IN DE REGIO Nieuws, bedrijfspresentaties, reportages en interviews uit Zuidwest-Nederland
Verdronken dorpen en de kracht van water
Het herstel van de historische hoogaars
Spionage en contraspionage in de duinen
Wilt u ook via deze regio-glossy van het RD een unieke doelgroep ontmoeten? Zelfs afgelopen (corona)jaar was er onverminderd veel vraag naar deze regioglossy. Daarom is deze aandachttrekkende glossy ook dit jaar weer vier keer verschenen.
Pieter Fierloos
Dit jaar verschijnt er nog een glossy op vrijdag 26 november. Bel of mail mij, Pieter Fierloos, voor een aanbod op maat. Ook eventueel in combinatie met (regionaal) digitaal adverteren op rd.nl, kerktijden.nl, digibron.nl en/of terdege.nl.
06 51 04 82 71 pfierloos@erdee.nl
Onderstaande informatie geeft meer inzicht in wie u kunt bereiken. Referenties van bedrijven die al jaren voor deze glossy’s kiezen, zijn in overleg beschikbaar.
Leesintensiteit 100% 90% Alles
80% 70%
Bijna alles
60%
Ongeveer driekwart
50%
Ongeveer de helft
40%
Ongeveer een kwart
30% Bijna niets
20% 10% Financieel Dagblad
NRC
Trouw
De Volkskrant
De Telegraaf
AD
ND
RD
Bron: NOM, NPDM 2019
De best gelezen krant van Nederland
Trouwe lezersgroep
Het Reformatorisch Dagblad is de best gelezen krant van Nederland. Maar liefst 67,5% van de lezers leest het Reformatorisch Dagblad (bijna) helemaal. Zo’n hoog percentage heeft geen enkele andere krant in Nederland. Het Nederlands Dagblad volgt op afstand met 61,5 procent.
Dat we een trouwe lezersgroep hebben wisten we. Maken wij een spelfoutje? Dan regent het reacties in Apeldoorn! En die trouw is ook terug te zien in de onderstaande grafiek. Ruim 80% van onze abonnees is al meer dan tien jaar abonnee. Niet voor niets noemen onze lezers zich “lid van de krant” in plaats van abonnee.
Dit gegeven is een mooie onderstreping van de kwaliteit die wij elke dag weer bij onze lezers onder de aandacht brengen. Dat onze krant goed gelezen wordt, blijkt ook uit de leestijd die onze lezers besteden aan de krant.
46% > 30 jaar 21% 20-30 jaar 16% 10-20 jaar
ma-do 28- 31 minuten
vrijdag 33 minuten
zaterdag 42 minuten
5% 5-10 jaar 6% 2-5 jaar 3% 1-2 jaar
Per week wordt er gemiddeld 3,5 uur aan de krant besteed. 1,5% 0-1 jaar
En onze lezers zijn heel tevreden over de krant als geheel blijkt uit het rapportcijfer dat ze geven: 79% geeft het de krant een cijfer van een 8 of hoger. 15% geeft het RD zelfs een 10.
De kracht van een sterk medium
Land vol boeiende verhalen Elise Verschuure
A
ls kind luisterde ik vol ontzag naar de verhalen van mijn oma, die de watersnoodramp van 1953 aan den lijve had ondervonden. De macht van het water, het leed - dat alles moet enorm veel indruk op me hebben gemaakt. Een paar jaar geleden vond ik bij het opruimen van de spullen uit mijn ouderlijk huis een zelfgeknutseld ‘prentenboek’ terug over de watersnood: compleet met konijnenhok in de boom en de dramatische tekst ”wie vluchten kan, die vlucht”. Misschien waren deze oer-Zeeuwse verhalen dus wel de reden van mijn schrijf-carrière. Iedere plek heet ontelbare, vaak nog onvertelde, verhalen. Zo ook het zuiden van ons land. Iedereen weet wel iets over 1953, maar wat weten we eigenlijk over de vele verdronken dorpen in het Zeeuwse land? En iedereen weet wel iets over de Eerste Wereldoorlog, maar wat weten we over spionage in Zeeland? Ook iedereen uit Zuid-West Nederland (en dan hebben we het nog niet eens over menig Duits toerist) weet dat Yerseke een visserdorp is, bekend om de mossels en oesters. Maar wat weten we over de hoogaars, de eeuwenoude vissersschepen waar er nog maar een paar van bestaan? En we weten dat de Tweede Wereldoorlog ook impact heet gehad op ons land, maar zouden wij het zien als een monument ineens de verkeerde kant op wijst? Dat was namelijk het geval bij de Barendrechtse Brug in Heinenoord: het beeld wees naar de kant van de Duitse inval, alleen het was in de loop van de jaren omgedraaid - een fout die binnenkort herstelt gaat worden. Allemaal verhalen waardoor een omgeving ineens veel meer gaat leven. En waardoor we ons de geschiedenis stukje bij beetje kunnen blijven herinneren.
Reformatorisch Dagblad
3
Op zoek naar verdronken en vergeten dorpen
Advertorials Landlust/Wevershoeve 7 | Villa Zorgvliet 15 | Dorst Begrafenisverzorging 23
pagina 8
Werken aan het herstel van historische vissersschepen pagina 16
In de nacht op jacht naar spionnen in de Zeeuwse duinen
Advertenties Landlust/Wevershoeve 6 | Chemdry Slabbekoorn 10 | Toyota de Jonge 12 | CBB 18 | Begrafenisverzorging Poppe 18 | Boekhandel Akershoek 18 | Belisol 20 | Joosse Wonen 22 | Bouwbedrijf Rijk 24, 25 | Timmerman Natuursteen 28 | Alku Middelburg 30 | Aangeenbrug Electro 32 | Zeeuwse Zon 33 | De Ramshoorn 34,35 | De Wittenberg Bijbelschool 38 | Muneris Makelaardij 38 | Van Dalen Natuursteen 38 | Cappendijk Auto’s 39 | Sinke Komejan Makelaardij 40
pagina 26
Colofon Deze bijlage is een uitgave van het Reformatorisch Dagblad, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Directie: C. Heutink | Commerciële zaken: C.Th. Hovius | Tekst: EMG Mediaproducties | Vormgeving: Heidi Aalbers | Beeld omslag: Unsplash
5
r e n j i z j i W e i l vor ju om de mooiste dag van je leven te maken... om elkaar het JA-woord te geven... als je samen de bruidstaart aansnijdt... voor een smaakvol en intiem verzorgt bruidsdiner... om er een sfeervol feest van te maken...
www.landlust.nl (Zeeland) www.wevershoeve.nl (Zuid-Holland)
Advertorial
Een goed verzorgde bruiloft op één locatie E
en bruilot vieren in coronatijd is niet altijd makkelijk. Het helpt dan heel veel als de medewerkers van de feestlocatie meedenken in de mogelijkheden, zo merkten Tim en Ellen Eggebeen. Op 29 oktober 2021 vierden zij hun trouwdag bij Landlust - een feestlocatie in een sfeervolle boerderij in Nieuwdorp. Tim en Ellen hebben elkaar een jaar of drie geleden leren kennen op het jongerenkoor waar ze beiden lid van waren. Tim studeert werktuigbouwkunde en Ellen is welzijnsmedewerker bij zorggroep Ter Weel in Goes. In de tijd voor de bruilot hebben ze samen hun eigen huisje in Lewedorp helemaal verbouwd, en daar hebben ze na hun grote dag intrek in genomen. Het feest vierden ze bij Landlust - maar hoe kwamen ze daar terecht? „We hebben eerder een bruilot meegemaakt op deze locatie, en dat viel bij ons allebei erg in de smaak. Vandaar dat we ook onze eigen bruilot hier graag wilden vieren.”
Één locatie Landlust dacht graag mee met de plannen van het aankomende bruidspaar. „We hebben meerdere gesprekken met Landlust gehad, en tussendoor hebben we regelmatig contact gehad via e-mail. Zeker ook over de mogelijkheden en corona-
maatregelen hebben ze erg goed en prettig meegedacht. Zo hebben we bijvoorbeeld een beperkt aantal gasten uitgenodigd voor overdag en in de avond, en hebben de we receptie en kerkdienst juist uitgebreider gedaan.” Al met al was het een prachtige dag, waar Landlust een grote rol in speelde: „Wat heel ijn is aan het trouwen bij Landlust is, dat alles (behalve de kerkdienst) gevierd kan worden op één locatie. Zo hebben wij zelfs de ceremonie daar gevierd. Voor het bruidspaar en de gasten is dit overzichte-
„Zelfs de ceremonie vierden we hier, voor ons en de gasten lekker overzichtelijk” lijk. Doordat we gebruik hebben gemaakt van verschillende ruimtes, werd het niet eentonig en was alles al voorbereid voor bijvoorbeeld de lunch of de receptie. Het meedenken en de gastvrijheid zijn echt heel positieve punten van Landlust. Ook waren onze gasten erg te spreken over het eten en de vele lekkernijen, en ook wij hebben erg genoten van het diner en de lekkere hapjes. Landlust is dus echt een aanrader!”
Reformatorisch Dagblad
Sfeervol Al jaren runt de familie Schrijver met veel plezier hun twee feestlocaties: Landlust in Nieuwdorp en de Wevershoeve in Rijsoord. Beide locaties zijn gevestigd in een oude boerderij, wat het interieur direct veel sfeer en gezelligheid geeft. Bij beiden kunt u ook terecht voor een etentje of een vergadering, of om iets te vieren. Neem gerust contact op om te overleggen over de mogelijkheden!
LANDLUST Landlustweg 1 4455 TK Nieuwdorp 0113 – 61 25 89 info@landlust.nl www.landlust.nl
7
In de Regio
beeld Sarah van der Maas
beeld Sarah van der Maas
Verdronken en verdwenen land Sarah van der Maas
D
e voortdurende strijd tegen het water heet eeuwenlang het Zeeuwse landschap bepaald. Wie een kaart van de provincie uit omstreeks 1500 bekijkt, ziet een brokkellandschap van grote en kleinere eilanden, bijeengehouden door de twee armen van de Ooster- en Westerschelde. De zee leek overal. In de loop der eeuwen veranderde het aanzien van de provincie, zowel door mensenhand als door natuurgeweld. Nu eens wonnen de Zeeuwen door indijking nieuwe woon- en landbouwgrond, dan weer moesten grote stukken land aan de golven worden prijsgegeven: door stormvloeden, dijkdoorbraken of opzettelijke inundaties. Met het land verdronken ook de dorpen en nederzettingen die erop gevestigd waren. Sommige woonplaatsen verdwenen volledig van de aardbodem, zoals de drie West-Zeeuws-Vlaamse eilanden Wulpen, Schoneveld en Koezand. Andere gebieden, zoals het
8
verdronken land van Saetinghe, zijn nog herkenbaar als schorren en slikken die alleen bij vloed volledig onderlopen. Een deel van het weggespoelde land werd in later tijd opnieuw bedijkt en in het landschap opgenomen. Soms bouwden de weggevluchte inwoners hun verdwenen dorp een paar kilometer landinwaarts onder dezelfde naam weer op, zodat plaatsen als OudArnemuiden en Oud-Rilland wel verwoest, maar niet vergeten werden. Tot een paar jaar geleden werd aangenomen dat Zeeland zo’n 117 verdronken dorpen telde. Recent onderzoek, waarbij gebruik werd gemaakt van nieuwe luchtfotograie, wijst echter uit dat het gaat om ruim 200 verdwenen woonplaatsen. Veruit de meeste van deze stadjes, buurtschappen, kerk- en kapeldorpen stammen uit de late Middeleeuwen (1000-1500 n. Chr.). Ze lagen veelal direct aan het water: een gunstige positie als het gaat om handel, maar bijzonder kwetsbaar als het op natuurkrachten aankomt. Dijkonderhoud
26 november 2021
beeld Sarah van der Maas
Tolsende, Rengerskerke, Stuivezand – wie kent hun namen nog? Ooit bloeiden deze plaatsen. Nu liggen ze vergeten in schorren en slikken, terwijl het water over hun muren spoelt.
Reformatorisch Dagblad
9
Slabbekoorn De kunst van het reinigen Reiniging van vloeren; tapijt, linoleum, marmoleum, tegelvloeren, betonvloeren, siergrindvloeren. En gestoffeerde meubelen; banken, fauteuils, eetkamerstoelen, bureaustoelen, kantinestoelen. Chem-Dry Chem-Dry verwijdert:
verwijdert:
98% 98% van alle allergenen van alle allergenenuit uit tapijt enenmeubilair tapijt meubilair
89%
89%
van de luchtgedragen bacteriën en verbetert van dede luchtgedragen hiermee luchtkwaliteit
bacteriën en verbetert hiermee de luchtkwaliteit
Voor zowel bedrijven en instellingen als particulieren. 0800 - 44 77 999 (gratis)
slabbekoorn@chemdry.nl
nieuw zoveel land verloren dat Reimerswaal veranderde in een eilandje. Met de welvaart was het nu gedaan; het verlies van het achterland maakte de grote handel van weleer onmogelijk. Steeds meer inwoners kozen ervoor om hun geluk elders te zoeken. Toen de stad in 1573 ook nog eens door de geuzen in as werd gelegd, was het lot van Reimerswaal bezegeld. Wat overbleef was een ruïne-eiland, dat uiteindelijk volledig door het water én het asfalt van de Oesterdam werd bedekt. Zeemeerman Doorgaans ‘verdronk’ een dorp niet in één nacht. Herhaaldelijke overstromingen, ruïnering van landbouwgrond en de verwoesting van huizen zorgde ervoor dat de plaats langzaam ontvolkte. Wanneer de situatie ten slotte niet meer houdbaar bleek, verzamelde men alles wat nog enigszins waarde had voordat het dorp aan de zee werd prijsgegeven. Was de kerk al aan het water ten prooi gevallen, dan werd naderhand dikwijls aan de plaatselijke overheid toestemming gevraagd de resten af te mogen breken, met het doel de stenen opnieuw te gebruiken. Zo werd met de verkoop van de kerkstenen van het verdwenen gehucht Zuidwelle het herstel van de kerk van tweelingdorp Noordwelle geinancierd. Dit stapsgewijs ten ondergaan van wat eens welvarende plekken waren, zorgde ervoor dat de plaatselijke bevolking op zoek ging naar verklaringen voor de onverwachte tegenspoed. Zo ontstonden in de loop der tijd allerlei volksverhalen, waarin het verdwijnen van het dorp in verband werd gebracht met bijvoorbeeld de trots van de inwoners of een door zeewezens uitgesproken vloek. Een bekend voorbeeld hiervan is de
beeld Sarah van der Maas
was duur en vereiste goede samenwerking tussen de verschillende nederzettingen. Daarnaast werd op veel plaatsen zout gewonnen uit veen, waardoor de bodem verzakte. Dit was bijvoorbeeld het geval op Schouwen, dat zwaar te lijden had onder stormvloeden en sterker wordende stromingen. Tussen 1300 en 1700 ging hier maar liefst 3000 hectare land verloren: ongeveer een kwart van het eiland. Gevreesd werd dat uiteindelijk heel Schouwen verloren zou gaan. Dat viel gelukkig mee; wel kreeg het eiland op deze manier zijn huidige halvemaanvorm. Schouwen was niet het enige eiland dat onder stormvloeden leed. Tussen 1134 en 1530 werd Zeeland geteisterd door 45 grote overstromingen. De bekendste hiervan was de Sint-Felixvloed, die plaatsvond op 5 november 1530. Op deze dag, die bekend kwam te staan als ‘quade saterdach’, overspoelde het water onder meer de volledige oostzijde van Zuid-Beveland, waardoor achttien dorpen en een onbekend aantal mensen verdronken. Het bekendste ‘slachtofer’ van deze vloed was de stad Reimerswaal: destijds met 6000 inwoners de derde grote Zeeuwse plaats na Middelburg en Zierikzee. De stad lag een paar kilometer ten zuidwesten van de stad Tholen en was rijk geworden door de handel in zout, wol en de rode kleurstof meekrap. Toen op 4 november het door de storm opgezweepte water over de stenen van de Grote Markt spoelde, leek de schade aanvankelijk beperkt tot wat bedorven handelswaar. Pas later werd duidelijk dat vrijwel de hele lagergelegen omgeving van de stad was ondergelopen. Toen twee jaar later weer een stevige zuidwesterstorm opstak, ging hier op-
Reformatorisch Dagblad
11
ONTDEK DE NIEUWE
TOYOTA YARIS CROSS
VANAF
€
24.850
AVONTUURLIJK ÉN TOCH HEEL ZUINIG Toyota presenteert de geheel nieuwe Yaris Cross. Deze stijlvolle variant tilt alle kwaliteiten van onze compacte ‘Auto van het Jaar 2021’ naar het niveau van een SUV. Daarbij zorgt Toyota’s geperfectioneerde hybridetechniek voor een bijzonder laag brandstofverbruik en een minimale CO2-uitstoot. Kies voor duurzamer rijden én voor meer fun. Bezoek onze showroom voor een kennismaking of plan uw proefrit op toyota.nl. BRANDSTOFVERBRUIK VARIEERT VAN 4,4 L/100 KM – 6,0 L/100 KM. CO2: 100 -136 G/KM. Afgebeeld Yaris Cross Launch Edition Brass Gold/ zwart dak t.w.v. € 37.895,-.
DE JONGE Vlissingen, Industrieweg 23, 0118-410800 Goes, Pearyweg 10, 0113-214810 toyota-dejonge.nl
sage over het dorp Westenschouwen, dat in de 15e eeuw een bloeiende handels- en vissersplaats was. Rond 1500 begon de haven echter te verzanden, waardoor het dorp zijn weelde snel verloor en uiteindelijk teloorging. Volgens het verhaal hadden de Westenschouwenaars dit aan zichzelf te wijten. Op een dag vingen ze namelijk een zeemeermin in hun netten, die ze ondanks haar smeekbeden, aan land brachten om ten toon te stellen. De meermin, die niet op het droge kon leven, stierf. Toen haar echtgenoot – een zeemeerman – dit zag, wierp hij woedend een handvol wier en zand in de haven en riep: ‘Westenschouwen, ’t zal u rouwen dat ge hebt geroofd mijn vrouwe. Westenschouwen zal vergaan, alleen de toren zal blijven staan.’ Inderdaad bleef de kerktoren, zoals dat wel vaker gebeurde, als enig overblijfsel van het dorp nog langere tijd als baken voor de scheepvaart staan, tot hij in 1845 werd afgebroken. Daarom is de het verhaal van de ondergang van Westenschouwen tegenwoordig te horen in de Plompe Toren, de eenzame kerktoren van het Schouwse dorp Koudekerke, dat eveneens door de zee werd opgeslokt. Inundatie Soms was niet natuurgeweld, maar menselijk ingrijpen er de oorzaak van dat complete woonplaatsen van de kaart werden geveegd. Dit was bijvoorbeeld het geval tijdens het beleg van Zierikzee in 1575 als onderdeel van de Tachtigjarige Oorlog. Het eiland Schouwen vormde toentertijd het scharnierpunt tussen de staten Zeeland en Holland, die beide in opstand waren gekomen tegen het Spaanse gezag. Door de stad Zierikzee te veroveren, hoopten de Spanjaarden een wig tussen beide provincies te drijven. De troepen van Willem van Oranje staken daarom de dijken van Schouwen door, waardoor het eiland voor een groot deel onder water kwam te staan. Zo hoopten ze de opmars van de Spanjaarden te stoppen of te vertragen – een poging die uiteindelijk geen succes had, want Zierikzee viel ten slotte toch (tijdelijk) in Spaanse handen. Door deze militaire inundatie kwamen veel Schouwse dorpen onder water te staan. Hun inwoners vluchtten de duinen in of verlieten het eiland om elders een nieuwe start te maken. Toen na de verovering van Zierikzee de dijken hersteld en de dorpen weer opgebouwd konden worden, zag niet iedereen hier heil in. Dorpen zoals Klaaskinderkerke, Looperskapelle en Zuidwelle werden nooit herbouwd of keerden terug als gehuchten. Het waren juist deze ‘gekrompen’ dorpen die vele eeuwen later opnieuw het slachtofer werden van een verwoestende watervloed: de ramp van 1953. Toen in de nacht van 31 januari op 1 februari van dat jaar overal in Zeeland de dijken braken onder invloed van storm en springtij, werd Schouwen-Duiveland zwaar getrofen.
Voor dorpjes zoals Viane en Capelle, dat maar liefst 42 van zijn ruim honderd inwoners aan de zee verloor, betekende dit een ramp bij een ramp. Nadat het water was gezakt en de geweldige ravage voor het eerst op grote schaal duidelijk werd, moesten er namelijk beslissingen genomen worden over de wederopbouw van het eiland. De Reconstructiecommissie van Schouwen-Duiveland besloot om gehuchten als Capelle, waar slechts twee
Zo verdronk een handvol plaatsen ruim vierhonderd jaar later alsnog huizen waren blijven staan, niet te herbouwen. In plaats daarvan wilde men de nieuwbouw concentreren op grotere plaatsen die wél ‘levensvatbaar’ waren. Op deze manier werden kleine dorpjes ‘bevroren’ en kregen niet meer de kans om opnieuw te groeien. Zo verdronk een handvol plaatsen ruim vierhonderd jaar nadat het water er zijn intrede deed alsnog. Monument Wie vandaag de dag op zoek gaat naar Aendijcke, Bakendorp en Emelisse, zal deze dorpen op geen enkele ANWB-kaart terugvinden. Toch zijn de verdronken dorpen van Zeeland niet helemaal uit de publieke ruimte verdwenen. Verspreid over Schouwen-Duiveland zijn zestien verdwenen plaatsen gemarkeerd door middel van zogenaamde doorkijkborden. Een pentekening van een Middeleeuws dorpsgezicht op doorzichtig plastic zorgt ervoor dat de voorbijganger de contouren van het voormalige dorp als het ware in het landschap geprojecteerd ziet. In 2009 werd zelfs een monument voor de verdwenen dorpen opgericht. Kunstenares Lydia Schouten ontwierp een eigen ‘verdronken torenspits’, die op gezette tijden geluidsfragmenten uitstrooit over de Oosterscheldedijk bij Colijnsplaat. Om 11.34, 14.04 en 15.30 uur – tijdstippen die verwijzen naar de jaartallen waarin grote overstromingen als de Sint-Elizabethsvloed en de Sint-Felixvloed plaatsvonden – klinken uit het monument het gekabbel van water, het blafen van een hond, de wind die aanzwelt en het gezang langzaam maar zeker overstemt. Als een echo van de Westenschouwense zeemeermannenvloek sieren twee dichtregels de trappen van het kunstwerk, herinnering en waarschuwing ineen: ‘Het geldt voor nu, het geldt voor later. Wantrouw de macht van de wind en het water.’
Reformatorisch Dagblad
13
Verzamelde werken van bekende hervormd-gereformeerde predikanten
849 pagina’s
59,95
DS. G. BOER
G EGRONDE
E-book
TROOST
€45,99
UITLEG VAN DE HEIDELBERGSE CATECHISMUS
Tijdbetrokken vreemdelingschap
748 pagina’s
328 pagina’s
59,95
44,95
Gegronde troost
Verkondiging met volmacht Verzameld werk ds. G. Boer II
Verzameld werk van ds. G. Boer
Uitleg van de Heidelbergse Catechismus
Ds. G. Boer
Ds. G. Boer
Ds. G. Boer
Ds. G. Boer (1913-1973) was een markant hervormd-gereformeerd predikant, die in de gemeenten die hij diende met zijn trinitarische en vaak als profetisch gekenmerkte prediking diepe sporen trok. In zowel zijn prediking als in zijn theologische arbeid was de Bijbelse vreemdelingschap een doorlopend thema.
‘Gegronde troost’. Deze titel geeft aan waar het in de uitleg van de catechismus van ds. G. Boer om gaat. Het allesbeslissende is dat wij de Heere Jezus Christus kennen als onze getrouwe Zaligmaker. Daarin alleen vinden wij de enige troost in leven en sterven.
Na ‘Tijdbetrokken vreemdelingschap’ (2016) wordt met deze editie de op schrift gestelde nalatenschap van ds. Boer gecompleteerd. ‘Verkondiging met volmacht’ bevat verschillende preken en lezingen, waaronder een serie preken over het leven van Simson, diverse preken bij bijzondere gelegenheden en een lezing over de volmacht van de prediking.
816 pagina’s
64,95 E-book
€48,99
648 pagina’s
560 pagina’s
54,95
49,95
Vreugde bij de Bron
Stilte van het hart
Op verhoogde toon
Verspreide geschriften van ds. I. Kievit
Verzamelde geschriften van dr. A. van Brummelen
Verzameld werk van ds. L. Kievit (1918-1990)
Ds. I. Kievit
Dr. A. van Brummelen
Ds. L. Kievit
Behalve grondige studies over Johannes Calvijn zijn hier belangrijke artikelen en lezingen over Pinksteren, de rechtvaardiging, onsterfelijkheid en opstanding bijeengebracht, en zeven boeiende lezingen over de dynamiek van de moderne tijd en het belang om het statisch-gegevene dynamisch te doorleven.
Dr. A. van Brummelen (1928-1999) nam een grote plaats in als hervormd-gereformeerd predikant. Hij had de gereformeerde waarheid lief. Dr. Van Brummelen publiceerde veel. In deze bundel met verzameld werk is daar een dwarsdoorsnede van opgenomen.
In zijn preken en meditaties ligt het hart van zijn levenswerk. Wanneer hij in zijn prediking Christus ter sprake bracht in kruis en opstanding was hij hooggestemd en ging hij op verhoogde toon spreken. De rijke inhoud wordt ondersteund door een stijl van verwoording die ook vandaag nog zeggingskracht heeft.
Ga naar uw boekhandel, bestel op debanier.nl of bel 055-5390650
Advertorial
Luxe appartementen bij Veerse Meer te koop A
an de rand van Wolphaartsdijk, vlakbij Goes, verrijst binnenkort een prachtig wooncomplex op een unieke locatie. De elf appartementen en twee penthouses die samen Villa Zorgvliet gaan vormen, zijn een buitenkans om in alle rust van het Zeeuwse landschap te genieten. Ze hebben een woonoppervlakte van 75 tot 127 m2, een buitenruimte in de vorm van een eigen balkon of terras, een lit en een eigen parkeerplek. Verder beschikken ze over een (groene) tuin. De aankoopprijzen variëren van €325.000 tot €509.000 (vrij op naam). Huren is eveneens mogelijk. Hoewel de naam anders doet vermoeden is Villa Zorgvliet geen zorginstelling; het gaat om royale, luxe appartementen waarin kopers of huurders hopelijk heel lang, met veel plezier, maar zonder extra zorg kunnen wonen. De eigenaar van het huidige Oud Zorgvliet, Marjan Geijs-Roodenburg, kocht het perceel enkele jaren geleden om het te behoeden voor sloop en het een toekomst te geven, waarin de historie en de oude stijlelementen van het pand bewaard zouden blijven. De bouw van Villa Zorgvliet zou in eerste instantie in 2021 starten, maar de huidige ‘bewoners’, vleermuizen, staken daar een stokje voor, vertelt mede-initiatiefnemer Leonard Harthoorn. „Nu we ‘vervangende woonruimte’ voor de diertjes gevonden hebben, kan de eerste spa hopelijk in december de grond in, waarna de bouw D.V. begin 2022 start.” Genieten Wonen in Wolphaartsdijk betekent volgens hem in één woord: genieten. „Het karakteristieke Zeeuwse dorp ligt in een natuurrijke omgeving met een rijk cultuurhistorisch verleden. De prachtige dijken met laanbeplanting en het Veerse
„Naast kopen van de appartementen is huren een mogelijkheid” Meer maken wonen er tot een beleving! Daar komt bij dat alle voorzieningen van het dorp binnen handbereik zijn. Plaatsen als Middelburg, Veere en Zierikzee liggen ook vlakbij.” Brochure Nieuwsgierig geworden? Vraag dan een brochure aan op villazorgvliet.nl/ Brochure+aanvragen of bel met makelaar Neeskens: 0113-573100. En wie weet geniet u binnenkort van een eigen appartement in pittoresk Zeeland.
Woningtypen Luxe appartementen (b.g.) • 95-127 m2 • 3-4 kamers • € 395.000-499.000 Luxe appartementen (eerste etage) • 75-95 m2 • 2-3 kamers • € 325.000-389.000
VILLA ZORGVLIET Nazareth 4, Wolphaartsdijk 06-28164600 (Marjan Geijs) 06-12450806 (makelaar) villazorgvliet@gmail.com www.villazorgvliet.nl Reformatorisch Dagblad
Penthouses • 111-118 m2 • 2 kamers • € 479.000-509.000
15
Bestuurslid Hans Kole (l) en vrijwilliger Mart Sturm op de Windroosbeeld. beeld Vidiphoto
Boven: het nieuwe botenverblijf van de SBH aan de Vlissingse Binnenhaven. Onder: De nieuwste aanwinst is de Windroos uit 1926. beeld Vidiphoto
Behoud Hoogaars heet wind mee Het is gezellig druk in het nieuwe botenverblijf aan de Vlissingse Binnenhaven. Vrijwilligers knutselen aan twee historische schepen, een derde wacht nog op zijn restauratie.
Gert Janssen
H
et is relatief snel gegaan met het varend museum van Stichting Behoud Hoogaars (SBH). Het ging van een veredeld houthok met een handjevol vrijwilligers en één schip in 1990, naar een comfortabele loods met negen vaartuigen nu. SBH heet duidelijk wind mee. Drie grote houten schepen en vier kleinere liggen klaar voor onderhoud en renovatie. De andere twee liggen nog in het water, in Veere en Arnemuiden. „De drie initiatiefnemers van de stichting wilden in 1990, bij de oprichting, vooral de nog bestaande hoogaarzen documenteren”, vertelt bestuurslid Hans
Kole. Hun voornemen werd echter achterhaald door de actualiteit. „De YE36, een oude mosselhoogaars, kwam te koop. Het schip werd door de toenmalige eigenaar gebruikt voor pleziervaart, maar aan boord was geen enkele accommodatie. Het alternatief was sloop. Het bestuur bekostigde de aankoop in eerste instantie uit eigen middelen.” Het initiatief haalde de pers en schudde de provinciale politiek wakker, met als gevolg dat de piepjonge SBH toen (en nog steeds) gebruik kon maken van een inanciële bijdrage uit de Zeeuwse cultuurpot. Het varend museum was geboren. Echter, met een minimum aan inanciële middelen en werkruimte om de handen daadwerkelijk uit de mouwen te kunnen steken.
Reformatorisch Dagblad
17
WWW.LEESBUTLER.NL 0118 - 61 60 12 (24/7) 06 - 25 24 49 74
2022
BRAILLE GROOTLETTER KALENDER BIJBELS DAGBOEK 202 2
Postbus 131, 3850 AC Ermelo Paul Krugerweg 39, 3851 ZH Ermelo 0341-56 54 77 WWW.CBB.NL klantenservice@cbb.nl
LEESBUTLER.NL
GESPROKEN
BRAILLE.NL
GROOTLETTER
TESTJESTEM.NL
EEN HANDVOL KOREN
Kalender en agenda 2022
Diverse Bijbelse dagboeken
Blijven lezen Als je slecht of niets ziet, kun je toch blijven lezen. De CBB zet christelijke boeken en
Henk-Jan Minnaard
lectuur om in grootletter, gesproken,
begrafenisverzorging-poppe.nl
digitaal en braille zodat lezen mogelijk
Dienstverlening voor heel Zeeland
blijft. Wij begeleiden en helpen daarbij. Informeer eens bij onze klantenservice: klantenservice@cbb.nl en
ZORG - RESPECT - AANDACHT
tel. 0341 56 54 77.
Boekhandel Ak Akershoek • Bijbels • Theologie T
ndel De christelijke boveekrfhalak kee van Goeree-O
• Kinderboeken Kinderboek • Dagboeken Dagboek • Educatieve Educatieve boeken boeken • Christelijke Christelijke romans • Kaarten Kaart • Etc. Et
Hoenderdijk 9 | 3253 AK Ouddorp | 0187 - 68 42 67 | info@akershoek.nl | www.akershoek.nl
„De eerste jaren heet de YE36 op veel plekken gelegen en hebben we een zwervend bestaan geleid”, vervolgt Kole. „Eerst hadden we onderdak in een veredeld houthok in Middelburg, later op de historische werf in Arnemuiden. Maar daar was niets overdekt en konden we ’s winters moeizaam onderhoud plegen. En zomers varen we. Dat is noodzakelijk voor de inkomsten van de stichting.”
„De eerste jaren hebben we als SBH een zwervend bestaan geleid”
Oude timmerfabriek Een tijdelijk onderkomen werd gevonden in de oude timmerfabriek in Vlissingen, eigendom van scheepsbouwer De Schelde. Van 2013-2019 volgde een koude, tochtige fabriekshal er vlakbij; eigendom van de gemeente. Maar door de geplande herinrichting van het gebied was ook dat slechts een tijdelijke oplossing. „Met een commissie van vijf mensen hebben we naar een andere oplossing gezocht op Walcheren”, vertelt vrijwilliger Mart Sturm. „Dat moest wel een plek zijn aan of bij het water, om de schepen makkelijk in de winterstalling te kunnen krijgen. Uiteindelijk zijn we hier aan de Binnenhaven terecht gekomen. De plek valt binnen het ontwikkelingsgebied van de gemeente. In 2019 is het contract getekend en in januari 2020 zijn we gestart met de bouw van een scheepswerf, een stalen loods van 35 bij 20 meter, met een hoogste punt van 8,5 meter. Vorige winter konden we er voor het eerst in met schepen die in onderhoud moesten. De oiciële opening was afgelopen oktober. Dat hebben we een paar keer moeten uitstellen vanwege de coronamaatregelen.” Ondertussen groeide ook de historische vloot langzaam maar gestaag. „Na 1953 verdwenen in onze provincie veel kleine en oude havens, dus ook de
oude boten”, vertelt Kole. „De naam hoogaars was in 1990 nauwelijks nog bekend in Zeeland. Daar kwam verandering in nadat de SBH actief werd en we gingen varen.” Jachthoogaars Na de ”Andries Jacob” YE36 werd in 1997 de jachthoogaars Alcyon gekocht. „Dat schip is in 1928 als zeiljacht voor een havenbaron gebouwd om daarmee wedstrijden te varen. De Belgische eigenaren benaderden ons omdat zij de rekening van de restauratie van het schip niet konden betalen. Als wij die factuur zouden overnemen, mochten we het schip hebben. Bij de werf konden we nog wat van de prijs afdingen en dankzij een provinciale bijdrage hebben we het schip toen aangeschat. In december 1999 startte de restauratie en op 16 juni 2001 ging ze geheel gerenoveerd weer te water.” In 1996 was de TH49 met de naam ”De Drie Gebroeders” al aangeschat. Deze hengst uit 1908, gebouwd in Zeeuws-Vlaanderen, viste lange tijd op mosselen in de Westerschelde. Daarna kwam het in verschillende handen. De voorlaatste eigenaars, twee Duitse platbodemliehebbers, verkochten de TH49 in 1996 aan de stichting. Inmiddels was het schip link aangetast door houtrot. In 2003 werd gestart met een grondige
Historie
Een vrijwilliger kruipt uit het vooronder van de YE36. beeld Vidiphoto
Ruim een eeuw geleden waren hoogaarsen dé werkschepen in de Zeeuwse wateren. Rond 1900 voeren er zo’n duizend rond. Ze waren van hout en hadden een platte bodem, waarmee ze uitermate geschikt waren voor ondiep water. Het schip dankt zijn naam aan de hoge achtersteven. Er waren verschillende typen, waaronder de hengst. Die was robuuster en breder met een steilere boeg en achtersteven. De meeste hengsten werden in Vlaanderen
Reformatorisch Dagblad
gebouwd, terwijl het sierlijke zusje vooral ten noorden van de Westerschelde werd gefabriceerd. „De achterzijde van een hoogaars is hoger dan de voorkant”, legt SBH-bestuurslid Kole uit. „Zo’n schip kon daardoor altijd loskomen als de voorkant op een zandbank terecht kwam. Een echte Zuiderzeebotter is lager en daardoor niet zeewaardig. Hoogaarzen zijn dat wel. Ze werden vooral gebruikt voor de mossel- en garnalenvisserij en voor de vangst van bot.”
19
Heb jij interesse in deze topbaan bij Belisol Goes? Neem dan contact met ons op via 0113-211 811 of mail naar: goes@belisol.com
WORD JIJ ONZE NIEUWE COLLEGA MONTEUR?
Bij Belisol-Goes plaatsen we kozijnen en deuren bij renovatie- of nieuwbouw projecten voor particuliere klanten. Ben jij een teamspeler, wil jij een goed salaris passend bij jou werkzaamheden Ben jij die vakman en hebt (of wil) ervaring in de kozijnbranche Ben jij in het bezit van een rijbewijs B+E (of bereid om E te behalen) Wil jij werken bij de grootste en snelst groeiende leverancier van kozijnen en deuren in Nederland Wij zijn werkzaam in CAO “bouw & infra bouwend Nederland” Werkgebied regio Zeeland Bij geschiktheid een full-time vast dienstverband
Belisol. Meer dan 40 jaar kozijnen en deuren zonder zorgen.
Belisol Goes - Nobelweg 2-24, 4462 GK Goes - T 0113-211 811, goes@belisol.com
restauratie. Dat meerjarenproject duurde tot 2006. De boot werd volledig teruggebracht in de historische visserijcontext. Na de aanschaf van nog wat kleinere bijboten, de Boreas (bouwjaar 1900) en de Luctor et Emergo (bouwjaar 1902), ligt nu de meest recente aanwinst in de loods te wachten op een grondige aanpak: de Windroos, een hoogaars uit 1926. Ook die is oorspronkelijk gebouwd als wedstrijdboot. „De eigenaren kregen het niet verkocht. Daarom kregen wij het in mei dit jaar geschonken gekregen. Aan de buitenkant zag het schip er nog goed uit, maar nadat we het leeg hadden gehaald bleek het hout op veel plekken vermolmd te zijn. We zijn nu bezig met een plan van aanpak. De restauratie gaat vermoedelijk 400.000 euro kosten. Zo’n ingrijpende renovatie is ondanks regulier onderhoud ongeveer eenmaal in de drie decennia nodig. Vissersschepen werden vroeger in dertig jaar afgeschreven. Dan waren ze helemaal op.” Zeventigplussers Om die vier ton te kunnen bekostigen zullen meerdere fonds aangeboord moeten worden, vermoeden Kole en Sturm. Ondertussen staan vrijwilligers te popelen om naast het reguliere onderhoud van het varend materieel, aan de slag te gaan met het nieuwe project. En hoewel de stichting bepaald niet te klagen heet over belangstelling –„We hebben zo’n 120 vrijwilligers”– maakt het bestuur zich toch wat zorgen over de toekomst. „Het zijn voornamelijk zeventigplussers die hier aan de slag gaan. We zoeken nog jongeren die ook het vak willen leren. Maar eigenlijk is iedereen welkom. We zijn net een bedrijf met een groot aantal verschillende functies.” Het complete maatschappelijk spectrum is in ieder geval vertegenwoordigd. „We hebben oud-vissers, marinemensen en anderen die actief zijn geweest op het
water, maar ook timmerlui en leraren. Zo’nveertig tot vijtig mensen zijn bezig met herstel en restauratie. Dat gebeurt onder verantwoordelijkheid van een bootsman, die zijn eigen team aanstuurt. Daarnaast hebben we specialisten die aan de slag gaan op alle schepen. We vragen vrijwilligers of ze zich minimaal één à twee dagen in de week willen inzetten voor de stichting. Iedere vorm van publiciteit zorgt weer voor een nieuwe stroom aan vrijwilligers. Na de oiciële opening van de werf hebben zich acht nieuwe mensen aangemeld. De loods is drie dagen in de week open. Iedereen is welkom om te komen kijken.”
„We proberen een praktijkopleiding tot timmerman te realiseren” Verhuur Exploitatie en werkzaamheden kosten de SBH jaarlijks zo’n 100.000 euro. Dat geld wordt binnengehaald via de 700 donateurs, subsidie van de provincie maar vooral ook door de verhuur van de schepen, ook voor langere periodes. Sinds drie jaar wordt er daarom ook samengewerkt met het museum in Veere. Die zorgt voor passagiers op de hoogaarzen. Verder zijn er plannen om een andere inkomstenbron aan te boren: het onderwijs. „We proberen hier een praktijkopleiding tot timmerman te realiseren, in samenwerking met een vmbo-school. Nu al komen er regelmatig vakdocenten kijken.”
Hans Kole en Mart Sturm verplaatsen een schaalmodel van een hoogaars. beeld Vidiphoto.
Reformatorisch Dagblad
21
persoonlijk maatwerk
STOEL SOHO
FAU TEUIL BU T TERFLY
REL A XFAU TEUIL K APPA
STOEL FOR T UNA
Bekleding stof of leer Verschillende kleuren mogelijk Houten onderstel in elke kleur Met of zonder armleuningen Compacte stoel Perfecte ondersteuning
Bekleding stof Ruime fauteuil met verende rug Diverse kleuren mogelijk In veel stoffen leverbaar
Handbediend of elektrisch Makkelijke draaivoet of op pootjes Bescheiden maatvoering Wordt op uw lengte afgestemd Vele stoffen en leersoorten mogelijk
Bekleding leer of stof Houten of stalen poten Ook leverbaar met wieltjes Met of zonder armleuningen Vele leersoorten mogelijk
VANAF € 499,-
VANAF € 1.7 70,-
VANAF € 1.600,-
VANAF € 397,-
ZONDER ARMLEUNINGEN VANAF € 323,-
HARLEQUIN STOF VANAF € 1.946,-
ELEKTRISCH VANAF € 2.378,-
ZONDER ARMLEUNINGEN VANAF € 292,-
Maak het eigen...
Bij Joosse Wonen vindt u een brede collectie zitmeubels. Deze meubels zijn vrijwel allemaal naar uw wensen aan te passen. Kiest u voor leer of stof? Met of zonder armleuningen? Of heeft u voorkeur voor een bepaalde kleur? Op basis van persoonlijk zitadvies zorgen we, samen met onze samenwerkende fabrikanten, voor optimaal maatwerk. Al ruim 85 jaar helpen we klanten met het inrichten van hun woning. In onze meubelwinkel vindt u dan ook drie generaties vakmanschap. Zo worden de meubels helemaal eigen.
Joost Joosse WOONADVIES
Joosse Wonen
•
MEUBELS
Langstraat 2
•
VERLICHTING
4341 EE Arnemuiden
•
T 0118 - 60 12 73
STOFFERING
WONEN
! /JoosseWonen
www.joossewonen.nl
Advertorial
Nabestaanden bijstaan in een moeilijke tijd E
en begrafenis is een familieaangelegenheid en wij zijn dienstbaar om de nabestaanden bij te staan in een moeilijke tijd. Dat zegt Paul Dorst van Begrafenisverzorging Dorst in Stavenisse. „We zijn de familie tot steun, zonder onszelf op de voorgrond te plaatsen.” Het Zeeuwse familiebedrijf bestaat sinds 2009 en is in handen van vader Bert en zoon Paul Dorst. Met een team van medewerkers bieden ze een complete dienstverlening aan. Paul: „We voeren alles zo veel mogelijk in eigen beheer uit. Zo hebben we twee eigen rouwauto’s en een volgauto, verzorgen we zelf de opbaringen en het drukwerk en beschikken we over twee eigen rouwcentra in Sint-Annaland en Sint-Maartensdijk.”
Rouwkamers Reimerswaal Verder heet Begrafenisverzorging Dorst onlangs rouwkamers geopend in Kruiningen. Er zijn twee huiselijk ingerichte familiekamers. Als het voor een familie niet wenselijk is om een dierbare thuis op te baren kan er gebruik gemaakt worden van een familiekamer om zo in alle rust en op elk gewenst moment toe te leven naar het afscheid. Nabestaanden krijgen een eigen sleutel, zodat ze altijd naar hun dierbare toe kunnen. Ook is er een centrale ruimte, waar bezoekers plaats kunnen nemen en elkaar kunnen ontmoeten. En het is hier mogelijk om een kleinschalige condoleance te organiseren. Daarnaast is er een opbaarkamer, waar rouwbezoek op afspraak plaatsvindt. Deze ruimte kan ook door andere uitvaartondernemers gehuurd worden. De onderneming verzorgt om principiële redenen alleen begrafenissen en verleent geen medewerking aan crematies. Daarbij richt ze zich met name op Tholen, Schouwen-Duiveland, Zuid-
„Wij krijgen in korte tijd een hechte band met de nabestaanden” Beveland en omstreken, maar in overleg staan ze overal klaar. Vaak willen familieleden helpen bij de laatste verzorging. Paul: „Daar geven wij ruimte voor. Al kunnen ze maar iets kleins doen, voor hén is dat belangrijk. Het is mooi om in een moeilijke periode iets voor hen te kunnen betekenen. Rondom een overlijden hebben wij veel contact met de nabestaanden. Zij geven ons vertrouwen en wij krijgen in korte tijd een hechte band met hen. Het is dankbaar werk.”
BEGRAFENISVERZORGING DORST Molenpad 4 4696 BP Stavenisse 0166-697438, 0113-260681, 0111-210002 info@dorstbegrafeniszorg.nl www.dorstbegrafeniszorg.nl Reformatorisch Dagblad
Regel het op tijd Hoe wil ik dat mijn begrafenis en rouwdienst er uitzien? Het is goed om hierover na te denken wanneer het nog kan. In een wilsbeschikking kunnen de wensen rondom de begrafenis vastgelegd worden. Het voorkomt veel vragen en discussies bij nabestaanden en het zorgt ervoor dat de begrafenis plaatsvindt zoals gewenst. Bij Begrafenisverzorging Dorst is een boekje hierover kosteloos op te vragen.
23
In de Regio
26
26 november 2021
beeld Sarah van der Maas
Dubbelagenten in de duinen Geheimzinnige lichtsignalen, gestolen documenten en gewapende mannen in de nacht… Tijdens de Eerste Wereldoorlog was spionage in Zeeland aan de orde van de dag.
Sarah van der Maas
T
oen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak en het Duitse leger dwars door België richting Parijs oprukte, wist Nederland zijn neutraliteit te handhaven. Terwijl op enkele tientallen kilometers van de grens om elke meter land werd gevochten, bleef ons land voor het werkelijke oorlogsgeweld gespaard. Dat betekende niet dat de strijd ongemerkt voorbijging. Het leger werd uit voorzorg gemobiliseerd, Nederlandse koopvaardijschepen werden door Duitse onderzeeërs getorpedeerd en vanuit België stroomden honderdduizenden vluchtelingen de grens over om de gevechten te ontvluchten.
Ook in Zeeland werden ontheemden in grote getale opgevangen. De meeste van hen hoopten hier veilig de oorlog door te komen – maar sommigen wilde meer. Een aantal mannen en vrouwen zag in het neutrale Nederland, waar ook Duitsers, Engelsen en Belgen in relatieve vrede met elkaar samenleefden, hun kans schoon om hun eigen land een dienst te bewijzen. Zij namen hun toevlucht tot spionage. De provincie Zeeland bleek hiervoor om verschillende redenen uitermate geschikt. Allereerst was er de havenstad Vlissingen, die niet alleen op de vaarroute naar het door Duitsland bezette Antwerpen lag, maar in directe scheepvaartverbinding met Engeland stond. Bovendien waren in deze stad zowel het Duitse, Engelse, Franse als
Reformatorisch Dagblad
27
Vierbannenstraat 1
•
4306 BH Nieuwerkerk
•
telefoon 0111-64 17 98
•
timmerman-natuursteen.nl
Belgische consulaat gevestigd. Het was dan ook nauwelijks overdreven toen de Terneuzensche Courant in 1916 schreef: ‘Iedereen hier in Vlissingen weet, en ’t spreekt ook wel vanzelf, dat ’t hier vol met spionnen zit.’ Een ander populair gebied voor het bedrijven van spionage was Zeeuws-Vlaanderen, dat immers aan het door de Duitsers veroverde België grensde. Een prikkeldraadafzetting onder stroom, de zogenaamde Dodendraad, scheidde het neutrale van het bezette land. Maar hoewel ‘de Draad’ honderden mensen het leven kostte, kon de versperring toch de levendige smokkel in personen, waren en informatie niet tegenhouden. Geruchten De plaatselijke politie, de Koninklijke Marechaussee en de Territoriale Commandant Zeeland, die het militair gezag over de provincie voerde, hadden hun handen vol aan het onderzoek naar vermeende spionageactiviteiten. Ook de bevolking werd daarom opgeroepen een oogje in het zeil te houden. Zo kreeg het personeel van de Nederlandse spoorwegen de opdracht om speciaal te letten op mogelijke spionage op stations of in treinen, die bijvoorbeeld bleek uit het maken van tekeningen of het informeren naar plaatselijke militaire maatregelen. Dergelijke waarschuwingen zorgden ervoor dat de Zeeuwen zich meer bewust werden van hun omgeving. Het duurde dan ook niet lang of er gingen volop geruchten rond over geheimzinnige bouwprojecten of mysterieuze lichtsignalen. De Middelburgse Courant constateerde met mild verwijt dat de bevolking aan ‘spionnitis’ begon te lijden. Lang niet iedereen die van spionage werd beschuldigd, bleek ook daadwerkelijk schuldig. Regelmatig moesten berichten over ‘grote vangsten’ een paar dagen later al-
De bevolking werd opgeroepen een oogje in het zeil te houden weer worden gecorrigeerd. Vooral mensen met een buitenlandse achtergrond waren de dupe. Zo werd in november 1914 de directeur van de gasfabriek te Oude-Tonge, die een geboren Duitser was, in hechtenis genomen op verdenking van spionage. Hij zou namelijk gecorrespondeerd hebben met de Duitse consul te Rotterdam – een verdachte bezigheid in oorlogstijd. Al snel bleek de man echter onschuldig: de briefwisseling was ‘van heel onschuldige aard’. Telegrafie Ook in Domburg gingen in 1915 de praatjes rond. Voorwerp van verdenking was de houten villa Norsk Hjem, die in de duinen stond. Het huis was eigendom van fabrikant Joseph Alexander von Woringen – een genaturaliseerde Nederlander met Duitse ouders, die afwisselend in Brussel en op Walcheren woonde. Het was de bouw van deze zomerwoning die de eerste argwaan wekte. Het betonfundament was namelijk zo groot en zwaar ‘dat het wel leek alsof daarop de Lange Jan van Middelburg moest komen te staan’, aldus getuigen. Bovendien had het huis een verdachte ligging. Von Woringen kon namelijk vanuit zijn woonkamer de monding van de Westerschelde en al het scheepvaart-
beeld Sarah van der Maas
Reformatorisch Dagblad
29
Winter buiten, warmte binnen Met kozijnen van ALKU® haal je de warmte in huis. Hoge gasprijs + koude dagen = hoge energierekening? Niet met kozijnen van ALKU. Want met onze isolerende kunststof kozijnen houd je de warmte in huis. Ze zijn er in alle smaken en we helpen je graag kiezen in ons Ontdekkingscentrum. Wel zo aangenaam.
ALKU Ontdekkingscentrum Middelburg Klarinetweg 5 www.alku.nl Openingstijden: di t/m vr 9.00 - 17.30 uur | za 9.30 - 16.00 uur
verkeer overzien. Toen hij ook nog eens een telefoonlijn aanlegde tussen het huis en de stalgebouwen, was de maat vol. In september 1915 werd Von Woringen oicieel in staat van beschuldiging gesteld: niet alleen zou hij met een telegraietoestel berichten verzenden, maar ook ontving hij ’s nachts brieven en trok er bij nacht en ontij op uit. Herhaaldelijke huiszoeking door de marechaussee, waarbij onder meer de tennisbaan voor onderzoek werd opgebroken, leverde echter niets op. Er moest een publiekelijk schrijven van generaal Snijders, opperbevelhebber van land- en zeemacht, aan te pas komen om de naam van Von Woringen te zuiveren, waarin hij verklaarde ‘overtuigd te zijn dat noch door de heer Von Woringen te Domburg, noch door zijn huisgenoten handelingen zijn gepleegd die op enigerlei wijze in strijd zijn met de onzijdigheid van Nederland.’
ger B. Stokoper de provincie uitgejaagd, nadat hij op verdenking van spionage al vijf maanden preventief in de gevangenis van Middelburg opgesloten was geweest. De man werkte vóór de oorlog namelijk voor de Duitse scheepvaart en stond als pro-Duits te boek. Een veel ernstiger zaak had zich echter in juni van datzelfde jaar voorgedaan. Toen werden in Middelburg namelijk een Belg, een Nederlandse militair en een inwoner van Souburg gearresteerd, die op heterdaad betrapt waren bij het verhandelen van geheime militaire stukken van het Nederlandse leger. De ‘spion’ was in dit geval de Nederlandse militair – een gedegradeerde sergeant die in verband met de mobilisatie op Walcheren was gelegerd. Hij had aan een van zijn meerdere voorgesteld om een aantal geheime documenten aan een van de oorlogvoerende landen te verkopen. De oicier
Dubbelspion Toch vond er ook weldegelijk échte spionage plaats in de provincie. De Vlissingse haven leende zich bijvoorbeeld perfect voor het smokkelen van Duitse spionnen richting Engeland. Bovendien beschikten zeelieden, zoals loodsen of matrozen, vaak over waardevolle informanten voor wie daarvoor betalen wilde. Het Duitse koopvaardijschip de Main lag al sinds het uitbreken van de oorlog in Vlissingen, maar kreeg in 1915 toestemming om door te varen naar zijn bestemming Antwerpen. Het schip bleek echter méér naar het door de Duitsers bezette gebied te vervoeren dan zijn oorspronkelijke lading. De bemanning viel door de mand toen een matroos in een café inlichtingen over de bewapening van Sluis en Vlissingen probeerde los te peuteren van een van de kroegbezoekers – die echter een oorlogscorrespondent bleek te zijn en direct naar de politie stapte. Ook van geallieerde zijde liet men zich niet onbetuigd als het op spionage aankwam. Vooral gevluchte Belgen waren bereid hun vaderland vanuit den vreemde een handje te helpen en speelden bijvoorbeeld militaire gegevens naar de Engelsen door. Overigens waren er ook wel Belgen die voor Duitsland spioneerden. De handel in geheime informatie leverde namelijk grof geld op; iets wat de berooide vluchtelingen maar al te goed konden gebruiken. In december 1917 werd in Vlissingen zelfs een Belgische dubbelspion gearresteerd. Hij bood zijn diensten zowel aan de Duitsers als aan de Engelsen aan, en streek daarmee het verradersloon van beide partijen op…
Zo konden de drie werkelijke spionnen worden gearresteerd
Complot Het waren niet alleen de strijdende naties die elkaar een loer probeerden te draaien. Ook ‘neutrale’ Nederlanders wilden nog wel eens een slaatje slaan uit de Grote Oorlog: vaak uit winstbejag, soms ook uit politieke overtuiging. Zo werd in juli 1918 de Vlissin-
stemde toe, maar lichtte intussen ook de autoriteiten in. Zo werd een dubbel complot op poten gezet, waarbij de soldaat en zijn compagnons de geheime informatie voor een stevige prijs van de hand probeerden te doen en een undercover inspecteur van politie deed alsof hij de stukken wilde kopen. Zo konden de drie werkelijke spionnen worden gearresteerd. Straf De strafen die volgden op spionage, verschilden. Wanneer er voldoende bewijs was, kon in Nederland een gevangenisstraf van zes maanden tot een jaar worden uitgevaardigd. Kon er geen gerechtelijke grond gevonden worden om de verdachte achter de tralies te zetten, dan was verbanning uit de provincie een beproefd middel. In 1915 werd bijvoorbeeld de Belg Oscar Lievens door de Territoriale Commandant van Zeeland zijn verblijf in het gebied ontzegd wegens poging tot spionage ‘en het zich bij herhaling in het openbaar op minachtende wijze uitlaten over het Nederlandse leger.’ Dit soort sancties waren echter een schijntje in vergelijking bij de vonnissen die over de grens, in oorlogsgebied, werden voltrokken. Wie daar op spionage werd betrapt, kon rekenen op levenslang of de doodstraf. Zo werd de beroemde Nederlandse danseres-spionne Mata Hari in 1917 onverbiddelijk door de Fransen gefusilleerd. De beloning voor spionage kon hoog zijn – maar de prijs was dat ook.
Reformatorisch Dagblad
31
AANG ENBRUG tro
l ec
Advies op maat bj uw keuze Uw huishouden is persoonljk. En daarmee zjn uw wensen ook speciiek. Met ons uitgebreid assortiment hebben we voor iedere wens een passende oplossing. Bj het maken van de juiste keuze mag u rekenen op deskundig advies. Zo weet u zeker dat u weer jaren vooruit kunt.
Oude Zandweg 24 | Westkapelle | 0118 - 57 24 27 | aangeenbrugelectro.nl
Ook een 9+ voor je werk krjgen? Wj zoeken nog monteurs!
Al meer dan 25 jaar dé witgoedspecialist van Zeeland
Komt wel goed
Zonnepanelen
Zeeuwse Zon eerlijke energie Zeeuwse Zon is een innovatief bedrijf met het oog op een duurzame toekomst voor iedereen. Samen genieten van de zon en samen proiteren van een betere leefomgeving voor later. Met onze jarenlange kennis en ervaring en ons uniek voor u geselecteerde aanbod, bieden wij u zonnepanelen aan die passen bij uw woonwensen en -situatie. Wij ontzorgen u in het gehele proces. Van Aanvraag tot Zonnepanelen bij u thuis.
Om de keuze voor u gemakkelijk te maken, hebben wij een drietal totaalpakketten samengesteld. Wilt u een advies op maat afgestemd op uw woonwensen en- situatie? Ook dat is mogelijk bij de Zeeuwse Zon!
www.zeeuwsezon.com
Contact info@zeeuwsezon.com
Bel +31 115 211 217
N E V A G I U E W U E I N Themapreken
VA N
U I TG E V E Schippersserie
In deze themaprekenserie staan preken van predikanten uit de Gereformeerde Gemeenten – uitzonderingen daar gelaten rond een bepaald thema. Vanaf heden worden in tweetallen themapreken in brochurevorm uitgegeven onder de naam ‘kanselserie’. Prijs per deel
€ 19,95
ABONNEMENTSPRIJS
SCHIPPERSSERIE W. Schippers Ontroerende, opvoedkundig verantwoorde boeken voor de oudere jeugd en volwassenen. Maak uw assortiment nu compleet. Geef op welke delen u al hebt, dan vullen we voor u aan wat u mist.
13,50
Bij 5 ex. of meer:: € 10,00 per boek ipv € 14,95 Alle 47 delen
Deel 15:
WIE IS DEZE? ds. J.J. Tanis Herdenkingsbundel met 10 preken Thema: Gelegenheidspreken en vrije stof
Actieprijs t/m 31 december
Ruth, geleid uit Moab
Dagboeken
DAGELIJKS WANDELEN MET GOD Dagboek - Deel 1
OCTAVIUS O CTAVIUS WINSLO WINSLOW W
29,95
16,95
Daarna 19,95
Deel 13:
RUTH, GELEID UIT MOAB
MORGENGEDACHTEN Morgengedachten
Ruth, geleid uit Moab
ds. E. Venema 14 preken over het Bijbelboek Ruth Verschijnt DV begin 2022.
Ds. E. Venema
Octavius Winslow - Dagelijks wandelen met God, deel 1 Om de hele dag met God te kunnen wandelen, horen we de dag met God te beginnen. Zodra we wakker worden en onze arbeid willen gaan doen, moeten we besefen dat verzoeking en beproeving op ons pad zullen komen. Het is een voorrecht om onze zielen eerst op te hefen tot God. Dat kan een geheiligde, rustgevende en machtige invloed uitoefenen op de dag. Vandaar dit dagboek ‘Morgengedachten’.
Kanselserie
375,-
1. De Vleermuis - 2. Beter dan Goud - 3. Een en zeemansvrouw 4. De kok van de Simpang - 5. De Zwerver - 6. Het Uilennest 7. Klavervier - 8. Het Geuzenjong - 9. Donar - 10. De nieuwe veldwachter - 11. Frans Wikkers - 12. Hermien - 13. De Sluiker 14. De jongens van de Roerdomp - 15. De boswachter van de Oldenborn - 16. Vaders jongen - 17. De straatmuzikant 18. Strumpelkenshoef - 19. Agge, de vogelaar - 20. Het veerhuis en de Rozendonk - 21: De vondeling - 22. De vissers van Nispenrode 23. Eiberlust - 24. Wapenbroeders - 25. Zoon van schipper Holting 26. Oog om oog - 27. Wuildershoeve - 28. Vreewalds molen 29. De Grienduil - 30. De pleegzoon van de ketellapper - 31: Bouke Bijlertsma - 32. De vrijwilliger van 1830 - 33. In storm en vloed 34. De insluiper - 35. De halfbroeders - 36. Jan Starheim 37. De Korenbloem - 38. Trouw moet blijken - 39. Twee wegen, één doel - 40. Om de Hornkamp - 41. De speler en zijn gezin 42. Het hoje van Gerbrandus - 43. Stem des bloeds - 44. Mannen van de zee - 45. De stroper - 46. Op de keien - 47. Herinneringen
Hitorische jeugdverhalenserie Leerzame historische jeugdboeken, die ook voor volwassenen geschikt zijn. Alle delen zijn rijk geïllustreerd. Prachtige voorleesboeken. Prijs per deel
Avondgedachten D DAGELIJKS A AGELIJKS GELIJKS WANDELEN WANDELEN MET GOD - DEEL 2 -
€ 15,95
ABONNEMENTSPRIJS
AVONDGEDACHTEN Octavius Winslow - Dagelijks wandelen met God, deel 2 De auteur: ‘Wat is er in de loop van de dag veel wat ‘s avonds beleden moet worden met de hand van het geloof op het grote Avondofer!’ (gepland voorjaar 2022)
10,95
De dominee uit het Achterbuurtje
38
Uit het leven van ds. E. Venema
Deel 38:
DE DOMINEE UIT HET ACHTERBUURTJE
heidenen
Dankdag
OOK VOOR
TTr Trijntje rijntje Zegers-Venema Zegers-Venema
OCTAVIUS WINSLOW
Intekenprijs t/m 31 december
39
27,50
Deel 39:
Trijntje Zegers-Venema
Daarna 32,50
KANSELSERIE: DEEL 9
DS. E. VENEMA
Kanselserie 9 Dankdag.indd 1
05-11-2021 09:44
K A N S E L S E R I E : D E E L 10 Kanselserie 10 Ook voor heidenen.indd 1
Maarten de groenteboer wordt dominee
DS. E. VENEMA 05-11-2021 16:54
Uit het leven van dominee M. Heikoop
2 preken in luxe vierkante brochure
ALLE OOG ZAL HEM ZIEN Ds. D.J. Budding Dagboek Openbaring van tekst tot tekst
Reeds verschenen 10 delen Auteur: ds. E. Venema Prijs per deel
€ 9,95
ABONNEMENTSPRIJS
6,95
40
Maarten Vos
MAARTEN MAAR DE GROENTEBOER GR WORDT DOMINEE WORDT M Maarten aarten Vos Vos en M.J. M.J. Ruissen (eindr edactie) (eindredactie)
Deel 40:
Alle 10 delen in 1 koop: € 60,00
DE W WALDENZEN VERVOLGD VERVOLGD
15,95
41
P P.. de Zeeuw Zeeuw JGzn
Deel 41:
JOHANNES CALVIJN, CALVIJN, EEN GROTE GROTE HERVORMER HERVORMER
ZALIG
Zalig Wat is zalig? Wie worden zalig? Hoe word ik zalig?
Ds. D.J. Budding Alle bijbelteksten hierover worden gunnend behandeld
Actieprijs t/m 31 december Bijb els dagb o ek oover v er de w wo oo orden r den “zalig “ za lig , w welgelukza e lg e l u kza lig lig,, gelukza g elu e l u kzalig” kza lig lig””
TTrijntje rijntje Zegers-Venema Zegers-Venema
19,95
Daarna 22,50
42
UITGEVERIJ EN BOEKHANDEL
Deel 42:
EEN SLAPENDE SCHILDWACHT E.A. HISTORISCHE VERHALEN P. de Zeeuw JGzn
D s . D. J. Bu d d i ng
Lange Vorststraat 21 | 4461 JL Goes | Tel. 0113-221909 | info@ramshoorn | Ook verkrijgbaar in de boekhandel
R I J
D E
R A M S H O O R N
Weekboeken
Serie De Drie... DE DRIE… EN D DE E BENDE VAN DE VAN SJACHERAAR SJACHERAAR
De prachtige platen van Henk van den Brink, aangevuld met een toelichting, een tweetal meditaties, gespreksvragen en gedicht maken het aantrekkelijk om deze in gezinsverband te bekijken en te lezen. Prijs per deel
€ 23,50
ABONNEMENTSPRIJS
18,50
Deel 3. GODS VERBORGEN OMGANG VINDEN PSALMEN IN WOORD EN BEELD, DEEL 1
Schilderijen:: HENK VAN V AN DEN BRINK - Meditaties: Meditaties M editaties : DS. DS . D.W. D . W. TUINIER - Toelichtingen: Toelichtingen Toelichtin gen : M.J. M . J . RUISSEN
GODS VERBORGEN OMGANG VINDEN Psalmen in woord en beeld, deel 1 Schilderijen: Henk van den Brink Toelichting: M.J. Ruissen 52 Meditaties met gespreksvragen over Psalm 1 t/m 25: Ds. D.W. Tuinier Psalmberijming: Jacobus Revius
L Loura oura v van an den B Berger erggGoudzwaard Goudzwaard TTim, im, Niels en LLouise, ouise,, drie ouise vrienden do door or dik en dun, ietsen elke elke dag 18 kilometer kilometer naar het Mauritscollege in Middelhaven. Daarbij komen ze over de griezelige Gringeldam. Als Tim een lekke band krijgt, doen ze een vreemde ontdekking als een verdacht uitziende man een pakje in een afvalemmer legt. De Drie gaan op onderzoek uit en komen een dievenbende op het spoor.
Luiterboeken
De Drie...
Een Een zeemansvrouw Willem Schippers
Luisterboek
Psalmberijming: JACOBUS REVIUS
Actieprijs t/m 31 december
19,95
Deel 4. GELIJK EEN HERT SCHREEUWT NAAR DE WATERSTROMEN PSALMEN IN WOORD EN BEELD, DEEL 2
Schilderijen: HENK VAN V AN DEN BRINK - Meditaties: Meditaties M editaties : DS DS.. D D.W. . W. TUINIER - Toelichtingen: Toelichtingen Toelichtin gen : M M.J. . J . RUISSEN Psalmberijming: JACOBUS REVIUS - Citaten: C.H. SPURGEON
GELIJK EEN HERT SCHREEUWT NAAR DE WATERSTROMEN Psalmen in woord en beeld, deel 2 Schilderijen: Henk van den Brink Toelichting: M.J. Ruissen 52 meditaties: Ds. D.W. Tuinier Citaten: Ds. C.H. Spurgeon Psalmberijming: Jacobus Revius
Intekenprijs
9,95
1. De zeemansvrouw, W. Schippers 2. Beter dan goud, W. Schippers
Puzzelboeken BUNYANBOEKEN NAVERTELD VOOR DE JEUGD:
ONDERZOEKT DE SCHRIFTEN 52 Bijbelse puzzels met toelichtingen Thirza Westerbeke Wekelijks kan men bij een geschiedenis uit de Bijbel een puzzel maken en gespreksvragen bespreken.
Kertverhalen 10,95 KERSTFEEST IN CORONATIJD
ONDERZOEKT DE GELIJKENISSEN
Jannie J. van Belzen-Poortvliet Deze kerstbundel biedt een tweetal kerstverhalen en een kort mooie kerst kerstgedicht. Het tweede verhaal is kerst op de ccoronatijd afgestemd. Geschikt vvoor oor de aanstaande Kerstviering. Kerstviering.
Schilderijen: Henk vd Brink Verhalen: M.J. Ruissen Puzzels: Thirza Westerbeke Voorwoord: Ds. D.E. vd Kieft Sluit aan bij: Het Koninkrijk der hemelen is gelijk aan …, Ds. B.J. van Boven
15,95 12,50
SCHIPPERSBOEKEN:
Dit is het eerste deel uit de serie van de Drie… Andere delen uit deze spannende jeugdserie, die D.V. in 2022 verschijnen: 2. De Drie… en de scooterbende 3. De Drie… en de drugsbende 4. De Drie… en onrust in Oostenrijk 5. De Drie… en het slangenmysterie (beschikbaar)
Vervolgdelen zijn in voorbereiding; het is namelijk de bedoeling dat alle 150 Psalmen op deze wijze worden belicht.
5,00
Na verschijnen € 12,95
KER KERSTVERHALEN OP CD
1. De Christenreis 2. De Christinnereis 3. De Heilige Oorlog
AUGUSTINUS 1. P. de Zeeuw (2 cd’s € 15,95)
Opruimingsboeken
1
2
3
Wonderlijk geleid R. Hoogerwerf-Holleman en M. Quist
Deel 1. Dominee Budding v vertelt mooie Kerstverhalen
L E E R -
E N
P U Z Z E L B O E K
Leven handicap met een
Deel 2. C. van den Bovenkamp v vertelt mooie Kerstverhalen
12,50
O
ekt ddee rzooek nnddeerz
LBOEK EN PUZZE KIJK-, LEES-
ennisis deeni dden hhieieede escchi rkgges eerk ESCHI BIJJ DE KERKG
EDENI S
DEEL 3
B
LEER-
de bij bij de
4 ZE EN PUZ
5
Levensbeschrijving van H. Anker
6
LBOEK
nis iedenis eschiede erkg erkgesch
Tekst: C. de Bode en M.J. Ruissen (eindredactie) - Schilderijen: Henk van den Brink - Puzzels: J.W. Davelaar en A. Streefkerk
DEEL 3
NU slechts € 9,95 per boek
Schilderijen: Henk van den Brink - Puzzels: J.W. Davelaar en A. Streefkerk
De sprong in d de sneeuw e sneeu w
15,95
DE SPRONG IN DE SNEEUW P.. de Zeeuw P Zeeuw (2 cd’s) cd’s)
Voorgelezen door Leo Kosten P. de Zeeuw JGzn
Luisterboek
VEEL GEVRAAGDE KERSTVERHALEN voor diverse leeftijden per jaarset. Leverbaar jaarsets: 2002-2014
er jaarset Per
5,00
ONDERZOEKT DE KERKGESCHIEDENIS, DEEL 1, 2, 3 EN 4 - 4-delige serie van de hele kerkgeschiedenis (dl. 3 verschijnt binnenkort) - Auteurs: C. de Bode en M.J. Ruissen - Schilderijen: Henk van den Brink - Puzzels: J.W. Davelaar en A. Streefkerk - Extra: werkschrift horend end bij elk deel € 9,95 Per deel:
15,95
NU ALS ‘6-DELIG RAMSHOORNSET 2021’
30,00
1. Brood op het water, Schotse predikanten. Mooi MBUMA herdenkingsboek 2. Overdenken met de kanttekeningen Predikanten uit GG 3. Lezen met de kanttekeningen Predikanten uit GG, GGIN en OGG 4. Wonderlijk geleid, R. Hoogerwerf-Holleman 5. Leven met een handicap, Autobiograie Henk Anker 6. Dit is Gods vinger, coronapreken, Ds. G. Beens, A.T. Huijser, A. Schot e.a.
U I T G E V E R I J : W W W. R A M S H O O R N . N L / B O E K H A N D E L : W W W. D E R A M S H O O R N . N L
In de Regio
beeld Conno Bochoven
beeld Ir. A. van Ooij
„Historische fout” wordt rechtgezet Op of rond 27 september 2022 kan het oorlogsmonument bij de voormalige Barendrechtse Brug in Heinenoord, zeventig jaar na de onthulling ervan, “heronthuld”worden. Conno Bochoven
H
et monument staat al jaren niet meer aan de Hoeksche Waardse kant, maar aan de overkant van de Oude Maas bij Barendrecht. Het monument is gemaakt ter nagedachtenis en als eerbetoon aan 23 gesneuvelde militairen van het Derde Grensbataljon. Zij vielen in de eerste dagen van de Tweede Wereldoorlog toen ze ingezet werden om vliegveld Waalhaven op de Duitsers te heroveren. Na de oorlog zetten oud-militairen van het Derde Grensbataljon zich in om hun gesneuvelde kameraden te eren met een monument. Er werd geld ingezameld en op 27 september 1952 werd het monument onthuld bij de Boonsweg, aan de Hoeksche Waardse kant van de brug. Karakteristiek voor het monument is een man die een slang van zich af probeert te houden. De slang is het symbool voor het kwaad, de Duitsers, en de man wijst nadrukkelijk met zijn arm in noordelijke richting, waar de vijand vandaan kwam.
36
Verplaatst „Toen de Barendrechtse brug in 1969 werd gesloopt veranderde de Boonsweg in een doodlopend stukje weg”, weet Peter Pot. Hij schreef een boek over de befaamde brug: “Te groot voor een museum”. „Vanaf dat moment stond het monument er wat verloren bij, want er kwam daar niemand meer. Op verzoek van veteranen en met instemming van de burgemeester van Heinenoord is het monument in 1969 verplaatst naar de Barendrechtse kant van de vroegere brug.” Het monument staat in Barendrecht alleen precies andersom, zodat de man met de slang nu richting de Hoeksche Waard wijst. Daarmee suggererend dat het kwaad vanuit het zuiden kwam. Een stukje geschiedvervalsing, zou je kunnen zeggen. Historische fout Dominic Hoogsteder Jr. woont sinds 2004 in OudBeijerland. Hij is veteraan en voorzitter van het Veteranen Comité Hoeksche Waard. Hij hoorde over het
26 november 2021
VRIJDAG 26 NOVEMBER 2021
monument en dat raakte hem. „Het is duidelijk dat het gedenkteken aan de verkeerde kant van het water staat. Het hoort zonder twijfel thuis in de Hoeksche Waard, want dáár zijn de slachtofers gevallen.” Vanuit zijn vele contacten weet Hoogsteder dat de verplaatsing destijds bij de veteranen „veel pijn heet gedaan”. Hoogsteder: „Het is een historische fout geweest, het is tijd om dat terug te draaien, uit respect voor de gevallen kameraden.” Hij bracht een mogelijke verhuizing voorzichtig ter sprake op het politieke toneel in Barendrecht en de Hoeksche Waard. „Eigenlijk is het niet eens een gemeentelijke kwestie”, licht Hoogsteder toe. „Het monument is bekostigd door de veteranen en het staat op grond van Rijkswaterstaat. Die ging akkoord en ook tussen de beide gemeenten was er vrij snel overeenstemming.”
beeld Betske Schipper
Verbazing In Barendrecht was er wel wat verbazing. „In die ruim vijtig jaar is er elke 4e mei een herdenking geweest. Vanuit de Hoeksche Waard is er nooit ook maar een bosje bloemen gelegd”, reageerde historicus Hans Onderwater in het Barendrechtse huis-aan-huisblad De Schakel. En ook de partij Echt Voor Barendrecht noemde Barendrecht „een waardig rentmeester”. Dat beaamt Hoogsteder voluit. „Er zijn altijd herdenkingen geweest, het monument is keurig onderhouden en
het is door een school geadopteerd, niks dan lof.” In ieder geval wordt Defensie bij de verplaatsing betrokken. Hoogsteder ziet het al voor zich: „Een mooie leeropdracht voor de Genie: „Hoe transporteer je een monument van 2,5 meter hoog en zo’n 1000 kilo?”. Het mooiste zou zijn over het water van de Oude Maas, dan doe je het helemaal in stijl.” Respect Waar het monument een nieuw plekje krijgt, is nog niet duidelijk. Met de gemeente Hoeksche Waard is het Veteranen Comité HW volop in overleg. „De gemeente en zeker burgemeester Van Hemmen denken enthousiast mee”, vervolgt Hoogsteder. „Er zijn met windmolens en een natuurbegraafplaats nogal wat ontwikkelingen in de noordrand. Iets verderop aan de Boonsweg staat het monument van de omgekomen Australische vliegenier Jack Dawson Green. Wellicht is daar iets mogelijk. Het idee is om in september 2022 het monument te heronthullen, dan is het precies 70 jaar na de eerste oiciële onthulling. Dat zou toch prachtig zijn?” Herstel van respect voor omgekomen kameraden komt wat Dominic Hoogsteder betret nooit te laat. „Het is voor het Veteranen Comité en voor mij persoonlijk van groot belang dat de gebeurtenissen uit de oorlogsjaren niet vergeten worden. Dat maakt dit zulk dankbaar werk.”
www.dewittenberg.nl
muneris makelaardij
VERKOOP VERK OOP PLANNEN PL ANNEN
?
Vraag aag naar onze gratis atis waardebepaling 06 - 48 686 051
START 14 februari 2022 Tel: +31 113 728 033 E-mail: info@munerismakelaardij.com www.munerismakelaardij.nl
ga aan de slag met je toekomst Kies voor Inside-out!
Het juiste moment herken je meteen Volvo V60 B3 Momentum Advantage Niets is zo belangrijk als ruimte voor werk en leven. De Volvo V60 B3 Momentum Advantage combineert dit moeiteloos. Representatief in het zakelijke verkeer door strak Scandinavische design. Met alle ruimte voor een actief leven. En Apple Carplay, Full Map navigatie, LED-verlichting, Volvo on Call en andere geavanceerde voorzieningen voor uw gemak en de veiligheid van uw dierbaren. Als u daaraan toe bent, dan is dit het juiste moment. Want hij is nu beperkt beschikbaar voor een uiterst scherpe prijs.
V O LV O V 6 0 B 3 M O M E N T U M A D VA N TAG E T I J D E L I J K VA N A F €4 0. 9 9 5 | L E A S E VA N A F € 579 P. M . V O LV O C A R S . N L / V 6 0
Volvo V60 vanaf € 40.995 (consumentenadviesprijs) of € 39.875 (fiscale waarde). Lease vanaf € 579 p.m., excl. btw en brandstof, o.b.v. Full Operational Lease, 60 mnd, 15.000 km p.j., Volvo Car Lease: 020-65 873 10 (kantooruren). Wijzigingen voorbehouden. Raadpleeg voor meer informatie de verkoopvoorwaarden op www.volvocars.nl. WLTP gecombineerd verbruik: 1,8 – 7,5 l/100 km (55,6 – 13,3 km/l), gem. CO2-uitstoot resp. 41 - 170 g/km.
Pearyweg 17 4462 GT GOES 0113-275000
Mr. F.J. Haarmanweg 49 4538 AN TERNEUZEN 0115-697455
www.cappendijk.nl
Het is nu een goed moment om
uw woning te verkopen! Vraag naar de vrijblijvende
