terdege

Bevolkingskrimp

Het roer om

Het Groningse Holwierde vecht voor zijn leefbaarheid. Een supermarktje is het kloppende dorpshart.

Oud-veetransporteur Janny Groen werkt al vijftien jaar op de Pieter Zandt. „Ik leer nog iedere dag.”

terdege

14 januari 2015 32e jaargang nr. 8 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 14 januari 2015 32e jaargang nummer 8 ● ●

„We zijn steeds minder bang voor enge geluiden”

Wonen in een oude school Thema ‘Toerisme’ Duitsland Varen en fietsen door het Moezeldal Luxemburg ‘Klein Zwitserland’ staat voor natuurschoon en historie België Trekpleisters in het Brugse Ommeland \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_001-001 3

6-1-2015 15:39:31

reportage

Een groot deel van Nederland krijgt of heeft al met bevolkingskrimp te maken. Koploper is NoordoostGroningen. De dorpen daar geven een beeld van wat elders te wachten staat. Op bezoek in Holwierde, onder de rook van Delfzijl. „Leefbaarheid en krimp hoeven niet haaks op elkaar te staan.” tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom

Proeftuin voor krimp

reportage

Het bruine boontje Het intrigerende van koffie is dat het een lange weg aflegt voordat het als cappuccino op tafel staat. Sta je oog in oog met de bloemen en de bonen op de koffieplantage, dan rijst onmiddellijk het begrip voor de prijs van koffie. tekst en foto’s Marianne Witvliet

interview

Altijd op zoek naar beter In de achterliggende veertien jaar schreef Liesbeth van Binsbergen zo’n veertig kinderboeken, won ze twee keer de EigenWijsPrijs en haalde ze met haar eerste boek voor oudere jeugd de prijs voor het beste christelijke kinderboek van het afgelopen jaar binnen. „Anderen zien mij als een gevestigde auteur, maar zo voel ik me niet.” tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt

20 terdege ● 14 januari 2015

terdege 14 januari 2015 21 â—?

interview

Mijn hobby deel 2

Speuren naar juskommen Eerst moest de kleinste slaapkamer eraan geloven, later volgde de logeerkamer. Op planken zijn ze keurig uitgestald. Piet Poldervaart (79) uit Spijkenisse bezit ongeveer 1300 juskommen uit binnen- en buitenland. Zodra hij buiten de deur stapt, is hij op zoek. „Oudere exemplaren vind ik mooier. Ik houd niet zo van dat strakke.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

30 terdege ● 14 januari 2015

terdege 14 januari 2015 31 â—?

interview

Het roer om deel 2

Van de veewagen naar de pubers Jarenlang waren ze manager bij een bank, vrachtwagenchauffeuse of rietdekker. En toen ging het roer om... Deel 2 in een serie over mensen die een opvallende carrièrewending maakten. Janny Groen: „In het begin op school verlangde ik vaak terug naar de vrachtwagen.” tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom

Onthaasten aan de

Moezel

46 toerisme â—? 14 januari 2015

Du i t s la nd

Mooie gebieden zijn er over de hele wereld, maar bijna geen streek is zo rustiek als het Moezeldal. De haast van het moderne leven ebt er als vanzelf weg. Wie kan kiezen, moet hier eind september komen, als de druiven rijp zijn. tekst en foto’s Huib de Vries

De inwoners van het Moezeldal doen er alles aan om het vreemdelingen naar de zin te maken. Hotel- en pensiongasten krijgen een kaart waarmee ze gratis gebruik kunnen maken van bus en trein. Onze gastvrouw in het wijndorpje Ellenz biedt voor de vijftig euro die we voor onze royale tweepersoonskamer betalen ook nog een ontbijt waarmee we de hele dag vooruit kunnen. De gemeenten langs de Moezel zijn druk met de uitbreiding van fietspaden langs de rivier. Die meandert vanuit Frankrijk richting Koblenz, langs burchten, kloosters, historische stadjes en vriendelijke dorpen vol eeuwenoude vakwerkhuizen.

Ook in de zomer is het hier mooi, maar onze voorkeur gaat uit naar de vroege herfst, als de walnoten goed zijn en de wijnoogst wordt binnengehaald. Wie de notenbomen heeft geplant, is niet duidelijk. Het overgrote deel is vandaag in ieder geval publiek bezit. De meeste wandelaars hebben een plastic zak bij zich, om de noten die ze op hun pad tegenkomen in op te bergen.

Wij hebben vandaag andere plannen. Met het passagiersschip dat een lijndienst tussen Cochem en Traben Trabach verzorgt, willen we van Beilstein naar Zell am Mosel varen, om daarvandaan per fiets terug te keren. Het is een van de combinaties die deze streek biedt.

Terug per bus kan ook. Vanwege vertraging bij de sluis van Fankel arriveert de boot een halfuur te laat, maar wachten in Beilstein is geen straf. Het middeleeuwse miniatuurstadje aan een van de vele bochten in de Moezel werd als decor voor menige film gebruikt. Vanuit de schilderachtige marktplaats, omgeven door vakwerkhuizen in allerlei vorm en kleur, lopen smalle weggetjes omhoog richting de wijnhel-

Wilde Endert Ooit verbond het smalle dal van de Wilde Endert de Eifel met het Moezeldal. Langs de gelijknamige bergbeek in de kloof tussen dicht beboste hellingen verrezen 34 watermolens, voor allerlei werkzaamheden. Het grootste deel is inmiddels weer van de aardbodem verdwenen. De resterende acht molens, getekend door de tand des tijds, kregen alternatieve bestemmingen. Wie wil genieten van ongerepte natuur, is hier op de goede plaats. Automobilisten kunnen hun auto het best parkeren bij Hotel Winneburg, boven Cochem, en daarvandaan per bus naar klooster Maria Martental reizen. Achter het klooster loopt een pad naar de Wilde Endert, het begin van een pakweg 12 kilometer lange wandeling die weer naar hotel Winneburg voert. Halverwege kunnen de benen worden gestrekt in Göbelsmühle. Deze voormalige watermolen is vandaag een eenvoudige uitspanning, waar de vermoeide woudloper zich tegoed kan doen aan lokale kost.

toerisme 14 januari 2015 47 ●

Digitale Media

Mediagebruik vergt extra opvoedtijd

Drs. A.W. van Vugt, directeur Bedrijfsvoering bij Chr. Hogeschool Ede en jeugdouderling in PKN-gemeente

B

ij mediaconsumptie gaat het om traditionele media zoals de krant, een boek, de radio, televisie, maar vooral ook om moderne media. Lezen, luisteren en kijken wordt steeds meer gedaan via computer, tablet en mobiele telefoon.

Juist omdat mediaconsumptie zo’n belangrijke plaats inneemt in ons leven, spreekt het voor zich dat we onze kinderen ook het een en ander bijbrengen over het gebruik van media. Zeker gezien het feit dat de mogelijkheden van de moderne media onbegrensd lijken te zijn. De wijde wereld van informatie en vermaak is direct beschikbaar op je mobiel.

Iedereen kan er zelf teksten, foto’s 76 terdege ● 14 januari 2015

We besteden veel tijd aan mediaconsumptie.

Volgens een onderzoek van ‘Media: Tijd’ is de doorsnee Nederlander van 13 jaar en ouder 14% van zijn tijd bezig met mediagebruik. Na slapen (36%) kost dit de meeste tijd, meer zelfs dan (gemiddeld) werken. of filmpjes aan toevoegen en je hebt de mogelijkheid van interactie.

Deze mogelijkheden leveren allerlei nieuwe (ethische) vragen op. Het is een open deur als we stellen dat ouders en andere opvoeders veel aandacht moeten hebben voor mediagebruik. Opvoeden kost tijd.

Dit is gemakkelijk met de mond te belijden, maar in de praktijk is het wat ingewikkelder.

In de praktijk van alledag is het mediagebruik van kinderen nogal eens een uitkomst voor ouders. Dat is trouwens niet nieuw. Als een kind vroeger veel van lezen hield en boeken verslond, was er ook een risico dat ouders dat wel heel makkelijk

vonden. Terwijl extra aandacht hiervoor ook geen kwaad kon: ‘Wat ben je aan het lezen?

Waarom vind je dit een leuk boek? Zou je niet een uurtje naar buiten gaan?’

Zo is het nog steeds als het om moderne media gaat. Het kan lekker rustig zijn als je kind aan het gamen is, filmpjes op youtube zit te bekijken of urenlang met facebook in de weer is. Het is goed je te realiseren dat de moderne media invloed hebben op kinderen en dat het gebruik van deze media juist om een extra investering in de opvoeding vraagt.

Kinderen mogen wat kosten. Het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) heeft berekend dat één kind gemiddeld een kleine 5000 euro per jaar kost (17% van het besteedbaar (gezins)inkomen, twee kinderen kosten 26% en voor ieder extra kind kan er ongeveer 7%

bij opgeteld worden). Maar mogen kinderen ook tijd kosten? Kinderen grootbrengen betekent vooral ook een investering in tijd. Opvoeden is meer dan dat uurtje per dag dat ouders misschien bewust bezig zijn met hun kind.

Opvoeden kun je definiëren als de invloed die mensen uitoefenen op de ontwikkeling van een kind.

Dat gebeurt dus de hele dag door.

Opvoeden is met je kinderen optrekken, samen bezig zijn, dingen voordoen, met elkaar praten, met als doel dat ze als christen leren leven in deze maatschappij. Dit druist in tegen de tijdgeest, waarin begrippen als individualisering, onafhankelijkheid en zelfontplooiing belangrijk

Om voorbeeldgedrag te kunnen tonen, moeten ouders zich verdiepen in de mogelijkheden zijn. Kinderen kunnen als handenbinders ervaren worden. Echt aandacht geven en je eigen belangen wegcijferen in het belang van je kinderen kan best lastig zijn.

Je kunt de opvoeding natuurlijk ook aan anderen overlaten. Eind november werd tijdens ‘de Week van de Mediawijsheid’ een onderzoek gepresenteerd, waaruit blijkt dat kinderen het liefst op school samen met hun leeftijdgenootjes leren omgaan met media. Maar dat is geen

reden voor ouders om het maar aan de school over te laten. De mediaconsumptie vindt toch met name thuis plaats en zo kan al doende worden geleerd. Om met onze kinderen te kunnen optrekken, voorbeeldgedrag te tonen, het gesprek met hen te kunnen voeren, zullen we ons moeten verdiepen in de mogelijkheden en ontwikkelingen van de digitale media. Dat kun je doen door er zelf gebruik van te maken, maar er is ook veel informatie beschikbaar via diverse kanalen, waaronder het materiaal van Stichting Mediawijzer. Een tijdsinvestering die onze kinderen meer dan waard zijn. digitalemedia@terdege.nl

terdege 14 januari 2015 77 ●

80 terdege â—? 14 januari 2015

Fabienne Delvigne maakt Máxima’s hoeden In veertien jaar tijd heeft koningin Máxima maar liefst 174 verschillende hoeden en haardecoraties gedragen. Van grote flaphoeden tot de klassieke pillbox: alles is te vinden in de hoedencollectie van onze modieuze koningin. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP

I

n Nederland weten we al jaren bijna niet beter dan dat de koningin een hoed draagt, maar toch is dit zeker geen vanzelfsprekendheid. Veel Europese koninginnen en prinsessen laten steeds vaker hun hoed thuis en dragen alleen op hoogtijdagen nog een hoofddeksel. Ze volgen hiermee de algemene kledinggebruiken van Europa, maar met dank aan hoedenliefhebster prinses Beatrix is dit in Nederland anders en is de hoed onlosmakelijk verbonden met het koningshuis.

Koningin Máxima volgt de gewoonte van haar schoonmoeder en draagt regelmatig een hoofddeksel. Met name openingen en staatsbezoeken zijn voor de koningin de perfecte gelegenheid om eens goed uit te pakken. Bezoeken aan het Oranje Fonds worden daarentegen wel blootshoofds afgelegd en ook tijdens reizen in het kader van haar functie bij de Verenigde Naties blijft de hoed altijd achterwege. Gelukkig blijven er genoeg gelegenheden over voor Máxima. In 2014 droeg ze bijvoorbeeld ruim veertig verschillende hoofddeksels en haarde-

coraties, terwijl de teller in 2012 bleef steken op ongeveer vijftien.

Het uitzoeken van zoveel nieuwe hoeden is uiteraard een tijdrovende klus, maar gelukkig kan koningin Máxima altijd terecht bij de Belgische modiste Fabienne Delvigne.

De eerste keer dat zij voor Máxima een creatie mocht maken, was in 2002, toen de prinses bij haar gele mantelpakje voor Koninginnedag een hoed met omgeslagen rand zocht. Kledingontwerper Edouard Vermeulen benaderde meerdere modistes en uiteindelijk viel de keus op Fabienne Delvigne, die haar salon ook heeft gevestigd in Brussel. Als Máxima langsgaat bij Vermeulen om haar kleding uit te zoeken - dat doet ze een paar keer per jaar - komt Delvigne ook naar de salon en worden de mogelijkheden voor bijpassende hoeden besproken. Zo is koningin Máxima niet al te veel tijd kwijt en weet ze zeker dat haar hoeden goed bij haar kleding staan.

„Zenuwen”

Na dertien jaar samenwerking is de band tussen koningin Máxima en Fabienne Delvigne zo hecht gewor-

terdege 14 januari 2015 81 ●

*

De bewoonsters • Jenneke Bezemer (24), studente Pedagogische Wetenschappen, Universiteit Leiden. Bewoonster sinds december 2013. • Suzanne de Jong (22), studente Theologie, Vrije Universiteit van Amsterdam. Bewoonster sinds november 2013. • Corlien Bezemer (22), basisschoolleerkracht. Bewoonster sinds augustus 2014.

jongeren x mijn stekkie deel 1

Op muizenjacht in een oude school Wonen in de voormalige directiekamer, douchen in het lerarentoilet en koken op een laboratoriumtafel in het scheikundelokaal. Suzanne de Jong en de zussen Jenneke en Corlien Bezemer wonen antikraak in een oude school. En dat is op z’n minst avontuurlijk. tekst Henrieke van Dam foto’s Martin Droog

E

en brede schoolgang met twee statige trappen omhoog. Dat is de verrassende ontdekking van iedere bezoeker die door de vervallen entree van de school binnenkomt.

Het schaarse licht in de hal geeft het gebouw een schimmige atmosfeer. Tegelijk is de typische bouwstijl uit 1925 zo schools, dat het lijkt alsof de stemmen en het gelach van de schooljeugd hier vanmiddag nog klonken.

Maar niets is minder waar.

De oude school naast station

Woerden wordt bewoond. Door drie dames. Drie heldhaftige huisgenoten met verhalen over een muizenplaag, over verstoppertje spelen in het donker en over een kapotte verwarming in „de koudste decembermaand ooit”.

Vandalen

Sinds november 2013 bewonen de drie meiden de vervallen school in Woerden. „Het gebouw mag niet gesloopt worden, de school is monumentaal”, vertelt Jenneke. „Daarom is het wachten op een projectontwikkelaar met een nieuw bestemmingsplan. Vooral de voorgevel schijnt bijzonder te zijn. Maar ik vind de gangen veel glorieuzer.”

Suzanne valt haar bij: „In het trappenhuis is de akoestiek geweldig. De muziek die daar klinkt, hoor je door de hele school.”

Alle ruimtes van de school zijn vrij toegankelijk voor de dames. „We passen op het hele gebouw maar wonen alleen beneden, in de directiekamers”, vertelt Corlien. Die krijgen we nog net warm in de winter. De lokalen zijn zo groot en koud.

Daar staan alleen wat spullen van familieleden opgeslagen.”

Bij het oppassen op de school hoort een wekelijks contro-

interview

De rietsnijders van De Wieden Met aangepaste machines – er bestaan geen echte oogstmachines voor riet – is de afgelopen weken in natuurgebied Weerribben-De Wieden een begin gemaakt met het binnenhalen van de lange stengels. Het Overijsselse natuurgebied is de belangrijkste leverancier van Nederlands riet, dat wereldwijd bekend staat om zijn kwaliteit. „Maar de concurrentie is hevig.” tekst Ad Ermstrang foto’s ...

92 terdege ● 14 januari 2015

terdege 14 januari 2015 93 â—?