Terdege 2020-06-10

brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Groen, groener, groenst

* 10 juni 2020 * NR. 19 * € 5,25 Arnoud Proos: “De D66-wethouder stond onze slaapkamerdeuren te schilderen”

en verder... * *

*

ERWIN LIVESTRO LAG OP DE IC ROUWEN WATERLIEFDES OM EEN GEHANDICAPT KIND FRITS DE ZWERVER ZOMERSE DEKEN

*

*

Gelijk een hert schreeuwt naar de waterstromen

beeld: JANNEKE VISSER

Psalm 42:2

Verlangen naar God Geen gemis is zo schrijnend als het Godsgemis. Plotseling springt er een vrouwtjeshert, een hinde, naast de dichter voorbij. In de berijming staat: aan de jacht ontkomen. Het zou kunnen, maar het staat er niet. Hoe het ook is, de dorst heeft haar uit haar schuilhoek verdreven en ze rent naar de bedding van de rivier.

De dichter herkent in het hert zijn eigen toestand. Hij heeft dorst naar God en Zijn aanwezigheid. Weten wij wat het is om dorst naar God te hebben?

Er is dorst als we ontdekt hebben dat we God als de Bron van het levende water verlaten hebben. Vraag je je af of je wel voldoende dorst hebt? De Heere dorst meer naar onze zaligheid dan dat wij ernaar kunnen verlangen.

Hoe is dat gebleken? Hij heeft Zijn Zoon naar de wereld gezonden. Als een hert werd de Heere Jezus opgejaagd. We horen hem klagen in de hof van Gethsémané (en daarbij denkt Hij misschien wel aan deze psalm): Mijn ziel is geheel bedroefd tot de dood toe. God heeft Zijn Zoon laten hangen op het kruis van Golgotha, waar Hij riep: Mij dorst. Hij heeft de oorzaak van onze eeuwige honger en kommer (en ook van onze eeuwige dorst), namelijk de zonde, weggenomen. De Heere Jezus is op de derde dag opgestaan uit de dood.

In de Heere Jezus is een bron geopend waaruit dorstigen met vreugde water scheppen mogen. De Heere nodigt: „O alle gij dorstigen! komt tot de wateren, en gij die geen geld hebt, komt, koopt en eet, ja komt, koopt zonder geld, en zonder prijs, wijn en melk (Jesaja 55:1).” De Heere geeft te drinken van het water van het heil. Hij doet dat telkens weer opnieuw. Het dorsten is de geloofshouding die blijft tot de dood toe. „Zalig zijn die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want ze zullen verzadigd worden (Matth. 5:6).”

tekst: DS. J.H. LAMMERS, NIJKERK

VOORWOORD

Sierasperge Mijn moeder verrassen? Met een plant zit ik altijd goed. Dat wisten we vroeger al: met Moederdag of haar verjaardag zochten we de mooiste orchidee of andere bijzondere plant uit. Lange tijd dacht ik dat ik daar niets van had meegekregen. Maar hoe ouder ik word, hoe meer ik begrijp wat mijn moeder in al dat groen ziet. Ook mij maak je inmiddels blij met een plant of een tochtje naar een tuincentrum.

Groen geeft rust. Buiten, maar ook in de woonkamer. Daarom in dit nummer een linke dosis natuur.

Geen groene vingers? Alleen kijken naar sierasperges, geldboompjes en pauwenplanten is ook genieten! En groene vingers kunnen ook langzaam ontstaan. Zelfs in huize Van Dalen gloort hoop. In een vaas op het orgel stond een prachtige tak pioenrozen uit de tuin. En ineens was de blikvanger verdwenen. Op een van de slaapkamers –op een nieuw tafeltje– stond ineens míjn vaas met inhoud mooi te wezen. Ik heb maar niet verteld dat er uit verse bloemen soms een spinnetje of zelfs weleens een luisje tevoorschijn kan komen. Het begin van groene vingers moet je tenslotte niet ontmoedigen.

gi gisette@terdeg gisette@terdege.nl sette@terdege.nl

Ik heb maar niet verteld dat er uit verse bloemen soms een spinnetje of zelfs weleens een luisje tevoorschijn kan komen

Covidpatiënt Erwin Livestro (41) had de statistieken niet aan zijn kant.

COLUMNS 11 23 54 61 97 105

Arien De boer op Uit de pastorie Ruth Johan Neline

Groen en fris. Niet verlept. In een terracotta potje. De aarde licht vochtig. Van tijd tot tijd een badje. Of wat sproeien. Een beetje mest.

Soms iets snoeien. Volle zon. Halve schaduw.

Kamerplanten. Voor sommigen een crime. In deze groene Terdege een waar feest.

VOLG ONS OP FACEBOOK, INSTGRAM OF KIJK OP WWW.TERDEGE.NL VOOR LEUKE DIY

6

Inhoud BEZINNING 02 30 33 34

MEDITATIE BIJBELSTUDIE OGENBLIK PASTORAAL

Jaap Verbruggen, politieman en verpleeghuispastor: „Gelukkig weet ik dat ik veilig ben in Jezus’ armen” 40 KERKGESCHIEDENIS

Frits Slomp 77 JOUW VRAGEN

ONTSPANNING

MENSEN

08 22 38 42 55 66

CONTACT VAN ALLES WAT VERVOLGVERHAAL JENTHE ONDER ONS OP JACHT CULINAIR

Romig drankje 12 ERWIN IS EEN BEETJE VERKOUDEN

Coronadagboek van Wendy Livestro 24 ARNOUD PROOS

Geland in Barendrecht

74 KENNIS VAN ZAKEN 92 DIY

Zomerse deken 102 PUZZELS

47 WATERLIEFDE

Als het water in de Waal tegen de winterdijk klotst 56 OUD GOUD 62 BLOEMIST IN CORONATIJD 68 DROEVIG EN VERWONDERD

Johan Riezebos schrijft blogs over zijn meervoudig gehandicapte dochter Joëlle.

78 KAMERPLANTEN 86 SERIE GROTE GEZINNEN

Deel 4: Kopgroep, middengroep en staartgroep 98 VORSTEN

Hertogin Catherine

7

Co

! t c nta

POST N A T V HOUD

Oeps...

Ontdooi de cakepops voor je ze door de chocolade haalt, schreven we in de rubriek Culinair in Terdege nr. 17 (13 mei).

Maar dat was niet volgens het recept van Jacobine van den Bos. Ontdooid vallen de bolletjes tijdens het dippen van het stokje. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Hopelijk hebben we geen chocoladekliederboel op ons geweten.

TROUWE ABONNEES In elk nummer zetten we drie trouwe abonnees in het zonnetje. Bedankt voor jullie jarenlange abonnement op Terdege.

Mevr. K.G. van Wikselaar uit Nijkerk Mevr. M. Schaapman-Sevenhuijsen uit Haarlem Dhr. H. Compagner uit Zwolle

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen jullie een kleine attentie terug.

Zij krijgen van ons een cadeau toegestuurd.

CONTACT

Een

kaartje voor

JEROEN BRONKHORST is 10 jaar geworden. Hij heeft het niveau van een 4-jarige. Jeroen houdt van vrachtwagens en dieren. Vliersingel 10, 8082 CH Elburg.

MW. M. HINDRIKS-PIJP is in het afgelopen halfjaar regelmatig opgenomen geweest in het ziekenhuis in verband met longproblemen. Op dit moment verblijft ze in een verpleeghuis om aan te sterken. Kanaal B.z.z 225, 7881 NM Emmer-Compascuum.

DHR. H. VAN DER GROND is in mei 80 jaar geworden. Hij heeft alzheimer. Huize Nieuwoord, Maarsbergseweg 22, 3931 JH Woudenberg.

Kinderpraat Ze is vijftig jaar getrouwd. J. Klein Nagelvoort krijgt raambezoek van kinderen en (achter) kleinkinderen. Rhodé (4 jaar) staat voor het open keukenraam en ziet een mand vol lekkers.

Oma: „Daar gaan we straks lekker van snoepen.” Rhodé: „Dat gaat niet gebeuren, oma.” „O nee, waarom niet?” „Eerst moeten alle zieke mensen weer beter zijn, dan mogen jullie snoepen uit de mand. En dan kom ik ook.”

Blij, blij, blij Naomi (20 maanden) is blij dat haar mama de Terdege voor haar verjaardag heeft gekregen. Elke keer als het blad komt en Naomi de Kits in handen krijgt, zoekt ze een plekje op de bank of een stoeltje en gaat ze er eens lekker voor zitten. Net als mama. Jacomine Blom

CONTACT

Facebook

& Instagram

Terwijl wij werken aan ons zomernummer, informeerden we naar uw plannen –onder voorbehoud– voor de zomer. henniefrancoijs: „Wij leven bij de dag. Hopelijk gaan we naar Zwitserland. Maar als dat niet doorgaat, troosten we ons met het dubbeldikke Terdegenummer. En nee... da’s geen troostprijs.” ruthudoia: „Wij blijven thuis; schilderwerk te doen en de keuken een opknapbeurt geven.” lotteke__: „Helaas: de vakantie in Frankrijk omgeboekt naar Nederland.” lieuwkje.kooistra: „We hebben in januari al geboekt naar Oostenrijk. Als de grenzen dichtblijven zullen we moeten annuleren. Maar als de grenzen opengaan, gaan wij heerlijk genieten van de bergen.” evadenhertog: „Wij hopen in de zomer onze baby te krijgen en willen in het najaar graag met z’n drietjes op vakantie binnen Nederland.” andreamadewithlove: „Wij wilden gaan trekken naar Baskenland, maar blijven nu lekker thuis en knappen de tuin op.” vdbkl: „Onze plannen zijn rustig aan doen tot de drukte net na de zomervakantie losbarst: verhuizen. Inpakken en genieten van de laatste zomer in dit huis.” janna.krabbelt: „Wij hopen op uitzending te gaan.”

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Mark Brouwer OP MISSIE

Meuren in een tampatje

Legertaal is niet de tale Kanaäns. Voormalige dienstplichtigen weten dat. Grove woorden, vloeken, schunnige teksten: het leek soms wel verplichte kost. Tijden zijn veranderd, maar het taalgebruik is nog steeds rauw. Gelukkig kunnen en moeten we elkaar aanspreken op kwetsende taal. En regelmatig krijg ik thuis een reprimande.

Ook veel gebezigd: afkortingen en jargon. Het MinDef (ministerie van Defensie) spant de kroon. Maar de paxen (personen) op de vloer kunnen er ook wat van. Ze knagen uit hun lupa (lunchpakket), bewaren hun bloemetjespak (camoulagepak) in hun pluba (plunjebaal) en bergen de wavazwasti (watervaste zwarte stift) op in hun liboza (linkerbovenzak).

De dominee heet bij de marine ”vlop” (vlootpredikant). O ja, tijdens de opleiding werd ik een IWAB genoemd. Googel die zelf maar even.

De tor (marinier) voelt zich verbonden met de naoorlogse periode in de Oost. We eten blauwe hap (rijstmaaltijd), meuren (slapen) in ons tampatje en drinken poeroet (warme chocolademelk). Deze woorden zijn ook thuis gemeengoed. Ons hele gezin draagt geen onderbroek, maar een pendek! Maar die zijn wel spic en span; daar zorgt moeder dan ook voor.

COLUMN

Broccoli Ik wil graag broccoli planten in de voortuin. Wortels zaaien langs het grindtegelpad en boontjes kweken voor het kamerraam. Het wordt me verboden. Zoiets doe je niet, zo schijnt.

Elk voorjaar inspireer ik mijn echtgenote opnieuw. Misschien kunnen we een vijver aanleggen in de voortuin. Een houthok bouwen, een voetbalveldje aanleggen of een picknickbank plaatsen.

Immers, de paar meter grond die de voorgevel van ons ruitjeshuis scheidt van de stoep is duur betaald. Iedere maand sluizen we, ook voor de rulle aarde, zuurverdiende euro’s naar de bank. En dat terwijl door die ellendige tuin elk loopje van voordeur naar auto een seconde of vijf te lang duurt.

Eerlijk is eerlijk, we zijn erg gehecht aan die enorme groene struik waar ieder jaar rode besjes aan groeien. Niet om de giftige vruchtjes die de plant voortbrengt, maar omdat blikken die nieuwsgierige voorbijgangers in onze huiskamer pogen te werpen, er keihard op afketsen. Dezelfde taak vervullen de coniferen links en rechts van ons huis.

Maar de rest van het groen, geel en bruin dat aan weerszijde van de kaarsrechte tegelrij naar de voordeur staat, heeft in mijn ogen geen bestaansrecht. Ik vermoed dat een van de vorige bewoners een restpartij opkocht bij een tuincentrum, op een namiddag fantasieloos wat gaten groef en daar in willekeurige volgorde planten in stampte.

We lopen een rondje door het dorp en gluren naar de voortuin van anderen. Ter inspiratie. Tot onze schrik en geruststelling zijn de meeste voortuinen er niet beter aan toe. De een neemt zijn toevlucht tot buxusbollen, de buurman stort de tuin vol kiezelstenen en nummer drie dumpte keien in de tuin en parkeert daar de auto op.

Volstrekt fantasieloos, luidt mijn venijnige oordeel over al die zielige voortuintjes. De appartementenbewoners die een bak viooltjes aan de reling hebben hangen, zijn nog creatiever.

Terug van ons inspiratierondje steken we de handen uit de mouwen.

Enkele maanden te laat geven we een hortensia die schuilde onder een collega-plant een ruim plekje in de zon. We ontwortelen distels en paardenbloemen en kortwieken de groene struik met rode besjes. Bezweet maar voldaan aanschouwen we aan het eind van een quarantainezaterdag de tuin. Achter de grote struik ontdek ik, buiten het zicht van iedereen, een prachtige plek om broccoli te planten.

Dankzij de vrouw blijft het bij een fantasie.

ARIEN VAN GINKEL JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD

11

DAGBOEK

Leven tussen hoop en vrees

Wat kan er gebeuren met iemand als het coronavirus hem of haar zwaar te pakken heeft? Erwin (41) en Wendy (38) Livestro uit Swifterbant maakten het mee toen Erwin op de intensive care terechtkwam. Het dagboek van Wendy. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

DAGBOEK

vrijdag 20 MAART Erwin is een beetje verkouden en voelt zich niet lekker. ”Ik ga naar huis”, vertelt hij me ’s middags, terwijl we aan het werk zijn in onze uitvaartonderneming. ”Dan kan ik daar uitzieken.” Ik maak me geen zorgen over zijn gezondheid en ga ervan uit dat het een verkoudheid is die wel weer over gaat. woensdag

25 MAART De verkoudheid blijft maar duren. Erwin heeft koorts gekregen, die steeds hoger oploopt.

zaterdag 28 MAART Hij lijkt steeds zieker te worden. Ik begin me zorgen te maken dat het toch iets anders is dan een koutje. De gedachte aan corona is al een aantal keren bij ons opgekomen. Hij wil liever niet naar de huisarts, maar op aandringen van mij gaat hij toch. Ik blijf, zoals telkens de afgelopen dagen, op de zaak zodat ik ervoor kan zorgen dat het werk doorgaat.

Wat later op de dag belt hij om te vragen of ik thuis wil komen. Het lukt hem niet meer om voor onze acht kinderen te zorgen. ”Ik trek het niet meer in mijn eentje”, zegt hij, ”ik ben echt te ziek.” zondag 29 MAART Erwin gaat langs de Covidpost, maar de mensen daar zien nog geen reden om hem door te sturen naar het ziekenhuis. Hij moet thuis uitzieken. donderdag 2 APRIL Omdat Erwin te zwak is om op zijn benen te staan, gaan we naar de Covidafdeling van het ziekenhuis in Dronten. Hij heeft 40 graden koorts, is benauwd, hoest veel en alles doet hem zeer. Het is hem aan te zien dat hij heel ziek is. Bij de huisartsenpost moet hij een paar tests doen. Dan worden we doorgestuurd naar ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk. Daar staat een grote witte tent voor de deur. We mogen niet gelijk naar binnen, ze willen eerst weten hoe het met Erwin gaat. Ook ik word getemperatuurd. In het ziekenhuis moeten we even wachten. Als het Erwins beurt is voor een consult, blijf ik in de wachtkamer alleen achter. Om me heen zitten allemaal zieke mensen.

Na een tijdje komt een verpleegster mij halen. Ik mag naar Erwin toe. Als ik de hal in loop, zie ik personeel met mondkapjes voor en pakken aan. Heel onwerkelijk, alsof ik in een andere wereld terecht ben gekomen. Erwin ligt in een klein kamertje, op een eenpersoonsbed. Zuurstofslangetjes lopen naar zijn lichaam. Een machine registreert zijn hartslag en bloeddruk. Ik heb ook een mondkapje voor.

Het zit vreselijk, alsof je maar moeilijk adem kunt halen. Ik kan hem geen kus geven, want het mondkapje mag onder geen beding af. Een arts komt langs en verterdege *

10 JUNI 2020

13

DAGBOEK

telt dat het in zijn optiek 99,9 procent zeker is dat Erwin corona heeft. Hij wordt opgenomen.

Een verpleegster vertelt me dat ik weg moet, maar dat ik straks mee mag naar de Covidafdeling om te zien waar Erwin komt te liggen. Daar trek ik me aan op in de volgende uren, die ik wachtend op een gang doorbreng.

Na drie uur wordt er een eenpersoonsbed naar de lift gereden, met twee verpleegkundigen erbij. Erwin ligt in het bed. Ik kijk afwachtend naar de verpleegkundigen, in de veronderstelling dat ik mee mag om afscheid te nemen. ”Je weet dat je hier moet blijven?” zeggen ze. ”Je mag echt niet mee naar boven.” En kordaat rijden ze het bed naar de lift. Ik kan nog net een hand van Erwin vastpakken. En weg is hij. Beduusd blijf ik achter. Wat nu? Zal ik hem nog wel terugzien? Erwin en ik maken ons geen illusies als het om Covid-19 gaat. We werken in de uitvaartbranche en weten hoe het zit. De verpleging maant mij dringend om het ziekenhuis te verlaten. ”Maar ik heb zijn telefoon nog in mijn zak”, sputter ik tegen. In de auto bedenk ik dat ik niet eens meer tegen Erwin heb kunnen zeggen dat ik van hem houd.

Later die dag belt hij met de telefoon van zijn buurman op de zaal. Of ik zijn telefoon kan komen brengen. En kleding. Ik ben nog zo van de wereld door wat er vandaag is gebeurd dat ik onze oudste zoon naar het ziekenhuis stuur. Ook hij komt even later wat verbaasd weer thuis. ”Ik mocht niet verder dan de deuren, mam. Ik kon de zak met spullen afgeven en moest me weer omdraaien. Ze wilden niet eens zeggen hoe het met hem ging.” ’s Avonds appt Erwin mij. Het gaat niet best, zegt hij. Zijn appjes zijn heel kort. Zelfs typen kost hem te veel energie.

vrijdag 3 APRIL Ik bel hem zodra ik wakker word. Zijn boodschap is hetzelfde als gisteravond: het gaat niet goed. Hij hangt op. De dokter komt langs. Kort daarna krijg ik opnieuw een berichtje. Bellen wil hij niet, daar is hij te emotioneel voor. Want ze zijn van plan hem in slaap te brengen. Zijn berichtje voelt als een klap in ons gezicht. Want we weten dat hij misschien nooit meer wakker zal worden. Erwin is astmapatiënt, zwaarlijvig én man, dus hij heeft de statistieken niet aan zijn kant. Bovendien zijn zijn longen beschadigd doordat hij in 2009 longembolieën heeft gehad.

Even later krijg ik hem toch aan de lijn. Ons telefoongesprek is onwezenlijk.

Beiden weten we niet wat er zal gaan gebeuren. Gaat hij overlijden of zal hij ergens in de komende periode toch weer bijkomen?

Hij voelt zich angstig, vertelt hij. Paniekerig. Niet zozeer om te sterven, gelukkig. ”Want wie waarlijk gelooft in Christus heeft niets te vrezen”, zegt hij altijd. Maar hij is wel bang om ons achter te laten. Een jong gezin met acht kinderen, waarvan de jongste nog maar drie maanden oud is. En een uitvaartonderneming die veel energie vraagt. En alle lasten die daarbij komen kijken.

Zeven mensen komen om zijn bed heen staan. Ze trekken de gordijnen dicht en brengen hem in slaap. zaterdag 4 APRIL Dan zit je daar ineens thuis, moederziel alleen. Het voelt als-

of er een stuk van mijn hart af is. Ik ben uit balans. De kinderen ook. Ze vragen extra veel aandacht, zijn verdrietig en boos. Sommigen verbergen hun emoties, anderen huilen. En in de tussentijd moet het thuisonderwijs in coronatijd gewoon doorgaan. Op straat spelen is er voor hen ter afleiding niet meer bij.

Sinds Erwin in het ziekenhuis ligt, is ons hele gezin in quarantaine.

zondag 5 APRIL Als er iemand belt met een privénummer, klopt mijn hart in mijn keel. Het is in veel gevallen het ziekenhuis, en ik ben elke keer weer bang voor slecht nieuws.

Het appverkeer komt op gang. Ik krijg tientallen appjes met meelevende woorden.

Soms komt om 7 uur ’s morgens al het eerste telefoontje binnen en om 11 uur ’s avonds het laatste. Dus maak ik een appgroep waarin ik alle informatie zet die ik heb over Erwin, met daarbij de mededeling dat ik helaas niet in staat ben om iedereen persoonlijk te informeren.

Erwins situatie is stabiel. Hij heeft iets minder zuurstof nodig dan gisteren, dus dat is een klein stapje vooruit. maandag

6 APRIL Het leven wordt een rollercoaster als je man op de intensive care ligt. Het is opstaan, naar het ziekenhuis bellen, de kinderen op de hoogte stellen en het huiswerk oppakken.

Het is best wel zwaar. Aan mijn eigen verdriet kom ik bijna niet toe. Ik wil niet de hele dag huilen, dat kan ik de kinderen niet aandoen. Dus houd ik me groot. Pas als het ’s avonds stil is, voel ik de eenzaamheid. Ik heb eigenlijk niemand om mee te praten. ’s Nachts slaap ik slecht, ik lig maar onrustig te draaien. Onze jongste van drie maanden wordt ook nog regelmatig wakker. Maar dat is niet alleen maar een last: het troost ook om hem even lekker te knuffelen en te verdrinken in zijn mooie babyogen.

Door alle telefoontjes met het ziekenhuis word ik van lieverlee een expert op het gebied van alarmerende getallen en waardes. Meer dan 38,5 graden koorts is alarmerend. Evenals een zuurstofgehalte van boven de 60 en een druklevel van boven de 12.

Erwin heeft vandaag hogere koorts gekregen en heeft ook meer zuurstof nodig.

Maar hij is wel rustig, zegt de verpleging. We blijven hoop houden.

dinsdag

7 APRIL Ik trek dit nooit, zeg ik vandaag tegen mijn oudste zoon na opnieuw vrijwel niet geslapen te hebben. Ik heb wallen tot op mijn schoenen en het voelt alsof ik op instorten sta.

Hulp komt er uit onverwachte hoek in de persoon van Adrian, een goede vriend van mijn oudste zoon. Hij werkt ook voor ons bedrijf. ”Mag ik je komen helpen?” vraagt hij. ”Dan kun je ’s middags slapen als dat nodig is.” Ik ervaar zijn aanbod als een groot geschenk. ”Maar dan kun je ook Covid-19 krijgen”, zeg ik nog, ook al hebben we verder als gezin geen klachten. ”Dan had ik het vast al gekregen”, zegt hij.

Nu kan ik ’s morgens rustig opstarten en kan ik soms ’s middags even mijn ogen dichtdoen. Bovendien hoef ik me geen zorgen te maken over ons bedrijf, want onze oudste zoon en schoondochter houden het draaiend.

15

De situatie van Erwin is stabiel maar slecht. We hebben net een video-oproep gedaan met het ziekenhuis. De kinderen hebben Erwin zien liggen en konden de verpleging alles vragen wat ze wilden weten. Daar waren ze erg blij mee.

In de middag verbeterde Erwins situatie iets. Hij mag mee-ademen met de beademingsmachine. Het is een klein stapje vooruit. We hopen en bidden dat dit zo kan blijven. Maar hij is nog steeds erg ziek en hij zal nog een lange weg moeten gaan. ’s Avonds is hij weer teruggeplaatst naar actieve beademing. Hij trok het niet.

woensdag 8 APRIL Ik heb een bevriende uitvaartondernemer gebeld en Erwins uitvaart vastgelegd.

Dan hoef ik daar niet meer over na te denken. Het klinkt misschien als een voorbarige stap, maar het geeft me rust. Regeren is vooruitzien, zei Erwin altijd. Zo is het.

Ik hoop natuurlijk van ganser harte dat hij wakker wordt. In gedachten ben ik ook bezig met dat scenario. Wat moet ik dan allemaal geregeld hebben? Een hoog-laagbed? Een po? Een rolstoel?

Erwin is vandaag overgebracht naar het Universitair Medisch Centrum in Groningen omdat er in Harderwijk te weinig plek was en hij stabiel genoeg was om verplaatst te worden. De reis is goed verlopen. Hij is nog steeds erg ziek. donderdag 9 APRIL Nu Adrian bij ons is, kan ik ook weer een beetje werk oppakken. Dan vraag ik onze oudste dochter van 16 of ze even op de kleintjes wil letten en ga ik naar de zaak. Even mijn hoofd leegmaken. Want al die emoties en al die spanning eisen hun tol.

Erwin heeft het zwaar gehad met de overplaatsing gisteren, hoor ik vandaag. Hij heeft vannacht op zijn buik gelegen, omdat hij op zijn rug niet voldoende zuurstof kon inademen. Aan het eind van de dag zullen ze proberen hem weer terug te draaien.

Verder is hij stabiel. Hij gaat niet vooruit en niet achteruit. Het is dus afwachten.

Ondertussen merken we hoe begaan mensen met ons zijn. We krijgen heel veel kaartjes. Ook wordt er bijna elke dag wel iets eetbaars aangeboden: taart, cupcakes, snoepjes. Als jullie het financieel niet redden, zullen we jullie bijstaan”, horen we soms. Dat is gelukkig niet nodig, maar fijn om te weten dat mensen in noodgevallen om je heen staan. vrijdag 10 APRIL Het is Goede Vrijdag vandaag, maar ik besef het nauwelijks. De dagen rijgen zich aaneen en lijken zich niet van elkaar te onderscheiden. Zo ziet het leven tussen hoop en vrees eruit. Het is overleven.

Overdag ben ik veel met de kinderen bezig en het huishouden. Elke middag belt het ziekenhuis voor een update. Elke morgen en avond bellen we zelf.

Het gaat heel slecht met Erwin. Ze hebben een CT-scan van zijn longen gemaakt.

Daarop was te zien dat hij longembolieën heeft. Hij krijgt daar nu bloedverdun-

16

DAGBOEK

ners voor. Hij is verder achteruitgegaan. De verpleging kan aan hem merken dat het hem veel energie kost om gedraaid te worden als zijn bed verschoond wordt.

Maar hij gaat rustig de nacht in.

Het troost me te weten dat er door heel veel mensen voor hem wordt gebeden.

In onze kerkelijke gemeente, de gereformeerde gemeente in Lelystad. Maar ook in veel andere gemeenten waar Erwin bekend is vanwege zijn werk als uitvaartondernemer. Herstel kunnen we toch alleen van boven verwachten. En we merken heel sterk dat we gedragen worden, dat we van God kracht krijgen om door te gaan.

zaterdag 11 APRIL Ik heb net een videogesprek met het ziekenhuis gehad. Erwin heeft nog steeds koorts. Verder is hij stabiel. Hij heeft een rustige nacht gehad. Hij kan nog steeds niet veel hebben. Daaruit blijkt dat hij nog steeds erg ziek is. Het kan nog alle kanten op gaan. We blijven hopen en bidden. zondag 12 APRIL Eerste paasdag. Erwin gaat met kleine stapjes vooruit. Reden voor dankbaarheid.

Hij moet nu steeds meer zelf gaan doen qua beademing. Dat gaat tot nu toe goed. ”Is het u al verteld dat we met het toedienen van de spierverslappers zijn gestopt?” vraagt de verpleging ’s middags. Ik kan wel een gat in de lucht springen. Wat een mooie stap.

Het ziekenhuis belde zojuist. Erwin lijkt het dieptepunt achter de rug te hebben en ze willen proberen hem in de loop van de week wakker te maken. maandag

13 APRIL De slaapmedicatie is stopgezet. En dan is het wachten, wachten, wachten. Zou hij al wakker zijn? vraag ik me af.

Ik probeer een paar keer te videobellen, maar zijn ogen zijn nog dicht. Dat kan nog even duren omdat hij veel medicatie in zijn lichaam heeft. Dus we proberen geduldig te blijven.

dinsdag

14 APRIL Als we ’s avonds videobellen, zegt onze zoon: ”Kijk, pap’s mond beweegt.” En inderdaad. Het lijkt alsof hij moet huilen. Ik spreek hem zo rustig mogelijk toe. ”Niet huilen jongen, zo maak je het beademen moeilijk, word maar rustig, doe je ogen maar dicht en slaap maar door. Morgenochtend bellen we weer en kunnen we elkaar misschien zien.”

woensdag

15 APRIL Erwin is een beetje wakker aan het worden, maar de communicatie gaat slecht. Hij is nog erg in de war. Hij heeft zijn ogen al wat beter open dan gisteren. Maar hij hoest en kokhalst omdat de beademingsbuis in de weg zit.

DAGBOEK

donderdag

16 APRIL Hij kan nog niets, maar dat viel te verwachten. Hij heeft zijn telefoon bij zich, maar zelf opnemen of bellen gaat nog niet. Na zo veel dagen spierverslappers en slaapmedicatie zijn alle spieren uitgeteld.

Toch is de sfeer in ons huis totaal anders. De angst is weg. Pas nu merken we hoe we de hele tijd in de veronderstelling hebben verkeerd dat hij het niet zou overleven. De kinderen zijn wat uitgelatener dan anders.

vrijdag 17 APRIL Erwin is wakker, maar nog erg in de war. Zijn ogen zijn open en hij kan ons zien.

Maar we merken aan hem dat hij intens verdrietig is. Hij leeft in een andere wereld dan de onze, met waandenkbeelden en angstgedachten. Hij blijft maar vragen stellen. Of ik de hypotheek al rond heb en of ik het huis al leeggehaald heb.

Dat het huis afgebrand is en we een nieuw dak nodig hebben. En of we de boerderij al gekocht hebben. Hij heeft een delirium, vertelt een arts.

Pas later vertelt Erwin me dat hij ervan overtuigd was dat ik hem verlaten had en de kinderen bij hem weghield. Hij werd in die gedachte bevestigd omdat wij niet bij hem op bezoek kwamen. zaterdag 18 APRIL En dan is het moment waar we al weken naar uitgekeken hebben daar dan toch nog plotseling. Erwin wordt naar de gewone corona-afdeling gebracht. Met een zogenoemd neusbrilletje waar extra zuurstof mee toegediend wordt.

Als hij zo vooruit blijft gaan mag hij volgende week naar huis, zei de arts.

We vertellen iedereen hoe het met hem gaat. Wat een hartverwarmende, blijde reacties krijgen we. En natuurlijk, we weten dat hij er nog lang niet is, dat hij nog een enorm revalidatietraject te gaan heeft. Maar voor nu is het genoeg om te weten dat hij het virus zal overleven. zondag 19 APRIL Elke dag komt de fysiotherapeut langs om met hem te oefenen. Onder begeleiding zit hij op een stoel. Wat is zo’n simpele handeling lastig voor hem. Alles moet hij opnieuw leren: lopen, zitten, zelfs zindelijk worden. Hij heeft het er moeilijk mee om zo afhankelijk te zijn van anderen. Toch is hij vast besloten zijn schouders eronder te zetten en snel naar huis te gaan. En ik geloof dat het hem gaat lukken. Wat Erwin in zijn hoofd heeft, heeft hij niet in zijn achterste.

Waarschijnlijk mag hij deze week naar huis. Dan heeft hij wel heel veel hulp nodig en mag hij nog geen visite ontvangen, maar dan kan hij wel lekker bij ons revalideren. Supergoed nieuws dus. maandag

20 APRIL Ik heb Erwin gesproken via videobellen. Hij mag helaas nog niet naar huis komen en gaat dinsdag naar een revalidatiecentrum om alles weer opnieuw te leren. Dat is jammer, maar voor nu de beste oplossing. Hij kon nog niet genoeg om naar huis te kunnen, en thuis zouden er ook wel erg veel prikkels op hem af komen met onze acht kinderen.

Het wordt nog een lang traject voordat hij de oude is, waar-

schuwen de artsen. Als hij al helemaal de oude wordt. We moeten ons erop instellen dat hij nog lang moeite zal hebben met fysieke activiteit en prikkels, kleuren, geluiden, gesprekken. Concentratieverlies, moeheid, geheugenverlies, het hoort er helaas allemaal bij. Maar in welke mate hij dit heeft en of hij blijvende schade aan hoofd of lichaam heeft opgelopen weten ze nog niet.

Dat horen we pas later.

dinsdag

21 APRIL Vandaag mocht hij naar het revalidatiecentrum. Daar zullen ze zijn spieren zo veel mogelijk trainen. Mij werd gevraagd of ik hem zelf wilde brengen of dat ze hem met de ambulance moesten brengen. Ik heb besloten hem zelf te brengen. We zijn onderweg even gestopt op het parkeerterrein van een wegrestaurant. De kinderen kwamen er ook naartoe. Daar hebben we even tien minuten met hem gezeten. Iedereen kon hem zien en vasthouden.

Of dat mocht, weet ik niet. Ik heb het ook niet gevraagd, maar gewoon gedaan. We hebben hem zo lang moeten missen.

woensdag

22 APRIL Het is een opluchting voor Erwin dat hij in het revalidatiecentrum niet meer behandeld wordt als patiënt. En al houden ze net als ieder ander 1,5 meter afstand, de beschermende pakjes die maakten dat hij zich melaats voelde zijn weg. Een maatschappelijk werkster in het revalidatiecentrum zei: ”Ik heb meer te vrezen van mensen om me heen dan van jou. Jij heb het al gehad.”

In onze woonplaats Swifterbant wordt minder nuchter gereageerd. Ze gaan buiten voor ons aan de kant. ”Jullie mogen niet op straat komen”, werd er tegen de kinderen gezegd. Maar geen van hen is ziek en onze twee weken quarantaine zijn voorbij. Geen leuke ervaring.

zondag 26 APRIL Nog steeds durft Erwin niet goed op zijn geheugen te vertrouwen. Door het delirium vraagt hij mij vaak: is dit waar of heb ik me dit verbeeld?

Van de tijd rond de ic-opname kan hij zich alleen vage periodes herinneren. donderdag 30 APRIL Het blijft voor ons een raadsel hoe Erwin corona gekregen heeft. Hij komt als uitvaartondernemer natuurlijk overal, doet ook boodschappen voor ons gezin, ging naar bijeenkomsten. We hebben toen hij ziek werd gebeld naar families waarmee hij recent in contact was geweest, of daar meer mensen ziek zijn geworden. Dat was niet zo.

Ook als gezin hebben we nergens last van gehad. Ja, onze zoon van 14 heeft een dag 40 graden koorts gehad, daarna was het weer over. Dat is het wrange van deze ziekte: hoe kom je eraan en hoe kom je er van af? dinsdag

5 MEI Vandaag liep hij voor het eerst zonder rollator. Ook heeft hij gedart, met zijn linkerhand. En gisteren heeft hij zelfstandig gedoucht. Het gaat heel goed met

19

DAGBOEK

Prof. dr. Ymkje Stienstra internist-infectioloog en klinisch epidemioloog Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling interne geneeskunde/infectieziekten

HOE IS EEN PATIËNT ER OVER HET ALGEMEEN AAN TOE ALS HIJ OP DE INTENSIVE CARE WORDT OPGENOMEN? „Een deel van de patiënten is zo kortademig dat de maximale hoeveelheid zuurstof die ze op de verpleegafdeling kunnen krijgen niet voldoende is. Als we dan Ymkje Stienstra in de uitslagen zien dat het zuurstofgehalte zakt of de patiënt dreigt uit te putten, kan overwogen worden de patiënt naar de intensive care over te plaatsen. Daar is kunstmatige beademing mogelijk. Momenteel hebben we nog geen goed geneesmiddel voorhanden om het virus te behandelen.”

WAT ZIJN DE OVERLEVINGSKANSEN VAN EEN COVID-19-PATIËNT OP DE IC? „De overlevingskansen verschillen enorm, afhankelijk van risicofactoren; dus van het hebben van andere ziektes en de leeftijd van de patiënt. Het komt minder vaak voor dat mensen zonder achterliggende risicofactoren overlijden, maar het is zeker niet uitgesloten.

De onzekerheid die dit voor de patiënt met zich meebrengt is groot. Het is een zeer emotioneel moment als blijkt dat patiënten overgeplaatst moeten worden naar de intensive care om beademd te worden. Zonder naasten bij het bed, is dit moment nog heftiger dan anders. Patiënten weten niet wat hun te wachten staat en of ze nog wakker zullen worden.”

VALT ER IETS TE ZEGGEN OVER HET VERLOOP VAN DE ZIEKTE? „Covid-19 kan over het hele traject grillig verlopen. Dus zowel in de tijd thuis als in het ziekenhuis en zelfs tijdens de revalidatie. Dat is overigens niet alleen zo bij Covid-19, maar ook bij veel andere ernstige infectieziekten.

Het verloop verschilt enorm per persoon. Er zijn allerlei complicaties mogelijk die voor extra problemen kunnen zorgen. Covid-19 verloopt bij een deel van de mensen zo ernstig dat meerdere organen betrokken raken. Zo kunnen patiënten longembolieën ontwikkelen of last krijgen van hun nieren bijvoorbeeld.”

EN ALS JE WAKKER WORDT NA EEN IC-OPNAME? WAT STAAT JE DAN TE WACHTEN? „Een intensivecareopname vergt veel van het lichaam. Patiënten die overkomen naar de verpleegafdeling zijn vaak nog erg zwak en kunnen nog steeds klachten hebben. Sommige patiënten kunnen bijvoorbeeld de eerste dagen nog geen telefoon vasthouden, zozeer zijn de spieren verslapt. Ook zijn mensen vaak delirant. Het is eigenlijk vreemder als iemand niet in de war is.

Hoe iemand wakker wordt, hangt af van de gezondheid van de patiënt vooraf aan de Covid-19-infectie, de duur van het verblijf op de intensive care en welke medische problemen iemand precies heeft ontwikkeld bij de infectie.

Zodra het medisch vertrouwd is, kunnen mensen buiten het ziekenhuis verder herstellen. Dat kan lang duren. Een jonge patiënt vertelde me vandaag nog dat hij verwachtte de rest van 2020 nodig te hebben om weer de oude te worden.”

DAGBOEK

hem. Hij pusht zichzelf om beter te worden, omdat hij graag naar huis wil. Dit weekend zit dat er nog niet in. Maar misschien mag hij volgend weekend een proefweekend naar huis, om te kijken of hij de drukte van ons gezin aankan.

donderdag 7 MEI Het is een doorzetter, mijn Erwin. Hoewel hij nog maar vier weken geleden vocht voor zijn leven, heeft hij nu alweer allerlei plannen. Zo heeft hij zich ten doel gesteld om op 31 oktober weer voor het eerst zelf een uitvaart te doen en weer voor de rouwstoet uit te lopen. Of dat gaat lukken, weten we natuurlijk niet.

Maar het is goed om weer iets van de oude Erwin terug te zien.

Het zal wel gek zijn als hij thuis komt. Onze jongste zoon is alweer vier maanden. Hij lacht al. Erwin heeft gewoon ruim een maand van zijn kleine babyleventje gemist. zaterdag

9 MEI Ik heb met Erwin besproken of we mee willen werken aan dit artikel, en we hebben besloten dit te doen. We willen graag mensen informeren over Covid-19. Dat het niet zomaar een ziekte is. Als ik jongeren elkaar de hand zie schudden en knuffelen, denk ik: Je moest eens weten wat er kan gebeuren als je de ziekte doorgeeft aan een ander. Dat je, als je het al overleeft, bij het wakker worden net een baby bent. Dat gun je je ergste vijand niet.

maandag

11 MEI Zowel Erwin en de kinderen als ik hebben een gesprek gehad met een maatschappelijk werker. Zo konden we ons verhaal kwijt en het helpt ons om de afgelopen weken een plek te geven.

dinsdag 12 MEI Over een maand zijn we twintig jaar getrouwd. Wat ben ik blij dat Erwin nog leeft. De achterliggende periode zal het jubileum een bijzonder accent geven. We zijn eerder nooit langer dan vijf dagen van elkaar gescheiden geweest, en nu ben ik Erwin bijna voor altijd verloren. Goddank heeft hij het overleefd. zaterdag

16 MEI Goed nieuws! Erwin mag eindelijk naar huis.

Hij is nog erg moe en heeft nog hulp nodig bij het aantrekken van zijn steunkousen en met douchen. Maar hij mag thuis verder aansterken.

Elke dag moet hij naar Lelystad worden gebracht voor fysiotherapie en ergotherapie. Hij is er nog lang niet. Maar hij is weer thuis, in zijn eigen omgeving. Daar zijn we als gezin de Heere erg dankbaar voor. We weten dat er ook genoeg mensen zijn die dit niet meer mee kunnen maken.

De redactie selecteert de leukste producten.

Stuur een bloemetje Zeker in deze tijd leuk om een bloemetje te sturen. Nog wel even zelf zaaien!

Set van 8 verschillende ansichtkaarten € 7,60 VEERENMOON.NL/ANSICHTKAARTEN

VLIEGEN Tja laten we eerlijk zijn, het enige nadeel van een picknick zijn de beestjes die op je eten afkomen. Als je in de tuin gaan picknicken is een vliegenmepper een must.

Deze vrolijkerd (€ 2,-) is van Studio Job via HEMA.NL

Vrolijke tuin

Maak het gezellig in de tuin. Zelf wat slingers van oude stofjes maken is supersimpel.

Scheur smalle repen van de stof en knoop die om een koord.

Klaar!

Warm of koud Wil je in de zomer genieten van een koud drankje?

In deze isoleerkannen blijft je koele drankje (1 liter) natuurlijk ook een stuk langer koel. € 24,95 PRESENTSATHOME.NL

22

terdege *

10 JUNI 2020

MMM... LEKKER! Een boekje –64 pagina’s– vol lekkere smeersels voor op een broodje, geschreven door Djoni LaarkampMakkink. Uitg. Miller Media & concepts, € 9,95 DILLE-KAMILLE.NL

COLUMN

„Ik heb m’n dag niet vandaag”, verzucht boer Wim. Ik kijk even opzij. De boer kijkt me ietwat bezorgd aan. „Echt, alles zit tegen. Hopelijk gaat deze klus wel goed.” Ik lach hem geruststellend toe, meer kan ik niet doen, vlak voordat we aan de slag gaan. Boer Wim wil vandaag zijn kalveren voor de eerste keer naar buiten laten gaan. Zijn weiland ligt aan een drukke weg en hij wil geen risico lopen dat de enthousiaste dieren door de bedrading gaan.

De kalveren worden daarom vooraf gesedeerd; ze krijgen een prik met rustgevend middel.

We starten soepel. Alle kalveren staan dicht bij elkaar in de stal en in een mum van tijd hebben ze allemaal een sedatieprik te pakken. We zullen nu een minuut of vijf wachten om zeker te weten dat ze rustig genoeg zijn om aan hun verkenningstocht te beginnen.

Binnen de eerste minuut is het al bal. Een kalf stoot tegen de buis die de weg naar buiten verspert. De buis valt kletterend op de grond. Even staan de dieren paf, dan spurt het ene na het andere met de schrik in de poten naar buiten. Er is geen houden meer aan. Boer Wim en ik sprinten

erachteraan en kijken machteloos toe hoe de eerste draad in zicht komt. Knáp! De draad begeeft het direct. Ik knoop de losse einden razendsnel aan elkaar en zie uit mijn ooghoek hoe boer Wim een wankelend kalf net op tijd bij de slootkant vandaan duwt.

Al snel ploffen de kalveren in het malse gras. De meeste slapen hun roesje uit. Behalve één exemplaar; haar adrenalinegehalte is zo gestegen dat de sedatieprik niet effectief meer is. Het dier springt van links naar rechts, boer Wim en ik doen noodgedwongen mee. Een volgende draad komt in zicht; het kalf springt behendig over een slootje, richting draad nummer drie. Even staat ze verdwaasd in een weiland vol melkkoeien. Een weide die maar liefst aan twee wegen grenst.

Met een extra shot sedatiemiddel in de aanslag verschans ik me achter een paar koeien. Ik besluip het kalf en… ráák! Waggelend besluit het dier de terugreis te maken.

Uitgeteld zakt ze tussen haar leeftijdsgenoten neer. Boer Wim slaakt een zucht van opluchting. Ik schiet in de lach. „Je had gelijk, Wim, je hebt niet echt je dag vandaag.”

HENRIËTTE BRUGGINK landbouwhuisdierenarts

terdege *

10 JUNI 2020

23

“Barendrecht heeft de Rotterdamse mentaliteit: niet praten, maar doen�

WETHOUDER VAN BLIJE, BOZE EN BEZORGDE BARENDRECHTERS OP DE FIETS LANGS BURGERS EN BEDRIJVEN

Hij was eerder kerkelijk jeugdwerkleider en voorlichter bij de Tweede Kamerfractie van de SGP. Sinds juni 2018 is Arnoud Proos wethouder in Barendrecht. “Vanaf dag één zie ik blije, boze en bezorgde inwoners voorbijkomen.” tekst: RIEKELT PASTERKAMP beeld: CEES VAN DER WAL

terdege *

10 JUNI 2020

25

INTERVIEW

Barendrecht is de achtertuin van Rotterdam. „Als wij iets willen, vindt iedereen in de omgeving daar wat van. Een complexe puzzel, half Nederland kijkt mee” p de iets komt Arnoud Proos naar zijn eerste afspraak van deze dag. Bij Flier Systems aan het Zuideinde in Barendrecht wil hij met de directeur van gedachten wisselen over de locatie van het bedrijf. Flier wil graag groeien, de gemeente ziet liever woningen komen in het gebied pal naast het station. Proos is wethouder van Economische Zaken én Wonen, dus hij moet voorzichtig laveren. „We doen alles om het voor ondernemers comfortabel te maken.”

Proos wordt vergezeld door beleidsambtenaar Jos Lukasse. De twee, geboren in Zeeland, liggen elkaar. Aan een half woord hebben ze genoeg. Flier Systems ontwikkelt machines voor de tuinbouw, heeft honderd mensen in dienst (vast en flex) en klanten over de hele wereld. Bij de rondgang door het bedrijf informeren Proos en Lukasse ook of Flier niet liever een nieuwe plek wil op een bedrijventerrein in een buurgemeente. De ondernemer wil vooral duidelijkheid. Hij krijgt de toezegging dat er een gesprek komt met de directeur van het bedrijventerrein.

O

BEGRIP Thuis aan de koffie somt Proos het economische huishoudboekje van Barendrecht op. De gemeente met net geen 50.000 inwoners telt 2300 bedrijven die goed zijn voor 23.000 banen. Van alle groente en fruit in Nederland gaat ruim een kwart via Barendrecht; dat genereert een omzet van 5 miljard euro per jaar.

The Greenery is een begrip in de regio.

Hij voelt zich thuis in het ‘dorp’. „Het zijn mensen van hard werken, niet praten, maar doen. Beetje de Rotterdamse mentaliteit. Het mooie van de lokale politiek is dat je bij wijze van spreken direct resultaat van je handelen ziet. De meeste inwoners zijn tevreden.

Vanaf dag één zie ik ze blij, boos en bezorgd voorbijkomen. Boos als het gaat om bijvoorbeeld statushouders die in een wijk worden geplaatst.

Politiek is ook veel luisteren.”

PUZZEL Zijn gemeente is de achtertuin van Rotterdam, zegt Proos. „Als wij iets willen, vindt iedereen in de omgeving daar wat van. Een complexe puzzel, half Nederland kijkt mee.” Dat bleek bij de aanleg van een kostbaar stuk spoor: de Kap van Barendrecht. Een overkapping van 1,5 kilometer lengte waar de Betuwelijn, de HSL-Zuid, de goederenlijn Kijfhoek-IJsselmonde en de spoorlijn Rotterdam-Dordrecht doorheen lopen. Toen er in augustus 2009 op het spoor bij Barendrecht een paar locomotieven op elkaar botsten, moest er een Leopard-2-bergingstank van de Koninklijke Landmacht aan te pas komen om de zaak uit elkaar te trekken.

Ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 werd Proos gepolst of hij interesse had in een baan als wethouder. „De SGP-ChristenUnie in Barendrecht had geen eigen kandidaat en via de

Bestuurdersvereniging van de SGP kwamen ze bij mij uit.” De onderhandelingen na de verkiezingen waren spannend. Uiteindelijk ging Barendrecht zes wethouders tellen.

Dat kwam doordat alle zes kleinere partijen, CDA (4 zetels), SGPChristenUnie (3), VVD (3), PvdA (2), GroenLinks (2) en D66 (1), een coalitie smeedden en elk een wethouder leverden. Verkiezingsoverwinnaar Echt voor Barendrecht (EVB) had het nakijken en werd de enige oppositiepartij met 14 van de 29 zetels.

Proos kijkt liever niet achterom, maar vooruit. „Het college is breed, maar we kunnen goed samenwerken. Toen wij hier net kwamen wonen, stond mijn D66-collegawethouder de slaapkamerdeuren te schilderen. Er is openheid naar elkaar. En respect. Zo zullen ze mij nooit op zondag bellen.”

BRUIDSPAREN Barendrecht is een echte ondernemersgemeente. Het aandeel ondernemers uit de eigen politieke achterban van Proos is groot. Ze weten hem vaak te vinden. „Soms word je aangesproken op het schoolplein, soms in de pauze van een ledenvergadering. Maar een echt gesprek over de inhoud voer ik altijd met een ambtenaar erbij.

Je moet de schijn vermijden dat je onderling dingen wel kunt regelen met elkaar.”

Behalve wethouder Economie en Wonen is Proos trouwambtenaar en locoburgemeester. Hij bezoekt vanuit die laatste functie ook

terdege *

10 JUNI 2020

27

regelmatig bruidsparen die zestig jaar getrouwd zijn. „Dat zijn altijd waardevolle momenten. Je hoort in anderhalf uur veel lief en leed dat mensen samen hebben meegemaakt. Veel van die echtparen zijn hun huwelijk met bijna niets begonnen, en zijn vaak dankbaar voor alles wat ze hebben. Het is ook een zegen als je zo lang samen mag zijn.”

Niet alles is maakbaar in de politiek. Vanuit de lokale SGP-jongeren kreeg de wethouder Wonen een manifest om meer betaalbare woningen te realiseren. „Dat valt nog niet mee. Ook al worden er in deze bestuursperiode 750 woningen gebouwd, de prijs van woningen is vaak te hoog voor startende gezinnen. In het stationsgebied willen we meer woningen in het betaalbare segment bouwen. Maar dat zullen wel appartementen worden. De grond in Barendrecht raakt op, dus rijtjeswoningen die betaalbaar zijn, dat is voor onze gemeente helaas geen optie. In heel Nederland zal er meer gebouwd moeten worden.”

TEAM

“Wethouderschap kan ook over twee weken weer voorbij zijn”

Arnoud Proos (35) stamt uit een onderwijsfamilie. Zijn vader en (in 2014 overleden) moeder zaten in het basisonderwijs, zijn broer en zussen stonden ook voor de klas. Dat Arnoud de politiek in zou gaan, verraste echter niet. Tijdens zijn studie communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede (2003 tot 2007) liep hij stage bij de SGPfractie in de Tweede Kamer. „De onvoorspelbaarheid en de dyna-

INTERVIEW

„Als enig voordeel zag ik dat het een halfuur dichter bij Zeeland was en ik dus minder ver hoefde te reizen om bij mijn ouders te komen” miek van de landelijke politiek trokken me. Hier zou ik best willen werken, dacht ik toen.”

Dat gebeurde in 2012. „De SGPfractie is een prachtig team, we waren op elkaar ingespeeld. Iedere keer was het weer de vraag hoe we onze getuigende boodschap een plaats konden geven in het politieke verhaal. Bijvoorbeeld met concrete Bijbelverhalen zoals de barmhartige Samaritaan of de ark van Noach. Als wethouder ben je toch meer op jezelf teruggeworpen en minder onderdeel van een team.

De burgemeester en andere wethouders zie ik eigenlijk alleen op dinsdag als we samen vergaderen.”

Ook was Proos er bij toen de SGP „muzikale ongehoorzaamheid” aan de dag legde. In de centrale hal van de Tweede Kamer werd door partijgenoten het lied Amazing Grace ten gehore gebracht (september 2015). Hij zorgde er voor dat een Israëlisch restaurant in Amsterdam ’s avonds vol politici zat op de dag dat een man met Palestijnse vlag er de ruiten ingooide (december 2017). Bezoeken met Kamerleden aan Israël behoren bij de hoogtepunten van zijn Haagse tijd. „Alleen daar voelen de Joden zich veilig.”

HUMOR Voordat hij bij de SGP aan de slag ging, was Proos vijf jaar jeugdwerkadviseur bij de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten (JBGG). „Een kleine club waarin nauw wordt samengewerkt om het Bijbels gedachtegoed naar voren

te brengen.” Waarbij humor niet werd geschuwd. Eind maart 2009 kondigde Proos via het Reformatorisch Dagblad aan dat de JBGG met een eigen kledinglijn kwam: Calvin Classics. De merknaam was volgens Proos gekozen om aan te geven waar de JBGG voor wil staan: „Sober en stijlvol, niet per se geïnspireerd door de laatste mode.” Het bleek om een 1 aprilgrap te gaan.

Proos nu: „De meeste mensen konden dat waarderen.”

In 2012 verruilde hij het kerkelijke tienerhonk voor de politieke arena. In een afscheidsinterview zei hij: „Je hoopt dat jongeren door het jeugdwerk ook de Heere Jezus nodig krijgen tot verzoening. Als je een hele aula voor je ziet dan bid je stil voor jezelf: Heere, wilt U geven dat ze U mogen leren kennen. Dat is de kern, maar dat geeft ook ontspannenheid. Wij kunnen het niet doen, maar de Heere staat in voor Zijn werk.”

VERKERING Tijdens zijn studie aan de CHE in Ede kreeg Proos oog voor Christine Dingemanse, die nota bene twee straten verderop dan hij in Middelburg was geboren. De Zeeuwen kregen in Ede verkering met elkaar en in mei 2009 trouwden ze. Het stel streek neer in Bodegraven en kreeg drie kinderen: Rebekka (6), Aron (3) en Gideon (9 maanden).

De jongste telg tovert een ontwapenende glimlach op zijn gezicht als Christine (32) hem uit de box haalt. Ze is nu fulltime moeder, na te hebben gewerkt als commu-

nicatieadviseur aan het Wartburg College in Rotterdam.

Christine stond achter de keuze van haar man om wethouder te worden. „We hebben samen gevoeld dat het zo moest. Het ook aan God voorgelegd.” Toch zag ze op tegen de verhuizing van Bodegraven naar Barendrecht net voor Kerst 2018. „Ik kende hier niemand. Als enig voordeel zag ik dat het een halfuur dichter bij Zeeland was en ik dus minder ver hoefde te reizen om bij mijn ouders te komen. Als het wethouderschap van Arnoud bijvoorbeeld meer in de richting van de Veluwe was geweest, had ik het niet gedaan.”

Verhuizen was geen keuze; de gemeenteraad stond er op. „We zijn nu wel geland in Barendrecht. Alles is binnen een kilometer van ons huis: kerk, school, gemeentehuis en winkels. Het scheelt dat we veel aangesproken werden in het begin.

Op het schoolplein, bij de kerk. Ook kwamen er kaarten en bloemen, we voelden ons heel erg welkom. De kinderen hebben inmiddels vriendjes en vriendinnetjes in Barendrecht en zouden niet meer terug willen naar hun oude woonplaats.”

Het stel beseft terdege dat Arnoud over twee jaar zijn baan als wethouder kwijt kan zijn; in maart 2022 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. De vraag is of de SGP-ChristenUnie daarna weer in het college van Barendrecht komt.

Proos reageert nuchter: „Het kan ook over twee weken voorbij zijn.

Er is meer dan politiek. We leggen dat in de hand van God.”

terdege *

10 JUNI 2020

29

week 1

Ark (23) Lezen: 1 Samuël 6:9-21

De vreugde om de terugkeer van de ark slaat om in grote verslagenheid. God slaat de inwoners van Beth-Semes, zodat velen sterven. Ontstellend! Uitzinnige blijdschap verandert in diepe smart.

De rouw van Beth-Semes bewijst dat God en

zorgen, Die Zichzelf uit het land van de Filis-

Israël niet veranderd zijn. Dat God onveran-

tijnen heeft verlost! Men heeft geen eerbied

derd is, is een groot wonder. Ondanks Israëls

voor een heilig God.

verval, de goddeloosheid van de priesters

Een onbekeerde is van tijd tot tijd ook blij en

Hofni en Pinehas, de laksheid van Eli, het

dankbaar en wil God offers brengen. Maar hij

ontheiligen van de offerdienst, het onge-

weigert uiteindelijk God te eerbiedigen door

vraagd meenemen van de ark, Israëls berus-

onder Hem te buigen.

ting in de wegvoering van de ark naar het

De terugkeer van de ark naar Israël is een

Filistijnse land: ondanks dat alles is en blijft

eenzijdig Godswonder. Israëls ontvangst

God trouw aan Zijn volk. Alleen vanwege Zijn

van de ark van God met fatale afloop maakt

onbegrijpelijke en onverdiende trouw keert

in één klap duidelijk dat er nog een groot

de ark terug naar Israël.

wonder moet gebeuren: het wonder van de

Maar Israël is ook niet veranderd, zo bewij-

wedergeboorte. Alleen in die weg komen God

zen de inwoners van Beth-Semes. Wanneer

en Israël bij elkaar. Een in Zichzelf bewogen

de ark in hun midden is gearriveerd, heerst

God ontfermt Zich dan bij de ark over een

daar dezelfde oppervlakkige godsdienst als

gebroken volk. God is bewogen. Hij is zó.

voorheen. Men is blij om de terugkeer van

Uw hart is onveranderd. Zo bent u. Maar een

de ark, men brengt offers. Ondertussen

bewogen God kan en wil een onveranderd

controleert men ook even of alles in de ark

hart verbreken. Waarom? Omdat Hij met u

nog intact is. Alsof men voor deze God moet

bewogen is. Onbegrijpelijk, vindt u niet?

Vraag: Wat betekenen in dit verband de woorden: „Wij bidden U bij Uw grondeloze barmhartigheid” uit het gebed in het doopformulier?

30

terdege *

10 JUNI 2020

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht.

week 2

Ark (24) Lezen: 1 Samuël 6:19-21

De terugkeer van Gods ark in Israël maakt zichtbaar dat de HEERE onveranderd is. Hij is en blijft Dezelfde in Zijn trouw en genade! Onbegrijpelijk! Maar ook het hart van Israël is onveranderd.

God straft de inwoners van Beth-Semes.

met een heilig God. Voor het naderen tot God

Vele doden zijn er te betreuren. In deze

is elk mens aangewezen op God. Hij bepaalt

misère stelt men de vraag: „Wie zou kunnen

hoe Hij gediend mag worden.

bestaan voor het aangezicht van de HEERE,

Er komt ook een belangrijk verschil open-

dezen heiligen God? En tot wien van ons zal

baar. De Filistijnen blijven leven, een groot

Hij optrekken? (20)” Deze vraag hebben we

aantal inwoners van Beth-Semes sterft.

eerder gehoord, namelijk uit de mond van

Waarom? Vanwege Gods verbond. De hei-

de Filistijnen! Ook zij reageerden op Gods

denen handelen vanuit onwetendheid,

slaande hand. Uiteindelijk bracht men de ark

Beth-Semes handelt tegen beter weten in.

van de HEERE terug tot Zijn volk.

Verbondswraak is de andere zijde van ver-

Er bestaan verschillende overeenkomsten

bondstrouw. God wreekt Zich, omdat Zijn

tussen de Filistijnen en Israël. In de eerste

verbondsvolk Hem ontheiligt.

plaats slaat God hen vanwege het ontheiligen

Maar waar moet de ark in Israël naartoe? De

van Hem. Door Zijn slaande hand breekt het

inwoners van Beth-Semes roepen de bevol-

besef door dat men voor deze God niet kan

king van Kirjath-Jearim te hulp. Zo belandt

bestaan. Verder deinzen ze terug wanneer

de ark in het huis van een zekere Abinadab.

ze in aanraking komen met Gods heiligheid.

Zijn zoon Eleázar wordt priester. Dit gezin

God moet dan weg, weg uit het Filistijnse

behoort tot de stam van Levi. In de weg van

land, weg uit Beth-Semes. Ten slotte wordt

het gericht maakt God plaats voor Zichzelf.

duidelijk dat een mens niet weet om te gaan

Onnaspeurlijk is Gods liefde voor Israël!

„Ongeloof brengt de droevige vrucht voort dat onze ziel gebonden wordt en ons ongeschikt maakt tot geestelijke werkzaamheid” (Andrew Gray)

terdege *

10 JUNI 2020

31

volen! e b n a a m r Wa Tijdschrift voor geloofsopbouw

Het lezen waard: ons tijdschrit voor jonge, belangstellende gelovigen.

Uw eigen vakantiehoeve

• Gevarieerd aanbod aan luxe opties • Alles tot in detail geregeld, van verhuur tot beheer

• Riante kavels (eigen grond) • Professionele verhuurpartner: Roompot Vakanties

Prijzen vanaf € 227.600,- v.o.n. ex BTW

Maak een vrijblijvende afspraak voor een individuele bezichtiging.

Bosrandweg 6, Someren T. +31 (0) 493 745 467

Tijdschrit voor geloofsopbouw

Volg olg Mij!

Actie!

Voortaan gratis!

• Vrijstaande vakantiehoeves (5 types) • Gelegen in een schitterend natuurgebied

6E JAARGANG SEPTEMBER 2020 1 WWW.VOLGMIJ.NL

6

Min. 8 nummers per jaar!

in de Brabantse natuur

• Uitstekende verhuurpotentie i.c.m. (onbeperkt) eigen gebruik

Volg olg Mij!

parkdeheihorsten.nl

Escudostraat 11 2991 XV Barendrecht 010 438 41 63

w ww. s l a a p we l. n l

Meld je nu aan als abonnee!

Of geef uw kinderen of kleinkinderen een geschenkabonnement!

10

Crystal Meth – en andere drugs

21

Drie verschillende gezindheden

28

Sporen van de Schepper

Aanmelding: info@volgMij.nl Uitg.: stg. Uit het Woord der Waarheid Postbus 260, 7120 AG Aalten; www.uhwdw.nl www.debijbelvoorjou.nl

Al meer dan 30 jaar

DÉ SPECIALIST!

AV E K • H O M E C OL L E C T I ON • P U L L M AN • T E M P U R • VAN DY C K E. A .

COLUMN

VISSER DER MENSEN s. Johannes van der Poel was onderwezen aan de hemelse academie, maar een gewone academische studie heeft hij niet genoten. Zelfs geen middelbare school bezocht hij.

Geen wonder dat hij in verlegenheid stond bij de afkorting VDM. Het was nog maar kort na zijn bekering dat hij zich geroepen wist tot het ambt van predikant.

Hij wilde daarover met de christelijke gereformeerde predikant C. Smits te Sliedrecht spreken. Met een vriend ging hij daar op zekere dag heen. Toen Van der Poel onder de naam van de predikant VDM zag staan, meende hij dat dit Voor De Middag betekende. Met andere woorden: dat de predikant alleen voor de middag te spreken zou zijn. Zijn metgezel wist echter dat het afkorting is van Verbi Divini Minister: dienaar van het Goddelijk Woord. Sommigen hebben er Visser Der Mensen van gemaakt.

Daar zit iets in. Christus zond Zijn discipelen uit met de opdracht: „Ik zal u visser van mensen maken.”

Dat was al een bekende vergelijking, want in Ezechiël 47:10 lezen we dat er in de Dode Zee gevist zal worden. „Ook zal het geschieden dat er vissers aan dezelve zullen staan van En-gedi af tot En-eglaïm toe; daar zullen plaatsen zijn tot uitspreiding der netten; hun vis zal naar zijn aard wezen als de vis van de Grote Zee, zeer menigvuldig.”

Onder de Joden wordt dit letterlijk genomen. Men kan zelfs visaktes kopen met het oog op de vervulling van deze belofte. Het gaat hier

D

echter om de geestelijke visvangst.

Het vissen van mensen. En dat in een plaats waar geen verwachting voor is. Mensen, Sodom en Gomorra gelijk.

Prof. G. Wisse wierp graag ter ontspanning een hengeltje uit. Hij deed dat voornamelijk in de vijver bij het huis van de familie Du Marchie van Voorthuysen in Driebergen. Iemand die hem daarmee bezig zag, vroeg of hij niet beter de gemeente in kon gaan om vis te vangen. Ad rem antwoordde hij: „Dezen bijten beter.” Opmerkelijk antwoord, daar prof. Wisse veel zegen op zijn arbeid mocht hebben.

Op een keer zou Everard –de zoon van baron du Marchie van Voorthuysen en later oud gereformeerd predikant– ook gaan vissen. Hij trof prof. Wisse bij de vijver aan. „Zo, Everard”, zei Wisse, „wat zou je ervan zeggen als de Heere je eens visser der mensen zou maken?”

Everard maakte zich er toen maar

van af, maar uiteindelijk is hij ook dienaar des Woords geworden.

Een predikant in Montfoort die graag de hengel in de gracht uitwierp en in de grote pastorietuin bijen hield, werd eens tot de orde geroepen dat hij wat ijveriger moest zijn in het pastoraat dan ledig langs de gracht te zitten. Hij antwoordde: „Ik ben geen pastoor.”

Visser der mensen. Je zou een gemeente een visvijver kunnen noemen. Toen ik in 2006 naar Scherpenisse vertrok, was er iemand die geen vrijmoedigheid meende te hebben daarbij aanwezig te zijn omdat ik dan een gemeente binnen de PKN diende. Ik antwoordde: „Vis ik dan in verboden viswater?”

Betreffende de Hervormde Kerk zouden we badinerend kunnen zeggen: Welk soort visser wilt u? Er is de vrijzinnige emeritus predikant Hans Visser van Perron Nul. Zijn middenorthodoxe broer Rob Visser werd bekend na het drama op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn, waarbij hij de kerkdeuren openzette voor iedereen die troost zocht.

Maar ook zijn er de rechtzinnige Paul Visser en zijn broer Aalt (liever spreek ik van dr. P.J. en ds. A. Visser), zoons van ds. H. Visser, die vroeger in het Gereformeerd Weekblad schreef en tweemaal de vissersplaats Katwijk aan Zee diende.

Alle predikanten, al of niet met de naam Visser, in welk viswater ook werkzaam, wens ik –onder Gods zegen– goede vangst toe.

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

10 JUNI 2020

33

PASTORAAL

„Door mijn werk ben ik wel wat gewend, maar dit was erg zwaar”

PASTOR MET EEN MASKER OP Twee dagen per week is Jaap Verbruggen politieman in Rotterdam, de overige drie dagen verpleeghuispastor in Zeeland. De uitbraak van corona in het verpleeghuis in Tholen greep diep in, maar bracht ook mooie momenten.

“Ik ontvang de laatste tijd veel troost uit het vijfde berijmde vers van Psalm 42.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: ANTON DOMMERHOLT

terdege *

10 JUNI 2020

35

e combinatie van politieman en verpleeghuispastor is niet doorsnee.

Jaap Verbruggen (62) weet intussen niet beter. Al twintig jaar combineert hij beide functies. Eén dag per week werkt hij in zorgcentrum De Wieken in Zierikzee, twee dagen in verpleeghuis Ten Anker in zijn woonplaats Tholen.

In zijn jonge jaren ging hij vooral naar de kerk om vrienden te ontmoeten. „Door mijn vrouw Carin en haar ouders raakte ik geleidelijk meer betrokken. In Tholen is er bij mij een levend geloof ontstaan.”

Sinds 1978 werkt hij bij de Rotterdamse politie. Met vreugde, maar door de verandering in zijn leven verlangde hij naar meer. „In 1988 ben ik de zaterdagopleiding van de Theologische Hogeschool in Ede gaan volgen.” Het was een pittig traject naast zijn intensieve baan bij de recherche, maar in 1993 legde hij met goed gevolg examen af. „Van 1992 tot 2000 heb ik in de hervormde gemeente van Tholen gewerkt, een prachtige tijd waarin ik veel heb geleerd. Daarna deed ik vijf jaar pionierswerk in wijkgemeente De Samaritaan in Rotterdam-Centrum. In 2001 werd ik daarnaast geestelijk verzorger in Ten Anker in Tholen. De Samaritaan verwisselde ik in 2005 voor De Wieken in Zierikzee. Het werken met ouderen kreeg hart.”

D

WAARDOOR? „De opname in een verpleeghuis is voor de meeste mensen heel zwaar. Ze beseffen dat dit hun laatste verblijf op aarde zal zijn. Dat roept vaak geloofs- en levensvragen op.

Het is geweldig om in deze laatste fase mee te mogen lopen met bewoners en hun over de Heere Jezus te vertellen, uit de Bijbel te lezen, te bidden en samen te zingen. Daarnaast houd ik meditaties en Bijbellezingen; op de christelijke feestdagen ga ik voor in de diensten.”

EEN DAG LATER PATROUILLEERT U WEER IN DE ROTTERDAMSE TARWEWIJK. „Een prachtige combinatie, toch? Wet en Evangelie! Ik werk met vreugde in die tehuizen, maar wilde daarnaast bij de politie blijven. Dat voorkomt dat je wereldvreemd wordt. Bovendien is fulltime in een verpleeghuis werken erg zwaar. Bijna altijd ligt er wel 36

terdege *

10 JUNI 2020

een bewoner terminaal. Door zo nu en dan iets heel anders te doen, voorkom je dat je afstompt en kun je het leed en het overlijden van mensen geestelijk beter verwerken.”

HOE HEBT U DE UITBRAAK VAN DE CORONA-EPIDEMIE BELEEFD? „In De Wieken konden ze het virus gelukkig buiten de deur houden, in Ten Anker lukte dat helaas niet. Daar is corona binnengekomen door een kleinzoon die zijn oma en een dochter die haar moeder bezocht. Vijf van de zeven afdelingen raakten besmet. Ik kon er alleen komen met een speciale jas, schort, neus-mondkapje, bril en handschoenen.

Gelukkig waren er bij ons voldoende beschermingsmiddelen, ondanks het feit dat er onvoorstelbaar veel doorheen ging. Ik voelde me in het verpleeghuis veiliger dan in de supermarkt.

Mijn collega Dirk Lemmens en ik waren afwisselend alle dagen van de week in huis.

Om zieke en stervende bewoners bij te staan en steun te bieden aan bewoners die bang waren de ziekte te zullen krijgen. Er was veel angst. En eenzaamheid, omdat familieleden niet mochten komen, tenzij iemand op sterven lag. Ook de personeelsleden hadden het zwaar. Naast de druk door zo veel ernstig zieke mensen was er de angst zelf besmet te raken en vervolgens anderen te besmetten. Een vrouw die net een kind had gekregen, durfde amper haar eigen baby vast te houden.”

WAT DEED DAT ALLES MET UZELF? „Door mijn werk ben ik wel wat gewend, maar dit was zwaar. Normaal sterven in Ten Anker in een halfjaar zo’n 25 bewoners, nu 21 in twee maanden, van wie 6 met aangetoonde corona. Sommige bewoners overleefden tot ieders verrassing de infectie, anderen van wie ik dacht dat ze het zouden redden, overleden. Een relatief jonge bewoner heeft weken gevochten tegen het virus, maar is er uiteindelijk aan bezweken.

Elke ochtend was ik God enorm dankbaar dat ik weer gezond mocht opstaan. Bij de politie was ik niet meer welkom. Ik moest het werk maar vanuit huis blijven verrichten.

Dat voelde dubbel, ja. Na enkele weken ben ik toch weer naar Rotterdam gegaan. Omdat ik

PASTORAAL

merkte dat collega’s me meden, zeker in het begin, houd ik me nog steeds wat afzijdig. Ik ga in m’n eentje de straat op met een mountainbike en in de pauze eet ik alleen.”

BENT U BANG ZELF HET VIRUS TE KRIJGEN? „Soms wel. Niet alleen oudere mensen overlijden eraan. Gelukkig weet ik dat ik veilig ben in Jezus’ armen, wat er ook gebeurt.”

U HEBT NIET OVERWOGEN PASTORAAT OP AFSTAND TE BIEDEN? „Nee, nooit. Ik weet dat sommige collega’s dat wel deden, maar voor Dirk en mij was het geen optie. Als mensen het moeilijk hebben, moet je er zijn. Zeker nu hun eigen predikant niet mag komen. Die regel begrijp ik. Laat ik mijn hart spreken, dan zeg ik: open die

„Laat ik mijn hart spreken, dan zeg ik: open die deur!” deur voor predikant en familie! De bewoners snakken ernaar hun man, hun vrouw, hun kinderen te ontmoeten. Ga ik bij mijn verstand te rade, dan besef ik dat dit nog niet kan. We moeten niet nog eens zo’n golf van ziekte en sterfte krijgen.”

HET STERVEN VAN BEWONERS IS OOK VOOR DE VERPLEEGHUISPASTOR ZWAAR? „Je weet dat het bij je werk hoort, want de verblijfsduur in een verpleeghuis is kort, maar het blijft moeilijk. Je gaat van die mensen houden en je merkt dat ook zij nog aan het leven hangen. Begrijpelijk, van oorsprong hoort de dood in het leven niet thuis. Hadden wij niet van die verboden vrucht gegeten, dan hadden we eeuwig leven gehad.

Vanuit de Bijbel probeer ik mensen troost te bieden. Tegelijk moet je eerlijk met hen omgaan, al is dat soms een worsteling. Zonder geloof en bekering kunnen we het Koninkrijk van God niet binnengaan. We kunnen ook nooit om de Heere Jezus heen. Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven. Een ander manier om zalig te worden, is er niet.”

HOE GEEFT U NU INVULLING AAN HET WERK? „De kerkdiensten, Bijbellezingen en andere grootschalige activiteiten zijn weggevallen.

Gelukkig is Ten Anker weer coronavrij, dus ik hoef niet meer compleet ingepakt naar de mensen en we kunnen met kleine groepjes bij elkaar komen, als we maar afstand houden. Met die mensen zing ik psalmen en bekende gezangen; tussendoor lees ik een stukje uit de Bijbel en houd ik een korte overdenking. We sluiten af met gebed. Daar genieten ze enorm van, zeker in deze omstandigheden.”

VOLGENS VIROLOGEN MOETEN WE VOORAL NIET ZINGEN. „Met zo’n klein koppeltje kan het volgens mij geen kwaad. In moeilijke omstandigheden is zingen geweldig belangrijk, heb ik geleerd. Mensen die met bedrukte gezichten binnenkomen, zie je onder het zingen opklaren. Het lucht op en het biedt troost.”

WELKE PSALM BETEKENT VOOR U PERSOONLIJK VEEL? „Ik ontvang de laatste tijd veel troost uit het vijfde berijmde vers van Psalm 42. Maar de Heer’ zal uitkomst geven. Ik zal in dit vertrouwen leven. Deze epidemie zie ik als een waarschuwing van God, een oproep om tot Hem terug te keren. We leven in de eindtijd, dus het zal niet bij corona blijven. Tegelijk ben ik ervan overtuigd dat God genadig is. Juist daarom komt hij tot ons met deze waarschuwing. Keer toch terug!

Het gebed om bekering moet in de kerken beginnen. Heel bijzonder vind ik altijd het gebed van Daniël, in onze ogen een onberispelijke man. Juist hij zegt keer op keer; wíj hebben gezondigd, wíj hebben uw wetten tenietgedaan. Als we dat belijden, keert God Zijn toorn af, leert de Bijbel. Daar ben ik diep van overtuigd, mede door wat ik in de achterliggende tijd aan mooie dingen heb gezien. Die zijn er ook. Bewoners die nergens aan deden en nooit naar de kerkdienst of de Bijbellezing kwamen, zitten nu in de groep mee te zingen. De toekomst zal leren of het stand houdt, maar ik beschouw het als zegeningen. God gaat door met Zijn werk, in dat vertrouwen mag ik leven.”

terdege *

10 JUNI 2020

37

VERVOLGVERHAAL #42

Jenthe

Piekerend open ik de wasmachine. Dag na dag verstrijkt en het einde van de coronacrisis is nog altijd niet in zicht. De appartementen die we met zo veel moeite en voor zo veel geld hebben opgeknapt, liggen er leeg en verlaten bij. In de tuin en op de balkons is het schrikbarend stil. Vanmorgen kwam de zoveelste annulering. De aanbetaling moeten we terugbetalen, maar waarvan? „Mam, ik snap het niet. Moet ik dit stukje nu ook vastnaaien of niet?” Lindy komt met een lapje de bijkeuken binnen. Ze moet voor handwerken een mondkapje naaien en komt er kennelijk niet uit. Ik wil me juist over de stof buigen als de deur openvliegt en Laura kwaad binnenstampt, met Jos in haar kielzog. „Mam! U zei toch dat ik vanaf elf uur aan de beurt was op de laptop?” Zuchtend graaf ik in mijn geheugen. Nu de kinderen al hun schoolwerk vanuit huis doen, ontstaat er regelmatig heibel om de ene laptop die we bezitten. „Jouw tijd is toch voorbij?” vraag ik aan Jos. „Ja, maar bij Maximiliaan zijn de koeien losgebroken, dus de les stopt een halfuur. Hij mocht van Frau Krobath helpen vangen. We gaan zo verder.”

Laura kreunt. „En wanneer kan ik dan eindelijk eens beginnen? En wanneer ben ik dan eindelijk eens klaar?” Ik wil uitleggen dat hier nu eenmaal niets aan te doen is. Huiswerk maken kun je doorschuiven, een onlineles niet. Maar ik krijg de kans niet, want Heidy komt op een holletje binnen. „Mam! Voor gym moeten we push-ups doen. Liggen de matjes op zolder? Oké, wilt u er een voor me halen, omdat ik niet op die ladder mag?” „Mam…?” Lindy duwt haar lapje onder mijn neus. Ik grijp naar mijn hoofd.

Als eindelijk iedereen verder kan, hang ik de was op.

38

terdege *

10 JUNI 2020

Die crisis brengt wel wat teweeg, peins ik met een paar wasknijpers tussen mijn lippen. Dat ons kroost niet naar school kan, is niet het ergste. Dat meer en meer gasten moeten annuleren, bezorgt me slapeloze nachten.

In mijn rokzak trilt mijn telefoon. „Otto Pirker”, lees ik.

Ook dat nog! Die man versta ik echt niet. Wat zou hij willen? Ik overweeg het toestel terug te duwen. Dit kan er nu even niet bij.

Dan haal ik diep adem en neem toch maar op. Met mijn ogen strak op het gras onder de waslijn gericht, luister ik geconcentreerd naar het dialect aan de andere kant van de lijn. Otto is een van onze kerkenraadsleden. Hij komt uit een dal waar ze net weer even anders Karintisch praten, waardoor Maarten en ik de grootste moeite hebben om hem te volgen.

Van elke drie woorden versta ik er dit keer echter wel eentje, zodat de grote lijn van het verhaal me zowaar begint te dagen. Otto heeft bedacht dat het voor ons wel een spannende tijd zou zijn. Hij belde een aantal gemeenteleden op en met z’n allen besloten ze dat ze bij ons boeken, mochten de Nederlandse gasten in het hoogseizoen niet komen. „Wij willen er ook wel even tussenuit, en in eigen land mag dat nu. Dus wie weet, tot ziens!”

Hij heeft allang opgelegd als ik nog met de telefoon aan mijn oor sta. Als al onze gasten wegblijven, zal de komst van die kleine gemeente van ons, ons vast niet redden. Maar het gebaar verwarmt mijn hele hart en bezorgt me opeens bergen nieuwe hoop.

Nooit gedacht dat ik vandaag nog zó blij zou kunnen zijn.

Volgende keer: het einde van de tunnel?

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (39) is met haar man Maarten (42) en hun kinderen Jos (12), Laura (10), Lindy (7) en Heidy (6) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven wil inrichten in een eeuwenoude boerderij.

WATERLELIES

FIG. 01 © terdege beeld: GETTY IMAGES

94.

Frits Slomp tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: JACK STALLER

D

oor de weilanden ietst een man. Hij is op weg naar een geheime vergadering in Ruurlo.

Van de andere kant naderen twee marechaussees. Maar de man op de iets is niet bang.

Zijn –valse– persoonsbewijs is prima in orde, zijn rossige haar zwart geverfd. De mannen nemen hem aandachtig op. „Jij bent een Jood!” zegt een van hen plotseling. De ander grijpt naar zijn wapen. „Ik een Jood? Hoe kom je daar nu bij?”

Frits Slomp wordt in 1898 in het Drentse plaatsje Ruinerwold geboren. Zijn ouders hebben een boerderij. Frits gaat theologie studeren en wordt in 1927 gereformeerd predikant. In 1930 neemt hij een beroep aan naar een andere gemeente. Heemse ligt dicht bij de Duitse grens, en al snel merkt Slomp hoe de zaken in Duitsland ervoor staan.

Hij helpt Joodse vluchtelingen.

Ook waarschuwt hij Duitse predikanten. „Hang die ha-

1898 Frits Slomp geboren

40

terdege *

10 JUNI 2020

kenkruisvlag niet uit de kerktoren. Een kerk is een huis van God, niet van de duivel.”

In 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen. Dominee Slomp werkt de bezetters zo veel hij kan tegen. In de krant staat een oproep om al het koper, tin en lood in te leveren. Daar willen de Duitsers kanonnen en kogels van maken. „Laat jullie ouders niets inleveren”, waarschuwt Slomp zijn catechisanten. Op de dag van de inzameling gaat de predikant naar de school waar de spullen moeten worden gebracht. „Ik kom kijken of iemand hier spullen inlevert.

Als dat gebeurt, is hij of zij nog niet klaar met mij.”

De volgende dag bellen er twee agenten bij de pastorie aan.

Slomp moet bij de burgemeester komen. Dat weigert hij. „Ik heb geen tijd want ik moet een preek maken.” ’s Middags komt de burgemeester zelf op bezoek. „De SD wil u arresteren. U moet stoppen met het opstoken van de mensen.”

1927 Frits Slomp predikant te Nieuwlande

„Ik ben in dienst van de grote Koning”, antwoordt Slomp onverschrokken. Voor de zekerheid duikt hij een paar dagen onder. Maar er gebeurt niets.

Ook vanaf de preekstoel waarschuwt Slomp zijn gehoor ernstig. Als hij de Tien Geboden voorleest, laat hij vaak een elfde gebod volgen. „Verberg de verdrevenen en meld de omzwervende niet.”

In juli 1942 is de maat voor de Duitsers vol. Tijdens een kerkdienst in de grote Zuiderkerk van Zwolle preekt Slomp over de twee vroedvrouwen Sifra en Pua. Ademloos luistert de stampvolle kerk naar zijn woorden. „Ook nu is er een boze farao die ons onze kinderen wil afpakken. Hij heet Adolf Hitler.”

Achter in de kerk schrijven mannen mee. Na de dienst stappen ze meteen naar de SD. Een agent waarschuwt Slomp dat de SD hem wil arresteren. Toch preekt de dominee ’s middags nog een

1930 Frits Slomp predikant te Heemse

1940 Begin Tweede Wereldoorlog

KERKGESCHIEDENIS

keer. Dan verlaat hij per fiets de stad. De trein kan hij niet meer nemen. Op het station staat de SD hem op te wachten. Maar ook thuis is Slomp niet langer veilig. Als ouderling Van Zanten reist hij door het land. Overal geeft hij lezingen. Zo komt hij in aan-

1942 Organisatie voor onderduikers opgericht

1945 Einde Tweede Wereldoorlog

raking met mevrouw Kuipers, door het verzet tante Riek genoemd. Zij vraagt of Slomp een landelijke organisatie wil oprichten die onderduikers helpt. Na enig aandringen stemt de predikant toe. Eind 1942, begin 1943 richt hij de Landelijke Organisatie voor

1948

1950

Frits Slomp naar NederlandsIndië

Frits Slomp predikant te Hoorn

Hulp aan Onderduikers op.

Steeds gebetener raken de Duitsers op Frits de Zwerver.

Geen moment is hij zijn leven zeker. Zijn rossige haar verft een kapper zwart. En juist die kleur maakt dat Slomp per ongeluk wordt opgepakt. Op de kazerne wordt duidelijk dat hij geen Jood is, maar de commandant vertrouwt hem niet.

Zeker niet als er uit de zak van Slomp een toespraak komt waarin onvriendelijke dingen over de Duitsers staan. „Ik ben dominee Slomp uit Heemse”, geeft de predikant toe. Maar de mannen hebben niet door dat ze per ongeluk een grote vis gevangen hebben.

Zijn vrienden bevrijden hem uit de Koepelgevangenis in Arnhem. Pas dan ontdekken de Duitsers welke buit hun ontglipt is. Witheet zijn ze.

Slomp weet tot het einde van de oorlog uit hun handen te blijven. Zijn broer, die naar een concentratiekamp is afgevoerd omdat hij familie is van Frits, en veel van zijn vrienden uit het verzet overleven de oorlog niet.

1962 Frits Slomp met emeritaat

1978 Frits Slomp overleden

terdege *

10 JUNI 2020

41

r e d n O ns o

3

2

4 1

42

1

2

3.

4.

Op 25 juni hoopt mijn lieve kleindochter Willemieke van der Zwan 35 jaar te worden. Ze heeft geen ouders meer. Het zou leuk zijn als ze veel kaarten zou krijgen. Haar adres is: De Akker, Broekveldselaan 20, 2411 NL Bodegraven.

Deze drie vriendinnen hopen dit jaar ieder 50 jaar te worden! Caroline (26-10), Rianne (20-4) en Wilma (9-6). Dus bij elkaar zit hier voor 150 jaar op de bank, oftewel 1,5 eeuw!

Op 17 juni 1970 zijn onze lieve (o)pa en (o)ma Aarnoudse-Koster in het huwelijk getreden. Wij willen hen van harte feliciteren met hun huwelijksjubileum en wensen hun Gods zegen en nabijheid toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen. Pontiaanstraat 1, 4411 DJ Rilland.

Onze lieve ouders en grootouders Huib en Alie Slingerland waren op 28 mei 45 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst voor nu en in de toekomst! Lieve groet van jullie kinderen en kleinkinderen. Middelweg 2, 3251 LK Stellendam.

terdege *

10 JUNI 2020

5

6

7

8

5.

6.

7.

8.

Op 27 mei 1955 trouwden onze ouders, Dirk Jan en Jansje Sprakel-Seppenwoolde uit Rijssen. Kinderen, klein- en achterkleinkinderen willen u van harte feliciteren en een goede en gezegende tijd toewensen.

Janny Appeldoorn-van Selm uit Voorthuizen werd op 30 maart 70 jaar! Visite en feest kan niet door de corona! Om haar toch te plezieren, buiten haar hek gaan versieren! Met cadeaus en bloemen, ’s morgens vroeg „kom naar buiten” gebeld. Ze stond echt versteld!

22 mei 2020, 40 jaar getrouwd. Een hand geven is er niet bij, van kaarten worden ze zeker blij. Lieve pa en ma, opa en oma, wij wensen jullie de nabijheid van de Heere op jullie verdere levenspad. G. van den Berg, H. van de Craatsstraat 9, 3784 KH Terschuur.

Lieve papa en mama, van harte gefeliciteerd met jullie 12,5-jarig huwelijk.

We wensen jullie nog vele gezonde en voorspoedige jaren toe! Liefs en dikke knuffels van Christian, Claudia, Jarno, Rick, Jesse, Lysanne Kolbach.

terdege *

10 JUNI 2020

43

11 9

12 10

44

9.

10.

11.

12.

Een verrassing voor jou, lieve Lenadine, omdat jij op 4 juni 7 jaar bent geworden! We vinden het jammer dat we niet konden komen maar we willen je op deze manier van harte feliciteren met je verjaardag. We wensen jou een goed nieuw levensjaar toe.

Opa en oma Peeman.

Op D.V. 14 juni hoopt onze lieve moeder en oma L. Boender-Schelling 90 jaar te worden. We hopen dat ze nog een poos voor ons gespaard mag blijven.

Wat zou het leuk zijn als ze verrast wordt met een kaart. Hoofdland 5, 3332 RE Zwijndrecht.

Op 20 juni zijn onze ouders, Kees en Willy Buitendijk, 30 jaar getrouwd.

Van harte gefeliciteerd! We wensen jullie nog heel veel gelukkige jaren toe. Lieve groetjes van Cornelis, Gerard, Remco, Leander & Anne Sophie, Robert, Jantine & Marc, Lourens en Neline.

Op 18 juni hopen onze (schoon)ouders, opa en oma 55 jaar getrouwd te zijn! We willen hen van harte feliciteren en hopen dat de Heere God hen nabij wil zijn. Tonja, Johan en Wilma, Rick en Annelieke. Fam H. Dekker, Jansmalaan 1-25, 8302 BL Emmeloord.

terdege *

10 JUNI 2020

15 13

14

16

13.

14.

15.

16.

Onze lieve (o)pa en (o)ma Borkent-van Asselt waren op 7 juni 30 jaar getrouwd.

Van harte gefeliciteerd en we wensen jullie Gods zegen toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

Holterstraatweg 14, 7462 TW Rijssen.

Op 2 juni waren onze ouders Jan en Majella van Hemert 25 jaar getrouwd.

Hartelijk gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst.

Arwin en Derk, pa en ma, broers en schoonzusters.

Onze ouders, Jan en Vrouwgje, waren 23 mei 40 jaar getrouwd. Door de corona kan het feestje niet doorgaan, maar via deze weg willen we hen van harte feliciteren met dit jubileum. Liefs, kinderen en kleinkinderen.

Op 29 mei waren Teus en Jenneke den Toom-van Vulpen 50 jaar getrouwd.

Het echtpaar heeft vier kinderen en acht kleinkinderen. De bruidegom werkte tot de VUT als econoom bij ABN AMRO, de bruid gaf naailessen op haar Modevakschool en deed veel bezoekwerk voor de kerk.

terdege *

10 JUNI 2020

45

Nog geen abonnement op Terdege?

Dit mist u allemaal!

DE VOORDELEN VAN TERDEGE: Terdege altijd ALS EERSTE op de mat.

Uw (klein)kinderen vervelen zich stukken minder, want altijd GRATIS de Kits erbij.

Regelmatig LEUKE CADEAUTJES bij Terdege.

Een GRATIS KALENDER bij het dubbeldikke winternummer.

Elk nummer geven wij DRIE BOEKEN weg aan trouwe abonnees.

Trouwe puzzelaars krijgen bij elke tweehonderd punten een MOOIE PRIJS. U krijgt KORTING op de Terdege Vriendinnendag, speciale abonnee-avonden en Terdegereizen.

Regel direct een abonnement via terdege.nl/td of bel 055-5390300

liefdes DIK EN ELSKE ROELOFSEN PLEUNY EN JAN WILLEM KOETSVELD

HARMEN EN MARIËLLA SCHIPPER Bij Pleuny zorgde hoogwater in de Waal ervoor dat ze haar Jan Willem tegenkwam. Elske en Dik ontmoetten elkaar op een vaarvakantie, Harmen ontwaarde zijn Mariëlla vanaf de brug van een binnenvaarschip. De overeenkomsten tussen de drie? Het zijn stuk voor stuk ‘waterliefdes’. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH & RIEKELT PASTERKAMP beeld: SJAAK VERBOOM & ISTOCK

terdege *

10 JUNI 2020

47

liefde #1

WIE: PLEUNY EN JAN WILLEM KOETSVELD. De opgezwollen Waal verjaagt in de winter van 1995 de inwoners van het Rivierengebied. Pleuny Koetsveld (39) houdt er haar man aan over. Waterliefde.

Als het water in de Waal bij het Gelderse Ochten weer tegen de winterdijk klotst, wil Pleuny het verhaal nog weleens aan haar kinderen vertellen. ”Zo hebben papa en mama elkaar ontmoet.”

Dat ging zo. Pleuny (toen nog De Vree), haar negen zussen, twee broers en ouders moeten op 1 februari 1995 weg uit Dodewaard, op de vlucht voor het hoge water. Ze worden verdeeld over drie gezinnen in Puttershoek, familie van haar moeder. Die neemt tijdens de evacuatie de gevulde vriezer achter in het busje mee.

Zo draagt ze bij aan het voeden van alle monden op de opvangadressen.

Op zondag gaat Pleuny met haar broers en zussen naar de kerk, zoals ze thuis in Dodewaard gewend is om te doen. ”Het was een klein kerkje waar 200 mensen in kunnen. Veel familieleden van mijn moeder gingen naar deze kerk, allemaal mensen die wij niet kenden.” Bij de ingang van de kerk laat een jongen haar voorgaan.

In het voorportaal groet hij haar en later in de kerkbanken nog eens.

De 20-jarige Jan Willem Koetsveld laat er geen gras over groeien. De volgende avond al staat hij op de stoep bij het logeeradres van Pleuny. Een week later meldt hij zich in Dodewaard. Pleuny: ”Ik was heel jong, nog maar 14. Hij dacht dat ik 18 was. Ik moet er niet aan denken dat mijn 15jarige dochter met iemand van 21 thuiskomt.”

Het is liefde op het eerste gezicht. Het stel krijgt verkering en in 1998 trouwen Jan Willem en Pleuny. Ze ontvangen vijf kinderen: vier meiden en een jongen.

De oudste is 21, de jongste 13. Even woonden ze nabij Puttershoek, maar Pleuny miste de Betuwe heel erg. Dus is de woonplaats van het gezin Koetsveld-de Vree al jaren Dodewaard. Op nog geen kilometer van de Waal.

tekst: RIEKELT PASTERKAMP beeld: SJAAK VERBOOM

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: SJAAK VERBOOM

liefde #2

WIE: DIK ROELOFSEN EN ELSKE ROELOFSEN-ROMKES Een jongerenreis van organisatie De Zonnebloem zet in 2014 het leven van Dik Roelofsen (38) en Elske Romkes (26) voorgoed op zijn kop.

De twee hebben zich beiden aangemeld als vrijwilliger voor de gasten, die vanwege een lichamelijke handicap medische zorg behoeven. De Urkse Elske neemt deel omdat ze graag vrijwilligerswerk wil doen. Dik omdat hij zijn voormalige vriendin Marlene, die na hun breuk een ernstig scooterongeluk had gehad, graag een mooie vakantie wilde bezorgen. Elske: ”Dat was nog even een gedoe. Want er moest een speciale verpleegkundige komen voor haar beademing en trachea canule.

Toen De Zonnebloem aangaf deze niet te kunnen leveren, zei Dik: Dan regel ik het zelf wel. En dus ging hij op cursus om Marlene zo goed mogelijk te kunnen helpen bij het zuurstof.”

Tijdens de vakantie zelf hebben de Dik en Elske maar weinig contact. Dik mag Elske niet zo en Elske heeft al een relatie. Dat verandert een jaar later, als ze elkaar op precies dezelfde reis opnieuw tegenkomen.

Ze blijken behoorlijk op één lijn te zitten. Zodra de vakantie afgelopen is, maken de twee een afspraakje.

Elske: ”Er was al snel sprake van echte verliefdheid.”

Hoe beter deze waterliefde te vieren dan door in 2016 te trouwen op een boot? De twee huren een salonboot af en laten het burgerlijk huwelijk op het dek voltrekken. ”Daar zaten we midden op het water, uitzicht op Urk, heerlijk in de zon. Mooier kon het voor ons niet.

Op een boot onze liefde bezegelen, die ooit begon op een boot. We zien het allebei echt als de weg van de Heere dat we voor elkaar bestemd zijn.”

Het stel woont nu in Wekerom, ver van het water vandaan. Vooral Elske mist het uitzicht over het IJsselmeer. ”De straat uit fietsen naar de haven of de dijk is er niet bij. Maar ik geniet ook van het Wekeromse Zand achter ons huis.”

En het water is nooit ver weg. ”De kleine die we begin juli verwachten, zal straks vaak genoeg meegenomen worden naar de wateren van Urk.”

liefde #3

WIE: HARMEN SCHIPPER EN MARIËLLA SCHIPPER-GELUK Eén blik. Meer was er voor Harmen Schipper niet nodig om zich te realiseren dat hij een heel leuk meisje was tegengekomen. De 16-jarige voer in 2004 in zijn vakantie een weekje mee op het binnenvaartschip van zijn broer en schoonzus. Ze hadden juist een vracht zand en grind afgeleverd in Voorburg. Terwijl ze op de Schie bij Delft lagen te wachten om door te kunnen varen, kwam er van de andere kant ook een binnenvaartschip aan. ”Daar vaart mijn klasgenootje Mariëlla Geluk op”, wees Harmens neef. ”Kom, dan gaan we op de brug staan, dan kunnen we even zwaaien.”

En jawel, op het voorschip zit inderdaad de eveneens 16-jarige Mariëlla. Terwijl de schepen elkaar langzaam voorbijvaren, denkt Harmen: Wat een leuke schippersdochter.

Hij krijgt haar niet uit zijn hoofd en vraagt zijn neef om haar telefoonnummer. Nog diezelfde avond stuurt hij haar een sms’je. ”Hoi, ik ben Harmen, ik zag je vandaag voorbijvaren.”

Een maand later spreken de twee voor het eerst af.

Harmen, lachend: ”Ik was zelf heel enthousiast, Mariella toen nog wat minder. We waren natuurlijk ook nog erg jong. Een jaar later hebben we verkering gekregen.”

Wat hen bindt, is onder meer het varen. Niet alleen Mariëlla’s familie vaart, ook bij Harmen komen er behoorlijk wat binnenvaarschippers in de familie voor. ”Mijn vader en mijn oom varen ook. Zelf ben ik drie jaar matroos geweest, waarna ik elf jaar bij de waterpolitie heb gewerkt. Sinds twee jaar ben ik zzp’er in de binnenvaart en vaar ik op allerlei soorten schepen.

Varen heeft altijd een belangrijke rol gespeeld bij ons. En we heten ook nog eens Schipper.”

Een leven als gezin aan boord van een schip hoeft voor hen echter niet. Ze hebben een fijn huis aan de wal, in Ridderkerk. Mariëlla: ”Ik vind het leuk om met Harmen mee te gaan en vermaak me prima aan boord, maar ik mis het water niet. En ik ben blij dat ik zelf voor mijn kinderen kan zorgen in plaats van dat ze naar internaat gaan.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: SJAAK VERBOOM

UIT DE PASTORIE

In huis Ja, daar zit ik: in huis. Ik kom amper ergens. Het verpleeghuis is op slot. De mensen in het ziekenhuis kan ik niet bezoeken. Zelf wat hoesterig, kom ik ook niet bij ouderen. Om de week houd ik een extra Bijbellezing en om de week lees ik in de dorpskerk van Elspeet een meditatie voor. Pas een van Wulfert Floor over Hooglied 1:4, waar de bruidsgemeente bidt: „Trek mij, wij zullen U nalopen! De Koning heeft mij gebracht in Zijn binnenkamers. Wij zullen ons verheugen en in U verblijden. Wij zullen Uw uitnemende liefde vermelden, meer dan de wijn; de oprechten hebben U lief.” Ik doe wat telefonisch pastoraat en dagelijks wandel ik een halfuur tot een uur. Een vreemd leven.

Deze rubriek bedoelt iets van het pastorieleven te laten zien. Daarom in deze column iets over wat ik dagelijks lees: elke morgen een stukje van J.C. Ryle over de vier evangeliën. Op 9 april 2017 begon ik met zijn verklaring van Mattheüs 1, nu ben ik aangekomen bij Johannes 14, waar de Heere Jezus Zijn bedroefde en zeer verbijsterde leerlingen/volgelingen vriendelijk aanspoort om hun hart niet ontroerd

Dat in alle landen al maandenlang dezelfde dreiging leeft, is wel heel bijzonder

te laten worden, niet in verwarring te laten brengen. Een geschikt woord voor de tijd waarin wij leven, vol onzekerheid en dreiging. Ja, ik weet het: altijd leven we in onzekerheid en altijd is er iets wat ons bedreigt. Maar toch: dat in alle landen en onder alle volken nu al maandenlang dezelfde dreiging is –zij het niet overal in dezelfde mate– dát is wel heel bijzonder. En in dat opzicht is er wel reden om te zeggen dat de woorden van Jezus zeer gepast zijn voor nu, voor u.

Ryle schrijft: „De drie verzen die we nu hebben gelezen, bevatten een rijke, dierbare waarheid. Al achttien eeuwen zijn ze bij Christus’ gelovige dienaren in alle delen van de wereld bijzonder geliefd. Vele ziekenkamers zijn erdoor verlicht!

Vele stervende harten zijn erdoor bemoedigd! Laten we eens zien wat ze bevatten.”

Hij noemt drie dingen. Het eerste is: „We hebben in dit gedeelte een kostbaar geneesmiddel tegen een oude kwaal. Die kwaal is hartzorgen. Dat geneesmiddel is geloof.” Hierover schrijft hij: „Geloof in de Heere Jezus is het enige zekere medicijn voor verontruste harten. Grondiger te geloven, vollediger te vertrouwen, onvoorwaardelijker te rusten, steviger vast te grijpen, vollediger achterover te leunen – dit is het recept dat onze Meester dringend onder de aandacht brengt van al Zijn discipelen. Laten we nooit vergeten dat er groot verschil is tussen zwakke en sterke gelovigen. Het zwakste geloof is genoeg om een mens een zaligmakend aandeel in Christus te geven, en mag niet veracht worden, maar het zal een mens niet zo’n innerlijke troost geven als een sterk geloof.”

Zo bereikt mij vanuit het verre Engeland van de negentiende eeuw dagelijks onderwijs dat mij tot nadenken aanzet, soms bemoedigend, soms verootmoedigend.

Elspeet,

Ds. W. Pieters 54

terdege *

10 JUNI 2020

NATUUR

Natuur is soms spannend tot op de vierkante centimeter. Deze kleine wesp heet spinnendoder. We kwamen elkaar tegen op het stuifzand. De gevangen en lam gestoken spin werd pijlsnel naar het nest gesleept.

Daar wordt een eitje gelegd in de verlamde spin, die dan later als voedsel voor de larve dient.

Hermien van Meeuwen: „Als je ”De tornado” leest met de Bijbel ernaast, wordt Nijenhuis indirect toch nog dominee, heilssoldaat of evangelist”

56

DEEL 4

GEEN GOEDKOPE OPLOSSINGEN Een ”heftig boek” vond Hermien van Meeuwen ”De tornado” van B. Nijenhuis toen ze het decennia geleden voor het eerst las. ”Het zette me aan het denken over de zin van het lijden, van het bestaan.” tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: ISTOCK EN H. PH. VAN MEEUWEN

terdege *

10 JUNI 2020

57

n haar vrije tijd en tijdens vakanties gaan er heel wat boeken door haar handen, vertelt parttimeleerkracht H. Ph. van Meeuwen-Duijzer (65) uit Sliedrecht: „Vooral religieuze boeken die je kunnen helpen bij het begrijpen van de Bijbel. Sinds mijn middelbareschooltijd is ook de interesse in literatuur gebleven: boeken die wat te zeggen hebben, historische en psychologische romans. In die periode moest ik dertig boeken voor Nederlands lezen en daarnaast nog acht voor elke vreemde taal.

Het liefst las ik meer boeken van één schrijver, terwijl er maar één op de lijst mocht.”

I

HET LEVEN LEEK VOORAL VEEL EENVOUDIGER

Bé Nijenhuis Bé Nijenhuis (1914-1972) worstelde zijn leven lang met Gods voorzienigheid. Zijn strijd komt tot uitdrukking in veel van zijn romans, waarvan onder andere ”De tornado”, ”Laatste wagon” en ”Dossier 333” veel bewondering oogstten. Hans Werkman publiceerde in 1995 een biografie over de auteur. Hij gaf deze levensbeschrijving de titel ”Spitten en (niet) moe worden”.

58

terdege *

10 JUNI 2020

Al tien jaar bezoekt Hermien een leeskring in Hardinxveld-Giessendam. Daar komt ze met acht vrouwen van rond de 65 jaar bij elkaar.

Van de ongeveer vijftig boeken die de kringleden in al die jaren met elkaar lazen, behoren er tien tot oude literatuur, geeft ze aan. Als voorbeeld noemt ze ”Huurling en herder” van Jan Overduin; ”Dood van een non” van Maria Rosseels; ”Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan” van Louis Couperus en ”Stilte” van Shusaku Endo.

Ook ”De tornado” van B. Nijenhuis kwam aan de orde. „Daarin viel het tijdsbeeld ons op. Het verhaal speelt tussen 1950 en 1960 –dus rond onze geboortedata– en het leven leek ons toen vooral veel eenvoudiger. De boer houdt van zijn hoeve als een opgetogen kind, het loeien van de koeien noemt hij muziek, hij moet moeite doen de economische kant te blijven zien.

Dat is tegenwoordig andersom.

Het thema vonden we heel boeiend: hoe de mens zich vastklampt aan zijn familie, zijn baan en zijn bezittingen, maar tot de erkenning moet komen dat God hierboven staat.”

ONMISKENBAAR LITERATUUR MET CHRISTELIJKE MOTIEVEN Overigens dateert de kennismaking van Hermien met ”De tornado” al van veel eerder. „Het zal begin jaren 80 geweest zijn dat mijn man en ik voor onze vakantieboekenkrat deze titel aangereikt kregen door neerlandicus Cor Bregman, destijds een collega van mijn man op de Guido de Brès, met de woorden: „Moeten jullie lezen, echt christelijke literatuur!”

Ik vond het toen een heftig boek.

Het zette me aan het denken over de zin van het lijden, van het bestaan. Dit was christelijk existentialisme. Het was onmiskenbaar literatuur, maar de boeken van schrijvers als Jean Paul Sartre en Albert Camus die ik als jongere voor mijn lijst had gelezen, hadden deze christelijke motieven niet. Die waren zonder uitzicht en eindigden in de zinloosheid .”

Naarmate Hermien het boek vaker leest, vallen haar meer details op.

Daardoor wordt het hoofdthema steeds duidelijker, vindt ze. „Door alle gebrokenheid van ons bestaan gaat een weg oplichten die uitzicht biedt.”

OVERGAVE DANKZIJ GODDELIJK INGRIJPEN Wat de inhoud van ”De tornado” betreft: „Hoofdpersoon is Vergy Maulveau, die een grote boerderij koopt in een klein dorpje. Er hangt een waas van geheimzinnigheid

VERHALEN

”Wat is de mens? Niets. Wie is God? Alles. Dat is wat je van dit boek kunt leren” rond de vervallen hoeve; het schijnt er te spoken. Vergy ontmaskert het spook en komt daardoor in aanraking met de problematische Ilze Zarmut, die pijnlijke herinneringen bij hem oproept.

De dorpsdominee, Jacob Kladak, worstelt zelf met het vraagstuk van Gods voorzienigheid. De boerenknecht Ezen is een uitzondering, hij leeft dicht bij de Heere en heeft daardoor bijzonder zicht op gebeurtenissen. Hij voelt aan dat er iets vreselijks zal gebeuren. Zelf zal hij dan al niet meer werken op het boerenland, maar in de hemel „spitten en niet moe worden.” Er komt een tornado. Door dit goddelijke ingrijpen komen de hoofdpersonen tot overgave.”

”EN JACOB KLADAK HINKTE” Hoewel ze een paar minpunten ziet –„De dorpspolitiek is een beetje banaal, de burgemeester wordt een karikatuur en het taalgebruik vind ik hier en daar wat plat”– is Hermien telkens weer onder de indruk van ”De tornado”. Origineel, humoristisch, spannend en diepgaand, noemt ze het boek. „En het biedt geen goedkope oplossingen. Daardoor blijft het zijn waarde behouden. De mens wordt eerlijk getekend in zijn zwakheden en ongeloof. Daarboven is de hand van God, Die alles stuurt.” Ze citeert: „Boven het onheil glimlacht God” – „wij begrijpen Gods handelen niet.” En ook: „En Jacob Kladak hinkte” – „zijn worsteling met God is ten einde.” „Dat de Heere regeert en dat dit voor wijze mensen verborgen is, terwijl het aan een eenvoudig persoon als Ezen duidelijk wordt gemaakt, is een van de universele

thema’s in het boek. Wij bouwen op onszelf en op onze bezittingen, maar als God daarin blaast, betekenen wij niets meer. Dat zien we ook aan de coronacrisis. Wat is de mens? Niets. Wie is God? Alles. Dat is wat je van dit boek kunt leren.”

Daarbij geldt overigens wel dat je waarschijnlijk veel ontgaat als je niet bekend bent met de Bijbel, vermoedt Hermien. „Dan mis je de diepere laag in Nijenhuis’ boeken.

Als Jacob Kladak bijvoorbeeld op zolder ligt te worstelen met God, klapt het zolderluik drie keer dicht, voordat hij stil wordt, inkeert en opstaat. En als hij later terugkeert van zijn vlucht, dan hinkt Jacob...”

Ondanks die Bijbelse aspecten in zijn werk, zei Nijenhuis ooit van zichzelf: „Ik ben noch dominee, noch heilssoldaat, noch evangelist.” Hermien: „Nijenhuis is inderdaad niet wervend wat het geloof betreft. Hij keert in en stopt bij Gods overwinning op de mens.

Maar als je ”De tornado” leest met de Bijbel ernaast, wordt hij indirect toch nog dominee, heilssoldaat of evangelist.”

DE KRUIDENIERSWINKEL MET DE TOONBANK Behalve universele thema’s kent ”De tornado” overigens ook duidelijk aspecten die tijdgebonden zijn en voor een deel de sfeer bepalen: „Je hebt een burgemeester die ook bakker is; een kruidenierswinkel met toonbank; het dorpscafé met de gelagkamer en een logement; de dorpsroddel is van invloed op de politiek en de rechtspraak. En een zin als „Mijnheer Woolky is gemolesteerd door eentje van de vrouwelijke kunne, laten we dan hopen dat het zijn eigen vrouw geweest

is” begrijpen wij nauwelijks meer.”

WORSTELING MET GOD ZIE JE TERUG BIJ MARILYNNE ROBINSON Als ze ”De tornado” of het werk van B. Nijenhuis in het algemeen zou moeten vergelijken met meer recent verschenen romans, denkt de Sliedrechtse aan ”Gilead”, ”Thuis” en ”Lila” van Marilynne Robinson. „Ook die spelen zich af op een boerderij in de jaren 50. En ook hierin komt de zelfkant van de samenleving voor en de worsteling met God. De oude Ames uit ”Gilead” doet aan Ezen denken. Wel is het zo dat die boeken meer internationaal bekend en van een hoger niveau zijn.”

GEEN CHRISTELIJKE ROMAN MEER NA DE DOOD VAN ZIJN MOEDER Hermien leest „graag iets om het boek heen. Ik vind het vaak interessant hoe het leven van de auteur naar voren komt in zijn of haar boek. Bij Nijenhuis zie je dit globaal terug. Hij schrijft bijvoorbeeld niet over zijn eigen oorlogservaringen, die waarschijnlijk traumatisch zijn geweest. Wel gebruikt hij trauma’s in de levens van zijn hoofdpersonen.

Zijn werkzaamheden in de kruidenierswinkel van zijn vader, als vertegenwoordiger, als verzekeringsagent, als verzetskoerier en als journalist hebben hem geholpen om zijn hoofdpersonen uit te schilderen. In een recensie van M. van Diggelen las ik dat Nijenhuis –levenslang vrijgezel– na de dood van zijn moeder geen christelijke roman meer kon schrijven. Dat zegt ook iets over hem, denk ik.”

terdege *

10 JUNI 2020

59

(advertorial)

„IN MIJN WERK MAAK IK HET VERSCHIL” MARIETTE LINDHOUT (45) WIST ALTIJD AL DAT ZE IN DE ZORG WILDE GAAN WERKEN. ZE WAS JARENLANG MBO-VERPLEEGKUNDIGE IN HET ZIEKENHUIS, MAAR WILDE DOORGROEIEN. DAAROM STARTTE ZE MET DE DEELTIJDOPLEIDING VERPLEEGKUNDE AAN DE CHE.

Mariette Lindhoud woont met haar gezin in Zierikzee.

In 2017 startte ze met de deeltijdopleiding Verpleegkunde aan de CHE. „Er is nu voor mij meer ruimte om te studeren, omdat mijn kinderen groter zijn. Ik vind het ontzettend waardevol om me verder te blijven ontwikkelen.”

DEELTIJD

Mariette koos ervoor om haar studie in Ede te doen omdat er bij deze deeltijd60

terdege *

10 JUNI 2020

opleiding minder contactmomenten zijn vanwege de nadruk op leren in de praktijk en via de digitale leeromgeving. Ook was de identiteit van de school een belangrijk punt voor haar.

HELPEN

Het mooie aan het vak vindt Mariette dat je heel direct iets voor iemand kunt betekenen. „Het zorgen zat er bij mij al jong in. Ik geniet van mijn werk en door de opleiding heb ik zoveel

meer handvatten gekregen om cliënten, maar ook collega’s, te begeleiden en ondersteunen.

De opleiding is flexibel door het modulaire concept. Ik wil mezelf niet te veel onder druk zetten, want als mijn gezin mij nodig heeft wil ik er ook direct zijn.”

ze bezig met haar afstudeertraject. „In de thuiszorg kan ik het verschil maken voor mensen. Door mijn hulp en die van collega’s kunnen mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen.”

Meer weten over de deeltijdopleidingen? Ga dan naar www.che.nl/deeltijd.

AFSTUDEREN

CHE Oude Kerkweg 100, Ede 0318-696300 info@che.nl www.che.nl

De afgelopen jaren vielen de puzzelstukjes voor Mariette in elkaar. Ze werkt nu in de thuiszorg en daarnaast is

COLUMN

Waar was onze Jesse nu? Wat hield die vraag ons

De eerste keer dat we naar het grafje gingen kijken,

bezig. Ons gebed was steeds of we ons kindje

was het stralend weer. Jesse lag op het hoekje van

mochten houden, maar als de Heere anders wilde

een nieuw veld begraven. Het grafje lag iets hoger

of Hij het dan tot Zich wilde nemen. Nu was onze

en het gras was er weer overheen gelegd. In het

Jesse gestorven. Toen ik nog in het ziekenhuis lag,

grasveldje stonden hier en daar madeliefjes, maar

werd ik gebeld door mijn lieve oma. „Ik had het er

Jesses grafje stond helemaal vol madeliefjes. Zo

zo moeilijk mee dat jullie een gehandicapt kindje

bijzonder! Het was alsof de Heere wilde bevestigen

zouden krijgen”, zei ze in tranen. „En nu is hij ge-

dat Jesse bij Hem was.

storven. De Heere heeft me echter met David laten

Na een tijd ontmoetten we een lief, oud kind van

zien: Ik zal wel tot hem gaan, maar hij zal tot mij

God aan wie we vertelden dat we ons kindje af

niet wederkeren. Ik geloof zo vast dat jullie kindje

moesten staan. De volgende dag belde hij. „Ik heb

bij de Heere is. Maar houd het voor jezelf. Het is zo

vannacht huiswerk gehad”, zei hij. „Ik zei: Heere,

eigen. Als het van de Heere is, dan zal Hij het Zelf

Ruth weet niet waar haar kindje is. En toen heeft

bevestigen.”

de Heere me laten zien: maar eeuwig bloeit de

Wat waren we verbaasd. Een paar dagen later

gloriekroon, op het hoofd van Davids grote Zoon.

kregen we een brief van een vrouw. Ze had de ad-

En daar is jullie kindje bij om eeuwig God groot

vertentie in de krant gelezen. De Heere kwam met

te maken. Heeft de Heere je daar nooit iets van

kracht bij haar over met Psalm 8: „Uit de mond der

laten zien, Ruth?” vroeg hij. Toen vertelde ik hem

kinderkens en der zuigelingen hebt Gij sterkte ge-

wat ik wist. „Ruth, Ruth”, zei hij vermanend, „dat

grondvest...” Ze moest het ons schrijven. Onze ver-

je daar altijd over gezwegen hebt.” Wat waren we

bazing werd groter. „Heere”, zeiden we, „we bren-

verbaasd en verwonderd. Ons kindje bij de Heere.

gen het maar bij U.” Een week of vier daarna vroeg

Niet te bevatten. De grootste bevestiging kreeg ik

een oude man aan Artjan of hij op bezoek mocht

echter op een avond waarop gesproken werd over

komen. „Toen ik hoorde dat jullie kindje stierf”,

jong gestorven kinderen. Dat de Heere uit kracht

vertelde hij, „liet de Heere mij zien dat er niemand

van het genadeverbond jonge kinderen tot Zich

is die naar God zoekt of vraagt. Maar de Heere wil

neemt. Wat kwam er toen een blijdschap en rust.

toch dat Zijn huis vol wordt. Daarom heeft Hij jullie

De Heere doet het niet om wat mensen zeggen. De

kindje tot Zich genomen.” Vol verwondering zaten

Heere doet het om Zichzelf. Het ligt vast in Hem.

we te luisteren. De derde keer! „Heere”, vroegen

„Nu klinkt hun lied: De Heer’ zij prijs, Die aan het

we, „is dit allemaal waar?” We wisten het niet. „Wilt

kruishout stierf.”

u het nog één keer bevestigen?”

terdege *

10 JUNI 2020

61

Ineke Rijksen: “Ik vond het in het begin heel eng als klanten dicht in de buurt kwamen�

BLOEMSIERKUNST

„Sinds uitbraak coronavirus zijn de boeketten niet aan te slepen”

Bloemen geven het leven weer kleur

De boeketten zijn niet aan te slepen in coronatijd. Ineke Rijksen (58), eigenaar van een bedrijfje in bloemsierkunst, kan ervan meepraten. “Bij allerlei bijzondere gebeurtenissen wordt een bos bloemen besteld. Zeker de helft meer dan voorheen.” Ondertussen luistert ze naar haar klanten. “Je hoort in deze tijd veel emotionele verhalen.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

10 JUNI 2020

63

„Veel mensen halen bloemen omdat ze aan huis gebonden zijn en het gezellig willen maken”

Z

e is gespecialiseerd in plukboeketten. De inwoonster van Beekbergen zorgt ervoor bijzondere bloemen in huis te hebben. „Bijvoorbeeld grote Ecuadorrozen, magnoliatakken, Franse tulpen, enorme lelies of juist die ene gekke bloem die de meesten nog nooit hebben gezien. Natuurlijk ook gerbera’s en Hollandse rozen. Ik probeer daarmee een eigen kleurassortiment samen te stellen.”

Ze begon twaalf jaar geleden met hulp van haar zoon aan de Dorpsstraat. Haar winkel is drie dagen per week geopend. „Mijn zoon is nog steeds enkele malen per week actief en op zaterdag hebben we een hulp.”

Die hulp is de laatste maanden hard nodig, want de vraag naar boeketten is sinds de coronacrisis explosief gestegen. „Voor ouderen die niet bezocht kunnen worden, verjaardagen, geboortes, noem maar op. Veel mensen halen omdat ze aan huis gebonden zijn en het

64

terdege *

10 JUNI 2020

gezellig willen maken, ook wekelijks of om de veertien dagen een boeket.”

De meeste klanten komen uit de omgeving. „Maar het bestellen via internet heeft ook een vlucht gemaakt. Vooral ouderen zijn heel voorzichtig en maken veel meer gebruik van telefoon, mail en app.”

Het bezorgen heeft ze uitbesteed. „Het is niet mogelijk om dat zelf erbij te doen.”

Ineke Rijksen, die eveneens rouwbloemwerk verzorgt, hoort van klanten ook „veel trieste verhalen.

Dan komen mensen een boeket bestellen en vertellen ze over degene voor wie het bestemd is.” Bruidsboeketten stelt ze in deze periode niet zo veel samen. „Verreweg de meeste trouwerijen worden uitgesteld.”

De winkel bleef al die tijd gewoon open. „Ik vond het in het begin wel heel eng als klanten dicht in de buurt kwamen. Zeker toen iemand vlak naast me stond en vertelde de

hele nacht aan het bed te hebben gezeten van haar vader, die corona had. Aan de andere klant was sluiten geen optie. Het is wel mijn boterham.” Wat later verschoof ze de tafel met snijbloemen, zodat er nu voldoende afstand kan worden gehouden.

Sinds enige tijd voert ze een deurbeleid. „Niet meer dan twee klanten tegelijk naar binnen.” Het leidde soms tot een rijtje wachtenden voor de winkeldeur. „Met het zonnetje erbij ging dat in april prima, maar sinds het weer wisselvalliger wordt, is dat lastiger.” Het heeft haar tot nadenken gestemd. „Misschien moet er toch een tweede overkapping bijkomen. Als het in het najaar echt koud en nat wordt. Aangevuld met een heater of vuurkorf.”

Op de vraag hoe lang de run op boeketten voortduurt, durft ze geen antwoord te geven. „Iedere week denk ik: het zal nu wel weer wat afnemen. Maar tot op heden was dat niet het geval.”

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

Vintage Bohemian Klassiek Romantisch Trendy

Uwfeestopmaat. Mooie sfeervolle zalen voor 20 tot 400 personen. Professionele licht- en geluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid.

Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

OOK UW BLAD F KWALITATIE & SNEL

BIJ UW LEZERS OP DE MAT? Kijk op erdee.nl/distributie voor meer informatie.

Bruidshuis Dokter - de Graaf Oudestraat 62 — Kampen — 038-3332227 www.bruidshuisdokterdegraaf.nl

WEDDING

location

Ga je dit of volgend jaar trouwen? Gefeliciteerd! Je bent je vast al aan het oriënteren. De mogelijkheden en inspiratie zijn eindeloos. Start de organisatie van jouw bruiloft eens met een kennismakingsgesprek bij Molen ‘de Zwaluw’.

Wij hebben veel ervaring in het organiseren van bruiloften.

STYLED WEDDING Geef je bruiloft een persoonlijk sausje met een stijlvolle aankleding. Indien gewenst verzorgen wij met alle liefde de complete styling en het bloemwerk voor jullie.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • molendezwaluw.nl/event

Koffie met de smaak van toffee Koffie verveelt nooit, voor wie ervan houdt.

Pas deelden we een recept voor ijskoffie, heerlijk voor op een warme dag. Deze keer nog een variant van het traditionele ”bakkie”: Koreaanse koffie, met de smaak van toffee. tekst: JACOBINE VAN DEN BOS beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

CULINAIR

Toffeekoffie JACOBINE VAN DEN BOS

IngrediĂŤnten Voor 2 glazen:

*2

el (heet) water * 2 el suiker koffie 2 glazen melk

*

*2

el oplos-

Bereiding Schep de koffie en de suiker in een kom en giet hier het warme water bij. * Roer dat even kort, zodat de koffie en de suiker een beetje oplossen. * Mix het geheel nu in de hoogste stand 5 minuten, zodat er een lichtbruine schuimige massa ontstaat.

Dit kan ook met de hand met een garde, maar dan duurt het wel een stuk * langer voordat het schuimig is.

Ondertussen vul je 2 glazen voor 3 kwart met melk. * * Daar schep je het koffieschuim.

Even roeren en dan lekker opdrinken in het zonnetje!

*

*

Deze koffietrend zag ik de afgelopen tijd vaak langskomen, dan met de naam toffeekoffie. En laat ik nu net van allebei veel houden. Na wat onderzoek kwam ik erachter dat het een Koreaanse koffie is.

Dalgona is in Korea het merk van een toffeesnoepje, en daar smaakt het blijkbaar naar.

Het is echt een heerlijk romig drankje! Het recept suikervrij maken lukt niet echt omdat het dan niet schuimig wordt, maar je kunt wel de helft van de suiker gebruiken als je dat wilt. Je kunt de koffie maken met warme of met koude melk. Zelf maak ik hem alleen maar met koude melk als het buiten lekker warm is. En uiteraard kunnen er dan ijsklontjes bij om het helemaal af te maken.

terdege *

10 JUNI 2020

67

“Administratie, pgb aanvragen, gesprekken, controles, gezin en werk.

Het is een wankel systeem�

INTERVIEW

STEEDS MEER ROUWEN OM JOËLLE Joëlle heeft een lief karakter en is ondanks haar spraakgebrek heel open en communicatief”

Met enige regelmaat schrijft hij blogs over zijn meervoudig gehandicapte dochtertje Joëlle (8). Johan Riezebos (40) uit Ermelo geeft daarmee in een inkijkje in zijn gezin, waarin heel veel draait om het verlenen van liefdevolle zorg.

Het verdriet blijft. “Je hebt te maken met chronische rouw, die eerdere toe- dan afneemt. Maar het heeft ons ook afhankelijker van de Heere gemaakt.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: SJAAK VERBOOM EN FAM. RIEZEBOS

terdege *

10 JUNI 2020

69

I

n februari 2012 wordt in het gezin van Johan en Lianne Riezebos (37) dochter Joëlle geboren. Ze is hun derde, na Willemijn (nu 16) en Matthias (nu 13). De gewone zwangerschap, gevolgd door een natuurlijke geboorte in het ouderlijk huis, loopt uit op lichte paniek. Nog geen halfuur na de bevalling is het meisje in de ambulance met daarin ook de vader op weg naar het ziekenhuis in Harderwijk. De moeder komt korte tijd daarna zo goed en kwaad als het gaat in een personenauto ook die kant op. „Het was voor de verloskundige en voor ons direct duidelijk dat er met Joëlle het nodige aan de hand was”, zegt Johan. „Er waren tal van vergroeiingen in het mondgebied zichtbaar.” In het ziekenhuis heeft de arts die de baby onderzoekt geen idee wat er aan de hand is. Wel wordt er direct een neussonde ingebracht en gelet op de ligging van het kindje, omdat haar nek verstijfd blijkt te zijn.

Diezelfde vrijdagavond wordt ze overgebracht naar de Isala Klinieken in Zwolle.

Omdat daar de aandoeningen eveneens onbekend blijken te zijn, volgt er na het weekend een opname in een ic-unit voor kleine kinderen in het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Daar klinkt dezelfde boodschap: we hebben dit in de medische wetenschap niet eerder meegemaakt.

Joëlle heeft bij de geboorte een vervormde kaak, dubbele nekwervels, een dubbele hypofyse (een centrale klier in de hersenholte) en een dubbele mondbodem. De hersenstructuur is anders van aanleg, waardoor ze niet alleen lichamelijk maar ook verstandelijk gehandicapt is. Daarnaast heeft ze epilepsie. „Er bestaat geen naam voor. De onderzoeken hebben geleid tot anderhalf A4’tje met daarop tal van ingewikkelde Latijnse termen, maar een echte diagnose bestaat er niet.” Bij de ouders is geen erfelijkheidsfactor ontdekt, ook niet nadat recent voor een tweede keer hun bloed met nieuwe technieken is onderzocht.

SONDEVOEDING

Johan Riezebos: “De komst van Joëlle heeft ons heel afhankelijk van de Heere gemaakt.”

In één klap staat het leven van het gezinnetje op z’n kop. „Zekerheden vallen weg en je voelt als het ware de grond onder je voeten wegzakken. Het doet je tegelijkertijd beseffen hoe afhankelijk je bent. In die zin was het

INTERVIEW

nog niet zo’n slechte periode”, blikt Johan terug op de eerste weken na de bevalling. Na een week of vier wordt Joëlle overgebracht naar Harderwijk. De ouders leren om te gaan met sondevoeding en leren verschillende andere vaardigheden bij het omgaan met beperkingen. Als ze het aandurven, mogen ze de baby meenemen naar huis.

De eerste jaren staan vooral in het licht van tal van operaties bij Joëlle aan de kaak, de tong, het gehemelte en andere delen van de mond. „Een heel zware periode”, geeft Johan aan. Achteraf verbaast het hem hoe hij en zijn vrouw Lianne het hebben volgehouden.

Hij als jobcoach en samen als ouders van twee andere kinderen. „Figuurlijk gezien was het een kwestie van overleven. Je was soms in je eentje tien uur per dag bezig met de verzorging. We hebben echt de kracht gekregen om het te mogen doen.”

Maar daarmee is niet alles gezegd. „We waren en zijn heel blij met ons kindje, dat net als ieder ander verschillende emoties kent en een lief en aanhankelijk karakter heeft.

Overal waar we komen wil iedereen graag voor haar zorgen. Ze is open en ondanks haar beperkingen heel communicatief. De onverstaanbare woordjes die ze brabbelt en de gebaren die ze maakt, hebben voor ons nu meestal geen geheimen meer.”

AQUARIUM Na de ‘operatiejaren’ wordt het niet minder druk. „Je krijgt te maken met een grote administratieve rompslomp. Er komen tal van regelzaken op je af, zoals de pgb, later ook de vele contacten met scholen, het indienen van aanvragen rond voorzieningen, de gesprekken en controles bij de artsen enzovoort. Dat moet je doen naast de ‘gewone’ gezinszaken, de verbouwing van de zolder, je werk, huishouding, studie en hobby. Er hoeft dan niet veel te gebeuren of het systeem wankelt of valt zelfs om.”

Ook de privacy staat onder druk. „Je leeft in een soort aquarium, waarin je openheid over alles tegenover tal van hulpverleners en instanties moet beoefenen. In de spitsuren ben je graag als gezin onder elkaar, maar loopt er tegelijkertijd vaak een derde in huis rond.”

In 2014 besluit het echtpaar te gaan verhui-

zen binnen hun woonplaats Ermelo. „We dubden al enige tijd over de mogelijkheid om voor Joëlle beneden een slaapplek en een douche te hebben. De huizenmarkt was niet zo best, onze woning was minder waard dan de aankoopprijs en lastig te verkopen. Financieel was het daardoor niet eenvoudig.

Toen we erover begonnen, werden we echter al spoedig gewezen op een plaatsgenoot die zijn woning voor zijn gehandicapte dochter had aangepast en die wilde verkopen.

Hij deed dat alleen aan mensen die in een soortgelijke situatie verkeerden. We zagen het aanvankelijk niet zo zitten, maar toen we met de ergotherapeut van de gemeente ernaartoe gingen, was zij heel resoluut. Zoiets paste precies en de kans dat we nog zoiets zouden treffen, achtte ze nul. Voor ons was dat een bevestiging dat de Heere dit op ons pad had geleid. Die leiding van boven zagen we later terug toen Joëlle voor het eerst op haar nieuwe plekje kwam. Ze voelde zich er wonderlijk genoeg direct thuis.”

SCHOUDERPIJN De verhuizing is de druppel die de spreekwoordelijke emmer, gevuld door de opeenvolgende zware jaren, doet overlopen. „Ik was al langer vermoeid en kreeg steeds meer lichamelijke klachten, zoals een zware schouderpijn. Toen het voorjaar aanbrak, zat ik op de bank en deden de ontluikende natuur en al die fluitende vogels me niets meer.

Toen heb ik me ziek gemeld.”

„Je leeft in een soort aquarium, er loopt vaak een derde in huis” Lianne, al jaren fulltime belast met de zorg voor het gezin, gaat als het iets beter met Johan gaat, ook onderuit. „Je hebt alles gegeven wat je hebt en wordt daardoor heel kwetsbaar.” Beiden zoeken ze professionele hulp. „Maar daar heb je ook de hulp van boven bij nodig. Die periode heeft ons echt afhankelijker gemaakt. Dat is het goede en het beschamende van die tijd. Je merkt dat

terdege *

10 JUNI 2020

71

INTERVIEW

„Met een blog schrijf ik bepaalde spanningen van me af” je eerst van alles zelf probeert en het pas uit handen geeft als het helemaal niet lukt. Dat was een les voor ons.”

Zijn ziekteperiode heeft nog een andere verandering tot gevolg. Riezebos, die voordat hij jobcaoch was zijn loopbaan met een meao-diploma op zak begon bij de advertentieafdeling van de Erdee Media Groep, gaat op zoek naar andere baan. „Familie van me is werkzaam in de gehandicaptenzorg. Ik heb een tijdje getwijfeld tussen deze sector en die van de re-integratie. Die laatste was me bekend en bleef me trekken. Totdat iemand me heel confronterend zei dat ik aan een nieuwe uitdaging in de gehandicaptenzorg niet durfde toe te geven, hoewel ik in mijn hart die keus allang had gemaakt. Dat was een eyeopener.”

Hij solliciteert naar de functie van woonbegeleider bij Adullam, op de locatie Kroonheim in Uddel, en mag een aantal uren meelopen. „Ik ben er tot tien uur ’s avond gebleven en kwam fluitend thuis. Een bijzondere ervaring. Ik had al mijn werk als jobcoach, maar geen agogische opleiding. Ik ben daarom begonnen aan een hbo-deeltijdstudie social work. Dat duurde twee jaar. Dat vond ik te overzien, maar ik heb wel aangegeven dat mijn gezin op nummer één, het werk op nummer twee en studie op drie kwam te staan. Gaandeweg kreeg ik meer energie en ik had voldoening in mijn werk. Uiteindelijk heb ik de studie in drie jaar afgerond. Ik werd later teamleider en ben recent benoemd tot manager van Kroonheim.”

UITLAATKLEP Kort na de geboorte van Joëlle begint Riezebos een blog. „Aanvankelijk bedoeld om familie en kennissen op de hoogte te stellen van Joëlles gezondheid en allerlei gebeurtenissen die daarmee verband houden. Iedereen steeds weer bellen was ondoenlijk en gaf veel te veel onrust. Ik merkte dat ik gemakkelijk allerlei ervaringen kon opschrijven en 72

terdege *

10 JUNI 2020

voor mij werd het steeds meer een uitlaatklep. Je schrijft als het ware bepaalde spanningen van je af.”

Zijn blog trekt niet alleen in de familie de aandacht. Het aantal trouwe lezers is steeds verder gegroeid. „Meestal wordt zo’n stukje tussen de 1000 en de 2000 keer gelezen.

Merkwaardig genoeg komen die mensen overal vandaan, ook uit andere werelddelen.

Ik vermoed dat zich daar Nederlanders bevinden die op zoek zijn naar verhalen die met hun geboorteland te maken hebben.”

Gaandeweg heeft zijn blog een andere functie gekregen. De inwoner van Ermelo vertelt over tal van gebeurtenissen die een relatie hebben met zijn gehandicapte dochter. Over dagelijkse dingen, haar spraakgebrek, de verhuizing, de aankoop van een oude bus waarin een rolstoel past en die de familie de Riezebus noemt en over droevige en blijde zaken, soms enigszins relativerend of met een sprankje humor.

Onder het kopje ”Levend verlies” komt rouwverwerking aan de orde. „Ik deel de opvattingen van de Belgische klinisch psycholoog Manu Keirse dat rouw over een kind met een ernstige handicap niet overgaat, maar juist toeneemt. Er is sprake van chronische rouw die vaak achronologisch verloopt. De beperking gaat steeds zwaarder drukken.

Figuurlijk bij het ouder worden, maar ook letterlijk, omdat ze van baby is gegroeid naar een meisje van ongeveer 30 kilo.”

HECHT De manager van Kroonheim noemt in dit verband de aandacht voor de andere kinderen. Dat zijn niet alleen Willemijn en Matthias. Het gezin is in 2019 uitgebreid met een vierde kind, Samuël. Hun zoontje is onlangs een jaar geworden. „De situatie vraagt aanpassing van het hele gezin, niet alleen van de ouders, maar ook van de andere kinderen.

Zij moeten de extra aandacht die naar Joëlle uitgaat missen.

We proberen niet te vergelijken, maar onbewust doe je dat natuurlijk wel. Dan ben je extra verwonderd als je ziet hoe onze jongste zich ontwikkelt. We zijn door alles wat we hebben meegemaakt als gezin heel hecht geworden. De oudste twee dragen hun steentje

bij en hebben een sterke band met Joëlle.”

Veel vooruitdenken is er niet bij. „We hebben daar de ruimte niet voor, maar proberen dat ook niet te doen.” Onder normale omstandigheden gaat Joëlle vier dagdelen naar school, in combinatie met verschillende vormen van therapie. Vanaf het begin van het instellen van de lockdown in maart heeft het gezin bewust gekozen voor quarantaine. „Onze dochter is heel kwetsbaar door aandoeningen aan de luchtwegen. Een tweede reden is dat de bewoners van Kroonheim eveneens vatbaar zijn voor het virus.

We hebben alle hulp die we van buitenaf via de pgb inkopen, gestopt. Het is daardoor natuurlijk wel ingewikkelder geworden. Ik doe vanuit huis mijn werk, de andere kinderen zijn eveneens thuis en we hebben er door het beëindigen van hulp van buitenaf het nodige bijgekregen. Het is bepaald geen rustige periode.”

PSALM 121 Hij eindigt niet in mineur. „We staan er niet alleen voor. Op Eén kunnen we vast vertrouwen. Vaak is, ook de voorbije jaren, gebleken dat God van ons en ons verdriet afweet. We hebben dat verschillende malen ervaren. Hij helpt ons, soms heel praktisch. Bijvoorbeeld bij de verhuizing en bij de zoektocht naar een betaalbare bus waarin de rolstoel past.

Je moet ook willen zien dat je leven gestuurd en geleid wordt. Het heeft ons dichter bij de Heere gebracht. Op heel moeilijke momenten hebben we de kracht van het gebed ervaren.”

Riezebos, met zijn gezin aangesloten bij de oud gereformeerde gemeente van Ermelo, geeft aan dat het daarmee „niet opeens gemakkelijk wordt.” In een van zijn blogs schreef hij enkele maanden geleden dat „God wel goed is. Wat een troost! Onwillekeurig moet ik dan denken aan Psalm 121 berijmd.

Die zing je dan weleens in de kerk, maar kun je soms helemaal niet meezingen…”

Hij citeert: Hij is, al treft u ’t felst verdriet, Uw Wachter, Die uw voet Voor wankelen behoedt; Hij, Isrels Wachter, sluimert niet; Geen kwaad zal u genaken; De Heer’ zal u bewaken.

Soms is het slimmer om je slaapkamer eens niet op te ruimen. Als je creatief wilt denken, bijvoorbeeld. Maar of je moeder daar ook blij van wordt? tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

VOEDING

Slimme sticker Hoe weet je of bederfelijke etenswaar, zoals groente, vlees of vis, in de supermarkt continu is gekoeld of bevroren is geweest? Aan de verpakking is dat vaak niet te zien. Maar niet goed gekoelde etenswaren bederven sneller. Zuid-Koreaanse wetenschappers ontwikkelden daarom een sticker.

Deze laat zien of het voedsel op een bepaald moment te warm is geworden. Op doosjes met medicijnen kan de sticker ook worden gebruikt.

Een chaotisch bureau bezaaid met papieren, boeken en notitieblaadjes is nog niet eens zo verkeerd, vond Albert Einstein. „Als een rommelig bureau staat voor een rommelige geest, waar staat een leeg bureau dan voor?” Misschien heeft hij wel gelijk. Uit recent onderzoek blijkt dat een rommelige omgeving creatief denken stimuleert. Een handig argument als je een keer

74

terdege *

10 JUNI 2020

geen zin hebt om het op te ruimen.

Onderzoekers van de universiteit van Minnesota (VS) lieten twee teams nadenken over nieuwe manieren om iets met tafeltennisballetjes te doen. Het ene team kreeg een rommelig lokaal toegewezen, het andere een net, strak opgeruimde ruimte. Wat bleek? Beide teams hadden evenveel ideeën bedacht, maar die van de groep uit

het rommelige lokaal waren veel creatiever. „Creatieve mensen voelen zich niet gehinderd door een rommelige ruimte. Dat helpt hen platgetreden paadjes te verlaten en nieuwe invalshoeken te zoeken, terwijl een geordende omgeving tot gangbare oplossingen leidt”, aldus hoofdonderzoeker Kathleen Vohs.

Een chaotische omgeving is soms zo verkeerd nog niet.

PSYCHOLOGIE

CREATIEVER DOOR ROMMELIG BUREAU

Zoektocht naar vaccin tegen corona Hoe Sars-CoV-2virus cel infecteert

Menselijke cel

GRAPHIC

Genoom virus

Pineiwit Viraal vectorvaccin Pineiwit-gen wordt uit genoom van Sars-CoV-2 geknipt

Infectie: Virus gebruikt eiwit“pin” om zich aan ACE2*-receptor te binden – toegangsACE2poort in menselijke receptor cel voor virus om te vermenigvuldigen Pineiwit is potentiële kandidaat voor vaccin

*Angiotensine-converterend enzym 2 Adenovirus Gen wordt ingevoegd in DNA van adenovirus dat als vector in vaccin optreedt Vaccin wekt antigen van pineiwit op, dat aanzet tot immuunreactie van antilichaam Ontwikkeld door CanSino Bio (China) en Universiteit van Oxford (VK)

Nucleïnezuurvaccin Messenger RNA (mRNA) bevat genetisch recept om antigen van pineiwit in menselijke cel te produceren Antigen Menselijke mRNA cel

Ontwikkeld door Moderna, Inc. en NIAID (VS) Antilichamen

Antigen stimuleert antilichamen

In een hyperloop gaat treinreis net zo snel als vliegreis

DNA-plasmide-vaccin Plasmides zijn circelvormige DNA-vectoren

Plasmide

Vaccin wordt toegediend via elektroporatie – elektrische stroom Ontwikkeld door Inovio verhoogt antigenafgifte bijna Pharmaceuticals (VS) duizendvoudig

Bronnen: Johns Hopkins University, Trial Site News, WHO

© GRAPHIC NEWS

Over de hele wereld ontwikkelen farmaceutische bedrijven vaccins tegen corona. Inmiddels worden er vier getest, waarvan graphic de principes van drie vaccins uitlegt.

De hyperloop, een capsule die met 1000 kilometer per uur door een lagedrukbuis schiet, gaat wellicht het regionale vliegverkeer vervangen. Zo’n supersnelle capsule vraagt natuurlijk om een uiterst krachtige elektromotor om op gang te komen. Die is onlangs gepresenteerd door de Australiër Michael Fragomeni van HyperPower.

Met de motor van 1340 pk accelereert een capsule in nog geen seconde van 0 naar 250 kilometer per uur. Al drie hyperloopbedrijven hebben bij Fragomeni aangeklopt.

Nuttig afval-DNA

Net als bij alle levende wezens ligt ook de genetische informatie van de mug vast op het DNA. Een deel van het DNA wordt niet gebruikt om eiwitten van te maken. Dit werd lange tijd ”junkDNA” (afval-DNA) genoemd, een restant van evolutie. Uit onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen blijkt echter dat sommige vormen van junk-DNA in muggen uiterst belangrijk zijn voor de ontwikkeling van muggenembryo’s.

GENETICA

Supersnel 250 km/h VERVOER

Plasmide is genetisch bewerkt zodat het gen van pin-eiwit bevat

SlaapZeker Sla apZeke ker k er weken

bij Beddenspecialist.nl bij B eddenspecialist.n nll

Extra zekerheid* SlaapIDÂŽ thuismeting Omruilgarantie op matrassen Matrasreiniging cadeau *Vraag naar de voorwaarden.

Kies bewust voor je nachtrust

Uniek slaapgedrag inzicht met SlaapIDÂŽ thuismeting

Deskundig en onafhankelijk advies

Beddenspecialist

Jouw persoonlijke slaapoplossing op maat

Uitstekende slaapgarantie en slaapservice

VAN VELDHUIZEN

Garderbroekerweg 146, 3774 JH Kootwijkerbroek - T 0342 441 224 www.beddenspecialist-vanveldhuizen.nl

GENDERIDEOLOGIE (2) Ds. A.A. Egas, Damwoude

Het is aangrijpende hoe onze samenleving zich steeds verder verwijdert van de Heere en Zijn Woord. Dat gaat niet alleen sluipenderwijs, nee, dat wordt opzettelijk gestuurd en gepropageerd.

We zien dat duidelijk in de beweging die het onderscheid tussen man en vrouw wil wegvagen. De vorige keer hebben we daar samen al over nagedacht. Nu wil ik jullie iets laten zien van de dwang van overheidswege dat wij dit als samenleving moeten accepteren. Ik las dat in Engeland een medewerkster van een denktank ontslagen is omdat ze het traditionele onderscheid van man en vrouw verdedigde. De rechter gaf de werkgever gelijk, omdat de ouderwetse visie van deze vrouw „geen respect verdient in een democratische samenleving.” Laat die uitspraak van de rechter eens goed tot je doordringen. Eigenlijk zegt hij dat er in een democratische samenleving geen plaats is voor een Bijbelse visie. Dat vind ik ook het bedreigende eraan. Om nog een voorbeeld te noemen: onze minister voor Rechtsbescherming, Sander Dekker, wil dat iedereen boven de zestien jaar het eigen geslacht kan laten veranderen op de geboorteakte, zonder dat daaraan enige toetsing is verbonden.

Nu heb je daar nog een verklaring van een deskundige voor nodig waarin gesteld wordt dat iemand inderdaad “in het verkeerde lichaam is geboren”.

Toen een juriste daar in een dagblad stelling tegen nam, werd er aangifte tegen haar gedaan vanwege discriminatie. Let op: jullie, jongelui, zullen en moeten van de genderideologen en –in hun kielzog meegezogen– de overheid aanvaarden dat er oneindig veel variaties zijn in het menselijk gender.

Wie zich daar tegen verzet en wil vasthouden aan de scheppingsorde, is verdacht en hoort er eigenlijk niet bij. Dat benauwt mij voor jullie. Maar ik ben daarbij ook echt bevreesd dat er onder jullie zullen zijn die dit gewoon gaan vinden en gaan denken: Dat moet toch kunnen. Wanneer je je ongelukkig voelt in je lichaam, moet je je toch kunnen laten ombouwen? Wat is daar eigenlijk op tegen?

Daarom wil ik jullie laten zien dat daar alles op tegen is. Omdat het een aanval is op het geloof in de schepping door God van man en vrouw. We belijden toch met Genesis 1:17: „En God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld Gods schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij hen. De genderideologie verwerpt dit uitgangspunt en komt daarmee in opstand tegen onze Schepper en Formeerder. Het is een krachtig afrekenen met Gods bedoeling dat man en vrouw samen een eenheid vormen die Hij naar Zijn beeld geschapen heeft.

Hij heeft man en vrouw geschapen om samen kinderen te krijgen en die in de vreze des Heeren op te voeden. Terecht zei de vorige paus dat de genderideologie een antropologische revolutie is, een totale ommekeer in het denken over de mens.

Het is een radicaal verwerpen van Gods bedoeling.

Ook een aanval op het gezin als de hoeksteen van de samenleving. Het gezin waarin van ouders op kinderen het leven met de Heere mag worden overgedragen. Daarom, jonge mensen, als er een zaak is waar het woord van Paulus „wordt dezer wereld niet gelijkvorming”, dan geldt dat wel de genderideologie. Houd vast aan het onfeilbare Woord van God, dan alleen ga je in het rechte spoor.

77

AS PA RAG U S FA L CAT U S Sierasperge

KAMERPLANTEN

Kamerplanten, wie heeft ze niet?

Een plant brengt leven in de kamer, zuivert de lucht, is een blikvanger om te zien en gaaf om mee te stylen! beeld: TINEKE VAN DER EEMS styling: TINEKE VAN DER EEMS & JANNEKE VISSER planten: BLOEMENHUUS ELSPEET

terdege *

10 JUNI 2020

79

MU SA DWARF B ananenplan t

YU CCA ELE P HANT I P E S P a lmlelie

P ILE A P E P E ROM I O I DES Pannenk o ek enp l an t

KAMERPLANTEN

terdege *

10 JUNI 2020

81

ZA MIOC U LCAS ZAM I I FO LI A Kamerp al m

PAC H IRA AQUAT ICA Geldboom

“Mijn favoriete plant? Daar heb ik over nagedacht. Ik kan geen favoriet noemen!

Ik hou enorm van kamerplanten, vind ze allemaal mooi op hun eigen manier!

GROE N E A N TH U R IU M L ak ant huri um

AST RANT I A MA JOR Zeeuws k noo p j e

Ze hebben ieder hun charme en schoonheid. En ze brengen zoveel sfeer en warmte in huis!

Ik zou niet zonder kunnen....� Sandra Noordijk, Bloemenhuus Elspeet

KAMERPLANTEN

CA LATH E A LIV ING PLANT Pauw enp l ant

Wat planten doen Groen en fris. Niet verlept. In een terracotta potje.

De aarde licht vochtig. Van tijd tot tijd een badje. Of wat sproeien. Een beetje mest. Soms iets snoeien.

Volle zon. Halve schaduw. Kamerplanten. Voor sommigen een crime. In deze groene Terdege een waar feest.

Planten doen meer dan je denkt. Zo zorgen ze voor gezelligheid in huis, maar ook voor schonere lucht. Ze halen CO2 uit de atmosfeer en zorgen ervoor dat de lucht in huis juist meer zuurstof en luchtvochtigheid gaat bevatten.

Op kantoor zouden planten de creativiteit en de productiviteit van werknemers kunnen verhogen.

EĂŠn plant zou dat verschil zelfs al kunnen maken.

Wetenschappers vermoeden dat dit komt door het rustgevende effect van planten. Bijkomend voordeel: ze gaan galm en geluidsoverlast tegen.

Planten zouden er zelfs voor zorgen dat je geheugen 20 procent beter kan presteren. Niet vergeten en gauw mooie planten te halen dus!

SANSEVIERIA KIRKII Vrouwentong

ASPARAGUS SETACEUS Sierasper ge

Peter en Karin Koelewijn uit Veen hebben twaalf kinderen

INTERVIEW

”DE MEESTE RUZIES GAAN OVER PANTY’S” Grote gezinnen DEEL 4 (SLOT)

Peter en Karin Koelewijn uit Veen hebben twaalf kinderen: Henriëtte, Silvester, Annemarie, Marjolein, Daniëlle, Michelle, Nadine, Elsemarie, Lydia, David, Marie-Louise en Sarah.

De oudste is 24, de jongste 5. Ofwel, zoals Peter rekent: We hebben een kopgroep, een middengroep en een staartgroepje.” tekst: CORINE BOONE-BRUGGINK beeld: FAM. KOELEWIJN

terdege *

10 JUNI 2020

87

INTERVIEW

e achtertuin van de familie Koelewijn in Veen is op z’n minst uniek te noemen.

De royale raampartij aan de achterzijde van hun dijkwoning biedt volop zicht op de rivier de Maas. Ze hoeven alleen het tussenliggende weiland te doorkruisen en ze staan aan het water. „Als het mooi weer is, eten we ’s morgens op het strandje”, wijst moeder Karin (49). „In de zomer zitten we er hele dagen. ’s Avonds eten we dan bijvoorbeeld van de skottelbraai.” „Met zo’n achtertuin hoef je niet op vakantie”, lacht vader Peter (54). Het gezin woont inmiddels zeventien jaar aan de dijk, maar Peter en Karin voelen zich nog elke dag gezegend met hun riante woning en het bijbehorende uitzicht. Als telg uit een vissersfamilie heeft Peter een voorliefde voor water. Vier jaar geleden kocht hij een skûtsje, een houten Friese tjalk van 120 jaar oud. Hij knapte het voormalige vrachtscheepje van 15 meter lang op tot een volwaardig vakantieonderkomen voor het hele gezin. „Het is bijzonder leuk”, glimlacht hij. „We zijn weleens met z’n twaalven weggeweest. Meestal gaan we een dag of tien en zeilen we op de randmeren, of we gaan naar Bunschoten of Harderwijk.”

Karin geniet erg van de gezamenlijke vaarvakanties. „ Het werkt heel samenbindend als gezin. Je bent die dagen verplicht om met elkaar op te trekken.” Annemarie (21) grinnikt. „Het is modern kamperen”, definieert ze.

D

WERKSTER De hechtheid van hun gezin ervaren Peter en Karin als een groot goed. Beiden komen ze uit een relatief klein gezin: Peter heeft één broer en Karin een broer en een zus. Dat ze zelf een veel groter gezin kregen, riep in het verleden vanuit hun omgeving regelmatig reacties op. Opmerkingen die Karin weleens verdrietig stemden. „Toen wij meer kinderen kregen, hoorde ik vaak: „Jullie hebben er al zo veel, wacht maar tot ze ouder zijn, dan is het zo makkelijk niet.” Of mensen gaven aan dat ze het echt niet begrepen. Ik heb bij elke zwangerschap aangegeven dat wij er heel blij mee zijn. Lydia, ons negende kind, kreeg bewust de naam Matthea als tweede doopnaam; dat betekent ”geschenk van God”.” „Of mensen zeiden: Als het maar weer geen meisje is”, vult Annemarie aan. Karin knikt. „Maar de meeste reacties zijn gelukkig positief.

Laatst waren we met zes kinderen in de IKEA en daar sprak een vrouw mij aan. Ze zei: „We zagen jullie al toen jullie binnenkwamen en ik moet het even kwijt: Wat hebt u toch een leuk gezin.” Dat zijn mooie gesprekjes.”

Dat een groter gezin meer drukte geeft is een understatement, weet Karin. „Natuurlijk is het druk, maar ik ervaar dat niet als overheersend. Ik krijg vaak te horen: „Je hebt zeker wel een werkster?”

Ja, zeg ik dan, elke dag maar liefst: een vaatwasser en een droger. Er wordt vaak negatief naar grotere gezinnen gekeken, terwijl het zo mooi is. Wij hebben het altijd heel fijn gehad als gezin.”

KOPGROEP De gezinsleden proberen zo veel mogelijk met elkaar te ondernemen. „Als we met z’n allen ergens zijn, valt dat wel op”, beseft Peter. „De oudsten gaan nu niet meer overal mee naartoe, maar we vinden het leuk om met zo veel mogelijk kinderen dingen te doen.”

De jaarlijkse gezinsdag op Koningsdag is inmiddels een traditie. Karin is de motor achter het programma, zij zoekt elk jaar naar een geschikt uitje voor het hele gezin. En dat valt nog niet mee, erkent ze. Logisch, vindt Peter. „Als je twaalf kinderen hebt, heb je als het ware drie leeftijdsgroepen: een kop- en een staartgroepje en de kinderen daar tussenin. Die verschillen zie je in ons gezin nu heel sterk. Wat dat betreft vind ik dit nu wel de meest intensieve periode van de afgelopen 24 jaar.” Karin knikt. „Ik vind het nu ook drukker, omdat er meer bij komt kijken als je kinderen ouder worden. Toen we vier kinderen hadden, was de oudste nog geen 2,5 jaar. Dat was ook druk, maar heel anders. Als ze klein zijn, heb je ze thuis en komen er nog niet allerlei invloeden van buitenaf bij kijken. We organiseren nu bewust samenbindende dingen als gezin, omdat je straks wellicht met meer aanhang te maken krijgt en met schoonfamilies, zodat er minder tijd is om als gezin compleet te zijn.”

DOOPDIENST Annemarie hoort haar ouders glimlachend aan.

Als een van de oudsten hoort ze bij de kopgroep, samen met getrouwde tweelingzus Marjolein. „Ik voel me daar niet door belast, hoor. Het is niet zo dat wij als oudere kinderen per se veel met de kleintjes moesten doen. Daniëlle vindt het bij-

terdege *

10 JUNI 2020

89

voorbeeld heel leuk om met hen op stap te gaan, zij neemt er gerust zes mee als ze gaat wandelen of de weekboodschappen gaat doen. Dat zie ik echt niet zitten, nee zeg, ik zie ze al wiebelen op hun fietsjes.”

Haar jongere zusjes Nadine (14), Elsemarie (13) en Lydia (11) gniffelen op de bank. Zij vinden het vooral gezellig om zo veel familie te hebben. „Er is altijd wel iemand met wie je bijvoorbeeld een spelletje kunt doen of kunt knutselen”, weet Nadine.

Annemarie herinnert zich als een van de oudsten van het gezin de terugkerende blijdschap als er een baby werd geboren. „Wij waren heel blij als er weer een kleintje bijkwam. We maakten ruzie wie het vast mocht houden.”

Als onderdeel van een eeneiige tweeling heeft Annemarie gevoelsmatige de diepste band met Marjolein. Al herkent ze zelf terdege de verschillen in beide karakters. „Dat geldt voor ons hele gezin”, vindt ze. „We vormen echt een eenheid als broers en zussen, maar zijn ook heel divers.”

Ze grinnikt als ze bekent: „Soms zie ik gezinnen waarvan de kinderen ook in kleding allemaal op elkaar lijken. Daar krijg ik de kriebels van. Als het

goed is heeft ieder een eigen persoonlijkheid.” „Zo zijn jullie ook opgevoed”, meent haar moeder. „We hebben altijd gekeken naar wat bij elk kind afzonderlijk past. Ik heb wel inspraak in wat ze ’s zondags aantrekken, maar doordeweeks mogen ze zelf kiezen wat ze willen. Natuurlijk dragen de jongere kinderen ook wel kleren af, maar ik koop voor elk kind ook wel iets wat echt bij diegene past.”

POPCORN Een overduidelijke gemeenschappelijke deler van het gezin is het maken van muziek. Orgel, piano, panfluit, dwarsfluit, trompet, gitaar, klarinet en viool; als gezin kunnen de Koelewijns hun eigen orkestje vormen. En daar geniet Karin erg van. „Het leuke is dat het echt in hen zit, ik hoef er niet achteraan. Ze mogen zelf hun instrument kiezen. Als ouders vinden wij het mooi als ze muziek mogen maken tot eer van de Heere.”

Af en toe musiceren kinderen tijdens uitvoeringen. Als het even kan komt een aantal gezinsleden luisteren. „Die betrokkenheid kun je als ouders ook aanleren”, vindt Karin. „We spreken hen daar ook op aan. Als je zelf iets hebt, vind je

INTERVIEW

het ook fijn als er iemand komt, zeg ik dan. Henriëtte zei pas: „U bent er altijd.” Dat vond ik fijn om te horen.”

Het bezig zijn is eveneens een kenmerk van het Veense gezin. Nadine, Elsemarie en Lydia zijn echte creatievelingen. „We knutselen heel veel, bijvoorbeeld met stof of hout. Ook houden we van bakken. We hebben pas zelf popcorn gemaakt.”

Karin knikt. „Ze zijn altijd lekker bezig. We houden ook niet van niksen en vervelen.”

Of daar weleens ruzies bij komen kijken? „Ja”, anwoordt Nadine rap. „Die gaan met zo veel meiden meestal over panty’s”, reageert Annemarie cryptisch. „Dan stop je vijf panty’s in de wasmachine en krijg je er uiteindelijk maar één terug, omdat anderen er een aantal hebben ingepikt.”

Haar moeder heeft de oplossing. „Ik bewaar ze zodra ik de was eruit haal en dan kan ik ze aan de eigenaars teruggeven als ze erom vragen.”

PSALM 23 Het gezin Koelewijn verzamelt fijne herinneringen, maar weet ook dat het leven een keerzijde heeft. Drie jaar geleden werd er bij Marjolein een hersentumor geconstateerd en volgde een

precaire operatie. Voor tweelingzus Annemarie in het bijzonder was de periode een achtbaan. „Het was heel heftig. Marjolein was altijd mijn steun en toeverlaat en nu werden de rollen omgedraaid.

Het bijzondere was dat zijzelf heel positief was, daardoor kon ik het me niet veroorloven om bij de pakken neer te zitten.” „Toen de tumor werd ontdekt, zei Marjolein: „Wat de Heere doet, is goed”, daar hield ze zich aan vast”, blikt Karin terug. „Ze voelde zich gedragen door Psalm 23. Met die woorden ging ze de operatie in en kwam ze er ook weer uit.” Peter knikt nadenkend. „Natuurlijk was het moeilijk, maar we mochten ervaren dat de Heere boven alles staat. Hij heeft ons gedragen als gezin.”

Ruim een halfjaar geleden trouwde Marjolein met Jens. Tijdens de kerkdienst in de hersteld hervormde kerk in Wijk en Aalburg kregen ze als trouwtekst Psalm 23:1 mee. „Ik zou het daarom ook eerder een bijzondere dan een moeilijke tijd noemen. We waren niet mistroostig”, zegt Annemarie bedachtzaam. Ze glimlacht even. „Ik weet dat Marjolein liever zelf niet met haar verhaal de aandacht krijgt, maar als God de eer krijgt, dan is het goed.”

terdege *

10 JUNI 2020

91

Haak tegelijk met anderen aan dit leuke project

Zomerse deken Haak mee met deze �crochet along� en maak de prachtige zomerse deken Happy Bee tekst & beeld: VERIE DEN BOER

DO IT YOURSELF

* * * *

11 bollen Durable Double Four White (310) 5 bollen Durable Double Four Hazelnut (2218) 1 bol Durable Double Four Navy (321) Haaknaald 5 mm

CROCHET ALONG: Wat is een ”crochet along” (CAL)? Letterlijk betekent het: meehaken. Je haakt tegelijk met anderen aan hetzelfde project, dat in delen gepubliceerd wordt. De CAL Happy Beedeken wordt in drie delen gepubliceerd.

Deel 1: Haakpatroon 1: blok ”Happy”.

* * *

Schaar Toerenteller Stompe naald

Deel 2: Haakpatroon 2: blok ”Bee”.

Deel 3: Haakpatroon 3: afwerking en ”honingdruppels”.

AFMETINGEN: De deken heeft de volgende afmetingen: 195 x 125 cm (eenpersoonsdeken). Voor een tweepersoonsdeken haak je 12 blokken extra, voor een babydeken haak

je 6 blokken minder.

GEBRUIKTE STEKEN: losse – halve vaste – vaste – half stokje – stokje – dubbel stokje WERKWIJZE: BLOK HAPPY (6X): Haak (white) 56 lossen.

TOER 1: Haak 4 lossen (= 1 stokje + 1 losse), 1 steek

*

terdege *

10 JUNI 2020

93

slaap lekker. bestel in juni en ontvang tot ver vaardigd van

NATUURLIJKE MATERIALEN de lattenbodem wordt

OP HOOGTE INGESTELD

€

de bamboe tijk

600

IS ANTIBACTERIËEL het matras

VERDEELT DE DRUK

korting!

topper en onderdeken

helemaal

ZIJN VOCHTWEREND

OP JOUW MAAT!

Een comfortabel bed op jouw maat.

Niet te koud, niet te warm – vochtvrij slapen.

10 jaar garantie en vriendelijke service.

W� maken bedden met een bodem die

W� werken met merinowol, die vocht

Standaard 90 dagen proberen en 10 jaar

we handmatig instellen. Op maat dus,

uitstekend verwerkt. Het houdt je lichaam

garantie. En als we je bed komen brengen

voor de juiste ondersteuning om je rug

op temperatuur – verkoelend in de zomer,

nemen we indien gewenst ook je oude

optimaal te ontlasten.

warm in de winter.

bed en matras mee.

Welkom in onze showroom in Ochten!

Maak een afspraak op www.capasbed.nl of bel (085) 040 9090

Pakket 1: White/Hazelnut/Navy

Pakket 3: White/Ochre/Linen

Pakket 4: White

overslaan, stokje, losse *, herhaal 26x, stokje in laatste *-* steek.

TOER 2-28: Herhaal toer 1.

TIP: De kleuren in dit haakpatroon worden aangegeven met white, hazelnut en navy. Gebruik je andere kleuren, maak dan van tevoren een lijstje met nummers: 1. white = ...(kleur), 2. hazelnut = ...(kleur) enzovoort. Zo weet je precies wanneer je welke kleur moet gebruiken.

DIT HAAKPATROON IS UITSLUITEND BEDOELD VOOR

Pakket 2: White/Brick/Peach

PERSOONLIJKE GEBRUIK. HET PATROON MAG NIET VERKOCHT AAN DERDEN OF GEBRUIKT WORDEN VOOR COMMERCIËLE DOELEINDEN. MEER WERK VAN VERIE ZIEN? KIJK OP VVESTYWO.BLOGSPOT.COM.

Ook deze zomerse deken maken? Bestel dit leuke haakpakket!

Wil je aan de slag met de Happy Beedeken (CAL)? Bij Brouwer stelden ze speciaal voor Terdegelezers een pakket (verkrijgbaar in vier kleuren!) samen van 17 bollen Durable Double Fourgaren om deze deken te haken. Prijs: € 69,95 (exclusief verzendkosten € 5,-). Meer info: terdege.nl/happybeedekencal.

95

IBAN: NL11RABO0360838111

Vr i j s t a a n d e m o d e r n e bungalows voor 2 tot 12 personen op een unieke locatie in het bos.

rustig

recreëren ccreëren reëre ren n op de Camping

VELUWE

Jagtlustweg 13 EPE | T 0578 - 612615

d e r i et b e r g . n l

Royal Delft is weer open!

Ontdek de wereld van koninkljk Delfts Blauw Boek nu online uw tickets via www.royaldelft.com

COLUMN

Johan BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT

In verband met een toename van het aantal woninginbraken ga ik komende nacht op de iets de wijk in. Je moet je voorstellen: ieder­ een in diepe rust en op straat kom je geen kip tegen. Omdat we zelf op de iets zitten, kunnen we alles goed zien en horen. Door poortjes en steegjes ietsend, kammen we de wijken uit.

Om een uur of drie rijden we door een straat in een woonwijk. Het is heel stil. De vogels hou­ den zich nog rustig. Er gaan nog geen mensen naar het werk. We zijn, zo lijkt, de enigen in de wijk.

Plots horen we gekraak alsof er een plank breekt. „Huh, wat is dat?” We kijken een don­ kere steeg in en mijn collega schijnt er met zijn zaklamp in. Opeens roept hij luid: „Ja, stop, politie!” Verderop in de steeg zie ik een man wegrennen. „Het is raak”, hoor ik mijn collega opgetogen roepen. We ietsen hard achter de man aan. Honderd meter verderop krijgen we hem te pakken en krijgt de man onze pepper­ spray in zijn gezicht. „Die is nu wel onder controle”, denk ik, en ik iets terug naar de plek waar we het geluid hoor­ den. Een straat verderop loopt een andere man.

Ik zie dat hij schrikt als hij mij ontdekt. Snel iets ik naar hem toe en pak hem vast. De man heeft

geen duidelijke verklaring voor zijn aanwezig­ heid in de wijk. Ik houd hem aan en plaats hem snel in de boeien. Inmiddels heb ik op de porto­ foon meegedeeld waar we op zijn gestuit en zijn er collega’s naar ons onderweg. De verdachten worden naar het politiebureau overgebracht.

Omdat we niet zeker weten wat de mannen aan het doen waren en of ze wellicht met meer waren, hebben we een politiehondengeleider gevraagd te assisteren.

Inmiddels zijn we met meerdere collega’s bij de woningen waar we het geluid vandaan hoorden komen. Na wat zoekwerk zien we dat met een breekijzer geprobeerd is een raam te openen.

De hondengeleider maakt zijn ronde om te zien of er nog een derde verdachte rondloopt. In de dicht begroeide tuin van de buren begint de politiehond ineens hard te blaffen. Het kabaal maakt duidelijk dat de hond iemand te pakken heeft. Snel wordt de derde verdachte geboeid en ook hij wordt afgevoerd naar het politie­ bureau.

Nadat alles is afgezocht naar eventuele andere verdachten ietsen mijn collega en ik terug naar bureau. Met een dikke glimlach. We geven elkaar een boks. Dit is wat je noemt een echte heterdaad!

Johan Dubbeldam verzorgt op deze plek een wisselcolumn.

Volgende keer ambulanceverpleegkundige Paul-Jan Dekker.

terdege *

10 JUNI 2020

97

CATHERINE BEGON ONDERZOEK NAAR VRAGEN ROND OUDERSCHAP

KONINKLIJK HUIS

”Luie Kate” zit niet

veel stil De agenda van hertogin Catherine is doorgaans vrij leeg, en dat heeft een belangrijke reden.

Het moederschap staat voor haar op nummer één.

De manier waarop haar grootmoeder omging met haar kleinkinderen is daarin een voorbeeld voor haar. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP

terdege *

10 JUNI 2020

99

KONINKLIJK HUIS

azy Kate, oftewel: luie Kate.

Zo wordt hertogin Catherine nog weleens spottend genoemd. Volgens felle criticasters zou de agenda van de hertogin veel te leeg zijn, en haar inzet voor het Verenigd Koninkrijk minimaal. En wie een blik werpt in Catherines agenda van 2019, ziet inderdaad een duidelijk verschil met die van haar familieleden. Waar prins Charles vorig jaar 521 activiteiten bijwoonde en prinses Anne 506, kregen we hertogin Catherine ‘slechts’ 116 keer te zien.

Toch heeft de hertogin de afgelopen jaren echt niet stilgezeten. Begin januari 2020 sprak ze uitgebreid met journaliste Giovanna Fletcher, en al snel werd duidelijk dat ze zich druk bezighoudt met haar kinderen. Oftewel: het moederschap op één.

Catherine: „Ik had een geweldige grootmoeder die veel tijd met ons doorbracht. Spelletjes spelen, tuinieren, knutselen. Ik probeer mijn kinderen dezelfde ervaringen te geven in hun opvoeding. Ik denk dat het goed is voor de mentale en fysieke ontwikkeling van kinderen, iets waarmee je een goede basis legt. Ik heb een foto van Charlotte die aan een wilde hyacint ruikt, en zulke momenten betekenen zo veel voor mij als ouder.”

L

MOEDERSCHULD Het voor velen herkenbare onderwerp ”moederschuld” komt tijdens het openhartige gesprek ook aan bod. Volgens de hertogin is er geen enkele moeder die zich niet schuldig voelt over de hoeveelheid tijd ze kan doorbrengen met haar kinderen. „George en Charlotte zeiden vanmorgen nog: „Waarom breng je ons niet naar school?’ Ook weidt ze uit over haar zwangerschappen, die gepaard gingen met negen maanden misselijkheid. „Ik behoorde niet tot de

groep van de gelukkigste zwangere vrouwen. Omdat ik me zo slecht had gevoeld tijdens de zwangerschap, vond ik de bevalling eigenlijk ook best leuk. Omdat ik wist dat er een einde aan kwam.”

Wat ze minder leuk vond, was het poseermoment kort na de geboorte.

Opgetut en op hoge hakken moest ze haar pasgeboren George tonen aan de wereldpers. „William en ik wisten dat het iets was waar iedereen op zat te wachten. Maar we hadden een pasgeboren baby en we waren onervaren ouders, dus we hadden gemengde gevoelens.”

Gemengde gevoelens waren er ook in de maanden na haar eerste bevalling. Terwijl prins William aan het werk was, en al haar familieleden en vriendinnen hun eigen leven leidden, zat zij alleen met haar baby op een afgelegen landgoed. Opeens kreeg ze te maken met de onderwerpen eenzaamheid en twijfel, terwijl iedereen dacht dat ze met volle teugen genoot van de rust en de vrijheid.

Om onervaren ouders te ondersteunen en mentaal weerbaar te maken, is ze begonnen met Five Big Questions, een onderzoek naar de vragen en twijfels rond het ouderschap. Catherine: „Uiteindelijk denk ik dat als je kijkt naar wie de kinderen opvoedt en wie er voor hen zorgt in de meest vitale periode, van de zwangerschap tot de leeftijd van 5 jaar, dat je dan uitkomt bij ouders en verzorgers. Die op hun beurt weer deel uitmaken van een gezin. En hoewel ik met wetenschappers en dienstverleners heb gesproken, is het nog belangrijker om naar gezinnen te luisteren. Waar streven ze naar? Wat zijn hun uitdagingen?”

Op antwoorden zal ze helaas nog wel even moeten wachten, want het coronavirus heeft ook haar agenda, hoe leeg hij volgens sommigen ook is, flink in de war gegooid.

„We hadden een pasgeboren baby en waren onervaren ouders”

terdege *

10 JUNI 2020

101

B-19 KRUISWOORDPUZZEL

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke & Jenneke van der Jagt

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@ kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

(2 PT)

Horizontaal: 1. bezit, 4. echt, 8. rustteken, 10. bouwval, 12. ivoor, 13. plezier, 15. ontkenning, 16. behoeftig, 17. fel, 19. vlekkenwater, 21. landbouwwerktuig, 22. champagnekurk, 24. naaf, 25. neerslag, 27. plooirand, 29. plaats in Gelderland, 31. Turkse bevelhebber, 32. nagerecht, 33. oppervlakte, 34. zelfkant, 36. in het jaar, 38. deel van de hand, 41. gewas, 44. kweek, 46. leeg, 47. kies, 50. binnen, 51. deel van de mond, 53. vader van Sem, 54. bevel, 55. weg, 57. Britse tijdzone, 58. op welke manier, 59. fraai, 61. beest, 62. snede, 63. kol.

Verticaal: 1. hoofddeksel, 2. berg, 3. familielid, 5. klein kind, 6. vaas, 7. zwart, 8. stof, 9. Europeanen, 11. vader van Abraham, 13. strik, 14. gestold vleesnat, 16. Deens eiland, 17. vies, 18. jong dier, 20. rivier in Duitsland, 22. mengsel, 23. beroep, 26. vertering, 28. kleur, 30. Chinese leer, 31. belofte, 35. grap, 37. ontkenning, 39. staat in de VS, 40. vulkaan, 42. drug, 43. eerdere president van VS, 45. inhoudsmaat, 48. vis, 49. uitvoering, 52. schaakstuk, 54. lekkernij, 56. gesloten, 58. lichamelijk ongemak, 60. titel, 61. lidwoord.

Inzenden: het woord dat ontstaat op 32-13-5-28-1-44-29-51-20-5318-12-62-58-39-45-4-42-25-35-49-37-60-54-24-19-50-31.

1

2

3

4

8

9

12

13

16

15

30

38 43

47 52 55

48

59

39

40

44

45

49

50 54

57

58

60 62

28

53 56

24

34

37

42

20

31

33 36

51

19

27

32

46

11

18

26

35

7

23

29

41

14

22

25

6

10

17

21

5

61 63

PUZZELS

C-19 OVERLAPPER/DOORLOPER

(2 PT)

1

2

3

4

5

6

1

Alle woorden bestaan uit vijf letters. De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

2

Horizontaal: 1. bloeiwijze – onzin – houtsoort, 2. kerkgebruik – bladvezel – ziekte, 3. afgeladen – wasbak – drank, 4. gewas – schuld – vader van Abraham, 5. gasten – eenvoudig – bom, 6. metgezel van Paulus – indikmiddel – vliegtuigmaatschappij.

Verticaal: 1. nuttig – plaats in Gelderland – slop, 2. plaats in Groningen – vogelverschrikker – git, 3. grond – zwaard – spel, 4. plaats in Israël – anti – woestijn in Israël, 5. leefregel – inkt – navigatiemiddel, 6. aanbouw – tweede gewas – straks.

3

4

5

6

Inzenden: de woorden die ontstaan op de uitstekende hokjes. Met de klok mee.

LETTERGREEPPUZZEL (2 PT)

De woorden komen uit zondag 7 van de Heidelbergse Catechismus. Maak van 50 lettergrepen 17 woorden met twee, drie of vier lettergrepen. De vijf lettergrepen die overblijven vormen een woord uit Spreuken 16.

Inzenden: het gevonden woord en de vindplaats.

D-19 RONDOPUZZEL

LIE

BE

LOOF

WE

VAN

VER

GE

VING

NA

KEN

NIS

E

HEID

GE

LIG

LUK

DA

SCHON

AL

WEN

DEN

GE

FELD

ON

AAN

LEN

ZA

LIJFD

NE

TEN

LIG

GE

MEEN

GE

VER

ZA

IN

DIEN

AR

GE

MEN

GE

TROU

GE

WEL

STE

TI

LOOFD

KE

KEN

VER

GE

WEL

DE

TWIJ

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

A-19 BIJBELSE

(2 PT)

Vul rond het cijfer het gevonden woord in. Het woord kan in ieder willekeurig hokje beginnen, maar altijd met de klok mee.

1

2

3

4

5

6

7

11

12

13

14

S

1. greppel, 2. overdaad, 3. automerk, 4. stuk, 5. deel van de dag, 6. in het jaar, 7. ambt, 8. zang, 9. niveau, 10. steeg, 11. laks, 12. plaats in Palestina, 13. rivier, 14. soepel, 15. deun, 16. grote vlieger, 17. bikkel, 18. af en toe, 19. koning van Israël, 20. geestelijk leider, 21. pol.

8

9

10

S 15

16

17

18

S

19

20

21

Inzenden: de drie woorden die ontstaan op regel 1, 4 en 7.

terdege *

10 JUNI 2020

103

E-19 WOORDPUZZEL

(1 PT)

Neem een woord uit het eerste rijtje. Zet er een willekeurige letter achter en maak met een woord uit het tweede rijtje een nieuw woord.

WIND LITER FRIS KANS LAND WATER KAR HAND

RANK IER LAAG LIER OVER REEP TOR VAAN

Winnaars 200 punten: L. Chevalking, Krimpen a/d IJssel (2); M. Schipper, Nieuw-Beijerland (3); A.C. van ’t Wout-Moen, Alphen a/d Rijn (17).

600 punten: M.G. Hoekman-van Driel, Dirksland (7). 1600 punten: H. Jansen, Langbroek (5). 2200 punten: A.C. Goud, Alblasserdam (2). 2600 punten: L. v.d. Heide, Surhuisterveen (8); G. Slemmer, Ede (8). 2800 punten: J. Ypma-Koster, Damwoude (4).

3200 punten: A. de Bat-Tollenaar, Sluiskil (3); E. Meijer-van Dijk, Langbroek (7). 3800 punten: A. Lam, Langbroek (7); J. van Wingerden, Capelle a/d IJssel (4). 4000 punten: N.J.C. van Genderen, Sliedrecht (0); J. Stok, Ridderkerk (2). 4400 punten: E. van Ginkel, Woudenberg (1). 4800 punten: G.A. Geneugelijk, Ouderkerk a/d IJssel (2). 5200 punten: J.C. Bos-Vergunst, Vierpolders (4); A. van Hof-Benschop, Barneveld (3); A.P. Kuup-Versluis, Werkendam (8).

5400 punten: I. Hage, Stavenisse (14). 5600 punten: A.N. van Bochove, Capelle a/d IJssel (2).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt?

U kunt kiezen uit: • ”Woorden van wijsheid voor echtparen”, door ds. G.J. van Aalst; • ”Bidden met de Schrift”, door ds. A.T. Vergunst; • ”Een roos uit de as”, door Rose Price; • ”Mijn moeder”, door diverse auteurs; • ”Ware liefde”, door Hugo Binning; • ”Terdege-agenda 2021”, leverbaar vanaf 1 juli; • ”Mattie-agenda 2021”, leverbaar vanaf 1 juli.

INFORMATIE: WWW.DEBANIER.NL

104

terdege *

10 JUNI 2020

Oplossingen A-17. Titus 2:13.

B-17. Horizontaal: 1. ovaal, 6. pauze, 9. fossiel, 12. rak, 14. roset, 15. pre, 17. Aken, 19. kit, 20. laks, 21. rok, 22. gat, 23. ijver, 25. Eta, 27. pate, 29. sen, 30. vrede, 32. tax, 33. toename, 35. asiel, 36. uiver. Verticaal: 2. vaak, 3. af, 4. lor, 5. assistent, 6. pet, 7. al, 8. zerk, 10. sok, 11. iet, 12. radijs, 13. keren, 15. patat, 16. Essex, 18. nor, 20. lap, 24. vers, 25. ere, 26. Ada, 28. tape, 30. vol, 31. emu, 33. te, 34. ei.

Opgevaren.

Horizontaal: 1. trouw, 6. weide, 9. koerier, 12. mei, 14. krant, 15. bas, 17.

Oslo, 19. pak, 20. tube, 21. iep, 22. nar, 23. Oman, 25. dvd, 27. meer, 29. ras, 30. pilot, 32. nee, 33. creatie, 35. okido, 36. poets. Verticaal: 2. roes, 3. uk, 4. wok, 5. draagvlak, 6. wet, 7. er, 8. drab, 10. Erp, 11. ink, 12. motor, 13. ilias, 15. buren, 16. Serre, 18. oen, 20. tam, 24. mank, 25. die, 26. dot, 28. eelt, 30. pro, 31. tip, 33. cd, 34. EO. Wederkomen C-17. 1. gemis – sliert – toga, 2. erosie – eker – ravijn, 3. entrijs – Skoda – aard, 4. nestel – lomp – piste, 5. worst – temet – toner, 6. extra – alweer – rite, 7. zwaard – deken – niet, 8. eerst – tod – diender, 9. neef – loers – steno, 10. lopend – drain – nero, 11. ambt – trits – struis, 12. tornado – oprecht, 13. eb – beurs – strak – knie, 14. nijdig – gruwel – lier. Geen wezen laten. Ik kom werder tot u. Andere Trooster.

D-17. 1. vloei, 2. idylle, 3. eilaas, 4.

Sloe, 5. efod, 6. dager, 7. ritme, 8. Ets, 9. toch, 10. hooi, 11. inzake, 12. enig, 13. gram, 14. moord, 15. dominee, 16.

Ezra, 17. amandel, 18. log, 19. GPV, 20. vete, 21. era, 22. apin, 23. noria, 24. ajuin, 25. Noor, 26. Riga, 27. alt, 28. trap, 29. plens, 30. sla, 31. Asdod, 32. droes, 33. stola, 34. armoe, 35. erg, 36. groen, 37. nu. Veertig dagen na Pasen is de Hemelvaartsdag.

E-17. 1. hoog, 2. tij, 3. dag, 4. en.

COLUMN

STRIJK Terwijl ik buiten de was ophang, bedenk ik dat het eigenlijk best een leuk klusje is. Je kunt er echt iets moois van maken. Ik hang de vaatdoekjes vrolijk op kleur, en de onderbroeken hangen even later perfect gesorteerd van groot naar klein te wapperen in de wind. Nee, dan de strijk. Dat is dus echt niet mijn ding.

Er zijn moeders die het heerlijk vinden: lekker een uurtje strijken en ondertussen een preek luisteren.

Dat klinkt eigenlijk ook best aantrekkelijk. Maar hier lopen vier jonge kinderen rond, van het soort dat niet langer dan vijf minuten rustig in de box speelt.

Van het soort dat in een strijkplank een klimtoestel ziet en in een loshangend snoer een liaan. Strijken wordt dan algauw een uitdaging, je aandacht bij een preek houden al helemaal.

Maar ook op de zeldzame momenten dat iedereen van de vloer is, kies ik niet zo snel voor de strijk. De simpele reden: je kunt dat klusje bijna altijd nog wel een dagje uitstellen – en probeer dat maar eens met de vaatwasser uitruimen, eten koken of was ophangen. Bovendien zijn Jan en ik gezegend met moeders die regelmatig vragen of ze nog wat in het

huishouden kunnen betekenen. Een kast of een kamer uitmesten doe ik dan liever zelf, maar de strijk geef ik met alle liefde uit handen. Toen ik anderhalf jaar geleden in een vlaag van nesteldrang de vitrages stond te strijken, merkte Abel zelfs verbaasd op: „Hé, nu bent u ook een oma!”

Heel veel textiel kan in de praktijk overigens prima zonder strijkijzer, heb ik ontdekt. Niet te veel kreukgrage stofjes kopen en niet te kritisch zijn, dat scheelt stukken. Zo kan het gebeuren dat de strijkmand niet eens overloopt als mijn moeder weer eens vraagt: „Kan ik nog wat voor je doen?” Zo’n hallege mand wekt toch de suggestie dat er hooguit een week geleden nog gestreken is, denk ik tevreden. Dat ik het strijkijzer in eerste instantie niet kan vinden, is dan wel weer een beetje verdacht.

En het laagje stof dat ik er nog snel even afveeg voor ik het apparaat aan mijn moeder overhandig, is natuurlijk een teken aan de wand. Als Abel even later bij de stapel gestreken kleren komt kijken, val ik echt door de mand. „Mama!” roept hij opgetogen. „Kijk dan, deze blouse! Ik wist niet eens meer dat-ie bestond!”

NELINE IS GETROUWD EN MOEDER VAN MARTHA (6), ABEL (4), JOLIJN (3) EN REINOUT (1)

Volgende keer

24 JUNI 2020 DUBBELDIK NUMMER!

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Rens en Petra den Breejen zagen op Facebook een caravan staan. Uit 1969. In zeer slechte staat. Het weerhield hen niet van de aankoop.

Acht maanden waren ze bezig met de restauratie.

Ic-verpleegkundige en organist Martin Weststrate zal het voorjaar van 2020 niet snel vergeten. “Ik besef nog meer dan voorheen hoe belangrijk het is dat mensen in een ziekenhuis zich gehoord en gesteund weten.”

Els en Bram Oversluizen verhuisden dit jaar samen met drie van hun getrouwde dochters en schoonzoons naar Friesland. “We kunnen alles samen bespreken, ook dat wat ons niet zint. Dat heb je nodig als je samen aan zoiets begint.”

WILT U DEZE ARTIKELEN NIET MISSEN? NEEM DAN EEN JAARABONNEMENT OP TERDEGE EN BETAAL €8,60 PER MAAND.

Lange zomeravonden buiten vragen om gezellige tuinkaarsjes. Aan de slag met koolzaadwas in uitgeholde citroenen, limoenen of weckpotjes.

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredactie: Dr. Ir. SM. de Bruijn, Drs. Henk van den Berge Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel. 055 - 5390333 Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel. 055 - 5390333 Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Annemieke van den Berg, Neline Boogert , Ad Ermstrang, Huib de Vries, Martijn den Hollander Ontwerp & lay-out: Janneke Visser-Paalman Vormgeving: Hans Kraayeveld, Jacoline Lohuis-Maat Abonneeservice: tel. 055 - 5390300, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Vellendrukkerij BDU Barneveld Abonnementsprijs: maand incasso € 8,60 De 37e jaargang loopt tot 1 oktober 2020.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege.

Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

Eigenlijk had de volgende Terdege een vleug Engeland moeten krijgen, want dat sloot zo mooi aan bij de Zomerfair. Nu deze zomer alles anders is, werd het thema ‘Thuis’.

Maar of dat minder is? Nog veertien dagen geduld...

De volgende

BEL 055-5390498 OF KIJK OP TERDEGE.NL/TD

gaat over de zomer

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter en digitale vorm verkrijgbaar bij de CBB, tel. 0341-565 477, e-mail: klantenservice@cbb.nl.

De gesproken vorm is verkrijgbaar bij Passend Lezen, tel. 070-33 81 500.