RDMagazine Puzzelnummer 2 december

PUZZEL L SPECIA

Lange avonden

Lekker lezen of puzzelen bij het licht van schemerlamp of vuurkorf

REFORMATORISCH DAGBLAD ZATERDAG 2 DECEMBER 2023

INHOUD​

04 De week | Doorpuzzelen op het web 17 Column | De Nederlander op 1 19 Verdieping | Speelgoed troost ook volwassenen

76 Kort verhaal | Het kerstdiner

54

99 Oplossingen | Niet kijken voor het puzzelen

Zelf lezen

105 Boekentips | Voorbereiding voor advent

Steentjes gooien

33 Uitleg | Zo stuur je je puzzels in 35 Puzzels | Start puzzelkatern voor kinderen 38 Proefjes | Spoorzoeken 65 Puzzels | Start puzzelkatern voor volwassen

108 Kits | Vervelen hoeft niet 115 Het laatste woord | Advent (1)

​​28

Schoonheid

beeld voorpagina: André Dorst, met dank aan Nienke Fijan

Bonte zoekplaat vol winterse levendigheid

6 Het gesprek

Marjanne Hendriksen: God roept geen bekwamen, maar bekwaamt geroepenen 2

2 DECEMBER 2023

24​

RD-actie

Behoefte aan Bijbelgetrouw onderwijs

18 Verdieping

Speelgoed niet langer alleen iets voor kinderen

VOORWOORD

Eén bocht tegelijk Het was precies zo’n plaatje als het winterlandschap van de 17e-eeuwse schilder Hendrick Avercamp (pagina 28) – maar dan donkerder, en zonder de schaatsers. De oude kerk van het Gelderse dorpje Hall kreeg deze week een witte muts op. Het sneeuwde toen collega’s van de Erdee Media Groep afgelopen woensdag na een muziekavond huiswaarts keerden. Wat zwart was, werd wit, behalve de sloot.

Het was opletten op de weg, maar ik had geen haast. Hoe reist muziek met je mee? Waar blijft een psalm, een lied? Zulke woorden, waar blijven ze: „God gaat Zijn ongekende gang/ vol donk’re majesteit,/ die in de zee Zijn voetstap plant/ en op de wolken rijdt.”

Ik reed door een achterland dat ik niet kende, kon niet verder kijken dan de eerste bocht, en om zo’n bocht dook opeens het wonderlijke dorpje Oeken op. Vreemd, alles. En dit was nog gewoon Gelderland – geen Zambia, waar Marjanne Hendriksen werkt (pagina 6). Ze zegt: „Ik leerde bidden voor dingen waar ik in Nederland nog nooit voor gebeden had.” Op weg naar haar zendingswerk zag ze telkens één stap, en die zette ze in vertrouwen, waarna de volgende stap –„op Zijn tijd”– duidelijk werd. „Het stapje dat ik zag, zette ik.”

Clasina van den Heuvel clasina@rd.nl

3

2 DECEMBER 2023

DE WEEK

Elke dag een nieuwe puzzel. Ook daarvoor kun je op de website van het RD terecht.

VERDER PUZZELEN VIA DE APP

Bijbelwoord populairst​

PERSONEELSVERENIGING

Avond vol muziek Deze week hield de personeelsvereniging van het RD een muziekavond in het oude kerkje van Hall.

Collega’s zongen samen in een koor of speelden prachtige instrumentale solo’s. Zoals de hoofdredacteur zei in zijn toespraak bij de sluiting: „Het voelt bijna alsof we hier met een grote familie zitten.”

Veel mensen hebben het al ontdekt: via de website en de app van het RD kun je elke dag nieuwe puzzels maken. Het zijn vijf verschillende puzzels waarvan het Bijbelwoord duidelijk de populairste is: gemiddeld 1700 puzzelaars per dag maken deze puzzel.

Leuk om te weten: de eerste puzzels worden ’s ochtends al vroeg (rond vijf uur) gemaakt. Sudoko’s worden in verhouding vaker tijdens de lunch en ’s avonds gepakt en gemiddeld in dertien minuten opgelost.

Sudoku’s worden gemiddeld in dertien minuten opgelost

Ook verder puzzelen?

Dat kan via: rd.nl/puzzels

ACHTER DE SCHERMEN

Podcast Bij ons thuis​ De eerste aflevering van seizoen vijf van de opvoedpodcast is inmiddels te beluisteren. Donderdag 7 december komt de tweede online.

Daarin is Christine Stam te gast. Presentator Henrieke Hoogendijk gaat met haar in gesprek over het beeld dat je als ouder en als kind van God hebt. Christine vertelt hoe ze als kind probeerde wakker te blijven om te bidden. En hoe ze nu leert om te vertrouwen op Gods Woord en niet op bijzondere ervaringen. En uiteraard komt de vraag langs hoe dit bij haar in het gezin een plek krijgt.

Loop je als ouder met vragen, schroom niet ze te stellen. De redactie hoort graag wat ouders bezighoudt! Mailen kan via bijonsthuis@rd.nl.

4

2 DECEMBER 2023

FOTOSERIE

Week 48 in beeld Op het Italiaanse eiland Sicilië barstte in november de zuidoostelijke krater van een van de grootste en meest actieve vulkaan van Europa uit. De uitbarsting van de Etna zorgde voor een fontein van lava en as op zo’n 4500 meter boven zeeniveau. Inmiddels heeft het gesneeuwd in Italië en is de hele vulkaan bedekt met een witte laag, wat het

geheel een majestueuze aanblik geeft.

De webredactie van het Reformatorisch Dagblad selecteert elke week een reeks bijzondere, opvallende en indrukwekkende foto’s uit honderden foto’s die ze onder ogen kreeg. De serie van deze week zien? Ga dan naar rd.nl/weekinbeeld.

OPROEP

Goedkoop en gezond Voedsel wordt steeds duurder. De prijzen zijn in drie jaar tijd gemiddeld met 25 procent omhooggegaan. Voor een artikel over goedkoop en gezond eten in RDmagazine is de redactie op zoek naar concrete tips en recepten van lezers die graag gezond koken, maar daarbij wel op de kleintjes letten. Heeft u een goedkoop recept, of andere suggesties? Mail dan naar rdmagazine@rd.nl onder vermelding van ”betaalbaar eten”.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief Opvoeding

5

2 DECEMBER 2023

HET GESPREK

beeld Sjaak Verboom

Wat drijft iemand in zijn of haar leven? Hoe is hij of zij gevormd?

In deze rubriek een persoonlijk interview met een meer of minder bekend persoon uit de breedte van de samenleving.

Deze aflevering: Marjanne Hendriksen. Volgende week: kunstschilder Maarten ’t Hart.

6

2 DECEMBER 2023

7

2 DECEMBER 2023

Zestien jaar zaaien in Zambia Mariska Dijkstra-Wolters

Ze durfde als tiener nog geen midweek van huis te zijn en was bang voor spinnen. Toch werkt Marjanne Hendriksen al jarenlang in Zambia. „Als ik van tevoren had geweten dat ik in Afrika terecht zou komen, had ik nooit die eerste stap naar het zendingsveld durven zetten.”

T

momenten dat ik denk: ik snap ze niet nu. Dat had ik in het begin natuurlijk veel vaker. Toen verbaasde ik me al over het feit dat gasten de koektrommel die ik op tafel had staan gerust in één keer leegaten in plaats van er één koekje uit te pakken.

Toen ik afgelopen jaar terugkwam uit Nederland had ik weer zo’n moment. Ik werd opgewacht door zingende Bijbelschoolstudenten.

Collega’s hadden mijn huisje aan de buitenkant helemaal versierd. Er was taart. Ontzettend leuk!

Ik moest echter eerst mee naar het huis van de directeur en toen ik terugkwam was bijna die hele taart op. Iedereen was weg. Er lagen overal servetten en klodders slagroom. Dan moet ik toch wel even slikken.

Bovendien had op mijn verzoek een jonge vrouw alvast mijn huisje schoongemaakt. Ik verwacht dan in een keurig huisje te stappen.

Maar ze had alleen de vloer gedaan. Het plafond zat onder de dode spinnen, de meubels zagen grijs van het stof. Ik snap dat gewoon niet, totdat

ijdens haar verblijf in Nederland woont Marjanne Hendriksen (53) op een verbouwde zolder van een schuur in een achtertuin in Nunspeet. Gemeubileerd met stoelen en tafels van een ander. Maar met op de balken van de zoldering beeldjes van olifanten en giraffen en schilderijen met Afrikaanse dorpsgezichten, meegenomen uit het land waarvan ze de afgelopen zestien jaar ging houden.

Toen de eigenaresse haar voor het eerst de zolder liet zien, verontschuldigde die zich voor de eenvoud ervan. Marjanne Hendriksen: „Ik stond te juichen; het is een paleis vergeleken bij waar ik in Zambia regelmatig overnacht. Ooit lag ik met zicht op de open lucht en met een deken hoog opgetrokken, om me te beschermen tegen de muizen die ’s nachts over me heen tippelden.”

Voelt u zich na zestien jaar in Zambia inmiddels een echte Zambiaan? „Ik voel me helemaal thuis daar, maar ik ben toch geen echte Zambiaan. Er zijn altijd weer 8

2 DECEMBER 2023

9

2 DECEMBER 2023

beeld Sjaak Verboom

een van de kinderen suikerziekte kreeg.

Ik kreeg een persoonlijk gesprek met de moeder. En toen zei ze opeens: „Waarom zit jij eigenlijk niet in de zending?” Ik reageerde: „Ik? Nooit.” „Nou”, zei ze, „dat komt er rigoureus uit.

Waarom zeg je dat zo?” Ik zei: „Ja, daar moet je voor geroepen zijn.” Ze vroeg: „Maar wat is roeping dan volgens jou?” Ik zei: „Dan maakt de Heere je duidelijk dat Hij zoiets van je vraagt.”

Daarna las ze met me uit de Bijbel, het zendingsbevel. Toen ik even later naar huis liep, was het alsof het licht doorbrak. Ik zei: „Heere, is dit wat U mij al die tijd duidelijk probeert te maken?” Maar ik dacht ook direct: dit kan niet.

Dit past helemaal niet bij mij.”

ik denk aan hoe zij wonen in hutten van moddermuren met een grasdak.

Ik een echte Zambiaan? Ik pas me aan in mijn kleding. Ik draag daar altijd die fleurige Zambiaanse lange gewaden. Ik eet al hun eten, inclusief viskoppen met ogen. Ik spreek hun taal zo goed en zo kwaad als ik kan. Maar toch blijft er, diep vanbinnen, altijd een verschil tussen hen en mij.”

Het onderwijsproject waarvoor u naar Zambia ging heeft u in 2017 overgedragen aan de lokale bevolking. Waarom bent u daarna teruggegaan? „Ik was destijds in Nederland en dacht dat het voorbij was. Het onderwijsproject dat ik had opgezet zou ik na mijn verlof overdragen. Dus het was een logisch moment om daarna te stoppen.

Ik begon aan het idee te wennen dat ik definitief zou terugkeren. Ik dacht aan alle mooie dingen die me dat zou opleveren: weer schaatsen, zomerfruit eten, mijn neefjes en nichtjes zien opgroeien.

Er was ondertussen een nieuwe directeur op de zendingspost gekomen. Totaal onverwacht belde hij mij op. Hij had de schooltjes van ons project bezocht en gezien wat daar gebeurde. Hij wilde graag dat ik terugkwam om het onderwijsproject breder te verspreiden. Dat kostte me de dagen die volgden heel wat tranen. Maar door de eerstvolgende preek op zondag wist ik dat mijn taak in Zambia er nog niet op zat. ’s Maandags heb ik toen een ticket geboekt.”

Waarom dacht u dat? „Ik was enorm gehecht aan thuis, aan mijn ouders. Ik ging het liefst elk weekend naar hen toe.

Toen ik de pabo deed en op kamers zat, soms nog vaker. Bovendien was ik bang voor ongedierte.

Naar het buitenland? Ik moest er echt niet aan denken.”

Toch liet het u niet los? „Toen ik thuiskwam, heb ik direct m’n ouders gebeld. Met de verwachting dat ze tegengas zouden geven. Maar mijn moeder zei: „Meisje, meisje, ik heb zo voor jou gebeden. Als dit de weg is die de Heere je duidelijk maakt, moet je hem gaan.”

Mijn vader vroeg: „Betekent dat dat je naar het buitenland gaat?” Maar ook toen zei ik nog: „Nee, dat denk ik niet. Er is ook in Nederland genoeg zendingswerk te doen.”

Zo snel ging dat tijdens uw eerste roeping niet... „Nee, dat ging meer stap voor stap. Ik was kleuterjuf in Bleskensgraaf en had het enorm naar m’n zin op school. Ik kreeg steeds meer verantwoordelijkheid, zo was ik coördinator van de onderbouw geworden.

Toch werd ik op een gegeven moment onrustig.

Ik besprak dat met de directeur. Hij gaf me drie maanden om te ontdekken wat mijn probleem was. Dat werden drie maanden van zoeken naar Gods wil, van bidden en pleiten op Psalm 32, waarin staat dat Hij de weg wijst. Toen de drie maanden bijna voorbij waren, had ik nog steeds geen zicht op wat de Heere van mij wilde.

Er stond voor die middag een directievergadering gepland, maar die werd afgezegd. Aan een moeder die ’s middags om één uur haar kind op school bracht vroeg ik of ik langs kon komen voor een ouderbezoek. Het bleek een gezin dat in West-Afrika Bijbelvertaalwerk had gedaan, maar na anderhalf jaar had moeten terugkeren omdat

Heeft u die dag uw baan opgezegd? „Nee, nog niet. Mijn ouders gaven me allebei

„Die moeder vroeg: „Waarom zit jij eigenlijk niet in de zending?” Ik reageerde: „Ik? Nooit.”

Ze zei: „Zo. Dat komt er rigoureus uit”” Marjanne Hendriksen, zendingswerker in Zambia

10

2 DECEMBER 2023

Marjanne Hendriksen Marjanne Hendriksen wordt in 1970 geboren in Nunspeet. Ze gaat na het vwo naar de pabo en wordt kleuterjuf. Op zondag 13 mei 2007 wordt ze vanuit de christelijke gereformeerde kerk in Nunspeet uitgezonden naar Zambia. Ze is daar verantwoordelijk voor het onderwijsproject Christian Education Ministry.

In de omgeving van Petauke worden vijftig dorpschooltjes gestart en onderwijzers opgeleid. Vanaf februari 2017 verzorgt ze toerustingconferenties over christelijk onderwijs in heel Zambia en daarbuiten. Om tijdens de coronaperiode kinderen met het Evangelie te blijven bereiken, maakt Marjanne Hendriksen Bijbelvideo’s die inmiddels vertaald worden in twaalf talen. Ook schrijft ze boeken voor kinderen en jongeren waar Zambia altijd een belangrijke rol in speelt.

hun zegen, maar ik wilde het ook van de Heere Zelf horen. Ik ben dat weekend in Bleskensgraaf gebleven. Er was een gastpredikant in de hervormde gemeente die ik daar bezocht. Hij liet als eerste de berijming van Psalm 32:8 zingen. Ik voelde mijn hart kloppen.

Een dag later ging de weekopening op school ook over die psalm. De collega die de beurt had: „Ik weet eigenlijk niet waarom ik deze psalm uitgezocht heb, maar als de Heere ons de weg wijst in het leven, moeten we Hem volgen.” Dat was alles wat ze zei. Nou, dat was genoeg.

Ik heb toen een gesprek gehad met de directeur. Zijn reactie maakte dat ik die dag vuurbang was dat ik me had vergist. Toen ik vertwijfeld thuiskwam, die middag, lag het krantje van de vrouwenvereniging op de mat met daarin op de eerste bladzijde een meditatie over Psalm 32:8.

Toen wist ik zeker dat de Heere me riep. En heb ik m’n baan opgezegd.”

Ze vroeg: „Zal ik jullie met elkaar in contact brengen?” Daarna is het snel gegaan.”

Het werd dus uiteindelijk toch het buitenland. „Ja, maar gelukkig wist ik dat in het begin nog niet. Anders had ik nooit die eerste stap naar zendingsschool De Wittenberg in Zeist durven zetten. Ik heb ter voorbereiding op een zendingstaak wel alvast gitaar leren spelen, zodat ik te allen tijde met kinderen Bijbelliederen zou kunnen zingen. Waar dan ook...

In mijn uitzenddienst zei de predikant: „Jij zag altijd maar één stap. En dan zette je die stap en dan maakte de Heere de volgende stap ook wel weer duidelijk op Zijn tijd.” Zo is het echt gegaan.

Het stapje dat ik zag, zette ik. Hoe eng ik het ook vond.”

Wat was uw eerste indruk van het land? „Na een lange reis kwam ik aan in het dichtstbijzijnde stadje bij de zendingspost. Daar moest ik wachten tot ze me kwamen ophalen. In de tussentijd liep er een dronken kerel rondjes om me heen. Die riep: „Mzungu, mzungu.” Ik dacht: ik hoop maar dat het ”Welkom, welkom” betekent.

Pas later ontdekte ik de werkelijke betekenis van het woord mzungu: witte – een woord dat ik tegenwoordig zo vaak hoor dat ik er al niet meer van opkijk.”

Hoe kwam u uiteindelijk in Zambia terecht? „Mijn predikant had me aangeraden om me te gaan oriënteren bij zendingsorganisaties. Op een open dag van een van die organisaties kwam ik iemand tegen die wist: op de zendingspost van Covenant College, een Bijbelschool voor predikanten, zitten ze met smart op iemand te wachten die een onderwijsproject kan draaien.

11

2 DECEMBER 2023

beeld Sjaak Verboom

„Als je pech hebt met de auto, bel je in Nederland de ANWB. In Zambia bid je om hulp”

12

2 DECEMBER 2023

„Hoe kun jij zo vrolijk en enthousiast hier je leven leiden, terwijl je alleen leeft?””

Waaraan heeft u nog meer moeten wennen? „Het dansen zit hier in het bloed. Ze doen dat in de dorpen, maar ook in de kerken. Die eerste zondag wist ik niet wat ik meemaakte. Ik dacht: dit mag helemaal niet. Dan ga je in de Bijbel zoeken hoe je hiermee moet omgaan en dan denk je: tja, David huppelde voor de ark en Mirjam danste.”

Vindt u die vragen niet lastig, juist omdat u alleen bent? „Ik denk vaak: misschien wilde God me juist hier hebben omdát ik alleen ben. Zodat ik mag laten zien dat je ook zo God kunt dienen. En dat de vreugde in je leven niet afhankelijk is van het wel of geen kinderen hebben. Of het wel of niet getrouwd zijn.”

Doet u inmiddels mee? „Ik doe mee ja, want ik denk: ik moet de Joden een Jood en de Grieken een Griek zijn. Het is vooral een heen en weer wiegen. Je ene voet naar voren en weer terug en dan de andere. Ik doe in alles mee tenzij ik denk: dit is on-Bijbels, dat doe ik niet.”

Over het alleen-zijn gesproken. Een witte vrouw in Afrika, hoeveel huwelijksaanzoeken levert dat op? „Genoeg! Meestal van die onzinverzoeken, op de markt bijvoorbeeld. Toch heb ik in de loop der jaren ook zeker vier keer een echt aanzoek gehad.

Misschien is dat het risico van wonen op een zendingspost waar predikanten worden opgeleid? Een keertje ging het wel heel erg Zambiaans: via een tussenpersoon! Ik vind het dan elke keer wel weer lastig om op Zambiaanse wijze hier goed mee om te gaan. Wij Hollanders zijn vaak zo direct, hè?”

Waar ligt voor u de grens? „Ze vragen mij in sommige kerken bijvoorbeeld ook om te preken. Dat doe ik niet, dan leg ik uit waarom.”

Zendelingen krijgen soms kritiek omdat ze anderen niet alleen het Evangelie brengen, maar ook hun cultuur willen opleggen. Vindt u die kritiek gegrond? „Ja, in het zendingswerk zijn in het verleden echt dingen misgegaan en misschien nog steeds wel.

Ik vind: ik ben daar om hen te dienen. Als ik me ongemakkelijk voel, omdat iets niet mijn cultuur is, maar ik kan vanuit de Bijbel niet aantonen dat iets zondig is, dan moet ik die drempel over.

Het gaat er tenslotte niet om of ik me wel of niet ergens gemakkelijk onder voel.”

Heeft het zendingswerk u persoonlijk veranderd? „Ja! Je wordt gedwongen om veel dichter bij de Heere te leven. Als je pech hebt met de auto, bel je in Nederland de ANWB. Maar in Zambia is geen ANWB. Daar bid je om hulp. Ik leerde bidden voor dingen waar ik in Nederland nog nooit voor gebeden had. Als onze waterpomp kapotgaat bijvoorbeeld, dan betekent dat dat wij geen water hebben. Ik heb echt weleens mijn emmers buitengezet na een gebed om regen. Het plensde...”

Wat is er gebeurd met dat angstige meisje van vroeger? „Ik hou nog altijd niet van ongedierte, maar ben er inmiddels wel aan gewend geraakt dat er in Afrika vleermuizen rondvliegen en vogelspinnen en slangen rondkruipen. Weet je: God roept geen bekwamen, maar bekwaamt geroepenen. Dat is het geheim.”

Op welk punt kunnen wij van Zambiaanse christenen leren? „Ze betrekken God overal bij. Dat vind ik mooi.

Toen ik daar vertelde dat ik voor een korte periode naar Sierra Leone zou gaan, ik was gevraagd om daar op een school te helpen het christelijk onderwijs vorm te geven, riepen mensen in Zambia direct: „Prijs de Heere.” Dat heb ik in Nederland niemand horen zeggen. Hier zeiden ze: „Mooie kans.” Dat afhankelijke kan overigens ook wel doorslaan in lijdelijkheid.”

Hoe is uw positie als vrouw in Zambia? „Als ongetrouwde vrouw word je in Zambia eigenlijk niet als volwaardige vrouw gezien. Ze vragen dus altijd of ik getrouwd ben. Dan zeg ik: „Dan zou ik toch niet hier in mijn eentje zijn?”

Sommigen vragen verder: „Ben je een non?” Of: „Hoeveel kinderen heb je?”

In het begin dacht ik: dit is niet normaal, zeg.

Ik vertel net dat ik niet getrouwd ben, dan heb ik toch ook geen kinderen? Maar getrouwd of niet: je moet kinderen hebben. Kinderen vormen je oudedagsvoorziening. Ook vragen mensen wel:

Hoezo? „Soms gebeurt er iets moeilijks. Iemand heeft bijvoorbeeld fraude gepleegd. Dan roepen sommige mensen daar direct: „Het loopt God niet uit 13

2 DECEMBER 2023

de hand. Hij grijpt wel in.” En dan denk ik: Ja, dat weet ik. Dat is natuurlijk ook zo. Maar tegelijkertijd voelt dat voor mij soms ook alsof je je met die houding erbij neerlegt. Terwijl ik in zulke situaties een soort vechtershouding krijg. Hoor eens even. Het gaat hier om fraude. We moeten wel zorgen dat dat niet verdergaat.”

„Het voelde verkeerd om hen in de steek te laten. Dus hielp ik tijdens corona mee met de maïsoogst”

De coronatijd zette voor u alles op z’n kop.

Hoe ingewikkeld was dat? „Ik besloot in Zambia te blijven. Ook al wist ik dat het grote consequenties kon hebben als er bijvoorbeeld iets met mijn ouders, ze zijn inmiddels allebei ruim in de tachtig, zou gebeuren.

Het voelde voor mij verkeerd om de mensen die ik mag dienen als het ware in de steek te laten toen het moeilijk werd. De scholen sloten, dus ik hielp mee bij het binnenhalen van de maïsoogst op de zendingspost. Dat werd gewaardeerd.

Punt was wel dat veel Zambianen de schuld van de corona-epidemie bij de blanken neerlegden.

Ik werd op straat nageroepen en mocht op een gegeven moment van mijn directeur het terrein amper meer af, met het oog op mijn veiligheid.”

ik. Snap je? Dus hoe minder ik weet, hoe beter het is.”

Toch is het ook wel iets om dankbaar voor te zijn. „Mijn taak is om te zaaien. En ik geloof dat er net als in de gelijkenis van de zaaier, altijd een deel in goede aarde valt. Het is net als bij de maïsoogst in Zambia. We zijn daarin helemaal afhankelijk van de Heere. Maar wil je eten, dan moet je wel maïskorrels poten. De Heere schakelt ons in.

Wij moeten het onkruid wieden. Wij moeten die zaadjes zaaien. Wij moeten water geven als het niet regent. Maar wij kunnen niet voor de vrucht zorgen. Zo is het ook in het zendingswerk. God schakelt mensen in, maar de vrucht komt van Hem. Ja, ik mag soms vrucht zien. En daar ben ik natuurlijk heel dankbaar voor. Maar of er vrucht komt, laat ik vol vertrouwen los, want dat is Gods kant.”

Kwam uw werk helemaal stil te liggen? „Ik had nog wel contact met ‘mijn’ scholen via WhatsApp. Op een gegeven moment ben ik met een van de juffen wat Bijbelfilmpjes gaan maken. De kinderen zien platen alsof ze een prentenboek bekijken en horen in hun eigen taal de Bijbelvertelling erbij. Dat bleek een enorm succes, want de mensen stuurden de filmpjes ook weer door naar anderen in hun netwerk. Meerdere zendingswerkers hoorden over ons project. Al snel kwam de vraag of de video’s vertaald konden worden in andere talen.

Het enige probleem was dat er in Zambia maar weinig uren elektriciteit was en op de zendingspost slecht internet. Dus besloot de directeur me toch naar Nederland te sturen om hier dit werk uit te bouwen. Inmiddels heb ik contacten over de hele wereld en werken we in twaalf talen. Dat heeft ertoe geleid dat ik met ingang van dit jaar een halfjaar in Nederland ben om filmpjes te maken –gewoon hier in mijn slaapkamer op zolder– en een halfjaar in Zambia om me op het trainen van docenten te kunnen richten.”

Je ziet dat zendelingen in Nederland soms weer lastig kunnen aarden in de reformatorische wereld. „Dat heb ik dus echt helemaal niet. Ik denk: als je je daar aan kunt passen, kun je je ook weer hier aanpassen. Als ik hier net terug ben, zeg ik hooguit tegen mezelf bij de slotzang, die wij staande zingen: „Stilstaan hoor.” Maar ik ga hier echt niet zeggen: Waarom dansen jullie niet? Ik waardeer hier juist ook weer erg de heiligheid van de dienst en de nadruk die er ligt op Gods Woord. De preek duurt in Zambia soms slechts vijf minuten. Dan weet ik me hier in Nederland heel bevoorrecht.”

Wat doet het met u dat uw filmpjes de hele wereld over gaan? „Gelukkig weet ik niet hoe ver de filmpjes precies reiken. Dat hoeft ook niet, want dan kun je er ook nooit wat mee worden. Als mens, bedoel

> rd.nl/hetgesprek

14

2 DECEMBER 2023

15

2 DECEMBER 2023

beeld Sjaak Verboom

COLUMN

Wim van Egdom schrijft over het dagelijks leven.

En meer. Soms met een knipoog.

De Nederlander op 1

I

wim@rd.nl

k geloof dat het Jan Terlouw was, de oud-voorman van D66, van wie ik lang geleden een prachtige uitspraak las. Hij zei in een interview: „Ik kan het me veroorloven om links te zijn.” Na de uitslag van de verkiezingen, vorige week woensdag, heb ik iedere dag wel een keer aan dit zinnetje moeten denken. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de schokkende overwinning van Geert Wilders. Tenminste: ik vind die schokkend. Al hoorde ik dat er nogal wat christenen zijn die daar heel anders over denken.

genereus of goedgeefs ik ben, want dat valt vies tegen. Ik schrijf het wel om het contrast duidelijk te maken tussen mij en mensen die aan de lippen van Geert hangen als hij zegt de Nederlander weer op nummer 1 te willen zetten. Want je zult maar een bijstandsuitkering hebben of een toeslagenouder zijn die zo’n beetje alles kwijt is geraakt door fouten van de overheid.

En toch... Het feit dat Geert en de zijnen zeggen de Nederlander weer op 1 te willen zetten, laat precies zien wat voor een egoïstische politiek hij bedrijft en Toch zette die uitspraak van Terhoe hij de werkelijkheid vertekent. louw me ook wel weer aan het Alsof we in dit land allemaal onder Vaste baan, goed denken. Want ook ik ben iemand salaris; wat zou ik het bestaansminimum leven. Alsdie het zich kan veroorloven om of we een zorgstelsel kennen waar mopperen? alleen rijke Nederlanders wat aan wat luchtig –noem het links voor mijn part– over een onderwerp als hebben. Alsof de overheid alles bestaanszekerheid te praten. Een vaste baan, een wat we hier verdienen direct overmaakt aan Oekgoed salaris, alleenstaand; ach, wat zou een mens raïne. Of, voor velen nog erger: naar andere EU-stamopperen? Ik hoef bij het doen van boodschap- ten. Die op ónze centen de kantjes ervan aflopen. pen niet op de kleintjes te letten en ik eet er geen De waarheid is echter dat de Nederlander ervoor boterham minder om als ik iets koop wat ik eigen- heeft gezorgd dat hij al eeuwen op 1 staat. We zijn lijk niet nodig heb. Dan zou het ook wel heel triest een volk dat wil krijgen, hebben en houden. En dat zijn als ik geen ruimte in hoofd en portemonnee niet zelden ten koste van mensen elders. zou hebben om wat verder te kijken dan m’n eigen Hoe Bijbels dit PVV-motto is? Om die vraag te kunwereldje. nen beantwoorden, hoef je echt geen theoloog te Ik schrijf dat natuurlijk niet om te laten zien hoe zijn.

17

2 DECEMBER 2023

18

2 DECEMBER 2023

VERDIEPING

Speelhoek nu ook domein van volwassene

Volwassenheid brengt verplichtingen met zich mee. Maar de gedachte dat de kindertijd daarmee voorgoed voorbij is, is passé. Speelgoedmerken en volwassenen hebben het innerlijke kind ontdekt.

beeld ANP, Koen van Weel

beeld ANP/Koen van Weel

Pieter Beens

19

2 DECEMBER 2023

H

van het Colosseum (€ 550). Die dozen zijn vooral interessant voor 18-plussers met een hang naar jeugdsentiment én een flinke zak met geld.

Bouwdozen voor volwassenen blijken een commercieel construct.

et geluid van legosteentjes die langs elkaar bewegen, klinkt vertrouwd.

En het gevoel van de noppen die tussen de vingers door glijden, is op een vreemde manier rustgevend. Terwijl het legobouwwerk bladzijde na bladzijde vordert, is er bovendien steeds opnieuw een prettig beetje spanning: welke stukjes zijn er nu weer nodig?

Hoe passen ze in elkaar? En wat voegen ze toe aan het eindresultaat?

Legobouwdozen waren jarenlang kinderspel voor me. Wat begon met een politiebureau (Lego System 6398 voor de kenners) en een containerwagen (Lego System 6668) die ik ooit voor m’n verjaardag kreeg, groeide uit tot een flinke verzameling, met als hoogtepunt een boomstammenlader die werkte op perslucht (Lego Technic 8443). Maar in de puberjaren ging het legoboek dicht.

Niet voor lang trouwens, want toen ik na een opleiding mijn eerste baan kreeg begon het weer te kriebelen. Opgeborgen legodozen werden van zolder gehaald, een eerste nieuwe bouwdoos (een Volkswagen-camperbus uit 1962) deed zijn intrede en langzamerhand ontstond er een heel nieuwe verzameling van steeds geavanceerdere en ook steeds duurdere bouwdozen.

Soms twijfelde ik aan m’n hobby: was die niet kinderachtig, of ronduit infantiel? Nee, verzekerde een volwassene met fascinatie voor het Deense steentje me: er waren meer mensen die hun kinderjaren waren ontgroeid en nog steeds (of opnieuw) voor lego vielen.

Er volgden meer ‘bekentenissen’. Van mannen die met ingehouden adem een nieuwe bouwdoos openden, die vielen voor de tactiele ervaring van de bouwsteentjes, of die een avondje bouwen nodig hadden om alle steentjes in hun brein weer op de juiste plek te krijgen. Sommigen hielden zich trouw aan de bouwinstructies, anderen kochten een doos vooral om hun eigen creaties te kunnen maken. Ik bleek, kortom, zeker niet de enige volwassene die zich weer in het speelgoedmerk verdiepte.

Peperdure replica Al die belangstelling van volwassenen voor zijn bouwdozen ontging Lego niet. Onder de naam ”Adults Welcome” introduceert de speelgoedfabrikant sinds enkele jaren dozen die te groot en te duur zijn om nog kinderspel te heten.

Rond de feestdagen komt daar bijna steevast een peperdure replica van een beroemd object bij –zoals een 10.000 steentjes tellende kopie van de Eifeltoren (à € 630), een kolossale replica van de Titanic (€ 680) en een flink schaalmodel

Volwassenvarianten Maar Lego is niet het enige speelgoedmerk dat de ‘oudere jeugd’ weer aan zich weet te binden.

Speelgoedfabrikant Hasbro breidde zijn assortiment met Play-Doh-kleipotjes uit met speciale varianten voor volwassenen. Voor een tientje per potje krijg je de geur van duurbetaalde koffie (”Overpriced Latte”), een dagje in de sauna (”Spa Day”), gerookt vlees (”Grill King”) of rubber (”Dad Sneakers”).

Concurrent Mattel introduceerde een volwassenversie van zijn peutertelefoon met gele draaischijf en oogjes die meebewogen als je ‘m achter je aantrok. De Fisher Price Chatter Phone heeft weliswaar geen wiebeloogjes, maar wel Bluetooth, zodat je in de hoorn kunt kletsen met een echte gesprekspartner (of klant) in plaats van met een denkbeeldige.

En volwassenen die vroeger de wildste stunts uithaalden met Hot Wheels-autootjes kunnen dat nu doen met een prijzige Cadillac Seville, ontworpen door de designers van modehuis Gucci.

Zelfs de Happy Meal ontkwam niet aan een variant voor de grote eter. Een paar jaar geleden introduceerde McDonald’s half grappend een editie voor volwassenen, met naast een Big Mac en frites een speeltje. „We nemen een van de meest nostalgische ervaringen met McDonald’s en verpakken die letterlijk op een nieuwe manier die hyperrelevant is voor onze volwassen fans”, liet het marketinghoofd in een persbericht noteren.

Kidults De speelhoek is, kortom, allang niet meer alleen het domein van de kinderen. Dat wordt nog eens bevestigd door de Speelgoed van het Jaar-verkiezing. De belangrijkste speelgoedverkiezing van Nederland kent sinds een paar jaar een 18+-serie. ”Kidults” heet hij, naar de internationaal veelgebruikte samentrekking van ”kids” (kinderen) en ”adults” (volwassenen). De categorie bevrijdt volwassenen die na een lange werkdag gewoon even wat anders aan hun hoofd willen van het stigma van kinderachtigheid en maakt duidelijk dat speelgoed serieuze business is.

Lego doet het trouwens goed in de categorie.

Dit jaar won een bouwdoos van een plukboeket de prijs; vorig jaar ging een andere bouwdoos uit 20

2 DECEMBER 2023

paar decennia geleden de sociale druk misschien nog hoog genoeg om jeugdsentiment in het verborgene te koesteren, anno 2023 is dat geen issue meer.

Maar volwassenen hebben niet per se een (identiteits)crisis nodig om de aanschaf van speelgoed te legitimeren. Deskundigen wijzen erop dat de veranderde aard van ons werk en de toegenomen werkdruk ook een verlangen naar speelgoed in de hand werken. Tot in de tweede helft van de vorige eeuw was fysieke arbeid heel gewoon en waren arbeiders na een dag vol lichamelijke inspanning blij dat ze nog even konden zitten of lezen. Door de opkomst van kantoorbanen en denkwerk zijn mensen nu juist blij als ze even uit hun hoofd kunnen komen. Doordat de welvaart toenam, is er bovendien meer geld beschikbaar voor hobby’s – ook als die duur zijn.

Dat verklaart waarom speelgoed voor volwassenen in een behoefte voorziet.

De troost die speelgoed biedt, is in zeker opzicht universeel

Tetris De technologische ontwikkelingen zijn op nóg een manier debet geweest aan de normalisering van speelgoed voor volwassenen. Al sinds de eerste dagen van de mobiele telefoon speelden volwassenen weleens een spelletje op de telefoon – van Snake op hun Nokia 3310 tot Tetris op een LG-toestel. De introductie van smartphones met apps zette de deur open naar Wordfeud, Candy Crush, Fruit Ninja en tal van andere games. Een spelletje doen was, kortom, niets vreemds voor volwassenen. De stap van het scherm naar een bouwdoos lijkt misschien groot maar is niet onoverkomelijk.

Ook recentere ontwikkelingen, zoals de opkomst van sociale media, droegen een steentje bij. Influencers die in filmpjes en posts speelgoed testen en analyseren, inspireren volwassenen om hetzelfde te doen. Het resultaat van hun inspanningen is te zien in de winkel en in het bedrijfsresultaat van speelgoedmerken.

Voor speelgoedbedrijven zijn volwassenen daarmee een doelgroep van gewicht geworden.

Niet alleen geven ze meer uit aan speelgoed, als ze hen eenmaal voor zich hebben gewonnen zijn ze min of meer verzekerd van een goede inkomstenbron.

Nieuwe generaties volwassenen groeien ondertussen op met het idee dat ze nooit meer hoeven te stoppen met hun favoriete speelgoedmerk. Als ze straks uitgegroeid zijn, staat er een heel nieuwe wereld met speelgoed op hen te wachten, zonder dat ze zich een klein kind hoeven te voelen.

de botanische collectie van het speelgoedmerk ermee vandoor. Die bloemencollectie is sowieso een schot in de roos: sinds Lego begin 2021 zijn eerste boeket introduceerde, wist het merk een heel nieuwe groep volwassen klanten aan zich te binden.

Coronapandemie Het beslissende moment waarop speelgoed voor volwassenen zijn sluier afwierp, was de coronapandemie. Volwassenen die door de lockdowns thuis kwamen te zitten, zochten troost en vertier en vonden die deels in bouwdozen, kleurplaten en knuffelberen. Cijfers laten zien dat alle speelgoedfabrikanten bij elkaar in 2020 zo’n 17 procent winst boekten ten opzichte van eerdere jaren. In 2021 steeg hun winst nog eens met 14 procent. Alleen al Lego behaalde een miljardenwinst, deels afkomstig van volwassen consumenten die hun geld investeerden in peperdure bouwdozen.

De troost die speelgoed biedt, is in zeker opzicht universeel. Ook na de coronapandemie blijken autootjes, poppenverzamelingen en speelgoedklei behulpzaam voor gestreste volwassenen om te ontsnappen aan de realiteit – of dat nu een persoonlijke crisis, een oorlog of klimaatverandering is.

Tegelijkertijd kan de ontwikkeling niet los worden gezien van de toegenomen aandacht voor eigen identiteit en zelfexpressie. Volwassenen mogen doen wat ze leuk vinden – dat is geaccepteerd en vraagt om acceptatie. Was een 21

2 DECEMBER 2023

De grootste reformatorische collectie muziek en luisterboeken

den Sfeervolle avond voor Kerst met d de mooiste muziek k en verhalen

Familystream is dé online muziek dienst voor reformatorische gezinnen. Luister naar de mooiste geestelijke en klassieke muziek en luisterboeken voor jong en oud. oud Ontdek hoe het werkt op www.familystream.nl

RD-ACTIE ​

Behoefte aan Bijbelgetrouw onderwijs 24

2 DECEMBER 2023

Isaac da Silveira. beeld Jaco Klamer​

Ab Jansen

Verkoop van „heilig zand”, „heilig water” en zelfs van „bloed van Christus”. In kerken in Togo gebeuren die dingen en ze laten zien hoe groot de behoefte aan Bijbelgetrouw onderwijs is voor predikanten in Togo.

NET Foundation wil daarin voorzien en de RD-actie biedt financiële ondersteuning.

25

2 DECEMBER 2023

Profeet Da Silveira schreeuwt als een pelotonscommandant

E

en Afrikaanse kerkdienst meemaken, dat is altijd een belevenis. Vanwege liturgische beweeglijkheid, opzwepende muziek en niet te vergeten voorgangers die al prekend hun emoties de vrije loop laten.

Maar een dienst van de profeet Isaac da Silveira slaat alles. Op de zondagochtend dat ik op weg ben naar een samenkomst van hem in de hoofdstad Lomé, wijst een bezoekersstroom de weg. Vele honderden mensen hebben zich in het gebouw van samenkomst én daarbuiten op plastic stoeltjes genesteld. Het publiek vooraan oogt welgesteld en elitair; hoe meer naar achteren des te gewoner de mensen. Als we de zaal binnengaan, worden we door ordebewakers –strak in het pak, oortjes in– streng bekeken en naar voren geloodst om op het podium aan de zijkant plaats te nemen.

Dat lijkt gastvrij, maar het voelt ook wel als controle: die kunnen we in de gaten houden. Als we vlak voor afloop van de dienst weggaan, worden we zorgvuldig uitgeleide gedaan en dat betekent ook dat onze persoonlijke gegevens worden genoteerd.

Bijna een uur laat het optreden van de profeet op zich wachten, en in de tussentijd wordt er gezongen en gedanst door een muziekgroep – steeds luider en extatischer gaat het eraan toe. Af en toe danst het publiek uitbundig mee.

Dat hier het welvaartsevangelie wordt gepredikt –God maakt je gezond, en materieel rijk en gelukkig– wordt op grote banners aan de muur aangekondigd. In de nationale taal van Togo, het Frans, staat erop geschreven waar het om draait: ”Santé, Protection, Richesse et Prosperité” (gezondheid, veiligheid, rijkdom en welvaart).

De persoon van Da Silveira speelt bij het verkrijgen van al dat moois een cruciale rol, zo blijkt nadat de man het

podium op is geklommen. Voortdurend klinkt het: „In de Naam van Jezus”, en er worden Bijbelteksten aangehaald – Psalm 69, Mattheüs 17. Uiteindelijk is het „speciale water” dat Da Silveira zelf over uitgestoken handen giet, dat verschil maakt in de levens van mensen. De bijeenkomst stond aangekondigd als ”handwassingsdienst”. Het water bevrijdt je van boze geesten, van tegenslag en obstakels op de weg naar geluk en welvaart, klinkt het geregeld. Later hoor ik dat voor het waterritueel moet worden betaald.

Wie door de meester zelf wil worden gewassen, dient dieper in de buidel te tasten. Even later komen ter plekke aangeschafte spiegeltjes tevoorschijn die de menigte aan de profeet toont.

Ook die zijn bedoeld om te worden ingezegend zodat geluk en bevrijding van boze geesten zijn gegarandeerd.

Bij al de rituelen laat de profeet van zich horen, met schorre stem en luid schreeuwend als een pelotonscommandant.

Zwarte kat Er komen die ochtend ook bezoekers aan het woord. Een jonge vrouw vertelt dat dankzij handwassing haar schoonzus bekende dat ze haar man ziek had gemaakt. Vervolgens werd de schoonzus zelf ziek. „Op een dag kwam er een zwarte kat de kamer binnen, en toen ik die had verjaagd, zo bleek later, was mijn schoonzus plots overleden.” Groot gejuich vanuit de zaal.

Pijnlijk wordt het als catechisanten van de profeet publiekelijk een laatste vraag moeten beantwoorden. Hoeveel dagen de Heere Jezus in het graf lag, krijgt een jongeman te beantwoorden. „Veertien dagen”, zegt hij. De zaal komt niet meer bij van het lachen. Wie doopte Jezus in de Jordaan? luidt de vraag voor een ander. „David” klinkt het, en opnieuw laat de zaal zich horen.

26

Odjokoto Kossivi in gesprek met een toverdokter. beeld Jaco Klamer​

Het welvaartsevangelie dat deze zondagochtend klonk, het heilbrengend effect van drankjes en stofjes, mits exclusief ‘ingestraald’ en verkocht door voorgangers die zich als messiassen voordoen, ze zouden de weken daarna nog vaker opduiken in Togo.

Minder excentriek wellicht dan de wijze waarop profeet Da Silveira opereert, maar voor een westerse waarnemer even vervreemdend. Wat te denken van „geheiligd zand”, de verkoop van „bloed van Christus” en van „water van Bethesda”? Ik ontmoet mannen en vrouwen die zich teleurgesteld afkeerden van de kerk omdat ze dachten iets te ontvangen, maar in plaats daarvan heel veel moesten geven – hun schaarse geld.

Je zou het gekerstend heidendom kunnen noemen dat in zulke kerken wordt beleden en gepraktiseerd, al is nuancering op haar plaats. Want niet zozeer het (voor westerse begrippen diepe) besef van geestelijke machten die ons naar het leven staan is dubieus, als wel de „heilzame” midde-

2 DECEMBER 2023

len –water, bloed, zand– die worden aangereikt en: door wie ze worden aangereikt.

Intussen is het voor tot bekering gekomen Togolezen nog niet zo gemakkelijk om zulk heidens denken en doen achter zich te laten. De hele samenleving lijkt ermee te zijn doordrenkt. Iemand die daarover weet mee te praten is hulppastor Odjokoto Kossivi uit Atakpamé. Hij komt uit een gezin waar vader toverdokter was.

Trots waren zijn ouders op de macht die ze dachten te hebben dankzij hun kennis van kruiden en dierlijke organen en hoe die te gebruiken als medicijn. „Maar toen ik wat ging mankeren aan mijn been, wisten ze me niet te genezen”, aldus Kossivi. Hij zegt door zijn vader naar zes toverdokters te zijn gestuurd, zonder succes. „Ten langen leste ben ik zelf –ik was 17 jaar– naar een kerk gegaan, want iemand had me verteld dat Jezus wel kan genezen.”

Eenmaal in de kerk bleek er geestelijk gezien meer aan de hand te zijn met Kossivi, zo werd hem duidelijk door

de preken. Het zorgde ervoor dat hij er niet meer is weggegaan. Met zijn been ging het steeds beter en de boodschap van zonde en genade raakte hem steeds meer.

Kapper Kossivi is in het dagelijks leven kapper, maar zijn vrije tijd vult hij met werk als hulppastor in zijn gemeente. Of hij hardnekkig heidendom onder gemeenteleden tegenkomt, vroeg ik hem. Zeker wel, is zijn antwoord. „Vooral nadat iemand is overleden is het voor familie lastig om oude rituelen buiten de deur te houden”, is zijn ervaring. Ook zoeken veel mensen de kerk op om er concrete hulp te krijgen – genezing, werk, een beter bestaan. „Bedenk dat de meesten hier in armoede leven, dus dat welvaartsevangelie spreekt tot de verbeelding.”

Dat alles neemt niet weg dat voorgangers er niet in mee moeten gaan, vindt ook Kossivi. Het Evangelie verlagen tot een grabbelton voor gelukszoekers, vaak ter meerdere glorie 27

(en verrijking) van voorgangers, moet worden bestreden. Het aanbieden van goed theologisch onderwijs zal daarbij van grote waarde zijn, verwacht Kossivi. Hij heeft aangeboden het project van NET Foundation vanuit zijn gemeente in Atakpamé handen en voeten te geven. „Zeker weten dat zodra voorgangers Bijbelser gaan preken er ook in de gemeente veel ten goede gaat veranderen.”

2 DECEMBER 2023

Tussen toverdokter en moskee Christelijke zorg voor meest kwetsbaren in West-Afrika

SCHOONHEID

Winterse humor, toen en nu voegde, net als op andere werken van hem, slapstickachtige scènes toe: mensen glijden uit en er is iemand in een wak gevallen.

De plaat belandde, 400 jaar later, samen met tien andere schilderijen in het prentenzoekboek ”Vroeger en nu”. In een nieuw jasje, aangemeten door illustrator Arnoud Wierstra. Op deze hedendaagse ‘Avercamp’ (zie de volgende pagina) zijn nog veel meer knipogen terug te vinden. Een man maakt, vanaf de slee, een foto met zijn smartphone. Naast een groepje mannen dat ijscolf speelt –een soort minigolf op het ijs– staat een figuur in ijshockeyoutfit. Een grote opblaassneeuwpop kijkt toe.

Goede zoekers kunnen zelfs een man ontwaren die tegen een boom plast. Wierstra voegde die toe aan elk schilderij in zijn boek. Hilarisch, want

Mariëlle Oussoren

E

en lange strenge winter? Dat lijkt anno 2023 wel iets uit een museum, of uit een boek. En dat is het ook. In het Rijksmuseum in Amsterdam hangt bijvoorbeeld een op en top winterse plaat van Hendrick Avercamp (1585-1634), de eerste echte Nederlandse winterlandschapsschilder. ”Winterlandschap met schaatsers” heet het en het stamt uit 1608. De gemiddelde temperatuur lag destijds flink lager dan nu en de winter van 1608 was zelfs extreem streng.

Avercamp schilderde voor het schilderij honderden mensen op het ijs. Van fraai uitgedoste rijken tot een bedelaar. Van schaatsers en ijszeilers tot iemand die met een bundel riet zeult. En hij 28

2 DECEMBER 2023

Vroeger en nu.

Een kijk- en zoekboek in 11 schilderijen, Arnoud Wierstra; uitg. Lannoo; 41 blz.; € 25,99

beeld Rijksmuseum

Zoekboek

zo’n wildplasser is ook op het zeventiende-eeuwse origineel van dit schilderij te vinden is. Overigens prijken daarop ook meerdere blote billen, zoals vaker in Avercamps werk. In de moderne versie is dit subtiele bloot gesneuveld: de plaat van Wierstra is een –weliswaar royale– uitsnede uit het origineel.

Ook het paardenkadaver met kraaien en een hond eromheen (links vooraan) viel buiten de kaders van de nieuwe variant. Er kwamen andere dingen voor terug. Zoals een bepakte marskramer en een foodtruck die „choco” en „brownies” verkoopt aan een groepje samendrommende mensen. Het is eigenlijk de moderne versie van koek-en-zopie – en zo schetst Wierstra een winter uit het boekje, met alles erop en eraan.

29

Voor ”Vroeger en nu” maakte Arnoud Wierstra een variant van zestiendeof zeventiende-eeuwse schilderijen van onder anderen Pieter Bruegel de Oude, Adriaen van Ostade en Hendrick Avercamp.

Elke illustratie is een bonte zoekplaat vol levendigheid. De meeste details zijn overgenomen van de oorspronkelijke schilderijen, maar Wierstra –die naast illustrator psycholoog in het onderwijs is– voegde ook veel dingen toe. Op elke plaat tekende hij bijvoorbeeld een flamingozwemband. Bij ieder schilderij hoort een thema, van kleding tot reizen en van kunst tot winter.

In minstens vijf wist-jedatjes per prent komt veel informatie aan bod over het leven een paar eeuwen terug. Overigens zijn de originele schilderijen niet afgebeeld in het boek.

2 DECEMBER 2023

Een foodtruck verkoopt „choco” en brownies aan een groepje samendrommende mensen 30

2 DECEMBER 2023

beeld Arnoud Wierstra

Zoek mee

31

Ga op zoek naar twintig moderne voorwerpen: smartphone, sneakers, fiets, zwemband, auto, ijsje, schemerlamp, skateboard, voetbal, vlieger, kerstmuts, oorwarmers, schaatspak, ijshockeykleding, opblaassneeuwpop, wanten, plastic zeehond (schaatshulp), moderne schaatsen, foodtruck, ski’s.

Ook te zien: een meisje met cadeautje, marskramer met spullen, hond met de muts van een jongetje, een slaapkop, een dubbelganger, een plassende man en een pechvogel.

2 DECEMBER 2023

Verlichting

|

Elektra

|

Wonen & Huishouden

|

Tuin & Buitenleven

Winterpuzzel B

N G

E

R

E

N

T

R A

P

L

L

O

E

U

I

N R

I

A

T

I

N A

S

E

V H

E

N

E

E

T

K

K

I

A

K

K

E

S

U

L

T

R

N N

I

U

Y

E

E

L

C N

I

E

E

E

E

A

T O

R

K

R

D

I

K

L

S

N N H

E

G S

V

R

L

I

C H

T

I

N G A

T

W T IJ

E

N

I

E

O

R

E

Y

V

U

I

V

Z

E

J

T

I

U A

U K

H

E

U

E

Z

N

E

N O W D

U R W

E

B N

U N

E

P

O

E

P

E

E

L

R O N

T

S

P

E

N A S S

K

R

I

V

J

G O E

D N

A

A

I

N N

N G

BOEKEN BUITENLEVEN ELEKTRA HUISHOUDEN HYGIENE INTERIEUR KERST KINDEREN LOYAAL ONTSPANNING PARTNER PUZZELEN SANITAIR SCHRIJVEN SNEEUW SPEELGOED TUIN UITJE VAKANTIE VERKOPEN VERLICHTING WONEN

|

Speelgoed

|

Vakanties

Foruse wenst u Gezegende Kerstdagen en een ....

Oplossing

Vul de oplossing in op foruse.nl en maak kans op leuke prijzen.

Kopen èn verkopen doet u via foruse.nl

5% van iedere aankoop gaat naar een goed doel naar keuze!

Wordt partner en verkoop uw producten via onze webshop; Webshop met alleen verantwoorde producten; Ook aanbod van vakantiehuizen en uitjes.

meer info

foruse.nl

UITLEG

Puzzelen voor het goede doel Lees deze pagina goed door, want hier staat beschreven hoe de prijspuzzels kunnen worden ingestuurd. Wie de oplossingen telefonisch doorgeeft, doneert automatisch aan de RD-actie voor christelijke zorg voor de meest kwetsbaren in West-Afrika.

D

e oplossingen van de puzzels waarmee een prijs te winnen valt, mogen telefonisch of schriftelijk worden doorgegeven. Alleen correct doorgegeven oplossingen komen in aanmerking voor een prijs.

De inzendpuzzels voor de kinderen zijn te vinden op de pagina’s 40, 42 en 61. Die voor de volwassenen op de pagina’s 62/63, 67, 87 en 97.

Ze zijn herkenbaar aan de beker boven aan de pagina.

Puzzels voor kinderen Pagina’s 36-61

Prijzen (per

prijspuzzel) 3x een bon van Intertoys t.w.v. € 15,00

Telefonisch De uitkomst van de prijspuzzels bestaat uit een getal, een zogenoemde belcode. Bel naar 09091234571 en volg de instructies op. De kosten bedragen 80 cent per minuut. De helft hiervan gaat naar de RD-actie. U kunt slechts één oplossing per keer doorgeven. Toets bij het doorbellen alle cijfers opeenvolgend in.

Puzzels voor volwassenen Pagina’s 62-97 Prijzen (per prijspuzzel): - Keukenset van Bunzlau Castle met een Yankee Candle small, t.w.v. € 26,50 (beschikbaar gesteld door In de Linnenkast, Urk).

- Driedelige handtuinset metaal/hout, t.w.v. € 19,95 (beschikbaar gesteld door Talen Tools, Staphorst).

- Muurcirkel Geloof, Hoop, Liefde, 30 centimeter, t.w.v. € 13,95 (beschikbaar gesteld door MajesticAlly, Zeewolde).

Schriftelijk Wie de oplossingen schriftelijk wil doorgeven, dient op een (brief)kaart de volgende gegevens te vermelden: naam, adres, postcode, woonplaats en niet te vergeten het paginanummer van de puzzel met de oplossing. Per kaart graag één oplossing doorgeven. Het adres staat hieronder.

De advertentiepuzzel kan op dezelfde manier (zowel telefonisch als schriftelijk) worden ingezonden.

Kinderpuzzels De kinderpuzzels en de kleurplaat kunnen alleen worden opgestuurd.

Reformatorisch Dagblad t.a.v. redactie RDMagazine Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn De prijspuzzels kunnen tot uiterlijk zaterdag 3 februari 2024 worden ingezonden. Prijswinnaars gaan akkoord met publicatie van hun naam in het Reformatorisch Dagblad.

33

2 DECEMBER 2023

PUZZEL

Bijbelse kleurpuzzel De namen van 36 Bijbelboeken uit het Oude Testament zijn verdeeld in 103 lettergrepen.

Kleur de hokjes met de lettergrepen in met de kleur waarin ze afgedrukt zijn: groen, paars, rood en blauw. Er blijven twee lettergrepen over. Kleur deze hokjes geel en maak van die lettergrepen de naam van een Bijbelboek uit het Nieuwe Testament.

JO - ZU - A RICH - TE - REN RUTH SA - MU - EL KO - NIN - GEN KRO - NIE - KEN EZ - RA NE - HE - MI - A ES - THER JOB

PSAL - MEN SPREU – KEN PRE - DI - KER HOOG - LIED

JE - SA - JA JE - RE - MI - A KLAAG - LIE - DE - REN E - ZE - CHI - EL DA - NI - EL HO - SE - A JO - EL A - MOS O - BAD - JA JO - NA

MI - CHA NA - HUM HA - BA - KUK ZE - FAN - JA HAG - GA - I ZA - CHA - RI – A MA - LE - A - CHI

A

DE

GEN

JO

MEN

NU

SA

A

DEU

HA

JOB

MI

O

SE

A

DI

HAG

KEN

MI

PE

SIS

A

DUS

HE

KEN

MI

PRE

SPREU

A

E

HO

KER

MI

PSAL

TE

A

EL

HOOG

KLAAG

MOS

RA

TE

A

EL

HUM

KO

MU

RE

TI

BA

EL

I

KRO

NA

REN

THER

BAD

EL

JA

KUK

NA

REN

TRUS

CHA

ES

JA

LE

NE

RI

UM

CHA

EXO

JA

LE

NE

RI

VI

CHI

EZ

JE

LIE

NI

RICH

ZA

CHI

FAN

JE

LIED

NIE

RO

ZE

CUS

GA

JO

MA

NIN

RUTH

ZE

DA

GE

JO

ME

NO

SA

ZU

34

2 DECEMBER 2023

© puzzel Diny van Leeuwen

GE - NE - SIS EXO - DUS LE - VI - TI - CUS NU - ME - RI DEU - TE - RO - NO - MI - UM

Tussen toverdokter en moskee Christelijke zorg voor meest kwetsbaren in West-Afrika Het zou voor christenen wereldnieuws moeten zijn: de geestelijke oorlog die woedt in twee landen in West-Afrika, Togo en Guinee-Bissau. Waar tovenarij de kerk verzwakt en de islam oprukt.

Een zuiver Bijbelse prediking helpt christenen in Togo geestelijk weerbaar te worden. In Guinee-Bissau is christelijke zorg voor gehandicapte kinderen en jongeren een krachtig weerwoord.

De RD-actie steunt dit jaar het werk van Stichting Kimon in Guinee-Bissau en van NET Foundation in Togo.

Daarbij gaat het om de volgende projecten: Stichting Kimon (Guinee-Bissau): • Uitbreiding van opvang- en behandelcentrum voor gehandicapte kinderen • Meer en betere zorg aan huis: kinderen thuis opzoeken en helpen • Kinderevangelisatie in de dorpen: het opzetten van zondagscholen, en de verspreiding van Bijbelvertellingen via audio-Bijbels.

NET Foundation (Togo): • Start van vijf theologische opleidingen voor dorpsdominees, verspreid over het land.

• Vertaling van cursusmateriaal in de Franse taal.

Doneer ook!

Lees en bekijk de verhalen via

rd.nl/actie

Steun de actie en geef op IBAN NL67 INGB 0002 9707 00

Giften zijn aftrekbaar

We hebben al weer zin in de zomer

Het jubileumseizoen met feestelijke activiteiten!

Startdatum verhuur: 2 dec vanaf 9 uur

Maakt u ess Happkiknig? gelu Haar naam betekent geluk. Maar daar is weinig van te merken in het leven van dit meisje. Als jongste van negen kinderen, was ze al op zesjarige leeftijd wees.

Dankzij uw gift krijgen kinderen als Happiness onderwijs, horen ze over de Heere Jezus, en hebben zij een toekomst. Gelukkig!

Voor hett huren van een stacaravan, kampeerplaats, safaritent of bungalow. Chalet te koop, kavel beschikbaar.

www.oldemeyer.nl of bel 0523-262805, Hardenberg

Uw decembergift wordt verdubbeld!

Doneer

4 kinderbijbels voor

€20

Scan de QR-code en doneer!

www.stephanos.nl

Welkom bij Woutlichtstraten, een groeiend familiebedrijf met passie voor ons product. In onze werkplaats in Hoevelaken vervaardigen we prefab, hardhouten lichtstraten van hoogwaardige kwaliteit.

Uw gift is welkom op NL74 RABO 0335 3074 50 of via de QR code. Of word sponsor via stephanos.nl/ikhelp

“Hier krijg ik verantwoordelijkheid en er heerst een fijne werksfeer!“ Jan - Pieter

✔ Voor zowel de zakelijke- als particuliere klant ✔ Diverse standaardmodellen én maatwerk ✔ Buitenzijde onderhoudsvrij, voorzien van aluminium profielen ✔ Keuze uit meerdere RAL-kleuren ✔ Voorzien van geïsoleerde HR++ of Triple (zonwerende) dakbeglazing ✔ Montage door de aannemer of Woutlichtstraten in geheel Nederland

Ervaring als TIMMERMAN of MONTAGEMEDEWERKER?

Versterk ons als:

MONTAGEMEDEWERKER HOUTTECHNIEK 32-40 uur p. wk.

Geïnteresseerd? Kom langs voor een kennismaking.

Stuur een mail naar info@woutlichtstraten.nl of bel met Gerben (06 - 52 66 65 81).

Scan de QR-code of kijk op woutlichtstraten.nl

ZUIDERINSLAG 8 3871 MR HOEVELAKEN

PUZZEL

Zweedse puzzel Los de puzzel op. De pijltjes laten zien waar je de woorden moet invullen. Let op de richting van de pijltjes.

KLEDING VAN EEN RECHTER

DEEL VAN EEN BLOEM

KNIPPEN EN ...

NAAM VAN EEN PRODUCT

SLAGINSTRUMENT

HOORT BIJ OMA

GEBIED

VRIJ

OMGEHAKT

DEEL VAN EEN VIOOL

WAGEN

ANDER WOORD VOOR LAWAAI

DWAAS

MAALTIJDBEREIDER

VROUW IN EEN KLOOSTER

DAAR RUIK JE MEE

HAREN DIE ONDER DE NEUS GROEIEN

ZITTEN T...N ZIT TUSSEN JE HOOFD EN JE SCHOUDERS

LANGE STOK MET EEN PUNT ERAAN MUZIEK INSTRUMENT MET WITTE EN ZWARTE TOETSEN

AAN JE VOET

KLEURRIJK

DE BEL DOET ...

OEFENPLEK BIJ WERK

STIL!

ANDER WOORD VOOR 'IK VIND HET GOED'

WOONT IN IERLAND

HIER VOETBAL JE MEE

CHINEES GERECHT

KOMT NA TWEE

LANGZAAM AFBIJTEN

NIET VOL, MAAR ...

37

2 DECEMBER 2023

IK NEEM JE ...

© puzzel Sanders puzzelboeken

DUIZEND GRAM

PROEFJES

Witwollige wolkenmachine Janneke van Reenen-Hak

Zo’n witte, wollige wolk tegen een blauwe winterlucht is altijd weer een prachtig gezicht. Vandaag bouwen we een machine waarmee je zelf wolken maakt. Net zolang tot je er genoeg van hebt.

Wat heb je nodig?

• Vaas • Rubberen huishoudhandschoen • Water • Lucifer Wat moet je doen?

1. Kijk voor je begint of de handschoen strak over de opening van de vaas past. Kies als je rechtshandig bent voor de rechterhandschoen.

2. Vul de vaas met een laagje water.

Steek de lucifer aan en gooi hem in de vaas, zodat de vlam dooft.

3. Hang nu direct de handschoen in de vaas en trek de elastische bovenkant over de opening heen. De handschoen moet de vaas strak afsluiten.

4. Houd met je linkerhand de vaas goed vast. Laat je andere hand in de handschoen zakken. Trek in een snelle beweging de handschoen binnenstebuiten uit de vaas. Let erop dat de handschoen wel de bovenkant van de vaas blijft afsluiten.

5. Kijk terwijl je de handschoen omhoog trekt in de vaas. Wat gebeurt er?

6. Laat de handschoen weer in de va aas zakken en probeer het h opnieuw. Hoelang bllijft je wolkenmachine het doen?

b

ee ld

D aa

br n van Oosten

ug

ge

Wat gebeurt hier?

Een wolk bestaat uit talloze uiterst kleine waterdruppeltjes. Om een wolk te krijgen, moet er aan twee voorwaarden worden voldaan.

In de eerste plaats moet er voldoende waterdamp in de lucht zitten. Daarnaast moeten die in de lucht verspreide waterdeeltjes als druppeltjes aan elkaar gaan klitten. Dat gaat makkelijker als er een beginnetje is, bijvoorbeeld een stofdeeltje. Bij dit proefje zijn de rondzwevende roetdeeltjes van de lucifer de beginnetjes. Het laagje water zorgt voor voldoende waterdamp en laat meteen de lucifer doven. Als je de handschoen omhoog trekt, verlaag je de druk in de vaas. Er ontstaat een soort vacuüm. Bij lage druk lukt het de waterdampdeeltjes niet om gewoon in de lucht te blijven zweven. Ze vormen een wolk van kleine druppeltjes, wat met een moeilijk woord condenseren heet.

Als de handschoen goed om de vaas zit, blijft je wolkenmachine zeker een kwartier functioneren.

Waarschuwing: doe e dit proefje in aanwezigheid van v een volwassene.

38

2 DECEMBER 2023

Spoorzoeken Paddenstoelen groeien niet aan een plant, maar toch zou je ze vruchten kunnen noemen. Ze zitten vol met heel kleine zaadjes, die eigenlijk sporen heten. Met een beetje geduld kun je ze zichtbaar maken.

Wat heb je nodig?

• Champignon (of andere niet-giftige paddenstoel) Mesje • • Wit papier • Schaaltje • Vergrootglas (eventueel)

Wat gebeurt hier?

Het grootste deel van de paddenstoel zit als een netwerk van schimmeldraden onder de grond. Met een moeid heet dat mycelium. lijk woord Paddenstoelen zou je de vruchten van het mycelium kunnen noemen.

Ze produceren miljoenen sporen, minuscule ‘zaadjes’ m die ergens anders weer een nieuw netwerk van schimmelldraden kunnen starten. Sporen zitten in de hoed nschotjes, die ook tussen de tussen well plaatjes l j worden d genoemd. Een rijpe paddenstoel laat elke minuut duizenden sporen vallen. Eén spore kun je niet zien, maar een heleboel bij elkaar wel. Wacht je een paar dagen, dan ligt er een flinke hoeveelheid op je papier. Keurig in het patroon van de plaatjes. Met een vergrootglas kun je de sporen nog steeds niet zien, zo klein zijn ze. Wel zie je het patroon van sporen en tussenschotjes een stuk beter.

Wat moet je doen?

1. Kies een mooie, onbeschadigd de padd denstoel uit. Is hij erg vers, leg hem h g. dan nog een of twee dagen weg 2. Snijd de hoed van de steel. Ve erwijder zo veel steel dat de hoed niet wiiebelt als je hem plat neerlegt.

3. Kijk naar de onderkant van de hoed. Kun je de plaatjes goed zien zitten? Zo niet, pulk of snijd dan voorzichtig met het mesje rondom een stukje van de rand af, zodat de plaatjes zichtbaar zijn. de 4. Leg de hoed op het papier, met d plaatjes omlaag. Zoek voor je proefopstelling een rustige plaats uit, zodat de paddenstoel niet kan verschuiven. Zet het schaaltje er ter bescherming op de kop overheen.

5. Laat de paddenn stoel twee dagen met rust.

Haal dan het schaaltje weg en til de hoed voorzichtig op.

Wat zie je op het papier?

6. Bestudeer het patroon eventueel met een vergrootglas. Wat valt je op?

Paddenstoelen kunnen giftig zijn.

Pluk ze niet zelf, maar haal ze in de winkel 39

2 DECEMBER 2023

PRIJSPUZZEL

Bijbelse invulpuzzel Zoek de psalmversjes op in je psalmboekje. Hieronder vind je de ontbrekende woorden.

Vul ze in en streep die woorden weg. Je houdt daarna nog vijf woorden over. In welk versje van Psalm 99 zingen we deze vijf woorden? boom Die duif dwaas

eer God gras gunst

hart held helpt hert

in leeft lief looft

mond Naam nood oog

psalm spoor steen stil

tent volk woord Zijn

Want hij zal zijn gelijk een frisse …………………

Psalm 14:1

De trotse ………………… zegt in zijn boos gemoed

Psalm 15:1

Wie zal verkeren, grote God, in Uwe …………………

Psalm 17:3

Ik zet mijn treden in Uw …………………

Psalm 19:1

Het ruime hemelrond vertelt met blijde …………………

Psalm 42:1

’t Hijgend ………………… der jacht ontkomen

Psalm 47:3

God vaart voor het ………………… met gejuich om hoog

Psalm 56:5

Ik roem in God ik prijs ’t onfeilbaar …………………

Psalm 62:1

Mijn ziel is immers ………………… tot God

Psalm 68:7

Gelijk een ………………… door ‘t zilverwit

Psalm 72:11

Zijn Naam moet eeuwig ………………… ontvangen

Psalm 81:2

Zingt een ………………… en geeft trommels aan de reien

Psalm 89:7

Hoe zalig is het ………………… dat naar Uw klanken hoort

Psalm 98:2

Hij heeft gedacht aan ………………… genade

Psalm 103:8

Gelijk het ………………… is ons kortstondig leven

Psalm 105:24

Die ………………… heeft God Zijn volk bewezen

Psalm 116:1

God heb ik …………………

Psalm 116:10

Ik zal Uw ………………… met dankerkentenis

Psalm 118:11

De ………………… die door de tempelbouwers

Psalm 127:5

Welzalig hij die als een …………………

Psalm 136:25

Looft Hem, looft Hem, al wat …………………

Psalm 138:1

‘k Zal met mijn ganse ………………… Uw eer

Psalm 150:2

………………… God met bazuingeklank, geeft Hem eer

Oplossing: ………………… ………………… ………………… ………………… …………………

Naam:

Leeftijd:

© puzzel Diny van Leeuwen

Psalm 1:2

Psalm 99 :

........

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

40

2 DECEMBER 2023

PUZZEL

Bijbelse woordzoeker Deze woordzoeker hoort bij de gelijkenis van de Goede Herder uit Johannes 10.

Streep de 42 woorden weg in het puzzelhok. De woorden zijn alleen horizontaal en verticaal verstopt. Je houdt nog 14 letters over. Maak daar een kort zinnetje van.

Waar staat dit in Johannes 10?

VOORWAAR VREEMDE WACHTER WEIDE WOLF WOORDEN ZOALS

STELEN STEM VADER VERLOREN VINDEN VLUCHT VOLGEN

S

C

H

A

A

P

S

K

O

O

I

K

E

G

M

C

N

F

E

I

D

E

U

R

E

D

A

V

E

A

H

H

B

E

H

O

U

D

E

N

E

L

O

L

A

A

N

I

E

M

A

N

D

V

E

O

L

O

IJ

N

P

E

N

I

E

T

P

E

O

R

L

E

R

K

D

E

R

N

E

D

M

E

E

R

V

V

N

W

E

E

N

O

E

T

S

T

E

L

E

N

R

W

A

N

R

B

L

N

E

N

N

E

K

O

O

E

T

A

I

E

U

R

E

T

H

C

U

L

V

A

V

A

R

S

S

I

E

G

N

E

D

N

I

V

W

O

A

I

T

H

T

V

I

M

O

E

T

M

Z

O

A

L

S

E

E

E

N

E

G

L

O

V

T

N

T

H

C

A

M

R

N

H

U

U

R

L

I

N

G

W

O

L

F

T

D

E

R

E

T

H

C

A

W

O

O

R

D

E

N

E

N

E

V

E

L

I

E

F

R

W

E

I

D

E

R

Oplossing:

41

2 DECEMBER 2023

© puzzel Diny van Leeuwen

NIET OOK OVERVLOED ROEPT ROVER SCHAAPSKOOI SCHAPEN

LAAT LEVEN LIEF MACHT MOET NAAM NIEMAND

EIGEN GELIJKENIS IK HERDER HUURLING KENNEN KLIMT

ALLEN ANDERE BEHOUDEN BINNEN BUITEN DEUR DIEF

© beeld Linda Bikker

KLEURPLAAT

Naam:

Leeftijd:

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

42

2 DECEMBER 2023

REBUS

Een onmogelijk dilemma...

Puzzel mee!

Food For LiFe Malawi ontbreken?

Welke woorden

SINDS 2012

Help om zoveel mogelijk mensen duurzaam te helpen!

Food For LiFe Malawi leert mensen hoe zij De Herberg, een gastvrij huis inmet eeneen…duuromgeving, een zaam biologisch systeem zelf hun eigen voedsel kunnen geopende Bijbel, professionele begeleiding, …. We hebverbouwen. Hoe zij zelf daarmee hun eigen inkomen ben verschillende mogelijkheden die bij jou aansluiten. kunnen genereren.

Je kunt kiezen uit een herstelprogramma, retraite of Op dit moment woedt de honger door Malawi. kom-op-adem …

Duizenden per dag gaan het niet overleven.

De schatting is 2.500 tot meer dan 5.000 per dag.

Per dag!je antwoord naar Stuur

GEEF LEVEN

Wanneer wij de hongerige voeden kunnen we dat geld niet puzzel@pdcdeherberg.nl gebruiken om deelnemers aan ons project toe te voegen.

Stuur de oplossing naar: info@stichtingcharity.nl

RD magazine Hun o.v.v. dankliederen vervullen het heelal wanneer ze mee mogen doen zodat zij nooit meer honger hebben.

Hetzelfde geldt voor mensen die we een zak maïs mogen geven.

Maak daarmee kans op een concertarrangement U kunt ook helpen met de aankoop van kantoor- en voor 2 personen met Martin Zonnenberg en Marjolein de Wit woonmeubels; kijk eens op in het Koetshuis van De Pietersberg.Hartelijk dank voor uw gift namens Wezi en Sissi. www.livingfair.nl

Prijzen: 3 waardebonnen van € 25,- te besteden in de winkel.

www.foodforlifemalawi.com

WSP groeit. Wij zoeken jou!

Word jij onze nieuwe Production Manager?

Boeiende technologie. De industriële wasserij. Elke dag worden er tienduizenden stuks wasgoed gewassen. Een enorm complex proces. Wij helpen wasserijen met software (WinWash) en hardware deze gigantische logistieke stroom af te stemmen op de machinecapaciteit. Maar we hebben een uitdaging. Door snelle groei hebben we veel werk. We zijn op zoek naar nieuwe collega’s. We zijn benieuwd naar jouw ideeën.

Production Manager • Geeft leiding aan assemblage- en logistieke medewerkers en de productie planner • Centraal aanspreekpunt voor het volledige productietraject • Proces optimalisatie, initiëren en hanteren van procedures voor wat betreft veiligheid, kwaliteit en tijdige levering • Inkopen van benodigde productie materialen • Beheren van een correcte magazijnvoorraad • Indien nodig meewerkend voorman Lees meer op werkenbijwsp.com en geef jezelf de ruimte.

Bezoek ook onze website voor de overige vacatures bij WSP; • Sales Support Manager • Hardware Engineer

Amerongen (UT), 0343 481 580 WSP. De system integrator van de wasserijbranche.

www.werkenbijwsp.com

PUZZEL

Kruiswoordpuzzel Kun jij overal de goede woorden vinden? Als je klaar bent mag je de letters in de vakjes onderaan zetten. Welk woord lees je hier?

Van boven naar beneden:

Van links naar rechts: 1 Koppel 7 Ben je ... Klaar?

8 Roep je bij pijn 10 Kleinste vinger 11 Punt op een paddenstoel 12 Plan 14 Vrouwtjesaap 15 Voegwoord 16 Muzieknoot

2 Op welke tijd 3 Ieder 4 Draagzak 5 Moeilijk woord voor step 6 Oprijlaan 9 Schoonwrijfgerei 13 Aan je voet zitten t...N 14 Zit tussen je hand en je schouder

17 Onbekende

1

2

6

3

4

7

5

8

9

11

10

13

14

15

© puzzel Sanders puzzelboeken

12

16

17

Oplossing:

17

6

16

9

4

44

2 DECEMBER 2023

PUZZEL

Legpuzzel Leg alle woorden op de juiste plaats in de puzzel. Tip: begin eerst met de lange woorden. Dan heb je alvast veel letters. Handig voor het wegleggen van de korte woorden.

cel een lek nat pal pap ras tot

4

arts eens ogen paal pink spel

5

lenig loket pasta trein

7

aanloop chocola klokken popcorn praatje shampoo

© puzzel Sanders puzzelboeken

3

N A T 45

2 DECEMBER 2023

PROJECT

Pastoraal werkers in het Midden-Oosten Benodigd bedrag: € 60.000 € 45.000 € 30.000

€ 15.000 €0

Irak

Maak uw gift over naar: NL68 TRIO 0786 7131 43 t.n.v. Stichting Ismaël o.v.v. ‘Pastoraal werkers in het Midden-Oosten’.

Doneer via: stichting-ismael.nl/doneren

Jordanië

Ga voor meer informatie naar: www.stichting-ismael.nl/nieuws/kleur-bekennen

RISN: 818 779 391

Stichting Ismaël heeft als doelstelling de Arabische wereld in contact te brengen met de Bijbelse boodschap. Eén van onze mooie projecten is het ondersteunen van pastoraal werkers in het Midden-Oosten. Door onze hulp kunnen zij fulltime bezig zijn met de verkondiging van het Evangelie aan mensen die nog nooit met Gods Woord in aanraking zijn geweest. Helpt u mee? Veel dank!

Wilt u weten hoeveel u kunt besparen?

Doe de check op

PV-PROJECTEN.NL

Bel ons voor gratis advies

085 9023 103

PUZZEL

Bijbelse paspuzzel Het tekstgedeelte in de middelste kolom komt uit Mattheüs 10. Zet de woorden uit Filémon op de juiste plaats horizontaal in de hokjes. Welk woord past er niet in? In welk vers van Filémon staat dit woord?

AMEN BEHOUDEN BEKENDMAKING BROEDER EVANGELIE

GEBEDEN GEHOORZAAM GELOOF GEMEENTE GENIETEN

G

GESCHREVEN GEVANGENE GEZONDEN GOEDDADIGHEID GROETEN

G G

KRACHTIG LIEFDE MEDEARBEIDERS SCHULDIG TEGELIJK

VERKWIKT VERTROUWEN VREUGDE VRIJMOEDIG VRIJWILLIG

WELLICHT ZENDBRIEF

E E N

G

B E K E R G

K O

G

U

G

D

G

W G

G

A

G

G

T G G

E R T E D

G

G

R I N K

G G Oplossing:

G

E N

Filémon vers ......

47

2 DECEMBER 2023

© puzzel Diny van Leeuwen

G

last minute korte levertijden, dus snel

would you like to help us? waarom Wij zitten op een christelijke school. Het is een private-school, dat betekent dat onze school geen geld krijgt van de overheid.

Maar wij kosten wel veel: €600 per maand! Om dat allemaal zelf te betalen is heel lastig. Wilt u helpen?

hoe MANNAFIELDS CHRISTIAN SCHOOL

U kunt de QR-code scannen of een gift overmaken op IBAN NL88 RABO 0128 3336 42. Het fijnst vinden we het als u een vriend van ons wordt. Als u dat wilt gaat u naar www.svcos.nl/word-vriend, kies dan voor de optie ‘Ik geef een maandelijks bedrag’.

SVCOS Watertuin 328 3772VG Barneveld - www.svcos.nl - IBAN NL88 RABO 0128 3336 42

Wij regelen jouw kerstgeschenken, want jij hebt vást meer te doen... bestel nu op greengiving.nl

in huis

PUZZEL

Letterbox

© puzzel Sanders puzzelboeken

Streep alle letters die meer dan één keer voorkomen door. De overgebleven letters vormen een woord. Zie jij welk?

Oplossing:

49

2 DECEMBER 2023

Puzzel mee en maak kans op mooie prijzen!

Woordzoeker: Onderstaande woorden zijn in alle mogelijke richtingen in het diagram verborgen. De letters mogen meer dan eenmaal gebruikt worden.

De overgebleven letters vormen de oplossing.

AANDACHT ADEMPAUZE BESCHERMING CONTACT DAKLOOS EIGENWAARDE FAMILIE GELIEFD GEZIEN HERSTEL HUIS IDENTITEIT

LEREN LEVEN MAATSCHAPPIJ MEEDOEN MENS MOEILIJK MOTIVATIE MIJ NAASTE ONTMOETING OPSTAAN PERSOONLIJK

PRAATJE PROBLEMATIEK SAMEN SLEUTEL STAP VERBINDING VERSLAVING VRIENDSCHAP WAARDE WELKOM ZIEN

Eerste prijs Een week vakantie voor 2 personen in een bungalow op Bungalowpark Stolpenheim in Nunspeet. www.stolpenheim.nl

Geef de oplossing uiterlijk 1 februari door via ontmoeting.org/puzzel.

Helpt u mee? Kijk op thuis.ontmoeting.org

Tweede prijs Vier kaartjes voor Avonturenboerderij Molenwaard. www.avonturenboerderij.nl Stichting Ontmoeting W ontmoeting.org E info@ontmoeting.org NL35 RABO 0387 6691 40

PUZZEL

Bijbelse cijferpuzzel Elke letter van het alfabet heeft een cijfer. Zet in het grote puzzelhok onder de cijfers de juiste letters. Een sterretje* betekent een hoofdletter. Als alles is ingevuld, lees je een Bijbeltekst uit de geschiedenis over de zondvloed. Daarna komt er nog een vraag.

Het antwoord op die vraag is de oplossing van deze puzzel. a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

5

10

24

7

3

16

20

11

4

18

22

12

26

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

ij

z

8

6

14

1

9

21

15

2

25

13

17

23

19

4

8

7*

3

D

e

19*

23

11* 8

3*

3*

9*

3*

11

5

9

15

19

3

4

25

6

6

9

: 15

5

5

8

5

12

7

3

7

5 -

3

8

19

2

12

3

8 3

8

19

6

26

3

8 8

25

5

4

7

3

12

3

8

6

6

20

21

15

11

4

15

3

8

3

9

7

5

3

15

4*

8

8

20*

9

20

3

5

5

9

7

3

19

5

5

4

4

8

20

22

6

2

7

3

3

8

15

3 13

3

8

6

14

11

6

13

3

12

22

8

3

21

4

4

8

15

3

9

8

5

24

11

15

2

7

3

8

25

3

9

21

21 8

10

3

12

3

3

21

12

6

16

15

18 3

3 25

7 5

?

51

2 DECEMBER 2023

8

3

19

3

20*

6

7

© puzzel Diny van Leeuwen

20

AANG ENBRUG tro

l ec

De witgoedspecialist voor heel Zeeland

De betere merken witgoed mét persoonlijk advies vindt u bij Aangeenbrug Electro. In onze fysieke showroom in Westkapelle, de digitale etalage online of bij u aan huis; we zorgen ervoor dat het goed komt. Ook voor reparatieservice en garantie staan we voor u klaar; ook als u uw witgoed elders heeft aangeschaft. En dat al 30 jaar.

Oude Zandweg 24 | Westkapelle | 0118 - 57 24 27 | aangeenbrugelectro.nl Onze klanten waarderen onze service op Klantenvertellen met een 9,5

Al 30 jaar zeggen we bij dé witgoedspecialist van Zeeland: Komt wel goed

KLEURPLAAT

© beeld Linda Bikker

Maak de tekening af door de cijfers met elkaar te verbinden en kleur hem daarna mooi in.

53

2 DECEMBER 2023

ZELF LEZEN

Buikpijn Marjanne Hendriksen

„I

k denk dat hij zo wel goed is.” Lichawa legt het mes naast zich in het gele zand en houdt het houten handvat voor een katapult omhoog. „Heb je een stukje rubber?”

Sangwani trekt met een triomfantelijk gezicht een stuk van een kapotte binnenband van een fiets uit zijn broekzak tevoorschijn. „Hier!” Lichawa pakt het rubber aan en knoopt het stevig aan de twee uiteinden van het in tweeën gevorkte stokje vast. Hij trekt het rubber tussen het hout door naar achteren en rekt. „Ja, dit is goed.”

Hij geeft Sangwani zijn katapult en trekt zijn eigen katapult, die om zijn nek bungelde, over zijn hoofd heen. „Kom, laten we gaan!”

Sangwani springt op. Lichawa pakt het mes van de grond en staat ook op. „Even dit binnen leggen.”

Hij duwt de houten deur van hun grashut open. Die schuift krakend over de aangestampte aarde. Binnen is het schemerig. Lichawa legt het mes op het deksel van de emmer met drinkwater, die in de hoek staat, en stapt dan het felle zonlicht weer in. Sangwani wacht ongeduldig. „Heb je kleiballetjes genoeg?”

Lichawa klopt op de bobbels in zijn broekzak. „Voorlopig wel!” „Waar gaan we heen?” vraagt Sangwani. „Zullen we naar de zendingspost gaan?” stelt Lichawa voor. „Daar zijn veel bomen en dus veel vogels.” „Mij best.” Sangwani glundert. „Misschien kunnen we zelfs wel een aap schieten. Dan hebben we echt veel vlees!”

Lichawa lacht naar zijn jongere

broertje. „Je mag al blij zijn als je zo’n eerste keer iets raakt.” „Zo moeilijk is dat toch niet?” vraagt Sangwani. „Haha, iets zul je wel raken ja, al is het maar een boom. Vogels schieten is moeilijker. Ze vliegen zomaar op.

En apen zijn echt snel!” Lichawa kijkt naar het beteuterde gezicht van zijn broertje. „Je leert het vanzelf, hoor.

Gewoon oefenen.”

Samen lopen ze het erf af en slaan het zandpad naar de zendingspost in.

Na een poosje duiken de jongens het bos in. „Geef mij alvast maar een kleiballetje”, zegt Sangwani. Lichawa pakt er een uit zijn broekzak en geeft dat aan zijn broertje. „Nu stil zijn, hoor!”

Voorzichtig sluipen de jongens verder. Steeds staan ze even stil en turen omhoog. Opeens wijst Lichawa en legt daarna zijn vinger op zijn mond.

Gelijk staat Sangwani stil. Lichawa duwt een kleiballetje in het rubber van zijn katapult, trekt het naar achteren en laat het met een flinke vaart wegschieten. Een dikke duif valt ritselend uit de boom naar beneden. „Raak!” juicht Sangwani. „Mag ik de volgende doen?” vraagt Sangwani. „Goed. Maar dan moet je wel weer stil zijn.” Lichawa neemt de duif aan zijn pootjes mee. Voorzichtig trekken de jongens verder. Als ze vlak achter het huisje van de juf van de kinderclub langs sluipen, blijft Lichawa opnieuw staan. „Daar, in die hoge boom”, fluistert hij. „Toe maar.”

Sangwani doet precies hetzelfde als hij Lichawa heeft zien doen en laat zijn kleiballetje wegzoeven. Oei, het vliegt lang niet hoog genoeg. Met een flinke vaart schiet het kleiballetje 54

langs de boom. „Au!” Precies op dat moment komt de juf om de hoek van haar huisje heen. Ze grijpt naar haar hoofd. „Wegwezen!” sist Lichawa. Hij zet het op een hollen, diep het bos in. Sangwani rent achter hem aan.

De volgende morgen, als het licht door de kieren van het grasdak schijnt, wordt Lichawa het eerst wakker. Hij rekt zich uit op zijn rietmat. Dan komt hij overeind en port zijn slapende broertje naast zich in zijn zij. „Wakker worden! Er is club vandaag!” Sangwani opent langzaam zijn ogen. „Club?” fluistert hij. „Daar durf ik nooit meer naartoe.” „Ze kan ons nooit gezien hebben, joh!” zegt Lichawa. „Ik ga wel. De juf heeft ons een oliebol beloofd. Weet je nog?”

Sangwani zucht diep. Hij wrijft over zijn knorrende maag. Ja, een oliebol wil hij ook…

Als die morgen de club begint, zitten de broertjes achterin. „Waarom hebt u een pleister op uw hoofd?” vraagt een klein meisje aan de juf.

De juf antwoordt: „Omdat ik een steentje tegen mijn hoofd heb gehad.” Het meisje zegt: „Dan lijkt u op Goliath. Gelukkig leeft u nog wel!”

De juf glimlacht. „Nou, Temwani, jij hebt dat Bijbelverhaal goed onthouden, zeg! Dat is lang geleden dat ik dat verhaal vertelde.” „Maar wie gooide dat steentje dan?” Temwani kijkt de juf vragend aan. „Dat weet ik niet”, antwoordt de juf. Temwani zegt: „De Heere weet het wel, hè juf?”

Sangwani’s buik voelt opeens heel raar. Hij weet niet of een oliebol daar wel tegen helpt…

2 DECEMBER 2023

55

beeld Jannytha Pasterkamp

2 DECEMBER 2023

Jullie hypotheek.

Gewoon goed en voordelig geregeld.  Hypotheek voor starter,

doorstromer of oversluiter

 Woningverhuur hypotheek  Hypotheek voor ondernemer vanaf 1 jaar zelfstandig

 Hypotheek zonder verzekering  Overwaarde hypotheek voor 60+



Onafhankelijk advies



Verantwoord en voordelig



Deskundig en oplossingsgericht

klanten beoordelen ons met een

9,4

Hypotheken | Verzekeringen | Financieringen

Bel 0342 - 42 16 53

Albert Plesmanstraat 2 | 3772 MN Barneveld | www.vanommeren-fa.nl

PUZZEL

Woordzoeker Streep de woorden door in het puzzelhok. Er blijven zes letters over waar je een woord van kunt maken. Weet jij welk?

KNUS KOEL KOUD KRABBEN LANGLAUFEN

MANTEL MUTS OORWARMERS SEIZOEN SKIBROEK

SLEE SPRUITJES VERWARMING VRIESPUNT

N

E

B

B

A

R

K

V

W

S

R

A

V

S

K

I

B

R

O

E

K

E

U

A

R

P

L

K

B

I

U

R

S

I

U

T

I

R

N

E

E

B

D

W

T

Z

V

O

E

U

K

O

E

L

E

A

U

O

D

P

S

I

O

O

R

W

A

R

M

E

R

S

P

T

L

E

T

N

A

M

E

N

A

T

U

J

A

N

U

A

R

I

N

N

A

U

N

E

F

U

A

L

G

N

A

L

H

H

T

S

E

D

IJ

T

E

G

R

A

A

J

Oplossing:

57

2 DECEMBER 2023

© puzzel Sanders puzzelboeken

BIBBEREN HAARDVUUR HUTSPOT JAARGETIJDE JANUARI

Breng het Evangelie bij Misha in zijn woonkamer Met uw hulp ondersteunt Friedensstimme 120 evangelisten. In Rusland, Centraal-Azië en de Kaukasus. Uw steun maakt Levensgroot verschil!

Help en bid mee!

Kijk op www.friedensstimme.nl

Werken zonder zorgen?

In een wereld waar christelijke waarden niet vanzelfsprekend zijn, is het cruciaal om een stem te hebben. Een stem die spreekt voor jou; voor jouw waarden, jouw overtuigingen. Welke zorg je ook hebt, de RMU staat voor je klaar. Met expertise en een sterk netwerk. Met juridische hulp en advies, afgestemd op jouw unieke situatie en behoeften.

Zo werkt samen beter.

Word nú lid op RMU.nu

© beeld Linda Bikker

KLEURPLAAT

59

2 DECEMBER 2023

Alles wordt duurder …

Goede spullen blijven bij ons goed betaalbaar!

OPHEUSDEN Kringloopwinkel Oude Molen

Kerklaan 2a www.kringloopoudemolen.nl T (0488) 440 000 Openingstijden: Wo-do-za 10.00 - 15.00 uur

RIJSSEN Kringloopwinkel De Mors

Spoelerstraat 7 www.kringloopwinkeldemors.nl T (0548) 750 459 Openingstijden: Di-do 10.00 - 15.30 uur, za 10.00 - 16.00 uur

MIDDELBURG Kringloop Ramsjburg

Oude Veerseweg 3 www.ramsjburg.nl T (06) 340 184 95 Openingstijden: Di-wo-vr 09.30 - 16.30 uur

Welkom in de kringloopw inkels met opbre ngst voor een g oed doel *

Puzzel mee en win!

Eerste zaterdag van de maand geopend van 09.30 - 12.30 uur

GOES Kringloopwinkel Goed & Gebruikt

Dirk Dronkersweg 18 www.kringloopwinkelgoedengebruikt.nl T (0113) 745 206 Openingstijden: Di-do 09.30 - 16.30 uur, za 10.00 - 13.00 uur

Wat is het volgende getal in de reeks?

cijferreeks

6

18

42

90

186

...

Stuur de oplossing, met vermelding van uw naam en woonplaats, uiterlijk zaterdag 27 januari 2024 naar puzzel@kringloopwinkelgoedengebruikt.nl.

U maakt kans op een waardebon van € 50,te besteden in een van de kringloopwinkels!

RIDDERKERK Kringloopwinkel Noordenweg

Noordenweg 87 www.kringloopnoordenweg.nl T (0180) 222 003 Openingstijden: Di-do 10.00 - 16.00 uur, vr 19.00 - 20.30 uur, za 10.00 - 13.00 uur

* In de winkels werken alleen vrijwilligers; de netto-opbrengst is bestemd voor: Zending Gereformeerde Gemeenten, Deputaatschap Evangelisatie en Deputaatschap Israël

PRIJSPUZZEL

Bijbelse wegstreeppuzzel Deze wegstreeppuzzel is ook op te lossen voor kinderen uit groep 3. Alle woorden bestaan uit één lettergreep. Kleur de woorden in met een (kleur)potlood. Je leest de woorden van links naar rechts of van boven naar beneden. Als je de letters van alle woorden ingekleurd hebt, blijven er nog zes letters over. Zet deze achter elkaar en je leest een woord dat wel 25 keer in de Bijbel staat. Hopelijk ga je daar deze winter van genieten!

ARK

DAAD

GEEST

HART

KOUD

LEEUW

MAN

OOG

RUST

SPOOR

BEER

DAG

GOUD

HOOP

KRACHT

LICHT

MIER

PLEIN

SCHIP

STEEN

BOOM

DUIF

GROOT

KIND

KRUIS

LOT

MUNT

RAAD

SLANG

STER

BOOT

FIJN

HAND

KLEIN

LAMP

MACHT

NACHT

RAAF

SPIN

STIL TIJD

A

R

K

D

U

I

F

S

L

A

N

G

B

S

M

F

IJ

N

S

P

L

E

I

N

O

T

U

V

K

L

E

I

N

R

K

H

O

E

N

I

S

C

H

I

P

A

O

A

T

R

T

S

L

E

E

U

W

A

U

R

S

P

I

N

T

R

O

O

N

F

D

T

H

G

W

O

O

R

D

N

D

A

A

D

A

O

K

R

U

I

S

G

E

E

S

T

N

U

K

R

A

C

H

T

L

O

T

M

D

D

M

A

N

E

K

M

B

L

S

A

N

A

C

H

T

W

I

I

O

A

T

C

E

W

E

R

K

IJ

N

E

O

M

E

H

S

P

O

O

R

S

D

R

M

P

E

T

V

V

T

H

B

G

W

O

L

F

N

U

O

U

IJ

O

E

R

R

S

Z

O

N

R

E

U

D

O

E

O

A

T

O

Z

D

U

T

R

W

P

R

O

A

I

O

E

A

S

L

I

C

H

T

T

D

L

G

E

G

T

Oplossing:

Naam:

Leeftijd:

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

61

2 DECEMBER 2023

TROON VIS VOET VUUR WERK WIJS WOLF WOORD ZEE

© puzzel Diny van Leeuwen

ZON

! e t a d e h t Save mber e c e d 9 Zaterdag

Kom, proef en beleef hét sfeervolle DB Wildfestijn bij jou in de buurt Live Cooking: Stomen, grillen en barbecueën met heerlijke wildgerechten. Zaterdag 9 december van 10.30 tot 15.00 uur.

DB Keukens nodigt u uit voor het Wildfestijn

de wondere wereld van het Outdoor Barbecueën.

op zaterdag 9 december. Dit sfeervolle evene-

Vanaf 14.00 uur is iedereen welkom voor een

ment belooft een onvergetelijke ervaring te

unieke wijn- en bierproeverij gecombineerd

worden voor liefhebbers van smaakvolle

met de meest smaakvolle wildgerechten.

avonturen en culinaire ontdekkingen van het wildseizoen.

Uniek culinair evenement Mis dit unieke evenement niet, waar passie

Life cooking

voor keukens, culinaire creaties en gezellig-

Stomen, grillen en barbecueën; tijdens het

heid samenkomen. Iedereen is welkom bij

Wildfestijn worden de lekkerste gerechten

hét DB Wildfestijn. Reserveren is niet nodig.

met passie en creativiteit ter plekke bereid.

Alle informatie en het totale programma zijn

Tijdens het evenement zijn ook professio-

terug te vinden op dbkeukens.nl/wildfestijn.

nele pitmasters aanwezig om de bezoekers te verrassen met hun culinaire creaties. Het

Welkom!

Wildfestijn biedt een unieke kans om in een

U bent welkom op zaterdag 9 december

sfeervolle setting de heerlijkste wildgerech-

van 10.30 tot 15.00 uur bij één van onze

ten te ontdekken.

inspirerende showrooms.

Kom, proef en beleef!

Meer informatie?

en gastvrijheid van DB Keukens. Het wild-

Wil je graag meer weten

programma start om 11.00 uur met een kook-

over DB Keukens? Scan

workshop stomen en grillen van wild in de

de QR-code.

keuken, vervolgens nemen top-chefs u mee in

Voor meer informatie: dbkeukens.nl/wildfestijn

H

Kom, proef en beleef de oprechte aandacht

Speciaal aanbevolen Ds. W. Silfhout

Israël

Strijd in Palestina Een spannend verhaal over het wonderlijke ontstaan van de staat Israël

VOLK TUSSEN LIEFDE EN HAAT

Volk tussen eeuwigheid en eenzaamheid 96 pagina’s

Ds. P. den Butter

296 pagina’s

11,95 Israël: volk tussen liefde en haat Ds. W. Silfhout

In 2023 bestaat de staat Israël 75 jaar. Dat is een wonder, gezien alle vijandschap en de oorlogen die gevoerd zijn. In dit boek zoekt de auteur een antwoord op de vraag hoe onze liefde tot het Joodse volk gefundeerd is in het Woord van God.

160 pagina’s M. Kanis

19,95 Volk tussen eeuwigheid en eenzaamheid Ds. P. den Butter

12,95

Strijd in Palestina

M. Kanis

In dit spannende verhaal leer je Asjer Cohen en Sam Katan met zijn zusje Leah kennen. Deze drie Welke rol speelt het Israël van nu in Gods heilsplan?

Joodse jongeren komen uit Nederland. Met veel En hoe moeten we dat zien in het licht van de chrismoeite bereiken ze Erets Jisraeel, Hebreeuws voor telijke kerk? Hoe zit het met de zogeheten vervan‘Het land Israël’. Eenmaal in Palestina is er echter gingstheologie? Dit boek laat een verrassend actueel geen sprake van rust. De strijd tussen de Joden en licht schijnen over vragen rond het volk van God. Arabieren is fel, bloedig en vaak meedogenloos.

Thomas Halyburton

Religieuze gevoelens

ONZE

GOD k

Jonathan Edwards

O C TAV I U S WINSLOW

Gedenkschriften 528 pagina’s

256 pagina’s

34,95

21,95

Religieuze gevoelens

De eigen levensbeschrijving van Thomas Halyburton

400 pagina’s

27,50

Jonathan Edwards

Octavius Winslow

Onze God

Gedenkschriften

De grote opwekking in de jaren 1740-1742 was voor Jonathan Edwards de aanleiding tot een diepgaande bezinning op het werk van de Heilige Geest. In ‘Religieuze gevoelens’ maakt Edwards duidelijk dat de Heilige Geest in de wedergeboorte niet alleen ons verstand verlicht, maar ook Gods liefde in ons hart uitstort.

Octavius Winslow beschrijft in het boek ‘Onze God’ de verschillende volmaakte eigenschappen van God zoals die in de Bijbel worden geopenbaard.

Het gaat dan om bijvoorbeeld Zijn liefde, geduld, heiligheid, troost en genade. Winslow biedt in deze bundel geen dogmatische beschrijving, maar hij probeert de Bijbel na te spreken.

De bekende puriteinse predikant Thomas Halyburton (1674-1712) beschreef geregeld zijn geestelijke ervaringen in een autobiografisch dagboek. Die zijn later verschenen in deze bundel ‘Gedenkschriften’.

Ze staan bekend als een van de meest indringende, persoonlijke beschrijvingen van een innig geestelijk leven.

Het hart van Christus

Thomas Halyburton

Ik ben de

Opstanding en het Leven

Thomas Goodwin Vol genade en barmhartigheid voor de zwakke gelovigen

˜

Openbaring

Ds. s. A. Ve V rgunst

168 pagina’s

384 pagina’s

19,95

19,95

80 pagina’s Steef Post

9,95

Het hart van Christus

Ik ben de Opstanding en het Leven Ds. A. Vergunst

Steef Post

‘Het hart van Christus’ is het meest geliefde werk van Thomas Goodwin. Aan de hand van de Schrift laat hij zien dat Christus, in al Zijn hemelse majesteit, niet afstandelijk en onverschillig is tegenover de gelovigen, maar de sterkste genegenheid voor hen heeft. Goodwin begint met de prachtige verzekeringen die Christus aan Zijn discipelen gaf.

Ds. A. Vergunst (1926-1981) nam binnen de Gereformeerde Gemeenten een grote plaats in. Bedeeld met veel gaven en een grote werkkracht was hij op allerlei terrein actief. Maar eerst en vooral wilde hij dienaar van het Woord van God zijn. Uit zijn vele publicaties is dit dagboek samengesteld.

Johannes zag op Patmos ongelofelijke dingen. Hij zag woeste dieren, sprinkhanen en een draak. Een andere keer zag hij een grote groep mensen in het wit met palmtakken. Hij sprak met engelen. Gelukkig moest Johannes alles opschrijven en staat het in het Bijbelboek Openbaring. Wil je daar meer van weten? Lees dit boek.

Thomas Goodwin

Openbaring voor jongeren

Ga naar uw boekhandel, bestel op debanier.nl of bel 055-5390650

PUZZEL

Filippine Gelijke cijfers zijn gelijke letters. Bij de juiste invulling leest u in de oranje kolom de oplossing.

1

2 In vlokken neervallen 3 Beveiliging 4 Warmtegraad

5

23

21

2 3

20

17

5 Zacht weefsel

5

6 Mantel

11

19

12

4

1

12

22

6

7 Reisgerei

7

8 Voetenwarmer

14

18

12 Winterse sport

8

25

18 7

17

19

16

4

5

2 6

16 Kledingstuk 17 Jasje zonder mouwen 18 Wintervoertuig

17

14

1

12

15

17

1

14

2

12

14

12

20

16

23

15

21

14

18

21 Winterse neerslag geven

8 4

19

22 Grote hagelkorrel

20 21

6

10

22

65

25

13

22 8

1

17

7

9

16

19

11

19 24

12

12

25

11

19

18

23

12

25

9

12

15

1

17

12

14

1

9

23 14

14

25

17

18

12

12

20

12

24

3

12

12

17

4

13

1

12

18

2 18

12

19

8

14

17

9

24

16

8

16

11

16

20 Temperatuur van nul graden

*

12

12 17 13

15 Verspreid neerwerpen

19 Soort gebak

5

8

14 Verworven bedrevenheid

12 3

10

11

21

24

3

8

13 Wintersporter

13

13

9 18

12

2

10 Drankje voor het slapengaan

10

12

16

9 Warmtebron

11 Kou gevat hebbend

25

2 DECEMBER 2023

1

25

© puzzel Sanders puzzelboeken

1 22 december

ervaren specialisten | sterke vastgoedportefeuille | persoonlijke aanpak

Vallen de puzzelstukjes makkelijker in elkaar als u weet dat wij deze maand actierente (5%) bieden?

Herengracht 74, 1015 BR Amsterdam | T +31 (0)20 - 4896500 info@vandamvandamverkade.com | www.vandamvandamverkade.com

PRIJSPUZZEL

Bijbelse invulpuzzel

Psalm 43

.

Mijn ………. is mijn God

Psalm 38

.

Groot en eeuwig ……….

Psalm 21

.

Zo leeft hij ……….

Psalm 111

.

Zijn doen is enkel ……….

Psalm 3

.

Mijn ………. mijn vast betrouwen

Psalm 139

.

Dan is de ………. een helder licht

Psalm 81

.

………. en overvloedig

Psalm 72

.

Zij zullen U ………. vrezen

Psalm 61

.

Wil mij tot een ………. wezen

Psalm 122

.

Om ………. voor Jeruzalem

Psalm 19

.

Mijn ………. en Losser zijt

Psalm 6

.

Zich over mij ……….

Psalm 118

.

Hij is mijn ………. mijn Psalmgezang

Psalm 56

.

Door ………. aangespoord

Psalm 114

.

Als Isrels God en ……….

Psalm 68

.

Die God is onze ………

Psalm 49

.

Daar ‘k op Gods ………. wacht

Psalm 100

.

Tot in het laatste ……….

Psalm 25

.

’t ………. dat nimmermeer vergaat

Psalm 55

.

Mijn leidsman met mij ……….

Psalm 107

.

God hun Verlosser ……….

Psalm 138

.

Door al Uw ………. aangespoord

Psalm 99

.

………. waar Hij woont

Psalm 147

.

Hij deelt de ………. vrede

Psalm 119

.

Van harte zoekt met ………. krachten

Psalm 96

.

Groot en ………. is de Heer’

Psalm 7

.

Met ………. tot in ‘t hemelhof

Psalm 71

.

Wie kan U ……….

Psalm 34

.

Zijn grote ………. ter eer

© puzzel Diny van Leeuwen

Zoek in de genoemde berijmde Psalmen het juiste versje op. Vul het ontbrekende woord in. De eerste letters van die woorden vormen een tekstgedeelte uit een van de onberijmde Psalmen tussen Psalm 50 en Psalm 80. In welke Psalm leest u deze woorden?

Oplossing: Psalm ........

Naam:

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

67

2 DECEMBER 2023

- ADVERTORIAL -

Principiële zorgverzekering zonder abortus en euthanasie!

Care4Life is sinds 1 januari 2023 de enige aanbieder van zorgverzekeringen met een principepolis. ‘Wij bieden dé zorgverzekering voor christelijk Nederland’, vertelt algemeen directeur Hans van Klaarbergen.

‘Bij de invoering van de basisverzekering in 2006 is er een amendement aangenomen dat werd ingediend door de Staatkundig Gereformeerde Partij en de ChristenUnie. Hierdoor kunnen onder andere levensbeëindigende behandelingen als abortus (waaronder de abortuspil), euthanasie en geslachtsveranderende ingrepen uitgesloten worden van vergoeding. Dit amendement is juist nu belangrijker dan ooit. Toen in 2023 De christelijke zorgverzekeraar (voorheen ProLife) aangaf voortaan wel levensbeëindigende behandelingen te gaan vergoeden, besloten wij Care4Life op de markt te brengen. Door ons initiatief kunnen mensen bewust blijven kiezen voor hun unieke zorgverzekering en verzekerd zijn van zorg mét behoud van hun principes.’

‘Bewust blijven kiezen voor een unieke zorgverzekering met behoud van principes’

dekking krijg je daar ook echt geen vergoedingen voor. Wanneer je kiest voor de principiële polis van Care4Life kies je bewust voor een verzekering met 8 uitsluitingen. Als je als consument nu niet overstapt, ga je met de grote stroom mee en kan de beschermwaardigheid van het leven op den duur uit de zorgverzekering verdwijnen. Care4Life biedt de mogelijkheid om trouw te blijven aan je principes.”

Het omwisselen van je polis is heel eenvoudig. Hans: ‘Meld je aan via onze website, het is binnen twee minuten geregeld. Wij zeggen je bestaande polis op, je hebt er verder geen omkijken naar’. Hierbij hanteren wij geen medische selectie en nemen we eventuele medische machtigingen over van je huidige zorgverzekeraar. Uiteraard blijven wij waken over de uitsluitingen van deze unieke zorgverzekering. Daarnaast luisteren we naar de behoeften van onze relaties en proberen die om te zetten in passende aanvullende verzekeringen.’

De Basisverzekering Bewust Verzekerd is via Care4Life apart gepositioneerd met een eigen financiële stroom. Er is sprake van

Beloftes waarmaken

een eigen afwijkende premie en afhandeling van declaraties

Bij Care4Life staat de beschermwaardigheid van het leven voorop. Hans en zijn team krijgen veel vragen of Care4Life haar beloftes wel kan waarmaken. ‘Als bepaalde behandelingen zijn uitgesloten in de

care 4 life voor christelijk Nederland

van zorgkosten. Via de onderstaande QR bekijkt u onze video waarin wij meer uitleg geven over het Nederlandse zorglandschap en de mogelijkheden binnen de wet om deze principiële zorgverzekering te kunnen blijven aanbieden.

0488 78 25 07 | info@care4life.nl | www.care4life.nl

PUZZEL

Cryptogram Los het cryptogram op en breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.

Horizontaal 1 Rondom het slot. (8) 7 Haarbundels snoeien. (7) 8 Stakingsbeweging. (5) 9 Meestervervalsing. (5) 10 Kleine boodschap. (7) 11 Richting wijzen. (6) 13 Met beelden sjouwen. (6) 16 Volg die schim! (7) 18 Kweekt cultuur. (5) 20 Weg van de snelweg. (5) 21 Schijnen te hijsen. (7) 22 Spa aan de kust. (8) 1

2

Verticaal 1 Die zit vorstelijk. (5) 2 Opgetekende kennis. (7) 3 Kleine bezetting. (6) 4 Lieg een keer! (5) 5 Geregistreerde naam. (6) 6 Hete pinda’s. (10) 7 Mannetjeskikker. (10) 12 Sport op tv. (6) 14 Massa meelopers. (7) 15 Vuurvogel. (6) 17 Snoezig bundeltje. (5) 19 Vervelend vocht. (5)

3

4

5

8

7

9

11

6

10

12

13

14

15

17

18

20

19

© puzzel Sanders puzzelboeken

16

21

22

Oplossing:

7

21

3

10

14

6

69

2 DECEMBER 2023

OPVOLG ER GEZOCH T

Hé pssst!

Puzzel mee!

ONZE DIRECTEUR GAAT MET PENSIOEN

Welke woorden ontbreken?

De Herberg, een gastvrij huis in een … omgeving, een geopende Bijbel, professionele begeleiding, …. We hebben verschillende mogelijkheden die bij jou aansluiten.

Je kunt kiezen uit een herstelprogramma, retraite of kom-op-adem …

VAC ATU RE ALE RT

www.rbsgenemuiden.nl

Gezellig Hooiberghuisje

Stuur je antwoord naar

(2-6 personen) Fiets-, wandelroutes, binnenen buitenspelen.

Boek via burgemeesters hooiberg.nl of bel 06 - 537 159 02

puzzel@pdcdeherberg.nl o.v.v. RD magazine

Maak daarmee kans op een concertarrangement voor 2 personen met Martin Zonnenberg en Marjolein de Wit in het Koetshuis van De Pietersberg.

Gods Woord wereldwijd verspreid Samen met verschillende kerken en hulporganisaties verspreiden wij gratis Bijbels in vele landen van de wereld.

In Nederland schenkt de GBS Bijbels aan particulieren, maar ook aan ziekenhuizen, gevangenissen en evangelisatieposten.

Ook steunen wij diverse vertaal- en revisieprojecten: vertaling van de Bijbel in het Chinees, de revisie van de Spaanse Bijbel (Reina-Valeravertaling) en het Hebreeuwse Nieuwe Testament (Delitzschvertaling).

Ons rekeningnummer is:

NL96 RABO 0129 4451 18

gbs.nl/steun-ons-werk/geef-een-gift/

Nijverheidstraat 21 Leerdam | (0345) 61 01 55 | gbs.nl

Uw gift is van harte welkom!

Har telijk dank !

© beeld Linda Bikker

KLEURPLAAT

71

2 DECEMBER 2023

g?

A

D

VAN ESITE

ADVERTENTIEPUZZEL

B

C

E

F

Op deze pagina’s staan 54 stukjes van foto’s, afkomstig uit de advertenties in dit nummer.

De opdracht is: zoek de advertenties waar deze stukjes foto uit komen. Gevonden? Noteer dan in de kolom achter de letter(s) het paginacijfer. Maak de rekenopgave als alle paginacijfers bekend zijn.

Het eindtotaal is de oplossing. Op pagina 33 vindt u de inzendinstructies.

Hoofdprijs

Stella e-bike G

H

Kleinschalig en gemoedelijk ijk park

t.w.v. € 1.699,-

I

1e en 2e prijs 2 tuinsets

(aluminium houtlook tafel + 4 bamboe stoelen per set) t.w.v. € 850,-

J

K

3e prijs

L

Familieschommel t.w.v. € 274,-

4e prijs M

Gezellig

N

Luxe hightea

O

voor 4 pers. t.w.v. € 100,-

5e prijs

Living Fair

Waardebon

Food For Live

t.w.v. € 100,te besteden in de winkel in Wezep.

P

Q

R

6e prijs

Kadopakket

Kekkedinge Doetinchem t.w.v. € 75,-

S

T

Kekkedinge stoer wonen en lifestyle

7e t/m 16e prijs

U

Entreeticket

Zandsculpturen Garderen voor 4 pers. t.w.v. € 54,-

V

W

X

Let op!

Y

Z

atis Is

Bij vragen over deze puzzel mailen naar: advertentie@erdee.nl

Aa 72

2 DECEMBER 2023

puzzelstukje

pagina

A

puzzelstukje

pagina

Ab

B

Ac

C

Ad

D

Ae

E

Af

F

Ag

G

Ah

H

Ai

I

Aj

J

Ak

K

Al

L

Am

M

An

N

Ao

O

Ap

P

Aq

Q

Ar

R

As

S

At

T

Au

U

Av

V

Aw

W

Ax

X

Ay

Y

Az

Z

Ba

Aa

Bb

Ab

Ac

uzzel me woorden on

Ae

agina’s

Af astvrij huis in een

sonen in een bungalow Nunspeet.

Ai

Aj

Ak

Al

Am

An

Ao

= =

G+H+I

=

JxKxL

=

MxNxO

=

PxQxR

=

S-T-U

=

V-W-X

=

Y - Z - Aa

=

Ab + Ac + Ad

=

Ae + Af + Ag

=

Ah + Ai + Aj

=

Ak x Al x Am

=

An x Ao x Ap

=

Aq x Ar x As

=

At + Au + Av

=

Aw + Ax + Ay

=

Az + Ba + Bb

=

Eindtotaal

=

Hel m a mt duurzaa Ap

alentizer krijg je helder inzicht an nature aanleg hebt en wat jou ene

Rekenopgave

D+E+F

Ag

Ah

Wi

ulp bij A+B+C

Ad

j doen dat door middel van de k wij onderzoeken wat jij in jouw kindert

Aq

Ar

As

Au

Av

Met deze uitkomst kun je nu én in

At

ok een waar

Hé ps

g

+ 73

Ay ONZE DIRECTE

Aw rdriet,

Ax

Az

Ba

2 DECEMBER 2023

Bb

PUZZEL

Bijbelse cijferpuzzel In alle genoemde teksten gaat het over blijdschap. Zoek de tekstgedeelten op en maak letters van de cijfers 1 tot en met 36. Zet de letters onder de juiste cijfers in de puzzelbalk.

Behalve de tekst is daar ook de vindplaats te lezen. Hoe vaak komt de letter E voor in het ingevulde puzzelhok? Dat getal is de oplossing.

2

17

3

4

5

18

19

20

31

32

21 33

6

7

22

23

8 24

34

9

10

11

25

26

27

35

36

12

8

Lukas 2

vreest niet, want zie, ik . 6 . . . . . . 2 3 u grote blijdschap

Lukas 10

de zeventig zijn . . . . 3 0 . . . . 1 7 . . met blijdschap

Lukas 15

blijdschap voor de 2 8 . . . . . 7 Gods

Lukas 19

1 4 . . . . . 2 6 zich, kwam af en ontving Hem met blijdschap

Lukas 24

van blijdschap nog niet geloofden en . . . 3 4 verwonderden

Johannes 3

zo is dan deze mijn blijdschap . . 2 0 . . . . geworden

Johannes 16

de blijdschap dat een mens ter wereld . 2 1 . . . 2 9 . is

Johannes 16

u zult ontvangen . 1 6 . . 3 3 uw blijdschap vervuld zij

Johannes 17

zij Mijn blijdschap vervuld . . . . 1 8 hebben in zichzelf

Handelingen 8

en er . 3 5 . . grote blijdschap in die . 5 . 1 1

Handelingen 8

. 1 5 . . hij . . 2 . . . zijn weg met blijdschap

Handelingen 13

de . . 1 2 . . . . 9 . . werden vervuld met blijdschap

Romeinen 14

. . 1 3 . . . . . . . . . 4 . . . en vrede en blijdschap

Romeinen 15

met alle blijdschap en 1 9 . . 2 4 . in het . . 1 . . . .

2 Korinthe 2

dat mijn blijdschap 2 2 aller blijdschap is

2 Korinthe 7

. . 2 5 . . . . 3 1 . . . van blijdschap in al onze verdrukking

Galaten 5

de . 3 6 . 3 . . van de Geest is liefde, blijdschap, vrede

Filippenzen 1

voor u allen met blijdschap het . . 8 . . doende

1 Thess. 2

want u bent onze . . . . . 1 0 . . . . . en blijdschap

1 Johannes 1

3 2 . . . . . . 2 7 wij u, opdat uw blijdschap vervuld zij

74

2 DECEMBER 2023

13

14

15

28

29

30

:

1

6

Oplossing: .................

x

16

© puzzel Diny van Leeuwen

1

PUZZEL

Kruiswoordraadsel Los het kruiswoordraadsel op en breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.

Horizontaal

Verticaal

1 Vreemd 8 Sociaal verkeer 13 Muzieknoot 16 In

2 Omkeer 3 Afwijzing 4 Lidwoord 5 Feestelijk weerzien

iemands voordeel 17 Aziatische havenstad 18 Eens

6 Water bij Amsterdam 7 Nonsens 8 Beroep 9 Niet

20 Rangschikking 22 Koperen blaasinstrument 24

erg goed 10 Tijdsbepaling 11 Verhoudingsmaatstaf

Graficus 25 Zwaardwalvis 27 Lof 28 Stijl 29 Engels-

12 Oosters bordspel 13 Toegehaalde lus 14 Diepte

man 30 Standpunt 32 Tropisch hardhout 34 Bij dezen

15 Type rijtuig 19 Geladen deeltje 21 Herkauwer 22

36 Toiletartikel 38 Armoedig huis 39 Verbonden 42

Administratie van geld en goed 23 Overgangszone 26

Met een voertuig voortbewegen 45 Bijwoord 46

Stapelgek 29 Snugger 31 Persoon van adel 33 Zijde 35

Evenaar 47 Spaanse drank 48 Grieks heldendicht 50

Groot en stevig persoon 37 Windvrije kant 40 Onge-

Eb of vloed 51 Weergekeerd 53 Bizar 56 Takje 58

bruikt 41 Hoogleraar 43 Laagte 44 Bekoorlijk meisje 46

Loofboom 60 Afkondiging 62 Elektrische haardroger

Dieet volgen 49 Aanneming van een kind 50 Positief

64 Getrouwd 67 Werktuig 69 Nauwe doorgang 70

saldo 52 Groente 54 Regeringsstelsel 55 Inleidend

Vaatwerk 71 Niet klaar 72 Toevluchtsoord 73 Oude

gedeelte 57 Op dit moment 59 Grap 60 Slee 61

naam van Indonesië 74 Vedette 75 Scandinaviër 77

Opbrengst van belegde gelden 63 Op welke wijze 65

Aanhechtbriefje 78 Gebouw in Amsterdam 79 Bijge-

Vliegende schotel 66 Inwendig orgaan 68 Brandstof 73

volg 80 Smederij 81 Kunstenares

Wat 74 Plaaggeest 76 Zoogdier 78 Rondhout

3

4

5

6

16

15 20

2

7

22

23

11

39

30

35

36

40

41

42

51

58

57

64

53

65

59 67

66

60

43

75

6

74

54

55 62

78 81

42

24

28

56

75

75

2 DECEMBER 2023

63 70

74

77

80

45 49

73

76

79

44

69

72

71

38

61

68

26

31

48

52

14

19

37

47

50

13

25

29

46

12

24

34

33

Oplossing:

10

18

28

27

56

9

17

21

32

8

© puzzel Sanders puzzelboeken

1

KORT VERHAAL

Het kerstdiner Geertje Bikker-Otten

„Z

beeld iStock

al ik nog een keer aanbellen? Het duurt wel erg lang”, zegt Sonja, een beetje bezorgd.

Sjaak, Sonja en hun zoon Tim staan te wachten voor de deur van de flat van Sjaaks vader, Albert. Ze hebben al twee keer op de bel gedrukt. Binnen lijkt alles roerloos. „Wacht nog maar even, hij is in de tachtig; het gaat allemaal niet meer zo vlot”, zegt Sjaak.

Tegen Tim: „Als we binnen zijn niet gelijk over de wificode beginnen, je weet wat we hebben afgesproken.” „Ja, ja”, mompelt Tim. „En niet zeuren over het eten.”

Sjaak en Sonja kijken elkaar even aan. Sjaak geeft haar een knipoog. „Zie je wel. Het komt vast allemaal goed.”

Achter de deur, die grotendeels uit glas bestaat, is opeens toch beweging zichtbaar. Er rammelt een sleutelbos; daarna wordt het slot opengedraaid.

Raar, denkt Sjaak. Zou pa de deur nog niet uit zijn geweest?

De deur zwaait open. In de deuropening verschijnt vader Albert, met een telefoon in zijn hand. Hij lijkt eerder overrompeld dan verrast. „Ik dacht dat ik de telefoon hoorde. Maar jullie zijn het”, zegt hij. Een beetje assertief: „Wat komen jullie eigenlijk doen? Ik moet zo naar de tuin.”

Het gezelschap voor de deur zwijgt verbluft. „Maar pa”, zegt Sjaak uiteindelijk. „Het is immers Kerst. U wilt altijd graag dat we dan komen dineren en...” Gewoonlijk heeft hij een vlotte babbel, maar het absurde van de situatie snoert hem de mond. Het is vroeg in de middag, zij hebben er na een kerkdienst al een lange autorit in hun beste goed op zitten. Terwijl vader Albert, een trouwe kerkganger en een man die zeer gehecht is aan decorum, ongeschoren en in een afgetrapt kloffie voor hen staat. „Kerst?” zegt Albert betrapt. „Daar weet ik niets van.” Er snel overheen pratend: „Maar nu

jullie er toch zijn, kunnen jullie net zo goed binnenkomen. Ik wilde net koffie gaan zetten.”

Terwijl ze de flat inlopen, snuffelt Tim onderzoekend. „Ik ruik helemaal geen kalkoen”, fluistert hij tegen zijn moeder. „Heb jij even mazzel”, sist ze terug naar haar sinds een paar maanden vegetarische zoon.

Sonja kijkt, als ze op de bank is gaan zitten, kritisch de woonkamer rond. Wat ze ziet bevalt haar niet. De vitrage voor het raam hangt scheef.

Aan de planten in de vensterbank zitten dorre blaadjes. Op het blad van de salontafel zitten kringen en er liggen kruimels. Aan het plafond wiegt een spinnenweb zachtjes heen en weer.

Het vertrek ademt verwaarlozing. „Hoe gaat het met de hulp, pa?” vraagt ze. Als hij niet reageert, probeert ze het nog een keer, nu wat harder. „Hoe gaat het met Miriam? Hoe vaak komt ze ook weer poetsen?”

Albert maakt een afwerend gebaar. „Die vrouw! Miriam, ja. Die heb ik al weken niet gezien.” Hij kijkt een beetje ongemakkelijk, maar ook triomfantelijk. „Lekker rustig. Opgeruimd staat netjes.”

76

2 DECEMBER 2023

„Nou, ik red me prima, hoor. Iedereen koffie?”

Albert staat op en loopt naar de keukendeur, als om zijn woorden kracht bij te zetten. „Nee, nee”, gebaart hij als Sonja aanstalten maakt om overeind te komen. „Blijf zitten. Ik ben niet hulpbehoevend.”

Sonja ruikt onraad en gaat wat meer overeind zitten. „Hoezo dat, pa? Is er wat gebeurd?”

Albert kijkt naar zijn handen, waarmee hij wat kruimels van het tafelblad probeert te vegen. „Het is een bemoeial. Maar ik laat me door niemand commanderen”, mompelt hij. Samenzweerderig: „En ze aasde op mijn geld.” „Hoe komt u daar nou bij, pa! Met Miriam is niets mis; de dominee heeft haar toch aanbevolen?” zegt Sonja verontwaardigd.

Albert werpt haar een felle blik toe. „Jij weet er niets van. Ze werd altijd gebracht door zo’n man – je weet wel.” Hij aarzelt. „Hoe zeg je dat tegenwoordig netjes. Anders gekleurd?” Hij kijkt haar even aan, alsof hij naar bevestiging zoekt. Als ze niet reageert, vervolgt hij schouderophalend: „Ze hielden me in de gaten, zij en die vriend. Ze waren op mijn geld uit, dat weet ik zeker. Dus toen heb ik gezegd dat ze niet meer hoefde te komen. Daar was ze het niet mee eens. Dan haal ik de politie erbij, zei ik. Daar had ze niet van terug”, vertelt Albert, met een tevreden blik op zijn gezicht. „Maar pa”, protesteert Sonja. „Dat is toch geen manier van doen. En bovendien: waar haal je tegenwoordig een nieuwe hulp vandaan?”

Tim: „Zou opa vergeten zijn dat ik geen koffie lust?”

Sjaak: „Die kalkoen kunnen we wel op onze buik schrijven.”

Sonja: „Het is hier echt smerig. Ik zou weleens een kijkje in de keuken willen nemen.”

Sjaak: „Laat dat maar uit je hoofd. Je moet hem vandaag niet te veel op zijn huid zitten.”

Tim: „Opa is niet eens naar de kerk geweest.

Terwijl het Kerst is. Dat is pas raar.”

Sonja: „Je hebt gelijk, Tim, dat is nog veel erger.”

Sjaak: „We hebben hem te veel in zijn eentje laten aanmodderen.”

Sonja: „Hij is ook zo eigenwijs. Alles moet gaan zoals hij het wil.”

Achter de keukendeur is het een kabaal vanjewel77

2 DECEMBER 2023

Word jij onze nieuwe collega?

Bekijk onze vacatures of neem contact met onze recruiter Mirjam Hardeman 06 39 36 75 89 mhardeman@deschutse.nu

De Schutse Zorg wat er écht toe doet

Bij De Schutse vind je niet alleen een baan, maar bieden we je ook de kans om elke dag te groeien, te leren en nieuwe verwachtingen te overtreffen. We zoeken toegewijde collega’s die bereid zijn om elke dag een verschil te maken in het leven van onze cliënten, deelnemers en bewoners.

Direct contact opnemen?

Scan de QR code of kijk op werkenbijdeschutse.nl

Steun een evangelist “Want de liefde van Christus dringt ons.”

De druk is groot. Help het Woord doorgeven in Azië.

PROJECT 2023-11 Ondersteuning evangelist: € 25,- per week

Doneer veilig en eenvoudig via WWW.BONISA.NL of op rekening: NL29RABO 0336 554613

ste. Kastdeurtjes klapperen, de kraan loopt, het deksel van de afvalbak kleppert, kopjes rinkelen, de koelkast gaat open en dicht. Waarna alles weer van voren af aan begint. En nog een keer.

Na een kwartier gaat de deur open en komt Albert met een dienblad de kamer in, behoedzaam schuifelend. Niettemin heeft elk kopje een voetbad. Sonja ziet het, maar zegt niets en komt niet in actie. „De melk kon ik niet vinden”, zei Albert, als hij de kopjes ronddeelt. Dat is niet echt een probleem, want de koffie is slap. Terwijl ze hun kopjes leegdrinken –ook Tim neemt manmoedig een paar slokjes– proberen de gasten een gesprek op gang te brengen. Maar al hun pogingen lijden schipbreuk. Albert kijkt afwezig voor zich uit en reageert nergens op. „Wat kwamen jullie ook alweer doen?” vraagt hij opeens. „Nou, pa, het is Kerst en dan komen we immers altijd bij u eten”, zegt Sjaak. „Vorige week hebben we het daar aan de telefoon nog over gehad; u zou kalkoen klaarmaken met een lekker wijntje erbij”, valt Sonja hem bij.

Albert kijkt hen niet-begrijpend aan. „Daar weet ik niets van”, zegt hij. „En ik heb ook niets in huis.”

Hij schuift zijn stoel achteruit en staat op. De gastheer in hem wordt wakker. „Jullie zullen wel trek hebben. Ik ga even naar de supermarkt om wat te halen.” Hij loopt naar de gang en komt terug met zijn ene arm in de mouw van een oud zomerjack. „Ik ben zo terug. Schenk jij even wat voor die mensen in, Sjaak?” zegt hij, terwijl hij Tim aankijkt. „Jullie kennen elkaar toch?”

„Je weet wat er in de Bijbel staat: Vergeet de herbergzaamheid niet” De kamerdeur gaat open. Albert laat een jongeman met lang, ongewassen haar en gehuld in diverse lagen voddige kleren voorgaan. Hij heeft een paar diepvriespizza’s in zijn handen. Beide mannen lijken verrast te zijn dat er mensen in de kamer zitten. „O ja”, zegt Albert. „Wat kwamen jullie ook alweer doen?”

De andere man reageert enthousiaster. „Je hebt bezoek, Berty!” zegt hij in moeizaam Nederlands. Hij stelt zich voor. „Piotr. Ik ben een maat van Berty.” Hij kijkt Sjaak, Sonja en Tim vragend aan, alsof hij wil zeggen: En wie zijn jullie?

Al wacht hij hun reactie niet af. In plaats daarvan loopt hij naar de keuken, de deur openlatend. Hij gedraagt zich alsof het vertrouwd terrein is: ze horen hem de koelkast openen en een bierblikje opentrekken. „Biertje, Berty?” roept hij. „En je gasten?”

Sjaak en Sonja kijken elkaar aan. Aha. Vandaar de lege dozen en blikjes. Albert zegt: „Piotr is gezellig. Hij is een goed mens.”

Een handige dakloze of vluchteling, denkt Sjaak. „Maar pa”, zegt hij zachtjes, „hoe lang ken je die man al? Kun je hém wel vertrouwen?” „Hij is een goed mens”, herhaalt Albert. „We praten, we eten pizza en we drinken bier.” Met een ondeugend lichtje in zijn ogen: „Je weet wat er in de Bijbel staat: Vergeet de herbergzaamheid niet. Blijven jullie ook eten?”

Sonja: „Opa denkt dat jij papa bent, Tim. Er gaat iets niet goed in zijn hoofd.”

Sjaak: „Pa die met Kerst naar de supermarkt gaat. Toen hij in de politiek zat, heeft hij zich altijd zo tegen die ruimere openingstijden verzet.”

Tim: „Zal ik achter opa aan gaan?”

Sjaak: „Laat hem maar even; de supermarkt is vlakbij. Misschien knapt hij wel op van zo’n uitje.”

Sonja, die een kijkje in de keuken heeft genomen: „Wat een bende. Overal lege pizzadozen en bierblikjes.”

Tim: „Pizza en bier – serieus?”

Sjaak: „Wat is hier allemaal aan de hand?”

Ze eten geen kalkoen en ze drinken geen wijn, maar doen zich te goed aan diepvriespizza en goedkoop bier en cola. Piotr zorgt, al is hij soms moeilijk te verstaan, voor gezelligheid. En Albert leest, zoals elk jaar, het kerstevangelie voor uit Lukas 2, zonder haperen: „En het geschiedde in diezelfde dagen...”

Als ze ’s avonds de hal van het flatgebouw uitlopen, zegt Tim aarzelend: „Toen opa uit de Bijbel ging lezen, leek alles weer even gewoon.”

Sonja: „Hij ziet die Piotr liever dan ons. We hadden net zo goed thuis kunnen blijven.”

Sjaak: „Eerder het omgekeerde. We moeten proberen meer een Piotr voor hem te zijn.”

Als de voordeur opengaat, horen ze twee mannenstemmen: de wat hese van Albert en een jongere met een buitenlands accent. Verbaasd kijken ze elkaar aan. Wie zou dat zijn op eerste kerstdag?

79

2 DECEMBER 2023

Stijlvol dromen I N

E E N

U N I E K

D E S I G N

BABYLEDIKANT - KLEUTERLEDIKANT - EENPERSOONSLEDIKANT - STAPELBED

• Handgemaakt van massief beukenhout

U kunt de modellen helemaal naar eigen

• Maatwerk is mogelijk

smaak aanpassen. Stel uw bed zelf

• Veilig en uniek design

samen en kies de kleur die bij u past.

Wilt u een kleur die niet in de webshop

Wij planten voor elk

staat of heeft u eigen ideeën voor een

ledikantje een boom

ontwerp? Wij komen graag met u in contact en werken uw plan uit.

kidsbed .nl

Ook voor die lastige hoek in de slaapkamer waar een standaard bed niet past hebben wij een oplossing: we maken het bed helemaal voor u op maat. www.kidsbed.nl • 06-11433621

PUZZEL

Bijbelse lettergreeppuzzel

AF-

DEN

DROOG-

HAAN

KOST

MU-

PEST-

STAND

VAN

WO-

ANG-

DEN

GE-

HAN-

KRUID-

NA

PLA-

STIG

VEND

WORM

BAAR

DEN

GEL

HEI-

KWEL-

NIE-

REN

STRAN-

VER-

ZAG

BEES-

DEN

GEN

HEID

LEN

NING

ROND-

STRIJ-

VER-

ZE-

BE-

DEN

GEN

HEL-

LIG

NIS

SCHAP

STRO-

VOETS

ZIN-

BLIK-

DEN

GEN

KEN

LIJ-

OM

SCHUT-

TOT

VUUR

ZON-

BOD

DEN

GOL-

KEN-

MAN-

ONT-

SEM

TEER-

WAAKT

BOND

DERF

GRAM-

KIND

MAND-

ONT-

SPOE-

TEN

WAAR-

DAP-

DIER-

GROND

KIND

MEL-

PEN

SPREU-

TEN

WET-

DEL

DIG

HA-

KLIP-

MEN

PER

SPRINK-

TER

WIJS-

AF…

H

N

S

A

H

O

S

B

H

O

T

B

K

P

V

B

K

P

V

D

K

R

W

D

K

S

W

D

L

S

W

G

M

S

W

G

M

S

Z

G

M

S

Z

H

ZON …

Oplossing Psalm 78 : ........

81

2 DECEMBER 2023

© puzzel Diny van Leeuwen

Zoek de berijmde Psalm 78 op. Maak van 92 lettergrepen 46 tweelettergrepige woorden uit de 36 psalmversjes. Begin steeds met een lettergreep met een streepje erachter. Streep de lettergrepen weg. Er blijven nog vier woorden over. In welk psalmversje van Psalm 78 zingen we deze vier woorden?

Boek je favoriete plek voor 2024

vakantieplezier voor jong & oud

Lees gratis Israël Aktueel De krant met heldere analyses en achtergronden over Israël, met Gods Woord als uitgangspunt.

Verdiepend en zonder gepuzzel.

cvi.nl/aktueel word gratis abonnee en kies een welkomstcadeau!

verschijnt 10x per jaar

PUZZELS

Sudoku killer

Sudoku chaos

Vul het diagram zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van 3 x 3 vakjes de cijfers 1 t/m 9 slechts één keer voorkomen. De cijfers in elke regio vormen opgeteld het getal dat linksboven in deze regio staat.

Er zijn geen blokken van 3 x 3 vakjes, maar vlakken met een afwijkende vorm. Daarin komen alle cijfers van 1 t/m 9 te staan, net als in alle rijen en kolommen.

28

14

12

9

8 12

11

3

6

12

11

7

9

6

16

7 11

5 4 2 9 2 5 7 1 8 2 7 9 7 6 5 6 3 8 6 3 2 9 5 8 5 6 1 2

8

11

3

13

8

19

1

7

15 22

6 7

5

7

13

9

17

11

14

9

11

17

6 6

10

3

7

9

4 1

5

8 2 3

5

8 1 4

9

6

2

5

5

2

8

6

6 4

7

5 9

8

3 1

3

4 1

4

5 4

7

3

8 9 8

2

1

2

Sudoku X

Sudoku 2-4-6-8

Vul het diagram net zo in als bij een gewone sudoku. In de getinte vakjes komen bij de sudoku 2-4-6-8 alleen even getallen te staan.

2 3

De cijfers 1 t/m 9 moeten niet alleen in elke rij, in elke kolom en in elk blok van 3 x 3 vakjes worden ingevuld, maar ook op de twee diagonalen.

83

2 DECEMBER 2023

© puzzel Sanders puzzelboeken

4

Een vertrouwde omgeving voor uw kind

Met de Bijbel als basis ontdekt uw kind, samen met leeftijdgenootjes, de talenten die het van God heeft ontvangen. De groei van uw kind op het gebied van taal, rekenen en sociaal-emotionele vaardigheden wordt gestimuleerd als goede voorbereiding op de basisschool.

U vindt onze peutergroepen, BSO’s en dagopvang in:

• Gelderland • Utrecht

• Zeeland • Zuid-Holland

Vind een vestiging bij u in de buurt op elorah.nl.

Wil je werken bij een van onze vestigingen? Kijk dan op werkenbijelorah.nl.

Eens kennismaken?

Maak een afspraak via (0113) 760 250 voor een rondleiding.

WIN EEN MOOIE TAS (5 x) VAN DE CHRISTELIJKE VAKANTIESITE

T

N

E

T

R

O O

P

S

A

P

V

C

V

L

I

E

G

T

U

I

G

A

H

W C

D

R

F

I

Z

Z

S

K

T

L

T

IJ

E

F

L

IJ O

A

E

K

I

A

O M

T

T

O O

B

N

N

I

A

R

E

P

E

E

K

K

T

N

A

T

M

B

R

I

IJ

L

R

I

E

E

V

N

P

E

I

N

R

A

E

IJ

L

B

A

A

E

N

S

G

V

H

C

E

S

A

R

K

R

N

M

A

U

C

B

M

Z

D

A

A

E

O

E

I

P

IJ

I

N

G

E

C

V

N

Z

S

S

B

U

I

T

E

N

L

A

N

D

OPLOSSING:

BIJBEL BOOT BUITENLAND CAMPING CARAVAN CHALET K AMPEREN KOFFER PASPOORT TENT TOERISME VAK ANTIE VAK ANTIEHUIS VLIEGTUIG VRIJETIJD WATERIJS ZEE ZON ZONNEBADEN ZONNEBRIL

Als u de puzzel af hebt, blijft er een aantal letters over. Deze vormen een woord. Stuur de oplossing vóór 1 februari 2024 naar Christelijke Vakantiesite, Zijpendaal 26, 7544 NR Enschede, of mail naar info@ christelijkevakantiesite.nl * o.v.v. uw naam, adres en woonplaats. * Met het meedoen geeft u akkoord voor aanmelding nieuwsbrief.

Zegeningen in India door de website BibleandBookMinistry.com Op deze website staat lectuur die door veel voorgangers gelezen wordt. Wekelijks komen er van hen reacties hierop binnen. Zo berichtte een evangelist in India: “Uw boeken zijn echt hartverwarmend. Ze zijn voor mij tot zegen geweest. Daarom dank ik God voor uw arbeid. We organiseren een bijeenkomst voor honderden artsen, waar ik hoop te evangeliseren. Stuur mij, indien mogelijk, alstublieft, boeken die nuttig kunnen zijn voor geestelijk onderwijs.”

Bible and Book Ministry houdt zich bezig met de vertaling van Bijbels-gereformeerde lectuur in 17 talen.

De verspreiding van deze uitgaven gebeurt via bibleandbookministry.com. Steunt u dit belangrijke werk ook?

Maak uw gift over naar IBAN NL28 RABO 0364 0341 49 t.n.v. Digitaal Lectuur Project. Of doneer direct via de QR-code.

Bible and Book Ministry is onderdeel van Deputaatschap Bijbelverspreiding en is een samenwerking met de deputaatschappen Bijzondere Noden, Israël, Zending en Evangelisatie.

© beeld Linda Bikker

KLEURPLAAT

85

2 DECEMBER 2023

• L"B ergziClll Camping e Chaletpark

www.bergzicht.nl

Ommen

t: 0529 451208

hoor& et h k a o z yal@r,He

fraai gelegen tussen het Reggedal en de Lemelerberg Privé-sanitair: Ervaar de luxe van uw eigen privé­ sanitair bij uw kampeerplaats met: - douchecabine - wastafel - toilet

Verhuur van:

- luxe chalets - kampeerlodge - lodge de luxe - chalodges - zorgchalets

De mooiste orgels voor de beste prijs Orgelcentrum Andante is al ruim 20 jaar dealer van de bekende orgelmerken Johannus, Content (Sweelinq), Viscount en Mixtuur (Hauptwerk). In onze winkel van ruim 500 m2, geven wij u graag helder advies bij de keuze van het orgel dat het beste bij u past.

Bekijk alle actuele

aanbiedingen andanteorgels.nl/aanbiedingen

Industrielaan 26 • Veenendaal • 0318 50 50 63 • info@andanteorgels.nl

Bekijk ons volledige assortiment op andanteorgels.nl

PRIJSPUZZEL

Bijbelse paspuzzel Zet de 24 Bijbelse plaatsnamen op de juiste plaats in de hokjes. Achter elk nummer staat een aanwijzing in de vorm van een naam of vindplaats in de Bijbel. Als alle namen in de hokjes staan, leest u van boven naar beneden in de middelste kolom vijf woorden uit Openbaring. Over welke plaatsnaam gaat het? Het aantal letters van die naam is de oplossing.

ACHAJE

CESAREA

ENGEDI

JERICHO

NAÏN

SAMARIA

ARARAT

CHORAZIN

GADARA

KAPERNAÜM

NAZARETH

SINAI

BETHEL

DAMASKUS

GILGAL

MACEDONIË

NINEVE

SODOM

BETHLEHEM

ENDOR

HARAN

MAGDALA

PATMOS

TROAS

A

A

2

Handelingen 18 O

O

Lot

3 4

Genesis 28 A

A

5 6 7

A A

Noach

I

Jona

I

Lukas 7

A

8 9

A

O O

Mattheüs 2 A

Handelingen 16

A

10

I A

11

A

12

Lukas 10 A

I

A

A

O

13

A A

U

A

I

17

O

I I

A

Saul

I

een berg I

A

1 Samuel 24

O

21

A

22 24

Jozua 2

A

19

23

Markus 2

Jezus

16

20

Mattheüs 15

Abraham

15

18

Johannes 4

1 Samuel 28

A

14

A

A A

O A

A

A

I

Handelingen 16

A

Cornelius een eiland

U

Saulus

A

Markus 5

Naam:

© puzzel Diny van Leeuwen

1

Oplossing aantal letters: ........

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

87

2 DECEMBER 2023

Ga de uitdaging aan!

Verander je perspectief

Verander je perspectief en deel je leven op een plek waar jij met jouw gaven en talenten van waarde kunt zijn. Ontdek dat de wereldwijde kerk vol is met inspirerende mensen en waardevolle levenslessen. Zie hoe God doorgaat met Zijn werk en zet je in voor de wereldwijde kerk, daar en hier. Dat verandert levens!

Ontdek of gemeentebegeleider in Albanië jouw volgende stap is op

www.gzb.nl/werkenbij

Rouw raakt iedereen, vroeg of laat. Het brengt allerlei emoties met zich mee: verdriet, angst, boosheid, schuldgevoel, vermoeidheid en verwarring.

Rouw is voor iedereen anders.

Loop je vast in je studie of baan?

Wil je weten wat het beste bij jou past?

Bij Talentizer krijg je helder inzicht in wie jij bent, waarvoor jij van nature aanleg hebt en wat jou energie geeft of kost.

Bent u of is een naaste in rouw? Bezoek allesoverrouw.nl voor informatie, ontmoeting en hulpaanbod. En bekijk de lees-, luister- en kijktips.

allesoverrouw.nl

Nieuwe website

Wij doen dat door middel van de kerntalentenanalyse, waarbij wij onderzoeken wat jij in jouw kindertijd deed en hoe graag.

Met deze uitkomst kun je nu én in de toekomst passende keuzes maken voor studie, werk en privé.

Meer weten?

We denken graag met je mee!

Alles over rouw is een initiatief van:

www.talentizer.eu 085 - 303 71 91

PUZZEL

Schaakpuzzel Het oplossen van schaakproblemen is vaak ook bezig zijn met een puzzel. Voor schakers die graag stoeien met schaakstukken zijn deze puzzels een echte uitdaging.

Maak zelf een schaakprobleem De zes sleutelzetten worden dus op een leeg bord geplaatst. Als alle problemen goed zijn opgelost, is de nieuwe stelling een driezet geworden. Er ontbreekt aan dit probleem echter nog een zwarte koning op b7.

De bedoeling is nu dat de zelfgemaakte driezet (wit zet mat in maximaal drie zetten) wordt opgelost. De sleutelzet van deze driezet is de oplossing van de schaakpuzzel.

Diagram 3: H. Prins, tweezet

De oplossing van de driezet kan tot 13 januari 2024 worden opgestuurd naar Henk Prins, Reinenweer 42, 3363 XR Sliedrecht (e-mail: hprins@solcon.nl).

Onder de goede inzendingen worden twee winnaars gekozen.

Zij ontvangen een schaakboek.

In de schaakrubriek van het Reformatorisch Dagblad zullen de oplossingen van de schaakproblemen worden besproken. In deze rubriek worden ook de winnaars bekendgemaakt.

Diagram 1: D. Paslack & W. Bruch, tweezet

Diagram 5: Y. Gorbatenko, driezet

Oplossing:

Diagram 2: H. Ahues, tweezet

Diagram 6: A. Casa, driezet

Diagram 4: G.E. Carpenter, driezet

89

2 DECEMBER 2023

© Henk Prins

De zes diagrammen die zijn afgedrukt, moeten alle zes worden opgelost. De eerste drie problemen zijn tweezetten (wit begint en zet zwart mat op de volgende zet). Plaats de juiste sleutelzet (eerste zet van wit) iedere keer op een leeg bord; daarmee ontstaat een nieuw probleem. De problemen vier tot en met zes zijn driezetten (wit zet mat in maximaal drie zetten); ook nu is de sleutelzet nodig om het nieuw te maken probleem te krijgen.

Medisch is veel mogelijk.

Hoe kom jij tot een keuze?

Juist als het leven kwetsbaar is raken geloof, zorg en gezondheid elkaar.

Wij geloven dat het samen kan.

Ontdek meer: dechristelijkezorgverzekeraar.nl/ontdekmeer

PUZZEL

Zoek om een hoek

AARDAPPELBLOKJES

ERWTENSOEP

KOEK-EN-ZOPIE

VARKENSKOTELET

AARDAPPELSOEP

FORNUIS

KRUIDEN

VLEESSOORT

AFWISSELING

GEKOOKT

LEKKER

VORST

APPELMOES

GRIESMEELPAP

OVENSCHOTEL

WINTERKOST

BLOEMKOOLROOSJES

GRIESMEELPUDDING

PEPER

WINTERPREI

BONENSOEP

GROENE KOOL

PUREE

WORTELEN

BOTER

GROENTEBOUILLON

RECEPT

ZUURKOOLSOEP

DRAADJESVLEES

KANEEL

SNELKOOKPAN

ZUURKOOLSTAMPPOT

EENPANSGERECHT

KNAKWORST

TRADITIE

ZWAAR

K

R

U

I

D

G

R

I

E

S

M

E

T

A

E

N

E

K

O

O

L

W

K

O

E

K

E

N

Z

O

P

Z

E

O

A

O

T

E

K

T

H

C

I

U

N

A

P

K

O

O

K

I

R

L

B

R

R

L

S

E

U

E

T

N

S

E

J

K

O

L

B

L

E

P

P

A

D

G

F

O

R

R

S

D

T

K

O

O

K

L

S

A

E

L

I

U

O

B

E

T

N

E

O

R

G

E

R

P

R

E

I

T

F

N

G

T

D

R

I

W

U

G

K

A

W

Z

K

O

U

T

G

Z

A

W

S

P

R

D

T

B

I

S

R

A

K

A

P

O

U

O

R

U

P

M

I

L

E

A

I

O

S

N

E

D

A

P

A

R

Z

H

E

U

T

M

P

S

E

O

D

N

E

A

T

J

N

A

P

T

T

C

E

R

R

E

V

P

S

T

S

E

G

P

S

E

K

D

L

E

E

E

S

K

O

O

L

S

O

E

P

N

A

N

V

S

M

R

E

S

L

N

T

N

W

N

E

E

A

T

L

E

C

E

R

V

O

A

E

N

E

S

A

W

E

A

E

J

N

G

N

I

S

E

E

L

S

A

R

S

T

O

O

K

R

V

S

S

O

O

R

T

V

A

R

K

E

N

S

K

O

E

M

E

E

E

O

O

O

R

L

O

O

K

M

E

O

L

B

A

P

P

E

L

P

E

P

91

2 DECEMBER 2023

Oplossing:

© puzzel Sanders puzzelboeken

Alle verborgen woorden maken één knik en kunnen elkaar kruisen.

De overgebleven letters vormen een recept.

RAAMTEKENING

92

2 DECEMBER 2023

© beeld Linda Bikker

93

2 DECEMBER 2023

Zie rd.nl/raamtekening voor een handleiding en de tekening in spiegelbeeld

Voor iedereen een belevenis.

Hoge Hexel faciliteert: Kleinschalig en gemoedelijk park Diverse bungalows & landhuizen Overdekt zwembad Gezellige horeca Groepsaccomodaties E-chopper & fatbike verhuur Rust en Ruimte Zondagsrust

Binnenkort ook

4 Bowlingbanen

www.bungalowparkhogehexel.nl

Zandsculpturen Garderen Nog geopend t/m 6 januari 2024

zandsculpturen.nl

PUZZEL

Zweedse puzzel Los de Zweedse puzzel op en breng daarna de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes in de oplossingsbalk.

LAWAAI

GREEP

LOOPBAAN

VIS

DUN PANNENKOEKJE

HOOGTE

SCHEEPVAARTBEDRIJF

NOOT

KLEIN PAARD

OVERSCHOT

LICHAAMSDEEL

EZELSGELUID

ONTWORTELEN GEDOGEN SLANG

RANGTELWOORD

REISGOED

BIER

2 GERECHT SHOARMA KADETJE

AQUARIUMVISJE

BIJWOORD

FRISDRANK TAAL

KETEN

3 EENHEID VAN LUCHTDRUK

GESTEENTE

GROENTE UITROEP

BLOEM ROUTE VOOR RUITERS

KLANK

POOLBEDEKKING

EVENMENS

PADVINDSTER

KUNSTWERK

WOONPLAATS

DAAR

ONDERSTEEK EEN ZEKERE

ONGEVEER 3,14

HEMELRUIM

WORP

MAN TAP

BUISJE MET VLOEISTOF

8

4

VEEVOEDSEL

IK

HALT!

VOGEL

WEEKDIER

VAART

BEDRAG

VLEESVERVANGER

SLAGHOUT BIJ HOCKEY NOORSE STAD

BOOM DICHT

VERWAAND

VLECHTEN

TROPISCHE VETPLANT

BEZITTELIJK VNW. BAKPLAATS

6

UITWISSELEN

KOEIENMAAG

1

VOLZIN

INDIVIDUALITEIT

ZUIVER

GEBODEN SOM

HONINGWIJN

ENGELSE OMROEP MUZIEKNOOT

BENODIGDHEDEN

VOD

DOORGAANS

ZEEPWATER LICHAAMSDEEL LATER

5 RONDHOUT VALLENDE DUISTERNIS

KINDEROPPAS

Oplossing:

LOFLIED

TOEGANKELIJK

TIJDPERK

1

2

3

4

5

6

7

95

7

NOOT

8

2 DECEMBER 2023

© puzzel Sanders puzzelboeken

INLEVINGS VERMOGEN

KORT JASJE

DOM

SLIM

ZWAAR KARWEI

Wil jij een lichtpuntje zijn?

Jouw aanwezigheid, jouw liefde en jouw zorg maken elke dag een wereld van verschil in het leven van onze cliënten. Kom jij werken bij Siloah, Elim of Maranatha? Bekijk de vacatures bij jou in de omgeving.

www.elim-barneveld.nl/vacatures

www.siloah.nl/vacatures

www.maranatha-rijssen.nl/vacatures

ZOEK EN BOEK voor 2024!

Toppunt

van vakantieplezier

Camping de Klimberg is een christelijke familiecamping gelegen in het prachtige Vechtdal. Onze camping biedt ruime comfort kampeerplaatsen en beschikt over sfeervolle verhuuraccommodaties. Verder teveel faciliteiten om op te noemen; scan daarom de QR code en ontdek het zelf!

SFEERVOLLE CHALETS RUIME PLAATSEN

ANIMATIE

ZWEMBAD (KAN) OVERDEKT Stuur de oplossing naar info@deklimberg.nl. Onder de goede inzendingen geven wij een weekend of midweek weg t.w.v. max. 300,- euro

www.deklimberg.nl • Hardenberg • Van alles te beleven voor het hele gezin

PRIJSPUZZEL

Bijbelse woordzoeker Streep de 65 (kerk)woorden weg in het puzzelhok. De 12 letters die overblijven vormen een werkwoord. In welk hoofdstuk van Handelingen komt dit woord twee keer in een vers voor?

KERK KINDEREN KLOK KOOR KOSTER LEDEN LEER LIED LITURGIE MEELEVEN ORDE ORGANISTEN ORGEL OUDERLINGEN PREEK PSALM RANKEN SAMEN TAAL TIENERS TOGA TROOST UITLEG VEEL WATER WONDER WOORDEN ZALIG ZEGEN ZINGEN

GEVEN GEZANG GEZIN HART IJVER JEUGD KENNIS

GEBED GEBOD GELIJK GELOOF GEMEENTE GENADE GESPREK

DELEN DIAKENEN DIENST DOMINEE DOOP EENHEID FAKKELS

D

F

E

K

IJ

L

E

G

R

O

O

K

L

T

C

A

T

E

C

H

I

S

A

T

I

E

E

I

R

K

N

C

O

L

L

E

C

T

E

E

D

E

E

K

E

K

A

O

D

E

D

R

O

R

E

N

C

E

E

Z

E

A

J

E

U

G

D

P

N

E

H

L

M

R

N

N

E

N

E

K

A

I

D

R

E

S

E

E

K

I

N

D

E

R

E

N

O

S

O

R

G

A

N

I

S

T

E

N

A

U

M

V

S

A

M

E

N

E

D

D

I

B

D

F

I

E

L

N

L

N

N

E

V

E

L

E

E

M

N

A

I

K

A

E

A

L

C

E

R

I

R

G

E

A

T

E

S

V

G

S

E

L

R

W

R

N

E

N

U

N

P

E

O

V

I

B

U

I

E

A

E

D

R

K

O

G

T

N

T

N

IJ

B

T

Z

N

A

G

L

O

L

G

C

D

R

N

B

S

E

H

C

I

O

D

E

A

E

R

M

A

E

O

G

E

H

E

K

N

T

L

A

B

E

A

H

K

E

I

T

T

S

N

E

I

D

T

O

V

A

N

N

D

S

T

O

N

E

S

I

N

E

D

IJ

L

E

B

O

C

G

E

Z

I

N

U

I

T

L

E

G

R

O

W

O

O

R

D

E

N

E

G

N

I

Z

O

R

F

O

O

L

E

G

E

S

P

R

E

K

O

T

R

E

R

E

T

A

W

O

N

D

E

R

D

N

© puzzel Diny van Leeuwen

BROOD CATECHISATIE CLUB COLLECTE CONTACT CRECHE DANKEN

AANDACHT AVONDMAAL BAND BELIJDENIS BIDDEN BIJBEL BRIEF

Oplossing Handelingen hoofdstuk: ........

Naam:

Woonplaats:

Adres:

Postcode:

97

2 DECEMBER 2023

Compleet in wonen ALLES IN HUIS OM EEN THUIS TE MAKEN

Laat u adviseren en ontzorgen + Meubelen

+ Interieurontwerp

+ Zonwering

+ Keukens NIEUW!

+ Bedden

+ Raamdecoratie

+ Vloeren

+ Accessoires

3D

interieur ontwerp

WE LKO M in onze geheel vernieuwde winkel!

H O O F D S T R A AT 1 1 - 1 3

•

BERGAMBACHT

•

SOET WONEN .NL

•

01 8 2-3 5 1 5 1 8

OPLOSSINGEN

Pagina 35

Petrus

Pagina 51

Pagina 37

S T P T R O M L O S E G E K A P T S N A A R K A R G K O K E G E K E N E L A N S N E K B O N T U P I A N O S S T A R T R K I L O B A M I E K N A G E N D R I E L E E G Pagina 41

Johannes 10:22 en het was winter Pagina 44

T W E E T A L O A L A U S P I N K S T I P R N O O I D E E A P I N T E N R E S V R E E M D E

Vorst Pagina 45 A R T S P A A L S A H A A O P A S T A L E N I G E M L E L E K P O P C O R N L O R O C H O C O L A P A P E K A I L O K E T T R E I N E O J E K N A T E E N S

Pagina 47

Filémon 1 vers 15 Pagina 49

Koud

Pagina 81

22 Pagina 57

Waaien

K R U

I

D G R

I

I

U N A P K O O K

N S

E

J

K O L B L

T K O O K

L S A E

E R P R E

I

1 8 6 9 3 5 2 4 7

9 7 4 6 2 1 3 8 5

6 3 9 1 8 7 5 2 4

8 2 1 4 5 9 6 7 3

1 2 8 4 3 6 9 7 5

Pagina 69 P I E P J E R E N O L T E E N

9 5 3 8 7 1 2 4 6

6 7 4 5 2 9 3 8 1

3 1 5 7 4 2 8 6 9

7 4 9 3 6 8 5 1 2

Klimop Pagina 74

Esther 8:16 Licht en blijdschap en vreugde en eer De letter E komt 9 x voor.

4 9 5 1 6 3 2 8 7

8 7 3 9 2 5 6 1 4

3 8 2 5 9 6 7 4 1

6 5 7 4 8 1 9 3 2

5 4 7 2 6 3 8 1 9

2 6 5 8 9 4 7 3 1

7 9 3 5 1 2 4 6 8

4 1 8 3 7 6 9 5 2

8 6 2 1 9 5 7 3 4

5 9 7 6 1 3 4 2 8

4 8 6 2 5 7 1 9 3

2 3 1 9 8 4 6 5 7

9 3 4 6 5 2 1 7 8

7 2 6 8 1 4 3 5 9

5 1 8 3 7 9 4 2 6

1 4 9 2 3 7 8 6 5

Sudoku X 3 5 7 9 4 6 8 2 1 2 8 4 1 3 7 9 6 5 9 6 1 2 8 5 4 7 3 8 1 2 7 6 3 5 9 4 6 4 3 5 2 9 7 1 8 7 9 5 8 1 4 2 3 6

Pagina 75 W O N D E R L IJ K O M G A N G S O L K M E E E M U M B A I O O I T A O R D E B U G E L E T S E R O R K A E E R G E N R E B R I T M E N I N G T E A K H I E R B IJ G E L D K O T S A A N E E N O P R IJ D E N T E L I N I E S A N G R I A I L I A S T IJ T E R U G K O V R E E M D I E N T U I E P A F R O E P F O H N G E H U W D B O O R E N G T E P O T O N A F A S I E L I N D I E S T E R E N O O R E T I K E T M R A I O D U S S M I D S E T E K E N A R E S

1 3 9 4 5 2 6 8 7 4 7 6 3 9 8 1 5 2 5 2 8 6 7 1 3 4 9

IJsregen

99

P P A D G F O R R S D

L

I

U O B E

T F N G T D R I

K O O L S O E

L

I

2 DECEMBER 2023

T

I

S

R A K A P

O S N E D A P A R

E O D N E A T J T S

E U E

T N E O R G

I W U G K A W Z

P R D T B E A

E G P S

N A P T T

E K D L

P N A N V S M R E S

E

E

E

L N T

N W N E

E A T L

E C E R V O A E N E S A W

E A E

N G N

S

V S

Sudoku 2-4-6-8 2 6 1 7 4 8 5 9 3

E

J

I

E

E

L S A R S

S O O R T V A R K E N S

T O O K R

K O E M E

O O O R L O O K M E O L B A P P E

Sudoku chaos

Temperatuurschommeling

N E I N D E O N R S T E N A C T I A A A T M A I L T I E U E N T O R S Z P D U W T E E O A O T T L I C H T J U H E E E W A T E R

3 5 2 7 4 8 1 9 6

R L B R R L S

K O U T G Z A W S

S

Sudoku killer

1 M I D W I N T E R 2 S N E E U W E N B E S C H E R M I N G 4 T E M P E R A T U U R 5 F L A N E L 6 O V E R J A S 7 R U G Z A K 8 S T O O F 9 H O U T K A C H E L 10 S L A A P M U T S J E 11 V E R K O U D E N 12 IJ S H O C K E Y 13 S C H A A T S E R 14 T E C H N I E K 15 S T R O O I E N 16 O V E R H E M D 17 B O D Y W A R M E R 18 A R R E N S L E E 19 A P P E L B E I G N E T 20 V R I E S P U N T 21 IJ Z E L E N 22 H A G E L S T E E N

T A E N E K O O L

I

O U O R U P M

C E R R E V P S

Pagina 83

3

E S M E

W K O E K E N Z O P Z E O A O T E K T H C

Z H E U T M P S

Pagina 65

T E R K N O T I O K U N S V O O S T R C S C H A M E A F R I N M Z

Pagina 91

3 Ps. 78:3 Van kind tot kind

L

E

E

P E

P

Zuurkool met ananas Pagina 95 K C A B B A A S L

G R B C P R R R I E R E R O O I E N O A D E R D E N A S I G A G E G U P P Y T E I E R S L E I B A R A R IJ P A D T O O N H IJ S A K E L A E T S N A A S T E E N E P I T D K E R E L E G O H O K R A A N T E M P O S O M E M P A T H I E O S L O E S P T O E E L I T A I R U W F R A S E I K U B O L E R O G B B C M I V V E E L A L O K S E L G E R E I A V O N D O D E N A N N Y E R A O P E N

Houtvuur Zweedse puzzel van 25-11

E B M 5 3 S P U L IJ L E N P R O S O L O 4 C F K S Z E L F P E H 2 9 7 P A S S R A A D R E A L I S M E 1 6 F L E S H A L L 8 K A M T A N K

Speculaas

Bij Paul Roescher wordt de verkoper een specialist.

Onze verkoopspecialisten Intern opgeleid zijn mensen die het een uitdaging vinden klanten blij te maken. Een goed luisterend oor hebben voor hun wensen en die dat kunnen vertalen naar de beste prijskwaliteit producten. Wij bieden een mooie baan in een goed georganiseerd verkoopteam.

Voor u wordt ingezet om onze klanten te adviseren wordt u intern opgeleid.

Vakkundige opleiders brengen u vakkennis bij en praten u bij over duurzame producten en de laatste innovaties op keuken-, badkamer-, vloer- of kastengebied.

Naast enkele Verkopers zoeken we ook nog een

Wilt u ook deel uitmaken van ons team? Mail dan uw sollicitatie naar: werkenbij@paulroescher.nl Voor een uitgebreide omschrijving scant u de QR-code.

We zijn op zondagen altijd gesloten. Voor alle functies geldt een passende beloning en goede secundaire arbeidsvoorwaarden.

E-commerce manager, Magazijnmedewerker en een Medewerker servicedesk. eldoorn

tore Ap

Megas

Megastore Rijssen

PAUL ROESCHER R K E U K E N

•

B A D

•

V L O E R

•

K A S T

Onze visie en missie Wij maken het verschil door de unieke mix van onze klantbeleving, kwaliteit, omvang en prijsstelling.

Op zoek voor morgen Wij onthalen nieuwe collega's met de Twentse gastvrijheid.

Goede balans tussen werk- en privé en uw ontwikkeling staan voorop.

Hier zijn we trots op Paul Roescher bestaat ruim 50 jaar. Duizenden klanten hebben ons in die jaren tot de grootste keuken, bad, vloer en kastenexpert gemaakt.

Met Megastores in Apeldoorn Vlijtseweg 196 (055) 360 1747 en Rijssen Plaagslagen 2 (0548) 540 340

Details zorgen voor perfectie maar perfectie is geen detail ...

Onze ontwerpers stemmen het complete keukenontwerp af met parketvloer, tafel en stoelen.

Interieurbouwkwaliteit keuken vervaardigd van de mooiste materialen zoals massief hout en marmercomposiet.

Met oog voor detail.

Luxe Duravit-badkamer ontworpen door Philippe Starck Aan de ene kant van de "S" bevindt zich het badgedeelte en aan de andere kant het douchegedeelte.

Paul Roescher Megastore Rijssen Plaagslagen 2, Tel. (0548) 540 340 Apeldoorn Vlijtseweg 196, Tel. (055) 360 1747 www.suprematie.nl

RECEPT

Spijs in een handomdraai geertje@rd.nl

O

ok zelfmakers hebben zo hun blinde vlekken. Ik zou er niet over peinzen om voor bechamelsaus een potje of een zakje uit de supermarkt te gebruiken. Boter, bloem, melk, een snufje zout en wat kaas: veel meer gaat er niet in. Ingrediënten die ik eigenlijk altijd wel op voorraad heb. Het enige wat je dan verder nog nodig hebt is wat tijd, geduld en vertrouwen in een goede afloop.

Niettemin denk ik van sommige dingen dat ze ingewikkeld zijn, terwijl dat helemaal niet zo is.

Tot voor kort had ik nog nooit zelf amandelspijs gemaakt. Terwijl ik het best met enige regelmaat gebruik, bijvoorbeeld als laag op de bodem van

een appeltaart. Voor dat doel ligt er altijd zo’n hard blokje kant-en-klare spijs in de koelkast. Dat je zo’n vulling ook zelf kunt maken was om de een of andere reden nog nooit in me opgekomen. Maar dat is dus echt heel simpel om te doen – veel eenvoudiger dan bechamelsaus maken. Je hebt er niet meer voor nodig dan gelijke delen fijne kristalsuiker en gemalen amandelen, met wat ei voor de binding en citroenrasp voor de smaak. En tijd: om de spijs te laten rijpen.

Vanwege het begin van de adventstijd maakte ik gevuld speculaas in stervorm. Maar achteraf was een vierkant of rond model handiger geweest. Zo’n baksel snijd je eenvoudiger in gelijke stukjes.

Gevuld speculaas Ingrediënten (voor 12-16 stukjes): Voor de spijs: 200 g amandelmeel, 200 g fijne kristalsuiker, 2 eieren, rasp van een halve citroen. Voor het deeg: 160 g lichtbruine basterdsuiker, 140 g zachte boter plus 2 el extra, 2-3 el water, flinke snuf zout, 275 g bloem, 20 g koek- of speculaaskruiden, 5 g baking soda. Verder nodig: een stervormige, ronde (doorsnee ca. 24 cm) of vierkante (ongeveer 22 x 22 cm) bakvorm; amandelschaafsel of blanke amandelen.

Bereiding: 1. Maak de spijs minimaal een dag van tevoren. Meng amandelmeel en suiker. Klop het ei los. Voeg de helft

van het ei en de citroenrasp toe aan het mengsel. Meng alles tot een samenhangend geheel. Gebruik wat extra ei als het te droog is. Verpak de spijs tot gebruik in huishoudfolie.

2. Ook het deeg kan een dag van tevoren worden gemaakt. Meng basterdsuiker, boter, water en zout tot alle boter is opgenomen.

Voeg bloem, speculaaskruiden en baking soda toe. Kneed alles tot een samenhangend deeg. Leg de deegbal afgedekt een paar uur in de koelkast.

101

3. Verwarm de oven voor op 180 graden (heteluchtoven: circa 160 graden). Vet de bakvorm in of bekleed hem met bakpapier. Rol twee derde van het deeg uit tot een plak die groot genoeg is om de bodem van de vorm te bedekken en een opstaande rand van een paar centimeter te maken. Leg het deeg in de bakvorm.

Smelt de 2 el boter.

4. Klop het tweede ei los. Kneed de helft hiervan door de spijs. Houd de rest apart. Verdeel de spijs over het deeg. Bestrijk de spijs met de gesmolten boter.

5. Rol de rest van het deeg uit en leg deze lap boven op de spijslaag. Druk de randen van het deeg op elkaar.

Bestrijk de bovenkant met de rest van het ei. Decoreer met amandelschaafsel of blanke amandelen.

6. Bak de speculaas in 25-30 minuten gaar. Laat in de vorm afkoelen.

2 DECEMBER 2023

BUITEN

Wandeling

Voor een kaartje en de routebeschrijving: rd.nl/buiten

Locatie Doorn - Wijk bij Duurstede Start Sandenburgerlaan 2, Doorn Lengte 11 km

Dichter bij Achterberg Mirjam Roukema

Hij is een van de grootste dichters die Nederland voortbracht en veel van zijn verzen raken me tot op het bot. Gerrit Achterberg. Het klompenpad tussen Doorn en Wijk bij Duurstede volgt zijn spoor.

A

l dagen is het nat, maar deze woensdag half november schijnt de zon.

Maar dat belooft nog geen droge ondergrond. Dus tref ik de nodige voorzorgsmaatregelen –stevig schoeisel, regenpak in de rugzak– en ga op pad. In tegenstelling tot veel klompenpaden is het Gerrit Achterbergpad geen rondwandeling. Je loopt ofwel van Wijk bij Duurstede richting Doorn, of andersom. Ik besluit voor het laatste te gaan.

De route voert eerst over asfalt.

Daar ben ik vandaag blij mee, het bespaart me uitglijders en natte voeten.

Ik passeer boerderij Groot Blankenstein. Dat is een plek waar vanaf 1900 geregeld gezelschappen samenkwamen, leer ik uit de brochure die op de website van klompenpaden staat.

Een van de gasten: ds. J.T. Doornenbal.

Achterberg kwam via deze predikant, die een vriend van hem werd, in aanraking met het orthodoxe gedachtegoed.

Al snel buigt de route af naar een zandweg en daar hangt ook het eerste gedicht van Achterberg op een bord

langs de route. ”Jachtopziener”. „Hij draalde er om heen en trok verlegen/ met een schoenpunt raadsels in het grint.” Langs de route staan in totaal negen gedichten.

De wandelaar die nog niet zo is ingevoerd in Achterbergs afkomst doet er goed aan tijdens de wandeling de brochure erbij te houden. Het zien van het prachtige Kasteel Sandenburg op zich is al een lust voor het oog, maar de wetenschap dat Achterberg ergens in het koetshuis achter de oranjerie is geboren, maakt het nog beter.

Dit verstilde landschap is wat Achterberg dagelijks indronk 102

De tocht gaat over de Langbroekerdijk richting buurtschap Steenen Brug. Links en rechts staan boerderijen, sommige nog in bedrijf, de meeste niet. Dit verstilde landschap met weilanden en boerderijen is wat Achterberg dagelijks indronk. Ook in november is het niet moeilijk voor te stellen dat hij in ”Bekering” dichtte: „Nu is het stil geworden/ zoals een zomer om de dorpen bloeit.”

Ik begin op de lange asfaltdijk mijn benen wat te voelen. Inmiddels ben ik ongeveer tweeënhalf uur onderweg en het klompenpad is wat je van een klompenpad verwacht: langer dan je dacht. Na de dijk moet ik rechtsaf een smal paadje in. En dan komt toch waarvoor ik vreesde: een zompig modderpad. Het begint bovendien te regenen. Gelukkig loop ik onder de bomen en heb ik een capuchon.

Al met al is het een prettige gewaarwording om enige tijd later Wijk bij Duurstede te zien opdoemen. Moe maar voldaan besluit ik de route niet helemaal uit te lopen maar iets eerder de bus te nemen die me terugbrengt bij mijn startpunt.

2 DECEMBER 2023

TIP #2 Museum Huis Doorn Voor wie behalve natuur ook cultuur wil proeven, is Huis Doorn een aanrader. Het museum is gevestigd net buiten Doorn en bevat een unieke collectie over de Eerste Wereldoorlog. Van 12 december t/m 7 januari is er een extra tentoonstelling over ”Vorstelijke Kerst”.

> hetwapenvansandenburg.nl

> huisdoorn.nl

beeld RD

TIP #1 Het Wapen van Sandenburg Niets is zo fijn als na een stevige wandeling bij te komen met wat lekkers. Voor wie in Wijk bij Duurstede begint, ligt Het Wapen van Sandenburg op het eind van de route. Je kunt er terecht voor een pannenkoek, maar ook voor soep, een sandwich of een burger.

103

2 DECEMBER 2023

#werkmetovertuiging

Wil jij ook een waardevolle baan of stage?

Bij EMG werken we met overtuiging vanuit een missie.

We rusten christenen toe, maar hebben ook een woord voor de wereld. Daarnaast is het ook gewoon gezellig.

In een goede sfeer doe je werk met méér waarde.

Wil jij dat ook? We hebben de volgende vacatures:

• Grafisch vormgever • Communicatieadviseur

• Redacteur online & media

• Verkoopadviseur

• Business analist EMG

buitendienst

• Junior online marketeer

• Accountmanager

• Business analist redactie

nationale verkoop

• Stagiair (video)redactie,

• ICT specialist

business-services,

• Redacteur kerk

commercie

Kijk voor meer informatie op werkenbijemg.nl Als Erdee Media Groep hebben we de belangrijke missie christenen te informeren, te verbinden en toe te rusten. Dit doen we onder andere via het Reformatorisch Dagblad, Terdege, De Banier, Kerktijden en Digibron in Apeldoorn. Draag jij bij aan dit mooie doel?

Niet de exacte opleiding of gewoon benieuwd of EMG bij jou past? Neem contact op met Henriëtte, 06-282 655 07 dan gaan we het ontdekken! Een dagje meelopen is ook een optie.

Benieuwd wat het werken bij EMG zo leuk maakt?

Bekijk de ervaringsverhalen!

TIPS

Zondag begint de adventstijd. Vijf boeken om naar Kerst toe te leven.

1

Korte overdenkingen van ds. Schot Ds. A. Schot, predikant van de gereformeerde gemeente in Nunspeet, bundelt in ”Adventsverwachting” (uitg. De Banier, 114 blz., € 11,95) 24 korte overdenkingen voor de adventsweken. De meditaties gaan over onder meer Psalm 40, Jesaja 11, Zacharia 9 en Lukas 1. Steeds gaan drie achtereenvolgende overdenkingen over hetzelfde Schriftgedeelte. Te gebruiken voor persoonlijke overdenking of in gezinsverband.

Adventsdagboek voor tieners (1) ”Licht in duisternis” (uitg. Groen, 80 blz., € 14,99) van Maartje Kok en Willemijn de Weerd is een adventsdagboek voor tieners. De bundel bevat overdenkingen, opdrachten en muziek. Centraal staat de gedachte: ”God komt naar jou toe, om licht te brengen in jouw duisternis”.

Advent is volgens de auteurs ook de tijd waarin we uitkijken naar het moment dat Jezus voor de tweede keer naar de aarde komt.

3

Adventsdagboek voor tieners (2) Onderwijsman en catecheet Gerrit ten Berge schreef voor tieners vanaf 13 jaar het adventsdagboek ”Born!” (uitg. KokBoekencentrum, 96 blz., € 12,99). Voor iedere dag in de adventsperiode is er een Bijbelgedeelte dat gaat over de verwachting van Jezus’ komst. De auteur legt het tekstgedeelte kort uit en sluit af met een gedicht. Voor elke dag is er ook een vraag om het gesprek in het gezin te stimuleren.

Bundel met kerstverhalen Op veel bijeenkomsten worden in de aanloop naar Kerst verhalen verteld of voorgelezen die iets doorgeven van de betekenis van het kerstfeest. In ”Die de wereld leven geeft” (uitg. Gebr. Koster, 80 blz., € 4,95) staan kerstverhalen voor verschillende leeftijden. Ze zijn geschreven door C. van den End, Ria Mourits-den Boer, Ada Schouten-Verrips, Herman Wilbrink, Sytse van der Veen en Lena Visser-Oskam.

5

2 4

Adventsproject voor kinderen​ ”Kijk omhoog!” (uitg. De Banier, 36 blz., € 13,95) van Willemieke Kloosterman-Coster is een adventsproject voor gezinnen. Het bevat onder meer een brochure met dertig dagboekstukjes en gespreksvragen.

Elke dag in de adventstijd staat een woord centraal dat verband houdt met Kerst. Kinderen kunnen met behulp van letters op goudkleurige sterren een boodschap vormen die met het kerstfeest heeft te maken.

105

2 DECEMBER 2023

Bepaal zelf jouw agenda en locatie!

Doelbewust steunt graag initiatieven om geld voor een goed doel in te zamelen!

Bijna alle mensen gebruiken WC-papier. Onze ervaring is dan ook dat WC-papier goed verkoopt omdat mensen het altijd nodig hebben. Scholen, kerken of verenigingen die geldinzamelactie’s opzetten, kunnen WC-papier verkopen bij een huis-aan-huis verkoop of tijdens een goede doelenmarkt. Doelbewust ondersteunt deze actie’s graag door WC-papier aan te bieden tegen een gunstige inkoopprijs. Een groot deel van de opbrengst kunt u dus al direct reserveren voor het goede doel. Voor meer informatie en prijzen, neem contact met ons op.

www.doelbewustkopen.nl

info@doelbewustkopen.nl

Tel. 06-57634114

Weer aan de slag in het onderwijs?

Combineer werk en gezin, met regie over je eigen agenda

W� z�n JufMeester, de christel�ke vervangingspool die vervanging regelt b� meer dan 60 scholen.

Wil je (weer) aan de slag als juf/meester met volledige vr�heid qua school, afstand, groep en beschikbaarheid? Neem snel contact op!

meer weten?

06 4993 8585 of jufmeester.nl

Medische zorg voor ondervoede kinderen in Zuid-Soedan

Noodhulp bij rampen en geweld

Geef nu Uw hulp redt levens NL02 ABNA 051 440 8693

TIPS

Leestips van boekhandelaar Pleun-Jan Heistek

Een veilige Ark

Hemelse vertroosting

Twaalf verhalen

In 1666 verscheen in Londen het boek ”An Arke for all Gods Noahs in a gloomy stormy day”. De puritein Thomas Brooks (1608-1680) was de schrijver. Dit boek is nu voor het eerst in het Nederlands vertaald: ”Een veilige Ark in sombere en stormachtige dagen” (uitg.

Den Hertog, 238 blz., € 26,90).

Naar aanleiding van Klaagliederen 3:24 –„De HEERE is mijn Deel, zegt mijn ziel, daarom zal ik op Hem hopen”– wijst Brooks zielen die kracht nodig hebben op God. Brooks wil niet anders dan dat lezers zullen ervaren wat het is om God tot hun Deel te hebben. „Want dat zal in de grote dag van onze Heere Jezus mijn vreugde zijn én de uwe, mijn kroon én de uwe, mijn heerlijkheid én de uwe.”

Sara Ephraïm Diamant (1779-1882), afstammeling van een Joods geslacht, was eens op reis om Gods kinderen te bezoeken. Iemand vroeg haar toen: „Bent u vrouw Diamant?” „Ja”, zei ze, „en door God geslepen.”

Bij uitgeverij Heerschap in Ouddorp verscheen 42 jaar na haar overlijden het boek ”Een diamant door God geslepen”, waarin Sara Diamant zelf vertelt over haar bekering. Hoe ze overgebracht is van het jodendom naar het christendom, over haar geestelijke strijd en hemelse vertroostingen en Gods hulp en bijstand in tijdelijke noden.

Dit jaar is de dertiende druk van het boek uitgekomen bij uitgeverij Den Hertog, (160 blz., € 15,90).

In deze editie zijn een inleiding met biografische gegevens en enkele illustraties opgenomen.

”Gered!” (uitg. Den Hertog, 110 blz., € 11,50) van onderwijzer Peter Dirksen is een bundel met waargebeurde verhalen voor kinderen vanaf 8 jaar. In deze verhalen staat de zorg van de Heere centraal. Dirksen vertelt over Wycliffe-Bijbelvertaler Michel Pauw en een dodelijke slangenbeet, over onrust op een kerstavond in de oorlog, over Bart Huigens tijdens de watersnood, over Erik Liddell en de zondagswedstrijd op de Olympische Spelen van 1924.

Het elfde verhaal gaat over voetballegende Rinus Terlouw (1922-1992), ”Rinus de Rots”. Zijn ouders bidden om zijn bekering, maar Rinus gaat op zondag liever voetballen dan naar de kerk.

Hij maakt zelfs deel uit van het Nederlands elftal. Tot God ingrijpt.

107

2 DECEMBER 2023

Vervelen hoeft niet Marjolein Snoeij-de Pee

Boomhutten bouwen in de regen, skeeleren in de storm en voetballen in het donker. Het kan allemaal, maar in de herfst- en wintermaanden blijven kinderen toch vaker binnen. Maar wat te doen als al je boeken uit zijn?

Allemaal puzzelstukjes Wat echt bij de herfst- en wintermaanden hoort, is het maken van een legpuzzel.

Er bestaan 3D-puzzels, dubbelzijdige puzzels of de vertrouwde puzzels met een mooie afbeelding erop.

Een slimme puzzel­ tip? Leg, voordat je begint, de stukjes die de rand vormen, apart. En probeer of je de stukjes alvast op kleur kunt sorteren.

Je kunt een nieuwe puzzel kopen, maar neem ook eens een kijkje in een kringloopwinkel. Daar vind je puzzels die vaak maar een paar euro kosten. En als je de puzzel gemaakt hebt, lever je hem gewoon weer in. Dat ruimt lekker op.

In de keuken Als het buiten koud en nat is, is er niets lekkerder dan een zelfgebakken lekkernij en een beker warme chocolademelk. Bak bijvoorbeeld eens kruidnootjes. Je kunt een bakmix kopen, maar je kunt natuurlijk ook zelf alle ingrediënten bij elkaar verzamelen.

Houd het recept bij de hand. Zorg dat, voordat je begint, alle ingrediënten op het aanrecht staan, zodat je niet tijdens het bakken nog op zoek hoeft naar bakpoeder. En onthoud dat je baksels er niet uit hoeven te zien als die van de bakker. Het gaat erom dat ze lekker smaken.

Voor een ander Juist als de regen tegen de ruiten slaat en als de wind om de schoorsteen blaast, kunnen mensen die alleen wonen een gevoel van eenzaamheid krijgen.

Verras een alleenstaande buurman of buurvrouw daarom eens met een zelfgemaakte kaart om te laten weten dat je aan hem of haar denkt. Eigenlijk heb je niet veel nodig. Een stevig vel papier in A5-formaat is al een mooi begin. Vouw dat dubbel. Ga daarna in tijdschriften op zoek naar mooie plaatjes, teken een landschap of knip figuurtjes van papier en plak die op de kaart.

108

2 DECEMBER 2023

Op nummer Als je veel binnen bent, kan het geen kwaad om je slaapkamer eens op te vrolijken. Bijvoorbeeld met een mooi schilderij. Je kunt natuurlijk zelf met een schildersdoek, kwasten en verf aan de slag.

Voor de kinderen die dat moeilijk of niet leuk vinden, is er ook schilderen op nummer. Je koopt een set van de afbeelding die jij wilt gaan maken. Die set bestaat uit een penseel, verf en een voorbedrukt schildersdoek.

Het schilderij dat je gaat maken, is opgedeeld in vakjes. In die vakjes staan verschillende nummers. Ieder nummer hoort bij een verfkleur. Staat er bijvoorbeeld een vijf in het vakje en een vijf op het potje met de rode verf? Schilder het vakje dan rood. Als alle vakjes geschilderd zijn, is het schilderij af.

Winnen of verliezen Mens-erger-je-niet, rummikub of monopoly. Bij zo’n koude, donkere dag hoort een gezelschapsspelletje aan de keukentafel. Kies je voor een behendigheidsspel als Toren van Pisa of kraak je liever je hersens tijdens een potje dammen. Welk speel je ook speelt, zorg dat je tegen je verlies kunt.

Is er niemand thuis of is er niemand die zin heeft om met jou een spelletje te doen?

Ga dan op internet op zoek naar spelletjes die je kunt downloaden en die je in je eentje kunt doen. Een kruiswoordraadsel, een woordzoeker of een logigram bijvoorbeeld.

Restaurant aan huis Heb je na het bakken van de kruidnootjes nog niet genoeg in de keuken gestaan? Vraag dan eens aan je ouders of je hen mag verrassen met een overheerlijk diner.

Zorg dat je als kok goed voorbereid bent. Stel eerst het menu op. Wat krijgen papa en mama als voorgerecht? Wat wordt het hoofdgerecht? En welk toetje kies je uit? Kies geen gerechten uit die te moeilijk zijn. Je wilt dat er genoten wordt van je diner. Sla daarna alle benodigdheden in en ga aan de slag. Is je de diner klaar? Dek de tafel mooi en nodig je ouders uit aan tafel.

109

2 DECEMBER 2023

110

2 DECEMBER 2023

beeld Daan van Oostenbrugge

111

2 DECEMBER 2023

112

2 DECEMBER 2023

113

2 DECEMBER 2023

1

PUZZELS

2

3

4 5

6 7

Cryptogram

8

Horizontaal 1 De vrouw bij wie ze op kamers woont, is ook de gastvrouw (7); 6 Een invloedrijk persoon met een handkar hielp hem aan zijn baan (9); 8 De domper van een harde beet (5); 9 Trek in een visje (4); 11 Overvloedig eten en drinken om de gaten goed te vullen (7); 12 Belasting die; tussen haakjes; in Engeland geldt (3); 16 Geen ijzer: daarom hoeft het niet gestreken te worden (2-4); 17 Het bereiden van zo’n stuk vis of vlees is handwerk (5); 20 Die gaat al te snel op de knieen (7); 21 Dat wordt knokken rond het bordspel (5); 22 Doe het sap van een vrucht in flessen (6); 23 Ontwerp een smalle opening bij de vlonder (8); 24 Larve op een kruidachtige plant (8); 25 De sufferd heeft een zeil achter op het schip (5); 26 Raadsel: vervoermiddel voor een noot (5).

10 11 13

9

Kijk

Gratie

1 Magma

17

21

22

23

24

25

26

het paard (6); 7 Men ziet gauw de associatie met een computerterm (13); 10 Kostuum dat in de familie blijft? (9); 13 Met een barst in de vorm bent u de sigaar (9); 14 Omstandigheden van de ligging (8); 15 Blijk van erkententelijkheid maar de post toch afslaan (11); 18 Prijs van een boom (7); 19 Niet alleen lager in rang maar ook minderwaardig (9).

Oplossing vorige puzzel

Gebakje

Fries familielid

Indien

6

Tropische boom

Wapen

Zuivelproduct

Hersenfilmpje Voegwoord

Aarden Deel van het oog kruik

5

Haardracht

2

Losse lading

Zien

3 Batig saldo (It.) Bijwoord

8

Horizontaal: 1 karkas; 6 ingenomen; 10 lesuur; 11 tornado; 12 Halsteren; 13 last; 14 keerweer; 15 coma; 16 aster; 18 lonen; 20 vanzelf; 22 travaat; 23 koper.

Verticaal: 2 aberratie; 3 klontervrij; 4 sterrenschot; 5 inruilprijs; 7 rechter; 8 mallemoer; 9 worst; 17 elzevier; 19 alfa; 21 airco.

Zweedse puzzel Prijspuzzel Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 7 december bij voorkeur per mail naar puzzel@rd.nl of anders per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

De prijs voor deze week is het boek ”Toekomstmuziek”, door Janny den Besten (uitg. De Banier).

De oplossing van vorige week is: speculaas. Het diagram met de oplossing staat op pagina 99.

De prijs gaat naar H. Kruijmer uit Eemnes.

7

Aardewerk

19

20

Miskleed

Effect

15

14

18

Brancard

Venster

12

16

Verticaal 2 Dat deuntje blijft als een lastig insect in het hoofd hangen (7); 3 Steek onder water (4); 4 De boerderijdieren grazen in het bos bij een bouwkundig vlak (6); 5 Dat is een flinke klap voor

Verdrag

9

In het jaar Overblijfsel

4

1

114

2

2 DECEMBER 2023

3

4

5

6

7

8

9

COLOFON RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad.

Directie Ir. C. Heutink Hoofdredacteur Dr. ir. S. M. de Bruijn Chef Clasina van den Heuvel

HET LAATSTE WOORD

Redactie Margreet van den Berg, Aline de Bruin, Miranda van de Bruinhorst,

Advent (1)

Enny de Bruijn, Mariska Dijkstra, Janette Hertog, Chris Klaasse, Jaco van der Knijff, Rudy Ligtenberg, Mariëlle Oussoren, Roosmarijn Reijnoudt,

„Nu laat Gij, Heere, Uw dienstknecht gaan in vrede, naar Uw woord.”

Marjolein Snoeij Ontwerp Corné van der Horst Vormgeving André Kikkert, Hans Kraayeveld

Lukas 2:29

Redactie RDMagazine

De adventtijd breekt zondag weer aan. De komende

Postbus 670

weken lezen we de Lofzang van Simeon. Was hij

7300 AR Apeldoorn

inderdaad de oude man die we vaak denken dat hij

055-5390222 rdmagazine@rd.nl

was? Niemand weet het.

Wel weten we dat hij, toen hij het Kind Jezus in

Abonneeservice

zijn armen nam, een door God gegeven belofte in

Postbus 613

vervulling zag gaan.

7300 AP Apeldoorn

Het zien van Jezus deed hem zingen dat hij nu in

055-5390498 abonneeservice@erdee.nl

vrede kon heengaan.

Adverteren 055-5390499 advertentie@erdee.nl Tips voor de inhoud van RDMagazine? rdmagazine@rd.nl WhatsApp 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

115

2 DECEMBER 2023

Deze advertentie is mogelijk gemaakt dankzij

EEN HOOPVOLLE TOEKOMST Soms komt de wereld ver weg ineens dichtbij. Nathalie werd verrast met een brief uit Nederland. Het geeft moed om aan de toekomst te blijven werken. Verbonden in de hoop van Kerst, zien we onze naasten. Wat is het mooi om eraan bij te dragen dat kinderen en jongeren hun dromen kunnen verwezenlijken in een context van armoede en terreur.

Wat wenst u mensen zoals Nathalie toe?

Sponsor een kind of steun een startende ondernemer: WOORDENDAAD.NL/RD