2019-11-02 RD magazine by Erdee Media Groep

Elke week bij het Reformatorisch Dagblad

zaterdag 2 november 2019

Dit zegt de leefstjlcoach: Ja, die appel is echt beter dan de reep chocola PAGINA 30

Jayden (7) verhuist naar Canada. Ook al wonen daar beren en wolven PAGINA 48

Het bos lokt EVEN UITWAAIEN VOORDAT ALLES IN WINTERSLAAP GAAT - PAGINA 26

inhoud & vooraf

beeld omslag: RD, Anton Dommerholt

48 RDMagazine

goed nieuws Er belt een vaas met bloemen aan

het gesprek „Toen Annelien was overleden, dacht ik: Nu loslaten Hans, ze is nu niet meer van jou”

column Even lekker op alles prikken

ter plekke Stoere mannen zingen luidkeels: „U alleen kunt mijn hart vervullen, mijn aanbidding is voor U”

schoonheid De schaduwen worden langer, de dagen korter

gezond Bij de leefstijlcoach draai je „aan alle leefstijlknoppen.” Voeding, beweging, alles

eropuit Bass Rock, gevangenis op een rotseiland. Alsof een getraliede kerker aan land niet triest genoeg is.

consument Vooral wc-papier wordt online besteld bij de supermarkt. En bier

recept Over schroeien en sudderen

45 gezien Als je je aan de snelheid houdt, is de Flitsmeister One niet nodig natuurlijk 46 puntuit Feiten over bijles 48 kits Jayden heeft een plan om niet te worden opgegeten door beren in Canada 50

puzzel Cryptogram & Zweedse puzzel

het laatste woord Waarom?

zaterdag 2 november 2019

Zingen Op een maandagochtend op kantoor, zo’n ochtend waarop iedereen fanatiek gaat vergaderen, staken twee journalisten de hoofden bij elkaar achter een laptopscherm en ze grijnsden breed. Ze waren gelukkig. Dat was opmerkelijk, want deze redacteuren haten maandagen. Ze bekeken een video (te zien via >>rd.nl/victory) die een van hen maakte in Rotterdam, in een afkickcentrum van Victory Outreach. In het filmpje zingen mannen –ooit aan de drugs en/ of levend in de goot– uit volle borst en een tikje gedragen: ”Als ik U ontmoet, vind ik rust bij U.” Het gezang lijkt in de verste verte niet op de zang zoals die op zondagen in reformatorische kerken klinkt, maar deze RD-redacteuren herkenden er iets in wat zelfs de maandagochtend glans gaf. Het christelijk geloof gaat dwars door kerken, eeuwen en tradities heen. Dat hoopvolle feit schittert ook in het gesprek met Hans Alderliesten (31), een twitterende, bevindelijke christen. De psalmregels „Want Gij alleen, mijn schild en wapen –schoon ’t onheil schijnt voor mij geschapen– zult mij doen zeker wonen, Heer” hebben voor hem een bijzondere betekenis. Hij kent ”Het kromme in het levenslot” van Thomas Boston, en komt uit bij wat Augustinus tegen het jaar 400 schreef: „Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U”. Clasina van den Heuvel

beeld RD, Anton Dommerholt

goed nieuws

RDMagazine

Goed nieuws is geen nieuws, zeggen journalisten. Alsof er alleen slecht nieuws zou bestaan. Niet dus. Kijk maar.

Doorgeefvaas Je opent de voordeur en ziet een vaas met bloemen staan. Het overkomt momenteel veel gezinnen in BelgiĂŤ. De doorgeefvaas is daar namelijk een heuse rage. Het idee erachter komt van Annick Helsen uit Nijlen. De bedoeling is dat je onaangekondigd een vaas met bloemen voor iemand zijn deur zet, met een kaartje eraan. Daarin vraag je om de vaas weer te vullen als het boeket is uitgebloeid en bij iemand anders voor de deur te zetten. Helsen verwacht dat de rage overslaat naar Nederland. Dus gratis tip: kijk vandaag even bij de deur.

zaterdag 2 november 2019

het gesprek

RDMagazine

beeld Sjaak Verboom

In kerkvader Augustinus, die evenmin in ĂŠĂŠn typering te vangen was, herkent Hans Alderliesten zich

zaterdag 2 november 2019

het gesprek

Bevindelijk, met behoefte aan ruimer sop Bach is zijn favoriete componist, Gezelle zijn lievelingsdichter, Augustinus zijn voorkeurstheoloog. Zijn tweets zijn doordrenkt van uitdrukkingen uit de Statenvertaling en uit de psalmberijming van 1773. Toch wil CDA’er Hans Alderliesten (31), die een half jaar geleden zijn vrouw naar het graf bracht, midden in zijn tijd staan. „Augustinus zei het al: wij zijn de tijden.” Addy de Jong

j heeft een sterke drang zjn gedachten en observaties met anderen te delen. Zie zjn timeline op Twitter. Veel natuurfoto’s van het Reeuwjkse Plassengebied, veel citaten van Augustinus en Guido Gezelle, veel verwjzingen naar congresssen over dementie of eenzaamheid: een thema waarop hj vanwege zjn werk sterk betrokken is. Bj een beeld van een paar groene boomkruinen, afstekend tegen de blauwe lucht, een korte kreet: ”Hoog omhoog”. Wie zjn tweets leest, ként de altjd onberispeljk geklede denker en schrjver Hans Alderliesten. Toch? „Neuh. Ik ken mezelf niet eens. Laat staan dat anderen echt weten wie ik ben. Zeker, ik laat

op Twitter veel zien, maar intieme dingen houd ik voor mezelf.” Toch heeft de zwartwitfoto die hj tweette op 18 april beslist iets intiems. Een jonge man staat bj een open graf, twee kleine meisjes aan zjn zjde, en dan de tekst: „Het is nog geen Pasen, maar toch al wel. Onze lieve Annelien naar haar laatste rustplaats gebracht, maar ze is al Thuis. Door ljden tot heerljkheid!” In zjn strak ingerichte rjtjeshuis in Gouda staat op de piano een groot portret van haar: Annelien Alderliesten, geboren Dujster. Een half jaar geleden werd ze, zoals op de rouwkaart stond „Thuisgehaald.” Ze werd 31 jaar en overleed, na zes jaar ziek te zjn geweest, aan de gevolgen van uitgezaaide borstkanker. „Annelien en ik, wj waren een geesteljke eenheid. We leerden elkaar kennen –ja, ongeloofljk, elk mens heeft z’n fouten– via Refoweb. Ik

RDMagazine

beeld Sjaak Verboom zaterdag 2 november 2019

het gesprek

meldde mj op die site aan, zj sprong meteen op mj af en het was er gewoon. We vielen elkaar toe. Beiden waren we 17 jaar. Te jong natuurljk. Maar het was echte liefde. Samen zjn we, op zeker moment, bj Jezus’ kruis uitgekomen.” Vanaf het begin besefte het stel dat hun leven niet gemakkeljk zou worden, zegt Hans. „Dat had deels met simpele dingen te maken, zoals de reisafstand tussen mjn woonplaats, Putten, en die van haar: Wjk en Aalburg.” Maar dit voorgevoel ging verder. „Al in de eerste jaren hadden we de woorden van Psalm 4 sterk bj ons: „Gj hebt me in ’t hart meer vreugd gegeven, dan anderen smaken in een tjd...” En ook dat andere vers: „Schoon ’t onheil schjnt voor mj geschapen, zult mj doen zeker wonen, Heer.” Later zjn die teksten voor ons waar geworden. In de lange ziekteperiode. En tot op het allerlaatste moment toe, toen Annelien, letterljk, in mjn armen is gestorven. Dat was de mooiste dag van mjn leven.” De mooiste dag? „Ik besef dat dit gek klinkt. Maar bedenk, zj kreeg al in 2013, kort na de geboorte van ons tweede kind, de diagnose borstkanker. Zes jaar zaten we in de oncologie, de scans, de chemo’s, de uitslagen, de gesprekken. Ons hele leven draaide om die ziekte, die ons uiteindeljk helemaal overnam. Ze moest haar werk neerleggen, de buitenwereld interesseerde haar nauweljks nog, het licht ging uit. Andere mensen zeiden: volgende week herfstvakantie. Wj zeiden: volgende week naar het ziekenhuis. Na zes jaar ziekte waren we daar helemaal klaar mee. Moeiljk was dat er, tegen het einde, ook sprake was van psychisch ljden. Toen heeft de satan geprobeerd ons alles uit handen te slaan. En dat leek ook aardig te lukken. Maar daarna heeft de Heere haar zó in de ruimte gesteld, dat zj er zelf verbaasd over was en vroeg: „Hans, ik ervaar nu geen strjd meer, klopt dat wel?” Ja, en als God dan een vlak veld gaat maken, hè? Als Hj overkomt en Thuis gaat halen. Dan mag je dankbaar en blj zjn. Toen ze was overleden, dacht ik: Nu loslaten Hans, ze is nu niet meer van jou. Jj mag nu je overhempje aantrekken en aan het werk gaan. Zo is ze in statie uit haar woning geleid.” Inmiddels bent u bezig een boek te schrjven over wat zo’n ziekteperiode, ook in sociaal opzicht, met mensen doet. „Ja. Ik doe dat in de vorm van dagboekachtige stukjes. Persoonljk getoonzet, zoiets als Augustinus deed in zjn Beljdenissen. Het wordt geen boek over Annelien, maar het gaat vooral over hoe mensen reageren op zo’n

ziekte en op het overljden. Daar hebben wj ons soms best over verbaasd. Dat je ziet dat iemand quasi toevallig langs je huis ietst, bjvoorbeeld. Een soort van ramptoerisme. Wj hebben veel geleerd over hoe we het beste met onze omgeving konden communiceren. Kjk, als je zegt dat je volgende week dinsdag een afspraak in het ziekenhuis hebt, vragen mensen meteen: hoe laat? En als de afspraak dan om half tien is, krjg je om kwart voor tien al het eerste appje: „Hoe was de uitslag?” Dat werkt niet! Zo kan meeleven ook een belasting worden. Daarom zeiden wj op zeker moment tegen elkaar: misschien is het beter alleen achteraf informatie te geven.”

„Zes jaar zaten we in de oncologie, de scans, de chemo’s, de uitslagen, de gesprekken” Deze dingen opschrjven helpt u bj de verwerking van wat er gebeurd is? „Haast alles in mjn leven verwerk ik al schrjvend. Een kleine groep vrienden en vriendinnen laat ik, telkens als ik een stukje af heb, meelezen. En in deze dagboeknotities spaar ik mezelf niet.” Een voorbeeld? „Een paar weken na het overljden ging ik naar de supermarkt. Bj het betalen via de zelfscan, werd ik steeksproefgewjs gecontroleerd. Ik werd boos op de verkoopmedewerkster vanwege de wjze waarop zj mj bejegende. Ik had m’n emoties niet meer helemaal onder controle. Daar til ik dan achteraf zwaar aan. Ik ljd aan de gebrokenheid van het bestaan, dat ik buiten het paradjs leef en op dat moment niet het goede licht verspreid. Velen zeggen: doe je daar niet te moeiljk over? Nou ja, ik kan het niet anders beleven dan zó.” Op uw website verwjst u, als het om zondebesef gaat, naar Augustinus die als jongen peren stal. „In Augustinus herken ik me heel erg. Daarom heb ik onlangs ook een boek gepubliceerd waarin ik deze kerkvader in gesprek laat gaan met mensen van nu. Het is zo’n boeiende iguur. Je kunt op hem geen etiket plakken. Hj was zeker geen protestant, wel katholiek. Hj was vader, zoon, bisschop, zondaar en heilige. En hj had een minnares.

RDMagazine

Hans Alderliesten Hans Alderliesten (1987) woont in Gouda, groeide op in Putten en bezocht het Van Lodenstein College in Amersfoort. Hij studeerde Overheidscommunicatie in Utrecht. Als senior adviseur maatschappelijke vraagstukken is hij werkzaam bij kennisinstituut Movisie. Alderliesten, voorzitter van de Goudse afdeling van het CDA, publiceert regelmatig over uiteenlopende onderwerpen. In 2018 kwam zijn eerste boek uit: ”Grote denkers over grote dingen”. Recent deed hij ”Augustinus voor mensen van nu. Wij zijn de tijden” het licht zien. Op 27 juli twitterde hij dat hij voor de vierhonderdste keer keer met zijn orgelspel een kerkdienst had begeleid. Alderliesten, vader van twee dochters, is sinds ruim een half jaar weduwnaar.

Augustinus had een turbulent leven. Ook dat herken ik. En hoe diep hj de zonde peilde! Dat bljkt als hj beschrjft hoe hj als jongen peren stal. Hj zegt dan dat hj dat niet eens deed omdat hj die peren zo onweerstaanbaar lekker vond, maar dat hj het kwaad beminde vanwege het kwaad. Zo diep zjn wj mensen dus gezonken.” Augustinus staat, in de tjd gezien, ver van ons af. „Ja en nee. Door zjn persoonljke schrjfstjl, in de ik-vorm, was hj één van de eerste ‘moderne’ mensen en komt hj ons heel nabj. Slechts een enkele keer kunnen we hem minder goed volgen. Zo schrjft hj in de Stad van God over een vrouw die een tumor heeft bj haar borst. Hj maakt daar dan een kruisteken op. Vervolgens geneest zj. Als je dat leest, denk je bj jezelf: Mmm, wat ís dat? Maar dat geeft niet. Ik kan dat rustig laten staan, zonder er meteen iets van te moeten vinden.” Vanwaar uw voorliefde voor de Statenvertaling en de oude berjming? „Daar ben ik mee opgegroeid, die zullen altjd deel uit bljven maken van mjn leven. Het is de atmosfeer waarin ik adem. Op zeker moment ben ik uit Putten, de plaats waar ik vandaan kom, vertrokken. Ik wilde de wereld wel eens zien, had ruimer sop nodig. Kerkeljk hebben Annelien en ik uiteindeljk de overstap gemaakt van hersteld hervormd, in Driebruggen, naar de hervormde gemeente van Reeuwjk. Hervormd voelt voor mj als thuiskomen, al zie ik dat ook dit een kerk buiten het paradjs is. Van bevindeljkheid heb ik geen afstand genomen, in tegendeel! Ik houd nog steeds van de Jac. Overeem-achtige eenvoud en soberheid, het introverte van de Veluwe. En vooral in de psalmen vind ik mjn gevoelsleven vertolkt. Daar zit alles in: hoogten en diepten.”

beeld Sjaak Verboom

Wat zjn voor u die diepten? De ziekte en het overljden van uw vrouw? „Onder meer. Een islamitische collega vroeg me eens: Zien jullie je levensweg nu als een beproeving? Als een test? Ik zei: zeker! Het ljden is Gods gymzaal, waarin wj geoefend worden. En in die gymzaal moet al je kleding uit, hè? Moet alles eraf. Oh, dat doet zoveel pjn. En toch is het goed voor ons. Thomas Boston schrjft in zjn boek ”Het kromme in het levenslot” dat wj beproefd worden juist op die punten waar wj dat het meest nodig hebben. Het is tot ons eigen nut. Maar diepten en aanvechtingen hangen niet altjd samen met lichameljk ljden. Onlangs studeerde ik –sinds 2004 volg ik orgelles bj Ab Weegenaar– in de Bovenkerk in Kampen. Daar

zaterdag 2 november 2019

beeld Sjaak Verboom

het gesprek

RDMagazine

improviseerde ik over psalm 34 vers 8: „God slaat een gram gezicht, op allen die Hem tegenstaan. Hj doet hun naam met hen vergaan, door ’t hoogste strafgericht.” En dan komen daar die trompetten van het hoofdwerk, en die fagot van het rugwerk. Echt, ik kan niet in woorden vangen wat ik dan beleef. Want dat ben ík dan: een mens die Hem tegenstaat. Maar daarna ook de bevrjding: God is het die hem uitkomst geeft, Zjn grote naam ter eer.” Inmiddels zjn u en de kinderen een half jaar verder... „...en het gaat goed met ons. Werkeljk waar. We zjn deze zomer ijn op vakantie geweest. De kinderen doen het goed op school. Zelf ben ik drie weken na de begrafenis weer aan het werk gegaan. Natuurljk, ik ben weduwnaar. Maar reduceer mj alsjeblieft niet tot dat begrip. Qua deinitie klopt het natuurljk. Maar ik ben nog steeds Hans, ik speel nog steeds orgel, houd nog steeds van Bach, iets nog steeds, met een bundeltje gedichten van Guido Gezelle onder mjn snelbinder, door het Reeuwjkse Plassengebied. En ga nog altjd regelmatig naar het kerkje in Sluipwjk, om mezelf daar, al mjmerend en mediterend, te omgeven met de prachtige klanken en melodieën van Bach. Soms vragen collega’s of bekenden: „Hans, hoe komt dat toch dat jj zo ontspannen oogt, zo in balans bent?” Tja, dat weet ik ook niet. Of misschien weet ik het wel. „Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U”.” Spreekt u vaak met de kinderen over mama? „Nee. Kinderen leven meer in het moment, in het hier en nu. Ze aanvaarden dingen, ook heftige, als een feit. Mama is dood. Dan zegt de jongste bjvoorbeeld, bjna laconiek: „Oh, er kan best een vriendinnetje komen spelen, hoor; wj hebben toch een stoel over...” Kinderen gaan zo anders met dit soort zaken om. Met de ziekte van hun moeder, met het overljden. Ze rennen opgewekt over de begraafplaats, met een harkje in hun hand. Natuurljk hebben wj onze kinderen, die beiden op de basisschool zitten, voorbereid op het moment dat zou komen. Zo van: wj gaan een keer een begrafenis meemaken. Dat leidde er onder meer toe dat ze aan het einde van het ziekbed vroegen: Papa, wannéér gaat het nu gebeuren? Alsof het iets was wat je in de agenda kon zetten. Zo zjn kinderen.” Het leven kan best banaal overkomen nadat je heftige dingen hebt meegemaakt. „Al heel wat jaren ben ik in Gouda voorzitter van de plaatseljke CDA-afdeling. Dat werk heb ik natuurljk een tjdje neer moeten leggen. Toen

zaterdag 2 november 2019

ik het weer oppakte en me opnieuw tot de lokale politiek moest gaan verhouden, had ik zoiets van: moet ik me híér nu weer mee bezig gaan houden? Met het slopen van de Turfmarktkerk? Of met afvalscheiding? Ik ben dat toch weer gaan doen. Contemplatie en bezinning, daar houd ik van. „’t Hoofd omhoog, het hart naar boven”, zong Van Lodenstein. Maar ik wil ook midden in het leven staan, de vrede voor de stad zoeken. „Klaag er niet over dat de tjden slecht zjn”, zegt Augustinus in preek nummer tachtig, „maar probeer ze beter te maken. Want wíj zíjn de tjden.” Past een bevindeljke protestant niet beter in SGP of ChristenUnie? „Nee, niet per se. De dames en heren van SGP en ChristenUnie zjn mjn broeders en zusters. Maar politiek gezien ga ik een andere weg. Ik geloof niet in christeljke politiek, wel in christenen die politiek bedrjven. Als ik al voor een andere partj zou kiezen, zou dat eerder de SGP zjn dan de ChristenUnie. Die laatste partj verwacht naar mjn smaak te veel van de overheid. Dat zie je ook terug in het recente Preventieakkoord.

„Pin mij nu niet vast op de term ”weduwnaar”. Want ik ben nog steeds Hans en geniet nog altijd van Bach” Het balanceren van de SGP tussen theocratie en democratie vind ik verwarrend. Waarom zou je wel een bouwvergunning afgeven aan een hersteld hervormde gemeente en niet aan een moskeebestuur? Als je gelooft in de kracht van het evangelie, hoef je niet bang te zjn als mensen naast een kerk een moskee neerzetten.” Binnen het CDA opereren ook moslims, hindoes, agnosten. „Is voor mj geen probleem. Het CDA is een soort familie, een partj van mensen en voor mensen, die het goede met de samenleving voor hebben. Hoeveel meeleven ik vanuit de partj niet gehad heb, tjdens de ziekteperiode en bj het overljden. Ook vanuit de partjtop. En als mensen op religieus terrein andere ideeën hebben dan ik, ben ik daar niet bang voor. Als iedereen hetzelfde zou denken, zou het saai worden op aarde. Liever niet, eigenljk. Mjn motto: gj zult het oneens zjn. Dat scherpt het debat.”

VAKORGANISATIE MET BIJBELSE VISIE

De RMU wil jou helpen met je werk, al 35 jaar! Word nu lid en ontvang 35% korting op het eerste jaar contributie

+ ma a op é k kans é onze n van prijz en!

Meld je aan als RMU-lid via:

RMU.NU/NAJAARSACTIE2019 Popal Daily Dutch fiets t.w.v. € 269,00

Herschel rugtas t.w.v. € 69,95

Tony Chocolonely-pakket t.w.v. € 8,95

Happy Socks t.w.v. € 30,oo

@RMU.NU

Alle tijd voor 5 maanden

klokje cadeau!

a. tr e. ex e rdeg j e rt ro uu et T eu ! n 39 deau ee lf m a or je eze vo je c b j e he eg klok s voor d m r So jd Te een ti en nd vang en a v t e ma 5 n on je e es em Le Ne

Ga naar www.terdege.nl/rd of bel 055-5390300

column

Bloedprikken wim@rd.nl

ls je op mjn leeftjd het aantal bezoeken aan de huisarts met gemak op de vingers van twee handen tellen kunt dan ben je of een gezegend mens of een zorgmjder. Ik ben het allebei. Voor dat eerste ben ik dankbaar, op dat tweede zeker niet trots. Ik begrjp mensen niet die bj het minste of geringste naar de huisarts rennen. Maar, toegegeven, zelf ben ik het anderste uiterste. Wat vanzelf gekomen is, zal ook wel weer vanzelf verdwjnen, denk ik altjd als er iets is. En als een ongemak echt te lang overlast geeft, heeft het m’n voorkeur de zaken telefonisch af te handelen met de doktersassistente. Die kent me inmiddels en meende onlangs dat het tjd werd eens bloed te prikken. „Even lekker op alles prikken”, zo probeerde ze me te verleiden. Gelukkig kon ze m’n gezicht niet zien. Bloedprikken hoeft tegenwoordig al lang niet meer altjd in het ziekenhuis. Letterljk een straat van m’n huis bleek een medisch centrum te zjn waar je van acht tot negen uur bloed kunt laten afnemen en andere lichaamsstoffen kunt afgeven. Ik arriveerde nog voor acht uur en dacht dat ik zo door zou kunnen lopen. Niets was minder waar. De wachtkamer zat stampvol. In de hoek stond een nummertjesmachine, die je ook bj populaire bakkers of snackbars ziet. Aan de muur hing een digitaal aftelbord en ik keek verbjsterd van het nummertje in m’n hand naar het getal dat op het bord stond. Dit ging nog wel even duren.

zaterdag 2 november 2019

Ik kwam op een bank langs de muur te zitten, ingeklemd tussen een dame en een heer die allebei graag een praatje wilden maken en, omdat ik niet toehapte, me ongetwjfeld een stug mens vonden. Maar ik wilde niet praten, maar luisteren naar de gesprekken in deze medische bubbel. Het ging natuurljk heel lang over Ruinerwold en iets korter over de boerenprotesten. Een vrouw liet, toen het even stil was, een zilveren band zien rond haar pols. Die zat daar vanwege artrose. „En ik kreeg er een poetsdoek bj want het is echt zilver.” Hilariteit alom.

De gesprekken gingen natuurlijk over Ruinerwold Ondertussen telde het bord aan de wand af en verdween de een na de ander in het prikhokje. Na dik 40 minuten was ik aan de beurt. Een paar minuutjes later was het prikken gepiept en teruglopend naar huis kon ik alleen maar constateren dat we onvoorstelbaar bevoorrecht zjn met een gezondheidszorg die zo goed bereikbaar en georganiseerd is en waar medisch personeel ondanks drukte en stress toch zo vriendeljk bljft. Zo werd bloedprikken op een nevelige herfstochtend zomaar een les in dankbaarheid.

ter plekke

Afkicken met de Bijbel

Het afkickprogramma van Victory Outreach doet denken aan de dagindeling van een contemplatieve kloosterorde, met gebed, Bijbelstudie en samenkomsten in de kapel als ruggengraat. Een dag tussen verslaafden en ex-criminelen in de home aan het Mijnsherenplein in Rotterdam. „Halló, kom ik óver?” Huib de Vries

RDMagazine

beeld RD, Anton Dommerholt

zaterdag 2 november 2019

O ter plekke

oit was het de woonkamer van de pastorie van de gereformeerde gemeente in RotterdamZuid. Nu is het voorste deel van de kamer en suite de “chapel” van het mannenhuis van Victory Outreach. Het front van de simpele katheder toont een duif met de woorden Holy Ghost ernaast. Op een hoge vitrinekast prjkt een foto van pastor Sonny uit Los Angeles, stichter van Victory Outreach International, en zjn echtgenote Julie. Een verdieping lager staat een foto van Jerry en Xannelou Mendeszoon, stichters van de kerk en het verslaafdenwerk in de havenstad. Zo’n vjftien bewoners zjn samengekomen voor de avonddienst. Homeleider Marciano, lang en breedgeschouderd, neemt plaats achter de katheder en zet in. ”Heilige Geest, vul mj opnieuw”, een bekend lied voor de mannen. Bj de volgende song, ”Jesus, lover of my soul”, ondersteunen ze hun zang met handgeklap. In het raamkozjn naast me liggen twee Bjbels en het boek ”Gezegend leven” van Robert Morris. Op een whiteboard tegen de wand is met stift het corveerooster voor deze week opgetekend, onder de tekst: „Maar laten we God danken, Die ons door Jezus Christus onze Heer de overwinning geeft.” „U alleen kunt mjn hart vervullen, mjn aanbidding is voor U”, brullen de mannen. Na het lied gaat Marciano voor in gebed. „Dank U wel, Heer; wj prjzen en loven U. U moet het doen, o Vader. U hebt ons hier in de home geplaatst, Vader. Wj danken U dat broeder Huib hier mag zjn, Vader. Help hem, Vader.” Antonio Gastspreker deze avond is Antonio. Jaren geleden kickte hj zelf af bj Victory Outreach, waar hj opklom tot leider van het mannenhuis aan de Heemraadssingel. Sinds anderhalf jaar werkt hj als ervaringsdeskundige bj stichting De Hoop in Dordrecht, maar de band met Victory Outreach bleef onverbroken. Voor hj de Bjbel opent, laat hj weten wat pastor Jerry Mendeszoon voor hem heeft betekend. „Veel mensen lopen weg van hun post, maar pastor Jerry niet. Ik heb hier alles ontvangen. Mjn verslaving heb ik overwonnen, mjn vrouw heb ik hier gevonden, pastor Jerry heeft ons huweljk ingezegend...” Na de lofrede op zjn weldoener en een gebed voor alles en iedereen opent de Kaapverdiaan zjn Bjbel bj Deuteronomium 10 vers 17. De boodschap die hj de mannen deze avond wil meegeven, bestaat uit drie punten. Genade, gehoorzaamheid, God heeft het laatste woord. Van Deuteronomium gaat hj via Openbaring naar de geschiedenis van Noach in Genesis 6. „Het eerste boek”, helpt hj een nieuwkomer die verwoed in zjn Bjbel bladert. „Noach vond genade in de ogen van de Heere,

daar begint het mee”, stelt Antonio vol vuur vast. „Op de genade van God volgt de gehoorzaamheid; Noach gaat de ark bouwen. Ik heb een hotel gehad en een bar, voelde me een hele Piet, maar op de dag dat ik in de home kwam moest ik klein worden en luisteren naar pastor Jerry. Je kunt mensen die God heeft aangesteld niet zomaar aan de kant schuiven. God Zelf heeft het laatste woord. Hj sluit de deur van de ark, zoals hj de deur van de home achter jullie heeft gesloten. Dat vind je niet leuk, maar zo werkt het gewoon. Pas als het water van de ellende is gedaald, kun je weer naar buiten om een nieuw leven te beginnen.” Gehoorzaam Na Noach stelt de bevlogen lekenprediker in een mix van alledaagse taal en archaïsche termen Mozes tot voorbeeld. „Hj heeft een moord gepleegd, maar God geeft genade. Op Zjn tjd. Wj willen alles meteen, maar zo werkt het niet bj God. Ook bj Mozes is het...?” „Genade, gehoorzaamheid, God heeft het laatste woord”, scanderen de mannen. Via de gehoorzaamheid van Noach, Mozes, Jesaja en pastor Sonny belandt de Kaapverdiaan bj pastor Jerry, die in gehoorzaamheid van Amsterdam naar Rotterdam trok om daar een nieuw werk en een nieuwe kerk te stichten. „God trok hem over de streep met 1 Korinthe 1 vers 26 tot 28. Dat gedeelte slaat op

„Pas als het water van de ellende is gedaald, kun je weer naar buiten” ons. Wj zjn geen rjken, geen edelen. De kerk en de home waar we zitten is te danken aan mensen die genade kregen, die gehoorzaam waren en die aan God het laatste woord lieten.” Pastor Jerry –trui, oranje bril en een pet op de kale schedel– knikt instemmend. Na een laatste lied eindigt Antonio met gebed „om dertig-, zestigen honderdvoudige vrucht. Heer, ik bid U vooral dat Uw Heilige Geest de stille naprediker mag zjn.” Podium Direct na de dienst klamp André me aan, een bewoner met kaalgeschoren hoofd, felle ogen en zuideljke tongval. Hj wil me even laten zien waar ik kan slapen. Het bed heeft hj al opgemaakt. Het kamertje bevat niet meer dan een gammel stapelbed, een stalen kazernekast en een tafeltje met evangelische lectuur erop, maar ik heb er het rjk alleen. In de andere slaapkamers van de voormalige pastorie liggen ’s nachts twee, vier of zelfs zes mannen. „De één boert, de volgende snurkt, de derde laat scheten”, zegt André.

RDMagazine

Bijbelstudie onder leiding van zuster Lenie van Cleansing Stream. beeld RD, Anton Dommerholt

De kerk van pastor Sonny e internationale pinksterkerk Victory Outreach dankt zjn bestaan aan Sonny Arguinzoni (1939). De voormalige verslaafde en crimineel kwam in 1960 op 21-jarige leeftjd tot inkeer tjdens een evangelisatiebjeenkomst in Brooklyn door evangelist Nicky Cruz. Die maakte zelf een soortgeljke ommekeer mee door de prediking van ds. David Wilkerson, bekend van zjn boek ”Het kruis in de asfaltjungle” (1962). Met hulp van Wilkerson en Cruz wist Arguinzoni zjn verslaving te overwinnen. Na het volgen van een Bjbelschool stichtte hj met zjn vrouw Julie in 1967 in Los Angelos een gemeente met de naam Victory Outreach, voor verslaafden, ex-verslaafden, ex-criminelen en (voormalige) prostituees.

zaterdag 2 november 2019

Aan de kerk verbond hj een zogeheten home voor verslaafden die willen afkicken. Vandaag telt Victory Outreach wereldwjd 237 kerken, waarvan acht in Nederland. De meeste hebben een home, soms zelfs meerdere huizen waar mannen en vrouwen kunnen afkicken. De zogeheten homedirectors worden bjgestaan door bewoners die al wat verder in het afkicktraject zjn. Kenmerkend voor de centra is het strenge regime, de strakke hiërarchie en een programma waarin Bjbelstudie en gebed centraal staan. Veel deelnemers sluiten zich na het doorlopen van het programma aan bj een gemeente van Victory Outreach. In 2017 vierde de pinksterkerk het 50-jarig bestaan tjdens een

Wereldconferentie in het Los Angeles Convention Center. Het leven van ”pastor Sonny”, zoals hj wereldwjd door de leden van Victory Oureach liefkozend wordt genoemd, is verilmd in de ilm Sonny. In Amerika is Victory Outreach een begrip. Zelfs de presidenten George Bush en Bill Clinton roemden het werk van Arguinzoni en zjn volgelingen. Daarnaast was er de jaren door kritiek vanwege het afkickprogramma, door critici aangeduid als een hersenspoeling, en de soms ondoorzichtige inanciële handelwjze.

ter plekke

Marciano geeft instructies voor de corveetaken. beeld RD, Anton Dommerholt

Ron en Jaap, wijkagenten van de Tarwewijk, kregen een goede band met de home. beeld RD, Anton Dommerholt

RDMagazine

Achter een kleine binnenplaats ligt de voormalige kosterwoning, nu ”re-entry” voor mannen die zich voorbereiden op hun terugkeer in de samenleving. Door een korte rondleiding geeft pastor Jerry me een indruk van het hele complex. Jerome ligt in bed, hj is niet lekker. In een zaal op de begane grond geeft de uit Pakistan afkomstige Huma Bjbelles aan vrouwen. „Hongerige vrouwen”, zoals Mendeszoon ze noemt. „Huma heeft haar masterstudie aan Tyndale Theological Seminary in Badhoevedorp afgerond en gaat nu een jaar als vrjwilliger bj ons werken.” De deur aan de overzjde van de hal biedt toegang tot de kerkzaal. Het interieur werd radicaal aangepast na de overname van de kerk van de gereformeerde gemeente in 2004. Waar eens de preekstoel stond, hangt nu een kolossaal zilverkleurig kruis. Aan weerskanten van het podium staat een gerieljke leunstoel, ertussen een serie drumstellen. Tegen de wand boven het podium is met grote goudkleurige letters de naam Jezus aangebracht. Het orgel is verwjderd; de vroegere orgelzolder wordt door de brassband van de gemeente gebruikt als oefenruimte. Wortel Sinds de verhuizing van de home van de Heemraadssingel naar het Mjnsherenplein geeft Mendeszoon weer leiding aan het mannenhuis. Naast zjn drukke taak als voorganger van Victory Outreach Rotterdam, de pinkstergemeente waaruit de home voortkwam. Het kon niet anders. Een deel van de mannen wilde niet mee naar de nieuwe stek, waar het werk met verslaafden weer vanaf de grond moest worden opgebouwd. Dat vroeg om een strakke hand. „Het merendeel van deze jongens heeft tig keer in de gevangenis gezeten.” Voor niemand is onduideljk wie de baas is van Victory Outreach in Rotterdam. Daar heeft pastor Jerry het laatste woord. De huisregels zjn helder. Na binnenkomst bidt een nieuwkomer het zondaarsgebed, dat de pastor hem voorzegt. Paspoort, bankpas en mobiele telefoon gaan in een kluis en komen er pas weer uit bj vertrek. Voor kost en inwoning wordt 550 euro per maand gerekend, de overige zaken moeten worden bekostigd van de 20 euro zakgeld per week. Wie drank of drugs gebruikt, kan vertrekken. Ook tabak is taboe. Vloeken en vechten worden evenmin geaccepteerd, al valt er geregeld toch een stevige klap. Vorige week sneuvelden nog een paar ruiten. André, afkomstig uit Zuid-Limburg, leerde Victory Outreach in 2007 kennen, door een kerstdiner in Eindhoven, georganiseerd vanuit Rotterdam. Het jaar erna liet hj zich dopen. Hj probeerde in Rotterdam af te kicken en hielp mee aan de bouw van een nieuwe kerk van Victory Outreach in Eindhoven. De jaren erna was het struikelen en proberen weer op te staan. „Alle mensen die ik ken, komen uit het circuit. Dat is voor mj de wereld. Mjn vader was ook crimineel. Als jongetje mocht ik al met hem mee, zoals ik later mjn eigen zoon meenam. Mjn leven was coke snuiven, crack roken, alcohol drinken. De laatste

zaterdag 2 november 2019

keer kwam ik hier meer dood dan levend binnen.” Hj dankt de opname aan het feit dat zjn wietplantage in Rotterdam-West werd opgerold. Nu verbljft hj alweer vjf maanden in de home en probeert hj trouw zjn Bjbel te bestuderen. „Zonder geloof detoxen loopt op niks uit, dat weten pastor Jerry en Xannelou net zo goed. Die komen ook uit het leven. De wortel moet veranderen.” Groot vuil Tegen de schuur achter de voormalige kosterswoning ligt een berg grof vuil. Dat moet vanavond nog naar de straat. Met een bel en handgeklap verzamelt Marciano zjn mannen. Gezamenljk trekken ze naar de schuur waar de één een kist, de volgende een zak, de derde een stuk keukenblok oppakt. Grote stukken worden met een steekkar en een winkelwagentje getransporteerd. „Vele handen maken licht werk”, stelt pastor Jerry vergenoegd vast, terwjl hj een voorraad planken naar de straat zeult. „Amèn”, bevestigt een homelid dat hem in het duister passeert. Alexandru uit Moldavië kjkt om zich heen als een kat in een vreemd pakhuis. Hoewel hj al vjf jaar in Nederland verbljft, maakt hj nog niets van de taal. Zonder er veel woorden aan vuil te maken, duwt Marciano hem een zak in handen. Half elf is de klus geklaard en commandeert de homeleider de mannen naar bed. „Heb jj me vannacht nodig, dan weet je me te vinden. Welterusten en zegen.”

Drank, drugs, tabak, vloeken en vechten zijn taboe – al valt er geregeld toch een stevige klap Tegen het raam naast mjn bed klettert de regen van een wolk die zich onverwachts ontlaadt. Erdoorheen klinkt het geluid van een naderende metro. Het huis produceert zjn eigen geluiden. Het gekraak van een bed, een toilet dat wordt doorgetrokken, onderdrukt gehoest. Bedrukt Half zes gaat de wekker af. De nieuwe dag is aangebroken. In de keuken van de home is Ivan uit Aruba al kofie aan het zetten. Eilandgenoot Gadiel werd drie maanden geleden door zjn familie op het vliegtuig gezet en kwam rechtstreeks van het tropische eiland naar het kille Holland om af te kicken bj Victory Outreach. Zjn vrouw en een dochtertje van acht jaar liet hj op Aruba achter. In Doetinchem woont een andere ex-vrouw met twee kinderen, acht en tien jaar oud. Na jaren van gebruiken, hosselen en vrouwen

ter plekke versieren wil hj nu echt een nieuwe start maken. „In april ga ik trouwen, dus ik moet mjn best doen. Ik lees mjn Bjbel, ik bid veel en ik denk niet zo vaak meer aan de alcohol.” Op zjn veertiende jaar begon hj het venjnige vocht te drinken, na het plotselinge overljden van zjn vader. „Ik probeerde de pjn zo te verdringen.” Uit zjn ogen rollen tranen. Alexandru zit met de capuchon van zjn zwarte trui over het hoofd stil voor zich uit te staren. „Dag mannen, goed geslapen?” informeert André luidruchtig. „Wat kjken jullie bedrukt.” Stille tijd Tegen half zeven arriveert pastor Jerry, waarna Marciano de langslapers ophaalt en de bel luidt. Tjd voor stille tjd. De kofiedrinkers hebben hun plaats aan de tafel in de achterkamer verwisseld voor een stoel in de chapel. De meesten zitten roerloos met de blik op oneindig of het hoofd in de handen; sommigen lezen in hun Bjbel. Gadiel doet dat staande. „Waar is Omar?” wil pastor Jerry weten. „Die is bezig met bidden en vasten”, antwoordt een Afrikaan met een Mannenbjbel op schoot. Tegen zeven uur arriveert voormalig homelid Richard, een van de kerkbeheerders, en het duo Jaap en Ron, wjkagenten van de Tarwewjk. Ze kregen in de loop van de jaren een band met de alternatieve pinkstergemeente en willen weleens een morgendienst meemaken in de home. „Geliefde broeders, welkom allemaal deze morgen”, groet pastor Jerry. „Hemelse Vader, dank U wel voor deze dag. Ik draag die aan U op en ik doe de geesteljke wapenrusting aan. Heer ik wil recht wandelen, recht spreken...” „Heer ik wil recht wandelen, recht spreken”, herhalen de mannen. Nadat alle onderdelen van de wapenrusting zjn langsgekomen, sluit de pastor zjn gebed af. „Het Woord van God is als een tweesnjdend zwaard. Het gaat diep in mj. Het scheidt merg en been. Help mj, verander mj, in de naam van Jezus. Amèn.” „In de naam van Jezus overwinnen wj”, zingen de mannen luidkeels als antwoord op het gebed. Daarna, nog luider en met handgeklap: „Daar is kracht, kracht, wonderbare kracht in het bloed van de Zoon van God.” Dienstbaar Het woord is nu aan de agenten, die door pastor Jerry naar voren zjn geroepen. De mannen beginnen spontaan te klappen. „Klap maar voor de Heere God”, lacht Jaap, behalve politieman pastor in twee verpleeghuizen. Een daverend applaus stjgt op. „Ik ben niet beter dan jullie”, laat de wjkagent weten. „Ook ik had af kunnen gljden. We hopen dat jullie het volhouden. Het doet ook ons verdriet als jullie terugvallen.” „Amèn”, roepen de mannen instemmend. „Over een week of twee komen we terug”, belooft Jaap. „Dan ga ik wat vertellen over ons werk en mogen jullie alles vragen.” Een van de mannen wil nu al weten waarom de

twee bedelaars van een paar straten verderop zjn opgepakt. „Alleen dan accepteren ze hulp”, legt Ron uit. „Mannen, we gaan bidden voor deze heren”, stelt pastor Jerry voor. „Heer, wilt u hen beschermen en met hen optrekken. Ze zjn dienstbaar in een van de slechtste wjken van Nederland. Heer, leg uw hand op hen en hun huisgezin. En een ieder zeg...” „Amen!”, brullen de mannen. Simson Voordat pastor Jerry aan zjn preek van deze dag begint, zjn er nog wat mededelingen. Op 22 december zal het kerstdiner worden gehouden, voor de vjfentwintigste keer. Vorig jaar waren er 700 gasten, dus het vereist de nodige organisatie. Op 28 maart zal het 25-jarig jubileum van Victory Outreach Rotterdam oficieel worden gevierd. De preek gaat deze morgen over Simson. Marciano vertaalt, zodat ook Alexandru de boodschap kan volgen. „Onderschat niet de kracht van het gebed”, houdt Mendeszoon de mannen voor. „Als je tot inkeer komt, zal God je kracht geven om de pilaren van verslaving te breken. Sommige duwen er al tegenaan, maar je hinkt nog op twee gedachten. Je wandel is niet wat je mond zegt. Die twee moeten geljk zjn. Halló, kom ik óver?” De home is volgens Mendeszoon een ziekenhuis

„Kom je tot inkeer, dan geeft God kracht om de pilaren van verslaving te breken” van de Heilige Geest, een internationale familie, een mini-Bjbelschool en een leger. „Denk aan gisteravond, toen we met elkaar het vuil aan de straat hebben gezet. Het was toch net een léger?” Sherwin uit Curaçao, samen met Ivan beheerder van de keuken, vertrekt vóór het slotgebed naar de dokter, vergezeld van André. Ze missen daardoor het halfuur van gebed na de preek, ieder voor zich, onder harde gospelmuziek die uit een portable muziekbox dreunt. Sommigen bidden staand of juist geknield, anderen lopend, een boomlange Afrikaan hand in hand met een landgenoot. Jack, 35 jaar verslaafd geweest en nu net als Richard kerkbeheerder, loopt van de een naar de ander om een zegen op te leggen. „Neem over zjn wil, in de naam van Jezus”, bidt hj met zjn handen op het hoofd van een medebroeder, omgeven door een kakafonie van gebed, lofprjzing en gospelmuziek. De dienst wordt afgesloten door Marciano na nog wat laatste huishoudeljke mededelingen. Om half elf komt zuster Lenie van Cleansing Stream, twee mannen moeten naar het zorgkantoor en het Victory Centre voor gesprek-

RDMagazine

Pastor Jerry Mendeszoon is zowel voorganger van Victory Outreach Rotterdam als director van de home. beeld RD, Anton Dommerholt

Het werk van pastor Jerry a jaren van ernstige verslaving en een zwerftocht langs afkickcentra raakte de uit Suriname afkomstige Jerry Mendeszoon (1958), zoon van een stafmedewerker van Shell op Curaçao, door een programma in de Jellinek Kliniek van Amsterdam vrj van drugs. Hj sloot zich aan bj de Victory-Outreachgemeente van Amsterdam. Daar klom hj van schoonmaker op tot de rechterhand van pastor Jofrey Leito. In 1995 werd Mendeszoon uitgezonden naar Rotterdam, samen met echtgenote Xannelou, die eerder twee jaar in een Engelse gevangenis doorbracht vanwege haar werk als drugskoerier. Het echtpaar, dat vier dochters kreeg, ving in de eigen woning drugsverslaafden op. Vanwege de groei van

zaterdag 2 november 2019

het werk huurden ze er kamers bj. In 2001 kwam een groot pand aan de Heemraadssingel vrj, het nieuwe onderkomen voor verslaafde mannen. In 2004 kocht Victory Outreach Rotterdam de kerk met bjbehorende pastorie en kosterwoning van de gereformeerde gemeente aan het Mjnsherenplein. De kerk werd geschikt gemaakt voor de samenkomsten, de pastorie omgevormd tot vrouwenhome. Vanwege kritiek op het zogeheten ”cold turkey” afkicken (radicaal en zonder medicatie) sloot Victory Outreach Rotterdam een samenwerkingsovereenkomst met stichting De Hoop in Dordrecht. Het pand aan de Heemraadssingel moest in 2018 worden verlaten, onder druk van buurtbewoners. De pastorie en de kosterswoning

aan het Mjnsherenplein vormen nu de nieuwe home en re-entry voor manneljke verslaafden. De vrouwenhome is tjdeljk afgestoten wegens gebrek aan ruimte en goede leiding. Na de vraag van de burgerljke gemeente om professionalisering stichtte Victory Outreach Rotterdam het Victory Centre, een christeljke ambulante hulporganisatie met professionele krachten. Het centrum wordt geleid door ex-verslaafde Willem de Jong, voorheen hulppastor van Mendeszoon. In 2017 kwam het tot een breuk. De Jong nam een deel van de gemeenteleden mee en stichtte daarmee in Schiedam Victory Outreach Rjnmond West. De moedergemeente aan het Mjnsherenplein is nog altjd het grootst.

ter plekke ken, Sherwin naar het ziekenhuis voor onderzoek. Rob, een beruchte ex-hooligan van Fejenoord, mag ter afsluiting nog een getuigenis geven. „In je hart zitte dinge die eruit motte”, bulkt de zwaarljvige Rotterdammer. „Wees eerljk tegenover God, want Hj weet en ziet alles. Mjn eigen vader heeft me vernederd en mishandeld, mjn enige redding was mjn hemelse Vader.” Om zjn boodschap kracht bj te zetten, slaat hj dreunend op de katheder. „Ik schreeuw hard, want ik ben doof, maar ik wil door je botten naar je hart toe. Stóp met dat haantjesgedrag. Wees lief voor elkaar, want God is liefde. En wees eerljk voor Jezus, Hj is niet zomaar gestorven. Jongens, dit is het laatste wat ik zeg, wees éérljk. Geef die zwarte plek in je leven aan Jezus.” „Het houdt je nederig” Met bezweet gelaat, nog schuddend door alle emoties, loopt hj terug naar zjn stoel. De meeste mannen hebben nu even rust; voor de keukenploeg is het juist spitstjd. Ivan bakt in een enorme koekenpan uien gaar, waarna hj er wat groenten en vlees bj doet. Hutsel smutsel voor op de boterham. Ondertussen houdt hj een nauweljks verstaanbaar betoog over iets uit Mattheüs. In de huiskamer leest Marciano Gadiel de les. De opgefokte Arubaan, aan wie ’s morgens vroeg nog niets viel te merken, wil acuut medicjnen tegen depressiviteit hebben. „Geduld”, beveelt Marciano op de toon van een uitsmjter. De homeleider, vader van vjf kinderen, kent het verslaafdenwereldje als geen ander. In december 2018 kwam hj vanwege terugval weer naar Victory Outreach. „Ik ben dankbaar dat pastor Jerry me nu de kans geeft om hem te ondersteunen. Het is een eer dat ik de home mag leiden, dat was ook mjn gebed.” Eenvoudig is het werk van een homeleider niet, erkent hj. „Het houdt je nederig. God is de pottenbakker, Hj vormt de pot tot die goed is. Dat ervaar ik nu heel sterk, maar die de Heer verwachten putten nieuwe krachten.”

Richard, ooit een beruchte drugsdealer, is nu kerkbeheerder. beeld RD, Anton Dommerholt

Jerome vertaalt de les voor Alexandru in het Engels. beeld RD, Anton Dommerholt

Marciano geeft leiding aan de home. beeld RD, Anton

Maaltijd Ook de agenten zjn uitgenodigd voor de maaltjd in de rap tot eetkamer omgebouwde chapel. „Ik kom nooit in een kerk, dus ik sta hier anders in dan Jaap”, bekent Ron, „maar dit vind ik fantastisch. Een aantal van deze jongens ken ik van de straat. Ongelooljk om ze hier zó te zien zingen en bidden. Ze eten zelfs met mes en vork! De wonderen zjn de wereld nog niet uit.” De seculiere zorg is dweilen met de kraan open, vindt Jaap. „Alleen met God lukt het. Ook hier vallen er genoeg terug, maar ze zjn altjd weer welkom. Als we op straat iemand ontmoeten die van de drugs af wil, hoeven we maar aan te kloppen en ze nemen die man op.” Het uur na de maaltjd is bestemd voor de corveetaken. André stofzuigt de trap, Gadiel sopt de gang, Alexandru is verantwoordeljk voor de vaat. Hulp slaat hj af. Dit is zjn taak, die laat hj zich niet ontnemen. Omar, die even naar beneden is gekomen om wat mensen te zien, raakt in gesprek

Dommerholt

met de agenten. Het vasten neemt hj serieus. Veertig dagen lang nuttigt hj enkel water. Hj is intussen op dag 26 aangekomen. Met ogen vol verbazing kjkt Ron naar de gebedsljst die de half Marokkaanse home-bewoner hem toont. „Hoe houd je het vol?” „Het gaat niet om mj”, wimpelt Omar af. „De dagen gaan snel. Ik bid voor mezelf, voor mjn familie, voor de mannen hier, voor al die zielen die gered moeten worden. Beter met één arm naar de hemel dan met twee verloren gaan.” Cleansing Stream Klokslag half elf arriveert zuster Lenie van Cleansing Stream, volgens de website van de organisatie „een discipelschapsprogramma waar de Bjbel, herstel, vrjheid en balans centraal staan.” Zoals altjd heeft ze lekkere broodjes bj zich. Op de tafels in de chapel ligt een stapel werkboeken

RDMagazine

gereed met de titel ”Afstemmen”. Ivan heeft met eenvoudige hulpmiddelen een jskoude drank van watermeloen gemaakt. „Fjn mannen, dat jullie er zjn”, verwelkomt Lenie. „Wie begint met gebed?” Jerome, die weer wat is opgeknapt, steekt zjn vinger op. „In alle rust bidt hj om de leiding van de Heilige Geest, hulp voor Lenie en „kracht voor al die mensen van Cleansing Stream die nu voor ons bidden.” Van het huiswerk is niet veel terechtgekomen. „We hebben het druk”, zegt André verontschuldigend. „Maar het is wel belangrjk”, pareert zuster Lenie. „Volgende keer komt Peter mee om over toewjding te spreken. Dan moeten we de hoofdstukken over afstemmen hebben gehad.” Gezamenljk gaan de mannen aan de slag met de stof die ze vooraf hadden moeten bestuderen. Jerome geeft in het Engels uitleg aan Alexandru. „Jezus volgen, ook als het moeiljk is”, luidt het thema van deze dag. In december wordt de vier maanden durende cursus afgesloten met drie dagen van retraite in het christeljke vakantie- en conferentiecentrum De Kroeze Danne in Ambt Delden. „Dat ljkt me mooi”, zegt André. Als Lenie zich laat ontvallen dat ze jarig is geweest, heffen de mannen met oorverdovend volume ”Happy birthday” aan. Marciano begint de vrjwilligster van Cleansing Stream spontaan toe te bidden. Kerkzaal Richard is bezig in de kerkzaal. Vier keer per week komt hj vanuit Rozenburg naar Rotterdam. „’s Morgens om tien over vjf zit ik in de bus, ’s avonds om elf uur ben ik weer thuis.” De voormalige leider van de re-entry doet het werk uit dankbaarheid. „Mensen die me vroeger hebben meegemaakt, kennen me niet terug.” De voormalige drugsdealer somt ontroerd zjn zegeningen op. „Ik ben nu clean, mag hier werken, heb een lieve Surinaamse vrouw met twee kinderen, mjn meervoudig gehandicapte zoon heb ik teruggekregen uit de instelling waar hj was opgenomen. Volgende week gaan we voor het eerst met elkaar op vakantie.” Op papier heeft hj zeven kinderen, in de leeftjd van 36 tot 7 jaar. Zes ervan heeft hj al jaren niet gezien. „Ik heb ook zeven vrouwen gehad, maar dit is het eerste huweljk met de Heer. Ja, ik kom van heel diep. Net als de meeste jongens hier ben ik altjd afgewezen. Sommigen zjn zelfs vervloekt door hun ouders. Dan wil je jezelf bewjzen. Mjn eerste schoonvader was luitenant van Bouterse, zo kwam ik in de harde criminaliteit terecht.” De meeste dagen wordt hj bj het werk in de kerk een aantal uren bjgestaan door jongens van de home. In de middag heeft hj het godshuis voor zichzelf. „Daar geniet ik van. Toen ik afkickte, zat ik hier ook ’s nachts vaak een uurtje. Deze sfeer maakt me rustig. Het liefst zou ik voorganger worden, maar dat laat ik aan de Heer over.” De gemeente van Victory Outreach is een natuurljk sociaal netwerk voor de afgekickte verslaafden. Tjdens hun opname in de home en

zaterdag 2 november 2019

de re-entry gaan ze er al naar de kerk, zorgvuldig afgeschermd van de rest van de gemeenteleden. „Als de drugs wegvalt, gaan de hormonen werken”, licht Mendeszoon toe. „De mannen zjn hier om van hun verslaving af te komen, niet om een vrouw te zoeken. Dat kan ervan komen, maar irst things irst. Als ze verliefd worden op een vrouw, bepalen Xannelou en ik wanneer ze toe zjn aan contact. Als het zover is, gaat er iemand mee. Reinheid is een belangrjk Bjbels principe.” Moe Aan het eind van de morgen komt hulppastor Marco even langs. Sinds 2007 is de psycholoog als persoonljk begeleider verbonden aan het Victory Centre. Tussendoor verleent hj handen spandiensten als rechterhand van pastor Jerry en geeft hj les aan het Victory Education Training Institute, de Bjbelschool van Victory Outreach in Rotterdam. Belangrjk is volgens de in Nederland geboren Surinamer dat de opgenomen mannen

„Ja, ik kom van heel diep. Net als de meeste jongens hier ben ik altijd afgewezen” God niet zien als doel om van hun verslaving af te komen, maar als het grote doel van hun leven. „Ook als dat met struikelen gepaard gaat. De mens is een religieus wezen, aangelegd op God.” De hulppastor beschouwt zichzelf niet als potentiële opvolger van pastor Jerry in de home. „Ik ben een week homedirector geweest, toen wist ik heel goed dat ik voor dat werk ongeschikt ben. Je moet een autoritaire houding hebben, anders gaat iedereen je manipuleren en intimideren. Dat zjn deze mannen gewend vanuit de wereld waarin ze jaren hebben geleefd. Ik laat me er te veel door onder druk zetten. We hopen dat God op termjn voor een geschikt iemand zorgt.” Pastor Jerry oogt moe. De dagen zjn lang en hj mist zjn maatje. Xannelou is met vier andere vrouweljke gemeenteleden naar Los Angelos, het Jeruzalem van Victory Outreach. Bovendien maakt hj zich zorgen over de toekomst. Al maanden kan hj niemand oficieel inschrjven, vanwege een onduideljke blokkade op het gemeentehuis. „Zolang mensen niet zjn ingeschreven, kunnen we ook geen uitkering voor hen aanvragen. Dat begint aan te tikken. Willen ze op het stadhuis ons werk dwarsbomen? Dat houdt me bezig. Maar God staat boven alles en Zjn Woord verandert mensen. Daar houd ik me aan vast.” >>rd.nl/victory voor een impressie van de morgendienst

schoonheid

Fotograaf Anton Dommerholt (57) speurt voor RDMagazine met zijn macrolens naar de schoonheid van het alledaagse. Voor deze herfstfotoâ&#x20AC;&#x2122;s struinde hij onder andere door de Veluwse bossen.

RDMagazine

beeld RD, Anton Dommerholt zaterdag 2 november 2019

schoonheid

RDMagazine

Herfst D

beeld RD, Anton Dommerholt

e schaduwen worden langer, de dagen korter. De herfst dient zich aan. Met paddenstoelen in de bossen en ook in de tuin. Kastanjes, eikels en beukennootjes zjn al volop te vinden. Bladeren verkleuren van geel naar rood en alles daartussenin. Tjd voor een een wandeling: genieten van de kleurenpracht. En vooral uitwaaien, het hoofd leegmaken. Langzaam verliezen de bomen hun bladeren. Ze dwarrelen voor de laagstaande zon langs en bedekken de bospaden. Groot en klein verzamelt bladeren, takjes, eikels en beukennoten voor de herfsttafel thuis of op school. Druilerige grjze dagen en heldere zonnige dagen wisselen elkaar af. De zon laat nevels verdwjnen en zorgt daarbj voor een fraaie lichtval. Spinnenwebben in de mist hangen klaar voor een prooi. De eerste nachtvorst dient zich aan. Autoruiten moeten worden gekrabd. Het wachten is op de eerste sneeuw. De natuur maakt zich klaar voor de winterslaap. En daarna wordt het weer licht.

zaterdag 2 november 2019

gezond

Sleutelen aan je leefstijl

De leefstijlcoach zit sinds dit jaar in het basispakket van de zorgverzekering. En dat is goed nieuws voor mensen met obesitas. â&#x20AC;&#x17E;Als je door je manier van leven obees bent geworden, kun je er vaak ook door je leefstijl aan te passen wat aan proberen te doen.â&#x20AC;? Geertje Bikker-Otten

RDMagazine

zaterdag 2 november 2019

beeld SaltyStock, Gemma Pauwels

besitas is al jaren volksziekte nummer een. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht. En dat kan weer leiden tot chronische aandoeningen als diabetes, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, depressie en kanker. Overgewicht is een complexe en hardnekkige aandoening, weet prof. dr. Liesbeth van Rossum, die als hoogleraar interne geneeskunde al jaren mensen met obesitas behandelt en onderzoek doet naar deze ziekte. Daarnaast is ze voorzitter van het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), een koepelorganisatie van vjftien beroepsverenigingen en organisaties die het Ministerie van Volksgezondheid, Welzjn en Sport adviseert op het gebied van overgewicht. Vaak is er bj overgewicht een relatie met leefstjl: ongezonde voedselkeuzes, te weinig beweging, te weinig nachtrust en te veel stress. En die omgevingsfactoren werken vaak ook nog op elkaar in. Neem bjvoorbeeld stress. „Af en toe stress is op zich niet verkeerd”, legt Van Rossum uit. „Maar het is wel belangrjk dat je je ook geregeld ontspant. Er is nameljk een verband tussen chronische stress en het ontstaan van overgewicht. Als je langdurig spanning ervaart, gaat je lichaam extra cortisol aanmaken. En dat hormoon zorgt voor extra vetvorming rond je taille en daarnaast voor trek in voedsel met veel calorieën: koekjes, snacks, fastfood. Als je gestrest bent, pak je eerder een reep chocola dan een appel.” Van Rossum is blj met de komst van de leefstjlcoach, die sinds 1 januari van

beeld SaltyStock, Gemma Pauwels

gezond

dit jaar is opgenomen in het basispakket van zorgverzekeringen. Ze ziet deze stap als een doorbraak als het gaat om de aanpak van obesitas. „Tot dit jaar was er feiteljk voor mensen met een BMI lager dan 40 geen behandeling. Zat je daarboven, dan was maagverkleining een optie. Zat je eronder, dan kon een huisarts je

Elke dag een rondje Elke dag een rondje lopen – dat zouden meer mensen moeten doen. Want wandelen heeft op minstens vier manieren een positief effect op het gewicht en de gezondheid, aldus prof. dr. Liesbeth van Rossum. Wie wandelt is in beweging, en dat is sowieso goed voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Veel mensen hebben de gewoonte om in de avond te snoepen. Wandelen kan een manier zijn om deze vaste gewoonte te doorbreken en door een andere te vervangen. Wandelen remt vaak tijdelijk de eetlust. Als het buiten koud is en je jezelf niet te warm kleedt kan die kou de ver-

branding bevorderen. Dit gebeurt via stimulering van het zogenaamde bruine vet, een gunstige vetsoort die zich in de romp bevindt en die calorieën omzet in warmte.

Prof. dr. Liesbeth van Rossum schreef samen met dr. Mariëtte Boon ”Vet Belangrijk, feiten en fabels over voeding, vetverbranding en verborgen dikmakers”, Ambo Anthos, 2019. Een uitgebreid interview over haar boek stond op 6 juli in RDMagazine: >>rd.nl/vetbelangrijk Dr. Maaike de Vries schreef ”Hoe word ik een Supervetverbrander”, Uitgeverij Lucht, 2018.

hoogstens doorverwjzen naar een diëtist voor maximaal drie vergoede sessies.” Terwjl alleen een dieet volgen voor mensen met obesitas vaak helemaal geen oplossing is. „De stofwisseling in het lichaam is een complex systeem. Aan één knop draaien, door een dieet te volgen, is niet voldoende. Je moet aan alle leefstjlknoppen draaien. En dat is wat je doet als je een traject bj een leefstjlcoach gaat volgen.” De oficiële naam daarvoor is gecombineerde leefstjlinterventie (GLI). Hippocrates Het heeft wel wat voeten in de aarde gehad voor die leefstjlcoach er kwam, vertelt gezondheidswetenschapper dr. Maaike de Vries. „In 2010 heeft het Zorginstituut al een rapport uitgebracht over de globale kosten en opbrengsten van een GLI. Het heeft dus ruim tien jaar geduurd voor het zover was. Het is aan het PON te danken dat de leefstjlcoach er is gekomen. Deze organisatie heeft zich hiervoor enorm ingezet. Ik denk wel dat je kunt zeggen dat in de wetenschap inmiddels het besef is ingedaald dat er veel winst te behalen valt met een gezondere leefstjl. Al is dat ook een hele oude wjsheid. Hippocrates (de Griekse arts die geldt als grondlegger van de westerse geneeskunde, GB) stelde voeding al centraal.” De leefstjlcoach is bestemd voor mensen met een BMI (zie kader) boven de 30. Ook mensen met een BMI boven de 25 kunnen ervoor in aanmerking komen als ze een aan het gewicht gere-

RDMagazine

lateerde aandoening als slaapapneu, artrose of diabetes mellitus type 2 hebben of risicofactoren hebben voor hart- en vaatziekten. Het doel van zo’n traject bj een leefstjlcoach is om deelnemers een gezondere manier van leven aan te leren. „Verder wordt er gestreefd naar een gewichtsafname van minimaal 5 procent, maar uit onderzoek is duideljk dat dat niet altjd haalbaar is”, vertelt Van Rossum. „Het gaat eigenljk ook niet om het gewicht maar vooral om de afname van de hoeveelheid buikvet. Een vetlaag op de heupen: dat is op zich geen probleem. De vetcellen die om de organen heen zitten: daar word je ziek van”, benadrukt Van Rossum. „Wie meer gaat bewegen en gezonder eet, verliest vet. Bovendien neemt bj sommigen de spiermassa toe. Dan zie je soms weinig verandering in iemands gewicht maar is er wel degeljk gezondheidswinst. Ik zeg vaak tegen mjn patiënten: houd liever je broekriem dan je weegschaal in de gaten. Als de hoeveelheid buikvet vermindert, kun je die riem een gaatje strakker zetten.” Een nieuw patroon Niet iedereen met obesitas zal baat hebben bj een GLI. Van Rossum: „Als het overgewicht ontstaan is door een verkeerde leefstjl, kun je er door verandering van die leefstjl vaak wat aan doen. Maar bj andere oorzaken, bjvoorbeeld medicjngebruik of een hormonale afwjking, kan alleen een gedragsverandering onvoldoende effect hebben. Het is dus belangrjk om eerst te bekjken of er factoren zjn die gewichtsafname in de weg staan en die verbeterd kunnen worden.” Leefstjlcoaches werken volgens drie door het RIVM erkende methodes (oficiële naam: interventies) die twee jaar duren. In het eerste jaar staan een aantal individuele sessies en een aantal groepsgesprekken op het programma. De Vries: „Maar het belangrjkste is natuurljk dat een deelnemer zelf met de tips en adviezen aan de slag gaat. Op een andere manier boodschappen gaat doen. Meer gaat bewegen. Tot er een nieuw patroon ontstaat. Het is vaak lastig om gedrag te veranderen. Vandaar dat zo’n traject best lang duurt. Het kost tjd om nieuw gedrag te laten bekljven.” Rol koekjes Van Rossum: „Stel dat je gewend bent om na het eten een kopje kofie te drinken. Met een koekje erbj, of met

zaterdag 2 november 2019

Buikvet en obesitas Wanneer is er sprake van overgewicht of obesitas? De BMI (Body Mass Index) is daarvoor een indicatie. De BMI bereken je door het lichaamsgewicht te delen door de lichaamslengte in het kwadraat. Overgewicht heb je bij een BMI tussen de 25 en 30. Bij een BMI boven de 30 is er sprake van obesitas. Ook de tailleomvang is een indicator voor gezondheidsproblemen. Dit omdat er een relatie bestaat tussen de hoeveelheid buikvet en diverse chronische aandoeningen. Voor mannen geldt een tailleomvang vanaf 102 centimeter als gevarenzone, voor vrouwen is dat 88 centimeter.

een hele rol koekjes erbj. Dan stelt je lichaam zich daar van tevoren al op in. Je krjgt trek in een koekje omdat je lichaam voorgeprogrammeerd is geraakt door het feit dat je op dat vaste tjdstip een koekje gaat eten. Het is heel erg moeiljk om dat koekje dan te laten liggen. Eigenljk lukt dat alleen als je je eigen patroon doorbreekt. Bjvoorbeeld door na het eten een wandeling te gaan maken. En daar een nieuwe routine van te maken. Bjkomend voordeel: als je wandelt onderdruk je tjdeljk de eetlust en heb je meteen beweging.” Een dieet volgen: dat is in principe tjdens een traject bj een leefstjlcoach niet aan de orde, zegt Van Rossum. „Veel mensen zullen wel hun voedingspatroon aan moeten passen. Ze zullen anders, gezonder, moeten gaan eten. Dat houdt in: kant-en-klare producten, pakjes en zakjes en fastfood vermjden en zoveel mogeljk onbewerkt voedsel eten, waardoor je eerder verzadigd raakt en je je minder makkeljk overeet.” Alleen al het overstappen naar gezond voedsel kan trouwens voor gewichtsafname zorgen. „Recent onderzoek toont aan dat mensen die onbewerkt voedsel eten sneller verzadigd zjn. Ze stoppen dus eerder met eten. Daardoor krjgen ze per dag gemiddeld 500 kilocalorieën minder binnen dan mensen die kiezen voor fastfood en kant-en-klaarmaaltjden.” Op zich klinkt dat eenvoudig, maar de praktjk is weerbarstig. We worden de hele dag door omringd door gemaksvoedsel. De supermarkt ligt vol voedingsmiddelen waar je beter af kunt bljven. „Ik zou er persoonljk wel voor zjn om de prjs van bewerkt voedsel

te verhogen of om een suikertaks in te voeren en de prjs van gezond eten te verlagen”, zegt Van Rossum. „Je kunt wel dweilen, maar de kraan moet ook dicht.” Opstartjaar Voor een evaluatie van de leefstjlcoach is het op dit moment nog te vroeg, zegt Van Rossum. „Zo’n eerste jaar moet je echt zien als een opstartjaar. Er is bjvoorbeeld nog veel onduideljk over de vergoedingen. Niet alle huisartsen zjn even enthousiast: een verwjzing levert vaak extra werk op, omdat er bjvoorbeeld contracten afgesloten moeten worden met zorgverzekeraars. Ook het doorverwjzen loopt nog niet overal even goed. Er zjn bjvoorbeeld nog niet genoeg leefstjlcoaches. In feite is het een nieuw beroep. Elke maand ronden er mensen de opleiding af, maar bjvoorbeeld in Zeeland zjn er nog veel te weinig.” Of het bljvend effect heeft, zo’n traject bj een leefstjlcoach, dat zal moeten bljken. Van Rossum licht toe: „Als je eenmaal obesitas hebt, heb je feiteljk levenslang. Overgewicht ontregelt je brein. Je zult er bljvend extra moeite voor moeten doen om op gewicht te bljven. En het is de vraag of mensen dat zonder ondersteuning op kunnen brengen. De andere kant is dat het voor de maatschappj onbetaalbaar is om mensen hun leven lang hierbj te helpen.” Wellicht kunnen e-health-toepassingen hierbj een rol gaan spelen, hopen Van Rossum en De Vries. „Mensen zouden elkaar online bjvoorbeeld via contactgroepen kunnen stimuleren om hun dageljkse wandeling te gaan maken.”

eropuit

Bass Rock, 107 meter hoog. beeld RD

Fort, in de Firth of Forth. De vuurtoren is veel jonger. beeld RD

RDMagazine

Gevangen op de Bass Rock Oord van onherbergzaamheid. De Bass Rock imponeert. Hoog rijst de rots op uit de woelige golven. Wie heeft ooit bedacht hier een gevangenis te stichten? Alsof een getraliede kerker aan land al niet triest en troosteloos genoeg is. Op Bass Rock werden in de 17e eeuw honderden arrestanten opgeborgen.

L. Vogelaar

n het Schotse dorp North Berwick ligt de Seafari Explorer witjes tegen de wal. De boot vult zich met toeristen. Ze gaan vogeltjes kjken. Die dwarrelen in menigte rond boven de steile rotsen in de zee; je kunt het vanaf de vaste wal zien. De schipper zwenkt het haventje uit. Buitengaats trekt hj een schuimspoor. Snel naar Craigleith. Zeevogels klapwieken boven de bemoste bult. Hun uitwerpselen hebben zich als een kleed over de rots gedrapeerd. Witte streepjescode. Donkere wolken dreigen, maar het bljft droog boven de Firth of Forth, de baai richting Edinburgh. Als Craigleith bekeken is, zet de schipper er de sokken weer in. De boeg van de Seafari komt omhoog, de zee bruist naar beide zjden weg. Voort gaat het, naar de Bass Rock, nog veel imponerender dan het eerste eiland dat werd aangedaan. Naarmate de grauwe bult naderbj komt, klinkt steeds luider het gekwetter van de tienduizenden vogels die hier hun broedplaats vonden. Het rotseiland is er dicht mee bespikkeld. Ze hangen ook bóven de Bass, rusteloos klapwiekend, op zoek naar prooi. Daaronder drjft het toeristenbootje. Nietige hulk. Langzaam dobbert de Seafari Explorer om het eiland heen. Wie aan wal wil, moet link de porte-

zaterdag 2 november 2019

monnee trekken. Voor die categorie zjn er aparte excursies. Wj kjken vanaf de boot. De vogels kjken terug. Ze zjn het dageljkse bezoek gewend en laten zich er niet door in beroering brengen. De Bass Rock is wel 107 meter hoog. Domicilie van papegaaiduikers, zeekoeten, eidereenden, drieteenmeeuwen, alken. En naar men zegt –wie zal ze precies geteld hebben– van wel 140.000 janvan-genten, 10 procent van al wat er op de wereld aan jan-van-genten rondvliegt. In de herfst gaan ze eendrachtig naar West-Afrika. In het voorjaar strjken ze weer neer op de Bass. Ruziënd zitten ze op hun stukje rots, met hun snavels van zich afhakkend als een ander hen te na komt. Uitwerpselen druipen naar omlaag. Bovenop de grauwe steenmassa is opeens een kanon te zien. Op een lager gedeelte een vuurtoren, en de eeuwenoude restanten van een 17e-eeuws fort. Hier werden politieke en religieuze gevangenen opgeborgen, nadat ze onvrjwillig waren ingescheept. Een garnizoen van ruwe soldaten zat zich er stierljk te vervelen. Het is hier nooit stil. Golven ketsen tegen de keien, murmelen naar omlaag en komen weerom. Soms is de zee een brullend monster en loeit de wind naargeestig over de Bass. De cellen waren te vol, licht was er te weinig, eten nog minder. Er was geen toilet. Wel ongedierte. Thomas Hog, de dominee van Kiltearn, kwam in de onderste kerker terecht en schreef dat „bj stormachtig weer het eiland omgeven is met het gedreun en gestamp van de golven die zich op de vesting werpen en die zich storten op het pleintje tegenover de cellen van de gevangenen.” Hog overleefde in de jaren 1677-1679 de barre omstandigheden op Bass Rock, „tot verbazing van vriend en vjand.” Er zaten hier meer protestanten, om des geloofs wille. Ook tientallen predikanten. Ze zwegen niet. Van Alexander Peden –opgesloten op de Bass van 1673 tot 1677– is bekend dat zjn woorden tweeërlei uitwerking hadden. De dochter van de eilandgouverneur spotlachte om de Covenanters, de Schotse protestanten die zich onderling hadden verbonden pal te staan voor de vrjheid van

eropuit

Onherbergzaam oord. beeld RD

RDMagazine

beljden en een kerkeljk leven zonder overheidsinmenging. Peden sprak: „Arm kind, je lacht en spot met de dienst van God, maar binnen niet al te lange tjd zal God zulk een plotseling oordeel over je doen komen dat het lachen je vergaat. En je zult het niet ontsnappen.” Kort daarna wierp een rukwind haar in zee. Ze verdronk. Spotten deed ook een van de soldaten, waarna ds. Peden zei: „Foei, arme man, je weet niet wat je zegt, maar je zult er berouw van hebben.” De soldaat werd overtuigd van schuld en weigerde de geloofsvervolgden nog langer te benauwen. De commandant noemde het dienstweigering, maar de soldaat sprak: „Al zou u mjn lichaam in stukken laten scheuren, dan zal ik toch de wapens niet opheffen tegen deze mensen.” Toen mocht hj van het eiland af. Zjn verdere leven getuigde van het genadewonder dat aan hem gebeurd was. Aan ds. Patrick Simpson, die hem voedsel had toegestuurd, schreef Peden over zjn verbljf op Bass Rock: „Wj zjn opgesloten en het wordt ons niet toegestaan met elkaar te spreken, te eten of samen te komen om te bidden. Eenmaal op een dag mogen wj met twee man tegeljk naar buiten om te luchten, om in de open lucht te ademen, om de vogels in hun vrjheid te benjden. Wj worden opgewekt om Hem te prjzen voor Zjn

gewone weldaden. Daarna worden wj weer dag en nacht opgesloten om alleen het zuchten en kreunen van onze medegevangenen aan te horen.” In 1688 kwam prins Willem III naar Engeland gevaren. Hj verdreef zjn roomse schoonvader, koning Jacobus VII. Einde van de tirannie die veler hart doorwondde. De opgesloten predikanten kwamen vrj.

„Foei, arme man, je weet niet wat je zegt, maar je zult er berouw van hebben” Uitwendig hadden de gevangenen op het rotseiland het zwaar gehad. Hun gezondheid kreeg soms een geduchte knak; sommigen overleefden het ook niet. Twjfelmoedig zullen sommigen best weleens geweest zjn. Het genadewerk in hun ziel bezweek niet. Onwankelbaar, als de Bass Rock.

Craigleith. Bemoste rots. beeld RD

Broeden op steile plaatsen. beeld RD

zaterdag 2 november 2019

Toeristenboot. Vogeltjes kijken. beeld RD

consument

Zelfs voor het bikkelharde stokbrood moet je wel eerst op â&#x20AC;?Verzendenâ&#x20AC;? klikken Thuis je boodschappen bestellen en ze tot in de keuken laten bezorgen: steeds meer consumenten kopen levensmiddelen online, maar supermarkten moeten er nog geld op toeleggen. Pieter Beens

RDMagazine

beeld iStock

lke zaterdagmorgen tussen 10 en 12 uur stopt de groene bezorgbus van de lokale supermarkt voor de deur. Een vriendeljke medewerker laadt twee boodschappenkratten –een met de zuivelproducten, een met de overige boodschappen– en een koeltas met diepvriesproducten uit en bezorgt deze tot in de gang. Zodra de spullen zjn afgerekend, vertrekt hj met de statiegeldkratten onder de arm. Boodschappen bestellen via internet is een wekeljks ritueel geworden – en niet alleen in huize Beens. Uit vorige maand gepresenteerde cjfers bljkt dat het onlineaandeel van supermarkten link groeit.

In de top 3 Twaalf jaar nadat het eerste overzicht met de honderd grootste webwinkels in Nederland verscheen, staat er een supermarkt in de top 3. De Twinkle100, die jaarljks een beeld geeft van het Nederlandse e-commercelandschap, riep grootgrutter Albert Hejn met een geschatte onlineomzet van 565 miljoen euro uit tot de derde webwinkel van Nederland. Op de achtste plaats staat supermarktketen Jumbo, waarvan de webwinkel goed is voor een geschatte jaaromzet van 265 miljoen euro. Buiten de top 10 staan Picnic (elfde met een eigen opgaaf van 200 miljoen euro), Plus (achtendertigste met een eigen opgaaf van 53 miljoen

zaterdag 2 november 2019

euro) en Lidl (tweeënzestigste met een schatting van 31 miljoen euro). Samen zjn de supermarkten op internet goed voor een omzet van ruim 1,1 miljard euro: ongeveer geljk aan de jaaromzet van elektronicaketen Coolblue. Gemak Shoppen in de onlinesupermarkt begint in huize Beens na positief advies van een familielid. Gemak dient de mens en het komt goed uit als het wekeljkse winkelmoment op zaterdag in de knel komt door andere activiteiten. Na de eerste ervaring zjn we om: de boodschappen worden op tjd bezorgd en een envelop met zegeltjes voor messen, Tupperwareproducten en handdoeken zorgt dat we geen enkele actie missen. Het is vooral het gemak dat consumenten naar de onlinesupermarkt drjft, stelt Kitty Koelemejer, hoogleraar marketing aan Nyenrode Business Universiteit. „Je hoeft alleen maar thuis te zjn op het geplande bezorgmoment.” Daar zit wel een prjskaartje aan: de bezorgkosten. Koelemejer constateert dan ook dat de supermarkt op internet vooral populair is bj consumenten met een ruimer budget of een volle agenda – oftewel: de klant die bereid is om te betalen voor gemak. Het bestelproces van de plaatseljke supermarkt is inderdaad ingericht om het boodschappen doen zo gemakkeljk mogeljk te maken. Een online-

consument

account met standaardboodschappenljstje garandeert dat de voorraad met wekeljkse verbruiksartikelen consequent wordt aangevuld. Via een speciale app kunnen bovendien altjd en overal producten aan het ljstje worden toegevoegd zodra de bodem van een verpakking in zicht komt. Het voorkomt rondzwervende kattenbelletjes of diepe denkexercities om maar geen noodzakeljke ingrediënten te vergeten. En doordat Plus.nl precies bjhoudt welke producten in het onlinewinkelwagentje zitten, kun je de boodschappen op maandag selecteren en op vrjdag probleemloos afrekenen, zodat ze op zaterdagmorgen worden thuisbezorgd. Garanties voor het gewenste resultaat zjn er echter niet. Wie te laat bestelt, kan mogeljk niet meer het gewenste bezorgmoment selecteren. Artikelen die niet beschikbaar zjn, worden bovendien niet geleverd. Eventueel kan de supermarktmedewerker soortgeljke producten van een ander merk inpakken, maar dan geldt de aanbieding natuurljk niet. De houdbaarheidsdatum ljkt medewerkers sowieso weinig te deren: stokbrood kan bikkelhard zjn en versproducten moeten soms al binnen twee dagen op. De bezorgkosten kunnen soms worden ontlopen door actieproducten te kopen. Gratis bezorging in ruil voor zes zakken snoep of een stapel Knorrwereldgerechten is echter ook niet altjd een voordelige optie. Wie er zeker van wil zjn dat de boodschappen zaterdagmorgen vroeg worden bezorgd, moet de bestelling al vroeg in de week plaatsen. Als je later bestelt, heb je simpelweg minder bezorgmogeljkheden. Bezorgen in het weekend bljkt nameljk nogal populair in Elspeet en contreien. Bulkartikelen Ronny van der Horst, eigenaar van de Plus-supermarkt in Elspeet, herkent de weekenddrukte. Opvallend genoeg bestaan de weekendboodschappen vooral uit bulkartikelen, vertelt Van der Horst. Tegen het einde van de week doen vooral bier, wc-papier en zuivelproducten het goed. Het zjn vooral dit soort zaken die de supermarktomzet via internet een hoge vlucht doen nemen. Koelemejer voorziet dat consumenten voor hun dagverse producten gewoon naar de lokale winkel bljven gaan. De hoogleraar voorspelt dat de rol van de supermarkt wel zal veranderen. „In de jaren 50 en 60 kwam de zelfbediening overgewaaid vanuit de VS. Consumenten leerden zelf hun boodschappen te pakken en af te rekenen. Nu neemt de supermarkt dat allemaal weer van je over.” Al die handelingen kosten supermarkten volgens de hoogleraar „verschrikkeljk veel geld.” Pluseigenaar Van der Horst bevestigt dat: „Onlinebestellingen vormen nog lang geen verdienmodel. De kosten voor het verzamelen, klaarzetten en

bezorgen van een order zjn met de huidige bezorgkosten niet dekkend te krjgen.” De stappen die supermarkten online zetten, zjn dan ook vooral bedoeld om consumenten en concurrenten een stap voor te zjn. Koelemejer: „Winkels gaan online om marktaandeel te behouden en het volume niet te laten krimpen. Doe je het niet, dan lekt je marktaandeel naar de concurrent.” Drempelverlagend Opvallend genoeg veroorzaakt de aanwezigheid van supermarkten op internet ook de nodige verschuivingen. De medewerkers van Plus Van der Horst rjden inmiddels dageljks tot buiten de gemeentegrenzen. Ze bezorgen niet alleen in Elspeet, maar ook in Uddel, Garderen en Speuld. Een aantal van die klanten kwam eerder niet naar Elspeet voor de wekeljkse boodschappen, weet Van der Horst. De supermarkteigenaar ziet op zjn beurt ook supermarktketens uit naburige gemeenten binnen Elspeet bezorgen. Internet verlaagt de

Boodschappen doen via internet voorkomt zwervende kattenbelletjes en diepe denkexercities drempel om de buurtsuper te passeren nog eens extra. Het tj ljkt niet meer te keren. „Online boodschappen doen gaat een nog veel hogere vlucht nemen”, stelt Koelemejer. „Eerst kocht je alleen je schoenen online, nu ook de wekeljkse boodschappen.” Door het woud aan webwinkels gaan consumenten wel ook steeds hogere eisen stellen. Koelemejer: „De serviceniveaus waaraan mensen gewend raken, gaan ze overal verwachten.” Hoe gemakkeljk bestellen via het web ook is, de consument bljft een zwakke schakel. Als de bezorger op een goede zaterdag niet op het gekozen tjdstip komt opdagen, bljkt dat de bestelling helemaal niet werd gedaan: er werd vergeten op ”Verzenden” te klikken. Het resulteert in een race naar de supermarkt op zaterdag. Mét lange wachtrjen en uitverkochte aanbiedingen, maar zonder bezorgkosten.

RDMagazine

beeld iStock

zaterdag 2 november 2019

W Word ord jij onze direct dir directeur? ecte eur? eur ur ur? ?

envolle Waard rg zo

ij Slaan w den n a h e d ineen? Onze vacatures:

We zoeken een directeur die op basis van de Bijbel leiding geeft aan het onderwijs door te stimuleren, te faciliteren, gids te zijn en de kwaliteit van het onderwijs te borgen. Dit vraagt om afhankelijkheid van God, vernieuwing en verdieping. Samen met collega-directeuren ben je integraal verantwoordelijk voor het onderwijs binnen onze scholengemeenschap en speciiek verantwoordelijk voor de afdeling havo/vwo/tto. Bekijk onze vacatures op jfsg.nl/vacatures

Wonen, Leren & Werken

Meewerkend teamleider Staphorst/Nunspeet

Intensieve zorg/begeleiding

Woonbegeleiders Puttershoek en Uddel

Medewerkers woonbegeleiding Puttershoek en Uddel

Woonbegeleider nachtdienst

De Bijbel met uitleg ĂłĂłk voor het onderwijs

Puttershoek Vanaf nu is het ook mogelijk om als school aan te sluiten op BMUonline. Zo heeft u waardevol materiaal beschikbaar bij de dagopening en in de lessen.

bel of app 06 37 18 40 23 solliciteren@adullamzorg.nl

Benieuwd naar de mogelijkheden voor uw school? Neem contact op met projectleider Wim Hulsman: whulsman@debanier.nl of 06 - 53 63 81 31.

werkenbijadullam.nl BMUonline.nl

Neem een abonnement speciaal voor uw school

recept

Over schroeien, koken en sudderen geertje@rd.nl

e weet soms niet goed waarom je de dingen doet zoals je ze doet. Dat geldt voor alle terreinen van het leven, maar zeker ook in de keuken. Je hoort of leest wel eens wat en als het je aannemeljk voorkomt neem je het over. Maar of het ook echt werkt? Neem de klassieke instructie om bjvoorbeeld stoofvlees op hoog vuur „dicht te schroeien.” Met als doel: voorkomen dat de sappen eruit lopen. De bekende culinaire schrjver Harold McGee maakt er korte metten mee. Niet zozeer met het snel aanbraden van vlees, maar wel met de reden waarom je dat zou moeten doen. Vlees in heet vet bruin bakken heeft twee doelen

volgens McGee. In de eerste plaats zorg je er zo voor dat micro-organismen op de buitenkant worden gedood. Niet onbelangrjk vanuit het oogpunt van voedselveiligheid. Maar die bruine korst is verder vooral heel lekker. Het geeft gerechten een hartige en enigszins gekaramelliseerde smaak. Maar waterdicht is die korst in ieder geval niet. Hoe je vlees dat lang moet sudderen dan zo sappig mogeljk houdt? Door het na het bruin bakken lang op een betrekkeljk lage temperatuur te laten garen. Bj voorkeur in de oven. Vlees wordt droog en taai als de binnenkant boven de 80 graden Celsius komt, doceert McGee. Dat roept de Engelse keukenwjsheid a stew boiled is a stew spoiled weer in herinnering. Als je een stoofpot laat koken, mislukt hj.

Sukadelappen met bier

Bereiding 1. Verwarm de oven voor op ongeveer 120 graden Celsius. Pel de uien en snjd ze in stukjes. Pel de knolooktenen en hak ze ijn. 2. Dep het vlees droog en bestrooi het daarna met peper en zout naar smaak. Doe de bloem in een zeefje en bestrooi de sukadelappen er aan beide kanten mee. Verhit boter en olie (of een combinatie van beide) in een braadpan die in de oven kan. Bak het vlees hierin in porties snel aan beide kanten bruin. Schep de sukadelappen daarna op een bord en zet ze even apart. 3. Fruit, als al het vlees bruin gebakken is, de snippers ui en de gehakte knolook een minuut of 5 in het bakvet. Giet er daarna het lesje bier bj en roer alle aanbaksels even los. Leg het vlees, als de vloeistof begint te borrelen, in de pan. Doe het laurierblaadje en de peperkorrels in de pen en

zaterdag 2 november 2019

beeld Geertje Bikker-Otten

Ingrediënten (voor 6-8 personen): sukadelappen (ca. 800 g); 1 el bloem; 2 uien; 2 tenen knolook; 1 lesje donker bier, bijv. herfstbok; 1 laurierblaadje; 10 peperkorrels; boter of olie om in te bakken; peper en zout. Verder nodig: een braadpan die in de oven kan en een stuk bakpapier.

schep ook het vlees erin. Knip een rondje met de doorsnee van de pan uit een stuk bakpapier. Leg dat bovenop de sukadelappen en probeer luchtbellen weg te duwen. Het bakpapier voorkomt dat eventueel boven de vloeistof uitstekende gedeelten van de sukadelappen uitdrogen. 4. Doe het deksel op de pan en zet de pan in de oven. Verlaag de temperatuur van de oven naar ongeveer 80-90 graden Celsius. Laat het vlees zo 3 tot 4 uur stoven. Controleer na 3 uur of het al gaar is. Kun je de vezels met een vork gemakkeljk uit elkaar trekken? Dan zjn de sukadelappen klaar voor consumptie. Eet er bjvoorbeeld gekookte aardappels en bloemkool bj.

BEN JIJ DE SPIL IN ONS DIGITALE KENNISCENTRUM? WIJ ZOEKEN EEN

ADMINISTRATIEF MEDEWERKER (16 UUR)

Over ons Erdee Media Groep is een reformatorisch mediabedrijf in Apeldoorn. Wij bieden verantwoord nieuws en informatie voor christenen en niet-christenen. Wij bieden Een ondersteunende functie op de afdeling Digibron, waarin je een belangrijke schakel bent in het digitaliseringsproces. Je bent verantwoordelijk voor het digitaliseren van nieuwe artikelen in Digibron en bewaakt de volledigheid en de kwaliteit van informatie. Je bent verantwoordelijk voor het beheer van de Digibron app en bent het aanspreekpunt voor klanten. Samen met het team denk je na over de vernieuwing en de doorontwikkeling van Digibron. Je proﬁel • Afgeronde opleiding op mbo-niveau 3. • Schoolverlaters worden ook uitgenodigd te reageren. • Kennis van de kerkelijke kaart. • Nauwkeurig, gestructureerd en ﬂexibel. • Goede contactuele eigenschappen, zowel mondeling als schriftelijk. • Klant- en servicegericht en digitaal vaardig. • Teamplayer, maar ook in staat om zelfstandig te werken. • Een reformatorische levensovertuiging.

Is deze functie iets voor jou? Kijk voor meer informatie op werkenbijemg.nl. Solliciteren kan vóór 7 november 2019 via sollicitatie@erdee.nl.

gezien Er zijn nieuwe apps op de markt om verkeersboetes en telefoonverslaving te voorkomen. En hoe houd je de belangrijkste app op de smartphone eigenlijk werkend? Niels van den Bovenkamp

Nooit meer geflitst De beste manier om verkeersboetes te voorkomen is inachtneming van verkeersregels. Notoire hardrjders hebben echter met de Flitsmeister-app ook heel wat boetes voorkomen. Toch kwamen zj niet altjd weg met een snelheidsovertreding, bjvoorbeeld als de Flitsmeister-app dienst weigerde of vergeten werd aan te zetten. Daarom brengt Flitsmeister nu de Flitsmeister One op de markt, een klein, zwart apparaatje dat eenvoudig te bevestigen is op het dashboard van een auto. Het gadget start automatisch, nadat je in de auto gestapt bent. Bj het naderen van een litspaal geeft de One een duideljk audio-

signaal af en gaat er een ledlampje knipperen. Het gadget draait op een knoopcelbatterj, die volgens de speciicaties twee jaar mee kan. De One verschjnt in december en kost ongeveer 50 euro.

Apps tegen appverslaving Google bracht de afgelopen week een aantal apps op de markt die telefoonverslaving tegen moeten gaan. Het gaat om vjf experimenten die volgens Google zjn ontwikkeld om gebruikers verantwoordeljker met technologie om te laten gaan. De eerste experimentele app heet Unlock Clock en houdt op een bewegende achtergrond bj hoe vaak per dag een telefoon wordt ontgrendeld. Een tweede experiment, We Flip genaamd, moet ervoor zorgen dat in groepen niet telkens op de telefoon wordt gekeken. Een teller houdt bj hoe lang de groepsleden dat lukt. Met de app Morph kunnen gebruikers instellen welke apps ze willen zien en vermjden op hun scherm. Zo is het mogeljk om bjvoorbeeld de Facebook-app tjdeljk uit te schakelen. De app Post Box bundelt notiicaties van gebruikers en laat ze op speciieke momenten van de dag zien. Tenslotte is de app Desert Island ontwikkeld, waarmee apps geselecteerd kunnen worden die een dag niet gebruikt mogen worden. Alle apps zjn gratis te downloaden in Google Play Store.

zaterdag 2 november 2019

Geen WhatsApp op oude telefoons WhatsApp is voor veel mensen uitgegroeid tot de belangrjkste app op hun telefoon. De meest gebruikte in ieder geval. Voor gebruikers die in de app hun vingers dageljks blauw tikken en dat doen op een oudere telefoon is het opletten geblazen. Vanaf februari 2020 worden oudere modellen niet meer ondersteund door WhatsApp. Dat betekent dat er geen updates meer geĂŻnstalleerd worden en dat op langere termjn functies niet meer beschikbaar zjn. Wanneer WhatsApp verwjderd en weer opnieuw geĂŻnstalleerd wordt, zjn de problemen groter. In dat geval is het niet meer mogeljk om opnieuw in te loggen. Alle iPhones met het oude Apple-systeem iOS 8 worden vanaf februari 2020 niet langer ondersteund. Hetzelfde geldt voor telefoons met Android 2.3.7 of ouder. Gebruikers die deze versie nog hebben, dienen een nieuwere smartphone aan te schaffen, willen ze WhatsApp bljvend kunnen gebruiken. Het is waarschjnljk dat ook andere appdiensten op termjn hun ondersteuning zullen stopzetten bj verouderde smartphones.

puntuit

vragen over bijles geven

Chris Klaasse

Jj geeft bjles aan drie leerlingen. Hoe is dat zo gekomen? „Drieënhalf jaar geleden was ik klaar op de Gomarus scholengemeenschap. Na de zomer zou ik beginnen met de opleiding tot onderwjsassistent om daarna de pabo te gaan doen. Ik had die zomer een bjbaan in de PLUS in Brakel. De moeder van een vriendin werkte daar ook. Toen ze hoorde van mjn onderwjsdroom, zei ze: mjn zoon heeft hulp nodig bj zjn schoolwerk.

Kun jj hem niet helpen? Sindsdien geef ik een avond per week bjles, bj die mensen thuis. Inmiddels ook aan twee andere zoons die nog op de basisschool zitten. Hen help ik met Engels, namen en feiten, en lezen.” Bjna een derde van ouders regelt bjles voor hun kinderen, bljkt uit recent onderzoek. Minister Slob van Onderwjs vindt dat zorgwekkend, omdat hj vreest dat de druk op kinderen te hoog wordt. Merk jj daar iets van?

RDMagazine

31%

van de leerlingen in het voortgezet onderwijs kreeg vorig schooljaar bijles, of een andere vorm van aanvullend onderwijs (onderzoek Aanvullend en particulier onderwijs, 2019)

Feiten over bijles ■

■ ■

■

Op de basisschool krjgen leerlingen vaak bjles in taal. Begrjpend lezen vinden ze het lastigst. Daardoor zjn verhaaltjessommen ook moeiljk voor ze. Havisten krjgen het vaakst betaalde bjles. In het schooljaar 2018-2019 gaven ouders met kinderen in het voortgezet onderwjs naar schatting zo’n 142 tot 207 miljoen euro uit aan bjles of huiswerkbegeleiding. In 2015 gaven ouders ruim zeven keer meer geld uit aan bjles dan in 1995. Minister

■

„Nee, het probleem bj mjn leerlingen is juist dat ze te weinig druk ervaren. Ze groeien op in een doenersgezin. De ouders stimuleren om vroeg te gaan werken. School zien ze als een noodzakeljk kwaad. De oudste van de drie werkt al heel veel in het bouwbedrjf van zjn vader en oom. Daardoor maakt hj zjn huiswerk nauweljks.” Hoe motiveer je jongens die liever met hun handen werken? „Door bj de uitleg voorbeelden uit de bouw te gebruiken. Laatst moest de oudste met Nederlands –mjn lievelingsvak– woorden leren, om zjn woordenschat te vergroten. Gebruik het woord praktisch op een correcte manier, was de opdracht. Toen gebruikte ik als voorbeeld de zin: Kees is praktisch bezig door met de shovel zand op te scheppen. Of zoiets. Maar

zaterdag 2 november 2019

Arie Slob van Onderwjs en de onderwjsraad vinden dat zorgeljk. Omdat huiswerkbegeleiding en extra trainingen vaak duur zjn, zouden vooral meer kinderen van rjke ouders bjles krjgen. En dus: slimmer worden. Daardoor zouden kinderen van rjke ouders meer kans op een goede baan hebben dan leerlingen met minder vermogende ouders. Dat vindt de minister niet eerljk. Relatief veel leerlingen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht maken gebruik van aanvullend onderwjs.

dat onthield hj heel goed.” Is er contact met school? „Tot afgelopen september niet. Daardoor had ik het idee dat mjn bjles niet goed aansloot op het schoolwerk van die oudste. Dus zocht ik contact met zjn mentor. Nu stuurt hj me iedere week een mail met aandachtspunten en een overzicht van de toetsen die op de planning staan. De jongsten –ze zitten in groep 3 en 6– krjgen ook een huiswerkoverzicht mee van school.” Ben jj slimmer dan je leerlingen? „Natuurljk. Uiteraard. Haha. Soms denk ik: hoe zat dit ook alweer? Met wiskunde meestal. Dan lees ik stiekem heel driftig de stof door. Soms krjg je dan de vraag: snapt u het niet? Dat geef ik uiteraard niet toe.”

Docent op YouTube Hoe maak je een staartdeling? Hoe zat het met die d’s en t’s? En wie vochten er ook al weer in de Tachtigejarige Oorlog? Op YouTube zijn tal van wijsneuzen die het kort en duidelijk uitleggen. Joost van Oort, docent geschiedenis in de hoogste klassen van de havo en het vwo, behandelt op zijn kanaal ”JORTgeschiedenis” alle tijdvakken van de historie. Het kanaal ”dt met JP” heeft antwoord op veel taalvragen en ”WiskundeAcademie” helpt je met lastige wiskundige formules. Kijk en leer.

Ben je succesvol? „Best wel, al zeg ik het zelf. Voor ik bjles gaf, haalde de oudste vooral drieën. Nu zevens en achten. Dat geeft energie. Ik leer zelf ook door de bjlessen. In het begin durfde ik niet zo streng te zjn. Nu wel.” Heb je een tip voor bjlesdocenten? „Vraag naar hoe het persoonljk met het kind gaat. Die jongen uit groep 6 was steeds heel snel zjn motivatie kwjt. Doordat ik hem vroeg naar de sociale zaken op school, kwam ik erachter dat hj niet met de juf overweg kon. Maar daar had hj nog nooit iets over gezegd. Ik vermoed dat die juf niet goed met hem om kon gaan. Daar heb ik hem toen mee geholpen. En dat kwam de effectiviteit van de bjlessen ten goede.”

Jayden verhuist naar een land hier ver vandaan Hij gaat verhuizen, emigreren zelfs. Jayden de With (7) reist in januari van Woudenberg naar Canada. Daar blijft hij. Leuk, want in dat land aan de andere kant van de oceaan is alles groter. Arien van Ginkel

ayden heeft een brede grĳns op zĳn gezicht en ondeugende ogen. Een interview met Kits, waarbĳ hĳ op de bank moet zitten, is een uitdaging. Jayden houdt van buitenspelen, dat kan hĳ uren doen. De buurjongens komen elk kwartier kĳken of het interview al klaar is. Dan wiebelt Jayden extra. De mama van Jayden woonde van haar vierde tot haar negentiende in Canada. Omdat haar papa daar dominee was. Jaydens mama woont liever in Canada dan in Nederland. Bĳ haar familie. Nu de papa van Jayden een baan heeft gekregen in Canada, verhuist de familie naar Burgessville. Die stad ligt op twee uur rĳden van de Canadese hoofdstad Toronto.

Zitmaaier Twee keer eerder is Jayden in Canada geweest. Tĳdens zomervakanties ging hĳ naar zĳn neefjes en nichtjes in dat land. „Zĳ hadden boten op een soort zee. Die boten waren heel snel. Je kon ook op banden achter de boot, dan werd je meegesleurd.” Soms ging

de motor van zo’n boot kapot, vertelt Jayden. „Dan haalden ze een dik touw uit de boot en sleurden ze hem naar het plekje waar hĳ hoorde.” Het huis waar familie De With tĳdens de vakantie verbleef, vond Jayden fantastisch. „Het stuk gras in de tuin was wel twee keer zestig keer zo groot als ons stukje in Woudenberg. Om dat te maaien heb je een zitmaaier nodig. En het is superleuk om daarop te zitten.” Het weer in Canada vindt Jayden ook beter dan in Nederland. „In de zomer is het elke dag lekker weer. Behalve als het regent. En in de winter is het koud, dan ligt er soms wel 80 centimeter sneeuw.” Lego Op foto’s heeft Jayden het huis gezien waar hĳ gaat wonen. „Het is heel groot”, zag Jayden. „Er is een kelder waar je met lego kan bouwen. En helemaal bovenin slaapt mĳn moeder. Er loopt een mooi gangetje naar haar slaapkamer. Op haar kamer heeft ze een douche. En mooie paadjes naast het bed. Ook de keuken van het

In Canada lopen beren. Duizenden beren. IJsberen, grizzlyberen en vooral heel veel zwarte beren. Zwarte beren zijn niet altijd zwart. Soms zijn ze grijs of bruin. Er zijn zelfs witte zwarte beren. Bijna alle beren houden in de winter een winterslaap. Ze eten dan niets, maar gebruiken het vet in hun lichaam om in leven te blijven. Als een beer na de winter wakker wordt, weegt hij soms nog maar de helft. En natuurlijk

heeft hij dan honger en wil hij weer een vetvoorraad aanleggen voor de nieuwe winter. Toch hoeven mensen niet zo bang te zijn dat ze een hapje worden van beren. Meestal zijn beren bang voor mensen. Heel soms wordt in Canada iemand het slachtoffer van een beer. In september doodde een beer een Amerikaanse vrouw in Canada.

RDMagazine

beeld RD

Bange beren

beeld RD, Anton Dommerholt

huis is groot, net zo ruim als de woonkamer die we nu hebben.” Zo meteen moeten de spullen alvast naar Canada, weet Jayden. „Alles gaat in de container. Die gaat op een vrachtwagen en een boot en een trein naar Canada toe. Later gaan wĳ er achteraan. Met het vliegtuig, want met een boot duurt veel te lang.” Zĳn trekker moet in ieder geval mee in de container. Maar de lamp ook. En de stoelen. En zĳn hoge bed. „De kliko’s blĳven hier. Net zoals de planten en de stenen in de achtertuin.” De stenen zal hĳ niet gaan missen, maar de kinderen op school wel, denkt Jayden. „Ik heb heel veel

„Uit de bomen in Canada komt een soort stroop” vrienden in de klas, dus die zal ik wel gaan missen. En de buurjongens ook. Nu wonen er overal om me heen kinderen met wie ik kan spelen. In Canada zĳn de straten heel wĳd, dus krĳg je minder vriendjes uit de buurt. Al is het natuurlĳk wel ﬁjn dat het rustiger is.” En er is nog iets naars in Canada, vindt Jayden. „Op

zaterdag 2 november 2019

drie uur rĳden zitten wolven en beren. Die hebben soms veel trek, dan willen ze je opeten.” Gelukkig heeft Jayden een plan om niet opgegeten te worden. „Ik ga gewoon niet naar die plek toe. En als we er wel naartoe gaan, blĳf ik in de auto zitten.” Engels Thuis praat Jayden Engels met zĳn moeder. Hĳ vindt het belangrĳk om die taal te kennen. „In veel landen moet je die taal praten. Met mĳn neefjes in Canada praat ik Engels, want die kunnen niet zo goed Nederlands. Maar dat geeft niet, een andere taal praten is best lastig.” Jayden vindt Engels niet lastig, vertelt zĳn moeder. „Als hĳ een week in Canada is, spreekt hĳ het vloeiend.” Jayden zal geen heimwee naar Nederland krĳgen, denkt hĳ. Er schiet hem nog een voordeel te binnen van de plek waar hĳ naartoe gaat. „Uit sommige bomen kun je in de herfst en winter een soort stroop halen.” Het gesprek heeft Jayden lang genoeg geduurd. „Is het al klaar?” vraagt hĳ opnieuw. De buurjongens komen er weer aan. Jayden is klaar. Hĳ trekt zĳn jas aan en stuift weg om ‘bamboe’ te snĳden aan de waterkant.

puzzel

Cryptogram

4 5

Horizontaal 1 Haperend kwetsend (7); 6 Stagnatie bij het maken van kaas (9); 9 Een toilet in twee brokstukken? (7); 10 Uiterst lui met (6); 11 Kostbaar schoeisel (9); 12 De ontkenning van een lidwoord in de Achterhoek (5); 14 De vergaderpunten staan in het afsprakenboekje (6); 15 Gedicht over een toren (7); 17 Slechte raadgever (5); 18 Achteruitgang (9); 20 Geeft die toegang tot een Amerikaanse universiteit? (11); 22 Die kleine uit China wil een hondje (10); 23 In vrede een greep stenen nemen (4).

6 8

7 10

12 13

Verticaal 2 Soundtrack? (10); 3 Het netwerk heeft maar een paar vertrekken (16); 4 Stralenkrans rond een regenwolk (6); 5 Hij heeft het door dat het haar de neus uitkomt (6); 7 Sonde? (13); 8 Met z’n allen in de gevangenis? (9); 9 De opening vond toch plaats (8); 13 Dikke wortel voor het paard (4); 16 Men test er een zoet tussengerecht (9); 19 Zeker het wegwrijven (5); 21 In NoordIerland hebt u wel een dikke jas nodig (6).

18 19 20

Oplossing vorige week Horizontaal: 1 thema; 5 eigenares; 8 vastberaden; 10 gareel; 11 essaai; 12 vilein; 13 spurt; 15 spanje; 17 gepeuter; 19 groenbestemming; 21 faliekant; 22 meent. Verticaal: 2 heistelling; 3 meegeven; 4

balansopruiming; 6 evenaar; 7 satellietbaan; 9 padvinder; 14 opmerking; 16 pers; 18 eend; 20 spinet.

Zweedse puzzel ruimtevaartorganisatie

greintje

beklemming

thermoplast kunststof

meisjesnaam

belijder

onduidelijk Europeaan

Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 7 november per mail naar puzzel@rd.nl of per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, t.a.v. redactiesecretariaat, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn. De prijs voor deze week is de Dagboekkalender 2020 van uitgeverij De Banier. De oplossing van vorige week is: intercom. De prijs gaat naar H. van Rees uit Ridderkerk.

simpel baantje

voorstellingsbeeld

hoeveelheid

afvalbak rijstwijn

land in Afrika

staat in de VS

met medewerking van (afk.)

Europeaan

gerecht

Prijspuzzel

machine

Uw oplossing:

klap algemeen (afk.)

babyledikantje

2 aandacht

Uw oplossing:

RDMagazine

het laatste woord

Waarom? „Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” Psalm 22:2 Het is een vraag die nogal eens gesteld wordt bij tegenslagen of ziekte. Waarom overkomt mij dit? Christenen hebben soms de neiging om te zeggen dat deze vraag niet gesteld mag worden. De Bijbel gaat ons daar echter niet in voor. De waaromvraag uit Psalm 22, gebeden door Jezus aan het kruis, is misschien wel het duidelijkste bewijs dat die vraag wel gesteld mag worden als een gebed om duidelijkheid over de weg die God gaat. En soms leidt deze vraag zelfs tot een lofzang op Gods goedheid.

Colofon RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad. Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredacteur: Dr. ir. S. M. de Bruijn Coördinatie: Michiel Bakker, Mariska Dijkstra en Clasina van den Heuvel Ontwerp: Corné van der Horst

zaterdag 2 november 2019

Redactie: RDMagazine Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn Telefoon: 055-5390222 E-mail: rdmagazine@rd.nl Abonneeservice: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055-5390498 E-mail: abonneeservice@erdee.nl Adverteren: Telefoon: 055-5390499 E-mail: advertentie@erdee.nl

Tips voor de inhoud van RDMagazine? E-mail: rdmagazine@rd.nl WhatsApp: 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG. Voor meer informatie over ons privacybeleid en algemene voorwaarden, zie erdeeservice.nl.

Wil je ook een baan met waardering? Solliciteer bij Agathos!

Agathos zoekt: Verzorgenden (Wijk)verpleegkundigen Ambulant hulpverleners Hulp bij huishouden Volg de bus vol waardering op:

werkenmetwaardering.nl

Onze cliĂŤnten geven ons een 8,6 op Zorgkaart Nederland. Wist je trouwens ook dat wij als werkgever een 8,1 krijgen van onze medewerkers? Kom ook werken met waardering!