Terdege magazine - 19 sep 2023

EMDRkan kleine kinderen helpen na medischtrauma

Anneloes:”Hetismaar goed datwenietwistenhoe

moeilijkdetijdnade operatie zouworden”

* WINKELS OP WIELEN

18-21 oktober

Feestelijke opening

Soet opent nieuwe deuren met moderne, karaktervolle interieurs waar kwaliteit en harmonie centraal staan.

De winkel heeft een complete metamorfose ondergaan, waarbij zowel het interieur als het exterieur volledig vernieuwd zijn. Ons huidige assortiment is uitgebreid, en we presenteren met trots onze nieuwste aanwinst: een prachtige collectie keukens.

U bent van harte welkom

van 18 tot en met 21 oktober

Hoofdstraat 11-13

2861 AK Bergambacht

En de boekenwerden geopend.

Openbaring 20:14

Open boeken

In een tijd vaninternetenbeeldcultuur blijkenboekenminderintrek te zijn.Boekhandelarenweten alsdebeste datersteedsminderwordt gelezen. Toch blijft hetboekeen belangrijk communicatie- en documentatiemiddel. Weet udat er voor ueen dagboekwordt bijgehouden? Er is eenlogboek in de hemelwaar allesuit uw leveninstaat.Demooie dingen, de hoogtepunten.Maar ook de zwaredingen, de dieptepunten.Voor God is vooral ééndingbelangrijk: hebt umet Hemenvoor Hemgeleefd?Het wordtnauwkeuriggeregistreerdengenoteerd. Watzou er in dieboeken over uenmij staan?Alleen zonden?ZegtdeBijbelook niet: „Want God is niet onrechtvaardig datHij uw werk zouvergeten, en denarbeidder liefde,die gijaan Zijn Naam bewezenhebt, alsdie de heiligen gediend hebt en nogdient”? Hetstaat allemaal in Zijn boek. Eens gaan alle boeken open.Het boek vanGodsalwetendheidenvoorzienigheid. Hetboekvan uw geweten. Maar zekerook hetboekvan Gods wet, want eengoede rechterzal altijd zuiver,volgens de wet, willentoetsen. Alsikopdie grotedag onbekeerdvoor Zijn rechterstoel moet verschijnen, danzal mijn gewetenmee getuigen metGodsboekdat HijinZijnheilig rechtstaat om mijteverdoemen Godguntu iets beters,gelooftu dat? Daarvoor heeftHij onseerst een anderboekgegeven,deBijbel, hetevangelie vanvrije genade.Het spreekt vanChristus, Diezelfs zoverwilde gaan datHij uitGodsboekgedelgd werd om hetboekdes levens vanhet Lamtekunnenvullenmet de namen vanallendie Heminwaarheid nodighebbengekregenvoor de vergeving vanhun zonden en de dagelijkse vernieuwingvan hunleven.Dan word je zelf trouwens ook alseen open boek,inoprechtheid en vroomheid. Doevandaag Gods boek open.Leg uw vinger bijdebelofte vanhet Evangelieenbid: „Schrijft Umeeralstublieft vandaagnog bij.”Daar gaat Hij nogsteedsmee door.Tot de laatsteistoegebracht

tekst: DS. H. KORVING, URK

Nogevenheel warm

Terwijl ik dezemorgen naar kantoor rijd, ruik ik vanuit mijn auto het najaar.De–nog groene– bomen zijninnevels gehuld. In de bermen verliest de heidelangzaammaarzeker haar paarsegloed. En de temperatuur ligt een stuk lager dan de afgelopen tijd het geval was.

Vandat laatstewordik warm. Want naar dieplaknachtenverlang ik eerlijk gezegdnietterug.

De werkdag op deredactiebegint ook meer dan warm.Deze Terdege is namelijkdelaatste vóór onsjubileumnummer.Speciaal voor die extra dikke uitgavezijn weals team alvast in onzewinterkledingkast gedoken.Iedereen draagt nu lila, paars, rozeofbruin en fotograaf Renate komt langsomdaareen prachtigeplaat vantemaken.

Dat duurt wel even.„Wiljij een stukjedie kantuitschuiven?”„Zou jij je hoofd een beetje scheef willen houden? Nee, dat is te veel,maarheel ietsje.”

„Wedoen er nog eentjezo.”

Het resultaat?Dat mag udevolgende keer bewonderen! Wij hebben hetnog even heel erg warm om al die 168pagina’s op tijd bij de drukker te krijgen

De werkdag op de redactie begintook meer dan warm

WiePriscilla Spruijt(32)uit Barendrecht ontmoet, is al snel één ding duidelijk: ze looptovervan enthousiasme voor haar werk De moedervan vijf is eigenaar van Creato da Pris. Ze knooptenverkoopt producten vanmacramé.

„De knopisbitter, is begin, de bloem wordt lichtenpuur” (William Cowper)

BEZINNING

MENSEN

14 PTSS NA EENSCHEDELOPERATIE

„Jevoelt je zo machteloos,omdat je niet weet watjemet je eigenkindaan moet”

26 MARLIESMEDEMA

„Zodra ik tijd heb, denk ik:yes,ikmag weer schrijven!” 44 RIJDENDE SUPERMARKT

„Het is hetgemak,zie je”

52 BETSYVAN DERHOOP Onvergetelijke vrouwen(slot)

62 MONTEURÉNHUISARTSHULP

WimVisser: „Ikben iemand vandepraktijk”

ONTSPANNING

10 CONTACT

41 VERVOLGVERHAAL JENTHE

42 ONDERONS

58 KENNIS VANZAKEN

61 OP JACHT

78 FLOORS MOESTUIN

Contact!

Aan boord

Staat Leidenalindeagenda?

Kom aan boord van de Terdege rondvaartboot! D.V.zaterdag 21 oktober houden wijinLeideneen van onze jubileumactiviteiten. Kijk op Terdege.nl/leiden voor meer informatie en geef je snelop!

TROUWE ABONNEES

Terdegezet vijf trouwe abonnees in hetzonnetje alsdankvoorhun jarenlange abonnement.

J. vandeKieft uit Barneveld

B. vanLoo uit Oldebroek

A. IJzerman uitNieuw-Beijerland

J. Eshuis uit Twello

Y. Verdoesuit Moerkapelle

Hebt ueen leukebrief, wilt uiemandbedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur eenmailtje naar redactie@terdege.nl.

Bijhuwelijk, jubileaofgeboorte levenwij graag mee! Stuur een kaart en wijsturen een kleine attentie terug.

Zijkrijgen eencadeautoegestuurd

Nieuw!

Het volgende nummer van Terdege is eenextra dikjubileumnummermet meer dan 160 pagina’s! Ons 40-jarig jubileum is eenmooie aanleiding om de vormgeving op te frissen. Vanaf het jubileumnummerheeft Terdege daarom eennieuw jasje. Ook de columns zijn vernieuwd. Alleredendus om uittekijken naar oktober.

Diemaandstart ookTerdege

Live weer.Meerdaarover in de volgende Terdege.

Kinderpraat

Maartje(bijna4)komtthuis vaneen vanhaareersteschooldagen.„Hetjemij gemist,mama?” Natuurlijk heeftmamaMaartje gemist.„Moestje mijmaarnietnaarschoolbrengen.” 1-0voorMaartje

LEKKER LEZEN MET TERDEGE

Ook elke twee weken ons magazine in de bus? Lees nu EEN JAAR LANG Terdege en ontvang de eerste maand gratis. Of wilt u liever onze handige AGENDA of het GEINIG SCHORT cadeau?

Profiteer daarnaast van het jubileumjaar!

U ontvangt het toffe TERDEGESPEL, het JUBILEUMNUMMER én het dubbeldikke WINTERNUMMER!

U betaalt 9,60 per maand.

Facebook &Instagram

Terdege bestaatveertig jaar

We vroegen: watisuwleukste herinneringaan Terdege?

WILLEKEDERUITER: Ik kanmeeen vandeeerste nummersherinneren. Daar stond eenvierlingin.

HARTJE_AMBACHT:

Samenmet Gisetteopde huisartsenpost!

FAM. H. KLOOSTER: Hetwas niet leuk,maarikvergeet het nooit. De brievenvan Madelon en Eline. Ontroerend

ANNELIES_JANSEN_KAMP: De Junior,vroeger,toeniknog thuiswoonde.

BOOMSTAMWINKEL:

Mijn moeder bewaarde alle jaargangen.Ik(toen 10)las ze in de kast,knipteplaatjesuit en plakte dieineen boek

ECHTSPEL.NL:Het gevoel vanheerlijkjezelfopkrullen op de bank met fijn leesvoer.

CORRYANNE_LAROS:

Zomerfair2023! Fotoreportage metRenatevoorVaderdag, metmijnlieve manenonze drie goudjes.

MARIEKEROODENBURG:

Twee dagennamijngeboorte viel nummer 1opdedeurmat bijm’n ouders.Maardaarweet ik natuurlijk niks meer van.

Volg onsook op Facebook en Instagram.

AART VANGENT Geboeid

Helpen waar hetkan

Regelmatig word ik gevraagd om voor verenigingen te vertellen over onswerk, en datdoe ik graag. Gelukkig hebik eenleiding diemij daarin steunt.Voorvelen is heteen droom om bijdepolitie te werken.Als kind kijk je vaak op tegende geweldsmiddelendie wijdragenofdepolitievoertuigen waarin we rijden.Zeker,het is prachtig en dankbaar werk,maar veelal wordteralleengekeken naar de mooiedingen. Ons werk is niet altijd mooi.Zeker bijdetak waar ik werk,word je metveelnegatiefs geconfronteerd.Denkaan geweld, seksueel misbruik,drugs en diefstal.Helaaswordenerook moordenaarsbinnengebracht, waardoor hetwerknietmakkelijk is.Dan is hetgoedomthuis eenachterban te hebben diebegrijptwat je meemaakt.Mijndochter werktbij dezelfde eenheid. Ookbij collega’skan ik mijn verhaalkwijt.Geweld is dagelijkse kost en er wordt veel gevloekt en gescholden Danishet soms mooi om eenvoudigtezeggendat je hetniet fijn vindtals er gevloekt wordt.Omrustigteblijven alszemet fonkelende ogen voor je staan. Hoemooiishet alsiemand je op de gang om lectuurvraagtenjeeen boekje kunt geven waar eenboodschap in zit. Ookwij zijn maar hulpverleners en proberen te helpen waar hetkan en te waarschuwenwaar hetnodig is DITISDELAATSTE

AFLEVERING VANDEZERUBRIEK.

EMDR helpt kleine kinderen met trauma’s

Schieten met hagel

Wat kun je voor je kleintje doen als blijkt dat het bijvoorbeeld door een operatie een trauma heeft opgelopen? EMDR-therapie. Zelfs bij hele kleine kinderen kan dit al veel effect hebben. Hoewel het onderzoek ernaar nog in de kinderschoenen staat.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: WILLEMIENE SMITS, TINEKE VAN DER EEMS

Julius Nentjes(3)

Zezaten metdehandenin hethaar, drie jaar geleden. AliesenLambert (achternaambekendbij de redactie) maaktenzichzorgenoverLars (nu4,5).

Hunzoontjewerdmet 31 weken prematuur geboren. Meteen na de bevalling bleek hijtekampen metmedischeproblemen rondom zijn darmen en anus.Aljongwerd hijgeopereerd. Vantoenafaan ging heteigenlijk nooithelemaal lekkermet hetmannetje. Doordathij vaak sondevoeding kreeg, ontwikkeldehij eet-engroeiproblemen.Hij kwam in een vicieuze cirkel terecht. Want doordathij niet herstelde, groeidehij niet en doordathij niet groeide, herstelde hijniet. Zijn moeder:„Alseriets was, werd hetmeteenspannend Washij bijvoorbeeldverkouden, danbegon hijtespugenenlag hijmeestalbinnen24uur in het ziekenhuis.”

De medischspecialistenvermoeden dathij een trauma heeft. Alies: „Zezeiden: „Willenjullie geen EMDR overwegen?”

Datdoenze. Alies: „Hij heeft totzijntweedeeen sondegehad omdathij nauwelijks at,maar na de eersteEMDR-sessiekwam hijthuis en at voor heteerst een compleet bord leeg.Mijnman en ik kekenelkaaraan.Isdit een grap?Maar bijdevolgendesessies zagenwenietdirectverdere verbetering.”

Mogelijk gooithet feit datLars door eenoperatieopnieuw aan de sondevoeding moet roet in het

eten „Dat was niet handig Hij groeit nu nog steeds moeizaam. Zijn jongere broertje is zwaarder dan hij. Soms denken we: zullen we de EMDR-sessie herhalen?”

HERKENNING

Jiska Weijermans kent de positieve effecten van EMDR-therapie bij kleine kinderen uit haar eigen praktijk. Weijermans is voorzitter van Vereniging EMDR Nederland en zelf ook therapeut Ze behandelt geregeld kinderen onder de vier jaar. „Vaak komen hun ouders bij mij na een medisch trauma.”

Omdat een klein kind zelf nog niet kan vertellen wat het scheelt, is de informatie van de ouders erg belangrijk Samen met hen bekijkt de therapeut of EMDR een goede stap kan zijn. „Ik zal geen EMDR inzetten als ik niet duidelijk genoeg een relatie zie tussen de klacht en een nare gebeurtenis.”

Bij EMDR aan jonge kinderen wordt de zo genoemde verhalenmethode gebruikt. Ouders maken voor de EMDR-sessie een heel eenvoudig verhaal van de gebeurtenis en lezen dat tijdens de sessie voor aan hun kind. In het verhaal staat de beleving van het kind centraal. Onderwijl geeft de therapeut of een van de ouders ter afleiding zachte tikjes op de schouders, handen of bovenbenen van de peuter, zodat de herinnering die angst oproept verwerkt kan worden. Bij een volwassene die EMDR krijgt, wordt heel specifiek een herinnering geselecteerd die de klacht aanstuurt. „Schieten met scherp”, noemt Weijermans dat. „Maar met kleintjes weet je niet welke herinnering je precies moet pakken, want ze kunnen nog niet

praten. EMDR is dan meer een schot hagel, waarbij je hoopt dat je het herinneringsnetwerk activeert.”

Wat er gebeurt als een kind onnodig EMDR krijgt aangeboden?

Meestal niets, zegt Weijermans „Maar ik heb nog niet meegemaakt dat EMDR bij een jong kind onnodig werd toegepast. Juist omdat we heel kritisch zijn in de toepassing op jonge kinderen.”

In het slechtste geval kun je een kind een secundair trauma geven. Bijvoorbeeld als ouders in hun verhaal nieuwe, voor het kind kwetsende informatie zetten, waardoor de herinnering juist meer beladen wordt. „Uiteraard zijn wij als EMDR-therapeuten hier heel kritisch op en ondersteunen we ouders in het schrijven van het verhaal.”

Hoe het kan dat EMDR ook bij

bij hun lichamelijke beleving. Ik snap hoe wonderlijk dit klinkt Ik ben zelf ook nog steeds verbaasd over de effecten van EMDR bij heel jonge kinderen.”

ONDERZOEK

baby’s en heel kleine kinderen werkt, is nog niet helemaal helder.

„Is het nou echt zo dat het kind, dat soms nog niets van taal snapt, tijdens de sessie een traumatische herinnering verwerkt? Of is het zo dat het kind kalmte krijgt doordat er ook bij de ouders verwerking optreedt?”

Toch heeft de therapie een positief effect. „Misschien omdat herinneringen meer lichamelijk liggen opgeslagen bij kinderen en de verhalenmethode goed aansluit

Onderzoek naar EMDR bij kleintjes staat nog in de kinderschoenen. Pas onlangs is het allereerste wetenschappelijke onderzoek naar EMDR bij kinderen onder de vier jaar afgerond door de Nederlandse Carlijn de Roos, pionier op dit terrein. Haar voorlopige conclusie lijkt de klinische resultaten te bevestigen: Er zijn inderdaad wetenschappelijke onderbouwde aanwijzingen voor de effectiviteit van EMDR bij deze heel jonge doelgroep. Weijermans: „Maar het blijft een lastig onderzoeksgebied. Want hoe meet je de effecten? Dat moet je via de ouders doen. Er zijn geen vragenlijsten voor zo’n kleintje.”

Toch maakt dat EMDR beslist geen vage therapie. „Er is al veel onderzoek gedaan naar de werkzaamheid ervan bij volwassenen en kinderen vanaf 4 jaar. Daardoor is het (inter)nationaal een eerste keus richtlijnbehandeling.”

Daarnaast zijn er voor kleine kinderen gewoon geen alternatieven. „Je kunt moeilijk met cognitieve gedragstherapie komen aanzetten.”

„Ik ben zelf ook nog steeds verbaasd over de effecten van EMDR bij heel kleine kinderen”

SOMS WERKTHET NIET

Ilona Roukens: “Wij hebbenruim tien jaar geledenEMDRgeprobeerdmet onze dochter, dienudertien is.Ze heeft als jong kind ’s nachts epileptische aanvallengehad en bleef daarnaslecht slapenenveel huilen. Ze sliepnooit langerdan anderhalf uur achter elkaar. In hetSophiaKinderziekenhuis in Rotterdam werden gewezenopde mogelijkheidvan EMDR. Datvondenwe prima, omdatwehooptendat de behandelinghaarzou helpen. Tochheeft diegeen verschil gemaakt, ook niet in negatievezin.Onze dochterreageerde er gewoon niet echt op.Waarschijnlijk is haar probleem tochvooral medisch vanaard.Zeheeftallerleisoorten medicatiegehad en ook een speciaal, heel heftig dieet gevolgd, gericht op epilepsie.Nuheeftzehoegenaamdgeen lastmeer vanhet slechteslapen.”

WATISEMDR?

Eye Movement Desensitizationand Reprocessing,afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen dielastblijven houden vandegevolgenvan een schokkendeervaringals een ongeval, geweld of een operatie.EMDRwerdmeer dan30 jaar geledenbeschrevendoor de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. Tijdenseen EMDR-sessiewordt de client gevraagdaan de schokkendegebeurtenisterug te denken.Tegelijkertijd geeftdetherapeut een afleidende taak.Decliënt moet bijvoorbeeldde bewegendehandvan de therapeut metde ogen volgen,ofeen lichtbalk.ErkendeEMDR-therapeuten voor de doelgroepkindenjeugd zijn aangesloten bijdeVerenigingEMDRNederland(VEN) en vindbaar viadewebsite watisemdr. nl.DeVEN bewaaktdekwaliteitvan de toepassing vanEMDRinNederland.

BRON:EMDR.NL

Nora Olieman(3)

„Erwas geen landmet hemtebezeilen. Je voelt je zo machteloos”

PTSS na operatie

MoederAnneloes Nentjes(32)uit Kapelle: „ToenonzeJulius(3) werd geboren, zat aaneen kant vanzijnhoofddekroonnaad dicht. Daardoor hadhij eenwat driehoekighoofdenontbrak zijn rechteroogkas. Ook veroorzaakte hetcomplicatiesbij zijn geboorte. Hijhad klaplongetjesenbloed in zijn longen.De artsen gavenhem zuurstof viazijnneus. Toen hij groter werd,mochten we daarom nooitzijnneus snuitenoftandenpoetsen.Verderwas hijecht hetliefste kind terwereld. Hijwas een goedzak vaneen baby

Vanwegedegeslotenkroonnaad moesthij met elfmaanden geopereerdworden. Dieoperatie duurde zesuur.Zijnvoorhoofdjeiserhelemaal uitgeweest.Deartsenhebbeneen deel in stukjes gesneden,gaatjes gemaakt, vastgehechtenopde groeiteruggezet. Ookhebbenzevan de rechterkant vanzijnafgevlaktevoorhoofdjeeen mooie oogkasgemaakt.

We werden gebeld toen de ingreepachterderug was. Hijlag op de ic en washeel zielig aanhet huilen.Toenwehem mochtenoppakken, merktenwedat hijstrak stondvan de spanning.Hij wildenietzittenenstond maar op zijn teentjes. Ookhad hijeen enorme eetdrang. Hetwas onze oude Julius niet

Onswerdverteld datwedie nachtnietbij hem op de ic mochtenslapen. Maar we zouden direct gebeld worden alshij zougaanhuilen. Datis alleen niet gebeurd. Hijheeft bijnadehelenacht gehuildzonderdat wijvoorhem konden zorgen. Na twee dagenmochten de drains eruit. Daardoor zette zijn gezichtenorm op en konhij een paar dagennietkijken. Toen datweer welkon, kochtenweeen mooieheliumballonvoor hem. Maar daar reageerdehij niet op.Net alsofhij niet meer blij konzijn.

Zodrawenaar huis mochten, dachtenwedat allesweernormaal zouworden. Maar toen begon de ellendepas.Hij liep telkensweg,was wakker van11uur tot3 of 4uur ’s nachts.Enhij hadlast vanenormewoedeaanvallen. Danstond hijinzijn bedjeteschreeuwenennaarons te wijzen.Als we hemoppakten,stompte hijons en alsweweggingen,schreeuwdehij.Dewoede kwam vanuit zijn tenen. En wijmochten hemniettroosten, knuffelenofvasthouden. Er wasgeen land met hemtebezeilen. Je voeltjedan zo machteloos

Toen hijopeen gegevenmomentindrienachten tijd maar anderhalfuur hadgeslapen, hebbenwe hetEramusMedisch Centrumgebeld. Datstelde een lichamelijkenpsychologisch onderzoekin. Daar kwam slaapapneu uit, en een posttraumatische stressstoornis(PTSS)

Eind aprilkreeg hijzijneersteEMDR-sessie. We moestenvan de psycholoog gedetailleerdzijn verhaaloppapierzetten, vandemoeilijke geboorte totdeoperatie. Ik lasdit tijdensdesessie voor,terwijl mijn manChristiaanachterhem zat en tikjes op zijn benengaf.Ook lieten we foto’s zien en moestenwebijvoorbeelddezuurstofslangennabootsendoor twee vingersonder zijn neusje te houden.Alvertellend raaktenwezijn littekenaan,dat vanoor totoor loopt. Elke keer alswebij een pijnlijk punt kwamen, reageerde hijdaarheel heftig op.Hij zweette enorm, renderond, ging op de grondliggen, schreeuwde: „Nee,nee, nee, stop”enwees naar ons. We haddentweeënhalf A4’tje om voor te lezen, maar kwamen in anderhalfuur tijd maar aandehelft toe.

Toen we naar huis reden, durfdenweniettehopendat dithem zouhelpen. Maar dienacht heeft hijvoor heteerst de hele nachtdoorgeslapen.We konden hetzelfnietgeloven Er warenmeer veranderingen. We mochten ineenszijnneusafvegen en zijn harenknippen. En na de tweedesessiezocht hijweer verbinding metons.Wemochten hemknuffelen, liefde geven, bijons in bednemen en vertroetelen. We zagenineenseen heel anderkind. De onrust wasuit zijn lijfje.Echtongelooflijk Hijspeelde nooitenkan nu uren lief spelen. We konden nooitweg methem,nukunnenwe overal naartoe. In plaatsvan me op de fietste stompeninmijnrug,slaat hijnuzijnarmen om me heen.Dat geeftzoveeldankbaarheid. Nogsteedsishij een ondernemendjochiedat graagwegloopt. Maar hijgaatzovooruit.Hij liep een halfjaar achter in zijn ontwikkeling,maar begint datnuintehalen.Wel is hijerg alertvoor een kind en reageerthij nogsteedsmeteen alser iemand de deur uitgaat. Hetismaargoeddat we vantevoren niet wisten hoemoeilijkdetijdnadeoperatiezou worden. We zijn Goddankbaardat HijdeEMDRheeftwillenzegenen zodatJuliusalleskon verwerken.”

Drie keer EMDR

Moeder Joanne van Dam (25) uit Dodewaard: „Anna (bijna 4) is geboren met een erfelijke ziekte. Het heeft een halfjaar geduurd voordat we wisten wat ze precies had Haar ziekte is namelijk heel zeldzaam, ze is pas de twaalfde ter wereld die dit heeft. Ons werd verteld dat ze een heel lage levensverwachting had, omdat ze geen afweercellen ontwikkelde.

Toen Anna vijftien maanden was, kreeg ze chemo’s en een stamceltransplantatie, waardoor ze weer een normale levensverwachting zou kunnen krijgen. Ze heeft daarvoor honderd dagen in het LUMC (Leids Universitair Medisch Centrum) gelegen

Door de chemo’s ging de huid op haar billen kapot, waardoor verschonen echt vreselijk was voor haar. Ook toen ze allang weer thuis was, bleef ze huilen bij het verschonen.

Omdat ze in het ziekenhuis altijd in bed werd behandeld, voelde haar bed niet meer veilig voor haar. Dit trauma hebben ze tijdens de opname al aangepakt met EMDR, waardoor ze zowel in het ziekenhuis als thuis gelijk weer goed sliep. Ze was nog maar anderhalf toen we bij de psycholoog zaten. Die gaf haar kleine tikjes terwijl ik Anna vasthield en mijn man Jan het verhaal voorlas. Hoe ze was als klein meisje, dat ze ziek werd, opgenomen moest worden en dat het zo vervelend was dat er in bed bloed geprikt werd en dat ze transfusies kreeg. Jan, die tegenover haar zat, wees daarbij de plaatsen op haar lichaam aan waar we het over hadden. Haar borst bijvoorbeeld, waar de pleister zat en haar neus, waar het slangetje in zat.

Tijdens het voorlezen begon Anna te huilen Raar eigenlijk, want ze was nog zo klein en we dachten dat ze het niet zou begrijpen. Wel dus. Na het voorlezen vertelden we haar dat we die handelingen niet meer in bed zouden doen en dat haar bed vanaf nu dus een veilige plek was om te slapen. De nacht die volgde op deze EMDR-sessie is ze heel onrustig geweest en daarna sliep ze goed door.

Ook bij de EMDR voor het verschonen merkten we gelijk verschil. Ze huilde daarna niet meer als we haar een schone luier gaven. Je merkt nog steeds dat ze het niet leuk vindt, maar ze wordt er niet meer overstuur en bang van

Vorig jaar kreeg ze vier keer achter elkaar een hartstilstand doordat ze een vervelende bacterie kreeg toen haar weerstand nog heel laag was. Ze moest in het ziekenhuis aan de hart-longmachine liggen. Gelukkig heeft ze hier geen trauma aan overgehouden.

Wel hebben we nog een keer een EMDR-sessie gedaan voor het bloedprikken, wat ze regelmatig moet laten doen. Want ook daar reageerde ze met veel drama op. Na deze sessie gaat het prima als we naar het ziekenhuis gaan. Ze heeft een bepaalde gezonde spanning voor het bloedprikken,

maar het gaat zo veel makkelijker dan daarvoor. Toen zat ze in de auto te brullen en te huilen, vond ze alle zusters eng en dacht ze dat iedereen die ze tegenkwam erop uit was om haar pijn te doen Niemand mocht haar aanraken of naar haar kijken. Wat dat betreft zien we veel verschil. Het gekke is dat ik voorheen nooit zo geloofde in de werking van EMDR. Ik vond het een beetje vaag, dat geknip met die vingers. En dat het zou helpen bij een heel klein kind? Dat betwijfelde ik. Maar als je ziet wat het voor Anna gedaan heeft, dan is dat boven verwachting. Echt bijzonder. Door de stamceltransplantatie is Anna ook fysiek erg vooruitgegaan. Al blijf je merken dat ze een aangeboren aandoening heeft. Zo is er sprake van spierzwakte. Ze kan nu bijvoorbeeld alleen kleine afstanden lopen met een rollator. Ook heeft ze door de hartstilstanden in januari hersenschade opgelopen, maar we weten nog niet in hoeverre die voor blijvende schade heeft gezorgd. En er zijn nog wat andere kwalen waar ze goed mee kan leven. Maar we zien dat ze vooruitgaat.

Wij zijn dankbaar voor de begeleiding die we in het ziekenhuis gekregen hebben en dat de artsen ons telkens wezen op de mogelijkheid van EMDR.”

„Tijdens het voorlezen begon Anna te huilen. We dachten dat ze het niet zou begrijpen. Wel dus”

EM„Hadikgewetendat DR zo effectief is, dan haddenwehet veel eerder gedaan”

Geboren met schisis

Moeder Nelleke Olieman (32), Driebruggen: „Onze jongste dochter Nora (3) is geboren met een schisis. Ze is twee keer geopereerd. De eerste operatie kreeg ze met vier maanden, de tweede met elf maanden. Nadien was ze hyperalert. Ik kon niet van haar weglopen Als ze in de box lag en ik ging even uit het zicht, begon ze gelijk te huilen.

Na de tweede operatie kwamen er ook eetproblemen bij Door de schisis was eten lastig en de operatie heeft dat probleem nog groter gemaakt. Vooral psychisch, want haar gehemelte was na de operatie dicht en mooi genezen

Door de eetproblemen kreeg ze een groeiachterstand en ging ze ook motorisch achterlopen. Ze had nauwelijks weerstand en werd om de haverklap ziek Ik kon haar niets voeren Ik mocht zelfs geen lepel in haar mond stoppen, ze wilde daar zelf de controle over houden.

In het ziekenhuis werden we gewezen op de mogelijkheid van EMDR. Maar dat hebben we in eerste instantie afgewezen, omdat ons dat een beetje intens leek

Ze kreeg ook een taalachterstand, waarschijnlijk een taalontwikkelingsstoornis. Daarvoor zit ze bij een speciale peutergroep. De leidsters daar merkten haar hyperalertheid op. Ze vertrouwde maar één leidster. Die mocht niet bij haar weglopen, want dan raakte ze meteen in paniek Afgelopen voorjaar zijn we daarom doorverwezen naar een psychologenpraktijk. Daar hebben we toch twee EMDR-sessies laten doen.

Je houdt het bijna voor onmogelijk in hoeverre die haar veranderd hebben. Ik kan nu bijvoorbeeld weer gewoon naar de wc lopen zonder dat ze bang wordt. Laatst was ik buiten de was aan het ophangen, terwijl zij binnen aan het spelen was. Dat was voorheen ondenkbaar. Hoe intens ze dan ook zat te spelen, ze had het altijd door als ik wegliep.

Anderen zeggen ook dat ze meer begint te communiceren. Niet per se met meer woorden, maar ze is opener naar mensen toe. Ze kijkt hen aan, terwijl ze dat eerst niet deed. Ook krijgt ze er steeds meer vertrouwen in dat het geen pijn doet als ze eet.

Verder is haar nachtrust verbeterd. Doordat ze altijd zo hyperalert en paniekerig was, werd ze

ook ’s nachts vaak wakker. Nu is de paniek weg en slaapt ze beter Tijdens de EMDR-sessie moesten we haar verhaal aan haar voorlezen. We begonnen bij de twintigwekenecho, vanaf het moment dat we ontdekten dat ze een schisis had. De psycholoog zei namelijk dat een kind het al in de buik meekrijgt als ouders zorgen of moeilijkheden hebben. We moesten haar verhaal opschrijven vanuit haar ogen, en vooral vanuit haar gevoel. En, ook belangrijk: erbij vertellen dat iets écht pijn deed Je wilt voor je kind al snel verzachtende woorden gebruiken, maar het is juist belangrijk dat ze de waarheid hoort.

Nog zoiets: we moesten vertellen dat wij als ouders het ook niet fijn vonden om haar pijn te doen, bijvoorbeeld toen we haar moesten voeden met een spuitje. Dat maakt dat ze weer vertrouwen krijgt in de mensen om haar heen.

Bij het voorlezen hebben we ook foto’s laten zien We merkten dat ze vooral heel onrustig werd als het over de twee operaties ging. Dan duwde ze de foto’s weg en wilde ze weglopen.

Na de eerste sessie was ze heel onrustig en aanhankelijk. Dat ebde na drie dagen wat weg. Na de tweede sessie merkte ik dat ik het over haar operatie kon hebben en dat de spanning er bij haar vanaf was. Heel bijzonder. Je moet zoiets echt meemaken om het te begrijpen

Had ik geweten dat EMDR zo effectief kan zijn bij kleine kinderen, dan hadden we het veel eerder gedaan. Dat had haar en ons veel gedoe bespaard. Ook in het gezin merken we dat de rust terugkeert. Ik was altijd veel met Nora bezig, doordat ze me claimde. De oudsten van 9, 7 en 6 heb ik daardoor te weinig aandacht kunnen geven. Nu kan ik er weer voor iedereen zijn.

Ik ken niemand in mijn omgeving die bekend is met EMDR. Daarom wil ik er graag aandacht voor vragen. Het lijkt zweverig, maar dat is het helemaal niet. En er zijn zo veel kinderen met trauma’s die ermee geholpen zouden kunnen zijn. Voor mij was het echt een eyeopener dat ook heel kleine baby’s al veel meekrijgen van wat er met hen gebeurt En dat ze dat niet vergeten, zoals vroeger vaak troostend werd gezegd, maar dat alles ergens in hun herinnering opgeslagen ligt.”

EEN DAG ZONDER KOFFIE IS ALS EEN ZIN ZONDER PUNT.

Kerkbankprik

Er prikteen Bijbel in m’nrug, ’t is een fors exemplaar.Tweescherpe hoeken steken boven derugleuninguit, precies op de plek waar ik mijn rugwil hebben.Numoet ik duslicht naarvoren leunen.Dit houd ik geen anderhalfuur vol.

Arienvan Ginkel is vader vandrie kinderen,onder wie een tweeling, en werkzaam als mediastrateeg.

Vanuit juridischoogpunt is heteen heikelekwestie,denkik. Want vanwie is de ruimte waar Bijbel en rugbotsen? Vanuit mijn bank bezien is hetlogisch datmijn rugook daar waar de bank stopt, rechtomhoogsteekt. Voor de broederachtermij is ’t logischdat eenBijbelvan ditformaat overhelt in mijn bank Omdathet zekerniethet eerste type kerkbank is waar ditprobleemzichvoordoet, zouerjurisprudentieovermoetenzijn, denk ik.Mijneerste gedachte is datmen ooit eenkerkbankbouweraansprakelijk heeftmoetenstellen voor hetontwerp.Als blijkt datde bouwer zich heeftingedektmet de tekst: ”let op:dezekerkbanken zijn alleen geschikt voor zakbijbelbezitters”, danheb ik wellicht grondommijnachterbuurman voor ’t gerechtte slepen.Iemandmoetaansprakelijk gesteldkunnen worden voor mijn gebrek aancomfort.

Ik moet me maar eens in de kwestieverdiepen.Maarinmiddels begint de dienst al bijna. Metrechtszaken losikhet probleem nu niet op.Dezeheikele situatie smeekt om eenacute oplossing, anders komikals eengebocheldeman de kerk uit. De oplossingmoetbovendien tactvolzijnenonopvallend voor de medemens Ik wilgeenstampij maken.

Voorzichtigleunikietsachterover, zodatikdeBijbelweervoelprikken.Tot mijn schrik voel ik dathij loskomtvan hethoutwaarop-ie rust.Nog voorzichtigerzijn dus, hetmoetsubtiel.Ikleunweernaarvoren.Tweeminuten laterdoe ik hetzelfde.DeBijbelstaat er nogsteeds. Na nogtweeminuten is hetbingo.MijnachterbuurmanblijktzijnBijbel3 decimetertehebbenverschovennaarlinks of rechts Hetprobleemis opgelost.Die rechtszaak laat ik maar zitten Eenkwestie alsdezemaakt al vele eeuwen deel uitvan onze traditie.Het is zo’n ongemakwaarwel meeteleven valt

Voorzichtig leun ik iets achterover, zodat ik de Bijbel weer voel prikken

„Mijnman Joosten ik leefden tijdenshetonderzoek doen in een soortbubbel.”

ZIELSGELUKKIG VAN SCHRIJVEN

Ze schreef met haar tweede roman ”Lysbeth” opnieuw een historisch verhaal waarvoor ze de archieven in dook. Het resultaat is een indringende roman over de strijd tussen arminianen en gomaristen, bezien vanuit de ogen van de Amsterdamse koopmansvrouw Lysbeth de Bisschop (1566-1652). Marlies Medema: “Ik vind het mooi dat de lezer zich met mijn boeken kan verplaatsen in vrouwen uit een andere tijd.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

“IK HEB EEN SOORT EXTRA WERELD IN MIJN HOOFD WAARBIJ IK WEG KAN DROMEN.”

Ze heeft een paar weken vrij om te schrijven. En dat vindt ze heerlijk. Marlies Medema (49) geniet ervan om op te staan in de wetenschap dat ze de hele dag de tijd heeft om te werken aan haar nieuwe roman. Want schrijven is een grote hobby

Het is rustig in haar Houtense huis. Man Joost is naar zijn werk, de kinderen studeren al Genoeg tijd dus voor haar derde roman, die nog in de maak is. En die tijd heeft ze ook nodig, want ze doet veel onderzoek. Ze wijst naar de boekenkast die in de woonkamer staat. „Joost en ik komen telkens weer met boeken thuis van de kringloopwinkel. Het voelt geweldig om dan iets nieuws te ontdekken over de tijd waarover ik schrijf. Daar kan ik zielsgelukkig van worden. Dan heb ik de neiging om dat meteen in de familieapp te zetten.”

WAAROM HEB JE SCHRIJFVAKANTIE?

„Ik werk drieënhalve dag per week als content maker bij de EO, in team Opgroeien & Gezin. In de praktijk werk ik elke week wat meer, en die uren kan ik in de zomer opnemen om te schrijven. Zodra ik tijd heb, denk ik: yes, ik mag weer. Het schrijven voelt niet als werk, maar echt als hobby Ik heb een soort extra wereld in mijn hoofd waarbij ik weg kan dromen. Waar andere mensen ontspannen door op reis te gaan of te schilderen, doe ik dat met het schrijven van een roman.”

HET IS VAST OOK INTENSIEF WERK.

„Het scheelt dat een roman bij mij in laagjes ontstaat Net als bij een schilder. In een ruwe versie schrijf ik bijvoorbeeld alleen dat Lysbeth over straat loopt in Amsterdam. Later, als ik meer heb gelezen over het Amsterdam in de tijd van Lysbeth, ontdek ik dat er

bepaalde soorten lindebomen langs de grachten groeiden Dat zet ik er dan bij. Ik werk heel systematisch, met bepaalde zoekwoorden in categorieën, zodat ik alles terug kan vinden De mapjes hiervoor heb ik geordend op mijn laptop staan. Wat dat betreft ben ik een Miep Structuur En ik leg mezelf geen harde deadline op bij het schrijven, de gedrevenheid om een roman af te maken voel ik toch wel.”

WAAROM BEN JE GAAN SCHRIJVEN?

„Toen onze kinderen klein waren, zag ik mezelf dat niet doen, tussen de omvallende LEGO-torens en de klei die over de vloer verspreid ligt. Maar ik heb wel altijd van schrijven gehouden Als klein meisje maakte ik gedichtjes, met tekeningen erbij. Ik was een dromerig kind dat enorm kon fantaseren als ik ’s avonds in bed lag. Als prille puber wisselde ik met een vriendin in een schrift verhalen uit waar ook jongens uit onze omgeving in voorkwamen. Ik ben blij dat niemand dat schrift ooit in handen heeft gekregen, want dat was vreselijk gênant geweest. Het schrift heb ik ooit in de kliko gegooid. Achteraf gezien toch best jammer. Toen ik aan een vervolgstudie begon, leek een opleiding journalistiek logisch Het fantasiedeel heeft diep in een vakje in mijn hersenpan weggestopt gezeten en dat komt nu weer boven, nu de kinderen ouder zijn.”

HOE KWAM JE UIT BIJ DE STRIJD TUSSEN ARMINIANEN EN GOMARISTEN?

„Die strijd kwam mee in het kielzog van Lysbeth. Ik ging vooral voor haar levensverhaal. Ze was een kloeke vrouw. Iemand die nijdig werd van uitsluiting, bijvoorbeeld toen zij en haar man vanwege hun remonstrantse activiteiten niet

meer aan het avondmaal mochten deelnemen. Er werd naar haar geluisterd Zo nam zij het eens op voor een remonstrantse predikant die afgevoerd dreigde te worden. Door haar voorspraak werd hij uiteindelijk uit de boeien losgemaakt.

Interessant is ook dat de godsdienststrijd haar veel hoofdbrekens zal hebben gekost. Haar man was een echte remonstrant, haar broer bleef in het stadsbestuur zitten, terwijl die positie vanaf eind 1618 alleen voor contraremonstranten was weggelegd Dat heeft ongetwijfeld voor moeilijkheden binnen de familie gezorgd.”

DOOR VANUIT LYSBETH TE

SCHRIJVEN, BELICHT JE DE STRIJD VANUIT HET GEZICHTSPUNT VAN DE ARMINIANEN. DIE KEUZE ZAL NIET ELKE LEZER WAARDEREN.

„Er is al best wat geschreven vanuit het gezichtspunt van de gomaristen, en nog maar weinig vanuit de remonstranten. Ik heb altijd meegekregen dat de gomaristen aan de goede kant van de geschiedenis stonden. Maar daar denk ik nu genuanceerder over Aan beide kanten is het mis gegaan. Zo verraste het me dat er van Lysbeths man Rem gezegd werd dat ze zijn hoofd op een staak wilden spietsen en op de stadspoort zetten. We kennen ook de verhalen van opgesloten predikanten en de onthoofding van Johan van Oldebarnevelt. Als politiek en godsdienst samengaan, zorgt dat voor een wervelstorm en kan godsdienst gebruikt worden voor politieke doeleinden.

„Zodra ik tijd heb, denk ik: yes, ik mag weer schrijven!”

Winactie

Uitgeverij Mozaïek stelt twee exemplaren van de roman ”Lysbeth” beschikbaar voor Terdege-abonnees. Kans maken? Stuur vóór 19 oktober 2023 je naam en adresgegevens naar win@terdege.nl. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

Door te lezen over hoe de strijd zich in Amsterdam heeft ontvouwd, merk je dat de geschiedenis zo veel gecompliceerder is dan dat zwartwitdenken rechtvaardigt. Los van de inhoud van de strijd is het nooit goed om andere mensen vanwege hun dogma’s klem te zetten of uit te bannen. Het was pijnlijk om daarover te lezen.”

ZAG JE AL SCHRIJVEND PARALLELEN MET

DEZE TIJD?

„Ja, vooral als het gaat om meningen op de spits drijven. Denk aan coronatijd, waarin voor- en tegenstanders van vaccinatie lijnrecht tegenover elkaar stonden Lysbeths huis werd bestormd door opgejutte Amsterdammers. Dat doet me denken aan de huidige polarisatie en de mensen die met fakkels demonstreerden voor het huis van politici. Toen ik het boek schreef, was het nog voor coronatijd en kon ik me niet voorstellen dat in ons land zomaar winkels geplunderd zouden worden, bijvoorbeeld. Maar ook dat is gebeurd.”

DIT IS JE TWEEDE HISTORISCHE ROMAN.WAAROM IS DIT JOUW GENRE?

„Op de middelbare school gingen geschiedenislessen vaak over mannen, oorlogen en politiek. Ik had niet het gevoel dat dat mij aanging. Maar als geschiedenis in mooie verhalen wordt gegoten, komt een bepaalde tijd dichterbij en vind ik het fantastisch om daarover te lezen. Ik ben helemaal gelukkig als ik informatie kan halen uit non-fictieboeken om zo de achttiende of negentiende eeuw inzichtelijk te maken voor lezers. Ik vind het belangrijk om mezelf goed in te lezen: wat kon er toen wel en wat niet? Wat waren de mores van die tijd? Deze research kost mij gemiddeld een halfjaar. Het is een hobby die ik deel met mijn man. Ik spar veel met hem.”

GAAN JULLIE SAMEN OP ZOEK NAAR INFORMATIE?

„We hebben er inderdaad al heel wat uitjes opzitten. Onlangs weer, voor de roman die ik nu aan het schrijven ben. Het geeft een nieuw aspect aan onze relatie. Voor ”Papieren paradijs”, mijn eerste roman, doken we samen de archieven in. Dan kwam hij bijvoorbeeld met: „Marlies, moet je luisteren wat ik nu over Dirk gelezen heb.” De rest van de wereld zal het niet interesseren waar wij het over hadden, maar voor ons was het heerlijk. We leefden in een soort bubbel. De kinderen lieten dat lijdzaam over zich heen komen.” Lachend: „Of misschien is dat de reden dat onze oudste nu uit huis is. We hebben hem vast weggejaagd.”

WAT VIND JE MOEILIJK AAN HET SCHRIJFPROCES?

„Dat ik inhoudelijk soms keuzes moet maken Bij het schrijven van ”Lysbeth” was er zo veel informatie te vinden over haar en het leven in Amsterdam in de zestiende en zeventiende eeuw. Toen ik de tekst aanleverde bij de uitgeverij, raadde mijn redacteur me aan er zeker tien bladzijden uit te halen. Daar had ik uren en uren aan gewerkt, en het kostte me een paar tranen toen ik die verwijderde. Maar de eindredacteur had wel gelijk, het boek werd er beter van. Ook lastig is het kritische stemmetje dat tijdens het schrijven in mijn hoofd zit. Dat zegt me soms: „Wat je nu weer bedacht hebt, Medema, slaat echt nergens op.” Dat hoort bij het schrijfproces denk ik.”

WAAROVER GAAT JE DERDE ROMAN?

„Opnieuw verdiep ik me in het leven van een vrouw van contrasten. Of het feministen zijn die ik eruit

pik? Niet per se. Maar er moet wel iets schuren in een verhaal. Bij Anna (uit ”Papieren paradijs”, JA) was dat hoe je als vrouw overleeft in een tijd dat vrouwen nog weinig rechten hadden. Bij Lysbeth was het interessant om te ontdekken waarom zij het als vrouw in

een complexe tijd tegen machtige mannen durfde op te nemen en er naar haar geluisterd werd. Bij de vrouw die ik nu onder de loep neem, zijn er ook weer elementen die schuren Al heb ik het verhaal nog niet helemaal op orde. Er zit bijvoorbeeld een man in, maar ik weet nog niet of hij moordenaar of geliefde wordt. Of ik ook een man als hoofdpersoon zou willen kiezen? Er is al zo veel geschreven over mannen. Daarom vind ik het leuker om er vrouwen uit te pikken. Die verdienen wel wat meer aandacht.”

HOE HOUD JE BALANS TUSSEN FEIT EN FICTIE?

„Die zijn met elkaar verweven. Het is daardoor soms een uitdaging om recht te doen aan de personen in mijn romans die echt hebben geleefd. Mag je bijvoorbeeld van een man van wie je alleen in grote lijnen weet dat hij een crimineel is geweest, een verkrachter maken? Dat is een zoektocht die je als schrijver doormaakt.”

N.A.V. ”LYSBETH”, DOOR MARLIES MEDEMA; UITG. MOZAÏEK, UTRECHT, 2023; € 23,99.

„Ik had uren aan tien bladzijdengewerkt die ik achteraf moestverwijderen”

De farizeeër en de tollenaar (5)

De tollenaar begint en eindigt met God. God is het uitgangspunt en het doel van zijn gebed. Dat geldt voor elk gebed, of het nu een dank-, smeek- of boetegebed is. Het ware gebed verheerlijkt God.

Het gebed van de tollenaar telt in het Grieks slechts zes woorden. De eerste twee woorden zijn: „O God!”, de laatste twee: „deze tollenaar” en de middelste woorden: „Verzoen U met mij!” Letterlijk staat er: „O God, verzoen U met mij, deze tollenaar!” (13) Het hart van zijn smeekbede zijn de woorden: „Verzoen U met mij!” Het Nieuwe Testament telt verschillende woorden die ”verzoenen” betekenen. Elk woord bezit zijn eigen achtergrond en accent Het woord dat de tollenaar gebruikt, is direct verbonden met de tempeldienst. De plaats waar hij staat –het voorhof van de tempel– bepaalt dus zijn keus voor dit woord. Het woord verwijst naar de dienst van de verzoening. De centrale gedachte in Israëls offerdienst is plaatsbekleding. In de plaats van een doemwaardig zondaar, een zondaar die naar recht de verdoemenis heeft verdiend, wordt een onschuldig lam geofferd. Dit lam verwijst naar het Lam van God dat de zonden der wereld op zich neemt en wegdraagt Zoals een lam in de plaats van een offeraar het leven geeft, zo gaf

Christus Zijn leven in de plaats van zondaren Het plaatsbekledend sterven van een onschuldig dier voor een schuldig mens is door God ingesteld. Zó wil Hij Zichzelf verheerlijken en zondaren in Zijn heerlijkheid laten delen. In de offerdienst beeldt de Heere uit hoe Hij Zichzelf met een schuldig mens verzoent0 Dit zichtbare Evangelie kreeg op Golgotha zijn bestemming. Hier heeft God Zichzelf in Christus verzoend met deze wereld (2 Kor 5:19), opdat Hij Zichzelf kan verzoenen door Christus met u en mij Verzoenen is dus een daad van God. God handelt alleen en volkomen. Hij verzoent Zichzelf in Christus met mij. Kijk, dat –Gods verzoenend handelen– stelt deze tollenaar in zijn gebed centraal. Hij kan dat doen, omdat heel zijn omgeving daarvan getuigt. De tempel is op Gods bevel gebouwd Deze plaats is door Hem uitverkoren Dit is de plaats bij uitstek waar God toont dat Hij genade bewijst. Hij kan dat niet alleen, Hij wil het ook! Om Christus’ wil. Hij wil Zichzelf met zondaren verzoenen, ook met u!

Lezen: Lukas 18:9-14

De dood van Gods Zoon is de enige en volmaakte genoegdoening voor de zonden, van oneindige kracht en waardigheid, overvloediglijk genoegzaam tot verzoening van de zonden der ganse wereld (Dordtse Leerregels II,3)

De farizeeërendetollenaar (6)

Lezen:2 Korinthe 5:11-21

Godstaat centraalinhet gebedvan de tollenaar. Zijn bede is of GodZichmet hemwil verzoenen. Hij twijfeltgeen secondeofGod datkan.Hij kanZichzelfmet hemverzoenen!

Maar wilGod hetook methem,detollenaar?

De vraagofGod Zichzelf metmij wilverzoenen is geen uiting vanongeloof.Helaaszettensommigendezevraag zo weg. Nee, deze vraagkomt voortvanuiteen schuldverslagenhart, eenhart datbeseftgeen rechtopverzoeningtehebben. Ditschuldbesef is vrucht vanhet overtuigende werk vandeHeilige Geest. Wiehet besefvan onwaardigheid, schuldbesefendroefheid naar Godwegzetals ongeloof aanGodsgenade, miskentdenoodzaak vanhet toepassendewerk vandeHeilige Geest. De vraagvan de tollenaar of GodZichmet hemwil verzoenen, heeftGods Geestinzijnhartwakkergeroepen. Bijalle variëteitinhet geestelijkeleven is diteen grondtrek dieinelk vernieuwdhart–jong of oud–leeft. AllenbeogenGodseer en belijden hun eigenonwaardigheidaan God. Deze houding denktnietklein vandeHeere. Integendeel, deze bede drijft mijverwachtingsvol uitnaarGod.Ik zoek de zaligheidbuitenmezelfindeMiddelaar Gods en dermensen, de HeereJezus Christus In HemheeftGod Zichzelf metdewereldver-

zoend.Daarommoet, kanenwil ik ook alleen bijHem de zaligheidzoeken. Mijn zaligheidis alleen in Hemtevinden. Daarom blijft deze tollenaar niet thuis. Hijgaatnaarbuiten. Hijzoekt de verzoening,dezaligheid op de plaats waar GodZijnZaligmakertoont,aanprijst,aanbiedt en wegschenkt om niet.Indezegelijkenisisdat de tempel.Dezeplaatsverwijstnaar Golgotha, de plek waar GodZijngenadeopgrond van rechtinChristusverheerlijktheeft.Bentu daar ook al geweest? Kwam uopGolgothaomaan Godtevertellenwat uallemaal voor Hemheeft gedaan?OfisGolgothavoor udeplaatswaar Godallesvoor umoetdoen? In datgeval benje afgebracht vanjezelfendat is vaak eenpijnlijk proces.MaarGolgothaisdeenige plaats in deze wereld waar de Middelaar zegt:„Ik voor u, daar gijandersdeeeuwige dood hadmoetensterven!”Hierstelt GodChristus’ plaatsbekledend lijden en stervencentraal. Hier magikhoren en ontvangenhoe GodZichinChristus’ offer verzoend heeftmet mij.

geweest om Christus te zien?

Hoe ziet Hijeruit?

Ds.C.P.deBoer is christelijk gereformeerdpredikant te Renswoudeendocent aanhet HHSteAmsterdam

RUIM 100 TITELS

CATECHISATIE IN EEN SCHUURKERK

Binnenkortbeginthet kerkelijkewinterwerkweer Eenbelangrijkonderdeel daarvanisdecatechese –voorvele voorgangerseen crime. Datisniet vangisteren. Wijlen ds.H.G.Abma begonruimtachtig jaar geleden alsjongpredikant in Driesum, terwijlhij ook gelijk consulentvan Wouterswoude was. Hijklaagde in zijn dagboeknotitiesovereen slappe belangstelling,voornamelijk bijdejongens:„BehalvedeBijbellezingen hebikinDriesum met onpleziergecatechiseerd. Trouwens in Wouterswoude ook,(…) er was geen openlijk verzet,maar een zwijgendetegenzin.”Hij noemde de desinteresse „onverschilligheid bijdediscipelen.”Had hetmogelijk te makenmet de grotekloof tussen de eenvoudige dorpelingenende erudiete voorganger diejarenlang TweedeKamerlidwas,ofmet het feit dathij aanvankelijkinleeftijd niet zo veel scheelde metdeoudste catechisanten? Hetkan ookanders. Jarengeleden schreef de gereformeerde Rotterdamse predikant Dirk Hogenbirkhet boek ”Neveldijk”. Hijschetstedaarin een dorp waarin eenbepaalde bevindelijkheid heerstedie niet voluit gereformeerdwas.Daarin geefthij nogal af op de ”spelonkiemenschen”en neemthij hetbevindelijkeleven op de korrel. Uiteraardiserveel negatiefstezeggenoverde”bevindelijke kringen”.Maar wiegeldt datniet? Wiemet een vinger naar een anderwijst,wijst er tenslotte metdrienaar zichzelf. Huib de Vriesiswaarschijnlijk be-

treffendedebetitelingvan datvolk geïnspireerdomzijnpersoonlijke herinneringen als”Schuurtjesvolk”tebetitelen.Hierinwintde positievetoon hetvan alle schimpscheuten.Inzijnboek, dataan het beginvan ditjaar verscheen,trof mijmet name de beschrijving van de catechisaties. Deze werden niet alleen in hetwinterseizoen gehouden,maar hethelejaar door. Ds.DeWaard, dieaan de Alblasserdamse ”schuurkerk” verbonden was, moestniets hebbenvan de betiteling winterwerk.„Zomers hebjeook een ziel”, placht hijte zeggen. Ookhet tijdstip vande catechisatie viel me op,notabene zaterdagmiddag. Datzou heden tendagemoeilijkterealiserenzijn. Toch wasdaar alle redenvoor.Je ging namelijk vanafjevijfdetot je veertiende jaar naar de zaterdagmiddagcatechisatie. Danwas avondcatechese geen optie. De Vriesvertelt datsommige mensen

hetkindermishandelingvonden. In iedergeval werd menvan kindsbeen af onderwezen in de weg derzaligheid.Dejongstenmoesteneenvoudigevraagjesleren,de ouderenhet ”kortbegrip”.Als je vijftien jaar was, moestjenaar de vervolgcatechisatie. Deze vond plaatsopeen doordeweekse avond. De jeugdwerdonderwezenuit de Heidelberger Catechismus, de NederlandseGeloofsbelijdenis en de DordtseLeerregels.Van dielaatste twee moestenzehelepassagesuit hethoofd leren. Komdaar vandaag eensmee. Duidelijkwerddat het allemaal niet om hoofdwerkging. Echter wilhet in hethartdalen, moet hetook in hethoofdzijn. Datcatechisatiemeer is danleerstellingen bijbrengen,doetme denken aan de kinderloze kindervriend ds.J.D.Barth,van wieik lasdat wanneer hijdekinderen onderwees uit”De Goddelijke waarheden” vanHellenbroek,hij doorgaansindringendvroeg:„En geloof je datnuzelfook?” Wanneer hijjarig was, stak hijdeweg over vandepastorienaar de kerk met een doos Kwatta-chocoladerepen en een kistje sigaren. Chocola voor de meiden en sigarenvoor de opgeschotenjongens.Een geweldige traktatieindecrisisjaren van de vorige eeuw. We wetentegenwoordigdat beidenietgezondzijn, zekerrookartikelenniet. Watdat betreftweten we tegenwoordigbeter, maar doen we hetbeter?Vooral methet oog op catechese?

Ds.M.van Kooten, Elspeet

„Gods liefde werd nooit duidelijker getoond dan op Golgotha”

FONTEIN VAN LIEFDE

De brieven van Paulus kregen in de reformatorische theologie een centrale plek. Die van Johannes bleven wat in de schaduw. Ds. W.A. Zondag wijdde er een meditatief getoonzet boek aan. ”Gods liefde is de bron waar al Zijn andere eigenschappen uit voortvloeien.”

tekst: HUIB DE VRIES beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Het begon met een verzoek van het dispuut van de CSFR in Wageningen. De reformatorische studentenvereniging wilde de brieven van Petrus, Jakobus en Johannes gaan behandelen en vroeg ds. Zondag, destijds predikant van de gereformeerde gemeente te Woerden, een introducerende lezing over de brieven van Johannes te houden. „Die raakten me bij de voorbereiding. Ze vormen een goudmijn. Tot dan had ik er zelden uit gepreekt. Daarin ben ik volgens mij niet de enige. Er is relatief ook weinig over gepubliceerd.”

Het maken van de lezing leidde tot het besluit in de eigen gemeente een serie preken aan de eerste brief van Johannes te wijden. Tijdens de coronapandemie ging hij in Dordrecht, zijn huidige standplaats, meditaties over de Johannesbrieven houden. „Soms bepreekte ik een gedeelte op zondag, als dat mooi uitkwam.”

HOE VERKLAART U DE GERINGE AANDACHT IN DE GEREFORMEERDE THEOLOGIE VOOR DE BRIEVEN VAN JOHANNES?

„Die van Paulus zijn dogmatischer. Daarin komt de gouden keten van de orde van het heil ook duidelijker naar voren. Bij Johannes staat de Godheid van Christus centraal, vanwege de strijd tegen dwaalleraren met ideeën die doen denken aan de vroege gnostiek. Daarnaast legt Johannes sterke nadruk op de liefde van God en de praktijk van het christenleven, die gestempeld moet zijn door opofferende liefde. Daarin sluit hij nauw aan bij het onderwijs van de Heere Jezus God zoekt naar vrucht in ons leven: het bieden van een beker koud water, het kleden van de naaste, het bezoeken van hen die hulp nodig hebben Dat blijft bij ons vaak wat onderbelicht.”

DOOR EENZIJDIGE ORIËNTATIE OP PAULUS?

„Dat hoeft niet. Ook in de brieven van Paulus komen deze elementen wel naar voren.

Denk aan wat hij schrijft in Romeinen 12 en 1 Korinthe 13. Opvallend is dat ook over deze gedeelten, met tal van concrete aanbevelingen, weinig wordt gepreekt.

Het verzet tegen de verdienstelijkheid van liefdeswerken in de roomse theologie heeft Luther beducht gemaakt voor het spreken daarover Dat kan leiden tot een wat eenzij-

dige nadruk op de rechtvaardiging door het geloof ten koste van de noodzaak van werken als vrucht van het geloof.”

GEEFT HET OOK EEN EENZIJDIGE NADRUK OP GODS RECHTVAARDIGHEID TEN KOSTE VAN ZIJN LIEFDE, DIE BIJ JOHANNES CENTRAAL STAAT?

„Ds. C Harinck heeft vorig jaar een prachtig boekje gepubliceerd over Gods goedheid. Hij vat daarin samen wat de puritein Stephen Charnock in twee lijvige boeken heeft geschreven over de eigenschappen van God. Charnock ziet Gods goedheid als Zijn voornaamste eigenschap „The goodness of God comprehends all His attributes”, schrijft hij in hoofdstuk 12. Hij verbindt Gods goedheid aan Johannes 3 vers 16, Gods liefde

„God is liefde”, schrijft Johannes. Dat is Zijn wezenseigenschap, de bron waar al Zijn andere eigenschappen uit voortvloeien Alles begon met Zijn voor ons ondoorgrondelijke Zelfliefde: de onderlinge liefde tussen de drie Personen in de Godheid Door het scheppen van ons mensen wilde Hij ons laten delen in Zijn liefde en worden wij geroepen omgekeerd God en onze naaste lief te hebben. Iemand als Tim Keller heeft een dik boek geschreven over het lijden, maar ook dat laat hij uitlopen op Gods liefde. Die werd nooit duidelijker getoond dan op Golgotha. God gaf Zijn enige Zoon tot redding van zondaren. Opofferende liefde voor mensen die zich van Hem afkeerden. Opstandelingen!”

WAT BETEKENT DIT VOOR UW GODSBEELD?

„Ons doopformulier spreekt over Gods grondeloze barmhartigheid, die tot uitdrukking kwam in het spreken en handelen van Jezus. Wie God is, heeft Jezus getoond tijdens Zijn omwandeling op aarde. Denk aan Zijn woord: „Wie Mij heeft gezien, die heeft de Vader gezien.” Hij deed volmaakt de wil van de Vader en toonde volmaakt de eigenschappen van de Vader.”

MAAKTE UW DENKEN OVER GODS EIGENSCHAPPEN EEN ONTWIKKELING DOOR?

„Heel sterk Ik groeide op met het beeld dat ook Luther had. Een heilig God die me achtervolgde en boetedoening eiste, in de vorm

van tranen en gebeden. In die weg wilde ik Hem tevreden stellen Mijn boetvaardigheid en mijn strijd tegen de zonden zag ik als betaalmiddelen, maar dat was vals geld. Tegelijk hunkerde ik naar God en verlangde naar Zijn gemeenschap, maar ik vond die niet in de weg die ik dacht te moeten gaan. Het maakte me soms wanhopig. Ik besloot er zelfs mee te stoppen en een carrière in de wereld te zoeken.”

HOE VERANDERDE DAT?

„Ik ging anders luisteren naar de preken die ik zondags en doordeweeks hoorde Ook in het boek ”Komen tot Jezus Christus” van John Bunyan vond ik herkenning. Mijn oog werd ervoor geopend dat het niet om mijn verdiensten gaat, maar uitsluitend om het volmaakte en volbrachte werk van Christus.

JOHANNES SPREEKT GEREGELD OVER GODS LIEFDE VOOR DE KOSMOS. WAT HEEFT DAT TE ZEGGEN?

„Dat Gods liefde en het verlossingswerk van Christus de hele schepping betreffen. Denk aan Jesaja 11, de profetie over de wolf die met het lam zal verkeren. Die belofte heeft niet in de eerste plaats een geestelijke strekking, maar spreekt over een feitelijke werkelijkheid op een nieuwe aarde.

De hemel is maar een tijdelijke bestemming voor Gods kinderen, zolang hun ziel nog niet is verenigd met het verheerlijkt lichaam dat ze zullen ontvangen. Dan daalt het nieuwe Jeruzalem neer en wordt de hele wereld een hof van Eden.

Dat ben ik veel scherper gaan zien na het verongelukken van onze Rhodé In Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus, over de enige troost van een christen, wordt eerst het lichaam genoemd. „Dat ik met lichaam en ziel…”

Toen we onze dochter gingen begraven, was het voorjaar en juichte de hele natuur Ik ervoer toen iets van de vrucht van Pasen en geloofde zo vast: we gaan haar lichaam als een zaad begraven, zij zál weer opstaan.”

Vanuit de onbegrijpelijke liefde van God, Die na de zondeval Adam en Eva in het paradijs opzocht zoals een bezorgde moeder een weggelopen kind zoekt. Dat ligt opgesloten in het Griekse grondwoord voor: „Waar ben je?”

Ik had deze roep altijd gezien als die van een barse rechter. Adam en Eva werden gestraft, maar centraal in dit Bijbelgedeelte staat de belofte van God dat Hij Zijn Zoon zal zenden tot verlossing. Dit Godsbeeld, dat ook zo treffend naar voren komt in de gelijkenis van de uitziende Vader, geeft een honger en dorst naar Hem.”

HAD DEZE ONTDEKKING OOK GEVOLGEN

VOOR UW DENKEN OVER HET CHRISTENLEVEN?

„Natuurlijk. De Bijbel roept ons op tot gelijkvormigheid aan Christus. Dan begeren we op Hem te lijken en zo iets van Gods beeld te vertonen. Vandaar dat Johannes zo’n nadruk legt op de liefdesdaden. Ik kan niet zo veel met verhalen over geestelijke ervaringen waarbij deze concrete liefdesdaden worden gemist.”

HOE VERHOUDT GODS LIEFDE VOOR DE KOSMOS ZICH TOT ZIJN LIEFDE VOOR DE VERKORENEN?

„Calvijn onderscheidt mijns inziens terecht meerdere graden van liefde in God. In de eerste plaats is er de liefde tot Zichzelf. Daarna de liefde tot de uitverkoren. Vervolgens de liefde tot de mensheid en tot de gehele schepping Waarbij we de ene graad van liefde niet tegen de andere graad mogen uitspelen.

Juist van ware gelovigen mag worden verwacht dat ze liefdevol omgaan met al hun medemensen. En met Gods schepping, in het verlangen naar de vernieuwing ervan. Daar zien de Vader, de Zoon en de Heilige Geest naar uit. Daar zien de engelen naar uit. Daar zien de zielen voor Gods troon naar uit Laat het ook ons uitzien zijn.”

N.A.V. ”OPDAT GIJ GELOOFT... DE BRIEVEN VAN JOHANNES AAN KINDERKENS”, DOOR DS. W.A. ZONDAG; UITG. DEN HERTOG, HOUTEN; 255 BLZ.; € 17,90.

„Gods liefde betreft de hele schepping”

ERVAAR DE FIJNE TEXTUUR VAN BAMBOE, ZIJDE EN ALPACAWOL

9 MATRAS-VARIANTEN ALTIJD EEN DIE PAST BIJ JOUW LICHAAM

ONTWORPEN VOOR EEN CT ERGONOMISCHE LIGHOUD

GEMAAKT VAN 100% NATUURLIJKE MATERIALEN

VOLLEDIG MAATWERK;

AATWERK; WIJ STELLEN ELKE LAT AF OP JOUW LICHAAM

VOORKOMT RUGEN NEKKLACHTEN DOOR EEN GOEDE SLAAPHOUDING LIGHOUDING

Slapen op een bed dat speciaal voor jou is gemaakt, dat is pas uitgerust wakker worden!

Jenthe

Jenthe(45) is methaar manMaarten (48) en hunkinderenJos (18), Laura (16),Lindy (13) en Heidy(12) verhuisdnaardebergenopdegrens tussen OostenrijkenSlovenië, waar hetgezin gastenverblijvenheeftingericht in een eeuwenoudeboerderij.

Tegendestroominploetertdeautoomhoog. Het kolkende waterdat onsvanaf de berg tegemoetkomt, schittertdreigendinhet lichtvan de koplampen. De meisjes, op de achterbank,zeggengeenwoord.Ik benzelfook diep onderdeindruk. Hoekan er in korte tijd zó veel regenvallen? En hoegevaarlijkisdit?Bestaatdekansdat we meegesleurdworden? Metmijn klamme handen om hetstuur geklemdtuurikingespannen naar hetnatte pad. Er lijken modderstromen en stenen methet watermee te komen. Onze boerderijisnudichtbij; eengitzwartsilhouettegen eendonkere hemel.Normaal straalteropeen zomeravond alsdezeaan alle kanten lichtuit de ramen. Meestal knettert hetkampvuurook al vrolijkrond dittijdstip Nu nietsdan duisternis.Eneen sterke wind.Debomenrondom buigen diep door.Terwijl er eenbliksemschichtdoordelucht kronkelt, flitst alseen akelig visioenhet beeldvan vluchtende gasten door mijn hoofd. Ik krijg heterbenauwd van. Stel datzeallemaalweg zijn „Nietoverdrijven,hè”,waarschuw ik mezelf in stilte.Maarhet blijft eenvraag waar iedereen zitindit noodweer.Enhoe leuk de vakantiegangershet hier nogvinden. Zouertrouwensgeenlekkage optreden in de appartementen? Hethuisisoeroud. En de gast metwie ik beldehad hetoverheftige hagel. HetzonovergotenterrasinSlovenië, waar de verontrustende berichtenoverhet noodweer noggeenanderhalf uur terugbij me binnenkwamen,lijkt nu mijlenverweg

Eenloodzwaar gevoel overvalt me.Jekuntnog zo hard werken in eenprachtige omgeving –jehebttoch niks in de hand,ook niet de fijnevakantiedie je je gasten hadwillen bezorgen

Langzaam draaiikdeautohet erfop. „Moetenwe eruit?”piept Lindy. „Lijkt me wel”,zegtHeidy.Ikknik. „Eerst maar naar de appartementen.”Soppend door

demodderhaasten we onsrichtinghet gebouw.Als we vlakbijzijn, kijk ik op.Het geluid vanwindenwater lijkthiertewordenoverstemd door iets anders.Gelach?Zenuwachtig slaikdehoekom. Dansta ik stil „Ha!”zegtLindy verrast. In de open schuur branden tientallen kaarsen. Daartussen zitten en lopenmensendie zich zichtbaarvermaken. Er wordtgepraat en gelachen.Het lichtvan eenhoofdlamp straaltopeen koffiekandie op eengasbrandertje staat. Behalve versekoffieruikiknog eenprettigegeur. ZouMaartendebarbecueaangestoken hebben?„Kom, mam.” Lindytrekt me aanmijnarm.Pas alswebinnen het bereik vanhet kaarslicht zijn,wordenwegesignaleerd. De gasten ontvangenons enthousiast. Een jongen reiktmeeen kopkoffieaan.„Oef!”zeg ik verbouwereerd.Zijnvader buigtzichgrijnzend naar me toe: „Zobeleefjenog eens wat, hè!” De meisjeslopen naar eenhoekvan de schuur,waarenkelejongeren eenspeldoen. Ik leun tegendewandenneemeen flinke slok,hoewelikkoffienog altijd niet lekker vind. Eengroepje naastmewisselt ervaringen vanvanmiddaguit.Degrootte vandehagelstenen en de omvang vanbomen diemet wortel en al omgingen,worden breeduitgemeten. „Aan hetGardameer schijnthet nogveelerger te zijn geweest”,zegtiemand, „daar zijn auto’s vantoeristen totaal beschadigd door de hagel.”„En vanRhodosvluchtten mensen wegvanwege de bosbranden.Nou,dan hebikmaarlieverdit”, lacht eenander.Hij steekt zijn mokomhoogenkijkt tevredenknikkendomzichheen. En hoewel eenscherpe bliksemschicht de schuur éénmomentfel verlicht, terwijleen donderslag de vloerdoetdreunen,ademik opgeluchtdiepuit

Volgende keer: Najaarsnevels

Onder ons

1.

Op 20 septemberzijnonze ouders en (over)grootouders, Kees en JetVanBrugge-DenDekker,60jaargetrouwd. We willen henvan hartefeliciterenenGodszegen toewensen. Vanjulliekinderen, 20 klein- en 32 achterkleinkinderen. 13 SouthCourt st.E, box721,Norwich Ontario Canada N0J1P0

2.

Vijf generaties:Oma Janny (94),GerritdinaDiny(70), JannaDianne (45),Gerritdina Daniëlle (22) en Janna Fébe (opdefoto1week)

3.

Onze lievepaenopa werd op 23 augustus 70 jaar Graagwillenwehem verrassen metdezemooie gezinsfoto.Godszegen toegewenst in uw nieuwe levensjaar.Hartelijk gefeliciteerdmet uw verjaardag, vanallekinderenenkleinkinderen.Wehopen nog vele jareningezondheid.

4.

Onze lieveoma De Vries werd op 16 augustus 89 jaar.Wij wensen omaeen gezegend nieuwlevensjaar toe. Dikkeknuffel vanKoen en Quincy.

5.

Kijk ze eens zitten in een helikopter! Daarmeewerdenjullienaarhet feest terere vanjullie60-jarig huwelijk gebracht.(O)pa en (o)maRomijn-Bloem, vanharte gefeliciteerden we wensen jullie Gods zegentoe.Liefs vanaljullie kinderen,klein-enachterkleinkinderen.

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en eenkorte tekst inzenden:Onder Ons Postbus613,7300APApeldoorn; redactie@terdege.nl Let op:erkan eenlange wachttijd zijn.

6.

Lieve(o)pa en (o)maVan derMeijden,wij willen jullie vanharte feliciterenmet jullie60-jarige huwelijksjubileum.Wij wensen jullie nogvelegezonde jaren toesamen.Lieve groet, de (klein)kinderenfamilie Van derMeijden.

7.

Onze lieveouders, Bram en Janine vander Have, zijn op 25 september12,5 jaar getrouwd.Wij willen hen hiermeevan hartefeliciteren. We wensen jullie Gods zegenvoordetoekomst. Veel liefsvan Bryan en Noëlle.

8.

D.V. 21 septemberhopen onze ouders te gedenken datze40jaargetrouwd zijn.Wij willen hen hiermee vanharte feliciterenenhun Gods zegentoewensen. Liefsvan jullie(klein-)kinderen. CorenJannievan Ee-van Beek,Dorpsstraat 41,6732AAHarskamp.

‘Buurtzorg’ met een winkel op wielen

Al 32 jaar gaat Wilma Rietveld (50) met een rijdende winkel door het westelijke deel van het Land van Heusden en Altena (Noord-Brabant). Klanten delen lief en leed met haar en als het nodig is, zet ze de boodschappen zelfs in de koelkast. “Het hele dorp kent me inmiddels.”

tekst: AD ERMSTRANG beeld: WILLEMIENE SMITS

Behendigmanoeuvreert Rietveld de 11 meterlange rijdende winkel voor een appartementencomplex.Ondanks de camera,sensorenendegrote buitenspiegels is hetaltijdoppassengeblazen. Zekernuzenet een andere wagenheeft. Hetvorige gevaarte vantwintig jaar oudis recent ingeruildvoor een jonger exemplaar. „Dezeiseen meter langer dandevorige. Daar moet je welaan wennen.”

Op de plek vandeetagewoningen –het JanBiesheuvelDijkhuis–stondvoorheen een school,meldt een bord langsdeweg.Dehuizen staanpal tegenoverhet winkelcentrumpje vanNieuwendijk De daar gevestigde supermarkt weerhoudtsommige ouderener niet vanderijdendekruidenierte bezoeken.Driekeer toeteren op een vast tijdstip is voldoende. Rietveld rekent ditmaalopten minste drie klanten. Eenheeft haar tijdensderit opgebeld.Voor hemstaat al eenmandjebood-

schappenklaar.„Datlever ik aan zijn deur af.Verderishet altijd even afwachten, want er kanzomaar watzijn.”

Alszeuitstapt, geefteen bewoner vanafhet balkon aaneen briefjete hebbenopgesteld.„Lees hetmaar voor,dan komt hetgoed”,zegt Rietveld.

GROTEVAART

CorDaggelderskomtzelfnaar de rijdende winkel.Hij heefteen grotetas vandeActionmeegenomen. De bijna87-jarige woontal meer daneen jaar in hetappartementencomplex. In de nabijgelegensupermarktkomthij niet. „Het is hetgemak,zie je.Ikbetaal natuurlijk welietsmeer, maar hebgelukkigtot op hedengeen geldgebrek.”

Hijisenigszins doof,maarwel in voor een praatje. Daggelders verteltalsnelzijnlevensgeschiedenis. Zijn vrouwisalvijftienjaar geledenoverleden,zehebbentwee zoonsenDaggelderswas machi-

nist op de grotevaart.„Ik ben de wereld meerdere malenrond geweest.”

De servicevan de rijdende kruidenier is ook voor Adri vanEsch (82) doorslaggevend om haar woning voor te verlaten.Iedere week houdtdewagen twee keer halt voor haar dijkhuis.„Ik zie ditals de klassiekemelkboermet pure service. Ik komook welinde supermarkt,maarvoor ditgemak wilikwel betalen. Op mijn leeftijd is daterg handig.Tweekeer per week koop ik watinenals het nodigiskan ik zelfstussendoor bestellen. Wilmavoelt zich verantwoordelijk en kanals datnodig is altijd nogextra bezorgen.”

TWEE GEHAKTBALLEN

Rietveld is in dienst bijGerritvan derSteenhovenuit Werkendam, diezelfook in zijn woonplaats rondrijdt. Hijlevertmet zijn wagenvooral aanzakelijke klanten, rijdtlangs kantines op bedrijventerreinen en levert partijen

WilmaRietveld: ”Deze wageniseen meterlanger dandevorige; datisevenwennen.”

boodschappenvoor feestenen evenementen.

Rietveld moet hetdaarentegen hebbenvan ouderen. Jarenlang reed ze voor eenmelkboerin Sleeuwijk en in de buurtschap Uppel. „Ikwoon nu in Gorinchem,maarben opgegroeid in Sleeuwijk.Opm’n achttiende ben ik ditgaandoen. In 2015 beëindigdedemelkboerzijnbedrijf Ik kondewagen en de klanten overnemen, maar hadgeen zinin zakelijkebeslommeringen. Toen heeftVan derSteenhovengelukkigdewagen gekocht. „Ikbleef gewoon de wijk rijden dieikook voor de andere melkboer deed.In Nieuwendijk, nu alweer meer dan twintigjaar. Ik hoop ditnog vele jarentedoen.”

Ze parkeertdagelijks haar winkelwagenindestalling in Werkendam. „Bijvullenen schoonmakendoe ik zelf.Infeite komt er verder niemandaan te pas. Alleen de administratiedoe ik niet.”

Buiten hetdorpNieuwendijk bedientzewat klanteninhet naburige Almkerkenbrengtze boodschappenbij twee zorginstellingen in Sleeuwijk

Rietveld is vijf dagenper week actief.„Op dinsdagben ik vrij.” Ze schathaarklantenaantal op een kleine tweehonderd.„Ik werk er vijftigtot zestig perdag af.”

Ditaantalisindeloop derjaren niet sterkafgenomen.„Er vallen natuurlijk mensen weg, maar er komenook nogsteedsnieuwe bij. Meestaldoor verhuizingen naar appartementencomplexen of zorginstellingen.”

Haar klantenvindenhet belangrijk datzealtijdopdezelfde tijd arriveert. Hetassortimentis op henafgestemd.Indekoeling vandewinkelwagen liggen gehaktballenper twee verpaktin plaats vanper vier.„De betere kwaliteit, allemaal A-merken. Vlees rechtstreeksvan de slager dienog zelf slacht.Brood van de echtebakker. Voor ouderen meer groenten en fruitenminder bier.Weverkopenook gruttenen hebbeneen rekmet geboorte-en felicitatiekaarten.” Ze haalteen pakjeuit hetschap.„Kijk,dit is krentjebrij.Wie kent het? Maar wijverkopenhet nogsteeds. Ouderenvindendat heerlijk over hunpap,vooral bijwarmweer.”

BEZORGDIENSTEN

Vroegerwemelde hetindeomgeving vanrijdendemelkboeren, weet ze.„Ze zijn allemaal verdwenen. Ondermeer vanwege gebrek aanopvolgers.Die waren er misschienwel,maarzezagenergeen brood meer in.”Als belangrijksteoorzaak noemtze hetfeitdat steedsmeervrouwen buitenshuiszijngaanwerken. En niet te vergeten de moordende concurrentie in de supermarktwereld.„Maar hetwonderlijke is nu datAlbertHeijn en Jumbomet hunvrachtwagentjes oppakken watwij altijd hebbengedaan.” Hetsociale aspect ontbreektbij de bezorgdiensten.Dat weerhoudtouderen er volgensRietveld vanomhiergebruik vante maken. „Vaakzijndezemensen ook niet vaardigmet diensten via internet.”

„Voordezorg zelf ben ik echt ongeschikt, maar dit is prachtig werk”

Warenervroeger duizenden, nu zijn er naar schattinginNederland nogeen kleine honderdover. In het Land vanHeusden en Altena,net ten zuiden vanGorinchem,heeft Gerrit vander Steenhoven (53) nogtwee wagens in bedrijf. Hijbegon in zijn woonplaats metmelkeneen beetje boodschappen,maarhet bedrijfisin de loop vandejaren steeds verder verbreed.InWerkendam zijn de klantenlangs de dijk gaandewegingeruild voor bedrijven. OokbruiloftenenpartijenwordendoorVan derSteenhovenbediend.Hij ziet zichzelf alseen manusje-van-alles. „Jestaat klaar voor de ander. Voor sommigeklanten benikonderdeel vanhet gezin.”

De ingrediënten liggen al klaar. Het is de dagvoordebevestiging vands. C. Sonneveldindekleinegereformeerde gemeente vanPoederoijen in de naburige Bommelerwaard. De diensten zijn in hetkerkgebouwvan de gereformeerdegemeentevan Werkendam. Daar is watmeerruimte. „Wemaken straks voor 160mensen soep”, verteltVan derSteenhoven. „Voordebroodjes zorgen de gemeenteledenzelf.”

Op zich is datnietnodig,wantvanuit de loodsaan de havenvan Werkendamwordenzelfs complete buffetten geleverd.Tweeloodsen,met aan de wegopdebovenverdieping het woonhuis,vormendeuitvalsbasis vantweerijdendewinkelwagens, een busjeeneen vrachtwagentje.Allemaal bedoeldomdeklant totaan de deur vandiensttezijn.

De winkelsopwielenzijnindedorpskernen eenonderdeel vandesociale cohesie en roepen nostalgische gevoelensop. „Hiervindt unog de gezelligheidenservice vanvroeger”, staateropdezijkant vandegrote blokkendozen.Naast de slogansmakenoudezwart-witafbeeldingen deel

uitvan de belettering. Recent is eenvan de gevaartesingeruild. Eentwintig jaar oudexemplaar is vervangendooreentjevan vijftien lentes.„Voor de andere warengeen onderdelen meer te krijgen, vandaar.” Aaneen spiksplinternieuwe wagen waagthij zich niet.„Diekostmeer dan300.000 euro.Daarbegin ik echt niet meer aan.”

KLANT KOESTEREN

Al 33 jaar is Vander Steenhoven actief in Werkendamenietskortere tijd ookindeomgeving. Zowelhij alszijn echtgenote Gerdavan denOever (51) is geborenengetogen in Nederhemert.Alopjonge leeftijd gaat hijmet aardappelen, groenten en fruitlangs de deuren in ondermeerWaaldijken Tilburg. Maar hijweetdat hetventen vankorte duur zalzijn, omdatzijnopvolger,zoonvan zijn baas,later zijn werk gaat overnemen.Opz’n twintigste kooptVan derSteenhoveneen wageninWerkendam.Deplaatselijke melkboer houdthet voor gezien.„Het wasnog echt eenmelkwagen,met eenveelsmaller assortiment.”

Hetbetekentdat hijeerderdan geplandinhet huwelijk treedt.Zijn vrouwkan er nu welomlachen.„Ik wasachttienenGerrittwintig.Ik werkte in eensupermarktenzou met hemlangs de deuren gaan.Mijnvadervonddat we dangetrouwdmoestenzijn. Geld voor de wagenhadden we niet,maarmijnvader leende ons. Weltegen 10 procent, de marktrente op datmoment. Omdathij de andere kinderen niet tekort wildedoen. We kregen na kortetijdeen huurwoning in Werkendam, omdatweeconomischgebonden waren. Hetwas hard werken en iedere cent omdraaien. We vreesden zelfsenkelemalen failliettegaan, maar de boekhouder stak zijn mening niet onderstoelen of

banken.Doorgaan, waszijnadvies. Elke klantwerdgekoesterd. Zelfseen potjeslagroomwerdindeavonduren nagebracht.”

KANTINEBEHEER

Noginhun startjaarwordt hetechtpaar gevraagd om kerstpakketten samentestellen.Indeloopvan de tijd groeit dituit toteen omvangrijk onderdeelvan hetbedrijf,dat zich latertooit metdenaamKerstpakkettenprofessional.„We hebben hetmeer dandertigjaargedaan, maar hebben er recent afstandvan genomen. Het werd onsechtteveel. Naar de beurs, trends volgen,kleuren uitzoeken, prijzen, folderssamenstellenenvervolgensdepakketten inpakken.” De speciaal ingerichte showroom wordt verhuurd.

Metdewagen rijdtVan derSteenhovenjarenlang drie keer perweek langsverschillende dijken in Werkendam. De klantenzijnvoornamelijk veertig- en vijftigplussers. „Zekunnen onsaltijdbellen. Servicewas en is altijd onze kracht.” De uitbreidingvan de havenendeaanlegvan nieuwe industrieterreinen bieden evenwel nieuwe kansen.„Er ontstond vraag naar kantinebeheer.Daarben ik direct op ingesprongen.”

Vaneen huurhuis gaat hetnaareen hoekhuis en,in2002, naar nieuwe eigenloodsen inclusiefeen woning aandehaven.Schippers en aannemers wetenhet bedrijf te vinden.Zijn vrouw: „Niksishem te gek, hijheeft altijd allesaangenomen.”Ook begint Vander Steenhoven methet leveren voor barbecues, partijtjes en feesten, bijvoorkeurineigen kring. Versproducten,hapjesenzelfs complete maaltijden.„We brengenkoelkasten, tafels,stoelen,friteuses op gas, alles is mogelijk.Alleenopzondagwerken wijniet.”

„Ik zie mezelf als een manusje-van-alles”

HEEL SOCIAAL

De winkelwagenin Nieuwendijkis uniekinzijnsoort, beseft eigenaar Vander Steenhoven. „Als je nu metzo’nbedrijf moet beginnen, is datonmogelijk. De jeugd groeit online op,kentalleen snelle bezorgdiensten.Debezorging aan de deur heeftwat datbetreft geen toekomst.”

Na al diejaren is hijdeenige in de wijdeomgevingdie nogwinkelwagens heeft. „Zeker in Nieuwendijk bestaathet geheel voor een groot deel uitgunning.Jemaakt een praatje, er komenmensendie de supermarkt te vervindenen verlegen zijn om een praatje. Het is heel sociaal. Daar kanhijzelf over meepraten. „Ikheb weleens op verzoekeen eendgevangendie een huis wasbinnengedrongen.” Veelzeggend is ook hettelefoontjedat Vander Steenhovenrecent kreeg vandegemeente Altena „Ouderen moeten steedslanger op zichzelf wonen. Er werd ons

gevraagd of we ook in andere dorpenindeomgevingboodschappen of afroep kunnenbezorgen. De gemeente wordtregelmatiggebeld door mensen diemoeilijkdedeur uitkunnenenniethandigzijnmet internet.Dat is voor onseigenlijk niet te doen,zeker niet in gebiedenwaarinwenietdagelijks actief zijn.Maar hetzegtwel iets over de eenzaamheidendesociale nood.”

HECHTE BAND

Rietveld gaat iedere dagfluitend naar haar werk.„Ik maak graag een praatjeenhaast me niet.Voor dieoudjesmoetjeevengeduld hebben, maar datvindiknieterg Bovendienzijnhet geen lastige klanten. Alsikietsnietopvoorraad hebt,mag ik hetmeestalde volgende keer meebrengen.” Het gaat haar vooral om hetsociale contact. Voor de zorg zelf ben ik echt ongeschikt,maardit is prachtig werk.”

In tientallenjaren bouwde ze met

veleneen hechte band op.„Ik hebweleensiemandopgeraapt toen hijwas gevallen. Alsikweet datiemandziekis, vulikzelfde koelkast.Enpas hebikeen klant behoed voor oplichting viade telefoon.Zehad eenbijzonder bericht. Ik zaghet direct en heb hetverwijderd.”Een tijdje geleden roemde een begrafenisondernemer haar noginzijntoespraak tijdens een uitvaart vanwegedezorgdie ze aan”moeder”had besteed. Eenbijzondererol hadzeinde coronajaren. „Ikwas vaak de enigedie een alleenstaandeindie week tegenkwam. Toen merkteik extrahoe eenzaam veel ouderen zijn.Iklietmaximaal twee mensentoe in de wagenenwas heel voorzichtig. Na iedere klantwas ik aanhet ontsmetten. De kinderen vanklanten wisten datenweerhieldenhun ouders ervannaarde supermarkt te gaan.Gamaarnaar Wilma, datisvertrouwd,zeiden ze.”

Gerrit vander Steenhoven:“In de beginjaren werd zelfseen potjeslagroom nagebracht.”

Een nieuw adventspakket. Ontwikkeld door de Jeugdbond (JBGG) en Zending Gereformeerde Gemeenten (ZGG). De komende adventsperiode zal daarom niet alleen in Nederland, maar ook een beetje in Ecuador plaatsvinden.

Leven jullie straks ook op een verrassende manier toe naar Kerst?

jbgg.nl/adventspakket

€ 16,95

Al 1500 verkocht!

Bekaaid

De SGP.Deoudste partijvan het land. Opgericht in 1918. Sinds 1922 aanwezig in de TweedeKamer.Honderdjaardus.Nog niet zo langgeleden herdachten we dat,niet alleen in de Tweede Kamer zelf, maar ook meteen muzikaleavond in de GroteKerk van Dordrecht.

Chris Stoffer is elke dag in de hofstadte vinden.Hij is Tweede Kamerlidvoor de SGP,vader vandrie dochters en woont in Elspeet.

Dieavond sprakonder anderends. G.W.S. Mulder,onzetweedevoorzitter. Hij citeerde eenaantalvoormaligeKamerleden. Zo ookonzevroegerevoorman Bas vander Vlies. Watmij vooral trof,isdat Vander Vlieszo’nveertig jaar geledenal aangaf dathet klassiekegezin ondergewaardeerd werd.Hij merkte daarbijopdat alsweons daarvanbewustwordenenerietsaan willen doen,het hoogstwaarschijnlijk te laat zalzijn. De vraagdie ik mezelf stel:zijnwe inmiddelsnietopdat moment beland?Het begint al metde definitievan hetgezin.Als je de gemiddelde Terdege-lezer daarnaar vraagt,zal hetantwoordongetwijfeldzijn: „Een vader, eenmoederenals hethun gegeveniseen aantal kinderen.”Als je diezelfdevraag in hetlandstelt,verbaas je je over de samenstellingendie genoemdworden. Ookals we de definitiekwestie latenvoorwat dieis, moeten we constaterendat hetgezin en alleswat daarmeesamenhangterinNederland bekaaidvan afkomt.Het belangrijkstelijkt betaalde arbeid voor alle mensen tussen de 18 en de 67.Endan hetliefsthet maximaal aantal uren.Voorkinderen, dietenslotte ookaandachtnodig hebben,regelen we wel ‘gratis’ opvang.Vrijwilligerswerk, datdesamenleving bijeen zoumoetenhouden, hangterook maar eenbeetjebij.Als SGPhebbenwediverse kabinetten voorgehouden dathet eenkilleenkalesamenleving gaat worden.Wehebbenmeerdere voorstellengedaanomhet anders te doen.Tot nu toemet niet al te veel resultaat.

Maar wellicht keertnadeverkiezingenvan 22 november hettij.Indeafgelopen tijd hebben we alsSGP hetvoorstelgelanceerdomhet gezinindeGrondwetop te nemen.Enook al is datnietdirectdeoplossing voor alle problemen, hetzou toch eenmooibegin zijn alshet nieuwe kabinethet gezindewaarderingzou gevendie hettoekomt.

Voor kinderen, dietenslotte ook aandacht nodighebben, regelenwe‘gratis’opvang

Serie

Onvergetelijke Vrouwen

DEEL 4 SLOT

Betsy Groen, gelovenmet hethart

ZonderzijnBetsy zouGroen vanPrinsterer geen Groen vanPrinsterer geweestzijn, zo wordt er welbeweerd. Omgekeerdnoemdezij hetfeitdat Willem haar manwas,”de grootste onderalleontelbare goedhedenvan mijn God”. Over hetleven vaneen liefdevolle vrouw. Met fragmenten uitdehistorischeroman dieEdith Schouten aan haar wijdde.

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: RD

Al is het een welgesteld gezin waarin Elisabeth van der Hoop –burgemeestersdochter in Groningen– opgroeit, zonder zorgen zijn haar jeugdjaren niet Regelmatig gaat ze met moeder mee de achterbuurten in om levensmiddelen en kaarsen uit te delen. De armoede die ze daar ziet, maakt –jong als ze is–indruk op haar. En dan is er de oorlogsdreiging...

Een paar weken na haar achtste verjaardag zag Betsy een kop in de krant die haar bang maakte. Met grote schrikogen had ze moeder gevraagd of de Franse soldaten terug zouden komen. Moeder, die zelf ook van slag was, zei dat ze maar even naar vader moest gaan. (...) Gezeten op zijn knie hoorde ze dat Napoleon van ‘zijn’ eiland was ontsnapt...

Al vroeg leert Betsy dat ze alle zorgen mag overgeven in de handen van de Heere. De familie Van der Hoop staat als orthodox-christelijk bekend en bij haar werk onder de armen wordt moeder in de eerste plaats gedreven door Gods liefde.

UITERLIJK VERTOON

De toon is gezet. Want de armoede rondom en de onrust in maatschappij en politiek zijn thema’s die Betsy haar leven lang zullen bezighouden. En het geloof zal altijd haar handel en wandel bepalen. Als ze vijftien is, verruilt ze het hoge noorden voor de hofstad, waar ze naar een kostschool gaat. Haar Groningse tongval schijnt ze echter nooit te zijn kwijtgeraakt. Ze doet daar wellicht ook weinig moeite voor. Van uiterlijk vertoon houdt ze namelijk helemaal niet; dat ze zich maar weinig laat zien op feestjes van voorname vrienden, levert haar later het nodige commentaar op. Toch spreekt het vanzelf dat ze ook in Den Haag in gegoede kringen verkeert en op stand leeft.

1925 - Toen Betsy op de dag van haar verjaardag wakker werd, merkte ze dat de zware storm van de laatste dagen was gaan liggen. In Groningen kon het tekeergaan, maar in Den Haag niet minder. Ze kleedde zich snel aan om op tijd te zijn voor de gebruikelijke verjaardagsaubade,

die op zondag een halfuur eerder begon. De deftige eetkamer was versierd. En op de lange tafel stonden twee roze taarten, waarop achttien suikerrozen waren gezet. Het internaat had de traditie om een jarige ’s morgens met een erehaag te ontvangen.

AANZOEK

Bij haar kostschoolvriendin Mimi Groen van Prinsterer thuis ontmoet Betsy Mimi’s broer Guillaume, Willem genoemd, die zowel rechten als letterkunde heeft gestudeerd en twee keer is gepromoveerd. Willem en Betsy voelen zich tot elkaar aangetrokken en als hij haar een aanzoek doet, zegt Betsy ja – zij het na enig aarzelen: haar vader is nog geen jaar eerder gestorven en haar moeder heeft haar nodig, vindt ze. Willem is 26, Betsy 20 jaar jong als ze in 1828 trouwen om zich vervolgens afwisselend in Brussel en in Den Haag te vestigen. Want Willem werkt inmiddels voor het Kabinet van de koning, die het ene jaar in Brussel woont en vervolgens weer voor een jaar naar Den Haag verhuist. Ook als de koning een werkbezoek aflegt, reist Willem Groen van Prinsterer met hem mee.

Toen Willem na twee weken thuis was gekomen, had hij ontsteld verteld over de sfeer in het Zuiden. Het gaat hier helemaal mis, had hij gezegd. De afkeer tegen het Noorden wordt steeds groter en zal beslist gevolgen krijgen. (...) Nog even en het Zuiden regeert het Noorden. De koning ziet het niet.

In het reisverslag dat Groen als secretaris maakt, kan hij onmogelijk schrijven over de onrust die hij in het rooms-katholieke zuiden bespeurt en over de zorgen die hij zich daardoor maakt omtrent het protestantse noorden. Hij besluit over dit onderwerp in het geheim een aparte brochure te schrijven, die hij anoniem wil uitgeven. Betsy steunt hem in alle opzichten en schrijft het manuscript over, om te voorkomen dat iemand Willems handschrift herkent.

Betsy, ik ben van plan om wanneer wij volgende maand weer in Den Haag wonen, anoniem en op eigen kosten een tijd-

LEESTIP

”Zoveel liefde.Historischeroman over BetsyGroen vanPrinsterer”, door EdithSchouten; uitg. Van Wijnen, Franeker,2018; 394blz.

schrifttebeginnendat zalgaan over indringendeonderwerpen in de binnenlandse politiek, want de tijd is rijp.

Niet alleen alsrechterhand vanhaar man, ook persoonlijk weet Betsymeer en meer haar geloof en haar maatschappelijkebetrokkenheid praktischmet elkaar te combineren.Zoregeltze woningen voor oudere,onbemiddeldevrouwen in DenHaag:deRusthof.Zewerkt hard voor het weeshuis vandeWaalse gemeente en richtmet een vriendin een naaischool ”voor volksmeisjes” op,waar uitdeBijbelvoorgelezenwordt.Op diemaniermaakte ze verschil in hetleven van talloze kinderen en jongeren,hoewelhaareigen huwelijk tothaarverdrietkinderloos blijft Ookstaat ze aan de wieg vaneen diaconessenhuis.Dezevoorlopervan hethuidige Haagse ziekenhuis HMCBronovo begint in 1865 in een pand vanWillemenBetsy Groen. Willemsteunt haar in alles, zoalszij hemsteuntbij zijn werk, waarbijzeelkaarcorrigerenenaanvullen. Prof.

dr.RoelKuiperschrijftinzijnbiografie over Groenvan Prinsterer:„In menigopzicht was Betsyhet tegendeel vanWillem. Ze hadhet hart op de tong,uitte zich spontaan en hadeen grote gevoeligheid voor de socialenoden in haar omgeving.Als jongevrouw waszesomseen flapuit, watzedan achteraf weer ”onnadenkend” vanzichzelfvond. Voor Willems geduld en stille karakter konzeveelbewondering hebben. Zichzelf vond ze daartegenovergauwongeduldig.” SchrijfsterTruitje Bosboom-Toussaint, dieBetsy persoonlijk kende, zegt:„Wateen hoofdheeft hij, en wateen hart heeftzij:zoveelliefde.”

RIJKSTE

Hoewel hetechtpaar Groentot de rijkstevan DenHaag behoort, blijft Betsyoog houden voor minderbedeelden. Ruim anderhalve eeuw later, in 2001,zal Tineke Goudriaaninhet Reformatorisch Dagbladschrijven:„Metde koningin liep mevrouwGroen gearmd,maarde vrouwvan een arme christelijke onderwijzerin

UITSPRAKENVAN BETSY GROEN

”Ikhou vandeomgangmet mensen, waaraanof’thart of ’t verstand voedselheeft, anders acht ik de tijd geheel verloren.”

”Ofkinderenaltijdhet geluk des levens vermeerderenzal ik niet beslissen, datbehoefikniette weten, wanneer Gods liefde mijgenoeg is;maar indien hetbezit van kinderen waarlijkzogroot geluk is,dan zouikhet ook daaromniet meenen te mogenwenschen, wijl ik reedszóóveel hebentegroot geluk dikwijls eenezeer groote verzoeking is.”

”Ikhuil bijU;ikhuil wélbij U!”

DenHaagheette steevast”lievevriendin” en een eenvoudige burgervrouwdie haar bezocht, kreeg bijhet afscheid eenkus.”

GeïnspireerdwordendeGroensdoor hetWoord vanGod.Luisteren ze in de Kloosterkerk van DenHaaggraag weer eensnaards. I.J. Dermout –depredikant diehen trouwde–,nog liever zit BetsyindeGrote Kerk onderhet gehoor vande rechtzinnige ds.D.Molenaar.

Naastdekou,het geringe aantalmensenen hetdaardoor weergalmende stemgeluid van deze bejaardepredikant ergerdeWillem zich aan hetfeitdat de manzijnzinnensteedsherhaalde. Datstoorde Betsy minder.Zij werd geboeiddoor de verkondiging.Een duidelijke boodschap, zonder de toehoorders aan te sporen alleen door goedheid en wetenschap te strevennaar een hoogstaandleven.Dominee Dermouthad daar vanmorgenwel de nadruk op gelegd.

SamenbezoekenzeverderdienstenindeWaalse

kerk.Ook alszevoor Willems werk in Brusselverblijven, vinden ze geestelijk voedselin de kerk.WillemenBetsy komenhierincontact metJeanHenri Merled’Aubigné,een predikant uitdeZwitserse réveilbeweging diezoveel indruk op Betsymaaktdat zijinNederland actief wordtbinnenhet Réveil,waarbij”gelovenmet hethart” een belangrijk themais. Ditheefttot gevolg datook haar maneen meer bevindelijke geloofsbelevingontwikkelt.Inzijnmemoires zalhij laterspreken vaneen overgang van„de overtuigingvan hetverstand” naar „degeloofszekerheidvan hethart”,waarvoor „vooral mijn huwelijk”devoedingsbodem is geweest. Aandit langeengelukkige huwelijk komt in 1876 een eind door de dood vanWillem. „De scheidingenerechtverbintenis van48jaren metzulkeen man, vervultmijnzielmet diepe rouw”, alduszijnverdrietige weduwe.Zelfoverlijdtzedriejaar later. De nalatenschap vanhet echtpaar gaat grotendeelsnaar de instandhouding vandeRusthof en de christelijke naaischool.

”Met de koningin liep Betsy gearmd,maareen arme vrouw noemdeze”lieve vriendin”

ElisabethMaria Magdalena

Groen vanPrinsterer-van derHoop(1807-1879)

Last vanstekendemuggen? Probeer eens eenanderezeep of douchegel. Eenmet kokosgeurhelpt hetbest.

tekst: BARTVAN DEN DIKKENBERG beeld: UNSPLASH

PAS OP MET NEUSPEUTEREN

de hersenen Die reageren vervolgens zo dat ze tekenen van de ziekte van Alzheimer gaan vertonen De onderzoekers voerden proeven uit met Chlamydia pneumoniae, een bacterie die bij mensen longontsteking kan veroorzaken De bacterie is ook ontdekt in hersenen van oudere mensen die zijn aangetast door alzheimerdementie.

Zeep verjaagtmug

BI O L OGIE

Neuspeuteren is misschien eenoorzaak vanalzheimer

Vergrijzinggestopt

Waaromwordt haar grijs? Wetenschappers hebben dat eindelijk ontdekt. Naarmate iemand ouder wordt, stoppen voorlopers van pigmentproducerende cellen(McSC’s) ermee om zich te ontwikkelen tot melanocyten. De haarzakjes kunnen daardoor het haar geen kleur meer geven. In proeven met muizen nam het aantal haarzakjes met te weinig melanocyten af naarmate de muizen ouder werden. Omdat McSC’s een stamcel kunnen worden, maar ook melanocyt, is het proces van grijs worden mogelijk omkeerbaar.

De kalendervan hetZuid-Amerikaanse Mayavolkheeftmensen vaak voor raadsels en ophet verkeerdebeen gezet. Nu denken wetenschappers eindelijkte weten hoe hij werkt.De kalenderwerkt met cyclivan 819dagendieonderzoekersaleen eeuw lang niet konden plaatsen. Wetenschappers van de TulaneUniversity (VS) hebben de cycli bestudeerd overeen periodevan45 jaar. Ze brachten dietijd in verbandmetde tijd die debekende planeten nodig hebbenomnaar ongeveerhetzelfde punt aan dehemelterug te keren.Deze tijd blijkt voor elk van deplaneten exact een deel of een veelvoudvan 819te zijn.

Dertienhoek lost raadselop

Meteen vierkanteofeen zeshoekige tegelvalteen badkamer primatebetegelen.Maarwat te denken vandertienhoek?Wiskundigen ontdektenonlangs eennieuwevorm, dieze”Smiths hoed”noemden, naar tegelliefhebber DavidSmith uitYorkshire.Als deze alstegel in de badkamer wordt toegepast levert dateen mozaïekopwaarvan hetpatroon zich niet herhaalt.Tegelijkhebbenzedaarmee een zestig jaar oudwiskundig raadselopgelost. Voor veel mensen lijkteen mozaïekmet eendertienhoek geen grootprobleem, maar wiskundigenzijnal sindsdejaren zestig op zoek naar eenpuzzelstukje metdezeeigenschappen

Cheap Russian drone hampering Ukraine

Ukrainianforcessay Russiaisramping up itsuse of low-cost suicidedronesthatare capable of destroying equipmentmanytimes theirvalue andnot easy to defend against

ZALA AERO GROUP LANCET-3: Russian-built suicidedrone

Design: Cylindrical fuselage with twopairs of X-shaped wings

Payload: Relatively smallexplosive warhead, weighing up to 3kg

Weapon destroysitself on impact

Propulsion: Electric motordrives two-bladed propeller. Drone fired from catapultlauncher

Camera/ sensor unit

Guidance: Drone canbeassigned coordinates to attack,ormanually flownbyoperator viavideo feed

Length: 1.65m

Sources: Army Recognition, Reuters© GRAPHIC NEWS

De Russische strijdkrachten vernietigenmet goedkope Lancet-drones waardevolle uitrusting vanOekraïne, zoals Leopard 2-tanksenzelfrijdendeCeasar-houwitsers.

Devroegeochtend is gehuld in nevels.Het lichtiszachter,het heldere groenwordt doffer.Jeziethet en je ruikthet;dezomer is voorbij. Zo’n gouden ochtendmaakt je stil.”HijbedektZichmet hetlicht, alsmet eenkleed;Hij rekt de hemeluit alseen gordijn.”

Ditwas de laatsteafleveringvan de rubriekOpjacht.

„Toen ik meereed, ging hetechtkriebelen”

Serie hoofden handen

DEEL 6 SLOT

Monteur én huisartshulp

Op doordeweekse dagensleutelthij metplezier aan opleggers en aanhangers.Hoogtepuntenvormenvoor Wim Visser (47) echter de momenten dathij een ambulance van de huisartsenpostbestuurt.Deinwoner vanLeusden trekt z’nhandschoenenaan en voeltzichals rechterhandvan de dokter in zijn element.”Hulpverlening pastbij mij.”

tekst: AD ERMSTRANG beeld: TINEKE VANDER EEMS

Het ziet er tijdens zijn middelbareschooltijd niet naar uit dat hij monteur zal worden Werken in de hulpverlening lijkt evenmin voor hem weggelegd. Wim Visser groeit op in Amersfoort en Leusden, kiest na de basisschool voor de dierhouderij en volgt de middelbare agrarische school. Na zijn schooltijd gaat hij bij varkensmest- en fokbedrijven aan de slag. „Ik volgde een opleiding die gericht was op koeien, maar ik heb alleen maar in de varkenssector gewerkt.”

Zijn diensttijd brengt een grote verandering. Visser kiest ervoor om als beroepsmilitair aan de slag te gaan. Hij verblijft verschillende jaren op de basis Seedorf in Duitsland en wordt een halfjaar uitgezonden naar Kosovo. Daar bestuurt hij een tientonner en is het zijn missie om humanitaire hulp te verrichten in het door oorlog verscheurde gebied.

„Ik vervoerde van alles: drinkwater, douchewater, kolen, stenen, hout.”

Hij doet veel technische kennis op, voertuigen blijken op hem een speciale aantrekkingskracht te hebben.

„Als burger had ik mijn rijbewijs B gehaald, bij defensie volgden C, D en E. De scholingsmogelijkheden waren groot. Doordat ik bij een stafafdeling werkte, kreeg ik ook de gelegenheid om een speciale opleiding als directiechauffeur te volgen Er was een redelijke kans dat een generaal me nodig had Ik leerde zo comfortabel mogelijk te rijden, kreeg kennis van veiligheid en wist hoe ik moest handelen bij bijvoorbeeld een achtervolging.”

Tijdens zijn diensttijd trouwt hij en hij besluit zijn loopbaan als militair niet langer dan afgesproken voort te zetten. Hij wordt aangenomen als aluminiumlasser bij Veldhuizen Wagenbouw in Groenekan „Ik had opleiding noch ervaring. „Daar staat de lasapparatuur en dat is aluminium”, zo ging dat Maar ik had

natuurlijk wel de nodige kennis van techniek en voertuigen.”

Als het carrosseriebedrijf een bedrijfshulpverlener (bhv’er) zoekt, meldt Visser zich Tijdens een bijeenkomst voor hulpverleners in Soesterberg komt hij in aanraking met de Snel Inzetbare Groep ter Medische Assistentie (SIGMA). „Ze zochten mensen voor het snel opzetten van een veldhospitaal bij rampen en calamiteiten. Vele jaren ben ik in m’n vrije tijd voor hen actief geweest. Je wordt bij rampen opgeroepen, volgt cursusavonden en doet mee aan oefeningen. Ondertussen leer je veel over tal van medische zaken. Daarnaast heb ik een ehbo-opleiding gevolgd.”

Een klant van het bedrijf Veldhuizen Wagenbouw blijkt lid te zijn van een motorcrossvereniging. „Hij hoorde mijn enthousiasme voor de hulpverlening. Ze zochten voor wedstrijden een ehbo’er. Zo belandde ik in die wereld Een wereld waar je vertrouwen moet winnen, maar al spoedig kon ik met hen lezen en schrijven.” Tien jaar lang is Visser ehbo’er tijdens oefenavonden en motorcrosswedstrijden. „Ik heb daar op het gebied van ongevallen het nodige meegemaakt.”

Gaandeweg groeit het verlangen om van hulpverlening en techniek zijn beroep te maken. „Bij de cursusavonden van SIGMA leerde ik een chauffeur van de Regionale Ambulance Voorziening Utrecht (RAVU) kennen. Ik mocht een paar keer met hem mee en toen ging het echt kriebelen. Dat wilde ik ook!” Tien jaar lang solliciteert hij tevergeefs naar een plek in de opleiding. „Dat is een relatief klein wereldje, waarin ons ons kent. Je komt er niet gemakkelijk tussen. Bovendien dien je in de regio waar je je toekomstige werkplek ligt, woonachtig te zijn.”

In februari 2015 wordt hij aangenomen als chauffeur in opleiding bij de

RAVU. „De acht maanden durende opleiding is op een speciale academie in Harderwijk. „Een wereld vol protocollen en rijervaringen.” Visser typeert de scholing als „best zwaar. Zeker als het gaat om zelfreflectie, je kwetsbaar opstellen en het maken van pittige verslagen Dat was ik niet gewend. Ik ben iemand van de praktijk, geoefend in het werken met mijn handen.”

UITEENGESPAT

Na vijf maanden spat zijn langgekoesterde droom uiteen en wordt zijn opleiding afgebroken. De RAVU vindt hem niet in het profiel passen als chauffeur. Een zware periode breekt aan. „Die kwestie heeft me echt jaren van mijn leven gekost Ik had mijn werk opgezegd om deze droombaan te verwezenlijken en werd werkloos Dat is niet eenvoudig met een gezin. We hadden toen vier kinderen, inmiddels zijn dat er vijf. Ik had te maken met het UWV, veel solliciteren en met kleine contractjes aan het werk blijven.”

Anderhalf jaar later treedt hij opnieuw in dienst van het carrosseriebedrijf. „Nu als monteur. Twee hallen verder Voor het onderhoud aan opleggers en aanhangers. Op zich leuk werk, maar ik bleef om me heen kijken. De hulpverlening liet me niet los.”

In 2016 wordt hij aangenomen bij Meditaxi, het huidige Broeder de Vries. Het bedrijf uit Lijnden is verantwoordelijk voor medisch vervoer van huisartsenposten (HAP), die ’s avonds, ’s nachts, feestdagen en in het weekend het werk van de reguliere huisartsen overnemen. „Het begon met rijden in de weekenden voor het Diaconessenziekenhuis in Utrecht en later voor de huisartsen in Amersfoort en omgeving.”

Visser rijdt alleen in het weekend, meestal om de veertien dagen op zaterdag en zondag De christe-

lijkegereformeerde monteurheeft afgesprokendat hijinhet laatste gevalminimaaléén dienst vanzijn kerk kanbezoeken. „Doordeweeks ’s avonds rijd ik alleen alszeecht omhoog zitten.” Voor de carrosseriebouwerishij vier dagenvan negenuur actief.„Op vrijdagheb ik vrij,dan pasikmet mijn vrouwop onze kleinzoon Finn.”

Hijzou best de hele week willen rijden,maarfinancieel is datniet haalbaar.„Je wordtbetaald alstaxichauffeur.Als hoofdbaanlevertdat onvoldoendeop.”

BABY’TJE

Visserrijdt een huisarts soms hele dagendoor de provincie. Eenenkele maal metspoed –„metgeluid- en lichtsignalen”–, andere kerennaar patiëntendie niet in staatzijnomde post te bezoeken.„We nemengeen patiëntenmee,maarstoppenwel wanneer er onderweg hulp nodigis. Eénkeer hebikeen baby’tje meegenomen, toen er geen ambulance beschikbaarbleek.Indepraktijkzijn hetvaakzestigplussers diewebezoeken.” Visser gaat meenaarbinnenenassisteertdehuisarts. „Door de bloeddruk en saturatietemeten of op suiker te prikken. Datsoort zaken. Er zijn ook situatieswaarinje direct moet handelen,bijvoorbeeld alsiemandinshock is.Daarnaast houd ik de omgeving in de gaten. In veel gevallenzijnerfamilieleden of kennissenaanwezig. Alsereen uitbarstingdreigt, probeer ik de angeleruit te halendoor de betrokkene meenaarbuitentenemen.Tot op hedenisdat altijd gelukt.Ofde agressieindehulpverlening toeneemt? Ik merk datnietzosterk.” De fulltimehulpverlening blijft trekken. „Het zitnog steedsinmijn achterhoofd, maar aandeandere kant besefikdat een baan alsambulancechauffeur op mijn leeftijd weleen droom zalblijven.”

„Ikassisteer de huisarts”

Bibleand Book Ministry zaait in zestien talen

Bijbelse, gereformeerde lectuur vertalen en verspreiden op basisvan Jesaja 32:20a: “Welgelukzalig zijt gijliedendie aan alle waterenzaait”. Datis de missievan Bibleand Book Ministry.”Wezaaiennuinzestien talen.”

BibleandBookMinistry.com wileen bibliotheek van gereformeerde lectuur zijn, verteltJohannesSchot,projectcoördinatorbij hetachterliggende DeputaatschapBijbelverspreiding. „Het is onsdoelomkernzaken van hetchristelijk geloof laagdrempelig onderdeaandachttebrengen bij diversedoelgroepen,zoals kinderen, volwassenenenvoorgangers. Datdoenweonder andere in de vorm vankinderbijbels,catechismusverklaringen, preken en Bijbelcommentaren.”

HEILSORDE

Belangrijkebronnen zijn de (Nadere)Reformatieenhet puritanisme. De site bevatinmiddels ruim 700 boeken/traktaten in zestientalen van(nadere)reformatorenals W.

àBrakelenComrie, en puriteinse schrijvers alsAlleine,Bunyan, Flavel,M’CheyneenWatson, én uitgaven vanhedendaagse auteurs. Denk aan uitgaven over de heilsorde, de vijf punten vanhet calvinisme en de drie G’s: geloof, gebod, gebed.

Verder bevatdesiteruim400 videolezingeninhet Engels en Spaans. „Enindewebshop van onze collega-organisatie,EvangelisatieGereformeerde Gemeenten, zijn gratis fysiekeboekeninhet OekraïensenRussischtebestellen”,aldus Schot.

Vooral boeken voor kinderen doen hetgoed, vertelthij.„Zo worden kinderbijbelsopzondagsscholen in Indiagebruikt; voorgangersin andere landen raadplegen ze wel bijhun preekvoorbereiding.”

Zo’n vijftigmedewerkers in binnen- en buitenland vertalen de geselecteerde bronnenenpublicerenzedigitaal of op papier.Het deputaatschapadverteertvia Google Adsomzoveelmogelijkmensen te bereiken.Schot:„We willenhen graag onderwijzenenfunderenin de Bijbelse boodschap.”

ZEGEN

Datlevertmooiereacties op.Zoberichtte een evangelist in India: „Uw boeken zijn echt hartverwarmend. Ze zijn voor mijtot zegengeweest. Daarom dank ik Godvoor uw arbeid.Weorganiseren een bijeenkomstvoorhonderden artsen,waar ik hoop te evangeliseren. Stuur mij, indien mogelijk,alstublieft,boeken dienuttigkunnenzijnvoor geestelijk onderwijs.”

Loeidruk

De beruchteCPM is nauwelijks in beweging of ik begrijpdat ik een gelukkigmens ga worden met de pijnpompleiding naar mijn rug. Deze bewegingisabsoluut geen pretje. Iedereen druiptafrondmijnbed. Nu mag ik vastnaar de afdeling.Niet dus. Er gaat een toeter af. Watnuweer?

Hetvolgendemomentwordt mijn hele rug onthaard, gratis en voor niets

Het zatB.Rekebeen niet mee, afgelopen voorjaar. Hij maakte een valdie grote gevolgen had.Deel 23. ”B. Rekebeen jodelt”.

Zuster Iris komt aandraven. Meteen dieperimpelinhaarvoorhoofd inspecteertze de apparatuur en leestdefoutmelding af.Erblijktspraketezijnvan obstructie van de katheter.Wat moet ik me daarbijvoorstellen?ZusterIrislacht geheimzinnig „Hij looptnietdoor.”Heb ik weer.Het euvelblijftzichherhalen. Toetersenbellen verscheurenonverstoorbaardestilte. Er moet wataan de katheter herschikt worden.Voorjeechteraan de slangkuntrommelen, moet de pleister worden verwijderd.Ah! Datwas toch diegrote? Inderdaad! Op hetvolgendemomentwordt mijn hele rug onthaard.Gratisenvoorniets.Hoogste tijd om eenliedjete zingen.Het komt niet verder danwat gejodel. Hetslangetje wordtherschikt en ik krijg mijn nieuwe pleister à50x40centimeter. Verderecomplicatiesdoenzichnietvoor. De pomp metknopboven mijn hoofdwordt verwijderd,deafdeling gebeld.Zemogen me ophalen.Urennadeoperatie. Hetblijftechterstil. De afdeling is onderbezet en hetisloeidruk. Wachtendus maar weer.Een kwartiertjelater vervoert menmij toch echt gevankelijkvan de recovery en neem ik afscheidvan zuster Iris,onder dankzeggingvoordegoede zorg en de ijsjes.Als ik op de afdeling kom, wordtjuist de warmemaaltijdgeserveerd.Ikkrijg er zomaar ééntje voor mijn neus.Aardappelpureeenspinazie. Nietmijnlievelingskostje, maar honger maaktrauwe bonen zoet.Mijnbezittingen zijn bijdeopnameineen plasticcontainer geplempt.Die is gelukkig in de juiste kamergearriveerd.Dat logistieke proces loopthierstukken beterdan op Schiphol Echter,decontainer staatopveilige afstand. Zodanigdat ik er welnaarkan kijken, maar er preciesnietbij kan. Ditvanwege hetfeitdat mijn actieradiusongeveer50 centimeter is door de beenbeweger. Er zitniets anders op dantewachten op de ”hulpe tegenovermij”, want zusterszijnnietingrote getale aanwezig vanavond.

Als er geen greintje liefde meer is

”Inons huwelijk is te veel gebeurd om nogeen spoortje vanliefde op te kunnenbrengen.Het valt mijopdat psychologische adviezen rondom huwelijkspijnervaak van uitgaan daternog een mogelijkheidtot gesprekis, of dater nogeen greintje liefde is.”

Mijnman lijktereen plezierintehebbenominhet bijzijnvan anderen vernederende opmerkingentemaken Hijneemt totaal geen verantwoordelijkheid voor onsgezin.Hij bespreektopenlijkmet een vanonzekinderenhoe rotikben.Hoe blijfje bijjeman,wanneer er echt geen liefde mogelijk is,zonderindezonde vanbitterheidte vallen?”

Terverduidelijking vanjevraag schrijfikiets meer over jouw omstandigheden.Iklees hoe jijjealheellanginzet om hethuwelijkin standtehouden, terwijljedagelijks te maken hebt metgrote onverschilligheidvan je man. Je buurvrouwvraagtzichafwaaromjenietbij hemweggaat.Maarjij weet je gebonden aan je belofteomjeman nimmermeerteverlaten, totdat de dood julliescheidt.Jekiest ervoor om je verdriet niet metanderen te delen, zodatde naam vanjeman niet besmeurd wordt. Daar komt bijdat je hetgevoelhebtdat mensen je niet zullen begrijpenofgeloven

Wateen leed!God heefthet huwelijk ingesteld

nadatHij de eerstemensgeschapen hadenzag dathet niet goed wasdat de mens alleen zou blijven. Hetwas tothet moment vandezondevalvolmaakt. Adam wasinstaat om leidingte geven, Evawas in staatomhem aantevullen, methaarspecifiekegaven.Ophet moment dat Satanmet zijn listigevragenkwam, ging het mis. Daar ontstond heteerstehuwelijksprobleem.AdambeschermdeEva niet toen ze tot hemkwammet de verboden vrucht.Eva was Adam niet tothulpomstandvastig te gehoorzamenaan Gods gebodtoenzehem de vrucht voorhield. Leidinggeven kannuzomaaromslaaninmachtsmisbruik. Hulp vandevrouw aanvaarden of vragen kandoor de mangezien worden alseen tekenvan zwakte. Jijwordt dagelijksgeconfronteerdmet de scherven vanjehuwelijk. Hetfunctioneertniet meer zoalshet bedoeldis. Er is geen verbinding,geen lijm,tussendescherventevinden. Liefde zoudeschervennog enigszinsbij elkaar houden.Het is alleen de trouwdie jullienog in één huis doet wonen. Daarbijkomtdepijndat

WilmaTrouwborst-Bosispsychosociaal therapeut in haar eigenpraktijk. www.praktijkremonte.nl

zelfs de psychologie geen antwoord geeft. Het feit dat je naar wegen zoekt om vorm te geven aan het huwelijk zonder in de zonden van bitterheid te vallen, is een teken van liefde. Hoe diep verborgen ook, het is liefde. Liefde die niet beantwoord wordt door wederliefde Liefde die ook bereid is om naar haar eigen aandeel te kijken: je bent je bewust van je neiging om in de zonde van bitterheid te vallen. Het klopt helemaal dat de psychologie niet het sluitende antwoord heeft. Psychologie kan je helpen te begrijpen waarom je man reageert zoals hij reageert, of waarom jij reageert zoals je reageert. Je mag leren hoe je grenzen aan kunt geven wanneer er grensoverschrijdend gedrag is en hoe je toch in verbinding met je man kunt blijven. De Heere wil middelen gebruiken om het lijden te verlichten. Hij heeft ons ook de Bijbel gegeven, tot wijsheid Toen jullie voor de eerste keer als echtpaar in de kerk kwamen, gaf Hij Zijn belofte mee: dat je in je hart verzekerd mag zijn van de toegezegde hulp van God in je verdriet. God weet dat het huwelijk niet meer volmaakt is. Hij regeert over het huwelijksleven. Hij wil je zegenen, wanneer je met Zijn hulp ervoor wilt gáán om niet in bitterheid te vallen, hoewel de neiging daartoe heel groot kan zijn. Laten we aan deze belofte vasthouden, ook wanneer je psychologische hulp zoekt.

Ter voorbereiding van dit antwoord heb ik voor mijzelf nog eens Efeze 5 en 6 gelezen. Het is de moeite waard om deze hoofdstukken te lezen Neem er verschillende Bijbelverklaringen bij en lees ook de verwijsteksten God vraagt niet van ons dat we alles alleen dragen. Het is een van de listen van de duivel om ons te isoleren van mensen Hij kan daar heel vrome woorden bij gebruiken. Alsof je de naam

van anderen besmeurt wanneer je de zonden van haat en nijd naar buiten brengt. De zonde moet juist openbaar komen, opdat er vergeving en genezing mogelijk is. Deel het lijden daarom met betrouwbare mensen. Jak. 5:16. Niet om te roddelen, maar zoals Efeze 5:11 ons erop wijst dat we niet moeten deelnemen aan de werken van de duisternis, maar dat we ze moeten ontmaskeren Spreuken 22:24-25 wijst je erop dat je uit de buurt moet gaan van een opvliegende man, anders raak je zelf besmet met de boosheid. Lees ook de geschiedenis van Nabal en Abigaïl (1 Samuel 25) Nabal spreekt met minachting tegen David, David raakt zo vertoornd dat hij in staat is om Nabal te doden. Abigaïl verzwijgt niet hoe zij over Nabal denkt. Ze handelt oprecht! God gebruikt haar spreken om David voor zonden te behoeden. Uit deze geschiedenis blijkt dat wanneer je wandelt in het licht, de Heere zal opstaan in de strijd. Gebruik de middelen die God Zelf gegeven heeft: Zijn Woord, het gebed, pastorale zorg en andere gelovigen. En dan mag je ook gebruik maken van de kennis van de psychologie. Mediteer over de aansporingen in Efeze 6: „Doet aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij kunt staan tegen de listige omleidingen des duivels.” Hij is de grote verstoorder, ook in de huwelijken Maar de Heere is machtiger en Hij geeft krachten en wijsheid om staande te blijven te midden van de minachting die jij dagelijks ervaren moet

En een laatste tip: blijf niet op je bed liggen of op de bank zitten. Kom letterlijk in beweging De strijd waar jij je in bevindt, vraagt ook lichamelijk veel. Maak dagelijks een stevige wandeling. Of beweeg op een andere manier intensief, zodat de adrenaline en andere lichaamsstoffen afgevoerd worden.

God vraagt niet van ons dat we alles alleen dragen

Priscilla Spruijt knoopt dat het een lieve lust is

„Ik stuiter de hele dag door”

Wie Priscilla Spruijt (32) uit Barendrecht ontmoet, is al snel één ding duidelijk: ze loopt over van enthousiasme voor haar werk. De moeder van vijf is eigenaar van Creato da Pris. Ze knoopt en verkoopt producten van macramé.

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Heel zonnig is het niet, maar daar laat ze zich niet door weerhouden Van een drupje regen is nog niemand gesmolten, dus settelt ze zich in de achtertuin van haar ruime hoekhuis, voor de schuur waarin ze haar onderneming heeft gevestigd. Priscilla is een duizendpoot De tengere Barendrechtse begeleidt de schoolmeiden die haar deze middag helpen met het inpakken van haar do-it-yourselfpakketten, houdt intussen haar jongste dochter Felice in toom, haalt een appeltaart tevoorschijn die ze eerder tussen de bedrijven door nog even heeft gebakken en slaagt er vervolgens in om zich te concentreren op het interview. „Ik stuiter de hele dag door van de energie”, zegt ze met een grote glimlach en een Rotter-

vet om zo’n kleed zelf te maken. Ik ben begonnen met oefenen. Op een gegeven moment hing ons huis vol met mijn creaties. Een vriendin die een eigen interieurwinkel opende, wilde mijn werk in haar winkel hangen. Volgens haar was macramé helemaal in. In 2019 heb ik me ingeschreven bij de Kamer van Koophandel En daarna was het geen hobby meer, maar werd het mijn werk. Het startpunt van Creato da Pris.”

Ze is dag en nacht bezig met haar onderneming, op de zondag na. „Ik probeer mijn werktijd af te bakenen, maar ik ben een enorme chaoot en doe alles impulsief en op gevoel. Dus van dat afbakenen komt weinig terecht.”

Een buurvrouw zei eens over de chaos in huize Spruijt: „Meid, wat heb je hier toch een lekkere ruimte voor die bso van jou.” Priscilla: „Ik heb geen bso hoor.” De buurvrouw: „Maar wat doen al die fietsjes en trekkers en stepjes dan in je tuin?” Lachend: „Het is hier echt een duiventil, met binnenlopende kinderen en hun vriendjes. Maar daar houd ik van. Het geeft zo’n gezelligheid.”

ketten, die als zoete broodjes over de toonbank gaan. Het populairste product: een vlaggenlijn die mensen thuis in elkaar kunnen knopen

KUNST

Ze had nooit kunnen dromen dat haar onderneming zo’n vlucht zou nemen. Toch wil ze nog een stapje verder. „Ik probeer mezelf op dit moment zo veel mogelijk uit het distributieproces te verwijderen, zodat ik me kan richten op het maken van bijvoorbeeld grote wandkleden De do-it-yourselfpakketten zorgen ervoor dat er voldoende geld binnenkomt en ik vind het mooi dat ik er mensen blij mee kan maken. Maar ik zou het geweldig vinden om kunst te maken en die te verkopen. Dat is mijn toekomstdroom.”

dams accent. „Gooi een kwartje in mij en ik blijf praten.”

Lange tijd werkte ze in de ouderenzorg. Een supergave baan, vond ze, maar vanwege het onregelmatige werk lastig te combineren met haar opgroeiende gezin. En dus zegde ze de baan op.

Handig als ze is, begint ze meubels op te knappen en te verkopen. En als ze zich daar niet meer voldoende mee weet te onderscheiden, stort ze zich op de handwerktechniek macramé. „Ik had in een woonblad een groot wandkleed gezien en had van mijn moeder handwerken geleerd. Het leek me

Het tekent Priscilla. Toch lijdt haar onderneming niet onder deze instelling Sterker nog: die groeit als kool. Ze heeft net een nieuw product gelanceerd dat alweer uitverkocht is Vooral haar do-ityourselfpakketten zijn populair. Ze neemt filmpjes op waarmee ze klanten stap voor stap door hun bij haar bestelde macramépakketten begeleidt. Op zo’n moment gaat jongste dochter Felice overigens wel even naar de oppas, want dan heeft ze haar volle concentratie nodig.

Vijf schoolmeiden helpen haar bij het inpakken van de macramépak-

Die kunst hoeft dan niet per se van macramé te zijn. „Ik ben nu aan het weven, want daar wil ik me meer op gaan richten. En ik maak frames die ik om geweven kunstwerken kan bouwen, zodat zo’n kunstwerk echt op zichzelf staat en je er geen gaten voor in de muur hoeft te boren. Dat is een creatief proces waar ik veel energie van krijg.”

Tegelijkertijd blijft ze nieuwe dingen verzinnen voor de liefhebbers van macramé. Want hebben die haar eenmaal ontdekt, dan blijven ze haar vaak trouw volgen. „Soms sta ik op markten en krijg ik klanten bij mijn kraam die speciaal even langskomen om mij te zien „Ik geniet zo van je filmpjes op Instagram”, zeggen ze dan. Dat vind ik enig. Je krijgt toch een bepaalde band met klanten, ook al verloopt het contact digitaal.”

Stond macramé vroeger bekend als oubollig, inmiddels niet meer. „Vroeger zag je dat handwerken

„Als er veel bestellingen zijn, komt de stoom uit mijn oren”

gedaan werd om te bezuinigen. Nu is het populair omdat het mensen ontspant. En mijn handgemaakte producten verkopen weer goed omdat klanten moe zijn van massaproducten en de impact daarvan op het milieu.”

TOF

Haar eigen draad is gemaakt van duurzaam geproduceerd gerecycled materiaal uit de EU, vertelt ze enthousiast. „Binnenkort krijg ik zelfs mijn eigen merk draad. Zo tof! Ik ben maanden bezig geweest met het samenstellen van mijn eigen collectie. Eind september worden er ruim duizend bollen naar me verzonden. Waar ik die ga laten? Haha, ik heb echt geen idee. Alles maar snel verkopen, denk ik.”

Het schuurtje achter hun huis voldoet eigenlijk niet meer als atelier. „Ik zoek op dit moment naar uitwijkmogelijkheid. Een ruimte hier in de buurt die ik ook als showroom kan gebruiken en waar ik mensen kan ontvangen voor bijvoorbeeld workshops.”

Of ze niet bang is dat het succes haar boven het hoofd gaat groeien? „Ik ben blij dat de pakketten zo populair zijn, want kanten-klare producten zou ik nooit genoeg kunnen knopen om aan de vraag te voldoen. Af en toe, als er weer een heleboel bestellingen tegelijk komen, komt de stoom uit mijn oren en loop ik echt op mijn tandvlees Maar dan is het gewoon doorgaan tot in de nacht. Zonder wrijving geen glans, hè. Daar ben ik nuchter in Het is soms even gas geven. Dit werk brengt me ook veel.” Lachend: „Uitrusten doe ik wel als ik tachtig word ofzo. Ik vind het gewoon heel tof hoe mijn onderneming zich ontwikkelt.”

Maak in een handomdraai een macraméveer vanlontwol. Door hetgebruik vanlontwol krijgt de veer eenheel zachte uitstralingenbehoudthij ook aan de muur zijn vorm.

VOORAF: Knipdelontwolin1stuk van90cmen5stukken van40cm.

STAP 1: Haal het stuk van90cm door de ring,zodat de ring in het midden komt te zitten.

STAP 2: Splijtde5stukken van40 cm doormidden, zodat de lontwoliets dunner wordtommee te werken. Je hebt nu 10 stukken lontwol.

STAP 3: Vouw de stukken middendoor en leg een kort stuk onderde het middelstestuk lontwol(waar de

ring aan vast zit) (afb. 2.).

STAP 4: Vouw het volgende stuk dubbel,plaats ditandersom over de middelstelontwol en vouw de uiteinden door de lussen (afb. 3). Herhaal dittot de kortestukken op zijn.

STAP 5: Leg alle stukken schuinnaar beneden en knipdeveer in vorm.

TIP: Vind je ditlastigzouit de losse pols? Maak eerst vanpapier of kartoneen mal met de gewenstevorm en kniplangs diemal de overtollige lontwol.

DITLONTWOLPAKKET KOPEN?

KIJK OP CREATODAPRIS.NL/ LONTWOL. HETPAKKETHEEFT SPECIAAL VOOR TERDEGELEZERS DE ACTIEPRIJS VAN €9,95. ER STAATOOK EENVIDEOTUTORIAL.

* hobbyringvan minimaal 5 centimeter

* lontwol,circa 5meter

* meetlint

* schaar

Heeft u uw garderobe al klaar voor het komende najaar? In onze nieuwe collectie vindt u dames- en herenmode in chique najaarskleuren voor iedere gelegenheid

Welke najaarskleuren staan u mooi? Kom snel naar onze winkel! Met ons vertrouwde personeel voorzien wij u graag van een passende outfit.

Eenbad voor de boer

Hetismooi weer, maar de warmte is drukkend. Aan de lucht hangen een paar wolken metdonkere randen. Er lijkt regen op komst te zijn. Vorige week is het grasgemaaid en ingekuild.Vandaag wordt de mestuitgereden op het land. Mooier kan hetniet, met buieninhet vooruitzicht. Jan mag mee. De hele lange middag fijn op de trekker. Papa helpen. Dat doet hij zo graag!

FennekeAalbers, getrouwdmet Dick,enmoeder vanvijf, verandert van burgermeisje naar een beetje boerin.

De tank wordt gevuld en de geur vanmestverspreidtzichoverdeboerderij.De enebundernadeanderewordt bemest,zodat de grond nieuwe voedingsstoffen krijgt,het gras weer kangroeien en de mestputten onderdestallen leegraken. De mannen op de trekkervermakenzichmet hetkijkennaarhazen diezichals eenhaasuit de voeten makenals de trekkereraan komt.Tussenhet kortegras ontdektJan de kievit,enook de grutto laat zich zien.Aldeinendopdetrekker en genietendvan de natuur om henheen zouden ze eenrustige middag gehadhebbenals,bij het vullen vaneen volgende tank,het controleglaasjeopdetank niet geknaptzou zijn Jan, hoog en droogopzijneigen plekje in de cabine vande trekkerwaarhij moet blijvenzitten, ziet opeens eenstraal mest uitdetankschieten. Binnen enkele seconden zijn het erf, de kalverhokjes,het dakvan de schuur en…papaonder eendikke laag verdwenen.Dekalfjes,inhet netverse stro,staan plotseling tot hunknieënindestinkende mest.Dezonnepanelen, diezojuist noglagen te zonnebaden, vangen geen straaltjelicht meer op.

Danhoort hijroepen.Devan mest druipendepapaprobeerthem iets duidelijk te makenenopeensverstaatJan wathij roept. „Zet’muit Jan!”Zosnelhij kan maakthij zijn gordel los, klimtoppapa’sstoel en draait de sleutelom. De aftakas vandetrekker houdtopmet draaienenhet spuitenwordt langzaam minder.Die dagwordt er verder geen mest meer gereden. Aanhet eindevan de middag zijn heterf,dekalverhokjesendezonnepanelenweerschoon. Maar dandeboerzelf nog… Hetbad moet weleen paar keer opnieuwgevuldworden, voordatjevan hem hetzelfdekuntzeggen.

Opeensverstaat Janwat zijn vanmest druipende vadernaar hemroept

Floors moestuin

Hetisseptember,envaakwordt gedachtdat hetmoestuinseizoen danstopt.Maar we kunnen noggewoonverdermet zaaien én deze maandstaat metnameinhet tekenvan de heerlijkeoogst.Bovendien hoef je echt nognietbinnentegaanzitten; ga juistdetuin in. In deze tijd vanhet jaar is er veel veranderingwaar te nemenindeplanten.Jezietook volopinsectenvliegen en kruipenener zijn nogontzettendveelbloemen om vantegenieten. De natuur observeren maakt je blij,net alsaan de slag gaan in de moestuin.

TIPS OM TE DOEN IN SEPTEMBER:

1. Wiljij in hetvoorjaarnarcissen,krokussen en blauwe druifjes in de tuin?Dan is hetnutijdom de bollen uittezoeken, diekunnen namelijk de grond in.Dit kanzeker nogtot november,dus doerustigaan.Zorginieder gevaldat ze vóór de vorstgepootzijn.

2. Wist je datjemet eenkas of broeikas hetmoestuinseizoenkuntverlengen,maarook heel erg kunt vervroegen?Een kasisideaalvoorhet opkweken vanallerleibloemen uitzaadjes.Zokun je in de zomermooie boekettenmaken.Ook is eenkas handig voor hetkwekenvan gewassen diedeNederlandse buitentemperaturen te laag vinden.Denkaan meloen,aubergine en wist je dataardbeien hetineen kasook veel beter doen?Allemaalvoordelen dus. Kunjeeen kasje kwijt, danisdat zekerhet overwegenwaard

3. Hebjenog veel dahlia’s in de tuin?Vergeet dan vooral niet alle dode en dorrebloemen eruitte knippen. Zo zaldeplant meer energie in nieuwe bloemensteken, waardoor je binnenkort weer watkleur op zult merken in de tuin.

4. Hangen er bijjou al vogelhuisjes en insectenhotels?Zoniet, datisdit eengoedeperiode om ze op de hangen.Nugaanveelbeestjeseen plek zoeken om te overwinteren,ofzeleggeneitjes diedewinteroverleven,zodat hetnageslacht in hetvoorjaarweertot levenkomt. Hoemeer beestjes je in de tuin verwelkomt,hoe beterdat is voor de natuur

5. Bestel pootknoflooknuonline. Diekan namelijk op 10 oktoberdegrond in,zodat je de knoflookbollen hetvolgendeseizoen in juli kunt oogsten. Probeervooraleensdeolifantenknoflook, die vind je nergensindewinkel.

6. Al eenbeetjeaan hetvoorbereidenophet nieuwe tuinseizoen? Hebjeweleens gedacht aaneen regenton?Het regenwater datjedaarin opvangt, kunjegoedgebruiken voor de planten, zekerindewarme periodes in de zomer.

7. Hebjij eengroene haag en zitten hier geen bessen of bloemenmeerin? Danishet tijd om te gaan snoeien. Wist je datjevan hetgroen dat je snoeit kunt stekken, om zo nieuwe plantjes te latengroeien?Neemhet snoeisel,knipdesteel schuin af,zet in eenpotje metpotgrondenlaat maar lekker wortelen komendewinter. Ditwerkt goed bijonder andere hedera,vuurdoorn,vlierbes, vijg en kamperfoelie.

8. Oogsteindseptember alle tomatenuit de moestuin,ook de tomatendie niet helemaal gekleurd zijn,maargroen zijn gebleven.Als je ze nu nog buiten laat hangen,isdekansgroot datzegaan schimmelen.Deonrijpe tomatenkun je heel goed gebruikenombijvoorbeeldeen heerlijke chutneytemaken

9. Vind je veel uitgebloeide bloemenindetuindie bruinezaadhuisjes aanhet makenzijn? Deze huisjeskun je oogstenenleegschuddenineen potjeofeen bak. Deze zadenkun je danhet volgendeseizoen weer uitzaaienindetuin

SSpelletje doen? Spelletje doen?

SPEL:SABOTEUR

Leeftijd: vanaf8jaar

Moeilijkheidsgraad:gemakkelijk (2 sterrenvan de 5)

HOEWERKT HET:

In hetkaartspel Saboteur zijn er twee teams. Hetene team saboteert, terwijlhet andere team samenwerkt.Je weet niet wiedesaboteurs zijn,omdat iedervoorzichzelf houdtwat zijn of haar rolis. Hetdoelvan hetspelisdat je alsteameen mijn (ondergrondse tunnel)creëert naar hetgoud. Tijdensjebeurt hebjedrieopties: je legt een deel vandetunnelaan/af, je blokkeert/deblokkeerteen andere speler of je kijktwaarhet goud ligt.Daarnavul je je kaartenweeraan en is de spelernaast je aandebeurt Zodrahet goud gevonden is,stopt hetspelenhebbende niet-saboteurs gewonnen.Zij verdelen de klompjes goud (punten).Wordt hetgoudnietgevondenenzijndespeelkaartenop, danwinnendesaboteurs en krijgen zijhet goud.Zospeel je drie potjes.Wie danhet meeste goud heeft, wint hetspel!

WEETJES

Hetkaartspel kent enkele uitbreidingendie zekerdemoeite waardzijn.

TIP

Kijk zo snel mogelijk waar hetgoudligt. Gebruikdezeinformatie om te zien wieerwel/niettevertrouwenis.

AANTALSPELERS: 3-10

Speelduur: 30 minuten

AANRADER:afhankelijk vanjegroep

HetspelSaboteurkomtbij onsals gezinnietofnauwelijksoptafel,maarmet de vriendengroepvrijwel elke avonddat we bijelkaarzijn. Hetgeeft veel plezier alsjeprobeerterachtertekomen wieerbij je in hetteamzit en wiejezo snel mogelijk moet blokkeren. Hetspelis

echt leuk vanafongeveerzeven spelers. We schudden danaltijdachtkaarten metdrie saboteurs, éénkaart leggen we gedekt af. Op deze manier kunnen er twee of drie saboteursinhet spel zitten,dat maakthet nogspannender. Hetisgeenspelwaarje de hele avondvoormoetgaanzitten. Het speelt snel en gemakkelijkweg en toch is geen enkelpotje hetzelfde.

Geurt vanLagen selecteert de leukstespelletjes

Kleurige groenteschotel

Combineer deze groenteschotelmet witte rijst en je hebt eenheerlijke maaltijd. Of maak er een lunch van, metbijvoorbeeldgeroosterd zuurdesembrood.

tekst: TEUNIE LUIJK beeld: UNSPLASH, TEUNIE LUIJK

Ingrediënten

* 2courgettes * sapvan eenhalve citroen * 1ui * 1 winterwortel * 1vleestomaat * optioneel: ½Spaanse

peper * 3elolijfolie * blikje/potje maïs (150 g) * ½ tl kerriepoeder * peperenzoutnaarsmaak

Bereiding

* Snijddecourgette in blokjes.

* Knijpereen halvecitroen bovenuit en hussel hetsap door de blokjes.

* Snijddeuiinhalve ringen,dewinterworteljuliënneendevleestomaat in blokjes.

* Houd je vanpittig? Snijddan eenhalve Spaansepeper in dunne ringetjes.

* Verwarmdeolijfolie in eenwok of grotekoekenpan.

* Bakdecourgetteblokjes4minuten

* Voeg de ui toeenbak de halvemaantjes1 minuut mee.

* Voeg de wortel toeenbak deze 3minuten mee.

* Voeg de tomatenblokjes (eneventueel de ringetjespeper)toe en bakdeze 1minuutmee

* Schepdemaïsdoorhet groentemengsel

* Kruiddegroentenmet kerriepoeder en brengalles op smaakmet peperen zout

* Heerlijk metrijst,gebakkenaardappeltjes of geroosterd zuurdesembrood

Juliënne

Vaneen bord metdeze fleurige groenten word je toch vanzelfblij?

Hetmeestewerkis hetsnijden,endan metnamehet juliënne snijdenvan de winterwortel.Jekunthiervoor de wortel hetbest eerstindunne plakjessnijden en daneen stapeltjewortelplakjes in reepjes/luciferstokjessnijden.Misschien hebjeereen speciale schaaf voor.Ikhoud hetmaarbij eenscherp mes... (Nietverdervertellen hoor,maarik benteklunzig om met eenschaafofapparaat te werken.)

Hetbakkenisnatuurlijk eenfluitje van eencent. Ik vind de versie metdeSpaanse pepervooralheel lekker bijeen timbaaltjevan witterijst.De minder pittigeversie(zonder peper) is ookheelgeslaagdals lunch, bijvoorbeeld op geroosterd zuurdesembrood.

METMIJNOUDERS SPRAKIKPAS OVER CHRISTENVERVOLGING. ZIJDENKEN DATWIJ ER IN ONS LAND MEE TE MAKENKRIJGEN. DENKTU DATOOK?

Ds. B. Tramper, Waarder

Goed dat je ouders met je spreken over verdrukking en vervolging Ik zou wel bij jullie hebben willen aanschuiven Waar denken zij concreet aan? Hebben jullie het ook gehad over de vraag hoejejeeropkuntvoorbereiden?

Datlaatsteisechtnodig.Jemerkt aan allesdat de verdraagzaamheid jegens christenen in onze samenlevingafneemt. In een snel tempo. De vrijheid vangodsdienststaat onderdruk. Dat geldtook zekervoor de vrijheid vanonderwijs. Hetlijkt er steedsmeeropdat de overheid voor onsgaat bepalenwat goed en kwaadis. Dr AndreasKinneging,een bekendehoogleraar, waarschuwt in zijn boeken voor eenDDR 2.0. Hij is bang datweafkoersen op een staatals OostDuitslandvóórdeval vanhet IJzerenGordijn. Oost-Duitsland wastoeneen communistisch land.Christenenkregenernauwelijksruimte.

Zijn we op wegnaar een samenlevingwaarin overheden, scholen, banken en bedrijvenmet hulp vandigitaletechniekenmensenuitsluiten diepal staan voor hetWoord? Velenzeggendat hetzois. Ik denk datzegelijkhebben.

We hoeven er ooknietvan op te kijken.Verdrukking is niet vreemd. „Verwondertu niet, mijn broeders,zodewereldu haat”, schrijft JohannesvanuitEfeze (1 Joh. 3:13). Hijhad het zelf gehoorduit de mond vanzijnMeester. „Een dienstknecht is niet meerderdan zijn heer”, had de HeereJezus gezegd.„Indien zijMij vervolgd hebben, zijzullenook uvervolgen”(Joh. 15:20)

Belijden vandeNaam vanChristusleidt tot lijden.Als hetWoord vanGod hetinjeleven

voor het zeggen krijgt, roept dat altijd iets op bij mensen in je omgeving.

De Heere gebruikt verdrukkingen om Zijn kinderen dicht bij Hem te houden (Fil. 3:10; 1Petr. 4:12,13).Zij lerenzichzelferdoor kennen: hunzwakten,hun gebrek aanmoed, hun zonden.Tegelijkmogen ze ook de HeereJezus beterleren kennen: de kracht vanZijnbloed om te verzoenen, de kracht vanZijnGeest om te vernieuwen.Ook wildeHeereverdrukkingen gebruikenomanderen te bekerenentot Zich te trekken. ZijzienGodskinderenlijdenenverwonderen zich over hunstandvastigheid,liefde en zachtmoedigheid.

De apostelenroepeninhun brievenvoortdurend op rekening te houden methet kruisvan verdrukking.Paulusdrukt Timotheüsdaarom op hethartteblijven bijhet Woordenbij de Bijbelse geloofsleer.Het komt aan op hartelijke kennisvan de waarheid.„Al de Schriftisvan Godingegeven,enisnuttigtot lering,tot weerlegging,tot verbetering, totonderwijzingdie in de rechtvaardigheid is”(2Tim.3:16).Wapen je methet schild vanhet geloof en hetzwaardvan hetWoord(Ef.6:13-17).

Nodigisook om te zien hoeeervolhet tendiepsteisvoor Christus te lijden.Het laat zien dat we vanChristuszijn. Is er groter genade denkbaar?Het betekent datHij onsbedoelde, toen Hij de bede opzond naar Zijn Vader: „Ikheb hunUw Woordgegeven,endewereldheeftzegehaat, omdatzij vandewereldnietzijn, zoalsIkvan de wereld niet ben” (Joh.17:14).

Eén ziel

Er is eenJoods gezegde: Wieéén enkele Joodse ziel redt,heeft volgens”de Schriften” eenhelewereldgered.Hieraan moestikdenkentijdens de vergadering vandeclassis-Dordrecht op eenmaandagavond.Tijdens zo’n vergadering, waarin afgevaardigden vanverschillende gemeentenuit ééngebiedsamenkomen, wordenbijvoorbeeldclassicaleevangelisatieactiviteiten besprokenenverantwoord In onze classiszijnwij metelkaarverantwoordelijkvoordeevangelisatieposten in TilburgenBreda.EvangelistH.J.van denBoogaartuit Tilburgkrijgtdan het woord. Zo ookdie maandag. Hetwordt stil,heelstil. Metdehem zo kenmerkendezachteenvriendelijkestem neemthij onsmee naar hetziekenhuis. Daar ligt eenman ”uit de wereld”die de evangelisatiepostvaakbezoekt.Vanwege eenernstigeziektemoesten beide benen worden geamputeerd. „Ikvroeg hem:„Hoegaathet metu?” Totverrassing vandeevangelistantwoordt de man: „Goed, meneer.” De evangelist vraagt om nadere uitleg.„Hoekan hetnugoedgaanterwijl uhierligtenuuwbenenmoet missen?” De manbeginttevertellen.„Gisteravond hadikhet zo benauwd. Weet u, ik moet Godontmoeten,maarikwistniethoe.Toenheb ik totGod geroepen Hetwerdrustiginmijnhart. Ik hoorde eenstem: „Ikheb uw tranen gezien en uw gebedgehoord.” De manvraagtaan de evangelist of datindeBijbelstaat.„Ja”, is hetantwoord, „dat heeftdeHeere tegenkoningHizkiagezegd” (2 Kon. 20:5). „Maardan heeftGod totmij gesproken!”roept de manverwonderduit.Deman overlijdt. Eenzoonvan de overledene –die naar eigenzeggennietinGod gelooft– voerttijdens de rouwdienst hetwoord.Hij vertelt: „Het is zo wonderlijk.Mijn vadervroeg aanGod of hijgezondmocht blijven. Maar hijwerdziek. Mijn vader vroegofhij zijn benenmocht behouden.Maarzewerdenhem afgenomen. En toch bleefhij dieGod vertrouwen.” Evangelist Vanden Boogaart kijktons aan. En wijstmet zijn vinger omhoog.„Zó werktdeHeere,broeders!”Ook wijwaren verwonderd. Ja,zówerkt de Heere, „Die trouwhoudt en eeuwig leeft”.Voordít werk wordtindeverschillende classis-gemeentengecollecteerd.EndaarvoorstuurtdeHeere eenevangelistop hetpad vaneen in zichzelf verloren zondaar. „Enopdat de mensen tothet geloof worden gebracht,zendt Godgoedertierenlijkverkondigersvan deze zeer blijde boodschap, totwie Hijwil en wanneerHij wil; door wier dienst de mensen geroepen worden totbekeringenhet geloof in Christus,den Gekruisigde” (Dordtse Leerregels 1:3).Waarom? OpdatGodsNaamzal worden grootgemaakt.Endat voor eeuwig.Doormensendie gaan lerenzingen: „Hij handeltnooit metons naar onze zonden;Hoe zwaar, hoelangwij ookZijnwettenschonden, Hijstraftons, maar naar onze zonden niet”(Ps.103:5 ber.).

Dordrecht.

Ds.W.A. Zondag

Ik hoorde een stem: „Ik heb uw tranen gezien en uw gebed gehoord”

Het Zweeds slapen opnieuw uitgevonden

Het handgemaakte bed van AYA OF SWEDEN is de combinatie van pure ambacht en high-end innovatie samen in één bed. Je lichaam herstelt maximaal van alle inspanningen van de dag.

Dé Zweedse pluspunten:

+ Door de pocketveren in het matras te draaien wordt er een ultra elastische schouderzone gecreëerd.

+ Zweedse pocketveren die 20 jaar meegaan.

+ Uw dekbed is gemakkelijk in te stoppen.

+ Innovatieve afdeklaag vastgeritst op het matras.

beddenspecialist VAN VELDHUIZEN

+ Geen naad in het midden.

+ Molton en hoeslaken zijn vastgeritst, zodat ze niet kunnen verschuiven

+ Matras hoeft niet gedraaid of gekeerd te worden.

+ Het meest puntelastische matras dat er op de markt wordt aangeboden. Gegarandeerd een goede ondersteuning voor uw rug.

VERVOLGWOORDZOEKER DEEL 2

Deze woordzoekerheeft alsthema ”beroepen door de eeuwen heen”. Streep in deze tweede puzzel de 81 beroepen wegen maak vandenegentien letters dieoverblijven nogeen beroep. Bewaar ditwoord.Bij de vierde puzzel staandeinzendopdracht en de te winnen prijzen.

ADVOCAAT

AFWASSER

AGENT

ARCHITECT

ARTIEST

ASMAN

AUTEUR

BAKKER

BIJRIJDER

BLOEMIST

BODE

BOER

CARDIOLOOG

CHEF

CIPIER

DAKDEKKER

DICHTER

DRAAIER

DROST

ECONOOM

EXPERT

FOERIER

FOTOGRAAF

GIDS

GLASBLAZER

HEIER

HUISVROUW

IJKER

ILLUSTRATOR

JAGER

KAPPER

KLERK

KOSTER

LERAAR

LOODS

LOSSER

MATROOS

MEDIATOR

MENTOR

MILITAIR

MODEL

NEUROLOOG

ONDERWIJZER

ORGANIST

PATER

PICCOLO

PIJPFITTER

POELIER

POSTBEAMBTE

PREDIKANT

PSYCHOLOOG

RANGEERDER

REDER

REPORTER

SCHIPPER

SCHOONMAKER

SCHOUT

SLIJPER

SLOPER

SPION

STEWARD

STOKER

STYLIST

TANDARTS

TELER

TEMMER

THUISHULP

TRAINER

TUINMAN

TYPIST

UITVOERDER

VAKKENVULLER

VISAGIST

VROEDVROUW

WALSER

WATERBOUW-

KUNDIGE

WEGWERKER

WISKUNDIGE

WISSELAAR

ZAAIER

ZEEMAN

Eenverjaardag vraagtomeen feestelijk, nieuw jasje! DatkrijgtTerdege.Opdezepagina’s lichten we alvasteen tipjevan de sluierop. De vormgeving is nogeigentijdseréntegelijk tijdlozergeworden.

Ookverwelkomen we nieuwe columnisten:

ondermeer Alette Koornneef (bekendvan madebyalett),meldkamercentralist en politieagentAndré Nieuwkoop en Abigaïl Janse-Pietermangaaneen columnverzorgen.

LWandelen aan ad e De bosgrond is zacht de ijzige stammen zijn n p aren Groen is het gewe f en a s door een Een beek e meandert het pare t en z ngt De nde ve d TINEKE VAN DER EEMS

H

kbeg ntde nd lrou e N70 N t u d e over h h els voer Bij ij a on M ijsjes ev e derop d e tde eers e stev g helling z ch a .H erliep v oeg de grens metD its and.Na deTweed We eldoorlog e d zo n 70 v erka t k ome e aa Duits g ondgeb d doorNeder a d geannexee d a s mpensat e vo ge eden oorlogssch de D e anne e is g tendee ster ggedraa d beh e op d ze p ek Va de s uwwalle dtde route omaag rhetKete d l. Een rap dan een s pad n de u Rondom oof.E haduw en k lte Bij een T-sp s ng aa een richt gwijzer u t1909 metde ekst Laat endchap hee e t g enzen d n Haag T hagen me

xx

d n en beuk doo k sen hetdal. Daa tussen oopth pad Aan hetbeg n is n de beuk heg een po gesnoe d Vanu th tda gaathet o hoog ove rapt den en gr ll ge b om-

Berg B

nu ol deeg an n la t h t elk st een zeef en bloem en nde koek-(met een steek g op is rdeel en e p Druk tje een he l et

ELGELEI: ddeappelsongeschilden klokhus nschij e Doedt npanenvoegwatertoetot pesnetonderwater ijn zeopeenzacht uu totdat ppelsuiteen alle d vru htenuitekkenendan200m sapanghetsapmetd ctroens p voegdandegeeersukert e rengdt oe enda ndekookLaatdtdannog1½mn utdoor- koken hHaalvanhetvuurenroerdoortot et chuimve dwenen s Laatdtafkoeen

BODEMPJES Rolhetkoekesdeeguitensnijd

her t okenutvan15cmbij8cm Bakditafop180g aden VANILLEBAVARO SE: Laatdegelatneweken n25ml- terkoudwaterVe warmdemek(laatdemek n tkoken)metdevanille *Klop3eidooersmetdes ker os neenruimekom*Gieteend rde andeve warmde melkbijdeeidooer metsuike kopgoeddoo engethetgeheeweerterugindepa Ve warm hetmengse oplaagvuur enbij daarbijvoortdurendroe en Roer ookgoedove debodemenind lranden.Hetmengselmagabsouutnetkoken

: S t he ekj e ta tee mak n uit n aar ko kjes mee of als iet h bt kan at ook in kleine i vormpj s doe d tart lettes inuten f op 180 en de g latine et ate en la t dat nut n well n d suike met s uchte puree kook d n n het elft x t e uur in de k el-

V d l d

inve fulloq acep XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXX xx xx xx xxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxx xx D NH p 2-zik Deze leuke taartplateau is te koop bij weddingdeco nl voor € 25,41 TJE 2 REGEL Vanalles wat De redactieselecteert de leukste producten TAART TEKSTJE ODU E P NA ANN G 0 -0 -TDE- A N- W DU Scoordeze frutigevaasnu voor€1299bij Leenbakkern nu nog bloemen fancyslingers en standaard Dekaarsenstandaar kost€11 - des nge zijn€12 - allebe t koopbijdekwantum en andaard 11,-deslingerste um ijsostren osgaanm eurigst Er is erErarigh is er een Bijlosgaanme fleurigst jarigh De kaarten zijn € 1 95 per stuk maar worden ook verkocht als set van 14 kaarten met envelop voor maar € 20 - op erdege n VROLIJKE KAARTJES E 78 TERDEGE 20 SEPTEMBER 2023 Om aag voert het pa donker vo mos.Het lijke raamp e valt l cht n het dal. korenb oem b oe t in het g oo TEKST MARTIJN DEN HOLLANDER BEELD een wan De ke kk ok a V ag rubkop e 29 egrenecomkanje ethetbeste envande efeesta tkelen een oera! d t af m t wat ruco en rol de wraps dan op * Snijd ze dan in kleine stukjes f alleen door de h lft pa n meng de h t ei dat je gee krijgt rug op het vuur l an het vuur h t bij gaat (80 grad n) blokje boij en odra d s ges olten de e t e geen s i zitt e s de c èmwitte hocosmeer daarmee laagj in de tes art lettes èm u REIDING TIT GLAC ik het ko g om kl in tes me t het d n leed d pje ie EDIËNTEN etzelfde deeg a s voor de jamkoekjes * w tte chocolade * 300 g bosvruchtenpuree * 255 g su ker 300 gram ei * 18 g gelatine 90 g water 450 g boter (in blok es) INGREDIËNTEN *Koekjesdeeg *500gramzureappels Sap vaneenhalvecitroen 125gramgeleisuiker * 5gramgelatinepoederof3blaadjesgelatine * 250mlmek 3eidooers *3theeepesvanille extract *75gramsuiker 200mlslagroom tre 7 x 13 20SEPTEMBER2023 TERDEGE angs

er ee an de carpaccio over de wraps Rooster de pijnbo npitten in en koekenpan (zo der vet) licht br in * Rasp w s Parmeza nse ka s en verdeel dat s men met de pijnbo npitt wr BEREIDING

GEZINNEN VAN JANTINE EN ELSE MARIJ DELEN EEN OUDE BOERDERIJ

„Verven gaat hier vrij pardoes”

Ze wonen in van een oase van groen en rust, de vriendinnen Jantine Schuilenburg (41) en Else Marij Vollebregt (43). Hun charmante boerderij aan een Stolwijks landweggetje is gesplitst in tweeën en biedt ruimte voor beide gezinnen. ”We leren hier de kunst verstaan van blij zijn met wat af is.”

tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Gezusterlijknaast elkaar lopentweekippenindewei Eenbruineeneen witte. Waar de een gaat,volgt de ander. Driftigpikkenzeindegrond,op zoek naar zaadjesenwormen. Af en toe fladderenzehardkakelend elkeen andere kant op Hetzijnnietdeenige dieren die zich ophouden rondom de boerderijwoning. Hond Lola looptsnuffelend rond,omdaarnavermoeid neer te zijgen in de schaduw. Een witvlindertjestrijkt neer op de bladeren vandegrote kastanjeboom achter hethuis. In de sloot duikteen kikkerop, terwijldrie eendendrukkwakend langsde kano achter hethuisglijden. Deze morgen ontbrekendekinderstemmendie hier gewoonlijk de dieren doen opschrikken. Want hetvijftal vanJantine en Geerten de drie vanElseMarij en Jaap zijn de deur uit. Naar school,ofnaar de oppas.

De vriendinnenhalen een versgebakkennotenbrood uitdeovenvan Else Marijenzettenzichaan de eettafelinhaarruime woonkamer. Vandaaruit is hetbeige dakvan de tent zichtbaardie ze verhuren aan gasten.AlzietElseMarij vooral andere dingen.Lachend:„Zoalsde distelsdie ik nogweg moet halen, en de pluktuin dienog niet af is.”

Else MarijenJantine kennenelkaar al sindsdebasisschool.Vier jaar geledensloegen ze de handen ineen voor hetvormenvan kindercoachingspraktijkVilla Hoep.Het zoubesthandigzijnals de praktijkruimte op huneigen terrein zou zijn,opperden hunmannen. Zo begonerheel spontaan een zoektochtnaar eengeschikte woning in de regioGouda,waarzeallebei woonden. Voorwaarde:het huis moestgroot genoeg zouzijnomin tweeën te delen.

Vrij snel kwam hunhuidige Stolwijkse boerderijinbeeld, al was

diebeslist niet instapklaar. Jantine: „Toenwedit pand kochten, was hetéén huis.Het voorhuis,waar Geerteniknuwonen,bestond uit een keuken,slaapkamers en wat kantoorruimtes. Hetachterste deel, waar Else MarijenJaapleven,was door de vorige eigenaarsalvan stal totwoonkamer verbouwd.Dezolderboven beidewoningenwas een groteruimtedie in onbruikwas geraakt. De vloerwas vermolmd en er warengeen slaapkamers.”

Nu de gezinnenertweejaarwonen, is in beidehuizendebovenverdieping grotendeelsaf. Een betonnenmuur scheidtdetwee woningen.Tot op zekere hoogte dan. Else Marij, wijzendnaarde houten balk in haar badkamer: „Die looptdoor totindekamer vanJauke,dezoon vanJantine.” De benedenverdiepingvan Else Marijiseen grote, loftachtige ruimte geworden,met in hethart de groene keuken.Inhet midden vandewoonkamerstaat een grote, houten balk.Verderophangentwee ringen,waaraan de kinderen hun kunstjes kunnendoen. Eengrijze bank en een oude lerenleunstoel vormen de zithoek. Else Marij: „De murenzijnhiernog niet geverfd, maar datvindenwenietstorend Datishet mooieaan een oude boerderijals deze.”

Tegendemuur staateen klimrek. Niet voor kunstjes deze keer, maar alsversiering. „Het is hier best groot en ik hebnietzoveel spullen. Dusvoeldehet klimrek alseen goed idee. Hetgeeft wat vulling in hethuisenikkan er dingen aanhangen.”

Waar Else Marijdebenedenverdieping al redelijk naar wens heeftingericht,moetenJantine en haar mandaarnog flinkaan de slag.Haargezin woontnog op de betonnenvloer dietevoorschijn kwam toen ze de rode vloerbedekking eruithaalden.Ermoetnog

TipsJantine en Else Marij

Favoriete materialen: Underlayment,stapeltjesaardewerk en duurzame materialen zoalsmarmoleum.Ook tegengesteldematerialen vinden we mooi, zoalsstaal en hout,of fris-witte tegeltje bij oude balken.

Klustip: We beginnen altijd bijz en eindigenzobij a. Meestal valt allesopz’n plek. Duskoopgerustalvast datleuke wandplankje of behangetje voordat de muur daadwerkelijk is opgetrokken.

Interieurtip:Kieseen leukebuurvrouw meteen heel andere woonstijl. Else Marijisfan van minimalistisch en scandinavischenJantine houdtvan uitbundigen wabi-sabi. Hetgrappige is datweelkaarzo inspireren toteen mix vanstijlen.

Motto: Vieren,verbindenenverwonderen.

een muurtje uit en hier en daar valt er nog wat te schilderen en op te knappen. „Maar dat komt allemaal wel als we de bovenverdieping af hebben”, zegt ze vol vertrouwen. Hun woongedeelte ziet er totaal anders uit dan dat van Else Marij. „Het is hier nog heel authentiek ingedeeld”, wijst ze, terwijl ze van eetkamer naar keuken naar zitkamer en slaapkamer loopt. „Maar daar houden Geert en ik van. Iedere ruimte zijn eigen charme.”

GENIETEN

Waar ze het meest van genieten op deze stek? Ze zoeken even naar woorden. Jantine: „Je ervaart hier letterlijk ruimte om je heen Dat vind ik heel fijn. Je hoofd dicht bij de hemel en je voeten op aarde

In een dorpskern wonen is ook heerlijk. Toch denk ik wel dat dit bij ons past. We hebben allebei niet zo veel structuur en orde nodig en

kunnen prima wennen aan het wonen op een oude boerderij.”

Else Marij: „Het is hier nog lang niet af. Daar moet je je overheen kunnen zetten. We leren hier de kunst verstaan van er gewoon even bij gaan zitten en blij zijn met wat we wel hebben. Want er is heel veel om van te genieten De ochtendmist bijvoorbeeld.” Jantine: „En de avondnevel die uit de sloot omhoog komt Het gespetter van een zwaan dat je kunt zien vanuit je keukenraam. De jonge koeien in de wei en velden die gemaaid worden.” Else Marij: „Ik vind het ook prettig dat het hier allemaal niet zo precies hoeft. In onze nieuwbouwwoning sloegen we niet zomaar een spijker in de muur. Nu denken we: we doen het gewoon en zien dan wel.” Jantine: „Ook verven gaat hier vrij pardoes. Wat je doet, heeft hier allemaal niet zo’n impact op je leefruimte, omdat het een vrij

grote boerderij is.” Else Marij: „Zo had ik nog een restje verf over na het schilderen van de wc Ik heb even een paar streken uitgeprobeerd op de keukenmuur en dacht: dat ziet er best fris uit, mogelijk wordt het er beter van. En dat is nog gelukt ook. Daar genieten we beiden van Want uiteindelijk heeft het druk zijn met het interieur ook iets onbelangrijks.” Jantine: „Het gaat vooral om de sfeer, het thuis zijn met elkaar en de mogelijkheden die deze plek ons biedt.”

INTERIEUR

Eenvoudig en duurzaam zijn woorden die vallen als ze hun interieurstijl omschrijven Jantine: „De boerderij heeft niet zo veel nodig. In andere woningen koos ik eerder voor meer kleur en voor behangetjes met drukke prints. Maar die komen hier niet zo tot z’n recht. Dit huis heeft van zichzelf

al zo veel moois, zoals de balken en de gebikte muren. En je hebt prachtige uitzichten op het water en op het groen.” Else Marij, omhoogkijkend naar het dak dat je vanuit haar woonkamer kunt zien: „Ik vind de hoogte van de boerderij geweldig. Dat soort dingen maken me blij.”

Omdat veel wanden schuin zijn en de vloeren wat verzakt, is het moeilijk inrichten Else Marij: „Op maat gemaakte meubels zijn dan het handigst.” Jantine: „We kopen niet zo veel Het is dat ik net een andere tweedehands bank heb gekocht. Maar dat was vooral omdat de vorige een beetje was vergaan.” Hebben ze wel nieuwe meubels nodig, dan zijn ze praktisch genoeg om eerst te kijken of ze zelf iets kunnen maken of aanpassen. Jantine: „Mijn eettafel werd te klein met vijf kinderen. Dus hebben we gewoon zelf een grotere plaat op de oude eettafel geschroefd.” Else Marij: „Ik vond dat zo’n goed idee. Wij hadden ook nog een plaat die hier in de weg stond. Die hebben we nu ook op onze tafel geschroefd.” Jantine, lachend: „Het wordt vast een nieuwe trend.”

ONGEDWONGEN

Het lijkt best ingewikkeld, met twee gezinnen op één terrein wonen. Of ze elkaar niet te veel op de lip zitten? Dat valt best mee, vinden ze. Else Marij: „Onze kinderen kunnen bijvoorbeeld prima met elkaar overweg, maar hoeven natuurlijk niet bevriend te zijn. Soms spelen ze samen en soms niet We hebben ook geen ingewikkelde structuur bedacht om elkaar wel of niet te zien Het contact verloopt gewoon ongedwongen en ontspannen.” Jantine: „Er hoeft niks, maar alles kan. Onlangs werd onze oudste zoon achttien Dan merk je hoe leuk het is dat je samen op één erf woont. Wij waren druk met de zoutjes op tafels zetten en de boel

organiseren. Jaap en Els hadden gekookt en borden voor ons neergezet, zodat wij bij hen konden aanschuiven voor het avondeten. Mijn dochter zei tegen die van Else Marij: „Kom jij zo naar mijn kamer, dan doen we je haren.” Else Marij: „En onze dochter vroeg of ze even op baby Djurre van Jantine mocht passen.” Jantine: „Dat zijn leuke momenten.”

Om wat meer structuur te geven aan de ontmoeting met elkaar, hebben ze bedacht elke vrijdag met de twee gezinnen te gaan borrelen. Maar ook dan weer zonder enige vorm van dwang. Jantine: „Wie er is, is er. Het kan dus best zijn dat we er soms alleen met ons eigen gezin zitten. Maar dat is dus prima.”

DELEN

Buiten zijn de kippen nog steeds druk bezig met het zoeken naar eten. Een derde exemplaar, dat er ook hoort rond te scharrelen, is foetsie Misschien slachtoffer geworden van een bunzing die hier ronddwaalt, denkt Else Marij. Al kan de kip ook zo ineens weer opduiken. Dat heb je op een erf. Aan de achterkant van het terrein staat een pipowagen Dat is waar de verhuizing allemaal om te doen is geweest: de praktijkruimte waar ze kinderen coachen.

Een caravan ernaast dient als verblijfplaats voor gasten. Evenals een tweede, extra grote tent die ze sinds kort via hun website boerderwei.nl verhuren voor gezinsretraites.

De twee vriendinnen voelen zich bevoorrecht met hun stekje aan de rand van Stolwijk. Jantine: „We hebben deze plek gekregen, zo ervaren we het.”

Het liefst delen ze ook met anderen de rust en ruimte die ze ervaren Jantine: „We merken aan vrienden en familie die hier wel eens bleven slapen dat ze het heel fijn vinden

om op deze plek even op adem te komen. We willen ook anderen die gelegenheid bieden Al weten we nog niet precies in welke vorm we dat gaan gieten.” Else Marij: „De natuur is hier zo prachtig en de seizoenen zijn heel dichtbij. We geloven dat deze uitnodigt om mensen tot rust te laten komen.” Jantine: „Deze plek heeft iets pastoraals, vinden we.”

VERMAKEN

Of de kinderen geen moeite hebben gehad met de verhuizing van een dorpskern in de regio Gouda naar buitenaf? Else Marij: „Die vonden het niet per se een goed idee. We vroegen met de verhuizing best veel van hen. Onze jongste dochter heeft hier niet altijd iemand om mee te spelen en moet zichzelf soms zien te vermaken. Maar hoe langer ze hier wonen, hoe leuker ze het vinden.” Jantine: „Ze zeiden: „Waarom gaan we in een weiland wonen en niet in de stad? Alsjeblieft zeg!” Maar ik zie dat deze omgeving hen ook goed doet. Als gezin brengt het buitenaf wonen ons juist dichter bij elkaar Rijd ik onze oudste met de auto naar zijn vriendengroep in Benthuizen, dan spreek ik hem gelijk even, terwijl hij anders zelfstandig op pad was gegaan. Dat is waardevol op een leeftijd waarop je kinderen juist meer van je weg bewegen.”

Kortom: De echtparen hebben nog geen moment spijt gehad van hun spontane besluit een Stolwijkse boerderij te kopen. Else Marij: „Het voelt als een zegen om hier te wonen.” Jantine: „Ook al moeten we natuurlijk ook weleens zuchten als we weer eens voor chauffeur moeten spelen.” Else Marij: „Het is natuurlijk niet zo dat je hier de deur uitstapt en omarmd wordt door het leven We worden soms teruggeworpen op onszelf. Maar als we opnieuw zouden kiezen, zouden we het zeker weer doen.”

DeAisinelk gevalvrij

Bijbeoordeling vaneen patiënt werken we volgensdeABCDE-methode. De letters staan voordeEngelse benaming van de luchtweg vrijmaken (Airway) tot en methet meten van de temperatuur(Exposure). Belangrijksteisdat de luchtweg vaneen patiënt vrijisenzich er geen voorwerpen in de keel bevinden,zoals kauwgom of een stuk vergetenbiefstuk. We spreken van een ”vrije A” als de luchtwegvrijis.

We krijgendemelding vaneen patiëntdie mogelijk eenCVA doormaakt, een hersenbloedingofeen herseninfarct. Alswearriveren,treffen we eendameop leeftijd aan, dienietgoedaanspreekbaar is en nauwelijks reageert op pijnprikkels Ze mompeltsteedsenbrabbeltwartaal

De huisarts,die terplaatse is gebleven,draagtdezorgaan onsoverenbenoemt alle waardendie ze gemetenheeft.Zevermoedtinderdaad eenCVA en vertelterbij datmevrouw lichtdementerend is en eenzorgmijderis, iemand diezorgweigert

Ambulancechauffeur Jan de Vries en politieagent Johan Dubbeldam schrijven om de beurteen column.

We makenvaart methet klaarmaken vanonzepatiënte voor transport, omdattijdbelangrijkis. We brengentweeinfuusnaaldenin, zodatmen in hetziekenhuismeteeneventuelebehandeling kanstarten en rijden metspoed naar het ziekenhuis.Daaraangekomenbrengen we mevrouwgelijk door naar de CT-scan, waar eenhersenscangemaakt zalworden. Onze patiënte geeftgeenkrimp en oogt nu heel rustig.Voordat ze gescandwordt,wil de neuroloog haar graagnog even zien.Hij is gewend zich kort voor te stellen, ookals de patiëntnietaanspreekbaar lijkt. „Mevrouw, ik bendokterJansen, de neuroloog, en ik ga uevenonderzoeken!Kuntu de mond eens even opendoen voor mij?” Hijgeeft de patiënte eenkorte pijnprikkelomtekijkenoferreactie is.Als door eenadder gestoken veertonzepatiënteomhoog. Metgrote ogen kijktzenaarde neuroloog, danbeginthaartirade, al scheldendentierend „Blijf metjepoten van me af!” roeptze. Even is de neurolooguit hetveldgeslagen, danzegthij op droge toon: „De Aisvrij!”Het is voor onsals professionalsdit keer onmogelijk om onze lach in te houden.Wezijnbehoorlijkvoordegek gehouden door onze patiënte

We treffeneen dameaan dienauwelijks aanspreekbaar is,zebrabbelt wartaal

Geluid datinalles verfijning ademt

Het nieuwste huiskamerorgel van Johannus, de Sonique, kenmerkt zich door een unieke geluidsbeleving.

Levensechteconvolutiegalm

Geavanceerdetechniek

8.1audiosysteem

Kom naar de introductiedag op 23 september bij een van onze Nederlandse dealers!

HEEFT U MOEITE MET LEZEN?

Gelukkig hoeft u niet te stoppen met lezen als lezen om verschillende redenen steeds

moeilijker gaat. De CBB heeft een uitgebreide collectie christelijke lectuur voor jong en oud.

Deze collectie omvat o.a Bijbels, dagboeken, liedbundels en leuke kinder- en jeugdboeken

Verkrijgbaar in gesproken vorm, grootletter, braille en digitale tekst voor iedereen met een leesbeperking!

B-26 TWEELINGKRUISWOORD(2PT)

Horizontaal: 1. eskader, familielid,6.gewis,graan,9.hal, maatregel, 12.afstand,teer, 14.onkruid,pol,15. spoedig, voorwaarde,17. levenslucht,vrouwelijkdier, 19.droogvloer, schraal, 20.pekel,zuil, 21.nachtvogel, nakomeling, 22.geleerd,twijg,23. kleur, leeg,25. goed,speeltoestel, 27.bewerktehuid, hoofdstadvan Peru,29. speelgoed, toekomstige, 30.erg,jenever,32. alarmbericht,waterkering,33. in hogere mate,zichtbaar,35. rekel, strandmeer, 36.dichtbij, suiker.

Verticaal: 2. bedwelming,vergrootglas, 3. getijde, leeg, 4. bergplaats,vod,5.mannelijkdier, ongeveer,6.genoeg, lijm,7.deelvan de Bijbel,lengtemaat, 8. kleur, oogstmes, 10.groente,verharen, 11.snelheidstrein, weg, 12.kleur, mesthoop,13. afvoer,mogelijkheid, 15.alleen, hoeveelheid, 16.aanbouw,kaartenboek,18. deegwaar,opening, 20.paling, sluis, 24.eens, toegankelijk,25. bijenproduct, uitroep, 26.Engelse deegwaar,roem, 28.lef,ooit, 30.pin, zwaar, 31.eikenschors,erfelijkheidsfactor,33. familielid, wereldorganisatie, 34.opbergruimte,dwarshout

SPELREGELS

1. Elkegoede oplossing levert punten op. Hebt uvragenoverpuzzelaantale.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt uuwpuzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending perabonnementadres.

4. Wieintotaal 200punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam vandewinnaar) gaan mee naardevolgende ronde.

5. Stuur oplossingenopéén briefkaart (gebruik alleen een envelop als ueen gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar:mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat34, 4401CZYersekeofnaar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres

6. Zendt uvoor het eerstin, zetdan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten alsze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnendan weer met nul punten.

Inzenden: de woorden die ontstaan op de cijfers12-8-11-22-15-23-924-3-14en1-25-24-13-27-35-6-26-18.

BETUWE UITJE

Hétadresalshetgaatom hetplannenvanjouwuitje indeBetuwe.Verkende schitterenderegioopeen retroscooter,e-chopper, e-bikeofstep.Vissen, wandelenmetalpaca’s…Bij onskanhetallemaal.

Beleven inde Betuwe!

• Statenvertaling met kanttekeningen

• Formulieren en Gebeden

•

GEEF JIJ ONS EEN TOEKOMST?

STEUN ONS!

Maak het leven en de ontwikkeling van een kind met een beperking Jemima mogelijk. k

• Belijdenisgeschriften

•

Als het anders gaat —pleisterplaats

Rust en herstel

Verdieping en perspectief

Structuur en pastoraat

Voor mensen die te maken hebben met:

• Uitputting en spanning

• Relatieproblematiek

• Eenzaamheid

• Verlieservaringen

• Geloofs–en levensvragen

Liefdevolle aandacht en pastorale begeleiding

E-26 VLECHTPUZZEL (1 PT)

De tweede en vierde letter van elke twee woorden zijn hetzelfde.

1. genezen, 2. wal, 3. drukfout, 4. prikje, 5. gemis, 6. strelen, 7. behoorlijk, 8. Europese rivier, 9. voedingsstof, 10. land in Afrika.

A-26 BIJBELSE PUZZEL (2 PT)

Maak van het gegeven woord de naam van een Bijbelboek en plaats die in het stramien ernaast

Inzenden: het woord op de eerste regel en het woord dat gemaakt kan worden van de letters met een sterretje

Rectificatie

Deze hokjes misten in de Bijbelse puzzel

D-26 GROEIPUZZEL (2 PT)

Voeg bij kolom 2 en 3 een willekeurige letter van de vorige kolom.

1. groente – ziekte – notie, 2. plaats in Limburg – compact – keukengerei, 3. kruik –deel van een gebouw – plaats in Groningen, 4. insect – gil – schaaldier, 5. binnen – zeur – horizon, 6. verdoving – dapper – oudste, 7. pronk – reeks – alarm, 8. lol – foto – klimaatstreek, 9. vuur – haak – talent, 10. gast – plaats in Overijssel – kantoorartikel, 11. natie – hoefdier – Bijbelboek, 12. kus – bloemen – eilandengroep, 13. bloedvat – vogel – verschillend, 14. emmer – bom – bat, 15. huidplooi – baan – plant.

Inzenden: de woorden die ontstaan op de eerste letters van kolom 1 en 3.

C-26 OVERLAPPER/DOORLOPER (2 PT)

Alle woorden bestaan uit vijf letters. De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

Horizontaal: 1. de zenuwen betreffend – dier uit de oudheid –steunplank, 2. uier – flard – knecht, 3. koning van Israël – allen – gebied, 4. vooral – woudkoe – oud bankbiljet, 5. onzin – dopheide – leger, 6. kopij – drank – beurtzang

Verticaal: 1. vliegveld – vrucht – draagbalk, 2. met het bedoelde – menens – weefsel, 3. sluier – doel – stalknecht, 4. grond – communicatiemiddel – daad, 5. groei – muziekinstrument –garen, 6. houtsoort – nimmer – woonplaats van Amos.

Oplossingen

A-24 En werkt met lust harer handen. Spreuken 31:13.

B-24. Horizontaal: 1. akker, 4. bleek, 7. blind, 10. veterdrop, 11. Enter, 12. roots, 13. opaal, 14. Wolga, 16. resem, 18. takel, 20. salaris, 21. Ursinus, 22. inham, 24. suède, 26. ieder, 28. voile, 30. donor, 32. paria, 34. rendement, 35. roset, 36. model, 37. tuner. Verticaal: 1. aarde, 2. kristal, 3. rover, 4. beter, 5. eerloos, 6. karos, 7. bapao, 8. inbraak, 9. dweil, 14. washi, 15. ad rem, 16. resus, 17. mauve, 18. tosti, 19. laser, 23. huismus, 25. eenheid, 27. dorsten, 28. veter, 29. eerst, 30. denim, 31. reëel, 32. patat, 33. anjer. Arbeid verwarmt, luiheid verarmt.

C-24. 1. woerd – desem – manco, 2. eland – depot – tombe, 3. romig – glans – staat, 4 kroes – slank – kraag, 5. exact – terug – geste, 6. Nahor – rebel – label, 7. egard – dwang – gebod, 8. nihil – lenen – Negev, 9. sloom – Mokum – matze, 10. plank – kubus – sneer, 11. aroma – agoog – graag, 12. roest – trens – scala, 13. emmer – rekel – lever, 14. nerts – sujet – topje, 15. datum – moeke – enfin. Werken en sparen doet geld vergaren. Spaarbankboekje

D-24. 1. traditie, 2. handenarbeid, 3. productief, 4. garantie, 5. nota, 6. termijn, 7. magazijn, 8. handelaar, 9. accijns, 10. korting, 11. klant, 12. bezwaar. Van alle markten thuis

E-24. spreekWoord, windEieren, zondeRmeer, schuilKelder, maagZweer, galAdiner, literAtor, gastMaal

Winnaars

200 punten: E. Timmerman-Mulder, Genemuiden (2); A.T van Voorden, Achterberg (2); 600 punten: G. Wagteveld-Beens, Genemuiden (0); C de Koning, Nieuwer ter Aa (7); 800 punten: J.H. de Jager-van Holland, Wageningen (0); 1000 punten: G.J Juffer, Ouddorp (2); 2000 punten: W.J. Nijman, Aalten (5); 4000 punten: A Boer-Korevaar, OudBeijerland, (7); 4600 punten: E. Molenaar, Leerbroek (5); 5400 punten: J.G. Bisperink, Haarlo (4); 6000 punten: G. de Gruyter, Moerkapelle (8); 6200 punten: Pj Kazen, Sliedrecht (4).

Meer informatie: www.debanier.nl

Abonnement per 1 oktober 2023

Door de stijgende kosten ontkomen we helaas niet aan een kleine verhoging van de abonnementsprijzen. Dit betekent dat met ingang van 1 oktober de volgende prijzen gelden:

Jaar incasso: 118,40.

Jaar factuur: 119,40.

Jaarabonnement maand incasso: 9,95.

Halfjaarbonnement incasso: 58,70.

Halfjaarabonnement factuur: 59,70.

Directie Terdege

Inzenden: de zin die ontstaat op de uitstekende hokjes

„De verse vis haalde nog net op tijd het vliegtuig”

tekst & beeld: NIEK STAM

„In 1985 zijn de zwagers Riekelt en Dirk Korf met dit bedrijf begonnen, Riekelt is inmiddels al een paar jaar met pensioen. Vijf van hun zonen werken nu in het bedrijf en ook van de derde generatie lopen er een aantal rond, zoals Dirk junior We zijn uitgegroeid tot een fabriek die schol en zalm verwerkt. De hele vis wordt door de viskotters bij ons aangeleverd. Wij maken er vervolgens graatloze filets van, die bestemd zijn voor de groothandel en export. Per week verwerken we op die manier zo’n 250.000 kilo vis Daarvoor zijn zo’n 200 personeelsleden in touw. Dat kan weleens hectisch zijn, maar we kunnen –ook als familieleden– prima samenwerken. In alle hectiek is er nog nooit een onvertogen woord gevallen. In de privésfeer gaat het vaak over ”de zaak” , maar dit onderwerp overheerst de gesprekken niet. Bedrijfstradities zijn: ’s morgens om vijf uur samen beginnen met een stukje lezen uit een Bijbels dagboek, en op donderdag is er voor iedereen gebakken vis.

Het werk kan soms gevaarlijk zijn, omdat we met messen werken. Oprichter Riekelt was wat impulsiever van aard en had patent op ongelukken en ongelukjes: hij had alle botten in zijn lichaam al weleens gebroken. Tijdens z’n jubileum hebben we daar een komische film over gemaakt.

Soms moet je een paar stappen extra zetten. Zoals een aantal jaar geleden, toen we met een flinke lading dagverse vis naar Schiphol reden die op het vliegtuig naar Griekenland moest. Er stonden flinke files en de lading –waar die morgen hard aan gewerkt was– dreigde te laat te komen. Toen zijn we maar een stukje over de vluchtstrook gereden. Die lading heeft het vliegtuig gelukkig nog net gehaald.”

Op de foto, vanaf links: Rein, Jan, Dirk junior, Steven, Dirk en Albert Korf Niet op de foto: Riekelt en Reinier Korf

Familie Korf /Urk /verwerken en verhandelenvan scholenzalm /korfvis.nl

Persoonlijk

Ervaring (+20 jaar)

Complete levering

Kookwereld Goes

Meer dan keukens

Kookwereld Goes heeft complete keukens tot een enkele kast. Alles wat u nodig heeft om uw smaakvolle creaties te maken vindt u bij ons.

Meer dan alleen keukens. Bent u op zoek naar meubels voor de garderobe, eetkamer, woonruimte, was- en opbergruimte of badkamer? Ook hiervoor kunt u terecht bij Kookwereld Goes.

Kom langs en neem een kijkje in onze showroom.

Amundsenweg 4 Goes T 0113 - 21 96 50 www.kookwereldgoes.nl

Beoordeling

9,2

Uw persoonlijk adviseur: Eelke Keersemaker

DOWNLOAD GRATIS

Leest u ook graag uw favoriete tijdschrift online? Dat kan met Digibron Actueel! In deze gratis app staan de digitale versies van De Waarheidsvriend, De Wekker, RDMagazine, Terdege en Zicht.

Bent u abonnee op deze uitgaven? Download dan nu de app en maak gebruik van het gemak van Digibron Actueel.

Scan om de app te downloaden

Rolmodel

Somslees je ergenseen zinnetjedat blijfthaken. Ik haddat bijeen interview met Mirjam Bikker,destijdsnet verkozen tot partijleidervan de ChristenUnie. Het stond al maanden geleden in de krant,maar de laatste vraag staat me nog helder voorde geest:„Stel, straks zeggen meiden op christelijkeofreformatorische scholen: Die MirjamBikker is voor mijecht een rolmodel...”

Wellicht zien we een stijgingvan hetaantal rommeligehuishoudens in de gezindte

Eigenlijkishet niet eens eenvraag.Maardeinterviewers–twee mannen–zien kennelijkwel eenprobleem: stel je voor datjonge christelijke meiden in navolging vanBikkerineensallemaaldepolitiekinwillen.Deonuitgesprokenvraag is danof ze datophaargeweten wilhebben.

Neline is getrouwd en moeder van Martha (9), Abel (8), Jolijn (6), Reinout(4) en Sifra(2).

Alsjehet mijvraagt, magjejeinjehandenknijpen alsjepuberdochter(of -zoon) zich niet spiegelt aaneen of andere vage vloggermet een bedenkelijke levensstijl, maar aaneen hardwerkendepolitica diebelijdt datzeChristuswil navolgen.Maarlos daarvan vraagikmeafofrolmodellen in diezin echt eenrol vanbetekenisspelen. DatBikkerhet bijvoorbeeld ziet zitten om een huishouden draaiendetehoudenentegelijkeen belangrijke positietebekledeninDen Haag,geeft mijnietineensdeillusiedat ik datook zoukunnen.

Ik geef toe, ooit hebikweleens gedroomd vaneen baantjeindepolitiek. Maar ach, af en toeeen column schrijvenineen magazine bleekmeuiteindelijktoch beterteliggendan eenplekjein’slands vergaderzalen. En eerlijkiseerlijk,het is ookstukken betertecombinerenmet mijn rolals fulltime managervan hetgezin Desondanks is hetnutijdomdepen neer te leggen.Mijngedachten vermenigvuldigenbij ditafscheid. Over rolmodellengesproken:inhet slechtste gevalben ik metmijncolumns ookeen voorbeeldgeweest voor meiden op christelijke en reformatorische scholenenzienweindekomende jareneen plotselingegrote stijging vanhet aantal rommeligehuishoudens in de gereformeerdegezindte. Hetzou wat zijn.Natuurlijkhoopikintussenwel datikafentoe eeninspiratiebronmag zijn geweestom de boel watvaker de boel te latenenmeerstiltestaan bijdegrote en kleine zegeningen vanhet levenvan alledag. Alsdat herender is blijvenhaken, benikeen dankbaar mens

Volgende keer

3OKTOBER 2023

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Ze kunnen geraaktwordendoordeschoonheid vanGodsschepping.Niet alleen in Zuid-Afrika, maar ookopdeHilversumseheide.Gregory en Jacobine vanden Top willen alsnatuurfotografen dieervaringmet anderendelen.

Juistwaregelovigen kennen gevoelensvan geestelijkeverlatenheid.OudvaderJohannes Hoornbeeck schreefer eenboekover, neerlandicusCor Bregmanhertaalde hetinhedendaags Nederlands.

“Collega’s zitten achter een scooteraan.Kunnen jullie ookaansluiten?”

De spanning in de meldkamerstijgt. Terdege draait een deel vaneen latedienstmee metpolitieagentenmeldkamercentralistAndré Nieuwkoop.

Speciaal tergelegenheid van het40-jarigjubileumvan Terdegemaakten banketbakker Jacobine vanden BosenfotografeRenateBleijenberg-van Leeuweneen ”sweet table” klaar. Vijf recepten om je vingersbij af te likken.

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om uteinformeren over producten en diensten van EMG.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

Bezoekadres: Laan van Westenenk12, 7336 AZ Apeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 -5390333

Fax: 055 -5419318 E-mail: redactie@terdege.nl

Directie: ir.C.Heutink

Hoofdredactie: dr.ir. S.M. de Bruijn

Bladmanager: Jeannette Zeeman-van Grol, tel. 055 -5390333

Chef-redacteur: Gisette van Dalen-Heemskerk, tel. 055 -5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman,Martijn den Hollander,Annemieke Fieret-van denBerg, Huib de Vries, Karolien de Jager

Vormgeving: Marthe Kok-Roukens, Jendy Pieterse, Esther Karman-Rap

Communicatie: Erica Schulenburg-Immink

Abonneeservice: tel. 055 -5390300, e-mail: abonneeservice@erdee.nl

Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee.nl.

ISSN: 1382-9076 Giro719 502 (Erdee Media Groep)

Druk: Damen Drukkers bv Werkendam

Abonnementsprijs: maandincasso€9,60 De 40e jaargang loopt tot 1oktober 2023. Abonnementen kunnen op elk momentingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie wekenvóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder. Meer info: terdege.nl;erdeeservice.nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen vaneen leesportefeuille. Terdege is op geen enkelewijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente.

Terdegeinbraille,grootletterendigitale vorm: Terdege is in braille, grootletter,digitale en in gesproken vormverkrijgbaar bij Bibliotheekservice Passend Lezen, tel. 070-338 15 00, E-mail:klanten@passendlezen.nl, Postbus 84010, 2508 AA Den Haag.