dag weer

Onderhouder van alles (3), Beeld van Zijn Vader

opgestaan. In Zijn menswording overtreft Hij

(3), Middelaar van Zijn Kerk (3), tronend naast

alle engelen. Hij overtreft hen door Zijn lijden

Zijn Vader (3). De Zoon is Wie Zijn Vader is: Hij

en sterven. In Zijn vernedering openbaart de

is de Heere!

Stelling: Met het erven van de naam Heere ontving Jezus van Zijn Vader de sleutel om het Oude Testament toe te passen op Zichzelf.

30

terdege *

2 oktober 2019

week 2

God spreekt Lezen: Mattheüs 3:13-17

In de achterliggende periode stonden we stil bij de zeven typeringen waarmee de auteur van Hebreeën de unieke status van Gods Zoon omschrijft (Heb. 1:2-4). In deze laatste studie leg ik uit welk doel de schrijver met deze zeven typeringen voor ogen heeft gehad.

Door de overweldigende betekenis van deze

van de Vader om door Zijn verhoogde Zoon tot

zeven omschrijvingen zouden we bijna het doel

ons te spreken. Het is eveneens een eer van de

uit het oog verliezen dat de auteur voor ogen

Zoon dat Zijn Vader door Hem tot ons spreekt.

heeft wanneer hij dit schrijft. Hij wil uitleggen

De Vader spreekt tot ons door de mond van de

door Wie God tot ons spreekt. Eerst ontvouwt

verhoogde Christus.

hij de identiteit van de Zoon door zeven type-

God spreekt tot ons door Zijn Zoon. God

ringen (2-4). Daarna citeert hij zeven uitspraken

spreekt alleen door Zijn Zoon. Buiten de Zoon

van de Vader tot Zijn Zoon (5-14). Deze zeven

om kan en wil de Vader niet spreken. Omge-

typeringen in combinatie met zeven citaten

keerd betekent dit dat de Zoon het spreken van

zeggen drie dingen over de Zoon: Wie Hij is

Zijn Vader bepaalt. Hij heeft door Zichzelf de

(identiteit), hoe Hij Zich tot Zijn Vader en ons

reinigmaking van onze zonden teweeggebracht

verhoudt (middelaarschap) en ten slotte hoe de

(3). Gods woorden tot ons zijn dus gedompeld

Zoon het woord van Zijn Vader stempelt. Door

in Christus’ bloed. De verhoogde Zoon past ze

Zijn Zoon spreekt God tot ons.

door Zijn Geest toe in ons verbroken hart.

God spreekt tot ons door Zijn Zoon. De Zoon

De uitdrukking ”door Zijn Zoon” betekent ook

hoort bij Zijn Vader. Op een unieke wijze zijn Zij

dat God in Zijn spreken gericht is op Zijn Zoon.

één. In hun doen en laten zijn Beiden volledig

De Vader wil de Zoon verheerlijken. De Zoon

op elkaar afgestemd. De Zoon heeft in Zijn

verheerlijkt Zijn Vader wanneer wij Zijn Woord

vernedering Zijn Vader verheerlijkt. De Vader

gehoorzamen. God spreekt tot ons door Zijn

heeft Zijn Zoon omwille van Zijn vernedering

Zoon. Ook nu, terwijl u dit leest. Daarom: „Zo

verhoogd. Gods spreken tot ons door Zijn Zoon

gij Zijn stem dan heden hoort, verhardt u niet

is voor Beiden dus een erezaak. Het is een eer

maar laat u leiden.”

Vraag: God spreekt door Zijn Zoon tot u. Mag u Christus’ Woord met uw hart verstaan?

Ds. C.P. de Boer (43) is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht.

Hij is getrouwd en vader van negen kinderen.

terdege *

2 OKTOBER 2019

31

Soet bestaat 80 jaar dus de hele maand oktober...

Jubileum

maand!

DE LEUKSTE

"Kom woonwinkelen en proef de sfeer onder het genot van hapjes en drankjes!”

C A D E A U TJ E S VOOR U ALS KLANT!

Koopt u in de maand oktober uw raambekleding, vloer of meubels bij Soet Wonen & Slapen?

Kies het cadeau dat het best bij u past!

Of koopt u in oktober uw slaapkamer? Kies het cadeau dat het best bij u past!

Onderhoudsset

Dekbedovertrek

Sierkussen

cadeau!

cadeau!

cadeau!

Mooiste accessoires

Urban wandkleed

Hoofdkussen

cadeau!

cadeau!

cadeau!

Bovendien krijgt u Vlek-weg-garantie cadeau bij aankoop van zitmeubelen!

O P D.V. D O N D E R D A G 2 4 OKTOBER Z AL DE WINKEL G E S LO T E N Z I J N I .V. M .

HET 80 -JARIG JUBILEUM.

VRAAG ONLINE HET MAGAZINE AAN!

HOOFDSTRAAT 11-13 • BERGAMBACHT • 0182-351 518 • INFO@SOETWONEN.NL • SOETWONEN.NL

COLUMN

Zegening van dieren

I

n het klassieke avondmaalsformulier lezen we de zinsnede: „allen (...) die vee of mensen, mitsgaders andere dingen zegenen en die aan zulke zegening geloof hechten (...) zullen zich van deze spijs (welke Christus alleen voor Zijn gelovigen verordineerd heeft) onthouden, opdat hun gericht en verdoemenis niet des te zwaarder worde.” Het was onder rooms-katholieken heel gewoon om dieren te zegenen. Wanneer, om een voorbeeld te noemen, de koeien in het voorjaar de wei in gingen, gebeurde het wel dat de priester een kruisteken op de bles van het dier maakte met weiwater in de hoop op een goede gezondheid en gunstige melkopbrengst.

Overigens gebeurde met ratten en muizen ook wel het tegenovergestelde. Deze knaagdieren zijn schadelijk voor de korenoogst. Rome wist wel raad, want de heilige Gertruida is beschermheilige tegen ratten en muizen. Toen Henry van Maasdijk jaren geleden pastoor was in het Belgische Beverst, konden parochianen tegen betaling een fles met water meenemen dat op de gedenkdag van Geertuida gezegend was. Van Maasdijk, die toen in een geestelijke crisis zat en uiteindelijk de Rooms-Katholieke Kerk verliet, zei tegen de bijgelovige boeren: „Koop maar een poes.”

Het zegenen van dieren komt met name voor op dierendag (4 oktober), de sterfdag van dierenvriend Fransiscus van Assisi. Toen hij eens met zijn broeders langs een groep bomen liep, konden ze elkaar niet verstaan vanwege het lawaai dat de vogels maakten. Franciscus zei tegen zijn

broeders dat ze even moesten wachten en gebaarde de vogels dat hij hun iets wilde zeggen. „Terstond kwamen de vogels die in de bomen zaten naar hem toe en alle bleven zonder te bewegen voor hem zitten tot hij zijn preek beëindigd had. En ook toen gingen ze niet weg voor hij hun zijn zegen had gegeven. En, zoals broeder Masseus en broeder Jacobus de Massa later vertelden, verroerde geen enkele vogel zich toen Franciscus tussen hen door liep en hen met zijn pij raakte”, aldus zijn biograaf.

Allerlei dieren kunnen op dierendag worden gezegend, zelfs bijen, alleen komt de priester dan naar de bijenvolkeren toe gehuld in een imkersuitrusting. Tegenwoordig kunnen kinderen zelfs hun knuffel laten zegenen.

Steeds meer komen we deze vertoning ook tegen in protestantse kerken. Het blijkt zelfs dat de zegening niet alleen op dierendag plaatsvindt, maar ook met Pinksteren. In de week voor Pinksteren was ik met een groot

reisgezelschap in de ”Reformierte Citykirche” te Zürich, doorgaans Jacobskirche geheten. Een van de kerkelijk werkers vertelde me dat daar met Pinksteren dieren gezegend werden in de kerk. Mensen komen dan met honden, katten, schildpadden... De Jacobskerk is voorzien van gebrandschilderde ramen met portretten van Luther, Melanchton, Bullinger, Calvijn en vele andere reformatoren.

Wat zouden die Godsmannen gezegd hebben wanneer zij deze beestenboel zouden hebben gezien.

Een medereisgenoot merkte gevat op: „Het is echt een Jacobskerk, een kerk met leugens. Jacob betekent toch leugenaar.” Ledeboer zei eens tegen de kleine Jacob Eigeman: „Wanneer Jacob Jacob blijft gaat hij naar de hel, als Jacob Israël wordt gaat het hem eeuwig wel.” Overigens is daar wel wat op af te dingen, want de oorspronkelijke betekenis „hij die de hiel vasthoudt” is door Ezau geïnterpreteerd als hielenlichter, terwijl de Heilige Geest Jacob oprecht noemt.

In de moederschoot was er reeds de hang naar de grote zegen.

Dat laat onverlet dat de mensen in de Jacobskerk te Zürich –en waar dit allemaal plaatsvindt– op een verkeerd been worden gezet. Het wordt een ander verhaal wanneer kerkgangers zichzelf, zoals Asaf, als een groot beest hebben leren kennen. De Heilige Geest werd immers uitgestort op alle vlees. Vlees en bloed dat het Koninkrijk Gods niet kan beerven.

Geen beest is dan te groot of te vuil.

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

2 OKTOBER 2019

33

Leven onder de loep deel 1

Biografisch onderzoek is een ontdekkingstocht waarbij puzzelstukjes in willekeurige volgorde tevoorschijn komen, tot het beeld van iemands leven steeds completer wordt. Een serie interviews met mensen die biografisch onderzoek deden.

pastoraal

Ds. P. Los, BOEKVERKOPER

op kerkelijk

smalspoor Godsdienstonderwijzers, evangelisten, oefenaars, ze intrigeren prof. dr. C. Houtman. Velen van hen zijn vergeten.

Anderen niet helemaal. Zoals P. Los, die in 1869 predikant in Leiden werd, maar voordien als boekverkoper en lekenprediker actief was. �Een geboren verteller, die een schat aan verhalende literatuur naliet.� tekst: L. VOGELAAR beeld: HENK VISSCHER

terdege *

2 oktobEr 2019

35

inds Houtman in 2006 met emeritaat ging, houdt hij zich bezig met boek- en kerkgeschiedenis, en met name ook wel met „de bijnapredikanten die door hun publicaties tal van sporen hebben nagelaten. Van uiterst rechts tot uiterst links.” Dat resulteert in artikelen en brochures, en hij wil de verhalen ook nog eens gaan bundelen.

Daarmee liet de oudtestamenticus zijn oorspronkelijke vakgebied achter zich. In de jaren 1969 tot 1990 was hij wetenschappelijk medewerker aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, daarna hoogleraar aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken te Kampen. Al die jaren doceerde hij over het Oude Testament en dat bood hem doorgaans ook de onderwerpen voor de boeken die hij publiceerde.

S

EMERITAAT „Bij mijn emeritaat stond ik voor de vraag: hoe nu verder? Ik had nog een Bijbelcommentaar kunnen schrijven, maar voegt dat iets toe aan het vele wat er al is? Ik had dan ook de permanente stroom van literatuur in mijn vakgebied moeten bijhouden. Op een gegeven moment heb je het echter wel gezien. Het aantrekkelijke van mijn huidige onderwerpen is dat niemand anders ermee bezig is.”

Houtman ging schrijven over het verschijnsel kinderkerk in de 19e eeuw en bestudeerde de hervertellingen van Bijbelse verhalen. De schrijvers daarvan waren soms godsdienstonderwijzers. „De meesten van hen zijn in het vergeetboek geraakt. Kerkverbanden op de rechterflank houden hun voorgangers in gedachtenis, maar vooral in de Hervormde Kerk gold dat vaak alleen van hoogleraren en een aantal bekende predikanten. Niemand kent de lagere clerus nog, terwijl die vaak het zware werk deed.”

Prof. Houtman haalt de een na de ander onder het stof vandaan. De

geschiedschrijving was hem overigens niet vreemd: eerder was hij redactievoorzitter van het Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlands Protestantisme.

BEVREEMDING De 74-jarige wetenschapper uit het Overijsselse Wijhe publiceert nu in tijdschriften als Boekenpost, De Boekenwereld en Oude Paden. Niet dat hij zich bij al die bladen even goed thuis voelt. „Bij Oude Paden ervaar ik een gevoel van bevreemding. Ik schrijf over bevindelijk gereformeerden, maar kan het niet echt meevoelen. Ik zie ook wel dat de andere auteurs in het blad minder afstandelijk zijn. Hun wereld fascineert me, maar het blijft iets waar ik buiten sta. Bij de verborgen omgang met God kan ik me iets voorstellen, maar niet bij wat krachtdadige bekering wordt genoemd.

Ik heb afwisselend een abonnement op de digitale kranten van het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad. In het RD vind ik het kerknieuws erg compleet, maar de vroomheid wordt me soms te veel, en dat geldt ook voor de zekerheid van bevindelijk gereformeerden dat ze weten wat Gods wil is.”

LEKENPREDIKER Dat geldt ook Pieter Los Gzn. (18151888). Hij was een boekhandelaar uit Dordrecht die verhalen schreef, bladen en brochures publiceerde en na zijn bekering ook als lekenprediker van zich liet horen. „Los was literair begaafd en verstond de kunst van het schrijven, maar als doorsnee-protestant vind ik de teneur van zijn werk beangstigend. Hij was uiterst negatief over de Nederlandse Hervormde Kerk. Hij vond dat de predikanten de mensen misleidden door te verkondigen dat zij door goed te leven de hemel konden bereiken.

Daarbij was hij heilig overtuigd van de juistheid van zijn standpunt.”

pastoraal

MEERDERE JOHANNESEN Houtman kwam bij Los terecht via diens vrouw, Ida Bonten (1813-1869), en voor haar heeft hij meer waardering. Ze schreef onder het pseudoniem Johannes. „Zij voelde zich geestelijk verwant met Johannes, de apostel der liefde. Dat zegt iets over haar. Er waren er echter meer die onder die naam publiceerden. Er worden dan ook boeken aan Ida toegeschreven die onmogelijk van haar kunnen zijn.

Spottende rijmelarijen bijvoorbeeld, terwijl ze een zeer serieuze vrouw was.”

Los-Bonten was sociaal betrokken, gericht op verandering van misstanden in de maatschappij. „Feitelijk een vrouw uit het Réveil. Ze maakte onderscheid tussen fatsoenlijke en onfatsoenlijke rijken en armen. Fatsoenlijke rijken waren degenen die anderen in hun welvaart lieten delen. Fatsoenlijke armen waren degenen die door omstandigheden buiten hun schuld arm geworden waren en geholpen moesten worden.”

Haar man kwam tot bekering. „Ik heb wel drie verslagen gevonden waarin Los daarover vertelt. Die wijken wel van elkaar af. Daarin lijkt hij op dr.

A. Kuyper, die ook meerdere versies van zijn bekering publiceerde. Los’ bekeringsverhalen hebben gemeen dat hij zijn ommekeer beschrijft als de ‘blikseminslag’ in zijn leven. Zelf denk ik dat het meer een proces was.

Daarvoor pleit ook zijn –waarschijnlijk autobiografische– werk ”Dertig jaar uit het leven van een zondaar”.”

RÉVEILCONTACTEN Los behoorde aanvankelijk tot de Nederlandse Hervormde Kerk. „Hij had jeugdbladen in zijn portefeuille waaraan doorsnee-hervormde predikanten meewerkten. In de jaren 50 was hij betrokken bij de organisatie van bidstonden voor het welzijn van de Joden. Dat past bij de vele contacten die hij toentertijd in Réveilkringen

had. Later distantieerde hij zich van die beweging. Bijvoorbeeld in ”De overjas”, een origineel verhaal waarin een jas vertelt over de drager ervan.

Dat was een doorsnee-hervormd man, en de jas was er niet positief over.

Los had contact met onder anderen ds. A.P.A. du Cloux. Hij raakte kerkelijk echter steeds meer in een geïsoleerde positie.”

VERWIJDERING Houtman noemt Los een originele schrijver. „Neem het boekje dat hij de kroonprins –de latere koning Willem III– in januari 1849 aanbood. Alleen de titel al: ”Ik. Een snuifje voor oude en jonge heren”. In de bijgaande brief vroeg hij de prins feitelijk om een gift, want financieel had hij het moeilijk.”

Na zijn bekering gaf Los vooral eigen geschriften uit. „Hij stelde zijn literair talent in dienst van de bevindelijk gereformeerde verkondiging. Daarbij was hij enorm productief. Economisch ging het veel beter met zijn uitgeverij dan voor die tijd.

Er is van ds. Los één foto bekend, waar hij niet erg voordelig op staat. Hij moet een charismatisch man zijn geweest, gezien de kring die hij om zich heen verzamelde. Van huis uit was hij een ontwikkeld man van gegoede stand.”

Los’ vrouw maakte zijn godsdienstige ontwikkeling niet mee, zegt Houtman. „Als ”Dertig jaar...” inderdaad over zijn eigen leven gaat, is te zien hoe zijn bekering verwijdering gaf tussen hen. Na 1854 publiceerde ‘Johannes’ niet meer bij haar man. Voordien verschenen ook wel veel van haar werken bij andere uitgevers, maar dat was omdat dat meer geld in het laatje bracht. In 1859 deed zij –als typische Réveilvrouw– nog vertaalwerk voor uitgeverij De Hoogh in Amsterdam.”

PREDIKANT Na het overlijden van zijn eerste vrouw nam Los’ leven een wending.

Hij stopte als boekverkoper en uitgever toen hij in 1869 in Leiden predikant werd van een kruisgemeente in de groep rond ds. C. van den Oever. „Als schrijver bleef hij zeer actief. Hij publiceerde bovendien veel ouder werk bij R. Fuik, die als diaken bij hem in de Leidse kerkenraad zat. Fuik gaf ook De Vriend van Oud en Jong uit, het blad waarvan Los hoofdredacteur was. Dat was dus net zo’n samenwerking als tussen dr. A. Kuyper en J.A. Wormser.” Later ging Fuiks fonds over naar J.J. Groen, die ook in Leiden was gevestigd. Die uitgeverij maakt nu deel uit van het Jongbloedconcern.

Verscheidene verhalen die Los schreef, werden ook in de 20e eeuw nog vaak herdrukt, in hertaalde en soms in herschreven vorm. „Daarbij is niet duidelijk wie ze bewerkte.

De heruitgaven verschenen zonder verantwoording. Met de inhoud werd niet altijd even zorgvuldig omgesprongen. Soms werd zelfs niet aangeduid dat het een heruitgave was. Dat wekte de schijn dat mensen iets nieuws kochten. Uitgeverij Romeijn en Van der Hoff herdrukte ”Dertig jaar uit het leven van een zondaar” in 1929 zelfs foutief met P.J. Baale (medewerker van Los’ De Vriend van Oud en Jong) als auteur op de titelpagina.”

EENVOUDIGEN Van 1870 tot 1877 behoorde ds. Los tot de ledeboeriaanse gemeenten, daarna stond hij min of meer op zichzelf. „Dankzij De Vriend van Oud en Jong, dat hij voor een groot deel vol schreef, had hij in de bevindelijk gereformeerde wereld grote invloed. Daarbij was zijn boodschap dat de zondaar slechts dankzij Gods vrije genade tot bekering komt. Los publiceerde graag over bevindelijke personen, over vrouwen –zoals ”De oude schoolmatres”– die een kring van vromen om zich heen verzamelden. Hij voelde zich aangetrokken tot de eenvoudigen met wie hij geestelijke verwantschap had.”

terdege *

2 oktober 2019

37

B

Bremmer

ELEEF REMMERS NIEUWE COLLECTIE

Waddinxveen

ME

DR. MARTENS veterboot ZWART FLOWER

ER D AN

LE E SCHOENEN AL

N

~ Pedro ~

~ Aqa ~

~ Floris v Bommel ~

> kinder <

> dames <

> heren <

onze lederwarenwinkel is verhuisd naar een winkel naast onze schoenwinkels! komt u snel kijken? schoenen

podologie

pedicure

www.bremmerwaddinxveen.nl

schoen reparatie

lederwaren

Schoenen: Kerkweg Oost 173-177 | Waddinxveen | ( 0182- 612012 Lederwaren: Kerkweg Oost 169 | Waddinxveen | ( 0182- 633477

NIEUW verschenen 13,95 160 pagina’s

95

19,

144 pagina’s

160 pagina’s

50

16,

95

10,95

95

14, Banier Dagboekkalender 2020

Apostolisch onderwijs

Genodigd tot de bruiloft

Vertrouwd dagboek bij de Statenvertaling

De brief aan Filippi Negen overdenkingen

Drie preken rond het Heilig Avondmaal

Diverse predikanten

Ds. A. Schreuder

Prof. G. Wisse

15,

Dien Hem

Trouw op de akker

Sprekende kleuren

Over de rijkdom van het vrezen van de Heere

Preken over het Bijbelboek Ruth

Symboliek in de Bijbel Tien overdenkingen

Ds. A.F.R. van de Veen

Ds. A. Schot

John Bunyan

80 pagina’s

176 pagina’s

Grote letter

Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055-5390650

95

14,

vervolgverhaal #25

Jenthe

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (40) is met maarten (43) en hun kinderen Jos (13), Laura (11), Lindy (8) en heidy (7) verhuisd naar de bergen op de grens tussen oostenriJk en sLovenië, waar het gezin gastenverbLiJven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderiJ. via dit bLog deeLt Jenthe hun beLevenissen.

De opstartproblemen zijn beperkt gebleven tot de kort

Gelukkig hebben de kinderen de hele dag plezier. Ze

haperende koelkast en de brullende houthakker. Sinds-

springen van rotsblokken, spelen in watervallen en

dien is op onze vakantieboerderij de rust weergekeerd,

maken met de telefoon van Jos selfies bij de mooiste

afgezien van de vrolijke kinderstemmen die ’s middags

uitzichtpunten. Zelf slenter ik piekerend achter hen aan.

over het erf schallen en de gemoedelijke gesprekken op

Wat als ik straks niet wegkom met de auto?

de terrassen. De gasten genieten, en wij ook. Dit is waar

Terug op het bospad slaat mijn hart een slag over: een

we van droomden, voor werkten.

Alfa Romeo heeft zich tussen onze Landrover en de

Hoewel we nog 3000 dingen mooier willen maken, kun-

auto achter ons gewurmd. Nu heb ik al helemaal geen

nen we even niets meer doen in de appartementen – en

kans meer. Als onze wagen tijdens de hellingproef ook

dat is maar goed ook. Nu pas voelen we hoe moe we

maar een stukje achteruit zou zakken, zouden we op de

zijn. Het achterstallige onderhoud in ons woonhuis la-

Alfa-motorkap zitten.

ten we bewust voor wat het is. Eerst vieren we vakantie

Jos, die blijkbaar ook niet al te veel vertrouwen in mijn

en gaan we eropuit met het gezin van mijn broer. Maar

rijkunsten heeft, klampt een echtpaar aan dat de berg af

vandaag maken zij een bergtocht die voor onze jongste

komt. Of meneer onze auto misschien even uit de rij wil

te zwaar is. Maarten moet werken en ik ga met de kin-

halen? Achterdochtig kijkt de man mij aan. „U hebt wel

deren een wandeling bij een Alpenhut maken.

een rijbewijs?” schampert hij. Terwijl ik het bloed naar

Zingend zit ik achter het stuur. De bergen roepen, de he-

m’n gezicht voel stijgen, stapt hij in. Nonchalant geeft

mel is blauw. De weg voert door een groen dal en langs

hij gas. Verbaasd doet hij dat nog eens. En nog eens.

een kabbelend beekje. Eindelijk ontspanning. Juist als ik

De auto ronkt, maar komt niet van zijn plek. „Wat is er

dat bedenk, merk ik dat onze oude Landrover een haar-

met dit ding aan de hand, hij heeft totaal geen Kraft!”

speldbocht omhoog slechts met moeite weet te nemen.

Hulpeloos beken ik dat ik het niet weet. Weer ronkt de

Ook de rest van de klim gaat met horten en stoten. In de

motor. Zand stuift op. Andere wandelaars blijven staan.

eerste versnelling, het gaspedaal op de grond, bereiken

Totdat er een luid applaus klinkt als de auto gierend en

we de top. Met het zweet in mijn handen daal ik af. Dan

brullend toch het bospad opdraait.

moeten we een steil bospad op en weer doet de auto

Uitgeput rijd ik naar huis, moeizaam de hellingen

moeilijk. Weg is alle ontspanning. „Het lijkt wel alsof

nemend. Blijkbaar hebben de bergen niet altíjd een

er iets mis is met de motor”, piep ik tegen de kinderen.

ontspannend uitwerking. Thuis staat Maarten ons op te

Met bonzend hart bereik ik uiteindelijk ons doel. Het is

wachten. „Ha! Leuk gehad? Parkeer de auto trouwens

een plek langs het nog altijd steile pad, dus gerust ben

maar even daar. Ik moet het brandstoffilter vervangen,

ik niet. Bewust blijf ik dralen bij de achterklep, zodat de

want hij trekt niet meer zo goed...”

volgende auto op enige afstand moet blijven staan.

Volgende keer: zingen in de nacht. terdege *

2 oktober 2019

39

VAKANTIEKOLONIEHUIZEN “Duinvlinder” over vakantiekoloniehuizen: „Vanaf het eind van de 19e eeuw tot rond het jaar 1975 stonden overal in ons land verspreid de vakantiekoloniehuizen.

Tussen 1950 en 1954 (de kolonietijd van mijn hoofdpersoon Maartje) gingen er zelfs 27000 kinderen per jaar naar een koloniehuis. Kinderen vanaf vier jaar werden weggerukt uit hun gezin om minimaal zes weken in een totaal vreemde omgeving te verblijven met slechts eenmaal bezoek van hun ouders.

Tegenwoordig komt dit absurd op ons over en zouden we dit zeer onpedagogisch noemen, maar de artsen in die tijd dachten werkelijk dat ze er goed aan deden.”

Janny den Besten:

”Ik zou niet ZONDER mijn romans kunnen” Verhalen vertellen, dat doet ze het allerliefst. Of dat nu op de basisschool is waar ze werkt, of als auteur. “Heerlijk”, zegt Janny den Besten (64), met een voor haar kenmerkend enthousiasme. Deze maand verschijnt haar nieuwste roman, ”Duinvlinder”. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: SJAAK VERBOOM

et huis van echtpaar Den Besten staat op steenworp afstand van de Lek. Er vaart een groot containerschip langs, onbeladen. Binnen is het rustig. Een prima plek om op nieuwe verhalen te broeden. Want naast haar werk als juf, schrijft ze als freelancer voor een plaatselijke krant. En dan levert ze nog trouw elk jaar een kinderboek en een roman aan uitgeverij De Banier.

Als kind was ze al dol op schrijven.

Had ze op de lagere school haar schoolwerk af, dan pakte ze stiekem haar schriftje en schreef ze verder aan een verhaaltje. Toen ze 12 was, stuurde ze voor het eerst wat op naar een krant.

Tot haar verrassing werd dat in de zomer gepubliceerd. „Een serie van vijf, omdat de redacteur die de verhaaltjes voor kinderen normaal schreef met vakantie was. Na afloop kreeg ik 25 gulden opgestuurd.”

H

Het schrijven laat haar niet meer los.

Ook niet als ze vervolgens aan de pabo gaat studeren en trouwt met Theo den Besten. Zo levert ze verhaaltjes voor kleuters en oudere kinderen aan christelijk maandblad Vast en Zeker.

Ze publiceert haar eerste roman in 2009, een autobiografisch boek over de strijd tegen borstkanker die ze twaalf jaar geleden voerde. Ook haar tweede boek is gebaseerd op haar eigen ervaringen. ”Wit/zwart” is de titel. Hoofdpersoon is een vrouw die rouwt over haar doodgeboren kindje.

Een verdriet dat ook de De Bestens uit eigen ervaring kennen. „Al zijn wij er heel anders mee omgegaan dan de hoofdpersoon in het boek.”

Daarna volgen meerdere romans en begint ze met de kinderboekenserie over Jens en Jolien. Ze geniet met volle teugen van het schrijven. En wordt ze gevraagd voor een kerstvertelling

op school, dan kan ze haar geluk niet op. „Vertellen, voorlezen, gastlessen geven: het is allemaal zo leuk. Dat zou ik veel meer willen doen.”

Of ze nog steeds veel van zichzelf in haar boeken legt, zoals bij de eerste twee romans die ze publiceerde? Dat niet. „Ik waak er juist voor om mensen uit mijn omgeving te betrekken bij het schrijven. Iemand zei eens tegen me: „Ik kon bij het lezen van je roman precies zien hoe jij en Theo met elkaar omgaan.” Dat is echt niet waar. Wij gaan heel leuk met elkaar om, maar ik zou onze relatie nooit projecteren op die van twee romanpersonages.”

WAT SCHRIJFT U LIEVER: ROMANS OF KINDERBOEKEN? „Een kinderboek doe ik tussen neus en lippen door. Ik kan er veel lol in hebben om dat te schrijven. Maar ik zou niet zonder het schrijven van

terdege *

2 OktOBer 2019

41

Winactie Wilt u ”Duinvlinder” ook lezen?

Terdege mag van uitgeverij De Banier drie exemplaren weggeven. Kans maken? Stuur uw naam en abonneenummer vóór 16 oktober 2019 naar: redactie@terdege.nl of Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

Winnaars (alleen abonnees) worden persoonlijk op de hoogte gesteld.

42

terdege *

2 OKTOBER 2019

IntervIew romans kunnen. Daar leg ik mijn hart in. De afwisseling tussen die twee is daarom heerlijk.

Overigens ben ik nooit tegelijkertijd bezig met een roman en een kinderboek. Dat gaat niet. Dan lopen de schijfprocessen te veel door elkaar.”

U ZEI OOIT OVER DE SERIE ”JENS EN JOLIEN” DAT U ER LIEFST NIET VAN ALLES IN WILDE LEGGEN QUA GELOOF. TOCH SCHRIJFT U CHRISTELIJKE BOEKEN. „Klopt, maar niet om een bepaalde boodschap door te geven. Als je je weg met de Heere wilt gaan, dan komt het geloof automatisch terug in een boek.

Een voorbeeld: Maartje, hoofdpersoon in mijn nieuwe roman, worstelt met een jeugdtrauma. Ze kan wel naar een psycholoog gaan en daar hulp vinden, maar echte rust en vrede vind je alleen bij de Heere Jezus. Als dat je overtuiging is als schrijfster, dan kun je daar in je boek niet omheen.”

HOE ZIET EEN SCHRIJVERSDAG IN HUIZE DEN BESTEN ERUIT? „Ik zorg dat ik om uiterlijk 9.00 uur boven zit in mijn schrijverskamer.

Dan zet ik de wekker op drie kwartier.

Binnen die drie kwartier moet ik flink wat getypt hebben. Anders kun je veel tijd verdoen met uitwegen zoeken.

Daarna ga ik even stofzuigen bijvoorbeeld, en zet ik vervolgens het alarm weer op drie kwartier later.

De plot bedenken is het moeilijkst, dat doe ik als mijn man van huis is en ik het rijk helemaal alleen heb.”

LUKT HET SCHRIJVEN SOMS OOK NIET? „Dat komt voor. Als ik twijfel aan mezelf, bid ik of God het mag zegenen en mij de goede woorden wil geven. Of ik lees een positieve reactie van iemand op een van mijn boeken, ook dat geeft me energie om door te gaan.

Bij kinderboeken heb ik dat trouwens niet zo vaak, dat het niet lukt. Toen ik

twee jaar geleden opnieuw borstkanker kreeg, was het vooral ontspannend voor mij om in het ziekenhuisbed en tijdens de chemo- en immunotherapie aan ”Hiephoi, Koningsdag!” te kunnen werken, met de ijskap op mijn hoofd tegen de haartuitval. Voor een roman had ik toen geen energie.”

HOE KWAM U ERTOE ”DUINVLINDER” TE SCHRIJVEN? „Via via werd ik op het thema van vakantiekoloniehuizen gewezen. Dat waren vakantieoorden voor zwakke en magere kinderen die van eind 19e eeuw tot de jaren 70 van de vorige eeuw gebruikt werden. Ik ging me erin verdiepen en vond het erg interessant.

Op internetfora staan veel verhalen van mensen die in hun jeugd naar een vakantiekolonie moesten. Mijn man Theo komt uit een gezin met vijftien kinderen. Van hen zijn er vijf een aantal weken naar zo’n koloniehuis gegaan. Die hebben het er goed naar hun zin gehad, maar er waren ook veel kinderen die een trauma opliepen doordat ze op heel jonge leeftijd gedwongen wekenlang van huis moesten. In de vakantiekoloniehuizen golden bovendien strenge regels. Je moest pap eten, met dikke vellen erop. Je moest per se op je linkerzij slapen. Persoonlijke bezittingen, zoals een pop of een knuffel, moest je afgeven. En luisterde je niet, dan kon je op straf rekenen.”

U HEEFT OOK BEWUST ERGE VOORVALLEN WEGGELATEN, SCHRIJFT U IN UW NAWOORD. WAT BIJVOORBEELD? „Ik vond het verhaal van een meisje van 7 dat neuriede in haar slaap. Dat mocht niet. Deed ze dat, dan werd ze gelijk uit bed gehaald en moest ze met blote voeten een tijd op de koude badkamervloer staan. Of van twee meisjes die toen 6 en 10 jaar oud waren. Het 6-jarige meisje was zo verdrietig van heimwee, dat het 10-jarige meisje zei: „Kom maar even bij mij in

bed liggen.” De leidsters werden daar vreselijk boos om. Want twee meisjes die samen in een bed lagen, dat was verschrikkelijk.

Ook is er veel misbruik geweest in koloniehuizen, met name op jongenszalen met mannelijke leiders.

Ik heb verschillende verhalen gelezen van koloniehuisbezoekers die psychische hulp nodig hadden doordat ze als kind in zo’n vakantiehuis zijn geweest. Zo staat het verhaal me bij van een man die vijftig jaar nadien aan het koloniehuis herinnerd werd en toen alsnog brak. Hij heeft een paar uur in de armen van zijn vrouw liggen huilen op bed. Toen dacht ik: Ik ga iets schrijven vanuit iemand die er jaren later nog last van heeft.”

HET KLINKT ALSOF HET HORRORHUIZEN WAREN. „Het was niet altijd zo erg. Daarom komt in het verhaal ook een meisje voor dat wel genoot van de tijd in het vakantiehuis: Caroliene. Die vond het eten heerlijk en de spelletjes met de leidsters geweldig.

Toch kan ik me voorstellen dat het flinke sporen kan nalaten als je als kind tegen je zin in zo’n koloniehuis gestopt wordt. Zo werkt de menselijke geest nou eenmaal. Ik werd zelf bijvoorbeeld als kind gepest in de eerste jaren van de middelbare school omdat ik zo verlegen was. Daardoor denk ik soms nog weleens in gezelschap: Waarom komt er niemand naast me zitten? Willen ze me niet? Hoewel ik met mijn verstand weet dat dit natuurlijk onzin is.”

U BENT BEZIG MET DEEL 2. „Klopt. Dat boek is geschreven vanuit het perspectief van een bijzonder strenge leidster. Het gaat erover hoe je jeugd zo bepalend kan zijn voor je ontwikkeling dat je een mens wordt die op zijn beurt weer andere mensen kwetst.”

N.a.v. ”DuiNvliNDer”, Door JaNNy DeN BesteN; uitg. De BaNier, 2019, 350 Blz.; €17,95.

terdege *

2 oktoBer 2019

43

Laat nu uw beregening winterklaar maken!

Beregeningsspecialist! aanleg • onderhoud • levering

Maak snel vrijblijvend een afspraak Ledderweg 48, 8161 SX Epe > T +31 (0)578 - 70 10 68 > E info@wilkon.nl

SFEERVOL RESTAURANT Culinair genieten doe je in ons à la carte restaurant. Wij bieden voor elk wat wils. Bij mooi weer zit je op het terras en anders is het binnen goed toeven in een van onze gezellige ruimtes. Welkom in Kesteren!

BRUILOFTEN EN RECEPTIES Molen ‘De Zwaluw’ is de perfecte locatie voor het vieren van jullie feestelijke dag. Kom eens langs om onze mogelijkheden te bekijken en je wensen voor te leggen. Zo maken wij samen van jullie dag iets bijzonders.

BOWLING ‘DE ZWALUW’ Combineer een bezoekje aan ons restaurant eens met een potje bowlen.

Onze ultra-moderne banen dagen je uit

MOLEN DE ZWALUW

je skills te verbeteren. Ook in het bargedeelte is het aangenaam vertoeven.

Reserveer vooraf! Bekijk de tarieven online.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • www.molendezwaluw.nl

ANGST EEN TEKEN VAN ZWAKTE? Tijdens een verjaardag was ik in gesprek met een vriendin.

We deelden onze vakantiebelevenissen en op een gegeven moment liet ik iets van mijn binnenkant zien: “Op een avond toen het heel hard onweerde, lag ik in de tent. Ik was toen heel bang.”

Mijn vriendin reageerde: “Je hoeft niet bang te zijn; de Heere God is er.” Ik zweeg en heb daarover nog lang nagedacht. Mijn vraag: Is angst een teken van zwakte, van ongeloof?

B

edankt voor uw eerlijke vraag. Ik denk dat velen die herkennen, maar erover zwijgen. U hebt de moed om deze ervaring te delen.

Voor de oorsprong van angst moeten we terug naar het begin van de mensheid: de hof van Eden (Genesis 3:7 e.v.).

De mens wilde op eigen kracht zijn leven invulling geven, hij verlangde naar macht en zeggenschap. Maar zijn keuze veroorzaakte juist het tegenovergestelde. Door de ontstane scheiding tussen Schepper en schepsel, deden nieuwe emoties hun intrede in de ziel van Adam, namelijk: machteloosheid, schaamte en angst.

Niet alleen zijn ziel werd besmet; in zijn keuze nam hij de hele mensheid mee. Angst is een realiteit in ieder mens, en is existentieel.

WAT IS ANGST?

Bert Reinds (1960) is getrouwd met Willemien. Ze hebben vijf zoons en vier kleinkinderen.

Bert studeerde orthopedagogiek en heeft een eigen praktijk. www.meandmyhouse.nl.

Om niet alle soorten angst op één hoop te gooien, wil ik het thema angst uitwerken aan de hand van drie niveaus.

1. Angst is een sterke emotie die optreedt als er op een of andere manier gevaar dreigt. De angst bereidt u voor om te vluchten of te vechten, als een reactie op de dreiging.

Stresshormonen zorgen dat de mens ook lichamelijk klaar is voor de vlucht of het gevecht. Angst op dit niveau is nuttig.

Een voorbeeld van deze angst is een kind dat hard wegrent omdat er een blaffende hond aankomt.

2. Angst kan ook een ongezonde vorm aannemen. Dan kan angst de onzekerheid van alledag gaan worden. Een onbestemd gevoel neemt u in beslag. Angst beschermt u niet meer, vrijmoedigheid verdwijnt en aangepast gedrag is aan de orde van de dag. Irrationaliteit neemt uw denken steeds vaker in bezit. Deze groep angstige mensen bezwijkt onder andere door omgevingsdruk. Ze denken dat iedereen hen aardig moet vinden, dus laten ze hun mening snel los. Vaak kunnen deze angstige mensen niet tegen veranderingen.

terdege *

2 OKTOBER 2019

45

Inspiratie en innovatie Wie de showroom bij Van Ginkel Keukens

zijn continu aan innovatieve veranderingen

bezoekt, wordt direct getroffen door de warme,

en verbeteringen onderhevig. Als â&#x20AC;&#x2DC;Miele

sfeervolle opstelling van een groot aantal

Kitchen Experience Partnerâ&#x20AC;&#x2122; loopt Van Ginkel

kwaliteitskeukens. Een inspirerende omgeving met de allernieuwste ontwikkelingen in keukens en apparatuur. Gemak dient de mens

Keukens voorop om u de nieuwste technische ontwikkelingen te demonstreren. Kom kijken,

en de innovaties op keukengebied staan

laat u inspireren en maak kennis met onze

niet stil. Integendeel, design en techniek

ongekende service & garantie.

Van Ginkel Keukens | Marconistraat 8, 3771 AM Barneveld Z 0342 412501 E info@vanginkelkeukens.nl D vanginkelkeukens.nl F vanginkel.keukens

vanginkelkeukens.nl

psychologie

Om over na te denken * * Omdat ze graag controle willen hebben, roept elk geschud aan de (schijn)zekerheid angst op. Angst voor de pijn, omdat u kleur moet bekennen en daardoor mensen tegenover u krijgt te staan. Mensen die zeggen dat ze teleurgesteld zijn in u: „Dat had ik van u niet verwacht.” Kortom, deze angstige mensen laten hun leven leiden door wat anderen vinden. Ik denk dat deze categorie veel groter is dan ze lijkt.

Daarom stel ik u, als vragensteller, maar ook u als lezer, de vraag: Herkent u iets van deze angst? Bent u ook bang als mensen aan uw zogenaamde zekerheden komen, en u opnieuw moet nadenken waarom u iets eigenlijk vindt? Durft u in de spiegel te kijken om te zien hoe het bij u zit?

3. Op dit niveau wordt het functioneren in het dagelijkse leven steeds meer een opgave. Het ‘buiten’ leven wordt als dreigend ervaren, de kans dat de persoon in kwestie steeds meer in zichzelf keert is groot, met alle gevolgen van dien.

Door een ernstige afkeer van bepaalde situaties of objecten raakt ook het lichaam van slag. U gaat transpireren, of wordt duizelig en gaat hyperventileren. Deze angst heeft u in een kerker geplaatst, gevangen in uzelf. Voorbeelden zijn: angst in het donker, angst voor spoken, faalangst, hoogtevrees, pleinvrees, smetvrees, of in sommige situaties angst voor dingen die er niet zijn. Het niveau van een stoornis.

De laatste twee niveaus laten zien dat angst verbondenheid kan omzetten in gebondenheid. De (innerlijke) vrijheid wordt ingeruild voor slavernij. Dan is iemand slaaf van het moeten.

ADVIES Omgaan met angst vraagt persoonsgerichte aandacht en een procesmatige aanpak, en daar gaat tijd overheen. Wanneer u een of andere vorm van angst kent, neem dit dan serieus, accepteer het als een vertrekpunt. En denk niet:

* *

Waar bent u bang voor en wat doet u met deze angst?

Belemmert de angst u ook in uw geloof?

Leg uit.

Belemmert u anderen in hun geloof door altijd vanuit angst te reageren?

Wat betekent de onderstaande tekst over angst voor u in het dagelijks leven?

Jesaja 41:10: „Vrees niet, want Ik ben met u; zijt niet verbaasd, want Ik ben uw God; Ik sterk u, ook help Ik u, ook ondersteun Ik u met de rechterhand Mijner gerechtigheid.”

ik ben christen dus dat overkomt mij niet. Ontkennen is blijven in de slavernij van angst, geleefd worden in plaats van leven.

Leer uw angst te herkennen en geef uw angst een betekenis. Welke mensen en/of situaties maken u angstig en waarom. En wat heeft vroeger daarmee te maken? Bent u in het verleden gekwetst, misbruikt en kijkt u daarom wel uit?

Leer uw angst (en andere gevoelens) te voelen en te uiten.

David zegt (Ps. 32:3): „Zolang ik zweeg, kwijnde mijn gebeente.” Breng uw angst en andere emoties in gebed bij God. Wanneer u de psalmen leest, ziet u dat David niets anders doet. En Jezus Zelf deed het ook, bijvoorbeeld vlak voor de kruisiging.

Leer uw angst te begrenzen door te veranderen: laat de angst u niet gevangennemen of gijzelen. Ontdek de leugens in uw ziel en probeer uw denkpatronen te veranderen.

Ontwikkel zelfvertrouwen door uw Godsvertrouwen te ontwikkelen, en laat desnoods een andere (een deskundige) een tijdje meekijken.

terdege *

2 oktober 2019

47

80.

Otto Heldring en Jan de Liefde tekst: Gisette van Dalen-Heemskerk beeld: Jack staller

ebogen, tegen de wind in, ploeteren twee mannen over de zandverstuivingen in de buurt van Apeldoorn. Het ijne, scherpe zand slaat hen in het gezicht. Eindelijk komen ze aan in Hoenderloo.

Verbijsterd kijkt de ene man om zich heen. Wat een armoede.

In ruim twintig plaggenhutten wonen zo’n 150 mensen. Er staat geen kerk, geen school. Ze beschikken niet eens over een put met schoon drinkwater. Ineens moet hij denken aan Jesaja 35: „De woestijn en de dorre plaatsen zullen hierover vrolijk zijn, en de wildernis zal zich verheugen, en zal bloeien als een roos.”

De man neemt zich ernstig voor om de mensen in dit kleine gehucht te gaan helpen.

Otto Gerhard Heldring wordt in 1804 geboren. De jonge Otto is dol op lezen. Hij houdt erg van geschiedenisboeken. Na de Latijnse school gaat hij, net als zijn vader vroeger, theologie studeren in Utrecht.

Al op 22-jarige leeftijd wordt Otto predikant in het Gelderse Hem-

G

men. Het is een kleine gemeente met maar 25 gezinnen. Heel vaak kloppen er bedelaars op de pastoriedeur. Maar Heldring geeft niet zomaar geld. „Hulp door arbeid en niet door aalmoes”, is zijn motto. De mensen moeten zelf de handen uit de mouwen steken. Ook ziet Otto dat veel problemen op het drinken van sterkedrank terug te voeren zijn.

Daarom schrijft hij boekjes als ”Jenever erger dan cholera”.

Tijdens een van de lange wandelingen die hij maakt, komt hij in Hoenderloo terecht. Heldring zorgt ervoor dat er een waterput én een school komt. Ook sticht hij er een kerkje. „Zoekt eerst het Koninkrijk Gods en Zijn gerechtigheid”, houdt hij de mensen voor tijdens het leggen van de eerste steen.

Niet alleen in Hoenderloo verricht Otto veel goeds. Hij trekt het hele land door. Zo bezoekt hij in Gouda de enige vrouwengevangenis die Nederland dan telt. Hij treft er wantoestanden aan. Zeker vijf meisjes smeken hem om hulp. Ze zitten samen

met zware misdadigsters gevangen en hun problemen dreigen alleen maar groter te worden.

Daar komt nog bij dat deze meisjes als ze uit de gevangenis komen nergens heen kunnen.

Niemand wil hen in dienst nemen. Heldring sticht daarom tehuizen voor deze meisjes, jongens en vrouwen.

Heldring behoort tot het zogeheten Nederlandse Réveil.

Deze protestantse opwekkingsbeweging is tijdens de zondagavonden bij Isaäc da Costa in Amsterdam ontstaan. Da Costa benadrukt tijdens deze avonden het belang van de persoonlijke beleving van het geloof, Heldring laat in de praktijk zien hoe de christelijke naastenliefde in de praktijk gebracht moet worden. Hij zorgt voor armen, biedt hulp aan jongeren en wijst de mensen op de gevaren van alcoholverslaving.

Otto is niet de enige dominee die zijn geloof zo in de praktijk brengt. Door de Amsterdamse wijk de Jordaan loopt Jan de Liefde. Onder zijn ene arm heeft

1804

1814

1826

Otto Gerhard Heldring geboren

48

terdege *

2 oktober 2019

Jan de Liefde geboren

Otto Heldring predikant te Hemmen

KERKGESCHIEDENIS

hij een turf –brandstof voor de kachel– en onder zijn andere arm de Bijbel. Ook hij ziet niets dan armoede om zich heen. De stank die uit de Amsterdamse grachten komt is niet te harden. Alleen de allerarmsten blijven in deze sloppenwijk wonen. Ze kunnen nauwelijks werk en dus ook geen voedsel vinden. Er zijn gezinnen die zelfs met negen of tien personen in één kamer wonen.

Jan de Liefde is eerst doopsgezind predikant in ZuidwestFriesland en in Zutphen geweest.

In die stad ontstaan echter

1849 Jan de Liefde verhuist naar Amsterdam

1855 Jan de Liefde richt tot Heil des Volks op

problemen. De Liefde is het niet langer eens met de koers van zijn kerk. Hij schrijft een dun boekje: ”Gevaar! Gevaar! En geen vrede!

Een woord tot de slapenden en in slaap gewiegden!” In dat pamflet beschrijft hij vol vuur dat hij vindt dat de doopsgezinde kerk veel te weinig naar de Bijbel luistert en veel te veel naar eigen inzichten.

Zijn kerkgangers zijn niet blij. „Wat is die De Liefde streng in de leer”, klagen ze. Uiteindelijk legt de predikant zijn ambt neer.

In 1849 verhuist hij naar Amster-

dam. Daar gaat hij evangelisatiewerk verrichten in de Jordaan.

Ook begint hij Bijbellezingen te houden. Al gauw komen er honderden mensen op de bijeenkomsten af. Jan wil graag zo veel mogelijk mensen bereiken.

Daarom start hij met een school voor evangelisten. ’s Avonds trekken zij door de Jordaan. Maar De Liefde wil graag alle inwoners van Nederland bereiken. Daarom richt hij de vereniging Tot Heil des Volks op. Om zo de allerarmsten te helpen. Met brood, turf én de Bijbel.

1869 Jan de Liefde overlijdt in Engeland

1876 Otto Heldring overlijdt in Mariënbad

terdege *

2 OKTOBER 2019

49

Zeg ook ‘Ja’

tegen Paul Roescher!

Paul Roescher maakt de drempel lager dan ooit, profiteer van onze combi-aanbiedingen.

Gaat u ‘Ja’ zeggen tegen de liefde van uw leven? Zeg dan ook ‘Ja’ tegen Paul Roescher! Want Roescher heeft niet alleen Europa’s grootste keus in keukens, maar biedt ook de ruimste keus in badkamers, tegels, kachels en schouwen, vloeren en schuifkasten. En dat lager in prijs dan waar ook!

Met het speciale combi-voordeel wordt de drempel lager dan ooit om het hele huis volledig naar uw smaak in te richten. Voor de prijs van een huwelijksreis ben je bij Roescher al een heel eind op weg in het realiseren van het huis van je dromen. Dus: kom eens langs. En u zult zien hoe voordelig liefde op het eerste gezicht kan zijn!

Huwelijks-Actie!

Een auto voor elk bruidspaar!

Op de mooiste dag krijg je een trouwauto in gebruik bij aankoop van een keuken en badkamer + nog een onderdeel.

Vraag naar de voorwaarden.

PAUL ROESCHER Het voordeel van alles onder één dak: duizenden meters sfeer en inspiratie!

Keuken incl. 5 apparaten

Design eettafel + 4 stoelen

40 m2 tegelvloer

Begane grond Keuken met 5 apparaten

4995,Design eettafel + 4 stoelen 995,1105 minus -/- 10% 40 m tegelvloer 75x75 cm 1315,-

1 meter gashaard

2

+ Badkamer

+ 30 m2 laminaat

+

Wand- en vloertegels

+ Tapwaterpakket

+

klanten vertellen

+

Gashaard 2100,- minus -/- 5 % e

1 Verdieping Badkamer 1995,- minus -/- 10%

40 m2 pvc-vloer

Schuifdeurkast op slaapkamer

Wand- en vloertegels 1e 5 m2 wandtegels gratis

+

+

Schuifdeurkast op slaapkamer 495,- minus -/- 10% 40 m2 pvc-vloer 1220,- minus -/- 5%

Zó werkt het combi-voordeel bij Roescher!

Koopt u naast de keuken ook een badkamer, schuifkast en eettafelset? Dan ontvangt u hierop 10% voordeel. Bij aankoop van keuken en badkamer ontvangt u 5% voordeel op haard, vloer en zonnepanelen. Kortom, hoe meer u koopt, hoe voordeliger het wordt!

2e Verdieping 30 m2 laminaat 440,- minus -/- 5% Tapwaterpakket 2100,- minus -/- 5 %

Uw huis van vloer tot zolder ingericht voor slechts Alle aanbiedingen zijn volledig aan te passen en ook los verkrijgbaar.

85% van de klanten beveelt Paul Roescher aan!

Met Megastores in: Rijssen: Plaagslagen 2 (0548) 540 340 Apeldoorn: Vlijtseweg 196 (055) 360 1747

+

Megast

o

ldoorn re Ape

Megastore Rijssen

PAUL ROESCHER •

B A D

•

V L O E R

•

1795,875,455,1160,415,1995,-

15.995,-

Keuken of badkamer kopen is een verzorgd dagje uit bij Paul Roescher!

K E U K E N

1995,-

H A A R D

Open: di. t ⁄m vrij. 9-18 uur (zat. -16.30 uur). Koopavond = do. Zon/feest dagen gesloten.

Feitjes van Fija Fija Nijenhuis selecteerde de leukste feitjes.

Zwanger?

Pas op...

Zwanger en last van een pijntje of een andere klacht? Even checken op Facebook of meer vrouwen er last van hebben, misschien hebben zij wel een tip voor een medicijn. Herkenbaar?

Pas op: uit onderzoek blijkt dat veel informatie op sociale media (Facebook, internetforums) over medicijngebruik bij zwangerschap niet klopt. Om precies te zijn: ruim 40 procent van de informatie die gedeeld wordt is niet correct, concludeerde het Radboudumc in Nijmegen. „Iemand schrijft bijvoorbeeld dat ze een medicijn gebruikte en daardoor een miskraam kreeg”, legt een onderzoeker uit op nos.nl. „Maar dat is op basis van één ervaring niet vast te stellen. Toch kan het wel zo geïnterpreteerd worden.”

Verstandiger is het dus om te zoeken op betrouwbare websites, zoals die van huisartsen: www.thuisarts.nl.

Herfstgroente

”De herfst is de lente van de winter”

Zin in een echte herfstgroente? Dan kom je uit bij pompoen, een vruchtgroente met een zachte, licht nootachtige smaak die veel vitamine A en C bevat.

De komende weken zijn ze volop verkrijgbaar. Pompoenen kwamen oorspronkelijk voor in Midden- en ZuidAmerika. Er zijn flink wat varianten in omloop, zoals de muskaat-, spaghetti- en flespompoen en de, jawel, Turkse muts (dit type dankt z’n naam aan de tulbandachtige vorm). Bekend is pompoensoep, maar je kunt de groente ook in stukjes snijden en wokken of grillen met kruiden en wat olie. Schillen mag, maar hoeft niet. Meer weten?

Kijk op groentegroente.nl/ groentes/pompoen.

(Henri de ToulouseLautrec, Frans kunstschilder)

HOE GELER, HOE BETER Sinds een paar weken gebruik ik een whitening-tandpasta. Elke keer na het poetsen speur ik of mijn gebit al witter is. Tot nu toe helaas niet. En wat doet zo iemand als ik dan? Googelen.

Dat had ik dus beter kunnen doen vóór het kopen van een tube die ‘belooft’ dat je al na drie dagen gebruik zichtbaar wittere tanden hebt. Whitening-tandpasta werkt namelijk niet, stelde de Consumentenbond een tijdje terug al kort en krachtig vast. Je schuurt er hoogstens wat meer oppervlakkige verkleuringen mee weg dan met ‘gewone’ tandpasta. Beter nieuws: op NU.nl laat tandarts Kohsiek weten dat tanden juist geel horen te zijn. ”Hoe geler hoe beter, want dat betekent dat je veel en dik tandbeen hebt en dus stevige tanden en kiezen hebt.”

51

Twee &meer deel 5

52

terdege *

2 oktober 2019

interview

”ONZE BAND IS BLIJVEND EN BIJZONDER” Wat doe je als je tweelingbroer met fiets en al in een brede, diepe sloot duikelt? Cor twijfelde geen seconde. Hij dook Daan direct achterna. Die zou andersom exact hetzelfde hebben gehandeld. ”tuurlijk. Zonder twijfel. Daar ben je tweeling voor.” tekst: Corine Boone-Bruggink beeld: tineke van der eems

terdege *

2 oktober 2019

53

interview

”toen we 10 jaar waren, waren we het dragen van dezelfde kleding echt zat.

We werden als een eenheid gezien in plaats van als individuen”

D

e 37-jarige eeneiige tweeling Cor en Daan Roelofs uit Apeldoorn is het er unaniem over eens. De reddingsactie is toch wel het beste bewijs dat ze door dik en dun tweelingbroers zijn. Daan kan zich als destijds 14-jarige drenkeling nog elke inesse van de valpartij herinneren. De

broers groeien op in Alphen aan den Rijn en fietsen na hun basisschoolperiode dagelijks naar het Driestar College in Gouda. Een route van ruim een uur, dwars door de polder; over smalle wegen, langs brede sloten. „We zaten in het tweede jaar van de mavo en hadden nog een vrij nieuwe fiets.

We fietsten met de Alphen-groep terug naar huis. Op een gegeven moment komt een tractor ons tegemoet. Ik zag die te laat en klapte bijna op degene voor mij, dus ik moest wel naar rechts uitwijken. En daar vloog ik, met fiets en al, zo de sloot in.”

Daan kan er, jaren na dato, hartelijk om lachen. Op het hachelijke moment zelf echter niet. „Ik was zuinig op m’n iets én m’n schooltas zat erop. Ik bleef het stuur dus uit alle macht vasthouden.” De ietsgroep staat compleet verbouwereerd aan de kant. Behalve Cor. „Ik dook Daan gelijk achterna. Ik zag de angst in zijn ogen en dacht: Die verzuipt!”

Ze sjorren elkaar als verzopen katten op de kant. „We hadden nog net geen kikker op ons hoofd”, grijnst Cor. Een omwonende komt op het bijzondere schouwspel af en biedt de riekende broers een verfrissende douche aan.

DREUNEN Volgens Cor en Daan staat het moment symbolisch garant voor hun band als tweeling. „Dat je er 54

terdege *

2 oktober 2019

als broers voor elkaar bent en elkaar helpt, dat is het mooie aan ons tweeling-zijn”, knikt Daan. „Wij hebben een blijvende en bijzondere band”, steekt Cor gelijk af naar de diepte. „We hebben nog twee broers en een zus, met wie de band ook blijvend is, maar die evenaart niet de verbondenheid die Daan en ik met elkaar hebben.” Daan knikt instemmend. „Als ik Cor ergens onverwacht zie, denk ik: Hé, wat leuk dat ik hem zie. Soms laat ik hem dan schrikken.” Cor grimast. „Dan grijpt-ie me ineens van achteren bij mijn schouders, bijvoorbeeld. Dat stoeien met elkaar heeft er altijd al in gezeten.”

Daan veert op. „Af en toe had ik linke plekken van die dreunen.

Het gebeurde geregeld tijdens het huiswerk maken op onze slaapkamer. Dan zat Cor geconcentreerd te werken en lag-ie niet veel later op de grond.” Een lachsalvo klinkt door de woonkamer. „We keken hoe ver we konden gaan, dat typeerde ons wel”, erkent Cor. Ook de buurt in Alphen aan den Rijn wordt door de jonge Cor en Daan op de proef gesteld. Daan oogt ietwat ongemakkelijk bij de bekentenissen van hun jeugdige overmoed. „We klommen bijvoorbeeld in een eikenboom met een dicht bladerdek en gooiden dan eikels op de daken van langsrijdende auto’s. Dat gaf een leuk geluid. En Cor, weet je nog van dat gaas...” Daan barst in lachen uit. „Aan onze achtertuin grensde een parkeerplaats met gaas als afscheiding. Wij bonden dat gaas weleens aan de trekhaken van geparkeerde auto’s. Dan kreeg je enorme halen in het gaas.”

VOORLETTER De tweelingbroers Roelofs trekken in hun basisschoolperiode altijd samen op. Waar Cor is, is Daan. Ze worden bijna overal als ”de jongens” aangesproken en lijken vanwege hun eertijdse bos blond haar en identieke kleding zo veel op elkaar dat de jufen bij moeder Arina hun beklag doen. Die bedenkt een briljant idee: ze blijft haar zoons hetzelfde kleden, maar naait hun beginletter op de truien. „Toen we 10 jaar waren, waren we het dragen van dezelfde kleding echt zat”, weet Cor nog goed. „Het voelde isolerend; we werden als een eenheid gezien in plaats van als individuen en die kleding werkte daaraan mee. Toen vond ik het best even lastig om tweeling te zijn, want ik merkte dat we naar ons eigen ik aan het zoeken waren en ik moest mezelf nog leren ontdekken als uniek persoon.”

De breuk in de kledingmatch werkt positief uit voor beiden. Dat ze om de haverklap nog steeds verwisseld worden, nemen ze voor lief. Daan grinnikt. „Als iemand „Cor!” riep, keek ik automatisch op. Je wist namelijk nooit of ze wel de juiste persoon aanspraken.”

HUMOR Als de broers 14 zijn, verandert hun leven ingrijpend. Het gezin Roelofs verhuist naar het Veluwse Ugchelen. Cor ziet de verandering als een uitdaging en avontuur, Daan heeft meer moeite om het bekende los te laten. De broers duiden het direct als een karakterverschil. Hoezeer ze uiterlijk ook op elkaar lijken, de innerlijke verschillen zijn duidelijk. „Cor neemt sneller initiatief; hij had

terdege *

2 oktober 2019

55

56

terdege *

2 oktober 2019

interview Daan en Lieske zijn compleet overrompeld als blijkt dat zij na twee zoons en een dochter óók een tweeling verwachten bijvoorbeeld altijd als eerste de zaterdagbaantjes te pakken en ik volgde hem wat later”, weet Daan. „Dat was trouwens ook wat, als we in dezelfde bouwmarkt werkten. Als Cor iets haalde voor een klant en ik toevallig langsliep, raakte de klant van Cor soms gepikeerd, want die zag het verschil niet tussen ons en dacht dat Cor intussen iemand anders was gaan helpen.”

Cor denkt hardop verder: „Jij bent iets spontaner en uit sneller emoties.” Daan, weifelend: „Ik vind jou niet gesloten, maar misschien iets bedachtzamer. Ik ben wat impulsiever en iets gevoeliger.”

Over hun grootste overeenkomst zijn de broers het eens: hun gevoel voor humor. Ook beschouwen ze zichzelf als echte doeners. Ze leven zich als jonge knapen in de buurt van Ugchelen uit met het bouwen van hutten. Een hut bij het talud van de A1 is een klapstuk. Van pallets, vloerbedekking en golfplaten maken ze een aangenaam onderkomen. Totdat Rijkswaterstaat langskomt. De hut wordt tot teleurstelling van de broers met de grond gelijkgemaakt.

LOSLATEN Zestien jaar lang zijn Cor en Daan elkaars klasgenoot. Vanaf mavo 4 op de Jacobus Fruytier scholengemeenschap in Apeldoorn verandert dat. Het voelt onwennig, maar ook natuurlijker dat ze beiden meer hun eigen weg kiezen. „Je moet elkaar een keer loslaten. En dat gebeurde bij ons best laat”, erkent Cor. De broers delen in die periode nog wel dezelfde slaapkamer. Een voordeel, vindt Daan. „Ik besprak veel met

Cor. Dat vond ik echt bijzonder aan ons tweeling-zijn. Als dingen niet lekker liepen tijdens stage of werk, konden we dat met elkaar delen.”

Na de Fruytier gaan de broers naar het Hoornbeeck College in Amersfoort voor de opleiding techniek. Na het mbo stomen ze door naar het hbo op het Windesheim in Zwolle.

Cor verdient z’n diploma elektronica en Daan werkt hard voor de opleiding technische informatica.

Momenteel werkt Cor als productspecialist bij Justid in Almelo en Daan is systeembeheerder bij Eleos in Amersfoort.

ECHTGENOTES Met de verhuizing naar de Veluwe reisden Cor en Daan ook hun toekomstige echtgenotes tegemoet. Cor verovert Jacolien, Daan krijgt een relatie met Lieske. De dames brengen nogal wat teweeg in het leven van de broers. Ineens zien ze elkaar veel minder, want de stelletjes zijn om de beurt een weekend in huize Roelofs.

Hun band blijft sterk, maar ze delen logischerwijs veel minder met elkaar.

Of Jacolien en Lieske de mannen weleens vergeleken? „Zeker wel”, lacht Jacolien. „Ik wist op een gegeven moment hoe Cor reageerde op dingen en was benieuwd of Daan dat hetzelfde deed. Ik wilde de verschillen heel duidelijk weten en zien.”

Ze grinnikt als ze terugdenkt aan de eerste fase van hun relatie. „Als ik bij hen thuis aanbelde en Daan of Cor kwam de trap af, moest ik soms heel goed kijken wie het was.”

Ondanks de gelijkenissen ziet Lieske ook heel duidelijk verschillen tussen de broers. „Hun oogopslag en ma-

nier van lopen zijn bijvoorbeeld echt anders. Ik heb ze gelukkig nooit door elkaar gehaald.”

VERRASSING Cor en Jacolien trouwen in juni 2007, Daan en Lieske volgen in oktober van datzelfde jaar. De eerste twee komen halverwege 2017 met een heel grote verrassing op de proppen. Na twee dochters krijgen ze een tweeling. Het blijken zelfs twee eeneiige jongens te zijn: Ralph en Maxime worden op 16 december 2017 geboren.

Daan en Lieske zijn compleet overrompeld als blijkt dat zij na twee zoons en een dochter óók een tweeling verwachten. Op 13 november 2018 komen de twee-eiige Bas en Jeftha ter wereld.

Cor en Daan voelen zich de koning te rijk met hun jongenstweelingen.

In Ralph en Maxime zien ze beiden zichzelf terug; het zijn ondernemende kereltjes die sprekend op elkaar lijken. Cor is zich daarom des te meer bewust van wat hij zijn jongens wil meegeven. „Dat ze hun eigen persoonlijkheid ontdekken en niet te veel en te lang aan elkaar blijven plakken.”

Dat de zoons van Cor ook veel door elkaar gehaald worden, is nu al een feit. Cor moet ineens lachen. „Kort nadat de tweeling van Daan was geboren, werd ik in de supermarkt aangesproken door een vrouw die me feliciteerde en vroeg hoe het mijn vrouw ging. „Helemaal prima”, zei ik. „O? Ze zit toch in haar kraamweek?” „Volgens mij denkt u dat ik Daan ben”, zei ik. Dat soort verwisselingen maken we nog steeds mee.”

terdege *

2 oktober 2019

57

Folmer Hekwerken specialist in Sierhekwerken Paardenstalinrichting en Hondenkennels Exclusief sierhekwerk in alle prijsklassen.

Van klassiek tot modern. Maatwerk en ook eigen ontwerp mogelijk.

Industrieterrein De Stroet | Kauwenhoven 35 | 6741 PW Lunteren Tel. 0318-482619 | WWW. FOLMERHEKWERKEN.NL

genieten in elk seizoen

In het mooiste stukje heuvelland Welanden hopen u dit jaar weer Drie arrangement met bustocht Aankomst 18 november, vertrek 21 november 2019 te mogen begroeten.

Epen, Zuid-Limburg | 043-4551742 | www.inkelshoes.nl

De Bijbel met uitleg

óók voor het onderwijs Hoe zag de indeling van de tabernakel eruit?

Waar liggen de zeven gemeenten van Klein-Azië De antwoorden op deze vragen zijn allemaal terug te vinden in het beeld- en kaartmateriaal van de Bijbel met uitleg en digitaal via BMUonline.nl.

Vanaf nu is het ook mogelijk om als school aan te sluiten op BMUonline. Zo heeft u waardevol materiaal beschikbaar bij de dagopening en in de lessen.

Pakket BMUonline voor scholen:

 Bijbel in de Statenvertaling (GBS-editie).  Toelichtende materiaal zoals: uitleg,

kernwoorden, kaarten, schema’s, tijdlijnen, tabellen, landkaarten, foto’s etc.

 De Bijbel in het Engels (King Jamesvertaling).  De Verkorte Verklaring van Matthew Henry.  Markeren en notities maken.

Er kan een koppeling worden gemaakt met Kennisnet of een ander portal.

Bekijk het eens van de andere krant.

Meer informatie?

Neem contact op met projectleider Wim Hulsman: whulsman@debanier.nl of bel 06 - 53 63 81 31.

Hij vertelt u graag meer!

Ontdek het verschil in het RD

Vraag een gratis proefabonnement aan Ga naar rd.nl/td

BMUonline.nl

WONEN

*

twee zussen, één dak „MET DE GEZELLIGHEID ZIJN WIJ HET BLIJST” trends in keukenland GLUREN DOOR ZWART GLAS ria kreling WAS 53 JAAR DE DIENSTBODE VAN DS. J.P. VERKADE

*

*

Kijkje in de keuken(trends) van 2020

Al ruim vijftien jaar werkt Ferry Droppert, marketing manager en verantwoordelijk voor de invulling van showrooms, bij DB Keukengroep. Hij is net terug van een bezoek aan een toonaangevende keukenbeurs in Duitsland. Grote verrassingen heeft hij daar niet kunnen spotten. Maar trends ontdekte hij er zeker. tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: DB KEUKENGROEP

Uit die afzuigkap!

De traditionele afzuigkap is op zijn retour. Zeker bij de kookeilanden. Een kookplaat met werkbladafzuiging wordt steeds populairder.

Droppert maakt wel een kritische kanttekening. ”Het ziet er prachtig uit, maar de techniek ervan is nog volop in ontwikkeling. Tot nu toe hangt de meest optimale afzuigkap nog steeds bóven de kookplaat.

Maar de technieken van de werkbladafzuiging zullen de komende tijd vast nog flink verbeteren.” Onder de afzuigkap kiest de klant bijna standaard voor een inductiekookplaat. De tijd van het gasfornuis is voorbij.

PUUR NATUUR Hoe robuuster, hoe mooier? Die industriële trend is weer achter de rug. Puur natuur is een belangrijk thema in de keuken van 2020. De gebruikte materialen in keukens ogen fijner en eleganter. Geen grove noesten meer, maar hout met fijne lijntjes. En een marmeren werkblad hoort er helemaal bij. De bladen zijn vaak zwart met witte aders, of juist wit met zwarte aders.

Ook grovere steenstructuren als leisteen doen het goed in de hedendaagse keuken.

GRIJS, TAUPE, ZWART OF TOCH MAAR MOSGROEN? De meeste consumenten willen graag een keuken in neutrale tinten, is de ervaring van Droppert. Grijs, taupe of natureltinten. Maar ook zwart en hout is populair. Gewaagder kan ook. Moskleurig of roodbruin. Elementen als greepjes, kranen, verlichting en de spoelbak zijn niet langer gemaakt van rvs, maar van zwart staal of kunststof. Dat staat in combinatie met marmer erg chic.

60

Zo zwart als ... glas Lange tijd waren keukenkastjes niet ‘doorzichtig’. Wel zo makkelijk, niemand kon zien dat de pindakaas op de plaats van het kristallen glasservies stond. Maar nu zijn zwartstalen glasdeuren de trend.

Het glas dat erin zit is niet helder; het is getint, zwart glas.

Gluren maar!

Honingraat of noot?

Een echt opvallend werkblad? Droppert ontdekte op de keukenbeurs in Duitsland opvallende dessins. De designers waren geïnspireerd door voedsel en de natuur. Daarom maakten ze een aanrechtblad van composiet met daarop het dessin van honingraat, nougat, eieren of noten.

Klimaatkast Wijnkenners als Nicolaas Klei en Harold Hamersma zullen mogelijk meteen proeven dat het wijntje uit de wijnklimaatkast precies op 16,5 graden Celsius is bewaard. Maar ook voor alle andere liefhebbers van wijn heeft de hype van speciale wijnklimaatkasten behalve het fijne temperatuurtje nog een bijkomend voordeel. De kasten zijn fraaie blikvangers in de keuken.

61

STRAKKE MEUBELS en veel staal Jan Duijts van Het Woonhuis in Elspeet en Frank Timmer van Meubelpark De Bongerd in Kesteren weten het zeker: de landelijke stijl is een beetje op z’n retour. ”Het mag allemaal wat strakker en minder groot”, aldus Duijts. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: WOONHUIS EN ISTOCK

Glanzend velours op de bank Jan Duijts: ”Dé stof van dit moment is velours. Deze stof wordt veel gebruikt voor banken en stoelen.

Hij is van 100 procent polyester en blijft daardoor lang goed.

Een mooie bijkomstigheid: velours is ook niet zo duur.”

WEG MET GROTE LEUNINGEN De landelijke stijl die lange tijd de trend was, leek soms vooral geschikt voor grote huizen.

Van lampen tot banken, alles was van formaat. Die trend is voorbij, constateert Duijts: „Het mag nu allemaal wat luchtiger.

Dus geen leuningen meer van een halve meter breed. De kasten en banken van nu staan vaak iets hoger, op stalen pootjes. Het zijn ook niet meer van die enorme bakken, maar wat kleiner.”

AARDETINTEN, GROEN EN BLAUW Zwart met wit en donkergrijs, dat is wat lange tijd de klok sloeg. Dat is voorbij. Volgens Duijts wordt er nu veel gewerkt met zandkleur en een combinatie van grijs en beige, ook wel greige genoemd. Timmer ziet veel warme kleuren in de huidige interieurs. ”Komende periode worden bruin, terra, brique en spiced honey aangevuld met nog diepere tinten als donkerblauw, bordeaux en (mos)groen. Deze warmte zie je ook terug in de stoffen. Materialen als velours, notenhout en luxe patroonstoffen zorgen voor sfeer en persoonlijkheid.”

62

Klassiek interieur op Italiaanse tour Frank Timmer komt net terug van een beurs in Parijs en onderscheidt verschillende trends. Allereerst die voor het luxe segment. ”Daar maken traditionele meubelen steeds meer plaats voor die met Italiaanse invloeden. Daarmee bedoel ik: een minimalistisch, maar goed uitgedokterd design, ranke pootjes, slanke vormen. Gecombineerd met warme stoffen en natuurlijke materialen als natuursteen, hout en marmer.”

beeld: MOOIWATPLANTENDOEN.NL

Het wabi-sabi-effect En dan is er tot slot nog de wabi-sabitrend. „Die is gebaseerd op de landelijke woonstijl, maar zo mogelijk nog soberder. Wabi-sabi is Japans en staat voor terug naar de basis. Het vinden van eenvoud, puurheid en sereniteit en het omarmen van imperfecties.” Een voorbeeld van wabi-sabi: Muren en meubels die niet glad afgewerkt zijn maar hun eigen verhaal vertellen.

Hip Scandinavisch Verder is er het moderne segment: strakke interieurs met veel wit. Deze moderne interieurs krijgen te maken met Scandinavische invloeden, aldus Timmer.

Het blijft licht, strak van lijn en sober qua uitstraling, maar er wordt meer gebruik gemaakt van hout en groen.

STEEDS MEER STRAKKE INVLOEDEN Daarnaast bevestigt Timmer dat er ook binnen de landelijke woonstijl een verschuiving gaande is. „Zo zie je het toevoegen van strakke elementen, als fijne zwart stalen pootjes, moderne verlichting of grafische accenten. Strakke interieurs combineren juist wat grovere elementen zoals linnen en losse bankhoezen.”

63

COLUMN

”Niemand is belangrijker dan het team”. Dit is de titel van een boek dat ik enige tijd geleden kreeg van een bekende. De titel schoot me te binnen toen we aan het begin van dit politieke jaar als fractie voor het eerst bijeenkwamen tijdens de inmiddels traditionele fractiedagen.

Het is de gewoonte dat twee leden van ons team de fractiedagen organiseren. Dit jaar waren de senioren aan de beurt, Roelof Bisschop en Menno de Bruijne. Ze hadden een mooi programma in elkaar gezet. Het centrale thema betrof het leven van de 19eeeuws Nederlandse politicus Guillaume Groen van Prinsterer. En waar kun je zo’n thema beter uitdiepen dan in de omgeving van Van Prinsterers stad, Den Haag. We zetelden dan ook in Wassenaar en vanuit ons onderkomen hebben we de leefomgeving van Groen van Prinsterer bezocht. Zowel te voet als per stalen ros doorkruisten we Wassenaar, Den Haag en Scheveningen.

Tijdens dit soort informele bijeenkomsten, waar de hectiek van de

Zowel te voet als per stalen ros doorkruisten we Wassenaar, Den Haag en Scheveningen

dagelijkse politieke werkelijkheid ontbreekt, merk je snel genoeg hoe het erbij staat in het team. Nou, ik kan u vertellen dat de sfeer uitstekend was. Ik zie het komende jaar wat dat betreft dan ook met plezier en vertrouwen tegemoet.

Behalve dat we allerlei aspecten uit het leven van Groen van Prinsterer opsnoven, hebben we uiteraard ook gekeken naar onszelf. Hoe gaan we het komende jaar in, wat drijft ons en op welke thema’s en onderwerpen hopen we de aandacht te vestigen.

Het dienen van de samenleving en, specifieker, het christelijk volksdeel vanuit een open Bijbel is een centraal thema dat velen van ons drijft. Dat vind ik mooi.

Wat me het meest aansprak is dat een van de teamleden een tekst midden in de kring legde en aangaf dat hij zijn werk zo prettig vindt omdat we als collega’s een warme en veilige werkomgeving met elkaar creëren. Op dat moment kwam de titel van dat boek weer bij me boven: ”Niemand is belangrijker dan het team”.

Zo is het maar net. Als we dat in het vizier houden, dan kunnen we er dit jaar weer tegenaan.

Chris Stoffer Tweede Kamerlid voor de SGP 64

terdege *

2 OKTOBER 2019

agenda 2020

BOORDEVOL prachtige beelden, notitieruimte en mooie quotes!

Voor maar â&#x201A;¬12,95

www.terdege.nl/agenda

Met de nieuwe Terdege agenda 2020 geniet je elke dag!

* *

zondag is de eerste dag van de week dezelfde sfeervolle opmaak als Terdege met extra notitieruimte vol mooie en vrolijke fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en quotes uitgevoerd met ringband en bladwijzer prettig formaat (18 x 14 cm)

*

www.terdege.nl/agenda

* *

*

Geven maakt blij...

Exclusief voor abonnees!

Doe iemand anders Terdege cadeau en ontvang zelf zoâ&#x20AC;&#x2122;n mooie agenda!

U geeft: 5x Terdege voor â&#x201A;Ź 19,95 U ontvangt: onze Terdege agenda

Stuur de kaart retour, mail naar adm@terdege.nl of bel 055-5390300

Twee zussen onder één K P

A

Met je zwager en zus een twee-onder-een-kapwoning laten ontwerpen en bouwen. Moet je dan dezelfde smaak hebben, of niet? Hoe is het om naast elkaar te wonen? tekst: GERTINA HEGER beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

2 OKTOBER 2019

69

WONEN

Li nk s: Pe tr a k oo s z a nd k le ur, zw a r t e n be to ng r ijs .

De g ro te ho u ten e e ttafe l i n L id a â&#x20AC;&#x2122;s h uis b ie d t ge no e g pla a ts v oo r g a st en . L in ks : h et ge m et se ld e m uu r t je o p d e sl a a pka m e r m a a kte n Pe tra en He nk - J a n z el f.

Ee n o l ijfg ro en e mu ur e n gro en e le ren fa u te uil ; L id a â&#x20AC;&#x2122;s sm a a k is re tro ind u str ie el .

De g el e flu itk ete l ge e ft ee n vro lij k kl eu ra c ce nt a a n d e zw a r t- w itte k eu ke n.

wonen

Tijdens de bouw ontstond spontaan het idee om de houten en metalen dakspanten zichtbaar te laten in huis. etongrijs, zwart, zandkleur.

Petra van den Berge-den Hertog (39) uit Woudenberg koos voor een „stoere, sober-chique” inrichting. Kalkverf en grove materialen zoals hout en steen zijn favoriet.

Ze is in haar nopjes met het grof gemetselde muurtje in de ouderslaapkamer: „Een eigen creatie van mijn man en mij.”

Het huis is áf, ondanks dat het nog geen jaar oud is. De stijl is tot in detail doorgevoerd. Alsof je een woonwinkel binnenstapt. Accessoires passen bij de robuuste open haard en de zwarte, glanzende piano. Een oude kerkbank staat bij de eettafel.

Jassen, schoenen en gebruiksvoorwerpen zijn uit het zicht opgeborgen.

Toch hoeft haar huis geen etalage te zijn, zegt de moeder van drie tieners.

Gastvrijheid vindt Petra belangrijk. „Geen probleem als deze of gene mee-eet, zo nodig fiets ik even naar de supermarkt.” Haar huis openstellen voor anderen, kreeg ze van haar ouders mee. Dat geldt ook voor haar zus én buurvrouw, de 30-jarige Lida Slijkhuis-den Hertog. „De grote houten tafel in mijn keuken biedt genoeg plek voor gasten en gezellig natafelen”, zegt Lida.

Zij betrok met haar man Bernhard, kort na hun huwelijk in 2018, het naastgelegen huis. Een deur in de schutting verbindt de percelen. Bij binnenkomst in de woning vallen de contrasten op: de zwarte raam- en deurkozijnen steken af tegen de witte muur. Hier en daar is een kleuraccent aangebracht: een olijfgroene muur, een gele fiets op de wand in de werkkamer, een gele fluitketel. Stijl: retro-industrieel.

B

Het is hetzelfde huis als dat van de familie Van den Berge –in spiegelbeeld– maar toch met een andere uitstraling.

Enige verschil in het exterieur: in de werkkamer op de begane grond van Lida’s huis zit een hoog raam, in de woning van Petra niet.

De zussen verschillen qua smaak, levensfase en karakter. Petra reageert vooral direct, Lida is nadenkender.

Desondanks gingen de vrouwen graag samen aan de slag met het bouwen van de twee woningen. Een vrij kavel in een nieuwbouwwijk in Woudenberg, aan de Prinses Amalialaan, maakte in het najaar van 2017 de weg vrij. Voor Petra en haar man Henk-Jan ging daarmee een wens in vervulling: een huis laten bouwen bleef tot dan toe bij een idee.

Het bouwproject verliep vrij vlekkeloos. „Wel viel het stucwerk tegen.

De juiste vergunningen krijgen van de gemeente was ook niet altijd eenvoudig”, vertelt Petra.

DAKSPANTEN Een architect uit het netwerk van de stellen ontwierp de twee-onder-eenkapper. „Het is spannend wat er uit zo’n tekening komt en of je dezelfde smaak hebt”, zegt Lida. Dat viel alles mee. Tijdens de bouw ontstond spontaan het idee om de houten en metalen dakspanten zichtbaar te laten in huis. De kamers op de bovenverdieping van beide huizen reiken nu tot de nok. Petra: „Origineel voor een nieuwbouwhuis. De ruim 4,5 meter hoge kamers geven ruimtelijke beleving.” Het hout hebben we gebeitst voordat het dak erop zat, vertelt Lida. „Een beetje gek om in de openlucht, op zo’n hoogte, te staan kwasten.

Maar het bleek een geslaagd idee.”

Hoe is het om naast je zus te wonen?

Lida: „Ook al verschillen we, in liefde accepteren we elkaar. Anders kun je er beter niet aan beginnen.” Petra: „Het geeft een speciale band. We kunnen goed met elkaar opschieten.” Even aanwaaien voor een bak koffie of eten bij elkaar; dat kan gewoon. Het is leuk dat je daarvoor niet een afspraak hoeft te maken, zeggen ze. Komt het niet uit, dan is dat ook prima. Lida: „Soms zien we elkaar amper. Maar toen jullie op vakantie waren, vond ik dat maar kaal.”

Voorheen woonden ze beiden in Utrecht. Dat ze samen kunnen optrekken in het proces van verhuizen en wennen aan een nieuwe woonplaats, ervaren ze als voordeel. Ook de mannen kunnen het goed met elkaar vinden.

Kunnen Henk-Jan en Petra al relaxen in de overdekte zithoek in de tuin, bij Lida en Bernhard is de tuin nog een wildernis. De aankleding van huis en tuin moet nog verder ontwikkelen.

Nog niet alle kamers op de bovenverdieping zijn ingericht. Lida, wat nonchalanter dan Petra, geeft er niet om. Suggesties van haar zus voor een meubelstuk of accessoire waardeert ze desondanks altijd. „Zelf ervoor op pad gaan, doe ik niet zo gauw.”

Petra snuffelt juist graag in woonwinkels. Mode vindt ze leuk. „Ik houd ervan om mijn huis leuk aan te kleden.” Haar smaak is nu strakker dan een paar jaar geleden. „Hoewel ik veel van mijn huidige inrichting al verzameld had in de afgelopen jaren.”

Waarmee zijn de zussen het blijst?

Zonder aarzelen: „Gezelligheid.”

terdege *

2 oktober 2019

73

(advertorial)

HET ONTWERP wel 8 keer aangepast EEN PAAR JAAR GELEDEN BETROKKEN PETER EN KARIN BADER UIT TWELLO EEN NIEUWBOUWWONING IN HET WESTEN VAN HET LAND. NU ZE WEER GAAN BOUWEN – MAAR DAN IN HET OOSTEN – WETEN ZE GOED HOE HUN NIEUWE KEUKEN ERUIT MOET KOMEN TE ZIEN. ALLEEN, WAAR ‘HALEN’ ZE DIE? POSITIEVE REVIEWS OP ONAFHANKELIJKE KLANTERVARINGSITES LEIDEN DE WEG NAAR ADEE KEUKENS IN RIJSSEN.

IDEEËN IN SHOWROOM

KIEZEN UIT GREEPLOZE TECHNIEKEN

BESTE INNOVATIE

“Leuk! In deze showroom zagen we inspirerende keukenideeën,” vertellen ze.

Ze kiezen een kastenwand met een omlijsting als fraaie afwerking. Dit geeft een moderne keuken een exclusiever beeld dan uitsluitend een paar mooie kasten die bij elkaar zijn gezet.

De keuken is wit hoogglans en greeploos. Greeplijsten vinden ze mooier dan handgrepen op keukenfronten. Praktisch aan de showroom van Adee Keukens is, dat diverse greeploze technieken te bekijken zijn. Zo kun je de verschillende greeploos mogelijkheden in een strakke keuken zien en ervaren.

Karin en Peter koken dagelijks uit de stoomoven.

Groenten, vis, rijst, bijna alles gaat in de stoomoven.

Vitamines gaan niet verloren, het eten smaakt veel lekkerder. “De stoomoven is de beste uitvinding in de keuken van de 21e eeuw.”

Omdat Karin dertig jaar lang tegen een muur heeft aangekeken tijdens het afwassen, komt de spoelbak nu onder een groot raam.

“Wat heerlijk om af en toe naar buiten te kunnen kijken,” vertelt ze.

MINIMALISTISCH

Het aanrechtblad lijkt te zweven. Het is onzichtbaar gemonteerd en in combinatie met het dunne materiaal – 2 cm keramiek – toont dit grijze werkblad in betonlook heel minimalistisch.

De inductiekookplaat met geïntegreerde afzuiging past niet alleen goed in het strakke keukenontwerp, het werkt ook erg plezierig vinden Peter en Karin. Ze willen pertinent geen afzuigkap en dan is dit een reuze alternatief.

NOOIT TEVEEL

Of ze vaak bij Adee geweest zijn? “Een keertje of acht, want we hebben tijdens het proces nog wel een aantal dingen veranderd. We hebben nooit het idee gehad dat het teveel was. De verkoper heeft ons erg plezierig geholpen.”

“De hoogte van de kastenwand veranderde een aantal keren. Ook hebben we nog een aantal keren de kleur veranderd van het kastenwandframe. Uiteindelijk hebben we wit gekozen, de tint van de kasten. Hier zijn we erg blij mee.”

Ook de vaatwasser schoof nog op van naast de spoelbak naar de wand met de ovens. Naast de spoelbak vormde een geopende vaatwasser een sta-in-deweg. Bovendien wil Karin de vaatwasser hoger laten monteren om de in- en uitruimklus zo comfortabel mogelijk te maken.

ADEE KEUKENS IN RIJSSEN IS ONDERDEEL VAN DB KEUKENGROEP

DB KeukenGroep bestaat daarnaast uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens en Sanitiar in Sint-Annaland, Arma Keukens en Sanitair in Nunspeet, Pelma Keukens in Goes, Avanti Keukens in Kesteren, Keur Keukens in Haarlem en Artic Keukens in Utrecht.

76

terdege *

2 OKTOBER 2019

Als het weer zo stormt en regen giet en na het warme goud de lucht nu enkel nog van grijs naar grauw verschiet: kom dan bij mij. Hier binnen op de bank pas je onder mijn deken; kruip er dicht tegen me aan en laat een heerlijke herfst beginnen. tekst & beeld: ESTER LEEUWRIK

terdege *

2 OKTOBER 2019

77

Bekijk het eens van de andere krant.

Ontdek het verschil in het RD

Vraag een gratis proefabonnement aan inclusief het RDMagazine.

Ga naar rd.nl/terdege

TUINTIPS

tekst: Peter van de Breevaart

VIER TIPS VOOR DE TUIN

FIJN, POSTELEIN Gewone postelein houdt van warmte en veel zon, maar de wintervariatie is hier het tegenbeeld van. Zo’n 15 graden vorst? Geen enkel probleem voor deze typische wintergroente. Winterpostelein is het zeker waard om eens kennis mee te maken.

Winters

Zaden

Onkruid

Oogst

Postelein kan op twee verschillende manieren geteeld worden. Allereerst is er de ‘gewone’ teelt, ook wel de zomerteelt genoemd. Het blad van gewone postelein heeft behoefte aan warmte, zon en niet te veel kou. Deze keer leggen we de focus op de tegenhanger van zomerpostelein, namelijk winterpostelein. Bij een graadje of 10 gedijt de winterpostelein goed en wat vorst is ook geen enkel probleem.

Ruim genomen is winterpostelein te zaaien vanaf augustus tot en met oktober. Uiteraard is er verschil in ras en productie van het zaad. Kijk wat er aangegeven staat op de verpakking om te ontdekken wat de beste zaaitijd is. De zaden van winterpostelein hebben geen behoefte aan een zware grondsoort met veel bemesting. Wel is het belangrijk om de zaden voldoende water te geven nadat ze de grond in zijn gegaan.

Aangezien winterpostelein een laag gewas is, is de kans op onkruid ook erg groot. Dit is overigens bij gewone postelein ook het geval. Wat kun je hiertegen doen? Allereerst kun je natuurlijk goed schoffelen en onkruid wieden.

Schoffelen is overigens lastig met die kleine plantjes, dus let goed op. Een andere manier om onkruid tussen de plantjes te vermijden, is het zaaien in kleine potjes of trays en de plantjes later uit te planten.

Afgezien van het onkruid wieden vraagt winterpostelein weinig onderhoud.

Een makkelijke groente om te telen dus. Ook leuk aan dit gewas is de lange teeltperiode. Of beter gezegd, de lange oogstperiode. Als de postelein groot genoeg is, kun je hem oogsten vanaf eind oktober tot en met maart. Bij erg strenge vorst is het beter om de planten af te dekken. Anders worden de bladeren geel en minder lekker.

terdege *

2 OKTOBER 2019

79

80

terdege *

2 OKTOBER 2019

MIJN WERK

SPEUREN naar

lekkages en houtrot Hij beklimt de hoogste daken en daalt af tot in de kelders van kerken en andere monumentale gebouwen.

Wim Jakobsen (60) uit Serooskerke is teamleider van de monumentenwacht in Zeeland. ”Onze eerste zorg is het buitenhouden van water. Vocht is voor panden echt een sluipmoordenaar.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: CEES VAN DER WAL

81

„V ”Als ik panden teloor zie gaan, gaat het kriebelen”

ermoedelijk zijn ze stukgetrapt door bezoekers.” De Zeeuwse monumentenwachter toont enkele gebroken leien, afkomstig van de dakconstructie van de Oostkerk. Ze worden vrijwel direct vervangen. „Er is hier nog genoeg voorraad en anders hebben we wel wat in de bus liggen.”

We bevinden ons op ongeveer 30 meter hoogte, aan de rand van het dak van de bekende koepelkerk. Het beklimmen is al een belevenis op zich.

Via een smal trappetje, lage doorgangen, donkere steigerachtige constructies en zware deuren gaat het naar de buitenste top. Het smalle, achter een balustrade verscholen gangetje, biedt een adembenemend zicht op de historische stad.

Ook bezoekers kunnen zich erdoorheen wurmen. Het is alweer meer dan twee jaar geleden dat in de kerk, die behoort tot de belangrijkste monumenten in Nederland, een dienst werd gehouden. Om het bijzondere gebouw in stand te houden is het verkocht aan de Nationale Monumenten Organisatie. Een stichting opent met behulp van vrijwilligers tijdens vakanties de kerkdeuren voor het publiek. Tegen betaling mogen bezoekers naar de balustrade bovenin. „Maar meestal zijn het kijkers, geen kopers”, weet Leo Hannewijk, die de twee monumentwachten met een bezoekje vereert. De beheerder maakt het ook anders mee. „Pas hebben we urenlang moeten praten om iemand met hoogtevrees weer naar beneden te krijgen.”

De Oostkerk wordt beschouwd als het hoogtepunt van de classicistische barokke bouwstijl in Nederland. De bouw duurde van 1648 tot 1667. Het was in Middelburg de eerste kerk die speciaal voor de protestantse eredienst gebouwd werd. De bekende oudvader Bernardus Smytegelt, die van 1695 tot 1735 in de Zeeuwse hoofdstad stond, ging er regelmatig voor.

De tijden zijn veranderd. De inkomsten van de kerk komen anno 2019

vooral van concerten en partijen. Zo gaven de Zeeuwse popgroep Bløf en zangeres Trijntje Oosterhuis er in de voorbije periode concerten. Ook hield schrijfster Franca Treur er een „preek voor de leek”.

PLUGGEN De inspectie van monumenten, of het nu gaat om woonhuizen, kerken of bijzondere publieke gebouwen, begint vrijwel altijd op het dak. Van daaruit werkt Jakobsen, deze morgen geassisteerd door zijn collega Tjirke Roelofs-Blaas (39), systematisch naar beneden. „Tot op de vloer en, indien van toepassing, ook tot in de kelders.”

Na het dak volgt een uitgebreide inspectietocht langs de vele dikke balken in de nok van de Oostkerk. Hij wijst op de vele honderden pluggen die erin zijn geslagen tijdens een grote restauratie in tweede helft van de jaren 90.

Er was veel schade als gevolg van de bonte knaagkever. „Die is toen enorm bestreden. Via die pluggen zouden de gangen van de knaagkever met een vloeistof kunnen worden gevuld. De gangbare gedachten over de bestrijding zijn inmiddels weer achterhaald.

Nu kijken we gericht naar aantasting, aan de hand van boormeel dat de kevers die uitvliegen achterlaten. De aantasting zelf komt van de larven.

Ze vreten vooral op vochtige plekken.

Jammer van al die pluggen. Dat is geen fraai gezicht.”

Alles wat hij tegenkomt wordt gerapporteerd in de vorm van slecht, matig, redelijk of goed. Daarmee kan men bepalen hoeveel er de komende jaren voor onderhoud moet worden uitgetrokken. Jakobsen moet de kerkzaal nog in. „Misschien tref ik nog wat bij de oude banken. Die waren vorig jaar al wat wankel.”

HOE LANG BENT AL U MONUMENTENWACHTER? „Sinds m’n 27e. Ik had er toen tien jaar op zitten in de bouw. Als timmerman, metselaar en schilder. Die brede ervaring kwam goed van pas, want bij

mijn werk de monumentenwacht ben je generalist en heb je te maken met tal van facetten die met onderhoud te maken hebben.”

WAAROM DIE OVERSTAP? „Op school vond ik het verleden interessant. Ik speelde ooit met de gedachte om archeoloog te worden, maar dat was niet voor mij weggelegd.

In de bouw had ik een voorliefde voor monumenten en andere oude gebouwen. Ik deed regelmatig restauratiewerk en voelde er daarom veel voor om naar Erfgoed Zeeland, waarin ook de Zeeuwse monumentenwacht is ondergebracht, over te stappen. Het vakmanschap waarmee de monumenten tot stand zijn gekomen, vind ik bijzonder. Neem alleen al de fundering van de Oostkerk, daarmee zijn ze een jaar bezig geweest. En dan die kapconstructie met zware eiken balken.

Gemaakt met de beperkte middelen van toen. Dat maakt me verwonderd.”

WAT IS UW TAAK? „In koppels van twee bezoeken we jaarlijks of tweejaarlijks de monumenten van de eigenaren die lid zijn. Dat zijn in Zeeland zo’n 1200 gebouwen, ongeveer een derde van het totaalaantal rijksmonumenten. Kleine gebreken lossen we direct op, over andere zaken wordt een rapport gemaakt. Het belangrijkste doel is om het onderhoud voor de komende tien jaar te voorspellen. De gedachte erachter is dat dure restauraties daardoor worden uitgesteld.”

HOE KAN DAT, UITSTEL VAN ONDERHOUD? „In de vorige eeuw, zeker in de jaren 70, waren er tal van restauraties.

Als die achter de rug waren, werd er vaak tien jaar lang niet meer naar een gebouw omgekeken. Terwijl er in die tussentijd van alles kon plaatsvinden wat de noodzaak van een opknapbeurt kond versnellen. Daarom zijn er landelijk monumentenwachten opgericht.

Doel is te voorkomen dat grote op-

knapbeurten om de 25 jaar nodig zijn.

We mikken op eens in de vijftig jaar.

Dat lukt aardig.”

WAT GEBEURT ER IN DIE TUSSENTIJD WAARDOOR GROOT ONDERHOUD WORDT VOORKOMEN? „Meestal hebben we het dan over het vervangen van een leitje, een dakpan, het schoonmaken van een goot of het herstellen van een regenpijp. Allemaal gericht op het buiten houden van water. Vocht is echt een sluipmoordenaar. Water, wind en de aanwezigheid van bomen zijn de grootste veroorzakers van narigheid. Nattigheid geeft de meeste vervolgschade. Als je zorgt dat de schil van een gebouw goed droog is, kan veel narigheid worden voorkomen.”

HOE LANG BENT U BEZIG EN WAT KOST DAT? „Een complete inspectie van de Oostkerk duurt één tot anderhalve dag.

Met een woonhuis ben je soms in anderhalf uur klaar. De kosten verschillen per provincie. In Zeeland wordt een uurtarief van 51,50 euro gerekend.

De eigenaar, dat kan ook een kerkbestuur, stichting over overheidsorgaan zijn, krijgt een rekening. Van alle uitgaven, dat geldt ook voor onze kosten, kan de woonhuiseigenaar 38 procent terugkrijgen. Dat is een nieuwe regeling, die geldt sinds 1 januari. Daarvoor was er sprake van een belastingaftrek.

Overige rijksmonumenten kunnen een zesjarenplan indienen en krijgen 60 procent subsidie met een maximum van 3 procent van de herbouwwaarde.”

IS ER SPRAKE VAN EEN VERSOBERING? „Dat kun je zo niet zeggen. Voor topinkomens, die veel baat hadden bij een flinke belastingaftrek, wel. Voor de gewone man is deze regeling beter.”

ONGEVEER EEN DERDE VAN DE EIGENAREN MAAKT GEBRUIK VAN UW SERVICE. HOE ONDERHOUDT

DE REST ZIJN MONUMENT? „Daar hebben we geen zicht op. Bij wet is een onderhoudsplicht vastgesteld, maar er is nog nooit iemand voor de rechter geweest die dit verzaakte. Er is natuurlijk wel een morele verplichting.”

HOE WORDEN MONUMENTEN IN NEDERLAND ONDERHOUDEN? „In z’n algemeenheid niet slecht.

Maar natuurlijk tref je panden die er niet uitzien. Die op termijn echt teloorgaan. Als ik dat zie, gaat het kriebelen.

Maar als monumentenwacht kun je er helaas niet zo veel mee. Wij gaan geen melding doen, want we zijn geen monumentenpolitie.”

U SPREEKT STEEDS OVER DE RIJKSMONUMENTEN; HOE ZIT HET MET DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJSTEN? „Die vallen onder verantwoordelijkheid van de gemeentebesturen. Voor onderhoud en restauratie hebben die hun eigen regeling.”

MONUMENTEN EN ENERGIE IS OOK EEN ONDERWERP GEWORDEN. DOEN JULLIE DAAR IETS MEE? „Zeker. We zijn natuurlijk geen energiespecialisten, maar kunnen wel grofweg de mogelijkheden op een rij zetten. Wat kan er wel, wat kan er niet, ook in relatie met de monumentale waarden. Daar hebben we wel zicht op. In veel gevallen meer dan de eigenaar.”

WAT IS HET SPANNENDST? „Het bezoeken van plekken waar je nooit geweest bent. Dat is bij nieuwe leden, maar ook bij aankoopinspecties die wij op verzoek uitvoeren. Als monumentenwacht moet je nieuwsgierig zijn en zoeken naar dingen die een ander nooit zijn opgevallen. Als een muur vanwege lekkage nat is geweest, kijk ik ook altijd naar de toestand van de onderliggende balken. Je krijgt er steeds meer gevoel voor. Soms weet ik van tevoren al of er houtrot is.”

terdege *

2 oktober 2019

83

Dé dealer voor het klassieke orgel

S. de Wit & Zn. Madeliefstraat 12 Nieuw Vennep 0252 - 67 28 05 www.sdewit.nl

Barmhartigheid Barmhartigheid betekent dat de Heere Zich ontfermt over zondaars. Het Evangelie roept ons op om barmhartig te zijn, zoals ook God barmhartig is.

INVESTEER IN BIJBELKENNIS VAN ONZE JONGEREN! ABCVANHETGELOOF.NL/ KOMINACTIE

Lees meer over het Bijbels kernwoord op abcvanhetgeloof.nl/barmhartigheid

e i s s a P voor vakmanschap

WWW.HUISMANALBLASSERDAM.NL

Huisman Keukens & Sanitair | Voltastraat 1 | 2952 AW Alblasserdam | 078-6932541 | info@huismanalblasserdam.nl

NATUUR

OP

JACHT Erik de Jonge fotografeert

Als de nachten koud worden en de heide zijn paarse tint verliest, galmt de zware stem van het edelhert door het bos. Dampend van het zweet bewaken de sterkste herten hun roedel. De kapitale geweien slaan kletterend ineen, op leven en dood. Elk najaar weer een ontzagwekkend gebeuren.

85

Onder ons

Lieve pa en ma De Kock, 50 jaar getrouwd, wat een mijlpaal! We houden veel van jullie en hopen op nog veel goede en gezonde jaren. We wensen jullie de zegen van de Heere toe.

Liefs van Annette en Cor, Margreet en Gerard, Lia en Bastian en (achter) kleinkinderen. Kerkstraat 28 4181 AB Waardenburg.

D.V. 3 oktober hopen onze lieve (schoon) ouders en opa en oma Paans-Hovestadt 50 jaar getrouwd te zijn. Wij willen hen hiermee van harte feliciteren en Gods zegen toewensen op hun verdere levensweg.

Beukenkampstraat 17 4251BJ Werkendam.

Gerard van de Bruinhorst en Anna Cornelia van de Bruinhorst-Keurhorst waren op 1 oktober 50 jaar getrouwd.

Van harte gefeliciteerd. Hartelijk dank voor alle liefde en goede zorgen de afgelopen 50 jaar, namens de vijf kinderen en tien kleinkinderen.

terdege * 86

2 OKTOBER 2019

Op 14 september waren Rikus en Gerrita Schut-van Omme 30 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en nog heel veel goede en gezegende jaren toegewenst samen met jullie gezin. Veel liefs uit Harskamp.

Lieve papa en mama, een verassing voor jullie! Op 30 september waren jullie 12,5 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd. We wensen jullie nog vele goede jaren samen met ons. Wiljan, Matthias, Laurian, Ruben en Marlinde.

Wij willen (o)pa en (o)ma Bolle-van der Maas van harte feliciteren met hun 50-jarig jubileum D.V. 3 oktober.

Wij wensen hun nog veel mooie jaren en Gods onmisbare zegen toe. Lieve groet, kinderen en (achter)kleinkinderen.

D.V. 4 oktober hopen onze lieve ouders, opa en oma, 40 jaar getrouwd te zijn. Van harte gefeliciteerd. We wensen jullie nog vele, gezonde jaren toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen. Familie Goedegebuure, Hoenderweg 25, 4697 BE, Sint-Annaland.

Op 2 oktober zijn onze lieve (o)pa en (o)ma Schilder 50 jaar getrouwd. Namens (klein)kinderen van harte gefeliciteerd. Wij wensen u Gods zegen toe.

Sandelingenstraat 15, 3342 BL HendrikIdo-Ambacht.

Op 7 oktober hopen onze (groot)ouders Johan en Corrie Brouwer 60 jaar getrouwd te zijn. Wij zijn dankbaar dat wij dit met hen mogen vieren. Daarom op deze plaats een hartelijke felicitatie van de (klein)kinderen. We wensen jullie Gods zegen toe op jullie verdere levensweg. Groot-Abeele 28, 4388 VW Oost-Souburg. 2 OKTOBER 2019

terdege *

87

interview

”Dominee

was als een

vader voor mij”

”bij d’n dominee werken? Nooit van m’n lèven”. De 15-jarige ria kreling uit Gameren ging níét bij de familie Verkade werken. Ze peinsde er nog niet over. toch stapte ze op donderdag 1 september 1960 als dienstbode de pastorie van ds. J.P. Verkade in Gameren binnen. Ze bleef in het gezin totdat dominee en mevrouw waren overleden, 53 jaar lang. tekst: Jan van ‘t Hul beeld: Henk visscHer

ia Kreling (74) is weer teruggekeerd naar haar geboortestreek. Ze woont in Nederhemert. In haar huiskamer haalt ze herinneringen op aan haar leven als dienstbode van ds. Verkade, samen met twee kinderen van de dominee, Cor Verkade (oprichter en medeeigenaar van Van Dam, Van Dam & Verkade) en Jannie Eijmael-Verkade (klinisch psycholoog/psychotherapeut bij Eleos in Dordrecht).

Voor Ria Kreling hoeft zo’n interview niet zo nodig. Want een mens is maar een kwetsbaar iets, zegt ze. In 2014 kreeg ze een hersentumor. „Wéken heb ik op de ic gelegen. Ik ben echt een eind weg geweest. Het is een wonder dat ik nog lopen kan, dat ik nog praten kan, dat ik hier zit, ook al zit ik wel erg te beven.”

Aan de muur hangt een houten bord

R

met een Bijbeltekst: „De eeuwige God zij u een woning.” Kreling: „Die had ik eens van de dominee gekregen. Hij had gezegd: „Die tekst is voor Ria”. En ja, die tekst was echt voor mij. Ik ben er nog.”

Kandidaat Verkade nam in 1960 het beroep aan naar Gameren. Hij zag uit naar een dienstmeisje, een hulp in de huishouding. In Gameren zeiden ze dat hij daarvoor bij de familie Kreling moest zijn. Dáár moest dominee maar „een meske” uitzoeken, want ze hadden er daar wel negen. Vader Kreling was al jong overleden, de weduwe Kreling zorgde voor vijftien kinderen.

Nog voordat kandidaat Verkade als predikant bevestigd was, stond hij bij de familie Kreling op de stoep. Of een van de dochters bereid was om in de pastorie te komen assisteren.

Zijn vrouw was in verwachting van de

derde en moest het rustig aan doen van de dokter.

Ria Kreling: „Toen hij aan de keukentafel zat, zei ik: „Dag dominee.” Hij zei: „Ik ben geen dominee. Ik moet nog bevestigd worden, als God ’t geeft.” Maar ja, wat zeg je dan tegen zo’n man? „Dag kandidaat?” Hij vroeg aan mij: „Ria, wij zijn maar gewone mensen. Als je wilt, kom als kind in huis.” En dat heb ik gedaan, 53 jaar lang.”

Op 1 september 1960 trad Ria Kreling in dienst, enkele uren voordat de kandidaat zich met een jawoord aan de hervormde gemeente van Gameren zou verbinden. ’s Morgens om acht uur belde ik aan. Dominee en mevrouw zaten met de kinderen aan tafel. Mevrouw zei: „Ria, wil je dat bakje dat op het aanrecht staat, even halen?” Ik naar de keuken, maar daar

terdege *

2 oktober 2019

89

interview

zag ik geen bakje op het aanrecht. Ik zei: „Bedoelt u soms dat schulleke?”

Zo zijn we begonnen.”

Cor Verkade: „Ria was al in ons gezin voordat ik geboren werd. Ze heeft veel betekend voor de jongste kinderen, Jannie, Piet en ik. Ik ben half opgevoed door Ria en ben dus een gezegend mens. Ria vertelde mij vroeger wat ik wel en wat ik niet moest doen.

Iedere dag was ze zorgzaam om ons heen. Thuis ben ik nog steeds slecht in opruimen. Dat had ik nooit geleerd, want dat deed Ria altijd.”

Ria: „Ik heb altijd veel zorg gehad over Cor. Ook vroeger al was hij dag en nacht in de weer. Ik zei weleens tegen hem: „Ach jongen, zo’n wispelturig leven houd je toch nooit vol.” Maar ik denk dat hij nog steeds zo is.”

Cor: „Ria is op dezelfde dag geboren als Donald Trump, 14 juni. Dat is dus een bijzondere datum voor bijzondere mensen. Ze is één jaar ouder en één jaar wijzer dan Trump.”

Jannie Eijmael belt nog steeds vaak naar Ria Kreling, soms wel elke dag: „Ria hield van overzicht. Ze had de regie in huis. Ze deed heel veel dingen waar mijn moeder niet aan toekwam en die mijn moeder vaak niet eens wist. Als ze naar de winkel ging, hoefde ze niet te zeggen: „Breng ook dit of dat mee.” Dat regelde Ria allemaal zelf.”

Ria: „Zo rommelde ik, zo rommelde ik.”

Cor: „Ria had de neiging om semidictatoriaal te zeggen wat iedereen in huis moest doen.”

Jannie:„Door Ria’s steun kon onze moeder onze vader in het gemeentewerk ondersteunen.

Mijn moeder ging trouw op bezoek bij mensen uit de gemeente in. Als er iets bijzonders was, condoleanties of jubilea, deden ze dat samen. Maar de laatste jaren beheerde Ria pa’s agenda.

Zij zorgde ervoor dat hij niets vergat.

Dan zei ze: „Dominee, denkt u hieraan? En dominee, denkt u daaraan?””

Cor: ”ria zei natuurlijk ”dominee” tegen mijn vader.

We namen haar taalgebruik gewoon over, zodat ik ook een hele tijd ”dominee” tegen mijn vader heb gezegd” Cor: „Ze was pa’s persoonlijke assistente.”

Ria schudt van nee. „Zo belangrijk was het niet. Dominee was als een vader voor mij. Ik ben maar een eenvoudig mens. „O Heer’, ontdek mijn levenseind aan mij.” Ik heb veel gebeden van de dominee gehoord. Elke dag sloot hij af met Bijbellezen en gebed.

Dan moesten we allemaal op de knieën voor de stoel.”

Aan de wand van Krelings huiskamer hangt een schilderij van de hervormde kerk in Gameren. Op een tafeltje en in het grote wandmeubel staan allemaal foto’s, van familieleden, van neven en nichten, van de kinderen van ds. Verkade, en ook van Piet, het zorgenkind van de familie.

Ria Kreling had het goed in de pastorie. Toen dominee een beroep aannam naar Nieuwe-Tonge, ging ze mee. „Ik was nog nooit zo’n end van huis geweest.” En natuurlijk ging ze ook mee naar Montfoort, en later naar Elspeet.

Kreling: „Als de dominee een beroep aan moest nemen, was dat voor hem het zwaarst. Wij namen allemaal dezelfde stoel mee, maar hij moest in een nieuwe gemeente beginnen. Toen we in Elspeet kwamen, waren er wel

mensen die zeiden: „Wie van die twee vrouwen zou nou de vrouw van de dominee zijn?””

Kreling had het nergens beter kunnen krijgen dan bij de dominee, zegt ze. „Mijn eerste nieuwe mantel kreeg ik van hem. En ik heb drie nieuwe fietsen van hem gekregen. Op de eerste verjaardag dat ik in de pastorie was, kreeg ik de eerste, een Gazelle, en een jaar erop kreeg ik weer een nieuwe, en een jaar later weer een nieuwe.

Dominee zei: „Geef die oude maar aan je zusje.””

Cor: „Ria zei natuurlijk ”dominee” tegen mijn vader. We namen haar taalgebruik gewoon over, zodat ik ook een hele tijd ”dominee” tegen mijn vader heb gezegd.”

Ria was een gastvrije dienstbode, weet Jannie. „Er moest altijd iets in huis zijn voor het geval er onverwacht visite kwam. Er waren vaak mensen die een nachtje overbleven, soms waren dat hervormd-gereformeerde predikanten, zoals ds. G. Veltjesgraaf, ds. G.M. van Dieren, ds. D.J. Budding, ds. Tj. de Jong en ds. L.H. Oosten. Bij Ria kwam niemand iets tekort.”

Ruim een halve eeuw was Ria Kreling kind in huis bij de familie Verkade.

Ze is altijd ongehuwd gebleven. Heeft ze een huwelijk en een gezin zelf niet gemist? „Aan de ene kant wel, aan de andere kant niet. Ik meende nu eenmaal dat ik bij de dominee niet gemist kon worden. Ik ben dus zelf geen moeder geworden en ben nu ook geen grootmoeder. Maar God heeft het zo bestuurd. Hij heeft het pastorieleven op mijn weg gebracht. En een mens mag niet klagen, want het is een wonder dat je leven mag.”

Kijkt ze voldaan terug op haar leven als huisgenote van de familie Verkade? „Natuurlijk. Ik vond het een voorrecht dat ik het zo lang heb mogen doen. En we hebben geen recht om het met de Heere oneens te zijn. Toen de dominee overleden was, was ik helemaal m’n padje kwijt.”

terdege *

2 oktober 2019

91

WIL DE HEERE OOK MIJ GENADE GEVEN EN MIJN ZONDEN VERGEVEN? HOE KAN IK DAT ZEKER WETEN?

Het zijn levensbelangrijke vragen die je stelt.

Laten wij aan deze vragen nooit voorbijgaan. In tijden van herleving, als de Heilige Geest rijk en krachtig in de kerk werkt, zijn het juist dit soort vragen die in harten van jongeren en ouderen rijzen. Dat komt doordat de zonden dan levend voor je worden (Rom. 7:9). Ze gaan je wegen. Je gaat er het kwaad van zien. Je beseft ook dat jij degene bent die hebt gezondigd. Je krijgt oog voor je eigen schuldigheid.

Als je gering denkt over de zonden, zegt Maarten Luther, weegt de vraag of het heil voor jou is je ook niet. Dat wordt anders, schrijft hij, als de zonden je gaan wegen en als het je gaat wegen dat de zonden je zo weinig wegen.

Om zekerheid te krijgen over de vraag of de Heere mij Zijn heil wil schenken, is het nodig ons oor te luisteren leggen bij de mond van God, bij de Schriften, bij de Bijbel, het Boek der boeken.

Wat zegt God Zelf? Want dat is vast en zeker, nietwaar? Gods Woord is betrouwbaar en „alle aanneming waardig” (1 Tim. 1:15).

Wat Gods Woord ons leert, is dat de Schepper Zelf schepsel is geworden, Christus Jezus. En dat Christus Jezus Zich als echt Mens onder mensen begeeft. Onder zondaren en zondaressen. En wat zien we nu? Dat Hij zulke mensen niet alleen liefdevol en nederig nabij komt, maar ook... roept. Dát. Dat is cruciaal. Christus roept.

Ook vandaag.

Christus komt alle hoorders van het Evangelie nabij en laat hun Zijn roepstem horen. Zijn lokroep. Zijn nodiging. En nu gaat het er in je leven om dat je Zijn stem hoort. Zijn roeping. Dat Zijn roeping je hart inneemt. Dat Zijn roeping je tot leven wekt. Dat Zijn roeping kracht doet in je, zo

92

veel dat je ogen krijgt om in geloof op Christus te zien en handen om Christus aan te nemen.

Christus’ roepstem klinkt ook vandaag. Wie roept Hij? Wie doet Hij Ds. B.L.P. Tramper, Zijn heilstem horen? We lezen het in Oud-Beijerland Spreuken 1. Daar lezen we dat Christus als Opperste Wijsheid vele mensen in de poorten van de stad opzoekt en daar Zijn stem verheft. „Gij slechten!” roept Hij uit, „hoe lang zult gij de slechtigheid beminnen, de spotters voor zich de spotternij begeren en de zotten wetenschap haten?”

Hoor je tot wie Christus Zich richt? Tot slechten.

Tot spotters. Tot zotten. Niet tot vrome mensen.

Niet tot mensen die al een eindje op de goede weg zijn. Niet tot mensen die een streepje voor hebben op anderen. Tot zondaren richt Christus Zich. Tot verloren zondaren. Is je leven niet met deze ”aanspreektitel” getekend? Of klinkt het je al te beledigend in de oren? Ben je te goed om slecht te zijn?

Erken dat je zondaar ben en laat je ervan verzekeren dat Christus het nu juist op zondaren heeft voorzien. Wat is Christus’ boodschap? „Keert u tot Mijn bestraffing”, zegt Hij. „Keert u tot Mij. Wend je tot Mij. Tot Mij. Zaligmaker der wereld.

Vriend van zonaren. Ziet, Ik zal Mijn Geest ulieden overvloedig uitstorten; Ik zal Mijn woorden u bekend maken” (Spr. 1:23).

Christus’ roepstem is waar, ook als je er geen kracht bij voelt. Of je er veel bij ervaart of weinig – de waarheid van Christus’ lokroept tot Hem te vluchten, hangt niet af van wat je voelt, maar van wat Hij zegt. Wat uit Zijn mond uitgaat, is vast en zeker.

92

UIT DE PASTORIE

Bekeuring en bekering Op vrijdagavond 9 oktober 1992 moest ik in Loosduinen preken – dacht ik.

Altijd als ik daarheen moest, had ik tevoren ter bevestiging telefonisch contact.

Die week belde die man mij, maar ik was niet thuis. En zonder me ervan bewust te zijn, veronderstelde ik dat er een bevestigend telefoontje was geweest voor vrijdagavond. Die vrijdagmorgen werd ik half ziek wakker en dacht: Wat zou ik het van vanavond graag afzeggen, maar ja, dan kan de dienst niet doorgaan... Ik ga toch maar. En zo ging ik die middag op weg – niet erg lekker en me er niet van bewust dat er geen bevestiging van de ‘afspraak’ was gekomen.

Om halfzeven kwam ik in de Antonie Duyckstraat aan, waar een verbaasde voorzitter van de evangelisatie de deur opendeed. O, wat voelde ik me toen naar. Heel die lange reis voor niets gemaakt. Ik ging naar binnen en heb een bordje erwtensoep gegeten. Even lag ik op de bank om wat bij te komen, en toen moest ik die lange reis weer terug maken naar Genemuiden. Na nog een mok koffie (om wakker te blijven) ging ik naar beneden, waar echtpaar Pronk

O, wat voelde ik me toen naar.

Heel die lange reis voor niets gemaakt

een boekwinkel had. Ik trof het boekje ”Levens van vromen” aan – over bekeringsgeschiedenissen uit de tijd van onze oudvaders. Dat kocht ik.

Op de terugweg maakte ik nog een verkeersovertreding (linksaf van de Scheveningseweg de Professor Teldersweg op), maar ach, dacht ik, wat maakt dat nou uit in dat grote Den Haag... Maar ja, net nu was er een politieagente die mij een –terechte– bon gaf. Niet bepaald blij gestemd was ik ruim anderhalf uur lang op weg naar huis, met de vraag: Waarom moet dat toch, Heere?

De volgende dag begon ik in het nieuw aangeschafte boek – en toen heb ik de Heere hartelijk mogen danken, in diepe verwondering, voor heel die mislukte en o zo nare vrijdagavondervaring. Want God kwam onder het lezen zo krachtig in mijn ziel, dat woorden zaken werden, hernieuwde beleving van achttien jaren daarvoor: „Christina van den Brink had reeds als kleuter een begeerte naar de hemel en een schrik voor de hel.” „Adriaan van de Roestijne mediteerde op weg naar school vaak over het opschrift van een gedenksteentje bij een boerderij: „De gedaante deser weereld gaat voorbij, 1684.”” „Cornelis de Korte –ook al vroeg bezet met „indrukken van dood en eeuwigheid”– zat soms eenzaam achter een deur om zijn onbekeerdheid te huilen.”

En zo ging het door.

Het was goed om ‘voor niets’ die lange reis te hebben gemaakt, om op deze morgen zo bijzonder door Gods genade te worden bezocht, en te worden teruggeleid naar het begin van Gods opzoekende liefde in mijn leven.

Elspeet, Ds. W. Pieters

terdege *

2 OKTOBER 2019

93

Alexander Slapen

een bron van energie!

Een gezonde nachtrust levert energie op.

Daarvoor is de juiste ‘energiebron’ onmisbaar.

Alexander Slapen heeft alles om u deze energie te leveren.

Laat u adviseren door onze specialisten!

N ACHT RUST VA N ALEXAND E R. E NERG IE VOOR D E DA G .

Escudostraat 11, 2991 XV Barendrecht • 010 438 41 63 • www.slaapwel.nl

Bielzen | Landhekken Bouwhekken | Tuinpalen (Verzinkte) draadmatten Kokers | Buizen | Strippen Dubbelstaafs hekwerken en vele andere producten

Materialen voor tuin en erf www.hardeman.nl/webwinkel (0318) 52 17 00

whatsapp

06 57 68 50 55

bouwproducten@hardeman.nl

Zaterdag 5 oktober

je dag.” in het Chr.

(19.30 uur): Samenzangavond

Lyceum Delft. Vanaf

Woord en Daad m.m.v. een

9.00 uur staat koffie/

muziekgroep o.l.v. Marianka Vis-

thee klaar. Sprekers

ser. Herv. kerk, Achterwei 31 in

zijn Wilma Veen en

Wâlterswâld. Toegang gratis,

Arjen ten Brinke.

collecte, verkooptafel.

Met verdiepende workshops. € 25,

Zaterdag 5 oktober

incl. lunch. Inschrijven: www.

(10.00-14.00 uur): Verkoping t.b.v.

vitavictoria.nl

Stichting Adullam in gebouw De Schakel, Schoolstraat

Zaterdag 12 oktober

24 te Bergambacht.

(20.00 uur): Flying Eagle Concert t.b.v. stichting Mercy Ships.

Zaterdag 5 oktober

In de Dorpskerk, Kerkplein 12 te

(20.00 uur): Orgelconcert

Moordrecht. Collecte t.b.v.

J.S. Bach en samenzang met

Stichting Mercy Ships. Voor-

Dirk Jan Versluis. In de ger. gem.,

verkoop kaarten via

Nieuwe Gouwe Oostzijde 2b in

www.flyingeagle.nl/bestel

Gouda. Gratis toegang, incl. koffie/thee.

Vrijdag 18 oktober (19.30 uur): Psalmzangavond in

Zaterdag 5 oktober

de Oude Kerk, Torenplein 1 te

(10.00-17.00 uur): Zendingsdag

Barneveld. M.m.v. de Betuwse

hhg te Montfoort. Verkoping

Bovenstemgroep. Orgel: Wilbert

in de Antoniushof van 10.00 tot

Peters. Toegang gratis, collecte

12.15 uur. Om 14.00 uur is de

t.b.v. stichting Timotheos.

kerkdienst in de herv. kerk met ds. R.W. Mulder, ds. A. Kos en

Zaterdag 19 oktober

ds. D. Zoet.

(10.00-15.00 uur): Verkoping t.b.v.

De Schutse. Locatie: gymzaal

Zaterdag 12 oktober

van het Dorpshuis, De Zicht 3 te

(9.30-16.00 uur): Vita Victoria

Ederveen.

De Royals Verzamelbeurs

Oranjebeurs In Zalencentrum Het Vischnet, Grotestraat 70 te Nijverdal, wordt op zaterdag 12 oktober de Royals Verzamelbeurs gehouden. Tijdens dit jaarlijkse Oranje-evenement bieden de standhouders allerlei artikelen rond het thema ”het koningshuis” aan, zoals mokken, glazen, borden, ansichtkaarten, foto’s, lepeltjes enzovoort.

Ook zijn er verzamel-items van buitenlandse vorstenhuizen.

Oranjeliefhebbers kunnen hier naar hartenlust snuffelen, kopen en verkopen. De beurs is geopend van 10.00 tot 15.00 uur. Toegang: € 2,50 p.p.

WWW.ROYALSVERZAMELBEURS.NL

Vrouwenevent, thema: „Kleur

terdege *

2 OKTOBER 2019

95

Jouw DNA kan een winstgevend zaakje worden voor bedrijven die goedkope testen aanbieden.

Heb je een genetische ziekte onder de leden?

Dan willen ze je ook wel (dure) medicijnen verkopen. Privacy is niet gewaarborgd. tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

88 mm

GRAPHIC

SCHATRIJK DOOR EEN SCHAAKSTUK

Schaakstukken gevonden op het strand

20 km

The Minch Stornoway

Voorkant

Nieuw ontdekt stuk (boven) is een Wachter, equivalent van een Toren in het moderne schaakspel Eén Paard en vier Wachters vermist sinds 1831 - nieuwe stuk is eerste sindsdien gevonden

1831: Schaakstukken gevonden op het eiland Lewis, verborgen in kleine stenen doos voor veilige bewaring Spel, gesneden uit walrusivoor in Romaanse stijl, bestond uit 78 schaakstukken (vier spellen), 14 andere losse stukken en een gesp voor tas of riem

Uig

Achterkant

Elf Lewis-schaakstukken zijn in bezit van Nationaal Museum van Schotland

(EILAND) LEWIS SCHOTLAND Edinburgh 200 km

Vermoedelijk gemaakt in Trondheim, Noorwegen, rond eind-1100 vroeg1200 - einde van Vikingtijdperk © GRAPHIC NEWS

*Verkoopprijs in 1964 van £ 5 (± € 12,50) gelijk aan £ 100 (± € 112) in 2019. Bronnen: BBC, Sotheby’s. Foto’s: Sotheby’s, National Museums Scotland

EEN VIKING-SCHAAKSTUK VAN 800 JAAR OUD LEVERDE OP EEN VEILING ONLANGS 800.000 EURO OP. IEMAND HAD HET IN 1964 IN EEN KRINGLOOPWINKEL GEKOCHT VOOR ZO’N 12 EURO. HET GING OM EEN VERLOREN SCHAAKSTUK UIT DE SCHAT DIE IN 1831 WERD OPGEGRAVEN OP HET STRAND VAN HET SCHOTSE EILAND LEWIS.

96

ZOEK HET UIT!

RUIMTEVAART

ISS OPEN VOOR RUIMTETOERIST Het internationale ruimtestation ISS houdt open huis. Als het aan de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA ligt, zijn commerciële bedrijven van harte welkom. Al vijftig hebben er belangstelling getoond. Die willen er experimenten uitvoeren, of ruimtetoeristen de reis van hun leven bezorgen. Dat brengt geld in het laatje. En de NASA kan meeliften met goedkope vluchten naar het ISS.

Wiet roken is niet iets van de laatste tijd. Zo’n 2500 jaar geleden werden Chinezen al high van cannabis. Dat blijkt uit de hoge gehalten van tetrahydrocannabinol (THC) in houten wierookbranders.

Die werden aangetroffen in antieke graven in West-China.

De onderzoekers vermoeden dat de wietrokers op deze wijze ritueel contact zochten met hun voorouders.

ARCHEOLOGIE

Wietrokers

DNA-business PRIVACY

Bedrijven die goedkope DNA-tests aanbieden schieten als paddenstoelen uit de grond. Zo analyseert het Amerikaanse 23andMe voor 200 euro een beetje spuug. En voilà, het is bekend met welke genetische aandoeningen je rekening moet houden. 23andMe-directeur Anne Wojcicki verwacht dat ze haar klanten vervolgens medicijnen kan verkopen tegen chronische aandoeningen. Kortom, de test kost niet veel, maar jij bent het product.

Je kunt beter niet snoozen!

PSYCHOLOGIE

”Geen fort zo sterk of het kan door geld worden ingenomen”

SNOOZER MINDER FIT Druk je ’s morgens graag op de snoozeknop als de wekker gaat?

Dan zegt dat iets over jou als persoon, zo blijkt uit het onderzoek van sociaal-psycholoog Joris Lammers van de Universität zu Köln: snoozers hebben minder zelfbeheersing dan niet-snoozers.

Twee derde van de 21.000 deelnemers kan de verleiding niet weerstaan om nog een paar minuten

extra van dat warme bed te genieten. Ruim een derde drukt twee of drie keer op de snoozeknop.

Ruim 17 procent komt tussen de 25 en 45 minuten later het bed uit. Verstokte snoozers zetten hun wekker expres een halfuur eerder.

Jonge vrouwen snoozen vaker en langer dan mannen; en avondmensen vaker dan ochtendmensen.

Wie echter meteen opstaat, voelt

zich gedurende de dag fitter. En hoe langer je blijft liggen, des te ontevredener je bent. Lammers stelt in tijdschrift Quest dat snoozers moeilijker verleidingen kunnen weerstaan en sneller kiezen voor directe bevrediging dan voor wat goed is op de lange termijn.

Daarom zijn deze mensen ook vatbaarder voor ongezond eten, roken en overmatig alcoholgebruik.

97

Meelopen

*

met Mina in museum over Watersnood Huizenhoge golven, brekende dijken en doodsbange mensen en dieren. De beelden in het Jeugdwatersnoodmuseum maken diepe indruk.

Met een speurtocht in de hand nemen kinderen er een kijkje in het leven van de 12-jarige Mina. tekst: Mettie de Braal beeld: dirk-Jan GJelteMa, istock

99

Watersnoodmuseum Voor kinderen kunnen de beelden en verhalen in het Watersnoodmuseum overweldigend zijn. Een goed alternatief is de route door het Jeugwatersnoodmuseum.

Daarmee omzeil je de heftigste indrukken. Nadeel is dat je dan niet alles ziet. Wie na het bezoek zijn hoofd leeg wil maken: vanaf

het museum zijn twee prachtige wandelroutes rond de door de watervloed ontstane kreken uitgezet.

Het museum is dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur geopend. De kassa sluit drie kwartier voor sluitingstijd.

WWW.WATERSNOODMUSEUM.NL

toerisme

„O

ma, denkt u dat de brug al die auto’s kan houden?” Kleinzoon klinkt benauwd... We zijn onderweg naar het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk, maar op de 7 kilometer lange Zeelandbrug staan we stil.

Boven het beweegbare gedeelte van de brug knipperen lichten. Dat wordt wachten totdat een aantal zeilboten is gepasseerd. Verderop zijn in het landschap overal sporen van de Watersnoodramp te zien. Op de parkeerplaats van het Watersnoodmuseum wapperen banners. ”Herinneren, leren en vooruitkijken”, staat erop.

Precies waar het museum toe dient.

SCHRIFTJE Bij de receptie worden we vriendelijk ontvangen. Het is mogelijk om hier vooraf wat informatie te krijgen, maar kleinzoons zien al een heleboel interessante dingen waar ze direct op af willen. De speurtocht door het Jeugdwatersnoodmuseum is een must. Die staat trouwens niet op een los velletje papier, maar in een schriftje dat aan de hand van foto’s en opdrachten een inkijkje geeft in het leven van de 12-jarige Mina. Op naar caisson 1. Een potlood in de aanslag, het schriftje in de hand.

De overgang van buiten naar een donker, betonnen gebouw vol aangrijpende foto’s is groot. Hier wordt aan de hand van historische polygeenbeelden en van ogenschijnlijk alledaagse gebruiksvoorwerpen het verhaal verteld van wat zich in die donkere nacht van 1 februari 1953 heeft afgespeeld. Op een grote

tafel ligt een collectie fotoboeken en knipselmappen over de Watersnoodramp. De beelden van huizenhoge golven, brekende dijken, mensen op de daken van hun onder water staande huizen, spartelende paarden en koeien die wanhopig grond onder de voeten proberen te krijgen, maken diepe indruk. De neefjes slepen elkaar van het ene tafereel naar het andere. „Kijk dan, kinderen op een vlot, midden op het water. Oh, dat is erg! Het dak stort in...”

Het is aangrijpend om deze voorwerpen te zien liggen: een door het water aangetast Bijbeltje, een kinderwagen, een roestig kinderbord WANDEN VOL NAMEN Het volgende caisson staat in het teken van emoties en daadkracht. In deze ruimte domineert het multimediale monument ”1835 + 1”. Op een beeldscherm kunnen bezoekers de naam van een slachtoffer intikken, waarna het achterliggende verhaal beluisterd kan worden. Zo blijft de herinnering aan de slachtoffers levend. Bij de wanden vol namen zoeken de jongens naar het jongste en het oudste slachtoffer van de over-

stroming. Stilletjes lopen ze verder.

De tentoonstelling met spullen die voor de mensen toen waardevol waren, maakt de tongen weer los. Het is aangrijpend om deze voorwerpen te zien liggen: een door het water aangetast Bijbeltje, een kinderwagen, een roestig kinderbord.

In de vitrine van het Rode Kruis, dat een grote rol speelde in de hulpverlening na de ramp, liggen foto’s en geschonken voorwerpen. Hé, daartussen zien we de schoenen die Mina kreeg. Maar waarom was ze er niet zo blij mee? We gaan gauw op zoek naar het antwoord op die vraag.

In het levensechte spel ”Wat neem JIJ mee naar zolder” moeten de jongens kiezen wat ze in geval van nood absoluut mee zouden nemen naar zolder. In allerijl trekken ze aan hetzelfde blik met bonen; verder kiest ieder zijn eigen dingen. Een zandloper geeft aan of ze binnen de gestelde drie minuten blijven. Achter op de spelkaart staat hoeveel punten de bij elkaar gegrabbelde spullen opleveren. Want niet alles is noodzakelijk of bruikbaar om mee te nemen.

In de museumwinkel rondt Mina haar levensverhaal af. Een museummedewerker kijkt de antwoorden in het schriftje met de speurtocht serieus na. De stempelafdruk op de achterkant is het bewijs dat de jongens het hun toegezegde ijsje echt hebben verdiend. Thuis verzucht een van hen dat hij nooit geweten heeft dat de Watersnoodrampramp zo erg was. Een middagje in de voetsporen van Mina bracht de catastrofe heel dichtbij.

terdege *

2 oktoBer 2019

101

Ovenschotel met nacho’s

Nacho’s met kaas uit de oven kunnen goed verwerkt worden in een makkelijke, smakelijke maaltijd. Eet dit gerecht direct als het uit de oven komt, dan zijn de nacho’s nog lekker knapperig. tekst & beeld: TEUNIE LUIJK

CULINAIR LEKKER FRIS: DOE ER KOMKOMMER KOMKOMMER BIJ

Lievelingseten Teunie Luijk

Ingrediënten ui 1 courgette 1 rode paprika el zonnebloemolie *½ 1rode *peper, * 3knoflook zonder *de zaadjes 1 teen 1 blikje * maïs (340 g) 1 blikje kidneybonen * (410 g) 1 zak* nacho’s * * * 250 g geraspte kaas (belegen of oud)

Bereiding * * * * * * * *

Snipper de ui, snijd de courgette en de paprika in kleine stukjes en snijd de halve rode peper in ragfijne ringetjes.

Spoel de maïs en de kidneybonen af in een zeef en laat uitlekken.

Fruit de gesnipperde ui in zonnebloemolie en knijp de teen knoflook erboven uit. Laat de knoflook een minuut zachtjes meebakken. Voeg de peperringetjes toe en laat ook deze een minuut meebakken.

Zet nu het vuur wat hoger en voeg de courgette en paprika toe. Bak alles circa 5 minuten.

Doe er ten slotte de maïs en de kidneybonen bij en warm alles goed door.

Verwarm de oven voor op 200 graden. Verdeel het groentemengsel in twee delen en de nacho’s en geraspte kaas in drie delen.

Bouw de ovenschotel als volgt op: 1 deel nacho’s, 1 deel groenten, 1 deel kaas, 1 deel nacho’s, 1 deel groenten, 1 deel kaas, 1 deel nacho’s en 1 deel kaas.

Zet de schotel circa 10 minuten in oven.

Lekker met guacamole, chilisaus en/of komkommerschijfjes.

Als je aan kinderen vraagt wat hun lievelingseten is, dan blijkt dat meestal een ”pgerecht”: patat, pannenkoeken, poffertjes, pizza.

Daar zou zomaar eens verandering in kunnen komen na het serveren van de nacho’s-schotel.

Misschien kiezen ze voortaan wel voor ”dat eten met chips”. Want hoe lekker is dat: chips als avondeten.

Wellicht kent u nacho’s met kaas uit de oven al als snack. Maar nacho’s met kaas kunnen ook prima verwerkt worden in een makkelijke, smakelijke maaltijd. En passant wordt daar een flinke hoeveelheid groente in verstopt.

De schotel is wel een flinke caloriebom. Het is het lekkerst om dit gerecht meteen als het uit de oven komt te eten.

Dan zijn de nacho’s nog lekker knapperig. Het zoute van de schotel laat zich goed combineren met frisse komkommerschijfjes.

terdege *

2 OKTOBER 2019

103

terdege w

Voordeelarrangement

rust en ruimte in Drenthe Het charmante 4-sterren hotel Ruyghe Venne is prachtig gelegen aan de bosrand net buiten Westerbork. Vanuit het hotel kunt u heerlijk fietsen en wandelen door Drentse (brink)dorpen, heidevlaktes en nationale parken.

Informatie 3-daags arrangement: • 2x overnachting in een luxe kamer (1e etage) • 2x royaal ontbijtbuffet • 2x heerlijk 3-gangen diner • Fiets- en wandelroutes • Gratis Wifi & parkeren

Wij bre n ge n s f e er bij u t h u i s

Abonneevoordeel: € 99,- p.p. i.p.v. € 169,50 p.p. Toeslag € 10,- p.p. voor een luxe terraskamer op de begane grond. Prijs is o.b.v.

2 personen per kamer. Verblijfsbelasting à € 2,20 p.p.p.n. en € 9,50 reserveringskosten per boeking. Extra nacht incl. ontbijt € 39,50 p.p.p.n. Tip: boek meerdere keren achter elkaar!

Reserveren: www.goedverblijf.nl/erdee0719 of bel 085 - 489 90 19.

Actie is geldig t/m 30 april 2020.

O.v.v. prijs-, zet- en drukfouten.

Goedverblijf.nl

Korting tot € 70,50 p.p.

Wesselseweg 178-1 | 3774 RM Kootwijkerbroek Tel.: 0342 - 44 30 69 | info@sfeerhuisdeveluwe.nl | www.sfeerhuisdeveluwe.nl wonen

g

stoffering

g

decoratie

g

verlichting

g

slapen

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

Uwfeestopmaat. Mooie sfeervolle zalen voor 20 tot 400 personen. Professionele licht- en geluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid.

Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

puzzel

VERVOLG-woordzoeker deel 3

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

De 114 woorden komen uit de berijmde Psalmen 66, 67 en 68. Streep ze weg in het puzzelhok. Maak van de zeven letters die overblijven nog een woord uit een van de genoemde psalmen. Bewaar dit woord.

Bij de vierde puzzel staan de inzendopdracht en de te winnen prijzen.

N

K

B

O

K

IJ

L

E

D

D

I

B

N

A

A

E

M

L

E

R

L

D

N

I

L

B

E

K

L

E

E

D

R

A

A

U

R

O

I

N

E

K

E

M

S

D

N

U

R

F

L

A

K

C

A

O

K

R

O

O

K

O

L

E

N

E

D

O

R

R

E

H

P

S

S

L

I

E

P

D

T

S

T

E

M

P

K

A

N

T

S

T

E

R

K

T

E

S

G

D

E

S

T

O

R

T

L

G

A

R

M

A

T

S

L

N

N

L

E

V

L

A

K

K

E

N

L

O

I

A

N

E

G

E

N

E

G

I

U

B

A

L

G

A

M

M

L

N

H

O

K

M

E

R

G

O

U

D

O

L

O

Z

E

E

D

C

O

W

U

R

L

E

N

E

W

U

O

R

V

V

N

N

I

H

O

O

E

U

Z

W

A

R

T

I

W

A

E

O

E

T

D

A

P

K

R

E

W

Z

N

E

E

L

L

A

R

O

L

O

E

R

E

N

E

G

L

O

R

I

E

I

I

B

V

T

A

P

B

IJ

R

V

M

L

E

D

E

T

K

E

E

K

L

M

H

P

E

O

O

R

R

G

U

N

E

S

O

T

F

N

O

O

M

U

G

R

B

O

E

I

E

N

P

R

P

S

L

A

E

E

E

N

S

R

S

L

F

I

E

Z

M

Z

I

M

IJ

D

D

D

D

T

A

I

N

IJ

T

G

E

N

A

D

I

G

K

O

O

I

A

N

W

D

E

K

N

H

O

N

D

N

D

L

E

W

E

G

D

E

U

U

W

W

O

L

K

E

N

E

T

G

V

U

U

R

G

T

O

I

E

H

E

E

R

S

T

A

L

E

U

E

R

O

A

I

R

Z

H

E

M

E

L

H

O

F

I

IJ

N

E

R

N

Z

U

T

E

I

R

N

I

Z

E

G

N

N

E

K

O

R

D

T

B

F

N

I

D

D

S

IJ

W

Z

S

T

R

A

A

L

V

N

O

O

D

IJ

T

S

C

H

E

P

P

E

R

E

G

E

N

O

H

U

P

P

E

L

E

N

J

U

K

R

A

A

T

L

A

AANBIddelIJk AArde AdeMHAleN AlleeN AlTAAr Bekleed BlIkSeM BlINd BoeIeN Bok BrANd BuIGeN BuIT dAMp dANkBAAr dorre duIF duIzeNd edel erFdeel GeBed GelouTerd GeNAdIG GeNeGeN Geur Geweld GewIS GezANTeN GezIN GlorIe Goud GroNd HeerST HeMelHoF HoNd HooG Hoop HuppeleN Juk

kAlF kANT kerker koleN kooI koor kop krooST lAAT lIeFlIJk loereN luCHT MAkeN MeNSdoM MerG MIld MIN NAAr Nood oNTFerMer oNTzAG ooTMoedIG oVerVloed pAd peIl prAAl pSAlMeN reGeN reuk rIeT rokeN ruNd SCHepper SIddereNd SMekeN SNeeuw SpAreN STAl

terdege *

STAM STeIl STeM STerkTe STIer STrAAl STroMeN TeGeNSpoed TICHelSTeNeN TIeN TIerT TIJd ToppuNT TroTS Trouw VeINzeN VlAkke VoGel VolkoMeN VorST VreuGd VrIeNdelIJk VrIJ VrolIJk VrouweN Vuur weelderIG weNS wereld wIJS wIT woeST wolkeN zANG zIlVer zwArT zwerk

2 oktober 2019

105

tIP: bij een vierkante, langwerpige of ovalen gezichtsvorm staat een rechte pony mooi. bij een rond gezicht kun je beter voor een schuine pony kiezen.

106

terdege *

2 oktober 2019

DO IT YOURSELF

Vlechtkroon

Vlechten zijn tijdloos. Wees er creatief mee, en draag ze eens boven op het hoofd. tekst: HANNA ROUBOS beeld: JANE FOTOGRAFIE

Nodig * * * *

Kam Schuifspeldjes Elastiekjes Haarspray

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Werkwijze Foto 1: Verdeel het haar in twee delen met een middenscheiding.

Maak een vlechtje in de rechterstreng en bind hier een elastiekje om.

Foto 2: Trek het vlechtje losser. Dit hoeft niet heel netjes. Nonchalante vlechten passen bij deze look.

Foto 3: Herhaal stap 1 en 2 met de linkerstreng van het haar.

Foto 4: Met schuifspeldjes zet je de rechtervlecht vast, boven op het hoofd.

Foto 5: Herhaal dit bij de linkervlecht. Zorg ervoor dat de elastiekjes niet zichtbaar zijn door ze onder de vlechten vast te zetten.

Foto 6: Fixeer het kapsel met haarspray.

terdege *

2 OKTOBER 2019

107

22, 23 & 24 OKTOBER 2019 | EVENEMENTENHAL GORINCHEM

Geniet van een gezellig en betaalbaar dagje uit met uw hele familie.

Doe mee met diverse activiteiten, bezoek een ruim aanbod aan winkels en bedrijven, ervaar het muzikale podiumprogramma en geniet van het all inclusive horeca concept.

Familiedagen; de beurs voor de gereformeerde gezindte.

WWW.FAMILIEDAGEN.NU

BEZOEK DE

WEBSITE

COLUMN

m a r B

BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT

Weer hoorde ik de stem: ”Ik word gegijzeld...”

idden in de nacht nam ik een 112-telefoontje aan. Ik vroeg de beller wat de locatie van het noodgeval was. Het bleef stil.

Toen ik de vraag herhaalde, hoorde ik een zacht geruis. Ik kon niet direct vaststellen wat ik precies hoorde. Daarom vroeg ik voor de derde keer wat de locatie van het noodgeval was. Nu was het net of ik iemand zacht hoorde praten. Ik vroeg de melder om iets luider te spreken, zodat ik hem kon verstaan.

Heel zacht hoorde ik: „Ik word gegijzeld...”

Ik vroeg om een bevestiging en weer hoorde ik de stem: „Ik word gegijzeld...” Het was niet duidelijk of het een mannen- of vrouwenstem was. Ik vroeg de melder nogmaals waar op welk adres hij of zij zich bevond. „Weet ik niet”, klonk het fluisterend.

Ik vroeg of de beller wist in welke plaats hij was. Nu meende ik te horen dat het een man was.

Toen ik hem vroeg hoe hij in deze situatie terechtgekomen was, zei hij dat hij dat niet wist; ze hadden hem meegenomen. Ik vroeg de man of hij de omgeving waar hij was herkende of kon omschrijven. Hij antwoordde: „Ik moet heel zachtjes praten, want anders horen ze me.” En even later: „Nee, ik kan niets zien, want ze hebben mijn ogen afgeplakt.”

Enerzijds vond ik het een vreemde melding, maar ik besefte ook dat ik met een zeer ernstig misdrijf te maken kon hebben. Ik vroeg de man of hij geluiden vanuit de omgeving kon horen en die kon omschrij-

M

ven. „Ik hoor het geluid van auto’s”, zei hij. „Auto’s die hard rijden.” „Bedoelt u misschien een snelweg of zo?” vroeg ik. „Ja, zoiets”, zei de man. Hiermee kwamen we nog niet veel verder, want er liggen enkele honderden kilometers autosnelweg en provinciale weg in ons gebied.

Intussen was een collega in de systemen aan het kijken of hij aan de hand van het mobiele nummer van de melder iets kon achterhalen. Een vrouwelijke collega naast me was mee gaan luisteren met het gesprek. Op mijn voorstel nam zij het telefoontje over en ze stelde dezelfde vragen als ik gedaan had.

Maar de man bleef vaag. Hij kon niet vertellen waar hij was, kon niets van de omgeving zien en hoorde heel in de verte auto’s met hoge snelheid rijden.

Op dat moment kwam de andere collega er weer aan. „Ik weet wie het is”, zei hij. „Deze man belt vanaf de gesloten afdeling van een psychiatrische inrichting.

Hij heeft eerder soortgelijke meldingen gedaan.

Verbreek de verbinding maar, dan zal ik even bellen met een verpleegkundige. Dan kan de telefoon van die man weer even afgepakt worden.”

POLITIEAGENT BRAM VAN DUIJVENVOORDE VERZORGT OP DEZE PLEK EEN WISSELCOLUMN. VOLGENDE KEER AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE PAUL-JAN DEKKER.

terdege *

2 OKTOBER 2019

109

DEZE PRINSJESDAG PRAAT HET PUBLIEK VOORAL OVER DE BAARD VAN DE KONING...

110 110

terdege *

2 OKTOBER 2019

KONINKLIJK HUIS

BLIK op een bijzondere DINSDAG Normaal gesproken draait het op Prinsjesdag om de Troonrede en de jurk van de koningin, maar dit jaar staan de zaken er heel anders voor. Achter de hekken bij Paleis Noordeinde wordt er vooral gesproken over de baard van de koning, en ook de restauratie van de gouden koets levert heel wat gespreksvoer op. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP

terdege *

2 OKTOBER 2019

111

KONINKLIJK HUIS

et is zes uur ’s morgens als de eerste oranjefans arriveren voor Prinsjesdag 2019. Achter de dranghekken is het nog rustig, en in het paleis zijn de meeste lampen nog uit. Niet zo verwonderlijk, want de meeste voorbereidingen zijn een dag eerder al afgerond en afgevinkt. Toch hoeven de echte volhouders zich niet te vervelen, want in het centrum van Den Haag gebeurt van alles. Koetsen rijden af en aan, militairen marcheren voorbij en ook de oranjekostuums zorgen voor het nodige vermaak.

Na zeven uur geduldig wachten worden de vroege vogels opeens écht zenuwachtig. Niet zonder reden, want in de hal van Paleis Noordeinde staat het koningspaar klaar voor de koetsrit naar het Binnenhof. Met een kort seintje geeft de stalmeester aan dat alles klaarstaat, en daar zijn ze dan: de koning en koningin. Onder de klanken van het Wilhelmus worden ze hartelijk verwelkomd door het publiek, terwijl televisiekijkend Nederland vooral let op de kin van onze vorst. Want zit daar nou een baard op of toch niet? Het antwoord blijkt ja te zijn, en al snel is de keuze van de koning trending topic op Twitter. Ook de kledingkeuze van de koningin maakt heel wat tongen los. De robijnrode kleur en het bor-

H

112

terdege *

2 OKTOBER 2019

duurwerk op de cape vallen goed in de smaak, maar hoe zit het nou met het kapsel, het decolleté en de mouwlengte? Mag dat eigenlijk wel? Het officiële antwoord blijkt opnieuw ja te zijn, maar naast een paar geschreven regels, heeft de koningin natuurlijk ook te maken met een hele rits ongeschreven regels.

De kans is klein dat koningin Máxima tijdens de koetsrit iets meekrijgt van alle commotie, want met een brede lach zwaait ze naar het publiek. Dat kan haar goed zien; de glazen koets doet zijn naam absoluut eer aan.

Hoe is het nu eigenlijk met de gouden koets?

maal niets aan de hand. Alles verloopt volgens plan, en tot nu toe valt de kwaliteit van de 121-jarige koets niet tegen. Het opknappen is wel een kwestie van millimeterwerk en dat kost tijd. Zo moet het aangetaste houtwerk op de vier wielen millimeter voor millimeter vervangen worden, en vervolgens weer worden verguld. Dit werk moet door specialisten uitgevoerd worden en zo komt het dat de renovatie nog wel even duurt.

Over een exacte opleverdatum willen ze het in de Koninklijke Stallen nog niet hebben. Een kleine tegenvaller kan immers resulteren in heel wat meerwerk, en een strakke deadline zou dan alleen maar stress veroorzaken. Als globale richtlijn wordt daarom het jaar 2021 aangehouden, maar het zou ook zomaar kunnen zijn dat we de gouden koets pas te zien krijgen in het daaropvolgende jaar. En dat zou helemaal niet erg zijn, want in 2022 hoopt prinses Amalia er voor het eerst bij te zijn.

SPECIALISTEN Hoe is het nu eigenlijk met de gouden koets? Voor het antwoord op deze vraag moeten we bij de Koninklijke Stallen zijn, want daar wordt het rijtuig grondig gerestaureerd. Een eerste aanblik stemt niet gelijk positief, maar volgens de restaurateurs is er hele-

BALKONSCÈNE Maar goed, terug naar Prinsjesdag 2019. Nadat de glazen koets is gearriveerd bij de Ridderzaal, is het eindelijk tijd voor de inhoud. Oftewel: de Troonrede. Met een vaste stem leest de koning de nieuwe besluiten van de regering voor, terwijl koningin Máxima aandachtig luistert. Helaas volgt niet iedereen haar voorbeeld, want meerdere politici zitten zichtbaar te knikkebollen.

Zij missen dan ook de mooie zegenbede aan het einde van de Troonrede, maar daar lijken ze zich niet al te druk om te maken.

Na een kort opfrismoment vertrekken koning Willem-Alexander, koningin Máxima, prins Constantijn en prinses Laurentien rond 13.50 uur weer naar Paleis Noordeinde voor de gebruikelijke balkonscène. Met gewuif en een elegante handkus wordt het enthousiaste publiek begroet en bedankt. En dan is het koninklijke deel van Prinsjesdag 2019 toch echt afgerond.

terdege *

2 OKTOBER 2019

113

Scan en bekijk alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van deze keuken op onze website.

Diepeveen, op maat, op tijd, naar wens.

Kom de kunst van keukens beleven!

Showroom: Distributiestraat 59 | 4283 JN Giessen | Tel: 0416 69 51 94 | E-mail: info@diepeveen.nl Openingstijden: di t/m vrij 9.30 - 17.00 u, zat 10.00 - 16.00 u. Op zondag en maandag zijn we gesloten.

Overdag geen tijd? Bel ons voor een avondafspraak.

www.diepeveen.nl

Wij heten je van harte welkom.

A-1 BIJBELSE DIERENPUZZEL 2 PT Zet de dieren op de juiste plaats in de derde kolom.

Drie soorten dieren blijven over. In welk hoofdstuk van het laatste Bijbelboek lezen we hierover?

Inzenden: de drie diersoorten en het Bijbelhoofdstuk.

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten. ,

KOEIEN KWAKKELS LEEUW LEEUWEN MIEREN MUILDIER PAARD PAARDEN

Handelingen 28 1 Samuel 25 Esther 6 Psalm 84 1 Koningen10 Numeri 22 Jesaja 40 Mattheüs 26 Genesis 8 2 Samuel 18 Exodus 16 2 Koningen 2 Genesis 41 Richteren 14 Lukas 2 Genesis 22 1 Koningen 17 Daniël 6 Genesis 3 1 Samuel 24 Spreuken 6

PAUWEN RAAF RAM RAVEN SCHORPIOENEN SLANG SPRINKHANEN ZWALUW

Paulus Nabal Mordechai David Salomo Bileam Jesaja Petrus Noach Absalom Israëlieten Elisa Farao Simson Jozef & Maria Abraham Elia Daniël Eva David Salomo

… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke en Jenneke van der Jagt

ADDER ARENDEN BEREN DUIVEN EZELIN GEITEN HAAN HOND

E-1 EÉN WOORD 1 PT A 1. ras, 2. afgemat, 3. via, 4. egaal, 5. overdreven.

B 1. karakter, 2. persoonlijk voornaamwoord, 3. voorzetsel, 4. legplank, 5. schrijfgerei.

Inzenden: de twee woorden die ontstaan als de antwoorden achter elkaar staan.

terdege *

2 OKTOBER 2019

115

Marktleider in Blokhutten, Overkappingen en Buitenverblijven

VANAF

Blokhutten

579,-

VANAF

VANAF

849,-

Verandaâ&#x20AC;&#x2122;s

Groot aanbod!

Beste prijs

Tuinkamers

5.199,-

Ben jij op zoek naar een leuke en uitdagende baan?

Kijk voor meer informatie over onze vacatures op www.vankootentuinenbuitenleven.nl/vacatures

Buitenverblijven & kapschuren

www.vankootentuinenbuitenleven.com

Een collectie om in te lijsten

Een heerlijk ffie pje ko aangekleed kou klaar or vo t aa st Dam 48 en 50 Alblasserdam Tel. 078 - 6990145 Vrijdagavond koopavond www.marlenevlot.nl

P

GRATIS PARKEREN VOOR DE DEUR. VERGEET UW PARKEERSCHIJF NIET

De grootste

SHOP van Nederland

puzzel

B-1 DOORlOpeR 2 pt Horizontaal: 1. wasbekken, Am. ruimtevaartorganisatie, verstandig, paardenkracht (Engelse afk.) 2. zienswijze, ziekte i.h. timmerhout, kalkei 3. vertegenwoordiger, lichtrood, welvoeglijk 4. terug, muzieknoot, tegenover, lat in het kippenhok 5. samarium (symbool), honingwijn, vers, broeder, royaal, noot 6. te midden van, geestig 7. niet deelbaar door twee, één keer, reinigingsmiddel, Sociaal-Economische Raad (afk.), voegwoord 8. overwinning, Ned. koningin 9. flinkheid, een of meer noten na een triller 10. uitroep van afkeer, tegen elk aannemelijk bod, mannetjeshond, wacht, lidwoord 11. geliefde van Tristan, bijwoord, fermium, stopmechaniek 12 zwoeger, nijlreiger, drukte 13. stierenvechter, zin in eten, bazige vrouw 14. steenmassa, gebaar, kopie 15 vuiststoot, ribbenstoot, inwoner van Estland.

Verticaal: 1. Leviticus, aangehaald werk, voorwendsel, eetgelegenheid 2. astronomische eenheid, het sterrenbeeld Tweelingen, stapel, manier van gaan 3. onbekend persoon, noordoost, fakkel 4. aanstaande, nummer, pl. in Gelderland, part, kledingstuk 5. Burundi (domeinnaam), lor, enzovoort, raadsman, Japans bordspel 6. prehistorisch mens, eerwaarde heer, werkkring 7. kommer, visbenodigdheden, loofboom 8. op die wijze, snoeiwerktuig, dom 9. vlek, bovengenoemde, radioberoep, mager, computerdeskundige 10. deel van Europa, United Nations, doekje om te reinigen 11. gelijke, serviel, ongeïdentificeerd vliegend voorwerp 12. dessert, IJslandse kroon, plantje, doctor 13. handvat, snoever, naarling 14. bemanning, okerachtige aardverf, bureau, Verenigde Staten 15. gekruid, nagebootst.

Inzenden: de letters in de gearceerde vakjes vormen, van links naar rechts en van boven naar beneden gelezen, de oplossing.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

9

9

10

10

11

11

12

12

13

13

14

14

15

1

2

3

4

8

9

12

13

16

15

30

38 43

47 52 55

48

59

39

40

44

45

49

50 54

57

58

60 62

28

53 56

24

34

37

42

20

31

33 36

51

19

27

32

46

11

18

26

35

7

23

29

41

14

22

25

6

10

17

21

5

61 63

C-1 KRuISWOORDpuzzel 2 pt Horizontaal: 1. kleur, 4. slinks, 8. minder, 10. snellen, 12. lijm, 13. mep, 15. varken, 16. brandstof, 17. boeknaam, 19. groente, 21. opbergplaats, 22. opbergruimte, 24. predikante, 25. lofdicht, 27. gebergte in Duitsland, 29. omslag, 31. rivier in Noord-Brabant, 32. telefoon, 33. bid, 34. even, 36. Ierland, 38. houding, 41. houtsoort, 44. wal, 46. plus, 47. deel van een fiets, 50. muzieknoot, 51. lende, 53. dager, 54. mannelijk dier, 55. afgemat, 57. toer, 58. voor, 59. fruit, 61. telwoord, 62. alcoholvrij, 63. koeienmaag.

Verticaal: 1. breekbaar, 2. jong dier, 3. hoewel, 5. zijde van een schip, 6. schelpdier, 7. zonder ouders, 8. vlak, 9. steendruk, 11. plaats in Gelderland, 13. zenuwtrek, 14. uitblinker, 16. slijtplek, 17. bof, 18. grondsoort, 20. gier, 22. vrijgezel, 23. weggebruiker, 26. lichaamsdeel, 28. werktuig, 30. gesloten, 31. zoogdier, 35. kelner, 37. vreemde, 39. uit, 40. waterloop, 42. geestdrift, 43. uitbouw in een kerk, 45. zetel, 48. houding, 49. hoofddeksel, 52. gewas, 54. opening, 56. Bijbelse maat, 58. vrek, 60. verlichting, 61. overdreven.

Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers: 7-2557-36-18-24-1-33-21.

15 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15

terdege *

2 oktober 2019

117

N U NSP ETERWEG 83 EL SP EET T. ( 0 5 7 7 ) 49 1 6 8 6 W W W.T WO O N H U IS . N L

PuzzEL

D-1 LETTERGREEPWEGSTREPER 2 PT Zoek voor de volgende woorden een ander woord. En streep daarvan de lettergrepen weg.

1. kaartenboek (2), 2. geograie (4), 3. heelal (2), 4. kunstmaan (3), 5. uitspansel (3), 6. wereldwijd (3), 7. poolgebied (2), 8. planologie (3), 9. sterrenkunde (4), 10. zonnewijzer (2), 11. richtsnoer (2), 12. dampkring (3).

Inzenden: het woord dat gemaakt kan worden van de overgebleven lettergrepen.

de aal bouw gie be den liet

ment ste mos pas at as mon

ma arc feer kun mos di aard

rijks tro tis glo kom te sa

las fir lo gno at mon kos

Puzzeloplossingen A-25 Hoort naar Mijn stem. Jeremia 7:23. Jeremia 11:7.

B-25 1. gier – griet – gratie, 2. erts – stier – spriet, 3. been – bende – bekend, 4. elke – kerel – krekel, 5. doel – bloed – bolide, 6. veen – zeven – evenzo, 7. oren – toner – tronie, 8. oker – koers – orkest, 9. rund – dreun – bunder, 10. deel – degel – geweld, 11. ergo – regio – glorie, 12. pees – sleep – speler, 13. orka – Koran – orkaan, 14. leek – enkel – kelner, 15. idem – denim – minder. Gebed voor de politiek in Nederland.

C-25 Residentiepauzedienst.

D-25 1. kokosolie, 2. promenade, 3. noodgreep, 4. beroering, 5. nylonkous, 6. betonblok, 7. isolement, 8. grasweide, 9. theezakje. Kroonbede, troonrede, zegenwens.

E-25 1. smal, 2. menu, 3. anti, 5. tune, 6. enig, 8. rite, 9. etre, 10.neet, 4. luister, 7. regeren.

Prijswinnaars 400 punten: J. v. Klei, Leerdam (3). 600 punten: J. Slabbekoorn, Goudswaard (5); A.F. Tijssen-de Heer, Opheusden (6). 1000 punten: D. v. ’t Land, Amersfoort (6). 1200 punten: C.E. Aarnoudse- Theunisse, Dordrecht (3). 1600 punten: H. v. Ravenhorst, Woudenberg (13); F. Schothorst, Veenendaal (1). 1800 punten: D.J. Veld-Legemate, Nieuweroord (4). 2000 punten: H. Snel, Puttershoek (7). 2200 punten: J. Mijnheer-Prins, Grafhorst (9); Fam. De Rooij, Zoetermeer (0); W. de Vries-Triemstra, ’s-Gravenpolder (1). 2400 punten: C. Verkuil, Waddinxveen (12). 3000 punten: J. Krijgsman- Hoogendijk, Dordrecht (1). 3800 punten: L.J.A. Schot-Blaak, Hendrik-Ido-Ambacht (4). 4000 punten: J. v. Veen, Hazerswoude-Dorp (0). 4200 punten: G. Tukker, Streefkerk (12). 4400 punten: J.R. Alderliesten-v/d Kuilen, Putten (5). 4600 punten: H. Korteland-v.

Krimpen, Nieuw-Lekkerland (14); C.P. v/d Linden, Oud-Beijerland (4); Fam. E. Slager, Staphorst (1). 4800 punten: G. Compagner, Staphorst (6); N. Meijer-Kievit, Driebergen (10); N. de Vries, Brakel (15). 5000 punten: A.M. Korevaar, Sliedrecht (2); J. Stehouwer, De Steeg (3). 5400 punten: N. v. Dijk-v/d Bosch, Canada (4); M. Zwerus, Moerkapelle (2).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • ”In de loopgraven van de Krim”, door Catherine Marsh; • Terdege-agenda (nieuw!) 2020; • Bloemenagenda Mattie de Bruine 2020; • ”Wendt u naar mij toe”, door R.M. McCheyne; • ”Woorden van wijsheid voor echtparen”, door ds. G.J. van Aalst; • ”Blijven bidden voor je kind”, door Arthur Hildersham; • ”Hoe kan ik Mascha vergeten?”, door Nelleke Wander.

Informatie: www.debanier.nl

terdege *

2 oktober 2019

119

favourite

"My fall outďŹ t" Een nieuw modeseizoen met prachtige kleuren, nieuwe prints en trends. Kom langs en laat je inspireren door 2000 m2 aan dames-, herenmode en lingerie. En vergeet onze uitgebreide collectie jassen niet!

Zandpad 24 Middelharnis www.buijsse.nl

gratis Vraag het zi ga a m ne aan

0187 48 20 52

Katoen Bleekveld 9 446

Trouwen, eten & slapen in Katoen

ZAAL bij Katoen is de ideale locatie voor uw bruiloft. Wij bieden verschillende mogelijkheden om uw bruiloft tot een succes te maken. Een verrassende ZAAL, de nieuwste techniek, een keuken goede &keuken & de mogelijkheid om te de nieuwste techniek, een goede de mogelijkheid om te overnachten.

Katoen Bleekveld 9 4461 DD Goes +31 (0)113 21 11 32 info@katoengoes.nl

overnachten.

Vrije tijd

tekst & beeld: NIEK STAM

Fotograaf Niek Stam fotografeert en interviewt mensen over hun vrije tijd

Waaraan besteed jij je vrije tijd? Erica Ruitenberg (20) uit Lunteren tekent dierenportretten.

Hoe lang al? „Ik heb deze hobby een jaar geleden ontdekt.

Ik werk al verzorgende IG in de ouderenzorg, maar ik zou hier dolgraag mijn werk van maken. Ik heb nu tien hondenportretten gemaakt en inmiddels werk ik ook in opdracht.

Op sommige ben ik extra trots, zoals het portret van Ruit, onze hond.”

Hoe ontdekt? „Ik ben mijn hele leven al creatief bezig. Als kind was ik veel aan het tekenen en knutselen, later ging ik haken en aan de slag met diamond painting. Op Instagram kwam ik een vrouw tegen die cursussen aanbod in wat ik nu doe. Verder heb er online veel kennis over verzameld.”

Verveling: „Ken ik niet. Ik heb altijd wel iets te doen, al

is het maar kleuren voor volwassenen. Zelf tekenen kost namelijk veel aandacht en energie, dus na een dag op mijn werk maak ik ook graag een kleurplaat of ga ik haken.”

Kosten: „Het papier en de pastelpotloden kosten wel wat; een grote doos potloden is zo 180 euro. Er staat nog genoeg op m’n wensenlijstje, maar dat bewaar ik voor verjaardagen. Met opdrachten hoop ik meer te gaan verdienen. En misschien kan ik eens een workshop geven.”

Omgeving: „Mijn man vindt het helemaal geweldig. Zelf is hij meer een klusser, maar hij is echt mijn fan nummer 1.”

Ook een bijzondere hobby? Meld u aan via redactie@terdege.nl. Wie weet komt Terdege ook bij u langs!

terdege *

2 oktober 2019

121

16 oktober 2019

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Het mooiste papier? Dat maak je zelf. Van pulp.

En daar heb je maar heel weinig voor nodig, onder andere oud papier, een staafmixer en een pollepel.

W.B. Kranendonk schreef een biografie over ds. A. Vergunst. „Hij wilde het evenwicht bewaren.”

Cornelis Bosch strijdt tegen de digitale ‘wervelwind’. Iedere week brengt hij tijdens toerustende avonden zijn boodschap.

Jolanda Rodenburg heeft een progressieve spierziekte. „Mijn ademhaling gaat nu achteruit.”

8,60