ΧΡΗΜΑ #448, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ Κερδίζοντας το στοίχημα της ενεργειακής μετάβασης ΧΡΗΜΑ τ.448/ 09-10.2020

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Οι ευκαιρίες που «γέννησε» η πανδημία

Nίκη Κεραμέως

Στην Τράπεζα Πειραιώς στηρίζουμε το αύριο κάθε επιχείρησης, κάθε ιδέα μικρή ή μεγάλη που θα την εξελίξει με το Business Banking Plus.

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

Μάθετε περισσότερα στο 210 32 88 000 και στο www.piraeusbank.gr

Η εκπαίδευση σε κοινό βηματισμό με την κοινωνία και την οικονομία

ISSN 1105-0470

Το νέο μοντέλο τραπεζικής επιχειρήσεων σας προσφέρει: • Τεχνογνωσία σε Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης • Χρηματοδοτικά εργαλεία και καινοτόμες υπηρεσίες • Συμβουλευτική καθοδήγηση από προσωπικό συνεργάτη.

Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων

S PO

21-0117

Η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και των εκπαιδευτικών, η εξωστρέφεια της παιδείας και η διασύνδεση των σχολείων και των πανεπιστημίων με τη σύγχρονη οικονομική καθημερινότητα αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.448 / 09-10.2020 / € 6,00

Οι νικητές του lockdown: Το top 20 των πλέον κερδοφόρων εισηγμένων

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ethosMEDIA AE. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ethosMEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Αποδέχομαι πως τα προσωπικά μου στοιχεία θα τηρηθούν από την ethosMEDIA Εκδοτική-Συνεδριακή AE για τις ανάγκες αποστολής του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, στο οποίο είμαι συνδρομητής. Η αποστολή του περιοδικού γίνεται μέσω εταιρείας διανομής ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Λαζαράκου Αναστασία, Σύμβουλο Διοίκησης, στο e-mail: lazarakou.n@ethosmedia.eu

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

εν αρχή...

Ενθαρρυντικές ενδείξεις...

ο τέταρτο τρίμηνο διανύουν ήδη το Χρηματιστήριο Αθηνών, η επιχειρηματικότητα, η πραγματική οικονομία, με τις αντοχές όλων να δοκιμάζονται ασφυκτικά. Βεβαίως και σε ανθρώπινο, κοινωνικό, αλλά όχι μόνο, επίπεδο. Για τα της αγοράς το ΧΡΗΜΑ επιχειρεί την προσέγγιση της κατάστασης τόσο ευρύτερα όσο και ειδικότερα –όσον αφορά συγκεκριμένες εισηγμένες εταιρείες– ενώ θέτει επίσης στο monitoring στοιχεία που θα πρέπει να μας κρατούν συγκρατημένα αισιόδοξους. Και πείσμονες μαχητές για την εξίσου δύσκολη συνέχεια. Στο focus της αγοράς: Σύμφωνα με τον Νίκο Καυκά (*), η ανθεκτικότητα της κερδοφορίας των εισηγμένων αποτυπώνεται από τον αριθμό των εισηγμένων που «γύρισαν» σε λειτουργικές ζημιές (EBITDA) και ήταν μόλις 12, ενώ ήταν 9 οι εταιρείες που επέστρεψαν σε λειτουργική κερδοφορία (Audiovisual, Ακρίτας, Βαράγκης, Λιβάνης, Νίκας, Προοδευτική, Eurobrokers, Τζιρακιάν). Σε αρκετές περιπτώσεις, στην τελική γραμμή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν και οι έκτακτες εγγραφές. Σχετικά με τα άλλα μεγέθη, ενδιαφέρον είναι αυτό που «δείχνει» τα ταμειακά διαθέσιμα των εταιρειών στα 12,3 δισ. (μέγεθος ιστορικά υψηλό), που αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο της συνολικής χρηματιστηριακής αξίας και στο ένα τρίτο του συνολικού δανεισμού των εισηγμένων. Συνολικά, 79 ήταν οι εταιρείες με κέρδη, 70 εκείνες με ζημιές, ενώ 58 βελτίωσαν τη θέση τους (είτε αύξησαν τα κέρδη είτε μείωσαν τις ζημιές). Επίσης, ενθαρρυντικό ήταν και το γεγονός ότι 10 εισηγμένες μετέτρεψαν τις ζημιές εξαμήνου του 2019 σε κέρδη μετά από φόρους στην, κατά γενική εκτίμηση, δυσκολότερη περίοδο της παγκόσμιας οικονομίας. Παράλληλα, 29 εταιρείες είχαν καθαρό ταμείο, δηλαδή τα ταμειακά διαθέσιμά τους ξεπερνούσαν το σύνολο του δανεισμού τους.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Όπως σημειώνουν οι αναλυτές, οι εταιρείες με ισχυρή ρευστότητα κατατάσσονται μεταξύ όσων θεωρούνται (και εύλογα) υποψήφιες για να ξεπεράσουν γρηγορότερα και πιο ανώδυνα την κρίση. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, και αυτήν την «καταιγίδα», καθώς είναι νωπές ακόμη οι συνέπειες της δεκαετούς, που «σάρωσε» τη χώρα μας. Κοινωνία και οικονομία. Αναλυτικότερα: ΑΔΜΗΕ, Alpha Αστικά Ακίνητα, Vivado, Entersoft, ΕΥΑΘ, ΕΥΔΑΠ, ΕΧΑΕ, ΙΝΤΕΑΛ, Καρέλιας, Κρι Κρι, Lamda Development, Mediterra, Mermeren, Μουζάκης, Jumbo, BriQ Properties, Κλωστοϋφαντουργία Ναυπάκτου, Newsphone, ΟΛΘ, Τεχνική Ολυμπιακή, Optronics, ΓΕΚΕ, Πλαίσιο, Πλαστικά Κρήτης, Profile, Centric και Flexopack. Προφανώς, τα εξίσου δύσκολα είναι μπροστά μας, ωστόσο με τη βοήθεια του... Θεού της Ελλάδας (όπως θα έλεγαν οι παλαιότεροι) η χώρα μπορεί να αντεπεξέλθει μέχρις ότου... Συνακόλουθα, οι επιχειρηματίες, οι επαγγελματίες της αγοράς, το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικής οικονομίας. «Μπορούμε» είναι το μήνυμα που περνούν οι εισηγμένοι (στην πλειονότητά τους), «παλεύοντας» καθημερινά εντός και εκτός συνόρων. Μαθημένοι –άλλωστε 10 χρόνια ήταν αυτά... Εν αρχή, λοιπόν, για να δούμε τη συνέχεια.

(*) Με την πολύτιμη συνδρομή του Νίκου Καυκά, Υπεύθυνου Ανάλυσης της «Λέων Δεπόλας»

ΧΡΗΜΑ 3

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Όλο το σχέδιο της ΤτΕ για τη δημιουργία “bad bank”

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ-ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ

Κερδίζοντας το στοίχημα της ενεργειακής μετάβασης

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Οι ευκαιρίες που «γέννησε» η πανδημία

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

περιεχόμενα τ.448/09-10 2020 38 ~ ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΟΥ LOCKDOWN

Το top 20 των πλέον κερδοφόρων εισηγμένων

46 ~ ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΓΝΙΑ

Νέο πλαίσιο «ανατέλλει» στη διαδικτυακή αγορά τυχερών παιγνίων

56 ~ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ-ΥΠΟΔΟΜΕΣ-LOGISTICS

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Επανεκκίνηση της οικονομίας με όχημα τα logistics και τις εμπορευματικές μεταφορές

66 ~ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2ND GREEK CORPORATE GOVERNANCE SUMMIT

Καταλυτικός ο ρόλος της εταιρικής διακυβέρνησης για την προσέλκυση επενδυτών και χρηματοδότησης 02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Ενθαρρυντικές ενδείξεις… 78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: CyrusOne 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: “Lost in translation”

ΧΡΗΜΑ

τεύχος Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2020 ISSN 1105-0470

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ιδιοκτησία

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu Έλενα Ερμείδου ermeidou.e@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu Βάιος Κρόκος krokos.v@ethosmedia.eu Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

www.ethosevents.eu

www.banks.com.gr

Στεφανία Σούκη stefaniasouki@gmail.com KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu MARKETING & MAGAZINE COORDINATOR Αλεξάνδρα Λυμπέρη lyberi.a@ethosmedia.eu

www.insuranceworld.gr

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news.

Nίκη Κεραμέως

Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων

Η εκπαίδευση σε κοινό βηματισμό με την κοινωνία και την οικονομία ΧΡΗΜΑ 5

θέμα

Τράπεζες

Όλο το σχέδιο της ΤτΕ για τη δημιουργία “bad bank”

ετικά είναι τα πρώτα σχόλια τόσο της κυβέρνησης όσο και των διοικήσεων των τραπεζών αναφορικά με την πρόταση της Τραπέζης της Ελλάδος για τη διαχείριση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων μέσω της δημιουργίας “bad bank”. Ο διοικητής της ΤτΕ, Γ. Στουρνάρας, ολοκλήρωσε την παρουσίαση της πρότασης προς τις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών, οι οποίες, αφού έκαναν ένα πρώτο θετικό σχόλιο, σύμφωνα με το οποίο η πρόταση βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, επιφυλάχθηκαν να τη μελετήσουν αναλυτικότερα. Ο κεντρικός τραπεζίτης μαζί με το επιτελείο του πραγματοποίησαν κατ’ ιδίαν παρουσιάσεις της “bad bank” τόσο στους διευθύνοντες συμβούλους της Eurobank και της Alpha Bank, Φ. Καραβία και Β. Ψάλτη, όσο και στους διευθύνοντες συμβούλους της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας, Χρ. Μεγάλου και Π. Μυλωνά, ενώ αναλυτική ενημέρωση πραγματοποιήθηκε και προς τη διοίκηση της Attica Bank. Ο Γ. Στουρνάρας, με κάθε ευκαιρία, αναλύει την εκτίμησή του ότι λόγω του κορωνοϊού έρχεται μια νέα γενιά κόκκινων δανείων και αν δεν ληφθούν τώρα γενναίες αποφάσεις, το πρόβλημα θα διαιωνίζεται, χωρίς το τραπεζικό σύστημα να είναι σε θέση να λειτουργεί ουσιαστικά, με δραματικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία. Σημειώνεται ότι ο διοικητής της ΤτΕ έχει 6

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

στείλει ήδη την πρότασή του στον πρωθυπουργό, Κ. Μητσοτάκη, και στον υπουργό Οικονομικών, Χρ. Σταϊκούρα, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει υπάρξει αναλυτική και εμπεριστατωμένη απάντηση. Ωστόσο, ερωτηθείς ο υπουργός Οικονομικών, κατά τη διάρκεια του 3ου Athens Investment Forum, για την πρόταση Στουρνάρα, απάντησε ότι η «η κυβέρνηση είναι ανοιχτή σε συγκεκριμένες συστημικές λύσεις υπό όρους και προϋποθέσεις που διασφαλίζουν το κράτος», ενώ και οι τραπεζίτες στην ίδια εκδήλωση τόνισαν ότι η πρόταση βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Μετά την ολοκλήρωση των παρουσιάσεων, η Τράπεζα της Ελλάδος θα ξεκινήσει δυναμικά την παρουσίαση της πρότασης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στις εποπτικές αρχές της Φραγκφούρτης. Ήδη, πάντως, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, υποστηρίζει την ίδρυση σε εθνικό επίπεδο «κακών τραπεζών», που θα απορροφήσουν κόκκινα δάνεια, την ώρα που εντείνονται οι ανησυχίες για μια νέα γενιά προβληματικών δανείων στην ευρωζώνη, λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. Οι τράπεζες έχουν καταβάλει μεγάλες προσπάθειες μείωσης του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στο τέλος του 2018, τα κόκκινα δάνεια ήταν 81,8 δισ. ευρώ, στο τέλος του 2019 μειώθηκαν στα 68,5 δισ. ευρώ, ενώ τον φετινό Μάρτιο υποχώρησαν περαιτέρω, στα 60,9 δισ., λόγω της συναλλαγής Cairo (7,6 δισ.) της Eurobank.

Αυτήν την περίοδο, βρίσκεται σε εξέλιξη από την Alpha Bank η διαδικασία για τη συναλλαγή Galaxy, ύψους 10,8 δισ. ευρώ. Η τράπεζα αναμένει δεσμευτικές προσφορές μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου και στοχεύει σε συμφωνία για την πώληση του Galaxy μέχρι το τέλος του έτους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να υποχωρήσει το απόθεμα στο ποσό των 50,1 δισ., ενώ ανάλογες συναλλαγές μεθοδεύουν για τους επόμενους μήνες τόσο η Τράπεζα Πειραιώς όσο και η Εθνική Τράπεζα. Υπολογίζεται όμως ότι με τις τιτλοποιήσεις με κρατική εγγύηση που δρομολογούνται ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων δανείων προς το σύνολο των δανειακών χαρτοφυλακίων θα διαμορφωθεί πέριξ του 25%. Το συγκεκριμένο ποσοστό εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη, καθώς ο μέσος όρος είναι 2,7%, και αυτό εξηγεί σε κάποιον βαθμό και τις πιέσεις. Η παρουσίαση του σχεδίου της ΤτΕ συμπίπτει με την έναρξη μιας νέας φάσης για τις τράπεζες πανευρωπαϊκά, με αιχμή του δόρατος τη χάραξη στρατηγικής για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης στο ενεργητικό των τραπεζών (εξέταση δημιουργίας πανευρωπαϊκού σχήματος για την αντιμετώπιση των NPLs της Covid-19).

Consulting και Deloitte, προβλέπει τη δημιουργία Asset Management Company, στην οποία θα μπορούν να μεταβιβαστούν όλα τα δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών. Στις τράπεζες θα δίνεται χρόνος για την απορρόφηση των ζημιών από τη μεταβίβαση των κόκκινων δανείων, ενώ το σχήμα θα συνοδεύεται και από κάποιου τύπου κρατική εγγύηση. Η πρόταση της ΤτΕ φιλοδοξεί όχι μόνο να συμβάλει στην εξολοκλήρου απαλλαγή των τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια, φέρνοντας τον δείκτη NPL σε μονοψήφιο ποσοστό στα τέλη του 2021, αλλά να λύσει και το πρόβλημα του αναβαλλόμενου φόρου, το οποίο αντιμετωπίζεται μόνο προσωρινά με τα hivedown των τραπεζών. Με τη λύση που προτείνει η ΤτΕ επισημαίνει ότι οι ενδεχόμενες ζημίες που σχετίζονται με το υφιστάμενο απόθεμα NPLs των τραπεζών θα καλύπτονται αποκλειστικά από τις ίδιες, και όχι από τον Έλληνα φορολογούμενο, μέχρι του ελάχιστου ορίου δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και αποκλείεται οποιαδήποτε διασύνδεση του προτεινόμενου σχήματος με ενδεχόμε-

Τι προβλέπει η πρόταση της ΤτΕ Το σχέδιο της ΤτΕ μπαίνει στο τραπέζι υπό διαφορετικές συνθήκες σε σχέση με το παρελθόν, καθώς ο κορωνοϊός πιέζει για τη διερεύνηση όλων των πιθανών λύσεων για τη μείωση των NPLs, εφόσον αυτές είναι εφαρμόσιμες. Υπό την προϋπόθεση αυτή, και στο κλίμα που έχει διαμορφωθεί, η κυβέρνηση είναι πολύ ανοιχτή να συζητήσει κάθε συμπληρωματική του «Ηρακλή» διέξοδο για την αποφόρτιση των τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια. Έτσι, η λύση της “bad bank” που προτείνει η ΤτΕ θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά στο υπάρχον σχήμα του «Ηρακλή», που έχουν ήδη αγκαλιάσει όλες οι τράπεζες, αλλά και παράλληλα, μελλοντικά, με έναν «Ηρακλή ΙΙ» ή και με πανευρωπαϊκό σχήμα για τη μείωση των NPLs. Το παρόν σχέδιο, που έχουν επεξεργαστεί σε όλες τις πτυχές του οι Rothschild, Boston

να σενάρια εφαρμογής μέτρων εξυγίανσης (δηλαδή με τον κίνδυνο ενεργοποίησης των κανόνων της οδηγίας BRRD για την εξυγίανση των τραπεζών με κεφάλαια των μετόχων, των ομολογιούχων και των καταθετών). Οι πληροφορίες αναφέρουν πως η μεταφορά των κόκκινων δανείων των τραπεζών στην Asset Management Company θα διενεργείται στην καθαρή λογιστική αξία των δανείων και έναντι αυτών η τράπεζα θα λαμβάνει ομολογίες, χωρίς rating. Στη συνέχεια, η AMC θα τιτλοποιεί το χαρτοφυλάκιο σε τίτλους υψηλής, μεσαίας και χαμηλής διαβάθμισης και θα πουλά σε επενδυτή τουλάχιστον το 50% των τίτλων υψηλής διαβάθμισης (senior notes) και ενδεχομένως τμήμα των τίτλων μεσαίας διαβάθμισης (mezzanine notes). Για τη διευκόλυνση της πώλησης, και προκειμένου να καλύπτεται η διαφορά μεταξύ της αξίας των τίτλων με την οποία τα δάνεια είναι γραμμένα στα βιβλία των

Μετά την κυβέρνηση και τις τράπεζες, η πρόταση της ΤτΕ θα παρουσιαστεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στις εποπτικές αρχές της Φραγκφούρτης. ΧΡΗΜΑ 7

θέμα

τραπεζών και έχουν μεταβιβαστεί στην AMC και της τιμής στην οποία θα τα αγοράζει ο επενδυτής, οι τίτλοι θα συνοδεύονται από κρατική εγγύηση. Η τράπεζα θα εγγράφει τη ζημία από την πώληση των τιτλοποιημένων NPLs σε βάθος επταετίας, ανάλογα με τις εισπράξεις από το χαρτοφυλάκιο και τη ροή αποπληρωμής από την AMC. Με την πώληση τουλάχιστον του 50% των senior ομολόγων, η τράπεζα θα πληροί τις προϋποθέσεις αποαναγνώρισης του χαρτοφυλακίου NPL. Τι θα συμβεί με τον αναβαλλόμενο φόρο Σύμφωνα με το σχέδιο που προτείνει η ΤτΕ, η τράπεζα θα αναλαμβάνει να πληρώνει, για μία πενταετία ή επταετία, ένα ποσό ετησίως ως προμήθεια για την κρατική εγγύηση. Η προμήθεια όμως δεν θα καταβάλλεται στο Δημόσιο με μετρητά, αλλά με διαγραφή από την τράπεζα ισόποσης αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπιστεί, παράλληλα με τη μείωση των NPLs, η μείωση του αναβαλλόμενου φόρου, που τον Μάρτιο του 2020 ανερχόταν σε 15,5 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 54% των συνολικών εποπτικών κεφαλαίων των τραπεζών. 8

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Σημειώνεται ότι το κόστος των τιτλοποιήσεων που διενεργούν οι τράπεζες, αλλά και η κεφαλαιακή επιβάρυνση από την εφαρμογή του λογιστικού προτύπου IFRS9 για τον σχηματισμό προβλέψεων έναντι πιθανών μελλοντικών πιστωτικών κινδύνων, θα ροκανίσουν τα «καθαρά» εποπτικά κεφάλαια των τραπεζών, ενισχύοντας περαιτέρω το ποσοστό συμβολής των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων. Η πρόταση για τη δημιουργία AMC, υποστηρίζει η ΤτΕ, δεν αποσκοπεί απλώς σε κεφαλαιακή ελάφρυνση, αλλά σε εκτέλεση συναλλαγών με όρους αγοράς και με τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών. Παράλληλα, θα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες υποδομές των τραπεζών, καθώς και τις συμμετοχές τρίτων μερών στους τομείς διαχείρισης των NPLs, και έτσι δεν θα ανατραπούν οι συμφωνίες που έχει συνάψει κάθε τράπεζα με τις εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, των οποίων η συνδρομή θα αποτελέσει μέρος της λύσης. Συνοπτικά, η πρόταση της ΤτΕ αποσκοπεί στη δραστική μείωση του αποθέματος των κόκκινων δανείων, αλλά και των νέων που θα δημιουργηθούν, επιτρέποντας στις τράπεζες να εγγράψουν σταδιακά τις ζημίες από το εγχείρημα, διατηρώντας πάντα τα κεφάλαιά τους πάνω από τα ελάχιστα απαιτούμενα εποπτικά όρια.

Πώς αντιμετωπίζεται ο αναβαλλόμενος φόρος, που αντιστοιχεί στο 54% των συνολικών εποπτικών κεφαλαίων των τραπεζών;

θέμα Στο τέλος του πρώτου τριμήνου, και πριν αρχίσουν να αποτυπώνονται στα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών οι επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονταν σε 60,9 δισ. ευρώ και ο λόγος τους προς το σύνολο των δανείων στο 37,4%. Η ΤτΕ έχει εκτιμήσει ότι η επιτυχής ολοκλήρωση των συναλλαγών πώλησης NPLs, μέσω τιτλοποίησης δανείων με την ταυτόχρονη χρήση του προγράμματος χορήγησης εγγυήσεων του ελληνικού Δημοσίου («Ηρακλής»), θα μειώσει τον δείκτη NPL περίπου στο 25%, ποσοστό που εξακολουθεί να παραμένει πολλαπλάσιο του μέσου όρου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού-SSM (2,7% και 3,2%, αντίστοιχα, με στοιχεία Δεκεμβρίου 2019). Τα κεφαλαιακά «μαξιλάρια» των τραπεζών δεν θα επαρκούν για να μειωθεί κατευθείαν ο δείκτης NPL κάτω του 25% (οι τράπεζες δεν θα μπορούν να εγγράψουν εφάπαξ τη ζημία από την αποαναγνώριση των κόκκινων δανείων που θα απομείνουν στους ισολογισμούς), χωρίς να υπολογίζονται και τα νέα κόκκινα δάνεια του κορωνοϊού, που η ΤτΕ τα εκτιμά περί τα 10 δισ. ευρώ, με τις διοικήσεις των συστημικών τραπεζών να εκτιμούν από την πλευρά τους ότι δεν θα ξεπεράσουν τα 5 δισ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, οι τράπεζες θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα για να απορροφήσουν και να διοχετεύσουν στην οικονομία την αναγκαία ρευστότητα που θα εισρεύσει από τους κοινοτικούς πόρους και τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης. Το σχέδιο της ΤτΕ θα εξεταστεί από την κυβέρνηση και, εφόσον κριθεί υλοποιήσιμο, από κοινού οι δύο πλευρές θα σπεύσουν να πείσουν τον SSM και την DG Comp για το ότι δεν προσκρούει στους κανονισμούς περί κρατικών ενισχύσεων αλλά και στην κοινοτική οδηγία BRRD για το bail-in των τραπεζών. Το σχέδιο θα πρέπει να εξεταστεί από την κυβέρνηση και σε επίπεδο δημοσιονομικού κόστους. Με βάση υπολογισμούς που είχαν γίνει με το παλαιότερο σχέδιο για τη δημιουργία “bad bank”, το δημοσιονομικό κόστος για το ελληνικό Δημόσιο είχε εκτιμηθεί από 10

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

8 μέχρι 12 δισ. ευρώ και προκύπτει από τη διαφορά τιμής στην οποία θα «ξεφορτωθούν» οι τράπεζες τα κόκκινα δάνεια, καθώς οι τιμές πώλησής τους στην αγορά πιθανολογούνται στο ήμισυ των τιμών στις οποίες τα δάνεια έχουν εγγραφεί στα βιβλία των τραπεζών. Κανόνες ανταγωνισμού, κανόνες δημοσιονομικής επάρκειας, κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών (το «κάψιμο» κεφαλαίων από τις τράπεζες ύστερα από το μαζικό «ξεφόρτωμα» κόκκινων δανείων σε τιμές χαμηλότερες του book value θα έχει επίπτωση στους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας), χρηματοδότηση και χρόνος υλοποίησης της AMC, δυσκολίες στη μεταβίβαση δανείων λόγω ανομοιογένειας, είναι ζητήματα που θα εξεταστούν από την κυβέρνηση. Σημείο-«κλειδί» τα μορατόριουμ Η ανάγκη, πάντως, να διευρυνθούν οι λύσεις για τη διαχείριση των NPLs εντείνεται, ενόψει και του «αγνώστου Χ» της εξέλιξης των δανείων που βρίσκονται σε μορατόριουμ πληρωμών. Οι ευρωπαϊκές αρχές συνιστούν προσεκτικό χειρισμό των δανείων που βρίσκονται σε αναστολή πληρωμών, τονίζοντας την προσωρινότητα που πρέπει να έχει το μέτρο, ενώ η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών ανακοίνωσε στις τράπεζες ότι επαφίεται στην κρίση τους

Σημαντική κρίνεται η μείωση των κόκκινων δανείων κατά 22% που πέτυχαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες στο τέλος του πρώτου εξαμήνου.

να χειριστούν, μετά την 30ή Σεπτεμβρίου, ανά περίπτωση κάθε δάνειο, αποφασίζοντας την παράταση ή μη της αναστολής. Για τις ελληνικές τράπεζες (σημειώνεται ότι τα μορατόριουμ πληρωμών στην Ελλάδα ανέρχονται σε 20 δισ. ευρώ) οι κρίσιμες αποφάσεις θα ληφθούν μετά τις 31 Δεκεμβρίου, οπότε λήγει η συντριπτική πλειονότητα των προγραμμάτων αναστολής. Καθώς φοβούνται ότι πολλά από τα δάνεια σε αναστολή δεν θα μπορέσουν να επανέλθουν άμεσα σε ολική αποπληρωμή της μηνιαίας δόσης, οι ελληνικές τράπεζες θα αιτηθούν στον SSM τη σταδιακή επάνοδο των δανείων σε κανονική αποπληρωμή, κλιμακωτά στη διάρκεια του 2021, με παροχή ευελιξίας για την κατηγοριοποίησή τους ως εξυπηρετούμενων. Σημειώνεται ότι στην 7η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνεται ότι περισσότερο από το 10% των δανείων των ελληνικών τραπεζών βρίσκεται σε μορατόριουμ πληρωμής και όταν εκπνεύσουν τα μορατόριουμ αυτά, θα φανεί η πραγματική εικόνα των NPLs και το ύψος των αναγκαίων πρόσθετων προβλέψεων. Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, οι αυξημένες προβλέψεις μπορεί να θέσουν υπό πίεση την ήδη χαμηλή κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών, ενώ η χαμηλή κερδοφορία, μαζί με το κόστος των επικείμενων τιτλοποιήσεων, θα μπορούσε να θέσει προκλήσεις για την κεφαλαιακή θέση των τραπεζών στο κοντινό μέλλον. Το θέμα των μελλοντικών κόκκινων δανείων προβληματίζει τις τράπεζες και υπό το πρίσμα του νέου πτωχευτικού νόμου. Το νομοσχέδιο για τη διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους με ρύθμιση βιώσιμων οφειλών ή πτώχευση για τις μη βιώσιμες βρίσκεται προ των πυλών για την ψήφισή του. Ωστόσο, οι τράπεζες συνεχίζουν να βλέπουν αστοχίες που μπορούν να ανοίξουν «παράθυρο» για στρατηγικούς κακοπληρωτές, με κίνδυνο τη δημιουργία νέων κόκκινων δανείων. Η Deloitte ανεβάζει τα δυνητικά νέα κόκκινα δάνεια, σε ένα δυσμενές σενάριο, στα 9,8 δισ. ευρώ.

νουν την τελική μορφή του νομοσχεδίου και τονίζει ότι το τελευταίο συνιστά μεγάλη πρόοδο σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση, καθώς εκσυγχρονίζει το ελληνικό δίκαιο σύμφωνα με τα γενικώς αποδεκτά ευρωπαϊκά πρότυπα. Μείωση 22% των κόκκινων δανείων Σημαντική κρίνεται πάντως η μείωση των κόκκινων δανείων κατά 22% που πέτυχαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του τρέχοντος έτους, μειώνοντας τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έχουν ακόμη στους ισολογισμούς τους στα 61,1 δισ. ευρώ από 78,4 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2019, σε επίπεδο ομίλων. Ανάλογη είναι και η μείωση των κόκκινων δανείων στην Ελλάδα, το ύψος των οποίων περιορίστηκε από τα 73,2 δισ. ευρώ στα 56,8 δισ. ευρώ στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του έτους.

Η μείωση που επιτεύχθηκε συνδέεται με την υλοποίηση των συναλλαγών που είχαν δρομολογηθεί πριν από το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης, αλλά και τις οργανικές ενέργειες, δηλαδή τις ρυθμίσεις δανείων που πραγματοποιήθηκαν μέσω των οποίων Από τις αιτιάσεις, πάντως, των τραπεζών παίρνει ανακόπηκε η εισροή νέων καθυστερήσεων σαφείς αποστάσεις η ΤτΕ. Ο διοικητής της, Γ. και παγιώθηκε η τάση μείωσης του «στοκ» Στουρνάρας, συνιστά στις τράπεζες να αναμέ- των κόκκινων δανείων, που καταγράφεται ΧΡΗΜΑ 11

θέμα κόκκινα δάνεια αξίας 10,5 δισ. ευρώ έως τα τέλη του χρόνου. Το «στοκ» των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων της τράπεζας θα περιοριστεί από τα 21,2 δισ. ευρώ στα 11 δισ. ευρώ σε επίπεδο ομίλου και στα 8,5 δισ. ευρώ, περίπου.

συστηματικά τα τελευταία τρίμηνα. Αυτό δείχνουν τα στοιχεία των ισολογισμών των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, βάσει των οποίων τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 16,3 δισ. ευρώ και κατά 17,3 δισ. ευρώ σε επίπεδο ομίλων: • Eurobank: Τη μεγαλύτερη μείωση, κατά 8,1 δισ. ευρώ, εμφανίζει η Eurobank, λόγω της ολοκλήρωσης της συναλλαγής Cairo, συνολικής αξίας 7 δισ. ευρώ, καθώς και της συναλλαγής Pillar, αξίας 2 δισ. ευρώ, το 2019. Η τράπεζα έχει ήδη επιτύχει δείκτη μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων στο 15,3% σε επίπεδο ομίλου (17,2% στην Ελλάδα), περιορίζοντας το «στοκ» των δανείων σε καθυστέρηση στα 6,2 δισ. ευρώ συνολικά (από 14,3 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο), από τα οποία τα 5,6 δισ. ευρώ στην Ελλάδα (από 13,6 δισ. ευρώ). • Alpha Bank: Ακολουθεί η Alpha Bank, με μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων κατά 3,5 δισ. ευρώ, που επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της πώλησης του χαρτοφυλακίου κόκκινων επιχειρηματικών δανείων με την επωνυμία Neptune. Η διοίκηση της Alpha Bank στοχεύει στη μείωση του δείκτη NPEs στο 24% (από 43,5% στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του έτους), μετά την ολοκλήρωση της συναλλαγής Galaxy, μέσω της οποίας θα τιτλοποιήσει 12

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

• Εθνική Τράπεζα: Έπεται η Εθνική Τράπεζα, που κατέγραψε στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του έτους μείωση των κόκκινων δανείων κατά 2,9 δισ. ευρώ, επιτυγχάνοντας τη μείωση του δείκτη των NPEs στο 30%, περίπου. Η διοίκηση της Εθνικής ολοκλήρωσε το δεύτερο εξάμηνο του 2019 την πώληση τριών χαρτοφυλακίων κόκκινων δανείων, του χαρτοφυλακίου Mirror αξίας 1,2 δισ. ευρώ, του χαρτοφυλακίου Symbol αξίας 900 εκατ. ευρώ και του χαρτοφυλακίου Icon αξίας 1,6 δισ. ευρώ, ενώ βρίσκεται στην τελική φάση για το κλείσιμο άλλων δύο μικρότερων συναλλαγών. Συγκεκριμένα, του χαρτοφυλακίου Marina και του χαρτοφυλακίου Danube, αξίας 300 και 200 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. Σε πλήρη εξέλιξη είναι επίσης η τιτλοποίηση του χαρτοφυλακίου Frontier, συνολικής αξίας άνω των 6 δισ. ευρώ, μέσω της οποίας το «στοκ» των κόκκινων δανείων θα μειωθεί περίπου στα 5 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021 από 10,4 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους και ο δείκτης NPE θα μειωθεί κοντά στο 15%. • Τράπεζα Πειραιώς: Η Τράπεζα Πειραιώς μείωσε το «στοκ» των κόκκινων δανείων κατά 2,8 δισ. ευρώ, περίπου, στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του έτους και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώθηκαν στο τέλος της ίδιας περιόδου στα 23,3 δισ. ευρώ σε επίπεδο ομίλου, από τα οποία τα 22,6 δισ. ευρώ είναι δάνεια σε καθυστέρηση στην Ελλάδα. Η διοίκηση της Πειραιώς έχει δρομολογήσει τέσσερις συναλλαγές και συγκεκριμένα την πώληση του χαρτοφυλακίου Iris αξίας 600 εκατ. ευρώ, του χαρτοφυλακίου Trinity αξίας 300 εκατ. ευρώ και τις τιτλοποιήσεις Phoenix και Vega, αξίας 2 και 5 δισ. ευρώ, αντίστοιχα, το σύνολο των οποίων θα ολοκληρωθεί εντός του 2020 και στις αρχές του 2021. Στόχος είναι μέσω αυτών των συναλλαγών το «στοκ» των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων να μειωθεί στα 16 δισ. ευρώ και ο αντίστοιχος δείκτης NPE να υποχωρήσει στο 30%. • • •

publi

ΕΥΔΑΠ, ως η μεγαλύτερη εταιρεία στην Ελλάδα στον τομέα της ύδρευσης και αποχέτευσης, με πάνω από 4 εκατομμύρια πελάτες, προχωρά σε διαρκείς επενδύσεις στην τεχνολογία και σε έργα βελτιστοποίησης των παρεχόμενων υπηρεσιών της. Με βασικό στόχο της Εταιρείας να αποτελεί η συνεχώς αμεσότερη εξυπηρέτηση των πελατών της, συνέχισε να εμπλουτίζει τις ψηφιακές υπηρεσίες της. Σήμερα, μέσω του eΕΥΔΑΠ, του ηλεκτρονικού καταστήματος της ΕΥΔΑΠ, οι πελάτες της Εταιρείας έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν πλήθος αιτημάτων από το σπίτι εύκολα, γρήγορα και με ασφάλεια, όπως ακριβώς θα συνέβαινε κατά την επιτόπια επίσκεψή τους σε ένα από τα Περιφερειακά της Κέντρα.

Διεκπεραίωση πλήθους συχνών αιτημάτων ηλεκτρονικά Το eΕΥΔΑΠ λειτουργεί ως ένα άρτιο ψηφιακό κέντρο εξυπηρέτησης της ΕΥΔΑΠ, μέσω του οποίου οι πελάτες της μπορούν να πραγματοποιήσουν με ταχύτητα και από την ασφάλεια του σπιτιού τους τα αιτήματά τους, χωρίς να είναι αναγκαία η φυσική παρουσία τους σε κάποιο από τα Περιφερειακά Κέντρα της Εταιρείας. Ενδεικτικά, μέσω της εγγραφής τους στο eΕΥΔΑΠ, οι χρήστες μπορούν να υποβάλλουν αίτημα για την υπαγωγή τους σε ειδικά τιμολόγια (φιλανθρωπικό, επαγγελματικό, πολυτέκνων, υπερηλίκων) και στο Έκτακτο Ειδικό Τιμολόγιο (ΕΕΤ), να προβούν σε διακανονισμό των οφειλών τους καθώς και να εξοφλούν τις δόσεις τους ηλεκτρονικά, να ενημερώνουν τα στοιχεία επικοινωνίας τους σε περίπτωση μεταβολής, να ενημερώνονται για παλαιότερους διακανονισμούς των οφειλών τους, αλλά και να πραγματοποιήσουν αίτημα για μείωση του λογαριασμού τους λόγω αφανούς διαρροής. Επιπλέον, μέσω του eΕΥΔΑΠ μπορούν να παρακολουθούν την εξέλιξη όλων των αιτημάτων τους ηλεκτρονικά.

eΕΥΔΑΠ: Ολοκληρωμένη ψηφιακή εξυπηρέτηση Πλήρης έλεγχος της κατανάλωσης και του λογαριασμού Στο eΕΥΔΑΠ οι χρήστες θα βρουν, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα ηλεκτρονικής πληρωμής του λογαριασμού τους (eBILL). Επιπλέον, μπορούν να επιλέξουν να λαμβάνουν τον λογαριασμό τους μέσω email ή/και sms, καταργώντας, εάν το επιθυμούν, την αποστολή του σε έντυπη μορφή, συμβάλλοντας επιπλέον στην προστασία του περιβάλλοντος. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των παροχών των χρηστών δεν σταματάει εκεί, καθώς η ηλεκτρονική πληρωμή του λογαριασμού αποτελεί μόνο μία από τις πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρει το ηλεκτρονικό κατάστημα. Με την εγγραφή τους στο eΕΥΔΑΠ, οι πελάτες αποκτούν τον πλήρη έλεγχο των παροχών τους και των καταναλώσεών τους μέσω μιας πληθώρας προσφερόμενων υπηρεσιών, όπως ενδεικτικά η άμεση ενημέρωσή τους μέσω sms σε περίπτωση μεγάλων καταναλώσεων στις παροχές τους. Ειδικά στους ιδιοκτήτες των ακινήτων, το eΕΥΔΑΠ προσφέρει επιπλέον οφέλη, καθώς μπορούν να καταθέτουν ηλεκτρονικά το αίτημά τους για αφαίρεση μετρητή για λόγους ασφαλείας, κατάργηση παροχής, αλλά και για διακοπή υδροδότησης λόγω οφειλών.

Η ψηφιακή υπηρεσία eΕΥΔΑΠ προσφέρεται εντελώς δωρεάν και η εγγραφή πραγματοποιείται εύκολα και γρήγορα μέσα από την εταιρική ιστοσελίδα της ΕΥΔΑΠ. Το μόνο που χρειάζονται κατά την εγγραφή τους οι νέοι χρήστες είναι οι προσωπικοί κωδικοί εισόδου τους στο taxisnet, οι οποίοι θα χρειαστούν για την ταυτοποίησή του. Η στροφή στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες φέρνει μεγάλη διευκόλυνση στους πελάτες και την εξυπηρέτησή τους ενώ, ειδικά την εποχή που διανύουμε, αποτελεί βασικό σύμμαχο για την προστασία της δημόσιας υγείας. Δίνεται πια η δυνατότητα στους πελάτες της ΕΥΔΑΠ να επικοινωνούν ψηφιακά με την Εταιρεία και μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα της www.eydap.gr καθώς και μέσα από τις επίσημες σελίδες της ΕΥΔΑΠ στα social media Facebook, Twitter, Instagram και LinkedIn. Επιπλέον, στο κανάλι της ΕΥΔΑΠ στο YouTube και στα βίντεο της ενότητας «Μάθετε πώς…» δίνονται χρήσιμες πληροφορίες βήμα-βήμα για θέματα που σχετίζονται με το υδρευόμενο ακίνητο των πελατών. Στο περιεκτικό βίντεο «Μάθετε πώς… Να εγγραφείτε στο eΕΥΔΑΠ, το ηλεκτρονικό σας κατάστημα!», περιγράφονται τα βήματα για την εγγραφή σε ένα περιβάλλον υψηλής ασφάλειας και σύμφωνο με την προστασία προσωπικών δεδομένων. • • • ΧΡΗΜΑ 13

[αφιέρωμα] φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

Κερδίζοντας το στοίχημα της ενεργειακής μετάβασης Ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα, στο πλαίσιο των στρατηγικών αναπτυξιακών στόχων της ελληνικής οικονομίας, αποτελεί η απολιγνιτοποίηση και η επί τω συνόλω ενεργειακή μετάβαση σε πιο «πράσινες» μορφές ενέργειας.

τρατηγική επιδίωξη της κυβέρνησης είναι οι ενεργειακοί και κλιματικοί στόχοι που τίθενται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) μέχρι το έτος 2030 να συμβάλλουν καθοριστικά στην απαραίτητη ενεργειακή μετάβαση με τον πιο οικονομικά ανταγωνιστικό τρόπο για την εθνική οικονομία και να επιτύχουν τη δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Να αναδείξουν, τελικά, τη χώρα μας σε ένα από τα κράτη μέλη που θα έχουν υιοθετήσει φιλόδοξους κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους, μέσα από ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πρόγραμμα μέτρων και πολιτικών, τοποθετώντας μας στο επίκεντρο των εξελίξεων της ενεργειακής ένωσης τόσο για το 2030 όσο και, μακροπρόθεσμα, για το έτος 2050. Κυβερνητικές πρωτοβουλίες και επενδυτικά projects βρίσκονται εν εξελίξει σε όλους τους τομείς: ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, ΑΠΕ,

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

πετρέλαιο, εξοικονόμηση, διακρατικές συμφωνίες κ.λπ. Μια προσπάθεια που, πρακτικά, αποτελεί το μεγαλύτερο εγχείρημα μεταπολεμικά σε αυτόν τον τομέα και, όπως αποτυπώνεται στην αγορά μέχρι στιγμής, υπάρχει πληθώρα σχεδίων και δράσεων, ενώ μεγάλοι όμιλοι και επενδυτές δηλώνουν έτοιμοι να τα στηρίξουν ή το κάνουν ήδη. Ποιες είναι οι τελευταίες εξελίξεις;

γουν να επιβαρύνουν τους καταναλωτές ρεύματος. Το νέο μοντέλο αγοράς θα αποτελείται από τρεις επιμέρους αγορές:

Αποκαλυπτήρια για το Target Model

• Την ενδοημερήσια αγορά (intraday), στην οποία γίνονται διορθωτικές κινήσεις αρχικά μέσω δημοπρασιών (auctions), ενώ στο τελικό στάδιο θα γίνεται με διόρθωση των θέσεων κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Το ευρωπαϊκό μοντέλο απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, για το οποίο έχει γίνει δουλειά έναν ολόκληρο χρόνο, τίθεται σε εφαρμογή την 1η Νοεμβρίου, μετά και την τελευταία παράταση. Σε όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ το μοντέλο αυτό έχει ήδη εφαρμοστεί και έχει λειτουργήσει θετικά. Στόχος είναι η λειτουργία του Target Model να θέσει τέλος στις υφιστάμενες στρεβλώσεις της αγοράς ηλεκτρισμού, που καταλή-

• Την «αγορά της επόμενης μέρας» (day ahead), που θα είναι η βασική με όλες τις συναλλαγές που έχουν σχέση με τον ημερήσιο προγραμματισμό που γίνεται και σήμερα από το χρηματιστήριο ενέργειας.

• Την αγορά της εξισορρόπησης, κατά την οποία, αφού έχει ολοκληρωθεί ο προγραμματισμός και έχουν γίνει οι διορθωτικές κινήσεις, ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς ΑΔΜΗΕ θα μετράει τι πραγματικά συνέβη στην πράξη.

Κάτι λιγότερο από 12 μήνες έχουν περάσει όταν η ΔΕΗ αποτελούσε «συστημικό κίνδυνο» για την ελληνική οικονομία. Τώρα όλα μοιάζουν διαφορετικά. Ναι μεν απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες, όμως πλέον φαίνεται να έχει απαλλαγεί από «βαρίδια» του παρελθόντος, έχοντας βάλει τα θεμέλια ώστε να λειτουργεί ως σύγχρονη επιχείρηση ηλεκτρικής ενέργειας με σαφές business plan. Ενδεικτικά, το πρώτο εξάμηνο του 2019 είχε ζημίες 318,4 εκατ. ευρώ, αλλά φέτος εμφάνισε κέρδη προ φόρων ύψους 51,2 εκατ. ευρώ, και η μετοχή της, η οποία είχε απαξιωθεί πλήρως, σήμερα έχει σχεδόν τριπλασιαστεί και η κεφαλαιοποίησή της έχει ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ. Πλέον, η ΔΕΗ ανεβάζει τον πήχη, μεταξύ άλλων, όσον αφορά στις επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια και θέτει ως στόχο το μερίδιο αγοράς της στις ΑΠΕ από 2%, σήμερα, να φτάσει κοντά στο 20% το 2024. Δρομολογείται, επίσης, η πώληση του ΔΕΔΔΗΕ, ενώ στους βασικούς στόχους είναι η βελτίωση της αποδοτικότητάς της με αύξηση των εσόδων, βελτίωση των σχέσεων με τον πελάτη και μείωση των δαπανών.

Κυβερνητικές πρωτοβουλίες και επενδυτικά projects βρίσκονται εν εξελίξει σε όλους τους τομείς.

Προβλέπεται πως, μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, η ΔΕΗ θα δημιουργήσει σε ένα χαρτοφυλάκιο 2-3 GW στην τριετία 2021-2024, με συνεργασίες με τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου. Θα επενδύσει 200 εκατ. ευρώ, στα επόμενα τρία χρόνια, σε φωτοβολταϊκά, αιολικά και υδροηλεκτρικά έργα ενώ υπάρχει και ειδικό σχέδιο για τη γεωθερμία. Στο πλαίσιο του μετασχηματισμού της, ήδη έχουν σφραγιστεί οι μονάδες 1 και 2 στο Αμύνταιο, ο προγραμματισμός της απολιγνιτοποίησης έρχεται όλο και πιο μπροστά, καθώς θα επισπευστεί το σφράγισμα και για τη Μεγαλόπολη 3, και η ΔΕΗ συμμαχεί με γνωστούς κολοσσούς, όπως τη γερμανική RWE, στον τομέα των ΑΠΕ. Στις αρχές Οκτωβρίου, παρουσιάστηκε το νέο λογότυπο της ΔΕΗ, που σηματοδοτεί μια αλλαγή σελίδας στην πορεία των 70 ετών της επιχείρησης ηλεκτρισμού και θα συνοδευτεί και από τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής πολιτικής της εταιρείας, αλλά και μεγάλες επενδύσεις στα «έξυπνα» δίκτυα και την ηλεκτροκίνηση με την εγκατάσταση άμεσα 1.000 φορτιστών και 10.000 το επόμενο διάστημα.

Όπως ανακοινώθηκε, επίσης, από την 1η Οκτωβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου προσφέρεται δωρεάν πάγιο για όλους τους πελάτες της εταιρείας με διπλασιασμό της έκπτωσης συνέπειας από τα 5 στα 10 ευρώ. Την ίδια ώρα, θα παρέχεται έκπτωση 8% στους ευάλωτους καταναλωτές και αντίστοιχη έκπτωση 8% σε οικιακούς πελάτες και επιχειρήσεις με καταναλώσεις πάνω από 2.000 κιλοβατώρες. Επίσης, διπλασιάζεται και η έκπτωση όσων λαμβάνουν ηλεκτρονικό λογαριασμό e-bill, ενώ η τηλεφωνική εξυπηρέτηση των πελατών θα γίνεται δωρεάν σε ένα νέο νούμερο, το 800-900-1000. Ακόμη, εκσυγχρονίζονται και τα 24 καταστήματα της εταιρείας σε όλη τη χώρα, τα οποία θα λειτουργούν με διευρυμένο ωράριο μέχρι τις 8 το βράδυ, ενώ σε άλλα η εξυπηρέτηση μπορεί να γίνεται με ραντεβού, χωρίς αναμονή. Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, πως σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan) των λιγνιτικών περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, οι βασικές αρχές του οποίου παρουσιάστηκαν τον Σεπτέμβριο. Η δημόσια διαβούλευση θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Νοεμβρίου 2020. Το Master Plan εδράζεται σε πέντε πυλώνες ανάπτυξης (καθαρή ενέργεια, βιομηχανία, βιοτεχνία και εμπόριο, έξυπνη αγροτική παραγωγή, βιώσιμος τουρισμός, τεχνολογία και εκπαίδευση), που εναρμονίζονται με τους στόχους της πολιτικής της ΕΕ για μια «εξυπνότερη», πιο «πράσινη», πιο συνδεδεμένη και πιο κοινωνική Ευρώπη. Κύρια προτεραιότητά του είναι η προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές και η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, που θα υπερκαλύψουν αυτές που θα χαθούν λόγω της απολιγνιτοποίησης. Μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης, το τελικό Master Plan –που θα εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο– θα αποτελέσει τη βάση για το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης 20212027 (που θα υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης του νέου ΕΣΠΑ), στο οποίο θα εξειδικεύονται οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων στις λιγνιτικές περιοχές. ΧΡΗΜΑ 15

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

Το turnaround story της ΔΕΗ

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή μισης της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας στα Βαλκάνια, ο Διαδριατικός Αγωγός TAP αναμένεται να τεθεί σε πλήρη εμπορική λειτουργία μέσα στους επόμενους μήνες και ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB έως το τέλος του 2021. Η τελική επενδυτική απόφαση για το FSRU της Αλεξανδρούπολης αναμένεται να ληφθεί το πρώτο τρίμηνο του 2021, με την εμπορική λειτουργία του Σταθμού να τοποθετείται δύο χρόνια αργότερα. Ήδη, έμποροι φυσικού αερίου από πολλές χώρες της περιοχής (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία) έχουν υπογράψει μακροχρόνια συμβόλαια για απορρόφηση σημαντικών ποσοτήτων LNG με τον φορέα υλοποίησης του FSRU.

Παράλληλα, προετοιμάζεται Σχέδιο Νόμου με στόχο την ταχεία υλοποίηση του Master Plan, που θα συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διατάξεις που θα διασφαλίζουν την ουσιαστική εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών. Θα παρουσιάζονται, επίσης, τα κίνητρα που θα θεσπίσει η χώρα μετά την έγκριση από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. • Για τις Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης, Φλώρινας και Τρίπολης εκτιμάται πως, όσον αφορά στα κίνητρα για την υλοποίηση νέων επενδύσεων, το συνολικό ύψος της ενίσχυσης χρειάζεται να αυξηθεί σε 60% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 70% για τις μεσαίες και 80% για τις μικρές. • Για τις λοιπές περιοχές της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης, η πρόταση είναι να προβλεφθεί μέγιστη ενίσχυση της τάξης του 40% για μεγάλες επιχειρήσεις, 50% για μεσαίες και 60% για μικρές. • Μέσα από τα προτεινόμενα κίνητρα θα δοθεί η δυνατότητα να αξιοποιηθούν, στον μέγιστο βαθμό, όλες οι διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης, περιλαμβανομένων και των τριών πυλώνων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης (Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, InvestEU, δανειακή διευκόλυνση δημόσιου τομέα), καθώς και των υπόλοιπων πηγών, εγχώριων και ευρωπαϊκών. 16

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Πέντε mega projects που καθιστούν την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο των Βαλκανίων TAP, IGB, FSRU Αλεξανδρούπολης, αγωγοί φυσικού αερίου και πετρελαίου Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας. Αυτά είναι τα μεγάλα φιλόδοξα projects με τα οποία η Ελλάδα επιδιώκει να καταστεί ενεργειακός κόμβος στην περιοχή των Βαλκανίων, προωθώντας παράλληλα τη διαφοροποίηση των πηγών και των οδεύσεων ενέργειας, κάτι που αποτελεί προτεραιότητα τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάτι τέτοιο αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη συνάντηση της ελληνικής πλευράς με αυτήν των ΗΠΑ στη χώρα μας κατά την επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ, κ. Μάικ Πομπέο, συνοδεία επιχειρηματικών και πολιτικών παραγόντων. Ειδικότερα, ο στρατηγικός διάλογος μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια έχει ενδυναμώσει τις διμερείς σχέσεις σε μια σειρά τομέων. Στην ενέργεια, αυτό αντανακλάται στη μεγάλη αύξηση των εξαγωγών Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ προς την Ελλάδα καθώς και με την παρουσία αμερικανικών επενδύσεων στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της συνεχούς αναβάθ-

Σημαντικά έργα αποτελούν, επίσης, ο διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου μεταξύ της Ελλάδας και της Β. Μακεδονίας και η αναβάθμιση του υφιστάμενου αγωγού πετρελαίου, που θα μπορούσε να καταστήσει τη Βόρεια Μακεδονία κέντρο διανομής καυσίμων υψηλής ποιότητας στα Δυτικά Βαλκάνια.

Αγωγός TAP: Στην τελική ευθεία για την εμπορική λειτουργία Σχεδόν έτοιμος θεωρείται όσον αφορά την εμπορική λειτουργία ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου TAP, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της κατασκευής και 17, συνολικά, έτη μετά την πρώτη εκπόνηση μελέτης. Αποτελεί την κύρια εναλλακτική πηγή εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν, συμβάλλοντας στην ενεργειακή απεξάρτησή της από το ρωσικό καύσιμο, στην ασφάλεια εφοδιασμού, καθώς και στην ενίσχυση του ανταγωνισμού. Σε πρώτη φάση, η δυναμικότητα του TAP θα είναι της τάξης των 10 δισ. κ.μ. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που ολοκλήρωσε το κατασκευαστικό κομμάτι που αντιστοιχεί στα εδάφη της, με τον αγωγό να κάνει μια διαδρομή 550 χλμ., από τους Κήπους του Έβρου μέχρι τα ελληνοαλβανικά σύνορα στην Ιεροπηγή της Καστοριάς. Στις αρχές Οκτωβρίου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ενέκρινε τη λειτουργία του ελληνικού τμήματος του αγωγού στις περιφερειακές ενότητες, που διασχίζει τον Έβρο, τη

Ενέργεια που µας πάει

µπροστά

δύναµη, εξέλιξη, ασφάλεια, πρωτοπορία

Η ΔΕΠΑ Εµπορίας ηγείται και πρωτοπορεί στην ελληνική αγορά ενέργειας. Προσφέρει ολοκληρωµένες λύσεις για κάθε κατηγορία πελατών, στις πιο ανταγωνιστικές τιµές και εγγυάται την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, έχοντας επιτύχει τη διαφοροποίηση των πηγών και των οδών εφοδιασµού της. Με το βλέµµα στο µέλλον, η ΔΕΠΑ Εµπορίας πραγµατοποιεί επενδύσεις, που δηµιουργούν προστιθέµενη αξία στην οικονοµία και νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας, ενώ συµµετέχει σε στρατηγικής σηµασίας διεθνή έργα, που µετατρέπουν την Ελλάδα σε περιφερειακό ενεργειακό κόµβο. Με τον δυναµισµό του ηγέτη, η ΔΕΠΑ Εµπορίας επεκτείνει τη δραστηριότητά της, στηρίζοντας σταθερά τις νέες τεχνολογίες και ανοίγοντας διαρκώς νέους δρόµους για την ενέργεια και την ανάπτυξη.

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή Ροδόπη, την Ξάνθη, την Καβάλα, τη Δράμα, τις Σέρρες, τη Θεσσαλονίκη, το Κιλκίς, την Πέλλα, την Ημαθία, τη Φλώρινα, την Κοζάνη και την Καστοριά. Σύμφωνα με όσα έχει αναγγείλει και η ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η εμπορική λειτουργία, δηλαδή η κανονική ροή φυσικού αερίου μέσα από τον αγωγό, θα ξεκινήσει προς το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Τότε αναμένεται και η διοργάνωση επίσημης τελετής εγκαινίων λειτουργίας του αγωγού. Όπως εκτιμάται, σύντομα, την αντίστοιχη άδεια λειτουργίας θα εκδώσουν και οι αρμόδιες αρχές των άλλων δύο χωρών από όπου διέρχεται ο TAP, δηλαδή η Ιταλία και η Αλβανία.

Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan) των λιγνιτικών περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.

Ιδιωτικοποιήσεις: Κινήσεις για να «τρέξουν» πιο γρήγορα ΔΕΠΑ Υποδομών, ΔΕΔΔΗΕ, ΛΑΡΚΟ Θέματα που αφορούν «ενεργειακές» ιδιωτικοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη (ΛΑΡΚΟ, ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΠΑ Υποδομών) και την αγορά των ΑΠΕ ρυθμίζονται, μεταξύ άλλων, με τροπολογίες στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την απόσυρση των πλαστικών μίας χρήσης. Πρόκειται για τεχνικές παρεμβάσεις για να ολοκληρωθεί η εφαρμοζόμενη πολιτική που είχε παρουσιαστεί. Μεταξύ άλλων, στο επίκεντρο βρίσκεται η ρύθμιση σε σχέση με το outsourcing για τη σύνδεση των σταθμών ΑΠΕ στο δίκτυο ηλεκτρισμού. Πρακτικά, αντί οι παραγωγοί των ΑΠΕ να αναμένουν για καιρό τον ΔΕΔΔΗΕ, δίνεται η δυνατότητα μέσω πιστοποιημένου μηχανικού. Πιο αναλυτικά:

Επιταχύνεται η διαδικασία της ιδιωτικοποίησης του ΔΕΔΔΗΕ, καθώς παρέχεται στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) η εξουσιοδότηση να εκδώσει άμεσα την απόφαση για το Ρυθμιζόμενο Έσοδο του Διαχειριστή. Ειδικότερα, προβλέφθηκε έως τις 31 Οκτωβρίου 2020, δύο μήνες πριν την έναρξη της ρυθμιστικής περιόδου 20212024, να εκδοθεί η απόφαση της ΡΑΕ για τη μεθοδολογία υπολογισμού του απαιτού18

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

μενου εσόδου του Δικτύου. Λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο που χρειάζεται για την υποβολή και αξιολόγηση όλων των στοιχείων για το Ρυθμιζόμενο Έσοδο και συνολικά για το Επιχειρησιακό Σχέδιο Ανάπτυξης του Δικτύου για την περίοδο 2021-2024, προβλέπεται η έκδοση της Ρυθμιστικής Απόφασης Διανομής για την τετραετία μέχρι τις 31 Μαρτίου 2021, με αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2021. Περαιτέρω, δίνεται η ευελιξία στη ΡΑΕ να καθορίσει νωρίτερα (και μέχρι 31.12.2020) με απόφασή της, κατόπιν εισήγησης του ΔΕΔΔΗΕ, ειδικά την παράμετρο που αφορά την απόδοση κεφαλαίου. 2. Παρέχεται η απαιτούμενη νομική ασφάλεια στην εν εξελίξει διαδικασία ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Υποδομών, αποσαφηνίζοντας τις δεσμεύσεις για την επόμενη ημέρα. Προβλέπεται, ειδικότερα, απαγόρευση μεταβίβασης των μετοχών της ΔΕΠΑ Υποδομών και των θυγατρικών της (ΔΕΔΑ, ΕΔΑ Αττικής, ΕΔΑ ΘΕΣΣ) για χρονικό διάστημα 5 ετών από την απόκτησή τους. Κι αυτό γιατί επιδιώκεται να διασφαλιστεί ότι ο προτιμητέος επενδυτής θα διατηρήσει την κυριότητα των μετοχών και θα υλοποιήσει τα προγράμματα ανάπτυξης των διαχειριστών δικτύων διανομής φυσικού αερίου για περίοδο πενταετίας, συμβάλλοντας στην επέκταση

του δικτύου και τη συνέχεια της υπηρεσίας προς όφελος του καταναλωτή. Διευκρινίζεται ότι δεν απαγορεύεται η μεταβίβαση των μετοχών αυτών εντός του ίδιου ομίλου, ούτε η μεταβίβαση των μετοχών του ίδιου του αγοραστή της ΔΕΠΑ Υποδομών σε τρίτο πρόσωπο. Στόχος είναι να γίνει σαφές ότι ο όποιος επενδυτής δεν θα μπορεί να αρχίσει να πουλάει αυτό που θα έχει αγοράσει την επόμενη ημέρα. 3. Ανοίγει ο δρόμος του διπλού διαγωνισμού για τη ΛΑΡΚΟ μετά την έκδοση της διαιτητικής απόφασης που αποφάνθηκε ότι το Μεταλλευτικό Συγκρότημα της Λάρυμνας ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο. Αποσαφηνίζονται διαδικαστικά ζητήματα, ιδίως για λόγους συντονισμού των διαγωνισμών που διεξάγει το Ελληνικό Δημόσιο και ο Ειδικός Διαχειριστής. Προβλέπεται ότι με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να ανατεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ ο διαγωνισμός που θα διενεργήσει το Ελληνικό Δημόσιο και να προσδιοριστούν οι όροι της συνεργασίας μεταξύ ΤΑΙΠΕΔ-Δημοσίου και της σύμπραξης του Ειδικού Διαχειριστή. Στόχος είναι να προχωρήσουν απρόσκοπτα οι δύο διαγωνισμοί με παράλληλες ενέργειες των συναρμόδιων υπουργείων, του Ταμείου και του Ειδικού Διαχειριστή της ΛΑΡΚΟ.

Σχεδόν έτοιμος θεωρείται όσον αφορά την εμπορική λειτουργία ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου TAP.

Παρατάθηκε έως τις 31 Οκτωβρίου 2020 η προθεσμία για την καταβολή του οφειλόμενου Τέλους Διατήρησης για τις Άδειες Παραγωγής για τα έτη 2017-2019, λόγω της οικονομικής συγκυρίας και των προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία. Η προηγούμενη προθεσμία έληγε στις 20 Ιουλίου. Κατά την ημερομηνία αυτή είχε καταβληθεί το τέλος διατήρησης για 538 Άδειες Παραγωγής συνολικής ισχύος 9 GW (σε σύνολο 900 αδειών ισχύος 13 GW). H παράταση δίνεται για λόγους διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας, δεδομένου του ότι η μη καταβολή του Τέλους οδηγεί σε αυτοδίκαια παύση των αδειών.

τεχόντων στην αγορά προς την Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ ΑΕ). Με την προτεινόμενη ρύθμιση, διατηρείται και μετά την 1η Νοεμβρίου η ισχύς των διατάξεων του Κώδικα Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας που αφορούν στην εκκαθάριση και τον διακανονισμό συναλλαγών και στην κάλυψη του συνόλου των χρηματικών υποχρεώσεων των Συμμετεχόντων στο πλαίσιο του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ), ώστε να μπορούν να γίνουν –και μετά την ημερομηνία έναρξης του Target Model– όλες οι απαραίτητες ενέργειες για την οριστική διευθέτηση του συνόλου των οικονομικών υποχρεώσεων που απορρέουν από τη λειτουργία του ΗΕΠ μέχρι την παύση του.

Έξι βασικές επιπτώσεις της πανδημίας στην ελληνική αγορά ενέργειας Οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ορατές –και– στον κλάδο της ενέργειας και εστιάζονται σε 6 βασικά σημεία, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ). Μεταξύ άλλων, στη σχετική έκθεση, επισημαίνεται ότι ο ιός Covid-19 επέδρασε αρνητικά στις έρευνες υδρογονανθράκων, στην κατασκευή και συντήρηση ενεργειακών και βιομηχανικών μονάδων (ηλεκτροπαραγωγή, διύλιση, μεταφορές), στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας και στις εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών, καθώς και στους κατασκευαστές φωτοβολταϊκών πλαισίων, ανεμογεννητριών και μπαταριών. Αναλυτικά:

6. Προβλέπεται δυνατότητα παράτασης ενός έτους για τις οριστικές προσφορές σύνδεσης και τις άδειες εγκατάστασης των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών που εγκαθίστανται στις Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας, Κορινθίας και Φθιώτιδας και οι οποίοι επλήγησαν από τον μεσογειακό κυκλώνα «Ιανό» και τις πλημμύρες που αυτός προκάλεσε.

1. Η κρίση του κορωνοϊού επιτάχυνε μεταβολές στη συμπεριφορά καταναλωτών και επιχειρήσεων με την υιοθέτηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, περαιτέρω ψηφιοποίηση, περιορισμό μετακινήσεων, τηλεργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο κ.λπ. Αυτές οι αλλαγές συνεπάγονται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, η οποία επηρέασε και θα επηρεάσει περαιτέρω τις επιχειρήσεις του ενεργειακού τομέα, αλλά θα διευκολύνει την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής.

7. Λαμβάνεται μέριμνα για την ομαλή μετάβαση στη λειτουργία των νέων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (Target Model), ως προς υφιστάμενες υποχρεώσεις των Συμμε-

2. O συστημικός κίνδυνος από αδυναμία πληρωμών των καταναλωτών, ιδίως στον τομέα του ηλεκτρισμού, ενισχύθηκε σημαντικά, ιδιαίτερα κατά την αρχική έξαρση της πανδημίας. Η διατήρηση ικανοποιητικού ΧΡΗΜΑ 19

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

Προβλέπεται η Τιμή Αναφοράς σταθμών ΑΠΕ, διασφαλίζεται με βεβαίωση από τον παραγωγό ΑΠΕ για την ολοκλήρωση του έργου και όχι με την ηλέκτριση του έργου. Όπως εξήγησε ο κ. Χατζηδάκης: «Με τη ρύθμιση που φέρνουμε, πλέον, δίνουμε τη δυνατότητα στους παραγωγούς ΑΠΕ να βεβαιώνουν οι ίδιοι σε συνεργασία με πιστοποιημένο μηχανικό του ΤΕΕ την ολοκλήρωση του έργου τους, αντί του υπερφορτωμένου ΔΕΔΔΗΕ. Είναι ένα είδος outsourcing που έχει εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις. Το εφαρμόζουμε εδώ λόγω του ότι, αποδεδειγμένα, και παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, ο ΔΕΔΔΗΕ δεν μπορεί λόγω φόρτου εργασίας και ελλείψεως προσωπικού να ανταποκριθεί στη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει. Διότι στις ΑΠΕ πια υπάρχει μια πλημμυρίδα αιτήσεων».

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

ρυθμού είσπραξης των λογαριασμών ηλεκτρισμού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, καθώς ενδεχόμενη αδυναμία ελέγχου αυτής θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε μια σειρά τομέων, οι οποίες δύσκολα θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν. 3. Ο ήδη σημαντικός βαθμός ψηφιοποίησης και αυτοματισμού που έχει εισαχθεί στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα υπήρξε βασικός παράγων στη διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Η συγκεκριμένη εξέλιξη παρατηρήθηκε τόσο στη διανομή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΜΗΕ) όσο και στη μεταφορά φυσικού αερίου (ΔΕΣΦΑ). 4. Η μείωση της ζήτησης ενέργειας εξασθένισε τις δυνάμεις που επιδρούν στη διαμόρφωση των τιμών ρύπων. Σε συνδυασμό με τις μειωμένες σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν διεθνείς τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου, εφόσον αυτές διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα, η ανταγωνιστική θέση των ΑΠΕ και των επενδύσεων ενεργειακής αποδοτικότητας ενδέχεται να επιδεινωθεί. 5. Οι αβέβαιες προοπτικές της παγκόσμιας και εθνικής οικονομίας οδηγούν τις ενεργειακές εταιρείες σε ακόμη πιο προσεκτικές κινήσεις και ενδεχομένως σε αναβολή επενδυτικών σχεδίων. 6. Ο προγραμματισμός των μεγάλων επενδυ20

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

τικών σχεδίων των περισσότερων ενεργειακών εταιρειών στην Ελλάδα δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα, πέρα από ολιγόμηνες καθυστερήσεις (π.χ. FSRU Αλεξανδρούπολης, Μονάδα ηλεκτροπαραγωγής Πτολεμαΐδα 5 της ΔΕΗ, περιφερειακά δίκτυα φυσικού αερίου), ενώ το μεγαλύτερο μέρος των μεγάλων επενδύσεων (λ.χ. ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης, IGB κ.ά.) εξελίσσεται κανονικά.

Ο παλμός της αγοράς

επιλεχθεί ως τρόπος πληρωμής η πάγια εντολή. Η Mytilineos, μέσω της Protergia, δραστηριοποιείται στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, προσφέροντας σύγχρονες και αξιόπιστες υπηρεσίες και συνδυαστικά προϊόντα ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, με περισσότερες από 250.000 παροχές σε ολόκληρη τη χώρα.

Η μάχη μεταξύ των «παικτών» της αγοράς παραμένει αμείωτη. Όμιλοι με παραγωγή και προμήθεια και εταιρείες με απλή προμήθεια ενέργειας ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές. Στόχος οι ανταγωνιστικές τιμές, το cross selling, η καλύτερη εξυπηρέτηση πελατών και εν τέλει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, με στόχο την κατάκτηση μεριδίων στην αγορά. Σε τελευταία νέα:

• Με τα περιθώρια κερδοφορίας στους κλάδους παραγωγής και λιανικής ηλεκτρισμού να κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα, παρά τη μείωση της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια λόγω της πανδημίας Covid-19, τα αποτελέσματα της ELPEDISON BV για το πρώτο εξάμηνο του 2020 κατέγραψαν σημαντική αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.

• Το Protergia Οικιακό MAX, ένα πρόγραμμα που εξασφαλίζει 45% έκπτωση συνέπειας στο ηλεκτρικό ρεύμα, όλο το 24ωρο για 2 ολόκληρα χρόνια, προσφέρει η Protergia. Η προσφορά απευθύνεται σε οικιακούς πελάτες και επιβραβεύει τη συνέπεια, προσφέροντας μοναδικά προνόμια στο MAX. Το εκτιμώμενο όφελος επί του συνόλου των χρεώσεων (ανταγωνιστικών και ρυθμιζόμενων) εκτιμάται σε 120 ευρώ/έτος. Επιπλέον, η νέα υπηρεσία προσφέρεται χωρίς την καταβολή εγγύησης, εφόσον

Οι κύριοι παράγοντες που επηρέασαν θετικά τα περιθώρια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 ήταν το χαμηλότερο κόστος φυσικού αερίου, λόγω αβεβαιότητας εν μέσω της πανδημίας, αλλά και εισαγωγών φθηνότερου υγροποιημένου φυσικού αερίου, που σε συνδυασμό με το κόστος δικαιωμάτων CO2 που διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα οδήγησαν σε αυξημένη παραγωγή των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρισμού με καύσιμο φυσικό αέριο.

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

Παράλληλα, και σε συνεργασία με το allsmart.gr και το πρόγραμμα επιβράβευσης allSmart, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί επιλεγμένα προϊόντα, όπως e-bikes, ηλεκτρικά scooters, action cameras, wearables και άλλα προϊόντα τεχνολογίας, φωτισμού, ψυχαγωγίας και άθλησης, και στο άμεσο μέλλον να εξαργυρώσει τους πόντους Smart που έχει συγκεντρώσει μέσα από το πρόγραμμα, επιλέγοντας από τα δεκάδες προϊόντα που διατίθενται στο κατάστημα.

Το EBITDA της Elpedison στο δεύτερο τρίμηνο του 2020 διαμορφώθηκε στα 11 εκατ., σημαντικά βελτιωμένο σε σχέση με πέρσι, λόγω αυξημένης παραγωγής. Παράλληλα, στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, το μερίδιο αγοράς της εταιρείας παρουσίασε αύξηση, φθάνοντας περίπου το 5% έναντι 4% (Ιούνιος 2019, στοιχεία Χρηματιστήριο Ενέργειας), με διεύρυνση του πελατολογίου στη Χαμηλή και Μέση Τάση (οικιακοί και βιομηχανικοί πελάτες), παρά τον διαρκώς εντεινόμενο ανταγωνισμό από εναλλακτικούς παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας. Διεύρυνε το πελατολόγιό της, κυρίως στις περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης και της Θεσσαλίας. Η εταιρεία συνεχίζει να εισάγει σημαντικές ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου μέσω του τερματικού σταθμού της ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα, μέρος των οποίων διοχετεύει στη χονδρεμπορική αγορά. Ακόμη, στον τομέα της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, βρίσκονται σε ισχύ ή/ και έχουν προγραμματιστεί νέες δράσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη του πελα22

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

τολογίου και τη διεύρυνση του μεριδίου αγοράς, τόσο στον ηλεκτρισμό όσο και στην προμήθεια φυσικού αερίου. • Το πρώτο βιωματικό κατάστημα της NRG, μέλος του ομίλου Motor Oil, είναι γεγονός εδώ και δύο μήνες, ένα project που δίνει τη δυνατότητα στον καταναλωτή να βιώσει την αίσθηση ενός «έξυπνου» σπιτιού, να πληροφορηθεί για τα ολοκληρωμένα προγράμματα ενέργειας, όπως είναι το Ηλεκτρικό Ρεύμα, το Φυσικό Αέριο για το σπίτι ή την επιχείρηση, την Πράσινη Ενέργεια, την Ηλεκτροκίνηση, και να βρει πολλά προϊόντα smart home που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των αναγκών του. Σκούπες-ρομπότ, αισθητήρες για την ασφάλεια και την εξοικονόμηση ενέργειας του σπιτιού, πρωτότυπα και ιδιαίτερα gadgets, ρομποτάκια καθαρισμού τζαμιών, κάμερες ασφαλείας, αλλά και πολλά ακόμη είδη τεχνολογίας, περιμένουν τον επισκέπτη να τα ανακαλύψει και να τα δοκιμάσει ζωντανά σε όλο τον χώρο του καταστήματος.

Τέλος, στον τομέα της ηλεκτροκίνησης, δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να φορτίσει δωρεάν το ηλεκτρικό του ποδήλατο ή πατίνι στο ειδικό wallbox που έχει τοποθετηθεί στον εξωτερικό χώρο του καταστήματος. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να πληροφορηθεί με λεπτομέρεια για τα νέα προγράμματα ηλεκτροκίνησης nrg OnTheGo, για τη φόρτιση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου από το σπίτι, τη συνεργασία της nrg με τo BMW Group Hellas, καθώς και για το μεγαλύτερο δίκτυο ταχυφορτιστών της εταιρείας, που είναι ήδη εγκατεστημένο στους μεγάλους οδικούς άξονες της χώρας στα πρατήρια καυσίμων Shell και Avin. • Ο ΗΡΩΝ συνεχίζει τη δυναμική του επέκταση στην Ελλάδα, ανοίγοντας 3 νέα καταστήματα προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας & φυσικού αερίου στη Λάρισα, στην Καβάλα και στην Πλατεία Βικτωρίας, στην Αθήνα. Σε τελευταία νέα, συνάπτει στρατηγικές συνεργασίες και προσφέρει νέα προγράμματα για την οικονομία και την προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα: Ο ΗΡΩΝ, με τα νέα Προγράμματα EcoUP, δίνει τη δυνατότητα στα νοικοκυριά αλλά και τις επιχειρήσεις να καταναλώνουν ρεύμα το οποίο παράγεται 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ειδικότερα, με το EcoUP for HOME οι οικιακοί καταναλωτές εξασφαλίζουν

• Δυναμική συνεχίζει να είναι η ανάπτυξη της «Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας», καθώς τα καθαρά κέρδη ξεπέρασαν τα 13,5 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο, ενώ η σημαντική ανάπτυξη της εταιρείας προφύλαξε τους όγκους πωλήσεων από την πανδημία. Η υγιής και ανοδική πορεία της αποτυπώνεται και στα ταμειακά της διαθέσι-

μα, το ύψος των οποίων της δίνει τη δυνατότητα να διατηρεί μηδενικό δανεισμό. Η εταιρεία, τα τελευταία χρόνια, επεκτείνεται ταχύτατα σε όλη την Ελλάδα, διευρύνοντας συνεχώς το μερίδιό της στην αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου. Επιπλέον, 25% αύξηση σημείωσαν οι αιτήσεις σύνδεσης στο φυσικό αέριο ενώ σημαντική άνοδος καταγράφεται στη διείσδυση της εταιρείας στην ηλεκτρική ενέργεια, όπου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 διπλασίασε το πελατολόγιό της, πετυχαίνοντας αύξηση κατά 104% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Μάλιστα η αύξηση που σημείωσε στην Κεντρική Ελλάδα, περιοχή στρατηγικού ενδιαφέροντος για τη «Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας», ανήλθε σε +41% στις νέες συνδέσεις ρεύματος, αποτυπώνοντας τη δυναμική πορεία της και σε αυτήν την κατηγορία. • • •

Και ρεύµα MAXI και ηλεκτρικό AMAΞΙ! Τώρα είναι η καλύτερη στιγµή για να έρθεις στο ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. Γιατί τώρα έχεις και Ρεύµα και Αέριο στη χαµηλότερη τιµή της αγοράς και µπαίνεις στην κλήρωση για να κερδίσεις ένα από τα 5 ηλεκτρικά Smart EQ! Μάθε περισσότερα στο fysikoaerioellados.gr/smart

φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή

45% έκπτωση στις ανταγωνιστικές χρεώσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, επιβραβεύοντας τη συνέπεια στην εξόφληση του λογαριασμού, καμία χρονική δέσμευση στη σύμβαση παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και άλλα ειδικά προνόμια. Τέλος, προχώρησε σε στρατηγική συνεργασία με τη Μακεδονική Εταιρεία Χάρτου (ΜΕΛ) για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας των εγκαταστάσεων και των γραμμών παραγωγής της βιομηχανίας ΜΕΛ, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ηλεκτροκίνηση και τη χορήγηση «Πράσινου Πιστοποιητικού».

συνέντευξη Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

σείς είστε ικανοποιημένη από τον εαυτό σας με βάση τη μέχρι σήμερα πορεία σας στο Υπουργείο Παιδείας;

Νίκη Κεραμέως Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων

«Η εκπαίδευση σεε κοινό βηματισμό μην την κοινωνία και τ οικονομία» Συναντηθήκαμε νωρίς το πρωί στο υπουργείο, γιατί, όπως με ενημέρωσαν οι συνεργάτες της, «η ημέρα σήμερα είναι πολύ μεγάλη, με ραντεβού και τηλεδιασκέψεις μέχρι πολύ αργά το βράδυ». Φορούσε διαρκώς τη μάσκα προστασίας από τον κορωνοϊό, γεγονός που με εμπόδιζε να διακρίνω τις εκφράσεις και τα συναισθήματά της όταν μου μιλούσε για τα «καυτά θέματα της επικαιρότητας» και τις αμέτρητες συγκρούσεις της με τις κατεστημένες αντιλήψεις στην εκπαίδευση. Μου μιλούσε με πάθος για τη νέα φιλοσοφία που προσπαθεί να εμπεδώσει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, περιγράφοντας τα 4 νομοσχέδια που της είχε αναθέσει ο πρωθυπουργός να καταθέσει στη Βουλή με αυστηρά χρονοδιαγράμματα. Η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και των εκπαιδευτικών, η εξωστρέφεια της παιδείας και η διασύνδεση των σχολείων και των πανεπιστημίων με τη σύγχρονη οικονομική καθημερινότητα είναι η απόλυτη προτεραιότητα της υπουργού Παιδείας στην Ελλάδα του 2021. Η διαφορά με τις καταστάσεις και τις ιδεοληψίες του πρόσφατου παρελθόντος είναι προφανής. Το ερώτημα είναι αν θα τα καταφέρει… 24

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Είμαι ευχαριστημένη για το γεγονός ότι, παρά τις αντιξοότητες λόγω της πανδημίας, υλοποιούμε με συνέπεια τον προγραμματισμό μας, έχοντας ήδη θεσμοθετήσει πολλές μεταρρυθμίσεις και δρομολογήσει ακόμη περισσότερες. Με ικανοποιεί, επίσης, το ότι φέτος είναι η πρώτη χρονιά που θα αρχίσουν να φαίνονται στην πράξη οι θεσμοθετημένες αυτές αλλαγές και τα οφέλη τους. Θα ήθελα να είχε προχωρήσει ακόμη πιο γρήγορα ο προγραμματισμός μας, αλλά δυστυχώς ο κορωνοϊός μάς άλλαξε τις προτεραιότητες. Ποια είναι, λοιπόν, η στρατηγική σας για το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα; Η φιλοσοφία μας είναι σαφής. Πιστεύουμε σε εκπαιδευτικές δομές πιο ελεύθερες, πιο αυτόνομες, πιο εξωστρεφείς. Σε ένα δημόσιο σχολείο που θα είναι σε θέση να δίνει περισσότερα και καλύτερα εφόδια στους μαθητές μας, να καλλιεργεί τις νέες δεξιότητες του 21ου αιώνα, με αποτελεσματικότερα εργαλεία και διαδικασίες, αλλά και ίσες ευκαιρίες. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα σε κοινό βηματισμό με τις διεθνείς εκπαιδευτικές τάσεις, προς όφελος όλων. Ξεκινήσαμε από τη βάση της εκπαιδευτικής πυραμίδας προς την κορυφή της, και συγκεκριμένα από τη δίχρονη υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση, την οποία επεκτείνουμε ώστε να εφαρμοστεί σε όλη τη χώρα. Εμπλουτίζουμε τα προγράμματα σπουδών σε νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, εκσυγχρονίζουμε τα βιβλία, εισάγουμε πιλοτικές δράσεις που καλλιεργούν νέες δεξιότητες και ενισχύουν την κριτική σκέψη, καθώς και την ανακαλυπτική και βιωματική μάθηση. Διευρύνουμε και αναβαθμίζουμε ουσιαστικά τον θεσμό των πρότυπων και πειραματικών σχολείων. Εισάγουμε την

αξιολόγηση σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικού έργου, εκπαιδευτικών και στελεχών. Δίνουμε ακολούθως έμφαση στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση, επενδύοντας στην ουσιαστική αναμόρφωσή της. Για τα πανεπιστήμια προωθούμε τον εξορθολογισμό του συστήματος διοίκησής τους, θεσπίζουμε μόνιμους και συνεκτικούς μηχανισμούς αξιολόγησης και διασφάλισης της ποιότητας και προωθούμε την εξωστρέφεια, τις ανταλλαγές τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού με μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού, τη διασύνδεση με την οικονομία και τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς. Συνολικά, διαφοροποιούμε σταδιακά τα εκπαιδευτικά πρότυπα, ώστε να παρέχουμε στους μαθητές και στους φοιτητές μας νέα εφόδια για το παρόν και το μέλλον.

κά μας ότι τα ελληνι Είναι πεποίθησή αποκομίσουν να λά ολ π ν ου έχ πανεπιστήμια στην παγκόσμια ν ου έρ φ οσ ρ π να αλλά και ότητα. ακαδημαϊκή κοιν

Ας τα πάρουμε ένα-ένα. Για το δημόσιο σε Γενική και Επαγγελματική Εκπαίδευση –σε σχολείο τι έχει γίνει; πολλές περιπτώσεις για πρώτη φορά μετά Πολλά. Εισαγάγαμε πιλοτικά τη δημιουργική από 15 ή και περισσότερα χρόνια. Ενισχύουμε, ενασχόληση των μαθητών νηπιαγωγείου με επίσης, την πληροφορική, τις ξένες γλώσσες, τα την αγγλική γλώσσα. Εισαγάγαμε, επίσης, πιλο- κλασικά γράμματα και τη φυσική αγωγή. τικά τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» στο υποχρε- Συστήνεται εκ νέου ο θεσμός της Τράπεζας ωτικό πρόγραμμα νηπιαγωγείων, δημοτικών Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας στο και γυμνασίων από το επόμενο σχολικό έτος Λύκειο, με στόχο να συμβάλλει στον καλύτερο (2020-21), σηματοδοτώντας τη στροφή σε εκπαιδευτικό σχεδιασμό και στην ποιοτική αναένα σύγχρονο σχολείο που δίνει έμφαση στην βάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης Ενισχύεται και διευρύνεται ο θεσμός των Πρότυπων Σχολείων (ενίσχυση του προτύπου της στους μαθητές. Νέες θεματικές όπως ο εθελοντισμός, η οδική αριστείας με την έννοια της διαρκούς αυτοβελασφάλεια, η πρόληψη από εξαρτήσεις, ο αλλη- τίωσης των μαθητών) και Πειραματικών Σχολοσεβασμός και η διαφορετικότητα, η ρομποτι- λείων (έμφαση σε υλοποίηση πειραματικών κή, η επιχειρηματικότητα, η σεξουαλική αγωγή μεθόδων, πρακτικών και εργαλείων σε τυχαίο (κάθε θεματική είναι σταθμισμένη με την εκ- δείγμα του μαθητικού πληθυσμού). Ήδη λειπαιδευτική βαθμίδα και ηλικία των μαθητών) τουργούν 28 πρότυπα και 34 πειραματικά στοχεύουν στην ευρύτερη καλλιέργεια και σχολεία, και επίκειται επέκτασή τους. Στοχεύουμε ψηλότερα, γιατί μπορούμε καλύτερα. διαπαιδαγώγηση των μαθητών. Οι θεματικές αυτές οργανώνονται σε 4 θεματι- Θεσμοθετείται πλήρες σύστημα αξιολόγησης κούς κύκλους (Ευ Ζην, Περιβάλλον, Κοινωνική σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικού έργου, εκΕνσυναίσθηση και Ευθύνη, Δημιουργική Σκέψη παιδευτικών και στελεχών. και Πρωτοβουλία). Και στόχος μας είναι τα ερ- Λάβαμε επίσης στοχευμένα μέτρα για την απογαστήρια δεξιοτήτων να ενταχθούν σε όλα τα τελεσματικότερη στελέχωση των σχολικών μονάδων και την κάλυψη λειτουργικών κενών, σχολεία της χώρας από του χρόνου. ενώ αυξήσαμε και τις πιστώσεις για προσλήψεις Παράλληλα, επενδύουμε στους εκπαιδευτικούς περισσότερων εκπαιδευτικών, δεδομένων και μας και στις δυνατότητές τους με επιμορφώ- των αυξημένων αναγκών εξαιτίας της πανδημίσεις. Σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευ- ας. Φέτος έχουμε την καλύτερη στελέχωση των τικής Πολιτικής, αλλάζουμε τα βιβλία και τα σχολείων μας σε σχέση με όλες τις τελευταίες προγράμματα σπουδών σε όλες τις βαθμίδες χρονιές, και τούτο παρά τις αντίξοες συνθήκες

εξαιτίας του κορωνοϊού. Φροντίσαμε ούτως ώστε: α) οι προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών να γίνουν πολύ νωρίτερα, β) να γίνουν, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, 4.485 μόνιμοι διορισμοί στην ειδική αγωγή και να ολοκληρωθούν εγκαίρως, γ) να προχωρήσουν οι μόνιμοι διορισμοί και στη γενική εκπαίδευση και δ) να διατεθούν πρόσθετα κονδύλια 318 εκατομμυρίων ευρώ για προσλήψεις εκπαιδευτικών. Σας έχω ακούσει να μιλάτε και για την απελευθέρωση της λειτουργίας της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Τι σημαίνει αυτό; Τι έχετε κάνει; Αναφέρεστε στο πρόσφατο νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση της ιδιωτικής εκπαίδευσης, το οποίο ήταν μια δέσμευση που έγινε πράξη. Διασφαλίζουμε την κρατική εποπτεία επί των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, αλλά ταυτόχρονα παρέχουμε την ελευθερία και την αυτονομία να αναπτύξουν τη δράση τους, να προσφέρουν το εκπαιδευτικό τους έργο, να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των γονέων και των μαθητών. Χτίζουμε μια νέα σχέση εμπιστοσύνης: από τον συγκεντρωτισμό, τον κρατικό παρεμβατισμό, την ακαμψία και τον περιορισμό πρωτοβουλιών, προχωράμε στην αποκέντρωση, την αυτονομία, την ευελιξία, την ενίσχυση καινοτομιών και τη συνεργασία. Οι βασικοί άξονες της πολιτικής μας για τα ΧΡΗΜΑ 25

συνέντευξη δομών και υπηρεσιών. Όλα αυτά μαζί με την αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε επίπεδο δομών, διαδικασιών, προγραμμάτων σπουδών και πιστοποίησης. Και τι αλλάζει με αυτό το νομοσχέδιο για τα Πρότυπα Επαγγελματικά Λύκεια;

ση το μόσια διαβούλευ η δ ε σ εί θ τε α θ Προσεχώς, κή Εκπαίδευση τι α μ ελ γγ α π Ε ν νομοσχέδιο για τη στρατηγική μας εί ελ οτ π Α ). Κ Ε (Ε και Κατάρτιση αση στην ΕΕΚ. φ έμ εί οθ δ να ή επιλογ ιδιωτικά σχολεία είναι: απλοποίηση πλαισίου λειτουργίας, περισσότερη αυτονομία και ευελιξία στην οργάνωση και λειτουργία τους, αποτελεσματικότερη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και μεγαλύτερη ελευθερία στην αξιοποίηση κτηριακών εγκαταστάσεων. Ως αποτέλεσμα, για παράδειγμα, υπάρχει ήδη μεγαλύτερη ευελιξία στη διαμόρφωση διευρυμένου ωρολογίου προγράμματος (επιπλέον του υποχρεωτικού προγράμματος του υπουργείου), αλλά και μεγαλύτερη ευελιξία στην προσθήκη εκπαιδευτικών και άλλων δραστηριοτήτων στις δράσεις εκτός ωρών και ημερών λειτουργίας των σχολείων. Πώς θα συνδεθεί το εκπαιδευτικό σύστημα με την παραγωγική διαδικασία και την οικονομία; Προσεχώς θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ). Αποτελεί στρατηγική μας επιλογή να δοθεί έμφαση στην ΕΕΚ, με βασικό στόχο τη στενότερη σύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και την παροχή στους απόφοιτους ποιοτικής επαγγελματικής διεξόδου και ουσιαστικών προοπτικών. Από λύση ανάγκης για λίγους, να γίνει συνειδητή επιλογή για τους πολλούς και εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής. Θέτοντας νέες βάσεις στην ΕΕΚ, δίνουμε ουσιαστικές επιλογές στους 26

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

νέους. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα μόλις το 28% των νέων επιλέγει τις δομές επαγγελματικής εκπαίδευσης και πάνω από 70% τα γενικά λύκεια. Σε άλλες χώρες συμβαίνει ακριβώς το αντίστροφο. Υπάρχουν χώρες, όπως η Γερμανία και η Φινλανδία, όπου τα αντίστοιχα ποσοστά μαθητών που φοιτούν στην επαγγελματική εκπαίδευση υπερβαίνουν το 60%. Η αποτελεσματικότερη διασύνδεση της ΕΕΚ με την αγορά εργασίας επιτυγχάνεται με σημαντικές αλλαγές, βασικό γνώρισμα των οποίων είναι η ενεργότερη και ουσιαστικότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον ίδιο τον σχεδιασμό της, τόσο σε κεντρικό/κλαδικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Καθιερώνουμε, επίσης, ένα Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που αναπτύσσεται στα επίπεδα 3 (Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης και Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ), 4 (Επαγγελματικά Λύκεια και τα Λύκεια των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων Λυκείων) και 5 (Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης και το Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑΛ) του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατ’ αντιστοιχία με εκείνα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Για πρώτη φορά, θα υπάρχουν διακριτά επίπεδα προσόντων, προς αποφυγή επικαλύψεων

Προβλέπεται ίδρυση Πρότυπων Επαγγελματικών Λυκείων, ύστερα από εισήγηση των Συμβουλίων Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας, με πρόβλεψη για σταδιακή επέκταση σε εθνική εμβέλεια εντός τετραετίας. Οι μαθητές (απόφοιτοι Γυμνασίου) θα εισάγονται στα Πρότυπα ΕΠΑΛ με βάση τον βαθμό του Απολυτηρίου. Μιλάτε διαρκώς για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αλλά – κυρίως– των εκπαιδευτικών… Ναι, γιατί αποτελεί προγραμματική μας προτεραιότητα. Ξεκινήσαμε ήδη από το αυτονόητο: την αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού έργου από τον Σεπτέμβριο του 2020. Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών μονάδων θα πραγματοποιείται σε τρεις βασικούς άξονες: 1. Στον ετήσιο συλλογικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου και σχεδιασμού δράσεων και ερευνητικών διαδικασιών. 2. Στην εσωτερική αξιολόγηση, δηλαδή στην αυτοαξιολόγηση του σχολείου από τον σύλλογο διδασκόντων, που περιλαμβάνει ετήσια απολογιστική έκθεση για τους τομείς που αποτέλεσαν αντικείμενο εστίασης, τους στόχους που είχαν τεθεί και την τεκμηριωμένη αποτίμηση της επίτευξής τους, τις δράσεις βελτίωσης της σχολικής μονάδας, επιμόρφωσης και επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, τις δυσκολίες υλοποίησης που παρουσιάστηκαν κ.ά. 3. Στην εξωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας από τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου και τα Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, με τη συμμετοχή της Αρχής για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Θα ακολουθήσει προσεχώς, όπως έχουμε δεσμευτεί, και η θεσμοθέτηση της διαδικασίας αξιολόγησης και των ίδιων των εκπαιδευτικών, η οποία προφανώς θα συνδέεται και με την επιμόρφωση. Γιατί θέλουμε να επενδύσουμε στους εκπαιδευτικούς και στις μεγάλες τους δυνατότητες. Στην πλειονότητά τους, οι εκπαιδευτικοί επιθυμούν την αξιολόγηση. Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την επιβράβευση της προσπάθειας και την αυτoβελτίωση, όπου εντοπίζεται αδυναμία, που θα συμβάλει στην αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης, προς όφελος, εν τέλει, των μαθητών μας.

Πιστεύουμε σε εκπαιδευτικές δομές πιο ελεύθερες, πιο αυτόνομες, πιο εξωστρεφείς. Σε ένα δημόσιο σχολείο που θα είναι σε θέση να δίνει περισσότερα και καλύτερα εφόδια.

Παράλληλα, μεσολαβούμε, ως υπουργείο, για να στηρίξουμε ενεργά την προοπτική τέτοιων συνεργασιών. Ανοίξαμε, για παράδειγμα, νέο δίαυλο συνεργασίας με 28 κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα των ΗΠΑ μέσω διμερούς συνεργασίας που δρομολογήσαμε με το Ιnstitute of Ιnternational Εducation, οι εκπρόσωποι του οποίου μας ενημέρωσαν ότι καταγράφηκε

• Δημιουργήσαμε ένα πλέγμα εναλλακτικών επιλογών που προσφέρονται στους νέους μας μέσω επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης –δεν είναι λύση απλά να περιορίσεις τον αριθμό των εισακτέων αν δεν έχεις ως Πολιτεία φροντίσει για τις εναλλακτικές που προσφέρονται στους νέους μας. Απ’ ό,τι καταλαβαίνω έχετε δώσει και τη δυνατότητα στα πανεπιστήμια να πραγματοποιούν μεταπτυχιακά μαθήματα εξ αποστάσεως.

Tι θα αλλάξει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε να συνδεθεί με την οικονομία; Τι επιδιώκουμε; Επιδιώκουμε πρωτίστως τα πανεπιστήμια να γίνουν πιο εξωστρεφή, πιο αυτόνομα και να βελτιώσουν παράλληλα τη σύνδεση των προγραμμάτων τους με την αγορά εργασίας. Το νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση έπεται, αλλά έχουμε ήδη νομοθετήσει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση. Ιδρύσαμε την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, ώστε να δημιουργηθούν μόνιμοι και συνεκτικοί μηχανισμοί αξιολόγησης και διασφάλισης της ποιότητας των πανεπιστημίων μας. Στο πλαίσιο αυτό, συνδέσαμε ήδη τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων με αντικειμενικά κριτήρια και κριτήρια ποιότητας. Ταυτόχρονα, απελευθερώσαμε τα μεταπτυχιακά προγράμματα και την έρευνα από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και ενισχύσαμε την εξωστρέφεια των πανεπιστημίων μας με στοχευμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Δώσαμε, για παράδειγμα, τη δυνατότητα ίδρυσης ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων (χωρίς να απαιτείται έγκριση υπουργού). Διευρύναμε τις επιλογές τους για συνεργασία με αλλοδαπά ιδρύματα: διπλά και κοινά προγράμματα σπουδών, θερινά προγράμματα, ανταλλαγές με ξένα πανεπιστήμια.

• Αναδιατάσσουμε τον ακαδημαϊκό χάρτη βάσει ακαδημαϊκών κριτηρίων και πραγματικών αναγκών της χώρας –έχουμε ήδη θεσμοθετήσει την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης που εργάζεται σε αυτήν την κατεύθυνση.

Ναι, η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί στα πανεπιστήμια, στα οποία θα ανήκει και η τελική επιλογή της διά ζώσης ή εξ αποστάσεως διενέργειας των μεταπτυχιακών μαθημάτων τους, και αφορά ακόμη και μεταπτυχιακά μαθήματα που συγκεντρώνουν λιγότερους από 50 εγγεγραμμένους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Ποιος είναι ο στόχος της περίφημης ενίσχυσης της εξωστρέφειας των πανεπιστημίων μας;

ρεκόρ συμμετοχής ενδιαφερόμενων πανεπιστημίων στα πάνω από 100 χρόνια λειτουργίας του. Συνεπώς, θα αλλάξετε και τον τρόπο εισαγωγής φοιτητών στα πανεπιστήμια; Το γεγονός ότι ο ένας στους τρεις επιτυχόντες Γενικών Επαγγελματικών Λυκείων μπήκε στο πανεπιστήμιο με βαθμολογία χαμηλότερη του 10 είναι άκρως προβληματικό. Έρχεται να επιβεβαιώσει την ανάγκη που έχουμε στηλιτεύσει εδώ και μήνες. Επομένως: • Ανάμεσα στις λύσεις που μελετάμε με τους εμπλεκόμενους φορείς είναι ο ορισμός από κάθε σχολή της βάσης εισαγωγής σε τουλάχιστον ένα βασικό μάθημα (π.χ. το Μαθηματικό ορίζει ελάχιστο βαθμό απόδοσης στα Μαθηματικά για την εισαγωγή).

Πιστεύουμε ότι η εξωστρέφεια των ελληνικών πανεπιστημίων θα συμβάλει καθοριστικά αφενός στην αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού τους έργου, αφετέρου στην εδραίωση της χώρας μας ως περιφερειακού κόμβου γνώσης και εκπαίδευσης στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται, όπως προανέφερα, και οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που δίνουν μεγαλύτερη ευελιξία στα ιδρύματά μας για ίδρυση νέων ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων. Είναι πεποίθησή μας ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν πολλά να αποκομίσουν αλλά και να προσφέρουν στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα μέσα από συνεργασίες, ανταλλαγή φοιτητών, εκπαιδευτικών, ερευνητών, διπλά και κοινά προγράμματα σπουδών. Η παιδεία δεν είναι μόνο η απόκτηση γνώσης. Είναι και μέσο για να γίνει ο κόσμος μας το μέρος που θέλουμε να ζούμε. Για εμάς και τα παιδιά μας. • • • ΧΡΗΜΑ 27

publi

Forthnet: Ο ψηφιακός μετασχηματισμός ασπίδα στην πανδημία COVID-19 πρωτοστατήσει στις συγκεκριμένες εξελίξεις, καθώς από την ομαλή λειτουργία των δικτύων εξαρτάται η απρόσκοπτη επικοινωνία με τον έξω κόσμο, η ψυχαγωγία, η δυνατότητα συνέχισης της εργασίας από μακριά, η τηλεκπαίδευση μαθητών και φοιτητών και, με δυο λόγια, η συνέχιση κρίσιμων δραστηριοτήτων για χιλιάδες οικογένειες και επιχειρήσεις.

Τηλεργασία

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελούσε τα τελευταία χρόνια ένα μεγάλο ζητούμενο για την αλλαγή όλου του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας. Η εμφάνιση της πανδημίας COVID-19 μετέτρεψε τους σχεδιασμούς σε αναγκαιότητα άμεσης υλοποίησης και ανέδειξε την επίλυση των εκκρεμοτήτων σε απόλυτη προτεραιότητα και αναγκαία συνθήκη για την ομαλή προσαρμογή της χώρας στα νέα δεδομένα. 28

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Η ανάγκη, λοιπόν, οδήγησε τις εξελίξεις και στις επιχειρήσεις, οι οποίες αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν ταχύτατα στις νέες συνθήκες τόσο για την προστασία του ανθρώπινου δυναμικού τους και των πελατών τους όσο και για την απρόσκοπτη προσφορά των υπηρεσιών τους στους καταναλωτές. Η Forthnet, ο κορυφαίος πάροχος υπηρεσιών επικοινωνίας και συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα, δεν θα μπορούσε παρά να

Η Forthnet αντιμετώπισε την κρίση του νέου κορωνοϊού με αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα την υγεία των εργαζομένων της και των πελατών της, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες των Δημόσιων Υγειονομικών Αρχών, λαμβάνοντας περισσότερα και από τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Μέσω της κατ’ οίκον εργασίας η εταιρεία προστάτευσε την υγεία των εργαζόμενων και των συνεργατών της. Εξαρχής το 90% του προσωπικού εργάζεται από το σπίτι, ενώ στις εγκαταστάσεις και στις υποδομές της εταιρείας εργάζεται μόνο το απαραίτητο προσωπικό ασφαλείας.

Υποστήριξη δικτύου για την αδιάλειπτη παροχή υπηρεσιών Η εταιρεία ανταποκρίθηκε με απόλυτη επιτυχία στη μεγάλη αύξηση της κίνησης στο τηλεπικοινωνιακό της δίκτυο, η οποία μεσοσταθμικά ανήλθε σε ποσοστά της τάξης του 50%. Η επιτυχής διαχείριση οφείλεται τόσο στην πολυετή τεχνογνωσία του εξειδικευμένου προσωπικού της εταιρείας όσο και στις συσσωρευμένες επενδύσεις της –εδώ και δεκαετίες– σε τηλεπικοινωνιακές υποδομές. Ο state of the art σχεδιασμός του δικτύου της, το πλάνο επεκτάσεων του δικτύου που υλοποιήθηκε όταν χρειάστηκε και οι αυτοματοποιημένες διαδικασίες που έχουν υλοποιήσει οι μηχανικοί της Forthnet για την παρακολούθηση και υποστήριξη του δικτύου συνέβαλαν καθοριστικά στην επιτυχή διαχείριση της πίεσης που δέχτηκε το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της εταιρείας στις πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας. Σήμερα, η εταιρεία εξυπηρετεί μέσω των υπηρεσιών της περισσότερα από 650.000 μοναδικά νοικοκυριά και 40.000 επιχειρήσεις, ενώ συνεργάζεται με μια σειρά από εταιρείες και οργανισμούς που η απρόσκοπτη λειτουργία τους είναι άκρως απαραίτητη για την επιτυχή διαχείριση της κρίσης της πανδημίας COVID19. Ενδεικτικά, η εταιρεία προσφέρει παροχή τηλεπικοινωνιών σε 190 κτίρια δημόσιων υπηρεσιών μέσω ΣΥΖΕΥΞΙΣ Ι, στα οποία περιλαμβάνονται και 24 Νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας, ενώ υποστηρίζει την τηλεπικοινωνιακή παροχή του 4ψήφιου κωδικού 1135 σχετικά με την ενημέρωση όλων των Ελλήνων αναφορικά με τον κορωνοϊό. Παράλληλα, είναι ο πάροχος τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών σε κρίσιμους οργανισμούς για την υγεία, όπως ο ΕΟΔΥ, το Ιατρικό Αθηνών, Φαρμακαποθήκες και Φαρμακοβιομηχανίες, καθώς και σε χιλιάδες μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις που έχουν κομβικό ρόλο στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην αντιμετώπιση της κρίσης.

να εξυπηρετούνται οι ευπαθείς ομάδες, για να λειτουργούν ομαλά οι επιχειρήσεις, αλλά και για να μπορούν όλοι να εργάζονται, να μαθαίνουν και να ψυχαγωγούνται από την ασφάλεια του σπιτιού τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία, χάρη στη δορυφορική μετάδοση των προγραμμάτων συνδρομητικής τηλεόρασης, εξασφαλίζει σε όλους τους Pay TV συνδρομητές της, αδιαλείπτως και χωρίς κανένα πρόβλημα, την παροχή των τηλεοπτικών της καναλιών με εικόνα High Definition. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε και ο απαιτούμενος «χώρος» ώστε τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα να είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν ακόμα και τις πιο απαιτητικές ανάγκες εφαρμογών επικοινωνίας και ομαδικής απομακρυσμένης εργασίας και τηλεκπαίδευσης. Παράλληλα, η εταιρεία έδωσε τη δυνατότητα σε όσα νοικοκυριά δεν είχαν τον δορυφορικό εξοπλισμό της Nova να έχουν premium ψυχαγωγικό τηλεοπτικό περιεχόμενο μέσα από τη streaming υπηρεσία Novaflix. Με την εν λόγω υπηρεσία ο καταναλωτής μπορεί να απολαύσει μέσω Ιnternet streaming, από οποιοδήποτε δίκτυο, αγαπημένες και βραβευμένες ταινίες και σειρές, on demand ή Live TV στον υπολογιστή, το tablet και το κινητό του.

Ψυχαγωγία & Υψηλές ταχύτητες Απομακρυσμένη εξυπηρέτηση Οι τηλεπικοινωνίες είναι πλέον αγαθό ζωτικής σημασίας για όλους. Για να προσφέρει ηλεκτρονικές υπηρεσίες η Πολιτεία, για

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν λειτουργεί απλώς ως καταλύτης για την εσωτερική αλλαγή μιας επιχείρησης, αλλά και ως

δρόμος για τη νέα καταναλωτική εμπειρία, φέρνοντας την επιχείρηση πιο κοντά στον καταναλωτή και στην κοινωνία. Η Forthnet, υλοποιώντας ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ψηφιακού μετασχηματισμού, προχώρησε στην ανάπτυξη διαδραστικών μέσων επικοινωνίας και την παροχή εργαλείων για προσωποποιημένη εξυπηρέτηση. Τα ψηφιακά εργαλεία που χρησιμοποιεί η Forthnet προσφέρουν προσωπική πληροφόρηση (https://myaccount.nova.gr), μέσω της οποίας ο πελάτης με ένα «κλικ» έχει τον απόλυτο έλεγχο των υπηρεσιών του και του λογαριασμού του, τηλε-υποστήριξη μέσω internet, με χρήση ψηφιακού βοηθού (chatbox), προκειμένου ο πελάτης να εξυπηρετηθεί άμεσα χωρίς να καλέσει την εξυπηρέτηση πελατών, αλλά και απομακρυσμένο έλεγχο της εγκατάστασης του πελάτη, χωρίς να απαιτείται επίσκεψη τεχνικού στον χώρο, μέσω video call. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των εφαρμογών της εταιρείας είναι διαθέσιμη και μέσα από mobile apps. Ήδη το 60% των καθημερινών αιτημάτων και ερωτήσεων των πελατών της Forthnet εξυπηρετείται αυτόματα και γρήγορα με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και καθημερινά το 80% των συνδρομητών της δηλώνουν ικανοποιημένοι από τη χρήση των συγκεκριμένων εργαλείων. • • • ΧΡΗΜΑ 29

[αφιέρωμα] πληροφορική & τηλεπικοινωνίες

Οι ευκαιρίες που

«γέννησε» η πανδημία

για τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική Κάθε κρίση κρύβει και ευκαιρίες».

Πώς επιταχύνεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Για μία ακόμη φορά, η πανδημία επιβεβαίωσε τη γνωστή ρήση με τις ευκαιρίες που δημιούργησε για συγκεκριμένους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν οι τηλεπικοινωνίες και η πληροφορική. Η πολυετής συζήτηση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ελληνικών επιχειρήσεων και τις δυσκολίες του εγχειρήματος άρχισε να γίνεται πράξη εν μία νυκτί, μέσα στο lockdown, όταν οι επιχειρήσεις των συγκεκριμένων κλάδων κλήθηκαν να δώσουν άμεσες λύσεις για τη συνέχιση της λειτουργίας του δημόσιου

Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων (7 στις 10) αξιοποίησαν περισσότερο τις ψηφιακές τεχνολογίες για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που προκάλεσε ο Covid-19 και να επιστρέψουν στην ομαλότητα. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε αύξηση στις τηλεφωνικές παραγγελίες (48%), στις διαδικτυακές πωλήσεις (47%) και στην τηλεργασία (50%). Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, 1 στις 2 μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα βρίσκεται στα πρώτα στάδια του δείκτη, ενώ μόλις 1 στις 8 κατατάσσεται στο λεγόμενο προχωρημένο στάδιο και καμία στο ιδεατό. Ωστόσο, η έρευνα καταγράφει μικρή άνοδο το 2020 σε σχέση με το 2019. Φαίνεται ότι η ψηφιακή ετοιμότητα επηρεάζεται από το μέγεθος αλλά και από τον κλάδο των επιχειρήσεων. Οι μεγαλύτερες εταιρείες (με 6 έως 10 αλλά και πάνω από 10 εργαζομένους) καθώς και οι κλάδοι των επαγγελματιών-επιστημόνων, της μεταποίησης και οι τεχνικές εταιρείες «σκοράρουν» υψηλότερα στον δείκτη. Επίσης, σύμφωνα με την έρευνα, οι ψηφιακά πιο ώριμες εταιρείες αξιοποίησαν περισσότερο –και συνδυαστικά– τις διαθέσιμες τεχνολογίες

πληροφορική & τηλεπικοινωνίες

και του ιδιωτικού τομέα της χώρας. Η ανάπτυξη της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης και του ηλεκτρονικού εμπορίου οδηγεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, τοποθετώντας τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική σε κομβική θέση. Από πρόσφατη έρευνα που εκπόνησε το εργαστήριο ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για λογαριασμό της COSMOTE, με τίτλο «Η Ψηφιακή Ετοιμότητα των Μικρών & Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στην Ελλάδα-H επίδραση του Covid-19», προκύπτει ότι η υγειονομική κρίση επηρέασε σημαντικά τις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, καθώς 8 στις 10 χρειάστηκε να κάνουν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τους, ενώ 1 στις 3 ανέστειλε πλήρως τη λειτουργία της. Σήμερα, ωστόσο, 6 στις 10 ΜμΕ δηλώνουν ότι έχουν επανέλθει πλήρως στην προ-Covid κατάσταση. Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι επιχειρήσεις αφορούν σε εμπορικά και χρηματοοικονομικά ζητήματα, καθώς και στα logistics. Για παράδειγμα, η μείωση πωλήσεων (για το 79% των ΜμΕ), η αδυναμία είσπραξης οφειλών (67%), η προμήθεια πρώτων υλών (52%), η παράδοση υπηρεσιών/προϊόντων (48%) κ.ά.

προκειμένου να ξεπεράσουν τα προβλήματα λόγω Covid-19. Έτσι, επανήλθαν πιο εύκολα στην κανονικότητα και επηρεάστηκαν λιγότερο αρνητικά.

Πώς αξιοποιούν, λοιπόν, οι επιχειρήσεις τηλεπικοινωνιών τις ευκαιρίες που φέρνει η ενίσχυση της τηλεργασίας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού; Στο ερώτημα αυτό απαντά ο κ. Γιώργος Τσαπρούνης, διευθυντής Εταιρικών Σχέσεων της Wind Hellas: «Η κρίση του κορωνοϊού ανέδειξε την τηλεργασία παγκοσμίως ως ένα από τα βασικά εργαλεία προσαρμογής των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στη νέα πραγματικότητα. Σε όλη τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, υπήρξε τεράστια αύξηση στη χρήση υπηρεσιών φωνής και δεδομένων. Ο κλάδος απέδειξε την ετοιμότητά του να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση αλλά και την αξία των τηλεπικοινωνιών στην οικονομία και στην κοινωνία ευρύτερα, καθώς συνέβαλε ώστε οι επιχειρήσεις να εξακολουθήσουν τη δραστηριότητά τους και οι εργαζόμενοι να μπορούν να συνεχίσουν την απασχόλησή τους. Στη χώρα μας, η τηλεργασία δεν ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένη, αν και εμείς στη Wind την είχαμε εντάξει στην καθημερινότητά μας καιρό πριν, η κρίση του κορωνοϊού λειτούργησε ως “ψηφιακός επιταχυντής”, με επιχειρήσεις και εργαζόμενους να προσαρμόζονται γρήγορα στις απαιτήσεις της νέας αυτής πραγματικότητας. Στη Wind συνεχίζουμε την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών και τις επενδύσεις μας, οι οποίες αγγίζουν περίπου τα 100 εκατ. ευρώ ετησίως σε δίκτυα νέας γενιάς και νέες τεχνολογίες. Αναπτύσσουμε και υλοποιούμε έναν στρατηγικό σχεδιασμό που όχι μόνο ανταποκρίνεται στις παρούσες συνθήκες, αλλά και οδηγεί τις εξελίξεις στην επόμενη μέρα για την αγορά τηλεπικοινωνιών».

ς «Η ανάπτυξη τη ς τηλεργασίας, τη ι του ς κα τηλεκπαίδευση μπορίου ηλεκτρονικού ε φιακό οδηγεί τον ψη ό της μετασχηματισμ . οικονομίας»

Σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ελληνικών επιχειρήσεων, ο ίδιος αναφέρει ότι «μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας είναι οι αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και παρέχεται η εργασία. Σύμφωνα με έρευνες, οι κλάδοι και οι επιχειρήσεις έντασης γνώσης, όπως οι κλάδοι των τεΧΡΗΜΑ 31

πληροφορική & τηλεπικοινωνίες

δειξε την «Ο κλάδος απέ ου να ετοιμότητά τ άθε αντιμετωπίσει κ την αξία και πρόκληση αλλά ωνιών στην των τηλεπικοιν αι στην οικονομία κ κοινωνία».

χνολογιών πληροφορικής, υγείας και logistics, εμφανίζουν μεγαλύτερη διείσδυση της τηλεργασίας. Το ψηφιακό κράτος, η τηλεργασία, οι ανέπαφες και ασφαλείς συναλλαγές, η κατ’ οίκον εκπαίδευση και ψυχαγωγία, αποτελούν πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς μας και όχι “άγνωστες” έννοιες σε ένα μακρινό μέλλον. Επίσης, η πανδημία ανέδειξε την ετοιμότητα αλλά και την ισχυρή διάθεση των χρηστών να αξιοποιήσουν τα εργαλεία που τους προσέφερε η Πολιτεία σε συνεργασία με τους παρόχους. Οι εξελίξεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές και καταδεικνύουν την πορεία της οικονομίας και της κοινωνίας σε αυτήν την κατεύθυνση». Ωστόσο, ο κ. Τσαπρούνης εκτιμά ότι «βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή, καθώς η χώρα μας έχει ακόμα αρκετά βήματα μπροστά της. Η νέα πραγματικότητα, που διαμορφώνεται στη σύγχρονη και, βέβαια, στη μετά Covid-19 εποχή, απαιτεί αδιάλειπτη και απρόσκοπτη συνδεσιμότητα. Οι επενδύσεις σε υποδομές και η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών αναδεικνύονται ως οι κύριοι παράγοντες που μπορούν να μας οδηγήσουν με σταθερότητα και ταχύτητα σε μια νέα εποχή. Γι’ αυτό και η ενθάρρυνση και διευκόλυνσή τους αποτελούν σημείο-“κλειδί” 32

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

για τη συνέχιση των ψηφιακών αλμάτων που πραγματοποιούνται ήδη στη χώρα. Σε ό,τι αφορά στη Wind, πιστεύω ότι οι μέχρι σήμερα επιπτώσεις από τη διαχείριση της πανδημίας Covid-19 φαίνεται να μην επηρεάζουν τους βασικούς πυλώνες της στρατηγικής μας. Η εταιρεία συνεχίζει το εκτεταμένο επενδυτικό της πλάνο, ενώ η τεχνογνωσία των ανθρώπων της μαζί με την οικονομική της ευρωστία αποτελούν τα εχέγγυα για το μέλλον, παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Παράλληλα, όμως, είναι και μια σημαντική ευκαιρία να αξιοποιήσουμε στον μέγιστο βαθμό τις ευκαιρίες που θα μας παρουσιαστούν, κάτι για το οποίο είμαστε έτοιμοι».

που παρέχει το Δημόσιο προς τους Έλληνες πολίτες, αλλά και να επιταχύνουν την πορεία της Ελλάδας προς την οικονομική ανάκαμψη και το ψηφιακό της μέλλον. Και για αυτόν τον λόγο εργαζόμαστε εντατικά τόσο για την ανάπτυξη δικτύων νέας γενιάς όσο και για την παροχή σύγχρονων υπηρεσιών σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις». Η ίδια τονίζει επίσης: «Η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων βρίσκεται στον πυρήνα της αποστολής της Vodafone. Το αποδείξαμε όλο το προηγούμενο διάστημα όταν πήραμε την πρωτοβουλία να στηρίξουμε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Ελλάδας και να τους προσφέρουμε για τρεις ολοκλήρους μήνες –χωρίς κόστος και αρχική επένδυση από την πλευρά τους– το σύνολο των υπηρεσιών Smart Business. Καθώς οι ΜμΕ είναι εκ των πραγμάτων η “ραχοκοκκαλιά” της ελληνικής οικονομίας, η ψηφιοποίησή τους μπορεί να δημιουργήσει ένα σημαντικό πεδίο ανάπτυξης με πολλαπλά οφέλη για όλους. Για αυτό πιστεύουμε ότι μέτρα όπως η χορήγηση ενός voucher για τη στήριξη της ψηφιοποίησης των ΜμΕ θα μπορούσαν να ενταχθούν στο εθνικό σχέδιο για το ταμείο ανάκαμψης».

Η κ. Μαρία Σκάγκου, head of Legal & External Affairs της Vodafone Ελλάδας, αναφέρει ότι «οι αλλαγές στην καθημερινότητα που έφερε η πανδημία δημιούργησαν ένα ψηφιακό κεκτημένο, το οποίο μπορούμε να αξιοποιήσουμε για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Εμείς γνωρίζουμε πολύ καλά πως η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών μπορεί να βοηθήσει τις ελληνικές επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον, να βελτιώσουν τις υπηρεσίες

Στο ερώτημα «Πώς εκτιμάτε ότι διαγράφονται οι προοπτικές για το προσεχές διάστημα;» η κ. Σκάγκου, απαντά: «Για την ψηφιακή οικονομία η πανδημία έχει δύο όψεις. Κανείς δεν αμφισβητεί τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και την αγορά εργασίας. Αλλά και κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τις ευκαιρίες που αυτή δημιουργεί για περισσότερη χρήση τεχνολογίας. Η ανάπτυξη της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης, του ηλεκτρονικού εμπορίου οδηγεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οι-

άρθρο

Οι ψηφιακά ώριμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε καλύτερη θέση για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του COVID-19 Αυξημένη το 2020 η χρήση των e-shops, digital campaigns, εργαλείων τηλεδιάσκεψης, συστημάτων CRM & IoΤ από τις ΜμΕ

Οι ψηφιακά πιο ώριμες επιχειρήσεις αξιοποίησαν περισσότερο τις ψηφιακές τεχνολογίες για να ξεπεράσουν τα προβλήματα λόγω COVID-19

Στα πρώτα στάδια ψηφιακής ανάπτυξης βρίσκεται το 50% των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα για τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που εκπόνησε το εργαστήριο ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για λογαριασμό της COSMOTE. Η έρευνα, που διεξήχθη πανελλαδικά το 2019 και, στη συνέχεια, το 2020, σε συνολικά ~1.500 επιχειρήσεις όλων των κλάδων, καταγράφει και τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στις ελληνικές επιχειρήσεις, αποκαλύπτοντας ότι 8 στις 10 ΜμΕ αναγκάστηκαν να κάνουν σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία τους και μάλιστα 1 στις 3 ανέστειλε πλήρως τη λειτουργία της, ενώ το 70% αξιοποίησε τις ψηφιακές τεχνολογίες για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του COVID-19. Η έρευνα του ELTRUN για πρώτη φορά εστιάζει στις ελληνικές επιχειρήσεις με 1-50 εργαζόμενους και δημιουργεί τον Δείκτη Ψηφιακής Ετοιμότητας των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, προκειμένου να καταγράψει την ψηφιακή ωριμότητα των ΜμΕ, με βάση την υιοθέτηση και χρήση 10 σημαντικών ψηφιακών εφαρμογών και υποδομών: website, e-shop, social media, ψηφιακές καμπάνιες, cloud υποδομές, ψηφιακή ασφάλεια, ψηφιακά εργαλεία επικοινωνίας, ERP, CRM και IoT συστήματα.

Βελτιωμένη το 2020 η χρήση των ψηφιακών μέσων από τις ΜμΕ, αλλά συχνά επιλέγουν ερασιτεχνικές λύσεις Βελτιωμένη εμφανίζεται η χρήση των ψηφιακών εργαλείων και υποδομών από τις ΜμΕ το 2020, και κυρίως όσον αφορά στα e-shops (+18%), τις digital καμπάνιες (+18%), τα εργαλεία τηλεδιάσκεψης (+20%), τα συστήματα CRM (+26%) και IoT (+70%). Ωστόσο, όπως αποκαλύπτει η έρευνα, σε αρκετές περιπτώσεις, οι επιχειρήσεις έχουν επιλέξει ερασιτεχνικές λύσεις, κυρίως λόγω έλλειψης πόρων. Με βάση την κατάταξη στον Δείκτη Ψηφιακής Ετοιμότητας, 1 στις 2 ελληνικές ΜμΕ σήμερα βρίσκεται στα πρώτα στάδια ωριμότητας

(Elementary, Basic), ενώ μόλις 1 στις 8 κατατάσσεται σε προχωρημένο στάδιο (Advanced) και καμία στο ιδεατό (Ideal).

Οι ψηφιακά πιο ώριμες ΜμΕ αξιοποίησαν αποτελεσματικότερα την τεχνολογία για να ξεπεράσουν τα προβλήματα λόγω COVID-19 Το 80% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα επηρεάστηκε σημαντικά από την κρίση του COVID-19, όπως αναδεικνύει η έρευνα του ELTRUN. Συγκεκριμένα: • το 21% των επιχειρήσεων αναγκάστηκε να κλείσει μέρος τμημάτων/ υποκαταστημάτων, • το 16% διεκπεραίωνε την πλειονότητα των εργασιών απομακρυσμένα, • το 17% κατέγραψε μείωση πωλήσεων/συναλλαγών, ενώ • το 37% των ΜμΕ αναγκάστηκε να προχωρήσει σε πλήρη αναστολή λειτουργίας. Σήμερα, μόνο 6 στις 10 ΜμΕ δηλώνουν ότι έχουν επανέλθει πλήρως στην προ-COVID κατάσταση λειτουργίας τους. Η πλειονότητα, πάντως, των επιχειρήσεων (7 στις 10) δηλώνουν ότι αξιοποίησαν περισσότερο τις ψηφιακές τεχνολογίες προκειμένου να επιστρέψουν στην κανονικότητα, σύμφωνα με την έρευνα. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που διαθέτουν την εκάστοτε ψηφιακή υποδομή αναφέρουν αύξηση στις τηλεφωνικές παραγγελίες (48%) και τις διαδικτυακές πωλήσεις (48%), αλλά και ενίσχυση της τηλεργασίας (50%). Είναι αξιοσημείωτο το ότι ένα ποσοστό 8% των ΜμΕ δηλώνει ότι σήμερα βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι πριν την έναρξη της κρίσης. Στόχος της COSMOTE είναι τα ευρήματα της έρευνας να αξιοποιηθούν ώστε να ενισχυθεί η θετική της συνεισφορά στην ανάπτυξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, πάντα με όχημα την τεχνολογία και την καινοτομία. • • • ΧΡΗΜΑ 33

πληροφορική & τηλεπικοινωνίες

να «Το 5G μπορεί α και ύτερ αναπτυχθεί ταχωγραφικά να επεκταθεί γεορα εάν εξίσου γρήγ υπάρξει σχετική υποστήριξη».

κονομίας, βάζοντας τις τηλεπικοινωνίες σε μια κομβική θέση. Έτσι, ο ρόλος αλλά και η ευθύνη μας είναι πια μεγαλύτερα. Ως Vodafone, έχουμε στον πυρήνα των δραστηριοτήτων μας τεχνολογίες και εφαρμογές που μπορούν να βοηθήσουν την ελληνική οικονομία να κάνει το άλμα προς το αύριο». Σε ό,τι αφορά τις αλλαγές που θα φέρουν τα δίκτυα 5G, η κ. Σκάγκου, αναφέρει: «Το 5G θα φέρει επαναστατικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και δουλεύουμε. Εμείς έχουμε προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες επενδύσεις στο κινητό δίκτυό μας με στόχο να είμαστε σε θέση να παρέχουμε υπηρεσίες νέας γενιάς, αμέσως μόλις η Vodafone αποκτήσει φάσμα από τον επικείμενο διαγωνισμό. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό μας, έως το 2023 θα έχουμε να καλύψουμε με δίκτυα 5G το 60% της Ελλάδας. Παράλληλα, πιστεύουμε ότι το 5G μπορεί να αναπτυχθεί ταχύτερα και να επεκταθεί γεωγραφικά εξίσου γρήγορα εάν υπάρξει σχετική υποστήριξη που θα έχει ως αποτέλεσμα να απολαμβάνουν τα οφέλη των πιο σύγχρονων τεχνολογιών και οι απομακρυσμένες περιοχές και πιο δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας». Ο κ. Τσαπρούνης, από την πλευρά του, επισημαίνει: «Το 5G θα είναι ο καταλύτης για τη σύνδεση ανθρώπων και μηχανών σε μια άνευ προηγουμένου κλίμακα για νέες επιχειρηματικές και οικονομικές ευκαιρίες, καθώς θα συνδέουν δισεκατομμύρια αντικείμενα και συστήματα σε τομείς κρίσιμης σημασίας, μεταξύ των οποίων είναι η ενέργεια, οι μεταφορές, ο τραπεζικός τομέας, η υγεία. Στην πραγματικότητα, όλη η οικονομική δραστηριότητα θα 34

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

επωφεληθεί από τις νέες υποδομές του 5G σε βάθος χρόνου, με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό των εταιρειών και των επιχειρήσεων, μια εξέλιξη που συχνά περιγράφεται με τον όρο “4η Βιομηχανική Επανάσταση”. Αναφορικά με την πορεία του κλάδου, η έλευση της τεχνολογίας 5G στη χώρα μας αναμένεται να επηρεάσει θετικά την πορεία του, αλλά και το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας και της καθημερινότητας για όλους. Η ανάπτυξη δικτύων 5G αναμένεται να προσφέρει υψηλές ταχύτητες, αλλά και μια σειρά από νέες εφαρμογές προς όφελος των επιχειρήσεων και των ιδιωτών». Για το ίδιο θέμα ο κ. Νίκος Μποτίνης, regional sales manager της Cisco για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, σημειώνει: «Πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό σε σχέση με ό,τι έχουμε δει έως σήμερα. Δεν είναι μόνο η πολύ αυξημένη ταχύτητα του δικτύου σε σύγκριση με το 4G, αλλά και η τεράστια χωρητικότητα του δικτύου σε συνδυασμό με την εξαιρετικά μειωμένη καθυστέρηση. Όλα τα παραπάνω θα μας επιτρέψουν να μεταφέρουμε αυτό που ονομάζουμε Internet of Things σε επίπεδα όπου πραγματικά θα μπορούν τα πάντα να συνδεθούν στο Ίντερνετ, αλλά και μεταξύ τους, με απίστευτες ταχύτητες και αξιοπιστία. Ένας νέος κόσμος!». Σε σχέση με τα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πανδημία, ο κ. Μποτίνης αναφέρει: «Ως Cisco, με την έναρξη της πανδημίας Covid-19 προσφέραμε σε παγκόσμιο επίπεδο δωρεάν το Cisco Webex. Πρόκειται για την κορυφαία λύση απομακρυσμένης συνεργασίας και online επικοινωνίας, που καλύπτει τις ανάγκες προσωπικής χρήσης έως και οργανισμών με χιλιάδες στελέχη. Μάλιστα, στην Ελλάδα, η λύση προσφέρθηκε και λειτούργησε εν μέσω lockdown στα δημόσια σχολεία. Άρα προτεραιότητα της Cisco είναι, πρώτα από όλα, να διευκολύνουμε με τα μέσα που διαθέτουμε την όσο το δυνατόν ομαλή μετάβαση στην πραγματικότητα που μας “επιβάλλει” η πανδημία. Η τηλεργασία, ως τεχνολογία, υπήρχε και θεωρούμε πως θα αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο, αφού η κοινωνία διαπιστώνει πως μπορεί να ωφεληθεί από αυτό». Στο ερώτημα «Σε τι επίπεδο εκτιμάτε ότι

βρίσκεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός των ελληνικών επιχειρήσεων και τι πρέπει να γίνει προς την κατεύθυνση αυτή;» ο κ. Μποτίνης απαντά: «Έχουν γίνει, και γίνονται συνεχώς, πολύ σημαντικά βήματα ψηφιακού μετασχηματισμού σε πολλούς κλάδους, επιχειρήσεις και εμπορικές δραστηριότητες, όμως μεμονωμένα. Δεν έχουν γίνει αρκετά και κυρίως συλλογικά για να ισχυριστώ πως είμαστε σε πολύ καλό σημείο. Αυτό που μας λείπει είναι μια κεντρική καθοδήγηση στο θέμα αυτό. Ένα σύνολο από ενέργειες που θα “παρασύρουν” την κοινωνία και την αγορά προς αυτήν την κατεύθυνση. Με χαρά μου, για παράδειγμα, διακρίνω το Δημόσιο να έχει κάνει εξαιρετικές κινήσεις για τον ψηφιακό του μετασχηματισμό. Αυτό θεωρώ πως θα “αναγκάσει” ακόμη μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς να υιοθετήσει λύσεις που θα του επιτρέψουν να παραμείνει ανταγωνιστικό. Είναι θέμα επιχειρηματικής επιβίωσης». Επισημαίνει ακόμη ότι: «Η πανδημία ανέτρεψε τα σχέδια και τη στρατηγική ολόκληρης της

αγοράς σε βαθμό που δεν μπορούσε να προβλεφθεί από κανένα business plan. Πλέον, το πλάνο για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων σχεδιάζεται για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν είναι δυνατό να σχεδιάσεις μακροπρόθεσμα σε τόσο ασταθές περιβάλλον. Ωστόσο, φαίνεται πως, ως αγορά, στο σύνολό της, αντέξαμε στο πρώτο κύμα της πανδημίας και αναμένουμε όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις από το δεύτερο. Σε κάθε περίπτωση, η τεχνολογία είναι εδώ και διαθέσιμη. Μάλιστα,

σε πάρα πολλές περιπτώσεις, πελάτες μας είδαν την ευκαιρία να επενδύσουν σοβαρά στην τεχνολογία ή και να επιταχύνουν σχέδια ψηφιακού μετασχηματισμού».

Πώς όμως αξιοποιούν οι επιχειρήσεις πληροφορικής τις ανάγκες που έχουν δημιουργήσει οι νέες συνθήκες της πανδημίας;

Στο ερώτημα απαντά η κ. Βασιλική Αναγνώστου, γενική διευθύντρια και αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος της Epsilon Net: «Οι επιχειρήσεις πληροφορικής που είχαν προβλέψει να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, τόσο για την ανάπτυξη των δικών τους εφαρμογών λογισμικού όσο ταυτόχρονα για τη δική τους εσωτερική οργάνωση και δομή λειτουργίας, δημιουργώντας περιβάλλον εργασίας από απόσταση για όλους τους εργαζόμενους τους, βρέθηκαν έτοιμες να εγγυηθούν τη

της αγοράς να επιμορφωθούν και να εκσυγχρονίσουν τις επιχειρήσεις τους ώστε αυτές να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Οι συνέπειες της πανδημίας επιτάχυναν κατά πολύ τις διαδικασίες αυτές, καθώς τα εμπλεκόμενα μέρη αναγνώρισαν άμεσα την πραγματική ανάγκη για υποδομές και τεχνολογίες που διευκολύνουν την εργασιακή καθημερινότητα, ενισχύουν την τηλεργασία και την εξ αποστάσεως διαχείριση μιας επιχείρησης.

Οι εταιρείες πληροφορικής πρέπει να είναι πρωτοπόροι στην τεχνολογική και ψηφιακή εν-

Τα επόμενα βήματα του Digital Transformation θα επιτευχθούν με την αυτονόητη ανάγκη για θωράκιση των επιχειρήσεων σε μελλοντικές προκλήσεις, με σαφή στρατηγική των εταιρειών πληροφορικής να προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας που αναβαθμίζουν πραγματικά τις επιχειρήσεις, με λογικά κόστη, για την επίτευξη του μέγιστου δυνατού οφέλους, αλλά και με την παροχή κινήτρων από την Πολιτεία». Όσον αφορά τις προοπτικές, όπως αυτές διαγράφονται για το επόμενο χρονικό διάστημα, η κ. Αναγνώστου, επισημαίνει: «Οι εξαγγελίες

σωμάτωση, που οδηγεί σε ανάδειξη και ενεργοποίηση των εργαζομένων και σε βελτίωση του customer experience, ώστε να οδηγήσουν στο μέλλον τις επιχειρήσεις που εμπιστεύονται τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους». Σε σχέση με το επίπεδο ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών επιχειρήσεων, η ίδια εκτιμά: «Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, στην πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων, βρίσκεται στην αρχή του. Ως εκ τούτου, παρατηρείται μεγάλο ενδιαφέρον από τα στελέχη

της ΑΑΔΕ για την έναρξη εφαρμογής των ηλεκτρονικών βιβλίων (myDATA) και τη δυνατότητα επιλογής της ηλεκτρονικής τιμολόγησης μέσω πιστοποιημένου παρόχου από όλες τις επιχειρήσεις, είναι αυτή τη στιγμή ένα από τα σημαντικότερα βήματα που θα βοηθήσουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό των ελληνικών επιχειρήσεων. Αποστολή της Epsilon Net τους αμέσως επόμενους μήνες είναι να αποτελέσει τον πολύτιμο συνεργάτη της ελληνικής επιχείρησης προκειμένου να μεταβεί ομαλά στις νέες ΧΡΗΜΑ 35

πληροφορική & τηλεπικοινωνίες

μέγιστη ασφάλεια του προσωπικού τους, αλλά και την αδιάλειπτη επικοινωνία με τους πελάτες και συνεργάτες τους. Ταυτόχρονα, είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν καινοτόμες λύσεις εφαρμογών λογισμικού για να καλύψουν τις νέες ανάγκες των επιχειρήσεων για εργασία από απόσταση, αλλά και για συνέχιση της λειτουργίας τους στις νέες αυτές συνθήκες που καθόρισε η πανδημία Covid 19. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η τεχνολογία των εφαρμογών επιχειρηματικού λογισμικού επιτρέπει την εξ αποστάσεως εργασία και την άρτια διαχείριση και λειτουργία όλης της επιχείρησης. Οι τεχνολογίες web, cloud και mobile ανοίγουν νέους ορίζοντες στους σύγχρονους “decision makers” για τον τρόπο επίβλεψης της εταιρείας τους, ενώ παράλληλα τους δίνουν τη δυνατότητα να προσαρμόσουν τα κόστη τους αλλά και την αποτελεσματικότητα των εργασιών σε όλη τη δομή της επιχείρησής τους.

πληροφορική & τηλεπικοινωνίες συνθήκες του myDATA, αλλά και στην άμεση εφαρμογή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης, βοηθώντας παράλληλα να μεταβεί στη νέα ψηφιακή εποχή που, εν τέλει, θα τη βοηθήσει να ξεπεράσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και τα εμπόδια που θέτει η πανδημία στο επιχειρείν. Επενδύοντας διαχρονικά στην τεχνολογική καινοτομία με web, cloud και mobile εφαρμογές, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος και να αποκτήσουν τα ψηφιακά εργαλεία, όχι μόνο για την επιβίωσή τους σήμερα, αλλά κυρίως για την ανάπτυξή τους στο κοντινό μέλλον. Η τρέχουσα συγκυρία, παρά τις αντιξοότητες, ενισχύει την αισιοδοξία μας για συνέχιση της αναπτυξιακής πορείας του ομίλου της Epsilon Net, καθώς, όπως είναι φυσικό, η ζήτηση για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μας διευρύνεται, όπως και το πελατολόγιό μας. Σε αυτό συντελεί αποφασιστικά η πρόσφατη πιστοποίησή μας από την ΑΑΔΕ ως Πάροχος Ηλεκτρονικής Τιμολόγησης, η οποία επικυρώνει θεσμικά την τεχνογνωσία και μακρόχρονη εμπειρία του ομίλου, καθιστώντας τον επίσημο σύμμαχο και στήριγμα των επιχειρήσεων στο αμέσως επόμενο βήμα για το ψηφιακό τους μετασχηματισμό. Επιπλέον, η Epsilon Net έχει εξασφαλίσει σε όλες τις εφαρμογές της, τόσο για λογιστικά γραφεία όσο και για επιχειρήσεις, την αυτόματη σύνδεσή τους με την πλατφόρμα myDATA της ΑΑΔΕ».

Αγορά λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής Όσον αφορά τη συνολική εικόνα της εγχώριας αγοράς λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής, πρόσφατη μελέτη της ICAP αναφέρει ότι η αγορά του λογισμικού αυξήθηκε κατά 2,9% και οι υπηρεσίες πληροφορικής κατά 2,3% το 2019. Σημειώνεται ότι στον κλάδο του λογισμικού και των υπηρεσιών πληροφορικής δραστηριοποιείται πολύ μεγάλος αριθμός εταιρειών, με τις περισσότερες εξ αυτών να είναι μικρού μεγέθους. Ο βαθμός συγκέντρωσης στον κλάδο είναι χαμηλός, δεδομένου του ότι οι πέντε μεγαλύτερες εταιρείες κάλυψαν το 22% των συνολικών πωλήσεων το 2019. Αντίστοιχα, οι δέκα μεγαλύτερες εταιρείες απέσπασαν το 37% των συνολικών εσόδων του κλάδου το ίδιο έτος. 36

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η βασική δραστηριότητα των εταιρειών συνίσταται στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών με αντικείμενο την επιλογή και εγκατάσταση εξοπλισμού πληροφορικής και την ολοκλήρωση (integration) ή/και παραμετροποίηση λογισμικού. Όπως επισημαίνει ο Νίκος Ταβουλάρης, senior consultant Οικονομικών Μελετών της ICAP, η ζήτηση για τις υπηρεσίες πληροφορικής και για το λογισμικό εξαρτάται, πλέον, σε μεγάλο βαθμό, από την ανάγκη των επιχειρήσεων-πελατών του κλάδου να μετασχηματιστούν ψηφιακά όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε να καταφέρουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Εκτός του ιδιωτικού τομέα, και ο δημόσιος τομέας κινείται προς την κατεύθυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία, που αποτελεί χρόνιο πρόβλημα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητά του. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες για τις εταιρείες του κλάδου. Σύμφωνα με τη Σταματίνα Παντελαίου, διευθύντρια Οικονομικών-Κλαδικών Μελετών της ICAP, η αγορά του λογισμικού (software) κινείται ανοδικά τα τελευταία έτη. Ειδικότερα, το 2019, παρουσίασε άνοδο 2,9% σε σχέση με

το 2018. Η εν λόγω αγορά παρουσιάζει συνεχή άνοδο από το 2014, και σε σχέση με το 2013 έχει αυξηθεί κατά 21% περίπου. Κυρίαρχη κατηγορία στην εγχώρια αγορά λογισμικού είναι το Application Software, καθώς καλύπτει ποσοστό 67%, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αφορά την κατηγορία Systems Software. Όσον αφορά την εγχώρια αγορά των Υπηρεσιών Πληροφορικής (IT Services), το 2019, αυξήθηκε κατά 2,3% σε σχέση με το 2018. Όπως και στην περίπτωση του λογισμικού, η αγορά των υπηρεσιών πληροφορικής κινείται ανοδικά από το 2014 και έπειτα (2019/2013: +12,7%). Παρά το γεγονός ότι οι εταιρείες πληροφορικής υπέστησαν απώλειες την περίοδο 2009-2013, αυτές ήταν σημαντικά μικρότερες σε σχέση με άλλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και κατάφεραν λίαν συντόμως να επιστρέψουν σε αναπτυξιακή τροχιά. Στη συνέχεια, η σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας και η επαναφορά της σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2017 και έπειτα συνέβαλαν, με τη σειρά τους, στην ανοδική πορεία του κλάδου. Εκτιμάται ότι λόγω του Covid-19 οι περισσότερες εταιρείες θα αυξήσουν τους προϋπολογισμούς τους για απομακρυσμένες τεχνολογίες (που επιτρέπουν την τηλεργασία) και για την κυβερνοασφάλεια (cyber security) και το γεγονός αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στον κλάδο. • • •

ranking

Οι νικητές του lockdown:

0 2 p o t ο Τ

των πλέον κερδοφόρων εισηγμένων

Ανθεκτικά blue chips, ελπιδοφόρα mid caps: Τι έδειξε το εξάμηνο και η δύσκολη συνέχεια

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

οκιμάζονται, αλλά αντέχουν. Αυτό είναι, σε γενικές γραμμές, το μήνυμα που εισέπραξε η επενδυτική κοινότητα από τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου. Κατά γενική εκτίμηση, το δυσκολότερο στη χρηματιστηριακή διαδρομή των εισηγμένων, και μάλιστα μετά από ένα βραχύβιο διάλειμμα-«ανάσα», ύστερα από την πρωτόγνωρη «ελληνική κρίση». Προφανής ήταν η μείωση των οικονομικών επιδόσεων για την πλειονότητα των εταιρειών, αλλά με αρκετές ενθαρρυντικές ενδείξεις για την εξίσου δύσκολη συνέχεια. Και με άγνωστες παραμέτρους, ακόμη, τόσο τη χρονική διάρκεια όσο και την ένταση και το εύρος των συνεπειών. Στα υποστηρικτικά για την αγορά σημεία ανήκουν οι διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη (στη συζήτησή του με τον ιστορικό και συγγραφέα Γιουβάλ Νόα Χαράρι στους Νew Υork Τimes), πως θα είναι αδιανόητο να πάει η χώρα σε δεύτερο γενικευμένο lockdown. Όπως επίσης τα μέτρα που μέχρι τώρα λαμβάνονται αλλά και όσα θα ληφθούν προκειμένου να υποστηριχθεί η επιχειρηματικότητα, η πραγματική οικονομία. Στις συγκεκριμένες συνθήκες, ωστόσο, ξεχώρισαν κάποιες εισηγμένες που αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικές από άλλες ως προς την αύξηση τόσο της κερδοφορίας τους όσο και του κύκλου εργασιών τους. Στους πίνακες που δημοσιεύουμε, και που επιμελήθηκε ο υπεύθυνος ανάλυσης της Λέων Δεπόλας Χρηματιστηριακή, Νίκος Καυκάς, προβάλλεται ένα ισχυρό top 20 που παρουσίασε όχι μόνο αντοχές, αλλά και αύξηση κερδοφορίας, ευνοούμενο, στις περισσότερες περιπτώσεις, από τη ζήτηση των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, που σημείωσε αύξηση κατά την περίοδο της καραντίνας. Όσον αφορά τη συνολική εικόνα, ακτινογραφώντας τα μεγέθη εξαμήνου, ο Μάνος Χατζηδάκης (επικεφαλής ανάλυσης στην Beta Χρηματιστηριακή), καταγράφει μείωση κύκλου εργασιών 20,5% (από ένα μεγάλο δείγμα 61 εισηγμένων), λειτουργικών κερδών κατά 30% και ζημίες 786 εκατ. (με μεγάλο μέρος όμως να προέρχεται από τη συναλλαγή της Eurobank και την απόσχιση του Cairo).

Σε επίπεδο εμποροβιομηχανικών εταιρειών, οι εισηγμένες δείχνουν κέρδη 109 εκατ. ευρώ, ενώ αν αφαιρεθούν τα δύο διυλιστήρια, τα κέρδη διαμορφώνονται σε 597 εκατ. ευρώ ή 3% χαμηλότερα σε σχέση με πέρσι. Η γενική εικόνα σαφώς και αδικεί πολλές εταιρείες που μπαίνουν στον «κουβά» μιας πολύ ειδικής περιόδου, όταν πρακτικά η οικονομική δραστηριότητα για δύο μήνες σε πολλούς κλάδους ήταν μηδέν, ο δε τουρισμός είχε ελάχιστη συνεισφορά. Η ανάγνωση των αποτελεσμάτων οφείλει να λάβει υπόψη αυτές τις ιδιαιτερότητες, ειδικά σε όσες εταιρείες έχουν «δείξει χαρακτήρα» στη διατήρηση των μεγεθών τους σε αξιοπρεπή επίπεδα. Ανθεκτικές στις συνέπειες της πανδημίας εμφανίζονται οι 3 στις 4 εισηγμένες, με τους ισχυρούς ομίλους να βγαίνουν ακόμη και ελαφρώς ενισχυμένοι, ενώ για την πλειονότητα των μεσαίων-μικρότερων η επιδείνωση των οικονομικών μεγεθών δείχνει διαχειρίσιμη. Αυτή είναι μια πρώτη εκτίμηση των αποτελεσμάτων εξαμήνου και με την προβολή εκτίμησης για το τρίτο τρίμηνο, ενώ «τρέχει» ήδη το τέταρτο και τελευταίο. Αυτό, βεβαίως, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, και χωρίς να είναι δυνατή η ακριβής εκτίμηση από μια ενδεχόμενη επιβάρυνση της κατάστασης, κάτι που ωστόσο συνεκτιμάται ήδη σε κεντρικό επίπεδο, από την ΕΚΤ. Το σημαντικό (και) για τη χρηματιστηριακή/ επενδυτική κοινότητα είναι πως οι 8-12 όμιλοι-πυλώνες της εγχώριας επιχειρηματικότητας αποδεικνύονται «σκληρά καρύδια», με διοικήσεις εκπαιδευμένες στη διάρκεια της δεκαετούς δοκιμασίας της χώρας μας. Με

αρκετά «αντισώματα» μπήκαν στην περίοδο του lockdown, με επίμονες προσπάθειες ανέκτησαν (μικρότερο ή μεγαλύτερο) μέρος των απωλειών με την άρση και με συγκρατημένη αισιοδοξία είναι έτοιμοι να διαχειριστούν τη συνέχεια. Ο ΟΤΕ, ο Mytilineos, ο Sarantis και η Κρι Κρι είναι περιπτώσεις ενδεικτικές μιας ευρύτερης ομάδας εισηγμένων που εμφάνισαν ακόμη και βελτίωση των οικονομικών επιδόσεών τους στο διάστημα Απριλίου-Ιουνίου (δεύτερο τρίμηνο), ενώ με γνώμονα τη θετική στάση των insider funds, αναμένεται ανάλογη εικόνα και για το τρέχον διάστημα, Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου. Ωστόσο, στον αντίποδα, και με το χρηματιστηριακό ταμπλό «καθρέφτη» της πραγματικής κατάστασης, κοινή είναι η εκτίμηση πως αρκετές εταιρείες που ήταν στο μεταίχμιο προ Covid-19 δοκιμάζονται και θα δοκιμαστούν ακόμη περισσότερο υπό το βάρος της κατακόρυφης μείωσης του κύκλου εργασιών, των αποτελεσμάτων και του ακριβότερου κόστους εξυπηρέτησης χρήματος/ υποχρεώσεων. ΟΤΕ: Οριακή (κατά 3%) ήταν η μείωση των εσόδων του ΟΤΕ, τα οποία διαμορφώθηκαν στα 918 εκατ. (στο δεύτερο τρίμηνο). Ωστόσο, το περιοριστικό πρόγραμμα που εφάρμοσε η διοίκηση Τσαμάζ, σε συνδυασμό με δράσεις μόχλευσης, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των προσαρμοσμένων κερδών κατά 20%, στα 118,4 εκατ. ευρώ. Η διοίκηση, έχοντας ως δεδομένο το γεγονός ότι η πανδημία θα συνεχίσει να επηρεάζει αρΧΡΗΜΑ 39

ranking

νητικά τα έσοδα του ομίλου (σε Ελλάδα και Ρουμανία) στο δεύτερο εξάμηνο, συνεχίζει την τήρηση αυστηρών μέτρων περιορισμού κόστους σε όλους τομείς, με σκοπό τη διατήρηση της κερδοφορίας και των ταμειακών ροών. Σταθερή στη δέσμευσή της για διανομή εσόδων ύψους 400 εκατ. στους μετόχους, η διοίκηση έχει εξασφαλίσει τη θετική ψήφο funds και αναλυτών.

65,92 εκατ. (14,8%), καθαρών κερδών μετά από φόρους στα 9,08 εκατ., ενίσχυση πωλήσεων στους τομείς παγωτού, γιαουρτιού, προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Με διψήφια (στο 29,7%) αύξηση των πωλήσεων γιαουρτιού στις αγορές εξωτερικού (24,9 εκατ. plus), επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό και κτήρια (5,7 εκατ.), υγιή χρηματοοικονομική διάρθρωση και υψηλή ρευστότητα, η σερραϊκή γαλακτοβιομηχανία δικαιολογεί τις θετικές προβλέψεις για το τρίτο τρίμηνο και είναι «θωρακισμένη» για τις δυσκολίες του τέταρτου.

ες Στις συγκεκριμέν ο, συνθήκες, ωστόσ ς ξεχώρισαν κάποιε εισηγμένες που αποδείχθηκαν πιο λλες ανθεκτικές από ά ση ως προς την αύξη ορίας τόσο της κερδοφ κύκλου τους όσο και του εργασιών τους.

MYTILINEOS: Αυξημένα κέρδη εν μέσω πανδημίας κατέγραψε η εταιρεία Mytilineos πιστοποιώντας την ικανότητα/δυνατότητά της να απορροφά την πίεση που επιφέρει το αδύναμο οικονομικό περιβάλλον. Στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της εισηγμένης περιλαμβάνεται η μείωση του καθαρού δανεισμού στα 477 εκατ. (σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο), με τον Δείκτη Καθαρού Δανεισμού/EBITDA να διαμορφώνεται, σταθερά, σε επίπεδα χαμηλότερα του 2x (1,69), στο διάστημα των τελευταίων 12 μηνών. Για το υπόλοιπο του 2020, η διοίκησή της εκτιμά πως, παρά το ρευστό περιβάλλον, η ισχυρή ανάκαμψη των τιμών του Αλουμινίου σχεδόν στα επίπεδα προ Covid-19 και η επιτάχυνση της υλοποίησης των έργων EPC στους τομείς ΑΠΕ θα διατηρήσουν την κερδοφορία σε υψηλά επίπεδα. Θέτοντας τις βάσεις για τη δημιουργία τριψήφιων ελεύθερων ταμειακών ροών για τη διετία 2021-2022.

πέτυχε στο διάστημα Απριλίου-Ιουνίου να ανεβάσει τα περιθώρια κέρδους κατά 3 μονάδες, με το περιθώριο ΕΒΙΤDA στο 15,48% και το ΕΒΙΤ margin στο 12,12% (από 9,10%) το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Μάλιστα η εταιρεία υπολογίζει πως με την προσθήκη των labels της Coty και της Lukcsja και τη διψήφια αύξηση των πωλήσεων αντισηπτικών (από τον Ιούνιο) μπορεί να διατηρήσει την αυξητική τάση που σημείωσε το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου.

SARANTIS: Από τις εισηγμένες με υγιή οικονομική διάρθρωση, προ Covid-19, με ηγετική θέση στην εγχώρια αγορά και σημαντική εξαγωγική παρουσία, είναι από τις εταιρείες που βγαίνουν ενισχυμένες από την πανδημία. Εφαρμόζοντας –όπως στο σύνολό τους πράττουν οι εισηγμένες αυτής της κατηγορίας– αυστηρή περικοπή εξόδων και κόστους,

KΡΙ ΚΡΙ: Από τη μεσαία κεφαλαιοποίηση μεν (στον δείκτη FT Mid Cap) η Κρι Κρι, αντιπροσωπευτική (και ενδεικτική) περίπτωση υγιούς εταιρείας, με σταθερή αύξηση όλων των οικονομικών μεγεθών και ποιοτικών δεικτών, «βλέπει» μόνο υψηλότερα και μέχρι το τέλος του έτους. Τα αποτελέσματα εξαμήνου εμφανίζουν αύξηση του κύκλου εργασιών στα

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

ΕΥΔΑΠ: Ανελαστική ζήτηση, σιγουριά ομολόγου. Και με εξασφαλισμένη σταθερή ετήσια απόδοση, η ΕΥΔΑΠ πληροί την πλειονότητα των προϋποθέσεων ώστε να αποτελεί διαχρονική επιλογή ενός «passive λογικής» χαρτοφυλακίου. Όπως, ενδεικτικά, για τον Τζον Πόλσον που, με το 9,94% του μετοχικού κεφαλαίου της επιχείρησης, γράφει σταθερά έσοδα από μερίσματα και απόδοση συγκριτικά με αυτήν της αγοράς. Για παράδειγμα, η διοίκηση (για τη χρήση 2019) προχώρησε στη διανομή μερίσματος 0,361 ευρώ, που αντιστοιχεί σε απόδοση 5,78% (!). Αυξημένο μέρισμα, ως απόρροια των θετικών αποτελεσμάτων (σε κύκλο εργασιών, EBITDA, με λειτουργικό αποτέλεσμα 22% ένα από τα πέντε μεγαλύτερα μεταξύ των εισηγμένων). Με κύκλο εργασιών 158,3 εκατ., καθαρά κέρδη 14,3 εκατ., το πρώτο εξάμηνο «έκλεισε» ικανοποιητικά, συνεκτιμώντας τις όποιες επενέργειες λόγω Covid-19. Με βάση το διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου, η διοίκηση προχώρησε σε ουσιαστικές δράσεις, πετυχαίνοντας σταδιακά αύξηση των εισπράξεων, κάτι που θα αποτυπωθεί στα μεγέθη τρίτου τριμήνου, ενώ κατά το τρέχον (τέταρτο), η τάση βελτίωσης των εισπράξεων θα ξεπεράσει το 50%, διασφαλίζοντας ένα σαφώς καλύτερο διάστημα Ιουλίου-Δεκεμβρίου. Με λειτουργικές ταμειακές ροές (πρώτο εξάμηνο), η διοίκηση έχει θέσει δύο κύριες προτεραιότητες για τη συνέχεια: α) την επέκταση του δικαιώματος αποκλειστικής διάθεσης ύδατος στην περιοχή των Αθηνών για την επόμενη εικοσαετία και β) την πρόθεση να συμμετάσχει σε διαγωνισμούς εκτός ορίων Αττικής μέσω ΣΔΙΤ και κοινοπρακτικών σχημάτων.

ranking Θα είναι η πρώτη φορά που, αν τελικά ευοδωθούν οι προσπάθειες, η ΕΥΔΑΠ θα βγει εκτός... συνόρων, με τον επικεφαλής της ΕΥΔΑΠ, Χάρη Σαχίνη, να έχει δηλώσει πως η εισηγμένη θα διεκδικήσει το έργο ΣΔΙΤ για τη συντήρηση του δικτύου μεταφοράς νερού από τον Εύηνο και τον Μόρνο στην Αθήνα. Με την αποτίμησή της να πλησιάζει τα 700 εκατ., βρίσκεται σε μικρή απόσταση (μόλις 18 εκατ.) από τη 15η θέση της σχετικής κατάταξης.

Στα mid caps Με κεφαλαιοποίηση 144,50 εκατ., η ΕΥΑΘ είναι η «μικρή» του κλάδου ύδρευσης, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, με βασικούς μετόχους την ΕΕΣΥΠ/Υπερταμείο (50%), ΤΑΙΠΕΔ (24,05%), ισχυρό μειοψηφίας τη γαλλική SUEZ Environment (5,05%) και συμμετοχή ξένων και εγχώριων funds με θέσεις στο περίπου 12% του μετοχικού κεφαλαίου. Η εισηγμένη αποτελεί επιλογή αρκετών συντηρητικών (passive) funds και διαχειριστών που εστιάζουν σε κλάδους κοινής ωφέλειας, ανελαστικής ζήτησης/κατανάλωσης, με σταθερή κερδοφορία και υψηλή μερισματική πολιτική. Ενδεικτικά, για την τελευταία χρήση, η διοίκηση της ΕΥΑΘ διένειμε μέρισμα 0,268 ευρώ, που αντιστοιχεί σε απόδοση 6,77%. Με διψήφιο λειτουργικό περιθώριο (27%), συντελεστή αξία/ πωλήσεις στο 1,98, είχε έσοδα στο εξάμηνο

ι) Το σημαντικό (κα για τη χρηματιστη ή ριακή/επενδυτικ κοινότητα είναι πως οι 8-12 της όμιλοι-πυλώνες ηεγχώριας επιχειρ ματικότητας αποδεικνύονται ». «σκληρά καρύδια

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

34,464 εκατ. (από 35,622 της αντίστοιχης περιόδου του 2019), κέρδη μετά από φόρους 4,837 (έναντι 6,622 εκατ.), ταμειακά διαθέσιμα 83,994 εκατ. και ίδια κεφάλαια 178,320 εκατ., αριθμοί που την καθιστούν μία από τις υγιέστερες οικονομικά της μεσαίας κατηγορίας. Στα 5,20 ευρώ (την 1η Οκτωβρίου 2019) το υψηλό 52 εβδομάδων, στα 3,06 (16 Μαρτίου 2020) το αντίστοιχο χαμηλό. ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ: Αποτέλεσε ένα από τα στοιχήματα του 2019, δέχθηκε πιέσεις μετά από ρευστοποιήσεις θεσμικών, ως απόρροια των επιφυλάξεων για τη μείωση της ζήτησης για προϊόντα πλαστικού, αλλά το 2020 απέδειξε πως η διοίκηση Χαλιωρή των Πλαστικών Θράκης και θέλει και μπορεί να προσαρμόσει τη θρακιώτικη εταιρεία στα νέα δεδομένα. Με το ποσοστό 62% του Κωνσταντίνου και της Ευφημίας Χαλιωρή, με σημαντική συμμετοχή (κυρίως) εγχώριων θεσμικών χαρτοφυλακίων, η εισηγμένη ήταν από τις πρώτες που μπήκαν στην παραγωγή προϊόντων λόγω

Covid-19, κερδίζοντας τις εντυπώσεις, αλλά και πόντους στο χρηματιστηριακό ταμπλό. Από τις λίγες μετοχές με άνοδο για το 2020, στο 24,81% και το 34,45% σε διάστημα τριμήνου, έχει φτάσει να αποτιμάται 108 εκατ. ευρώ. Υγιής οικονομική διάρθρωση (αξία/ πωλήσεις στο 0,33, αξία/δανεισμός 1,13, μέρισμα 0,0458 ευρώ, απόδοση 1,84%). Στο εξάμηνο παρουσίασε κύκλο εργασιών (επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες) 155,37 εκατ., μικτά κέρδη 42,14 εκατ., μείωση δανεισμού κατά 36,556, στα 46,972 εκατ., και ίδια κεφάλαια 151,851 εκατ. ευρώ. Τεχνικά, η πειστική υπέρβαση των 2,40 ευρώ ενίσχυσε την τάση πέραν των 2,60 ευρώ. FLEXOPACK: Η εταιρεία των μελών της οικογένειας Γκινοσάτη (ελέγχουν το 62% του μετοχικού κεφαλαίου, ένα 5,107% έχει το fund Collins Stewart) παρουσίασε ενίσχυση σε όλα τα μεγέθη και τους ποιοτικούς δείκτες: Κύκλος εργασιών 51,387 εκατ. (έναντι 45,202), κέρδη μετά από φόρους 5,672 (3,496), λειτουργικό

TOP 20 ΑΥΞΗΣΗΣ ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΚΕΡΔΗ μ.φ.2020

ΚΕΡΔΗ μ.φ.2019

ΔΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ

219.254

54.674

301,0 %

ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ

2.292.475

621.465

268,9 %

LAVIPHARM

2.162.000

609.000

255,0 %

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ

9.187.000

2.622.000

250,4 %

PERFORMANCE TECHNOLOGIES

1.020.885

374.546

172,6 %

ΕΡΙΟΥΡΓΙΑ ΤΡΙΑ ΑΛΦΑ

74.817

32.124

132,9 %

ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ Α.Τ.Ε.

-56.856

-1.145.518

95,0 %

FOODLINK

-173.115

-2.157.190

92,0 %

ΒΑΡΑΓΚΗΣ Α.Β.Ε.Π.Ε.

-161.264

-1.581.427

89,8 %

CENERGY HOLDINGS

8.076.000

4.307.000

87,5 %

ΠΛΑΙΣΙΟ

330.000

178.000

85,4 %

EPSILON NET

932.075

508.797

83,2 %

REDS-ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

-137.043

-662.935

79,3 %

Ο.Τ.Ε.

181.000.000

104.800.000

72,7 %

ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ

-1.614.808

-5.186.232

68,9 %

TITAN CEMENT INTERNATIONAL

22.411.000

13.339.000

68,0 %

ΜΠΗΤΡΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ

-4.809.204

-13.891.760

65,4 %

ΙΛΥΔΑ

156.671

95.446

64,1 %

FLEXOPACK

5.672.000

3.496.000

62,2 %

Π.Γ. ΝΙΚΑΣ

-660.417

-1.655.843

60,1 %

ΠΗΓΗ: ΛΕΩΝ ΔΕΠΟΛΑΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΕΠΕΥ

περιθώριο 11%, αξία/δανεισμός 5,93 και μέρισμα 0,0632 ευρώ (0,80%) και αποτίμηση στα 92,59 ευρώ. Υψηλό-χαμηλό 52 εβδομάδων στα 8,30 (3 Φεβρουαρίου 2020) και στα 5,40 (16 Μαρτίου 2020). ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ: H Plias των αρχών του 2000, που παράπαιε επί θητείας Γιώργου Δαυίδ, ξανάγινε ο ιστορικός Παπουτσάνης στα χέρια του Γιώργου Γκάτζαρου και του Μενέλαου Τασόπουλου. Ένα από τα απόλυτα turnaround stories στα mid caps για την αγορά, κλασικό case study για το πώς «ανασταίνεται» μια εταιρεία, ξαναμπαίνει στον επιχειρηματικό χάρτη και με μεθοδικές ενέργειες «χτίζει» την επόμενη ημέρα. Γνωστό brandname με ποιοτικά χαρακτηριστικά, παρουσία στις μεγάλες αλυσίδες λιανικής, συνεργασίες με πολυεθνικούς ομίλους και με σημαντικό ύψος εξαγωγών, η εισηγμένη μπήκε και αυτή στην παραγωγή προϊόντων αντισηπτικού, διεύρυνε το χαρτοφυλάκιο απολυμαντικών, καινοτόμησε στην παραγωγή σαπωνομάζας, με αποτέλεσμα στο εξάμηνο να παρουσιάσει κύκλο εργασιών 20,9 εκατ. (αύξηση 46%), κέρδη 2,3 εκατ. (από 600 χιλ. ευρώ). Μεγάλο μέρος των απωλειών στον τουριστικό/ξενοδοχειακό κλάδο αντισταθμίστηκε από την είσοδό της στην αγορά των βιοκτόνων και απολυμαντικών, ενώ οι εξαγωγές έφθασαν στο 50% της παραγωγής. Στα 54,76 εκατ. ανέρχεται η αποτίμηση της εισηγμένης, με άνοδο 31% της μετοχής από την αρχή του έτους. Με χαμηλή-υψηλή 52 εβδομάδων στα 2,2686 (17 Αυγούστου 2020) και στο 0,9342 (12 Μαρτίου 2020). ENTERSOFT: Από τον κλάδο της πληροφορικής & σχετικών εφαρμογών –ο οποίος επανέρχεται στο προσκήνιο (και) λόγω Covid-19– η Entersoft είναι σχετικά νέα στην Κύρια Αγορά, καθώς αναβαθμίστηκε από την Εναλλακτική λίγο πριν το lockdown. Χρηματιστηριακά ενισχύθηκε σημαντικά από τη διεύρυνση του free float της, με τη μετοχή να κερδίζει 57,66% έκτοτε και να φτάνει, πλέον, στα 53,70 εκατ. Στο 62% η συμμετοχή 7 μετόχων, με μεγαλύτερο τον Π. Νικολόπουλο (23,4%) και με παρουσία του fund Squad Growth (με 5,04%). Διαδοχικά ιστορικά υψηλά για τη μετοχή, με ένα μέρος της αγοράς να ποντάρει στο ότι η

εισηγμένη (μέσω του σχήματος στο οποίο συμμετέχει) θα είναι η νικήτρια στον διαγωνισμό για την απόκτηση της Singular Logic.

Tα funds, το fair value, οι εκτιμήσεις «Μισογεμάτο ή μισοάδειο ποτήρι είναι το Χρηματιστήριο Αθηνών;» είναι ερώτημα που προκύπτει από τις εκτιμήσεις των πανίσχυρων επενδυτικών οίκων. Με την απάντησή του «κλειδί» για την αποκόμιση υπεραξιών ή τον κίνδυνο εγγραφής ζημιών, ανάλογα με την προσέγγιση ενός ιδιώτη επενδυτή και τις επιλογές που θα κάνει. Καταρχάς, μια αγορά –ακόμη και η «ρηχή» ελληνική– όταν αποτιμάται στα 45 δισ., δηλαδή στο 25% του ΑΕΠ της χώρας, είναι εξ ορισμού υποτιμημένη σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που είναι δύο φορές μεγαλύτερος. Επιπροσθέτως, όταν το ΧΑ είναι το δεύτερο χειρότερο σε απόδοση (μετά από εκείνο της Βιέννης), σε μια περίοδο κατά την οποία τα διεθνή χρηματιστήρια έχουν επανακάμψει θεαματικά μετά το lockdown, είναι προφανές πως το περιθώριο αντίδρασης είναι (θεωρητικά) μεγαλύτερο, ενώ το περιθώριο περαιτέρω μεγάλων απωλειών (συγκριτικά) μικρότερο. Σε σημαντικό discount (αρνητική απόσταση) το ελληνικό σε σχέση με τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, παρουσιάζει την ιδιομορφία πως όσον αφορά στη διαμόρφωση των δεικτών «βαρύνεται» από την αυξημένη στάθμιση που έχει ο τραπεζικός κλάδος, «βαρύτητα» την οποία οι αρμόδιες χρηματιστηριακές αρχές φρόντισαν να επαυξήσουν αντί να την καταστήσουν πιο αντιπροσωπευτική. Αυτό έχει ως συνέπεια ο μεν Γενικός Δείκτης να εμφανίζεται εγκλωβισμένος στο εύρος των 600-670 μονάδων για σχεδόν έξι μήνες, η δε πραγματική αξία αρκετών blue chips να αντιστοιχεί σε υψηλότερα επίπεδα, ενώ δεν είναι λίγες και οι μετοχές που καταγράφουν

ιστορικά υψηλές τιμές. Στρέβλωση που αποδίδεται τόσο στην επικέντρωση των επενδυτικών οίκων σε μια ολιγομελή ομάδα εισηγμένων όσο και στη συνεχιζόμενη απαξίωση των τραπεζικών ομίλων. Με αποτέλεσμα να αδικούνται και όμιλοι (της μεγάλης κεφαλαιοποίησης) και εταιρείες (της μεσαίας-μικρής) που παρουσιάζουν σταθερή βελτίωση οικονομικών μεγεθών και χρηματιστηριακή αξία αναντίστοιχη της τρέχουσας διακύμανσης του δείκτη. Γεγονός που, σε σημαντικό βαθμό, οφείλεται και στα αντικρουόμενα επενδυτικά συμφέροντα των ξένων οίκων, των funds δηλαδή αυτών που ελέγχουν περισσότερα από 27 δισ. (σε όρους χρηματιστηριακής αξίας). Συμφέροντα που συχνά συμβαδίζουν με την επάρκεια (ή ανεπάρκεια) των θέσεων που έχουν σε μια εισηγμένη και ανάλογα επιδιώκουν να την αυξήσουν (αγοράζοντας σε όσο το δυνατόν φθηνότερες τιμές) ή να τη μειώσουν (πουλώντας σε όσο το δυνατόν ακριβότερες τιμές). Ωστόσο, είναι και θέμα οπτικής, δηλαδή, πρακτικά, ποιες μετοχές εξετάζει ένας οίκος, σε ποιες διατηρεί (ή θέλει να αποκτήσει) θέσεις, με ποιον χρονικό ορίζοντα τις αναλύει για τους πελάτες του. Πρόσφατα, η JP Morgan, σε έκθεσή της, χαρακτήρισε την ελληνική αγορά την ακριβότερη στην Ευρώπη, υπολογίζοντας με γνώμονα τα κέρδη/μετοχή, ανεβάζοντας τον βασικό δείκτη τιμής/κέρδη στις 99,2 φορές για το 2020 και στις 75,5 φορές για το 2021. Όμως, αυτό το υπερβολικό μέγεθος είναι παντελώς παραπλανητικό και επ’ ουδενί αντικατοπτρίζει την πραγματική αξία των εταιρειών. Συγκεκριμένα, ο μεν δείκτης MSCI Greece περιλαμβάνει μόλις 4 εισηγμένες (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΧΡΗΜΑ 43

ranking TOP 20 ΑΥΞΗΣΗΣ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Πρόσφατα, η JP ή Morgan, σε έκθεσ της, χαρακτήρισε ρά την ελληνική αγο την ακριβότερη στην Ευρώπη με η/ γνώμονα τα κέρδ μετοχή.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Κ. ΕΡΓΑΣΙΩΝ 2020

Κ. ΕΡΓΑΣΙΩΝ 2019

AVE Α.Ε

58.579.044

19.369.856

202,4 %

PASAL-ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

1.484.908

773.793

91,9 %

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

1.460.000.000

866.000.000

68,6 %

ΕΥΡΩΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΜΒ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

2.546.388

1.576.667

61,5 %

ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ

20.918.614

14.350.862

45,8 %

TRASTOR Α.Ε.Ε. ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ

5.992.895

4.166.826

43,8 %

Π.Γ. ΝΙΚΑΣ

28.260.457

19.700.353

43,5 %

BRIQ PROPERTIES ΑΕΕΑΠ

1.766.000

1.317.000

34,1 %

ΔΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ

3.763.794

2.931.075

28,4 %

ΤΡΑΠΕΖΑ EUROBANK ERGASIAS

1.154.000.000

912.000.000

26,5 %

PERFORMANCE TECHNOLOGIES

13.121.170

10.450.443

25,6 %

ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΑΒΕΕΑ - ΔΡΟΜΕΑΣ

9.902.000

7.900.000

25,3 %

ΙΛΥΔΑ

1.726.968

1.378.931

25,2 %

FOODLINK

33.416.818

27.822.165

20,1 %

CNL CAPITAL

606.391

508.462

19,3 %

QUEST ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ

303.927.000

258.178.000

17,7 %

ΕΛΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

15.450.086

13.132.550

17,6 %

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

166.501.000

141.600.000

17,6 %

ΓΙΟΥΡΟΜΠΡΟΚΕΡΣ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ

906.000

771.000

17,5 %

ΚΡΙ-ΚΡΙ

65.923.269

57.401.669

14,8 %

ΠΗΓΗ: ΛΕΩΝ ΔΕΠΟΛΑΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΕΠΕΥ

Jumbo, Motor Oil), ο δε MSCI Greece Investable Market Index 20 εταιρείες, με τις 3 τραπεζικές στην πρώτη δεκάδα και με τη «βαρύτητα» Eurobank, Εθνικής, Alpha Bank συνολικά στο 17,32%. Δεδομένων των οικονομικών αποτελεσμάτων των συστημικών τραπεζών και της χαμηλής αποτίμησής τους (χαμηλότερα των 4 δισ.), ο δείκτης p/e διαμορφώνεται στα ύψη, αποκρύπτοντας όμως τη λειτουργική κερδοφορία, τα ισχυρά ίδια κεφάλαια, τις ελεύθερες ταμειακές ροές και άλλα ποιοτικά στοιχεία εισηγμένων, όπως λ.χ. ο ΟΤΕ, η Jumbo, ο ΟΠΑΠ, η Mytilineos, τη σταθερή ανάπτυξη (Τέρνα Ενεργειακή) ή τη συγκυριακή μείωση μεγεθών (ΜΟΗ, ΤΙΤΑΝ).

Την ίδια ώρα, και με βάση τα αποτελέσματα, η Citi δίνει τιμή-στόχο για τη μετοχή του ΟΤΕ ακόμη και 40% πάνω από την τρέχουσα τιμή, με το ταμείο του Οργανισμού πιο γεμάτο και από... τράπεζες και με πρόβλεψη της διοίκησης να διανείμει 400 εκατ. σε μερίσματα. Τα περισσότερα από κάθε άλλη συμμετοχή (εκτός Γερμανίας) της Deutsche Telekom.

Εξετάζοντας πιο προσεκτικά κανείς τον δείκτη MSCI IMI (περιλαμβάνει 20 εταιρείες), θα διαπιστώσει πως έχει μερισματική απόδοση 3,03% μεγαλύτερη των ευρωδεικτών MSCI Emerging Markets (2,29%) και MSCI ACWI (1,95%), συντελεστή τιμής/κέρδη στις 9,43 φορές, έναντι 19,51 και 24,33, και συντελεστή τιμής/λογιστική αξία στο 0,53, έναντι 1,72 (Emerging Markets) και 2,40 (ACWI).

Θεαματική ενίσχυση σε όλα τα ποιοτικά οικονομικά μεγέθη για την εταιρεία Mytilineos και προοπτική παραγωγής τριψήφιων ελεύθερων ταμειακών ροών το 2021 και το 2022. Ανάλογη εικόνα διαμορφώνεται και για την Jumbo, αλλά και για αρκετές ακόμη εισηγμένες της μεγάλης κεφαλαιοποίησης που μόνο υπερτιμημένες δεν μπορούν να θεωρηθούν (Sarantis, Fourlis, ΕΥΔΑΠ, ΑΔΜΗΕ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ κ.ά.).

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Ο ΟΠΑΠ ανακάμπτει και από το δεύτερο τρίμηνο προσβλέπει σε ισχυρό τρίτο τρίμηνο και μικρή μείωση στα μεγέθη του για το σύνολο της χρήσης. Θα διανείμει, για ακόμη μία χρήση, υψηλό μέρισμα, παρά τις συνέπειες της πανδημίας.

Παράλληλα, πίσω από τη «βιτρίνα» του ΧΑ, αναπτύσσεται μια ευάριθμη ομάδα εισηγμένων, από τη μεσαία-χαμηλότερη κατηγορία, με σταθερή ενίσχυση των οικονομικών μεγεθών τους, συνεχή άνοδο στο χρηματιστηριακό ταμπλό, αλλά σε αποτιμήσεις χαμηλότερες του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Και η παράμετρος του μερίσματος Παράμετρος που θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά (όσον αφορά στη ρευστότητα) σχετίζεται με την απαλλαγή από την εισφορά αλληλεγγύης των μερισμάτων προηγούμενων χρήσεων. Το μέτρο αυτό θα ισχύσει για πρώτη φορά μετά το 2010 και, υπό προϋποθέσεις, θα εισφέρει ρευστότητα σε μετόχους, επενδυτική κοινότητα. Το πιθανότερο είναι –μέσω αυτής της ρύθμισης– να προταθεί/εγκριθεί διανομή προμερίσματος, από τη στιγμή που, μέχρι τώρα, δεν είναι γνωστό αν θα ισχύσει και για τα μερίσματα του 2021. Η αναφορά είναι ρητή για το 2020, αλλά θα δούμε. • • •

[αφιέρωμα] τυχερά παίγνια

Το 2021 » ι ε λ ί ε τ α θα «ανέο πλαίσιο με ένα δνιαδικτυακή για τη ά τυχερών αγορ νίων παιγ τελική για να μπούμε στην ών ια όν χρ α νέ εν όν εδ σχ τυακ Έπρεπε να περάσουν ν για τη ρύθμιση της αγοράς διαδικ ό Οιιώ ργ ευθεία των διαδικασ υ σχετικού κανονισμού από τον υπου έλεσε οτ η το παιγνίων. Η έγκρισ αϊκούρα, τον περασμένο Αύγουστο, απ ιναν, έγ Στ υ το πο ικών βημάτων κονομικών, Χρήσ οχ αδ δι ά ιρ σε α μι σε και από το τελευταίο βήμα ύμενη κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ, όσο τύου ικ γο τόσο από την προη η αγορά τυχερών παιγνίων μέσω Διαδ ο τη σημερινή, με στόχ ι μια ορθή κανονικότητα. βε λά στην Ελλάδα να

κανονισμός «Θέσπιση Κανονισμού Παιγνίων για τη Διοργάνωση και Διεξαγωγή Τυχερών Παιγνίων μέσω Διαδικτύου» (ΦΕΚ Β’ 3562/05.08.2020) ανοίγει τον δρόμο για την (οριστική) αδειοδότηση των υφιστάμενων παρόχων, αλλά και νεοεισερχόμενων στην αγορά. Η σημασία του εγχειρήματος είναι αρκετά μεγάλη αν αναλογιστεί κανείς ότι τα παίγνια που διεξάγονται διαδικτυακά (remote

gambling) καταλαμβάνουν μερίδιο 53,31% του συνολικού κύκλου εργασιών, ενώ αυτά που διεξάγονται επίγεια (land-based) καταλαμβάνουν μερίδιο 46,69%.

συνολικά ακαθάριστα έσοδα (GGR), που ανήλθαν σε 2,23 δισ. ευρώ ευρώ, καταγράφοντας θετική μεταβολή 5,25% έναντι του 2018.

Συγκεκριμένα, ο συνολικός κύκλος εργασιών (TGR) της αγοράς τυχερών παιγνίων στην Ελλάδα ανήλθε σε 15,96 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 14,7% σε σύγκριση με το 2018.

Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η πανδημία του κορωνοϊού ανέτρεψε άρδην τα δεδομένα στον κλάδο, επηρεάζοντας το περιβάλλον και τις οικονομικές συνθήκες, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποια θα είναι τα αντίστοιχα μεγέθη για το 2020, μολονότι, μετά το lockdown, οι τζίροι της αγοράς του online gaming δείχνουν να «έχουν πάρει τα πάνω τους».

Αντίστοιχα, σύμφωνα με την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), όπως είναι φυσικό, αύξηση καταγράφηκε και στα 46

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

τυχερά παίγνια αυτή (24 πάροχοι) διέθετε προθεσμία υποβολής των απαιτούμενων αιτήσεων αδειοδότησης στην Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ) μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αιτήσεις έχουν υποβάλει περίπου 18 εταιρείες (μέχρι αρχές Οκτωβρίου), αναμένεται μέσα στο προσεχές διάστημα σημαντικός αριθμός εταιρειών, που δραστηριοποιούνται σήμερα, να τεθούν εκτός αγοράς, ενώ η Αρχή, σε διάστημα δύο μηνών, θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την αξιολόγηση των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τους πρωτοεμφανιζόμενους στην ελληνική αγορά διαδικτυακών παιγνίων για τους οποίους η διαδικασία υποβολής αιτήσεων ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου μήνα. Σύμφωνα με την ΕΕΕΠ, οι υποψήφιοι καλούνται να υποβάλουν αίτηση για την απόκτηση δύο ειδών αδειών διαδικτυακών τυχερών παιγνίων: Για το διαδικτυακό στοίχημα (τύπου Α), που συνοδεύεται από τίμημα ύψους 3 εκατ. ευρώ, και για τα online τυχερά παίγνια, τύπου Β (π.χ. πόκερ, μπλακ τζακ), που αντιστοιχούν σε τίμημα 2 εκατ. ευρώ.

Οριστική αδειοδότηση για διαδικτυακά τυχερά παίγνια

Κάθε ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να αιτηθεί τη χορήγηση μίας άδειας για καθέναν από τους δύο τύπους, και αν επιτευχθεί ο στόχος του Υπουργείου Οικονομικών για έσοδα 75 εκατ. ευρώ, τότε θα αποκτήσουν άδειες, συνολικά, 15 σχήματα. Επιπροσθέτως, έσοδα αναμένει το Δημόσιο από τη φορολόγηση με 35% επί των καθαρών κερδών των εταιρειών.

Αλλαγές σε δύο επίπεδα αναμένεται να δούμε από την οριστική αδειοδότηση των παρόχων online gaming:

Σενάρια επί χάρτου, ανακατατάξεις και… ερωτηματικά

Το πρώτο αφορά τις εταιρείες παροχής online υπηρεσιών στοιχημάτων και τυχερών παιγνίων που λειτουργούσαν βάσει του καθεστώτος του νόμου 4002/2011, που προβλέπει μεταβατική περίοδο λειτουργίας μέχρι να χορηγηθούν οι οριστικές άδειες. Η κατηγορία

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει ποια θα είναι η εικόνα της αγοράς που θα προκύψει μετά την οριστική αδειοδότηση των online παρόχων. Το σενάριο που φαίνεται πως κερδίζει έδαφος και μοιάζει πιθανότερο είναι η παραμονή στην

αγορά λίγων και δυνατών «παικτών», με τους υπόλοιπους να προσανατολίζονται στο πώς μπορούν να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο αναλόγως του κόστους που είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το ενδεχόμενο της εισόδου ενός ή περισσότερων μεγάλων διεθνών ομίλων στην ελληνική αγορά, γεγονός που θα μπορούσε οπωσδήποτε να προκαλέσει αναταράξεις, λόγω του edge που θα διέθετε τόσο σε οικονομικό όσο και σε τεχνολογικό επίπεδο. Μολονότι το τίμημα δίνεται σε δόσεις, τα λειτουργικά κόστη ανεβάζουν τη συνολική επένδυση κάθε εταιρείας που καλείται να συνυπολογίσει το ισχύον gaming tax αλλά και το κατά πόσον οι Αρχές θα καταφέρουν ή όχι να περιορίσουν αισθητά τον παράνομο διαδικτυακό τζόγο. Το μόνο σίγουρο είναι πως οι νέοι πάροχοι έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους. Τόσο η σουηδική Betsson όσο και η εκ Ρωσίας Fonbet έχουν ήδη καταθέσει αίτηση, ενώ πληροφορίες κάνουν λόγο για υπαρκτό ενδιαφέρον της ιταλικής Snaitech για είσοδο στην ελληνική online αγορά, της Pinnacle, καθώς και γνωστού αυστραλιανού ομίλου, ανάμεσα σε άλλους. Επίσης, βρισκόμαστε εν αναμονή της ενεργοποίησης του γνωστού project μεταξύ του ΟΤΕ και της Intralot για την κοινή δραστηριοποίηση στην αγορά των διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών, ενώ σκέψεις υπάρχουν και στη Nova/Forthnet για δραστηριοποίηση στην αγορά, χωρίς ωστόσο τίποτα να είναι οριστικό. ΧΡΗΜΑ 47

τυχερά παίγνια

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Για το παρόν, το μέλλον, την ενίσχυση των μεριδίων, τη σχέση online-offline στοιχηματισμού και το πώς άλλαξε εν μέσω πανδημίας, καθώς και για τα νέα δεδομένα που φέρνει στη λειτουργία της αγοράς ο νέος κανονισμός παιγνίων, μας μίλησαν έμπειρα στελέχη της αγοράς, καταθέτοντας τις απόψεις τους και την προσωπική τους σφραγίδα, ενόψει του νέου τοπίου που αναμένεται να διαμορφωθεί στη διαδικτυακή αγορά παιγνίων.

Μάριος Λευκαρίτης

Country Manager, Interwetten Ελλάδας Πώς βλέπετε το παρόν και το μέλλον της αγοράς τυχερών παιγνίων; Τα τυχερά παίγνια είναι από τις αγαπημένες ασχολίες των ανθρώπων από την εποχή των πρώτων οργανωμένων κοινωνιών. Είναι μια αγορά που αναπτύσσεται ραγδαία σε παγκόσμιο επίπεδο. Και ευρισκόμενοι, πλέον, στον 21ο αιώνα, τα τυχερά παίγνια έχουν εξελιχθεί σε έναν βασικό κλάδο της οικονομίας σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, αποτελώντας ένα σημαντικό κομμάτι της ψυχαγωγίας δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Η αγορά προσφέρει δύο βασικές κατηγορίες τυχερών παιγνίων με βάση τον τρόπο που προσφέρονται στους καταναλωτές-παίκτες: τα offline και τα online. Offline είναι αυτά που παίζονται σε παραδοσιακά outlets (καζίνο, πρακτορεία κ.λπ.) και απαιτούν τη φυσική παρουσία του παίκτη. Online είναι τα τυχερά παιχνίδια που παίζονται μέσω Διαδικτύου, digital tv, smartphones, mobile κ.λπ.

Επίσης, στην αγορά παιγνίων, τελευταία, αναπτύσσεται και παρέχεται μια νέα κατηγορία παιγνίων, που ονομάζεται social gaming. Το social gaming αναπτύσσεται μέσω των portals κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook). Περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα παιγνίων που αποτελείται από τα arcade social games (απλά παιχνίδια), τα role playing games (που απαιτούν εξοικείωση και γνώση) και τα games of chance (όπως πόκερ, κίνο κ.λπ.).

ου αγοράς; Μέχρι τώρα, ακολουθούσαμε συντηρητική πολιτική, απλά για να υπάρχουμε στην αγορά, λόγω της μη ύπαρξης ενός μόνιμου και σταθερού νομοθετικού πλαισίου. Από τη στιγμή που φαίνεται να μπαίνει μια τάξη στη χαώδη αγορά και να υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο, μπορούμε να κάνουμε σωστά κάποιο επιχειρηματικό πλάνο και στρατηγική, έχουμε το ακόλουθο πλάνο μάρκετινγκ:

Με συντηρητικές εκτιμήσεις, η παγκόσμια βιομηχανία των τυχερών παιγνίων παρουσιάζει μικτά κέρδη (GGR) άνω των 300 δισ. ευρώ ετησίως. Εκτιμάται ότι το 95% των μικτών κερδών προέρχονται από τα offline παιχνίδια, αφού το ποσοστό διείσδυσης αλλά και τα ποσά που παίζονται στο Ίντερνετ είναι χαμηλότερα. Παρατηρείται όμως ταχύτατη ανάπτυξη των διαδικτυακών μέσων στην αγορά παιγνίων.

• Στρατηγική προϊόντος αθλητικών στοιχημάτων: Οι καλύτερες αποδόσεις για φαβορί που υπολογίζονται από τους bookmakers, σε αντίθεση με τις τυποποιημένες και στατικές αγορές, με βάση τις αυτοματοποιημένες αποδόσεις ρομπότ.

Στην Ελλάδα, τα τυχερά παιχνίδια είναι ιδιαίτερα δημοφιλή και είναι αξιοσημείωτο το ότι υπάρχουν ελληνικές εταιρείες που κινούνται με ιδιαίτερες αξιώσεις σε διεθνές επίπεδο στον τομέα κυρίως της διαχείρισης τυχερών παιχνιδιών και στην ανάπτυξη τεχνολογικών συστημάτων που αξιοποιούνται από άλλες εταιρείες του συγκεκριμένου κλάδου. Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες της επιχείρησής σας για την ενίσχυση του μεριδί-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

• Θέση προϊόντος: Τεράστιο χαρτοφυλάκιο, με την υψηλότερη αξία ψυχαγωγίας (ζωντανά στοιχήματα, επώνυμα παιχνίδια, ψυχαγωγία εν κινήσει, ζωντανούς γκρουπιέρηδες κ.λπ.). • Καινοτόμος ηγέτης στα στοιχήματα ζωντανά και κινητών, καθώς και σε άλλα νέα προϊόντα. • Αποτελεσματικότητα μάρκετινγκ, με έμφαση στην αυξημένη αξία της εταιρείας και όχι μόνο στον κύκλο εργασιών με κάθε κόστος.

άρθρο

Interwetten:

Ο δρόμος είναι ο σωστός

την Interwetten είμαστε ξεκάθαρα με τον εχθρό του καλού: Με το καλύτερο. Αυτό επιθυμούμε και για το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας των Διαδικτυακών Παιγνίων. Η επιθυμία μας για επένδυση στην Ελλάδα είναι δεδομένη και έμπρακτη. Η συνεργασία με τη Super League για τα επόμενα τρία έτη αποτέλεσε την κορωνίδα των δραστηριοτήτων μας στον ελληνικό χώρο και, ως εταιρεία με τριακονταετή παρουσία στον τομέα των παιγνίων, θεωρούμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καλό δρόμο ως προς τη θέσπιση του πλαισίου λειτουργίας αυτών. Καλό, αλλά όχι (ακόμα;) ιδεατό. Υπάρχουν τομείς που χρήζουν συζήτησης και αναπροσαρμογής προκειμένου οι προϋποθέσεις για τη δραστηριοποίηση των εταιρειών στη χώρα μας να γίνουν πιο ελκυστικές και φιλικές για τους ενδιαφερόμενους, αλλά ταυτόχρονα και πιο κερδοφόρες για όλους. Τη στιγμή, για παράδειγμα, που το τίμημα για την απόκτηση άδειας Διαδικτυακού Στοιχήματος κυμαίνεται από τις 30 χιλ. ώς τις 200 χιλ. ευρώ στην Ευρώπη και δεν αποδίδεται εφάπαξ για πλέον του έτους, στη χώρα μας έχει οριστεί στα 3 εκατ. ευρώ. Προσθέτουμε και τα 2 εκατ. ευρώ που απαιτεί η άδεια λοιπών Διαδικτυακών Παιγνίων και έχουμε σύνολο 5 εκατ. ευρώ, που πρέπει να καταβληθούν σε τέσσερις δόσεις. Η τμηματική καταβολή του ποσού είναι σωστή, αλλά θεωρούμε πως αν οι δόσεις γίνουν εφτά, θα επιτραπεί σε περισσότερες εταιρείες να δραστηριοποιηθούν εμπορικά στην Ελλάδα, αυξάνοντας και τα οικονομικά έσοδα αυτής.

Ο «πονεμένος» τομέας Ο τομέας της φορολογίας, εν συνεχεία, κάλλιστα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «πονεμένος». Η νομοθεσία προβλέπει φόρο 35% επί των ακαθάριστων εσόδων για τους κατόχους αδείας. Μακράν η υψηλότερη φορολογία στοιχηματικών υπηρεσιών στην Ευρώπη, ενισχύει την ολιγοπωλιακή/μονοπωλιακή θέση συγκεκριμένων εταιρειών και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη του ανταγωνισμού και της

οικονομίας. Αν μειωθεί στα επίπεδα (15%-25%) άλλων ευρωπαϊκών χωρών ή προσαρμοστεί στο ύψος φορολογίας που όρισε η κυβέρνηση για τις ελληνικές επιχειρήσεις, πάλι τα έσοδα του κράτους θα αυξηθούν μακροπρόθεσμα μέσω της εισόδου κι άλλων «παικτών» στον χώρο.

Ο «περίεργος» διαχωρισμός Στο κομμάτι της διαφήμισης, επίσης. Τα επίγεια καζίνο έχουν δικαίωμα διαφήμισης των παιγνίων που διεξάγονται με τη χρήση γεννήτριας τυχαίων αριθμών (RNG). Οι διαδικτυακοί πάροχοι μπορούν να το κάνουν μόνο μέσω του επίσημου ιστότοπού τους. Επιθυμία μας είναι να επιτρέπεται και για αυτούς η διαφήμιση, όπως προβλέπει ο Εμπορικός Κώδικας Επικοινωνίας, και να παύσει ο διαχωρισμός μεταξύ επίγειων και διαδικτυακών παρόχων. Στον ίδιο τομέα (καζίνο), μπορεί κανείς να εντοπίσει ακόμα και το μέγιστο ποσό συμμετοχής δύο (2) ευρώ στα διαδικτυακά παίγνια, όταν στα επίγεια καζίνο δεν εφαρμόζεται κάτι ανάλογο, και την απαγόρευση των διαδικτυακών τζάκποτ, όταν αυτά κάλλιστα θα μπορούσαν να υπάρχουν διατηρώντας ένα όριο της τάξης του 1 εκατ. ευρώ ανά τζάκποτ. Τέλος, το άρθρο που απαιτεί διάστημα τριών δευτερολέπτων για την έναρξη νέου κύκλου παιγνίου δεν εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, παρά αυξάνει τις τεχνικές προσαρμογές που θα πρέπει να κάνουν οι πάροχοι καζίνο στη διαδικασία πιστοποίησης των παιγνίων τους. Προτιμότερο είναι να εφαρμοστούν οι κύκλοι παιγνίων όπως αυτά έχουν κατασκευαστεί και χρησιμοποιούνται σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Όλα αυτά δεν αποτελούν «γκρίνιες». Ο δρόμος που έχει πάρει η Ελλάδα για τη θέσπιση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας είναι σωστός. Μπορεί, ωστόσο, να γίνει καλύτερος και, ως Interwetten, είμαστε ξεκάθαρα υπέρ του εχθρού του καλού: Θέλουμε το καλύτερο. • • • ΧΡΗΜΑ 49

τυχερά παίγνια

• Εντατικοποιημένη εφαρμογή νέων μεθόδων μάρκετινγκ/CRM (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, Google, μάρκετινγκ σε φόρουμ, συνεργασίες προϊόντων κ.λπ.). Τι αλλάζει με τον νέο κανονισμό; Μπορούμε να δουλέψουμε σωστά και να κάνουμε έναν προγραμματισμό, γιατί υπάρχουν τα ίδια πλαίσια για όλους. Υπάρχουν αρκετά αρνητικά σημεία (η υψηλότερη φορολογία στην Ευρώπη με το 35% και το υψηλότερο κόστος για άδεια, 5 εκατ. για 7 χρόνια), αλλά θα ρυθμιστούν και θα υπάρχουν κανόνες που θα ξέρεις πώς να κινηθείς. Το σημαντικό είναι η αρμόδια επιτροπή μαζί με τις εταιρείες να φτιάξουν ένα περιβάλλον που να μην υπάρχει η «μαύρη αγορά», που είναι μια τεράστια πληγή για την οικονομία και δεν προσφέρει ισότιμες ευκαιρίες σε όλους.

Offline-online betting: Πώς επηρεάστηκε από την πανδημία; Δεν υπάρχει κάποια άμεση σχέση, αφού, κατά την προσωπική μου άποψη, το offline στοίχημα δεν θα μπορέσει να αντέξει τις απαιτήσεις των επόμενων γενιών. Κάποιος που παίζει στο Διαδίκτυο δεν υπάρχει περίπτωση να παίξει σε πρακτορείο, ενώ αν κάποιος που παίζει στο πρακτορείο παίξει στο Διαδίκτυο, δύσκολα να επιστρέψει πίσω. Είναι γενικά παραδεκτό πως οι αλλαγές που έφερε η εξάπλωση του κορωνοϊού στο αθλητικό στοίχημα είναι σημαντικές. Στον καιρό της πανδημίας, οι στοιχηματικές συνήθειες των παικτών έπρεπε να αλλάξουν, καθώς το κουπόνι είχε συρρικνωθεί αισθητά, δημιουργώντας προβληματισμό σε εταιρείες και παίκτες. Νέες τάσεις στο gaming έκαναν την εμφάνισή τους. Καινούργια παιχνίδια, αναβαθμισμένες

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

πλατφόρμες και μια σειρά από νέες υπηρεσίες ήρθαν να αλλάξουν ριζικά τον χάρτη του online στοιχήματος. Η έλλειψη πραγματικών αναμετρήσεων έφερε την εικονική πραγματικότητα σε όλες τις στοιχηματικές εταιρείες. Τα virtual sports έδωσαν την ευκαιρία στους παίκτες να ποντάρουν σε αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το τένις και πολλά ακόμα, προσφέροντας αξιοσημείωτες αποδόσεις. Η μεταστροφή των παικτών στο online καζίνο και τα τυχερά παιχνίδια ήταν αναμενόμενη. Τα εξαιρετικά γραφικά, η ποικιλία παιχνιδιών και η άμεση πρόσβαση έφεραν μια νέα τάση το τελευταίο διάστημα σε μια αγορά που μετρούσε τις πληγές της από την πανδημία. Το live casino αποτέλεσε μιας πρώτης τάξης ευκαιρία το προηγούμενο διάστημα. Πρόκειται για μια νέα τάση στο online καζίνο και βρίσκει ολοένα και περισσότερους φανατικούς φίλους. Η δυνατότητα να αντιμετωπίσει πραγματικούς ντίλερ στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού σίγουρα είναι κάτι που εξιτάρει τους πλέον μυημένους στα τυχερά παιχνίδια. Τα e-sports έρχονται να συμπληρώσουν μια σειρά παιχνιδιών που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα τα επόμενα χρόνια. Πολλά από

αυτά ενδεχομένως να αποτελέσουν ολυμπιακά αθλήματα στο άμεσο μέλλον, ενώ εκατομμύρια παίκτες φαίνεται να τα παρακολουθούν σε παγκόσμιο επίπεδο.

θα Κάποιος που αι τις δύο διεκδικήσει κ πει να άδειες θα πρέ ατ. ευρώ διαθέσει 5 εκ τηση των για την απόκ αι δύο αδειών κ ατ. ευρώ επιπλέον 1 εκ ς ως εγγυητικέ λαδή επιστολές, δη ια την εξασφάλιση γ σή τους. ορθή αξιοποίη

τυχερά παίγνια Χρήστος Τζαλαβράς

Commercial Director, Stoiximan, Kaizen Gaming Πώς βλέπετε την αγορά τυχερών παιγνίων; Ο κλάδος αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά και μεταλλάσσεται διαρκώς, άλλωστε αυτή η «ρευστότητα» έχει υπάρξει χαρακτηριστικό του κλάδου. Ειδικότερα, το 2020, η πανδημία έφερε σημαντικές αλλαγές –όπως στους περισσότερους κλάδους–, ενώ κάποιες από αυτές ήρθαν για να μείνουν. Η πολύμηνη παύση των αθλητικών δραστηριοτήτων ήταν πρωτόγνωρη και σίγουρα όχι ευχάριστη, ειδικά σε εταιρείες του κλάδου που βασίζονται κυρίως στον αθλητικό στοιχηματισμό, όπως η δική μας. Ωστόσο είμαστε πλέον γνωστοί ως μια εταιρεία που μετατρέπει τη δυσκολία σε ευκαιρία: είχαμε ήδη αναπτύξει εναλλακτικά προϊόντα και επισπεύσαμε την εφαρμογή τους, ώστε να συνεχίσουμε να προσφέρουμε μια ευρεία γκάμα ψυχαγωγίας στα μέλη μας. Η παροχή πληθώρας προϊόντων είναι πλέον και η τάση διεθνώς. Επιπλέον, παρατηρούμε ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στις πρακτικές του Υπεύθυνου Παιχνιδιού, κάτι που μας ευχαριστεί, καθώς ήδη από τα προηγούμενα είχαμε αντιληφθεί και αναλάβει την ευθύνη να ηγηθούμε επικοινωνιακά, αλλά και πρακτικά, προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, κατανοώντας απόλυτα τη σημασία του Υπεύθυνου Παιχνιδιού προς όφελος των μελών και, κατά συνέπεια, του κλάδου συνολικά. Θεωρούμε πως είναι συλλογική ευθύνη των ίδιων των εταιρειών να λειτουργούν με υπευθυνότητα, υπερασπίζοντας την ασφαλή ψυχαγωγία στην πράξη. Στην Kaizen Gaming, το Υπεύθυνο Παιχνίδι αποτελεί μέρος του DNA μας και θα συνεχίζουμε να δρούμε και να καινοτομούμε προς αυτήν την κατεύθυνση. Πώς σκοπεύετε να ενισχύσετε τα μερίδιά σας στην αγορά;

Απόλυτη προτεραιότητά μας για το άμεσο μέλλον αποτελεί η παροχή της κορυφαίας ψυχαγωγικής εμπειρίας μέσω των προϊόντων, υπηρεσιών αλλά και ευρύτερων σημείων επαφής με το κοινό. Θεωρούμε ότι αν πετύχουμε τους φιλόδοξους στόχους μας στο μέτωπο της εμπειρίας του χρήστη, η εμπορική επιτυχία –και κατά συνέπεια η ενίσχυση του μεριδίου αγοράς– θα ακολουθήσει. Η εμπειρία όσων μας εμπιστεύονται με την ψυχαγωγία τους είναι αυτή που μας οδηγεί. Σε αυτό το σημείο παίζει ρόλο η τεχνολογία και η καλή συνεργασία ανάμεσα σε όλες τις ομάδες που συνθέτουν τη διαδρομή ενός πελάτη από την πλατφόρμα μας. Πρόκειται για μια «διαδικασία διαρκούς βελτίωσης», αυτό που άλλωστε σημαίνει και η λέξη “Kaizen”. Αυτό και κάνουμε: ελέγχουμε διαρκώς τα σημεία προς βελτίωση και εφαρμόζουμε την καινοτομία σε όλα τα επίπεδα. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε καταφέρει να κερδίσουμε διεθνή αναγνώριση: μια εταιρεία από την Ελλάδα που πλέον συμπεριλαμβάνεται στις πρώτες δεκάδες των εταιρειών του κλάδου στον πλανήτη, όπως προκύπτει από την ετήσια κατάταξη της EGR Power 50 λίστας για τον κλάδο. Επιπλέον, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ποιοτική επικοινωνία, με καταχωρίσεις και τηλεοπτικά σποτ που θεωρούμε πως πραγματικά αναβαθμίζουν το «παιχνίδι» όλων. Τα στάνταρ της επικοινωνίας μας και το brand μας ξεπερνούν τα στενά όρια του κλάδου μας, απευθυνόμενα σε ένα ευρύ κοινό με ποιοτικά μηνύματα που σέβονται τον χρόνο και την προσοχή του. Τρία παραδείγματα: το τηλεοπτικό σποτ «Μία Ομάδα», όπου οι μεγαλύτεροι αθλητές μας χειροκροτούν το σύνολο των Ελλήνων για την υπομονή που έδειξε στη διάρκεια του lockdown, η 360 καμπάνια μας με σκοπό τη δημιουργία awareness για το Υπεύθυνο Παιχνίδι, η οποία εμφατικά τονίζει ότι «αυτό που κάνει έναν παίκτη πολύ καλό είναι να ξέρει πότε να σταματήσει» και, τέλος, το πρόσφατο omnichannel σποτ μας, που ξεχωρίζει για την ποιότητα στην προϊοντική επικοινωνία, με έμφαση στην ποιοτική ψυχαγωγία, χωρίς επιθετικά μηνύματα.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον νέο κανονισμό; Ο νέος κανονισμός είναι μια πραγματικά θετική εξέλιξη μετά το πολυετές μεταβατικό καθεστώς. Σε αυτό το σημείο αξίζει να πούμε ότι ήμασταν από τους πρώτους που πίεζαν για την εφαρμογή του. Ένα νομοθετημένο πλαίσιο δημιουργεί ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο που λειτουργεί προστατευτικά για τον κλάδο και κυρίως για τους ανθρώπους που επιλέγουν και αυτό το είδος ψυχαγωγίας. Ο κανονισμός αυτός είναι από τους πιο αυστηρούς συγκριτικά με τους αντίστοιχους άλλων χωρών. Αυτό θεωρούμε ότι θα λειτουργήσει θετικά, ωστόσο χρειάζεται μια ισορροπία ανάμεσα σε μέτρα που απομακρύνουν από το εφικτό και πιθανώς να ωθήσουν τα μέλη σε παράνομες πλατφόρμες. Υπάρχει η εμπειρία άλλων χωρών και μπορούμε να μάθουμε από αυτή. Στόχος όλων είναι να δημιουργήσουμε το πλαίσιο που θα εποπτεύει αποτελεσματικά τον κλάδο, θα φέρει σημαντικά έσοδα στον κρατικό μηχανισμό και πάνω από όλα θα δημιουργεί ένα πλαίσιο το οποίο προστατεύει τους πελάτες και καθιστά την ψυχαγωγική τους εμπειρία ασφαλή. Offline-online στοιχηματισμός: Πώς επηρεάστηκε από την πανδημία; Έχουν σίγουρα κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και πολλές ιδιαιτερότητες στον τρόπο που βιώνονται από τα μέλη. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι προσελκύουν κοινό που αποζητά διαφορετικό τύπο εμπειρίας. Κατά συνέπεια, οι αλλαγές ήταν πράγματι μεγάλες και παρατηρήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, με έμφαση φυσικά την περίοδο του lockdown. Εμείς είδαμε μετάβαση ενός διαφορετικού κοινού στην ψηφιακή πλατφόρμα, και μάλιστα ενός κοινού που συχνά ήθελε καθοδήγηση και εκτεταμένη υποστήριξη από την ομάδα μας για να εξοικειωθεί με το διαδικτυακό περιβάλλον, κάτι που η ομάδα μας έκανε με μεγάλη χαρά. ΧΡΗΜΑ 51

τυχερά παίγνια Όπως είναι φυσικό, μεγάλη μερίδα αυτού του κοινού επέστρεψε στο offline, όταν ήταν και πάλι διαθέσιμο, αλλά πολλοί δοκίμασαν και το online και πλέον το εντάσσουν στις επιλογές τους. Άλλωστε φαίνεται ότι ο διαδικτυακός τρόπος ζωής ήρθε για να μείνει, κάτι που στο i-gaming ισχύει φυσικά για περισσότερο από μία δεκαετία.

Φυσικά, υπάρχουν και κάποια σημεία τα οποία χρήζουν διορθώσεων, όπως η υπέρογκη φορολογία, η ανισοτιμία μεταξύ επίγειων και online παρόχων στον κώδικα εμπορικής επικοινωνίας για την προστασία των καταναλωτών και κάποια τεχνικά ζητήματα. όπως η Winmasters, δίνουν πνοή στις εγχώριες οικονομίες. Προσφέρουν καλά αμειβόμενες δουλειές και υποστηρίζουν παράλληλες βιομηχανίες. Παραδείγματα: Το software development, τα media μέσω των εσόδων από τις μεγάλες διαφημιστικές δαπάνες και ο αθλητισμός με την υλοποίηση μεγάλων χορηγικών προγραμμάτων.

Θωμάς Τζόκας

Ιδρυτής & CEO, Winmasters Πώς βλέπετε την αγορά τυχερών παιγνίων; Η αγορά τυχερών παιγνίων παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μια ραγδαία ανάπτυξη, ειδικά με τη στροφή του κοινού προς το online περιβάλλον. Καταρχάς, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι συνθήκες σήμερα στον κλάδο του online gaming είναι τελείως διαφορετικές σε σχέση με το παρελθόν. Οι περισσότερες αγορές στον αναπτυγμένο κόσμο ρυθμίζονται ή τείνουν προς το να ρυθμιστούν. Θεσπίζονται νέοι κανόνες για την προστασία των καταναλωτών και οι χρήστες αντιλαμβάνονται το παιχνίδι περισσότερο ως μέσο ψυχαγωγίας και όχι ως μέσο πλουτισμού. Οι καταναλωτές διαπιστώνουν γρήγορα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του online gambling: Ποικιλία επιλογών σε αναβαθμισμένα προϊόντα και υπηρεσίες σαφώς πιο μοντέρνες σε σχέση με το επίγειο περιβάλλον, άμεσες συναλλαγές, επιλογή συνθηκών παιχνιδιού, ταχύτατη εξυπηρέτηση πελατών και φυσικά πλήθος προσφορών. Κάτι ακόμα πιο σημαντικό, το οποίο η κοινή γνώμη συνήθως αγνοεί: οι gaming εταιρείες,

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Ποια είναι η στρατηγική σας για την ενίσχυση του μεριδίου αγοράς; Η στρατηγική της Winmasters είναι βαθιά πελατοκεντρική. Αποτελεί για εμάς διαχρονική αξία να εξελίσσουμε τα προϊόντα μας, προκειμένου να ανταποκρινόμαστε πλήρως στις ανάγκες του σύγχρονου παίκτη. Δίνουμε έμφαση στην αναβάθμιση του live παιχνιδιού στο αθλητικό στοίχημα, που μας δίνει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι του επίγειου τρόπου στοιχηματισμού. Αυτή τη στιγμή, προσφέρουμε ίσως τα περισσότερα live events κάθε μήνα στην ελληνική αγορά. Παράλληλα, εμπλουτίζουμε συστηματικά την ήδη μεγάλη συλλογή παιχνιδιών μας στο καζίνο με τους δημοφιλέστερους τίτλους, έτσι ώστε να ανανεώνουμε διαρκώς το ενδιαφέρον των χρηστών. Τέλος, βασικό σκέλος της στρατηγικής μας είναι να επενδύουμε στο μάρκετινγκ, με σκοπό να δημιουργούμε έξυπνες και ενδιαφέρουσες προσφορές για τους πελάτες μας. Οι εκτιμήσεις σας για τον νέο κανονισμό; Πρόκειται, σαφέστατα, για μια άκρως θετική εξέλιξη, την οποία και πιστώνεται η σημερινή κυβέρνηση. Με τη ρύθμιση της ελληνικής αγοράς του online gaming βγαίνουμε ουσιαστικά από ένα καθεστώς ομηρίας πολλών ετών και δίνεται η δυνατότητα σε πολλούς «παίκτες» να εισέλθουν στην εγχώρια αγορά βάσει συγκεκριμένων κανόνων.

Να σημειώσω ότι έχουμε ήδη προωθήσει τις βελτιωτικές μας προτάσεις προς την κυβέρνηση και αισιοδοξούμε ότι θα καταλήξουμε σε μια λύση προς το συμφέρον όλων: του κράτους, του επιχειρείν και, φυσικά, της κοινωνίας. Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε όλοι ότι ο «Κανονισμός Παιγνίων για τη Διοργάνωση και Διεξαγωγή Τυχερών Παιγνίων μέσω Διαδικτύου» σηματοδοτεί μια νέα εποχή στον κλάδο μας. Και σε αυτήν τη νέα εποχή η Winmasters θα δώσει δυναμικό «παρών». Άλλωστε είναι πάγια αρχή μας να δραστηριοποιούμαστε αποκλειστικά και μόνο σε ρυθμισμένες αγορές. Πώς η πανδημία επηρέασε το onlineoffline betting; Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω ανάποδα και να σας πω ότι η πανδημία μάς δοκίμασε όλους, ανεξαιρέτως, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Βιώσαμε και συνεχίζουμε να βιώνουμε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, εξαιτίας της πρωτοφανούς ύφεσης που έχει προκληθεί σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Όπως όλοι οι επαγγελματικοί κλάδοι, έτσι και ο δικός μας υπέστη σοβαρές ζημιές. Η απότομη διακοπή κάθε αθλητικής δραστηριότητας συνέβαλε καθοριστικά στη μείωση των συνολικών εσόδων της αγοράς online τυχερών παιχνιδιών την περίοδο του lockdown. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, το πρώτο δίμηνο του έτους ξεκίνησε θετικά, με την αγορά να καταγράφει μικτά κέρδη 49,3 εκατ. ευρώ και 45 εκατ. ευρώ τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο, αντίστοιχα. Τους αμέσως επόμενους δύο μήνες της πανδημίας, σύμφωνα πάλι με τις ίδιες πηγές, σημειώθηκε μια σημαντική αρνητική μεταβολή (Μάρτιος 36,1 εκατ. ευρώ και Απρίλιος 29,5 εκατ. ευρώ).

τυχερά παίγνια

Αναφορικά με τη σχέση offline και online στοιχηματισμού τον καιρό της πανδημίας, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η έλλειψη αθλητικών γεγονότων, σε συνδυασμό με το κλείσιμο των επίγειων καταστημάτων, μετατόπισε το ενδιαφέρον του κοινού στα παιχνίδια καζίνο, που εκείνη τη χρονική συγκυρία διέθεταν μόνο οι διαδικτυακές πλατφόρμες. Παράλληλα, η μη διεξαγωγή πραγματικών αγώνων ανέδειξε τις δυνατότητες της εικονικής πραγματικότητας στο online στοίχημα. Τα virtual sports και τα e-sports κέρδισαν μια σημαντική θέση στις προτιμήσεις των παικτών, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ποντάρουν σε πληθώρα εικονικών παιχνιδιών ποδοσφαίρου, μπάσκετ ή τένις με πολύ γρήγορη εξέλιξη. Ωστόσο, η δυναμική που παρουσιάζει το online gaming έναντι του παραδοσιακού τρόπου παιχνιδιού δεν είναι κάτι που διαπιστώσαμε το δίμηνο του lockdown. Με βάση τα επίσημα στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η ΕΕΕΠ, το 2019 τα διαδικτυακά παίγνια παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 10,91% σε ακαθάριστα έσοδα σε σχέση με το 2018. Στον αντίποδα, ο ίδιος δείκτης κατέγραψε μικρότερη άνοδο (5,34%) για τα offline καταστήματα στοιχηματισμού και οριακή πτώση κατά 0,48% για τα επίγεια καζίνο.

η της Η ολοκλήρωσ πονομής διαδικασίας α των αδειών έχρι το αναμένεται μ ίου ή, τέλος Νοεμβρ τον το αργότερο, Δεκέμβριο.

Νίκος Ολυμπίτης

Γενικός Διευθυντής, Novibet Ποια είναι η άποψή σας για την αγορά τυχερών παιγνίων; Η αγορά των τυχερών παιγνίων βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο, από την οποία αναμένεται να προκύψει μια νέα πραγματικότητα, όπου θα κυριαρχεί πλέον το online. Μια νέα πραγματικότητα όπου η Novibet πρωταγωνιστεί ως ένας κατεξοχήν online πάροχος, που επενδύει συστηματικά στην ανάπτυξη τεχνολογίας αιχμής και προσφέρει καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Η πρωτοφανής πανδημία που διανύουμε, άλλωστε, απέδειξε έμπρακτα ότι όπως όλοι οι κλάδοι έτσι και ο κλάδος των τυχερών παιγνίων οφείλει να ακολουθεί τις νέες τάσεις, για να καταφέρει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα, η online αγορά διευρύνεται, νέοι «παίκτες» προστίθενται και πιστεύω ότι ο υγιής ανταγωνισμός θα βοηθήσει τον κλάδο να μετεξελιχθεί και να προσφέρει ακόμα περισσότερες επιλογές ψυχαγωγίας στους χρήστες, πάντα με το online σε πρώτο πλάνο.

Με ποιον τρόπο στοχεύετε στην ενίσχυση του μεριδίου σας στην αγορά; Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουμε επαναπροσδιορίσει το αναπτυξιακό μας πλάνο, διπλασιάζοντας το ανθρώπινο δυναμικό μας, με περισσότερους από 300 εργαζομένους σε Ελλάδα και εξωτερικό, και επενδύοντας στρατηγικά σε συνεχή αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων μας. Η διαρκής βελτίωση σε επίπεδο τελικού προϊόντος, τεχνολογικής υπεροχής, εμπειρίας χρήσης και επιβραβεύσεων, αντικατοπτρίζεται από το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης που δείχνουν οι χρήστες των desktop, mobile και native εφαρμογών μας. Παράλληλα, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο κομμάτι της επικοινωνίας, αξιοποιώντας όλα τα παραδοσιακά και νέα κανάλια επικοινωνίας, ώστε να αυξήσουμε το μερίδιο προβολής μας. Βασικός στόχος μας είναι και παραμένει να διευρύνουμε τους διαύλους επικοινωνίας με τη βάση μας, να απαντήσουμε στις ανάγκες των χρηστών και να δημιουργήσουμε εξατομικευμένες υπηρεσίες σχεδιασμένες και απόλυτα προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις τους. ΧΡΗΜΑ 53

τυχερά παίγνια

ρόμενος Κάθε ενδιαφε ότητα να έχει τη δυνατ ρήγηση αιτηθεί τη χο ια καθέναν μίας άδειας γ τύπους, από τους δύο χθεί ο και αν επιτευ πουργείου στόχος του Υ για έσοδα Οικονομικών , τότε θα 75 εκατ. ευρώ δειες, αποκτήσουν ά σχήματα. συνολικά, 15

Τι αλλάζει με τον νέο κανονισμό; Καταρχάς, ως ένας πάροχος που δραστηριοποιείται αρκετά χρόνια και παράλληλα επενδύει συστηματικά στην ελληνική αγορά, αναμένουμε με μεγάλη χαρά την επίσημη αδειοδότησή μας από την Ελληνική Επιτροπή Εποπτείας & Ελέγχου Παιγνίων. Παράλληλα, καλωσορίζουμε το επίσημο άνοιγμα της αγοράς τυχερών παιγνίων και αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον την εισαγωγή νέων «παικτών» και τη διαμόρφωση του τοπίου την επόμενη ημέρα. Εντούτοις, αξίζει να επιστήσουμε την προσοχή σε δύο σημεία τα οποία προκαλούν προβληματισμό σχετικά με την επόμενη ημέρα. Συγκεκριμένα, η υψηλή φορολογία που επιβάλλεται στον κλάδο καθώς και οι πολλοί περιορισμοί στην προώθηση του προϊόντος του online καζίνο είναι δύο ιδιαίτερα αυστηρές διατάξεις προς τους νόμιμους και αδειοδοτημένους παρόχους.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Τα συγκεκριμένα μέτρα φοβόμαστε ότι μακροπρόθεσμα ενδέχεται να οδηγήσουν στον περιορισμό των επενδύσεων από πλευράς παρόχων, γεγονός που θα ευνοήσει, παράλληλα, την άνθηση του παράνομου τζόγου. Ένα υγιές πλαίσιο επενδύσεων είναι εξαιρετικά σημαντικό για την ενίσχυση της οικονομίας της χώρας και την εξέλιξη του κλάδου, συνολικά. Κυρίως όμως αποτελεί δικλίδα ασφαλείας για τους ίδιους τους παίκτες και εγγύηση για την προαγωγή του Υπεύθυνου Παιχνιδιού, που είναι και η βασική μας προτεραιότητα. Πώς επηρέασε η πανδημία τη σχέση offline-online στοιχηματισμού; Είναι γεγονός ότι η πανδημία –και η συνακόλουθη έλλειψη αθλητικών γεγονότων κατά την περίοδο του lockdown– επηρέασε αισθητά τον κλάδο τόσο του επίγειου όσο και του διαδικτυακού στοιχηματισμού. Ωστόσο, ο online στοιχηματισμός μακροπρόθεσμα ευνοήθηκε, καθώς αποτελεί μια ασφαλή επιλογή ψυχαγωγίας, προσφέροντας παράλληλα την ευελιξία που δεν συναντάμε στο επίγειο παίγνιο.

Εμείς στη Novibet καταφέραμε να ανταποκριθούμε επιτυχώς στη νέα πραγματικότητα που έφερε η πανδημία του κορωνοϊού, να προσφέρουμε ανταγωνιστικές εναλλακτικές στο κοινό, και δημιουργήσουμε νέες τάσεις στην αγορά. Είχαμε τη δυνατότητα, μέσα από την πανδημία, να ανασυνταχθούμε και να επενδύσουμε στο κομμάτι των e-sports και των virtual παιχνιδιών, παράλληλα με τις επιλογές ψυχαγωγίας καζίνο που επίσης αναπτύχθηκαν περαιτέρω. Στη Novibet, θεωρούμε ότι είναι οι online υπηρεσίες το μέλλον για όλους τους κλάδους των επιχειρήσεων. Αυτό αποδεικνύεται, άλλωστε, και από τη διαρκώς αυξανόμενη τάση του κόσμου να επιλέγει online προϊόντα και υπηρεσίες για την ταχύτητα, την αμεσότητα και την ασφάλεια συναλλαγών που προσφέρουν. Από τα καταναλωτικά αγαθά και τις τραπεζικές υπηρεσίες μέχρι την ψυχαγωγία τους, οι καταναλωτές προσανατολίζονται στις online επιλογές και η Novibet πρεσβεύει ακριβώς αυτό. • • •

[αφιέρωμα] συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

Επανεκκίνηση της οικονομίας με όχημα τα logistics και τις εμπορευματικές μεταφορές

Η Ελλάδα μπορεί να μετουσιωθεί σε hub των logistics Πυλώνας ανάπτυξης η Βόρεια Ελλάδα Η Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο

Επτά είναι τα «κλειδιά» για να «ξεκλειδώσει» η ελληνική οικονομία μετά το lockdown:

Δημιουργία κέντρων logistics σε συνύπαρξη με τη βιομηχανία

Άμεση απεμπλοκή των υποδομών εμπορευματικών κέντρων εθνικής εμβέλειας Θριάσιο Ι & ΙΙ

Ολοκλήρωση της ηλεκτροδότησης και σηματοδότησης του σιδηροδρομικού άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Ειδομένη

Σύνδεση των λιμένων Θεσσαλονίκης, Καβάλας και Αλεξανδρούπολης με σιδηροδρομικές υποδομές

Εκμετάλλευση μικρότερων λιμένων, με αξιοποίηση των λιμένων Βόλου, Πάτρας, Λαυρίου, Ηρακλείου, Ελευσίνας με συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο

Ανάπτυξη σταθμών κέντρων μεταποίησης διερχόμενου φορτίου με συμμετοχή των επενδυτικών σχημάτων

Δημιουργία υπηρεσιών εκχώρησης σε τρίτους των υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας του Δημοσίου, 3PL

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

δισ. ευρώ λιγότερες πωλήσεις και μείωση του όγκου πωλήσεων της τάξης του 25%*. Όταν το παγκόσμιο εμπόριο πλήττεται, πλήττονται και οι εφοδιαστικές αλυσίδες. Έτσι, και στη χώρα μας, με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι δείκτες κύκλου εργασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας δέχθηκαν τεράστια πίεση. Ο Δείκτης Κύκλου Εργασιών του δεύτερου τριμήνου 2020 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του δεύτερου τριμήνου 2019 στις:

Επανεκκίνηση της οικονομίας με βάση την εφοδιαστική αλυσίδα Από τον Νίκο Ροδόπουλο, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Logistics

Διανύουμε μια νέα εποχή κρίσης. Εξοικειωμένοι πλήρως με την αίσθηση της κρίσης, ας δούμε πού στεκόμαστε συγκριτικά με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό στερέωμα, στη δίνη της ύφεσης που, εκ των πραγμάτων, έχει πλήξει την παγκόσμια και κατ’ επέκταση την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η χώρα μας βρίσκεται στη χειρότερη μεταπολεμική ύφεση με 15,2%, πίσω από την Ισπανία (22,1%), τη Γαλλία (19%), την Ιταλία (17,3%) και την Πορτογαλία (16,3%). Σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2019, η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη βρίσκεται στο -10,1%, οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στο -10,3%, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στο -32,1% ενώ οι δημόσιες επενδύσεις (ΠΔΕ) παραμένουν στο 0%. Η πραγματική οικονομία καταγράφει μεγάλες απώλειες, με το εμπόριο στο -18,3% και με 22 δισ. ευρώ χαμηλότερο τζίρο σε ετήσια βάση. Οι εξαγωγές στο εξάμηνο κατέγραψαν απώλειες -12,2%, με 2 δισ. ευρώ λιγότερα σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρσι. Η ανεργία από το 15,7% αυξήθηκε στο 17,2%, με πρόβλεψη να ξεπεράσει το 19%. Στο δίμηνο των εκπτώσεων, η μείωση ξεπέρασε το 18%, με 1

• «Χερσαίες μεταφορές, κλάδος 49», παρουσίασε μείωση 29,7%, έναντι αύξησης 2,7% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου του έτους 2019 προς το 2018, • «Πλωτές μεταφορές, κλάδος 50», παρουσίασε μείωση 38,6%, έναντι αύξησης 2,1% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου του έτους 2019 προς το 2018, • «Αεροπορικές μεταφορές, κλάδος 51», παρουσίασε μείωση 84,8%, έναντι αύξησης 16,5% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου του έτους 2019 προς το 2018, • «Αποθηκεύσεις και υποστηρικτικές προς τη μεταφορά δραστηριότητες, κλάδος 52», παρουσίασε μείωση 25,7%, έναντι αύξησης 10,9% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου του έτους 2019 προς το 2018. Στη χώρα μας, η εφοδιαστική αλυσίδα το 2018 είχε το 9,02% του ΑΕΠ, με τζίρο περίπου τα 15-16 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, έχει αναδειχθεί σε έναν από τους τέσσερις πυλώνες ανάπτυξης. Η Ελλάδα αποτελεί διαμετακομιστικό κόμβο για τις διεθνείς εμπορευματικές ροές από την Ανατολή προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Αυτό της προσδίδει αδιαμφισβήτητο ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση των νέων δικτύων, με στόχο τη συμμετοχή μας στον μετασχηματισμό των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων.

Αυτό που χρειάζεται είναι ουσιαστικές και θαρραλέες πολιτικές. Χρειάζεται ένα νέο, επικαιροποιημένο εθνικό στρατηγικό σχέδιο. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποκτήσουν ουσιαστική συμμετοχή στο μοντέλο ανάπτυξης, σύμφωνα με τις διαμορφούμενες ανάγκες τους και με επίκεντρο τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Προσπαθώντας να τοποθετήσω μια ιεράρχηση των πρώτων αναγκαίων σημείων άμεσης δράσης για την εφοδιαστική, θα έλεγα ότι είναι η εξής: • Δημιουργία κέντρων logistics σε συνύπαρξη με τη βιομηχανία (επιχειρηματικά πάρκα), εκεί όπου ήδη βρίσκεται η επιχειρηματικότητα και όχι εκεί που θα οριστεί. • Άμεση απεμπλοκή των υποδομών εμπορευματικών κέντρων εθνικής εμβέλειας Θριάσιο Ι & ΙΙ ή άμεση επαναπροκήρυξη. • Ολοκλήρωση της ηλεκτροδότησης και σηματοδότησης του σιδηροδρομικού άξονα Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ειδομένη. • Σύνδεση των λιμένων Θεσσαλονίκης, Καβάλας και Αλεξανδρούπολης με σιδηροδρομικές υποδομές. • Αξιοποίηση των λιμένων Βόλου, Πάτρας, Λαυρίου, Ηρακλείου, Ελευσίνας με συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο και συγκεκριμένους επιχειρησιακούς ρόλους. • Ανάπτυξη σταθμών (hubs) μεταποίησης διερχόμενου φορτίου με συμμετοχή των επενδυτικών σχημάτων των κεντρικών λιμένων εισόδου διεθνών εμπορευματικών ροών, δηλαδή του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. • Outsourcing των υπηρεσιών εφοδιαστικής του δημόσιου τομέα σε τρίτους (3rd Party Logistics) παρόχους. *Στοιχεία από το ΕΒΕΠ ΧΡΗΜΑ 57

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

Όταν το παγκόσμιο εμπόριο πλήττεται, πλήττονται και οι εφοδιαστικές αλυσίδες. Έτσι, και στη χώρα μας, οι δείκτες κύκλου εργασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας δέχθηκαν τεράστια πίεση.

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

Ο σιδηρόδρομος με «ρυθμούς χελώνας» Αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης καταγράφουν οι μεταφορές από τον Μάρτιο, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της ΕΕ για την ελληνική οικονομία. Οι εισπράξεις των μεταφορών τον Μάιο του 2020 σε σύγκριση με τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2019 σημείωσαν μείωση 24% και τον Ιούνιο 10%.

μική σύνδεση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, που παρουσιάζει πολύ μεγάλη καθυστέρηση.

παγκόσμιου όγκου του εμπορίου. Αυτό είναι ισοδύναμο με αξίες αγαθών 6,8 τρισ. δολ. ετησίως ή 18,6 δισ. ανά ημέρα.

Το Cargo κράτησε την αεροπορική αγορά

Οι ελληνικές αρχές έχουν συντάξει έναν κατάλογο σιδηροδρομικών έργων που θα επανεξεταστεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν την εγκατάσταση σηματοδότησης στη σιδηροδρομική γραμμή από τη Θεσσαλονίκη στα σύνορα της Βόρειας Μακεδονίας, την ηλεκτροδότηση και την εγκατάσταση σηματοδότησης σε τμήμα της γραμμής Αθήνα-Πειραιάς.

Κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020, τα έσοδα των εναέριων φορτίων αυξήθηκαν κατά 32%, σύμφωνα με την ΙΑΤΑ, λόγω της αυξημένης ζήτησης προϊόντων που ήταν ευαίσθητα στον χρόνο κατά τη χρονική διάρκεια του lockdown στην οικονομία.

Κι ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά ενιαία μέτρα στην Ευρώπη για τα τεστ, τα ταξιδιωτικά έγγραφα, τα πρωτόκολλα υγείας στις μεταφορές, κανόνες για τα διαγνωστικά τεστ και για το πώς αξιολογούνται οι κίνδυνοι, και διαφάνεια, όπως επίσης να τηρηθούν οι κανόνες ελεύθερης μετακίνησης, με στόχο την επιβίωση όσων μικρομεσαίων επιχειρήσεων απέμειναν, η Fraport Greece, η οποία διαχειρίζεται 14 περιφερειακά αεροδρόμια, την ίδια στιγμή, διαπραγματεύεται με το Δημόσιο για το πώς θα καλύψει τις επιπτώσεις από τα περιοριστικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση στις αερομεταφορές, διεκδικώντας αποζημιώσεις εκατομμυρίων ευρώ από απώλειες εσόδων.

Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στη σιδηροδρο-

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΑΤΑ, οι αεροπορικές μεταφέρουν πάνω από 52 εκατομμύρια τόνους αγαθών κάθε χρόνο, εκπροσωπώντας πάνω από το 35% του παγκόσμιου εμπορίου σε επίπεδο αξίας, αλλά κάτω του 1% του

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020, τα έσοδα των εναέριων φορτίων αυξήθηκαν κατά 32%, λόγω της αυξημένης ζήτησης προϊόντων που ήταν ευαίσθητα στον χρόνο κατά τη διάρκεια του lockdown.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Αυτό γιατί το θαλάσσιο ταξίδι από τη μακρινή Κίνα διαρκεί πάνω από 14 μέρες, άρα τα εμποΓιάννης Σαμολαδάς ρεύματα που έφταναν στα λιμάνια μας ήταν Γενικός Διευθυντής της Car & Cargo Insurance “coronavirus-free”. Τις μέρες της καραντίνας, πολλά από τα Τα θαλάσσια φορτία από την εμπορεύματα, κυρίως τρόφιμα και φάρμακα, Κίνα στήριξαν τις ασφαλίσεις εκτοξεύθηκαν, και άρα τα κεφάλαια των ασφαλισμένων εμπορευμάτων μεγάλωσαν. Βέβαια, μεταφοράς φορτίου η ένδυση και υπόδυση καθώς και άλλα καταναλωτικά αγαθά είχαν ελεύθερη πτώση, με Τα πρωτόκολλα για τον κορωνοϊό δεν άλλαξαν αποτέλεσμα στο σύνολό της η ασφάλιση των τον τρόπο ασφάλισης στον κλάδο των logistics μεταφερόμενων εμπορευμάτων να μείνει στα και των μεταφορών, καθώς τα συμβόλαια αυτά προ κορωνοϊού επίπεδα. καλύπτουν κινδύνους από φυσική ζημιά και μόνο, τονίζει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Τα πρωτόκολλα έχουν επιβάλει αλλαγές ΧΡΗΜΑ ο Γιάννης Σαμολαδάς, γενικός διευθυ- στον τρόπο της ασφάλισης στον κλάδο σας; ντής της Car & Cargo Insurance. Ποιες είναι οι επιπτώσεις από τον κορω- Τα πρωτόκολλα ασφάλισης δεν άλλαξαν, μιας νοϊό στις ασφαλίσεις μεταφερόμενων κι εμείς αυτό που ασφαλίζουμε είναι το ίδιο το αντικείμενο σε περίπτωση υλικής ζημιάς. φορτίων; Δηλαδή τα συμβόλαια της αγοράς καλύπτουν Οι επιπτώσεις, από τον κορωνοϊό, της ασφάλι- κινδύνους που θα προέλθουν από κάποια κασης μεταφορών φορτίου δεν ήταν ιδιαίτερες. λυπτόμενη φυσική αιτία, όπως για παράδειγμα

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

Οι ελληνικές αρχές έχουν συντάξει έναν κατάλογο σιδηροδρομικών έργων που θα επανεξεταστεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Όσον αφορά τις αλλαγές για τον κλάδο των μεταφερόμενων φορτίων, νομίζω ότι θα βαίνει συνεχώς αυξανόμενος. Ειδικά στην Ελλάδα, βλέπουμε ότι ο επιχειρηματίας στη μεταφορά καθώς και στον ευρύτερο χώρο της εφοδιαστικής αλυσίδας βασίζει και ασφαλίζει, πλέον, τα εμπορεύματά του που μεταφέρει. Ίσως, όλα τα καταστροφικά γεγονότα, όπως φωτιές και πλημμύρες, που έχουμε βιώσει τον τελευταίο καιρό να έχουν επηρεάσει την ανάγκη προς ασφάλιση. Ας μην ξεχνάμε πως η ασφάλιση είναι ο πιο έξυπνος τρόπος μεταφοράς των κινδύνων. Στον κλάδο διευθυντών και στελεχών; ατύχημά του μέσω μεταφοράς, φωτιά-κλοπή και τα λοιπά. Πιστεύετε ότι θα υπάρξουν μόνιμες αλλαγές στον κλάδο ασφάλισης οχημάτων; Ναι, πιστεύω ότι θα υπάρξουν μόνιμες αλλαγές στον κλάδο ασφάλισης οχημάτων, καθώς η τηλεματική έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Σίγουρα ο τρόπος τιμολόγησης δεν θα είναι, πολύ σύντομα, ο ίδιος και όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, αλλά θα έχει να κάνει με την οδική συμπεριφορά του οδηγού. Κάποιο μαύρο κουτί εγκατεστημένο στο όχημά του ή ακόμα και το ίδιο του το κινητό στο οποίο θα έχει εγκατασταθεί μια εφαρμογή η οποία θα μετράει το πώς επιταχύνει, το πώς επιβραδύνει, το αν είναι μέσα στα όρια ταχύτητας, καθώς και πολλές άλλες παραμέτρους. Όλες αυτές οι παράμετροι θα «σκοράρουν» με αποτέλεσμα να βγαίνει ένα δίκαιο ασφάλιστρο. Στον κλάδο μεταφερόμενων φορτίων;

Η ασφάλιση της ευθύνης των διευθυντών καθώς και των στελεχών των επιχειρήσεων είναι ένας από τους κλάδους όπου θα δούμε τα επόμενα χρόνια μεγάλη αύξηση. Αυτό θα συμβεί γιατί βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να έχουν πολλαπλασιαστεί οι αγωγές και οι απαιτήσεις από στελέχη τα οποία πήραν λάθος αποφάσεις. Σίγουρα η κάθε επιχείρηση είναι διαφορετική και ένας καλός σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει στη σύνταξη του κατάλληλου συμβολαίου. Η αγορά έχει αλλάξει και, πλέον, το στέλεχος που ζητάει την κάλυψη της ευθύνης του δεν είναι το στέλεχος το οποίο φοβάται ότι θα κάνει λάθος. Ποιες βλέπετε να είναι οι νέες τάσεις για τις μεταφορές και τα logistics; Οι τάσεις που βλέπω να διαμορφώνονται στην αγορά είναι θετικές. Και η γεωγραφική θέση της Ελλάδας είναι τέτοια η οποία βοηθά σ’ αυτό που οραματιζόμαστε όλοι να γίνει, το hub της Ευρώπης, αλλά και οι επενδύσεις που γίνονται σε σιδηρόδρομο, αυτοκινητόδρομο και λιμάνια επιβεβαιώνουν την παραπάνω προσδοκία.

Σίγουρα αυτό που θα πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως η πανδημία δεν είναι ένας από τους ασφαλίσιμους κινδύνους. Για να καλυφθεί θα πρέπει να έχει γίνει ιδιαίτερη μνεία και να έχει συμφωνηθεί μέσα στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Γενικότερα, η ασφαλιστική αγορά έδειξε ανθεκτικότητα και καλά αντανακλαστικά. Όσον αφορά στα νέα σχέδια ανάπτυξης, η ζυγαριά γέρνει προς τα logistics και τις εμπορευματικές μεταφορές; Περισσότερο βάρος στις εμπορευματικές μεταφορές, τις πολυμορφικές μεταφορές, τα logistics και τη διασυνδεσιμότητα ξεκινά να ρίχνει το Υπουργείο Υποδομών. Η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί στο μεγαλύτερο κέντρο logistics της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, αναπτύσσοντας τους δύο πυλώνες της κυβερνητικής πολιτικής. Ο πρώτος πυλώνας αφορά σε ένα πλάνο έργων συνολικού ύψους 13 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να ξεμπλοκάρει εμβληματικά έργα, όπως το Μετρό Θεσσαλονίκης, το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι και τον ΒΟΑΚ, το Πάτρα-Πύργος και την ολοκλήρωση του νότιου τμήματος του Ε65. Ταυτόχρονα, σχεδιάζει την υλοποίηση νέων έργων: Τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού, το βόρειο τμήμα του Ε65 και τη νέα Περιφερειακή Οδό της Θεσσαλονίκης (το γνωστό Flyover). Στο πλαίσιο της ανάπτυξης των συνδυασμένων μεταφορών και της αναβάθμισης της Ελλάδας μέσω της Βόρειας Ελλάδας στον χώρο των logistics επισπεύδονται τα έργα διασύνδεσης Θεσσαλονίκης-Καβάλας-Αλεξανδρούπολης και Αλεξανδρούπολης-Μαύρης Θάλασσας –μπορεί να αναβαθμίσει στρατηγικά όλη τη Βόρεια Ελλάδα. ΧΡΗΜΑ 59

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών, τα ζητήματα που άπτονται του ΟΣΕ, δηλαδή της ανάπτυξης σύγχρονης υποδομής για την παροχή σιδηροδρομικών μεταφορικών υπηρεσιών, είναι εξαιρετικά σημαντικά και αποτελούν προτεραιότητα. Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων, προβλέπονται συμβάσεις ΣΔΙΤ του ΟΣΕ ύψους 500 εκατ. ευρώ, με στόχο τη συντήρηση και αναβάθμιση της σιδηροδρομικής υποδομής επί του άξονα Ρίο-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη, αλλά και αύξηση της απορροφητικότητας ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών πόρων. Το τελευταίο διάστημα, ολοκληρώθηκαν οι μελέτες και αναμένεται η προκήρυξη του έργου για την αναβάθμιση της υφιστάμενης γραμμής Κόρινθος-Άργος-Ναύπλιο, με σκοπό την επαναλειτουργία συνολικού προϋπολογισμού 15 εκατ. ευρώ, και προκηρύχθηκε και ολοκληρώνεται ο διαγωνισμός για την αναβάθμιση και επισκευή της υφιστάμενης γραμμής Κατάκολου-Πύργου-Αρχαίας Ολυμπίας. Παράλληλα, ολοκληρώνονται οι μελέτες και θα προκηρυχθεί άμεσα το έργο για την αναβάθμιση και επαναλειτουργία της παλαιάς γραμμής Πάτρα-Πύργος. Για το έργο αυτό, εξασφαλίστηκε χρηματοδότηση από το ΠΔΕ και την περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και προϋπολογίζεται το έργο αυτό στα 16 εκατ. ευρώ. Σε αυτά προστίθεται και η πρόβλεψη για συμβάσεις ΣΔΙΤ, ύψους 500 εκατ. ευρώ, με στόχο τη συντήρηση και αναβάθμιση της σιδηροδρομικής υποδομής επί του άξονα Ρίο-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Αλεξανδρούπολη. Ενός άξονα που έχει πολλά προβλήματα με τη συντήρηση. Στόχος της κυβέρνησης είναι να γίνει η Θεσ-

σαλονίκη και το λιμάνι πύλη εξόδου για προϊόντα από την ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, το Υπουργείο Μεταφορών αναγνωρίζει ότι χωρίς σοβαρές οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις δεν μπορούν να γίνουν όλα αυτά. Σημειώνεται ότι τέταρτο σιδηροδρομικό πακέτο ορίζει την απελευθέρωση των λειτουργιών passenger και cargo, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να έρθει οποιαδήποτε εταιρεία ιδιωτική, όπως γίνεται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, για να συμμετάσχει. Η ευθύνη του κράτους είναι να θέσει τους όρους του παιχνιδιού, ώστε αυτήν τη στιγμή να μην υπάρχει ιδιωτικό μονοπώλιο ή κρατικό μονοπώλιο, αλλά να είναι οι όροι του ανταγωνισμού σαφείς.

στον λιμένα της Θεσσαλονίκης σχετικά με το έργο της επέκτασης του έκτου προβλήτα, προϋπολογισμού 130 εκατ. ευρώ. Το έργο αυτό θα αναδείξει το λιμάνι σε σημαντικό κόμβο μεταφορών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Μείζονος σημασίας είναι και η αξιοποίηση των 23 περιφερειακών αεροδρομίων μέσα από το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών, που περιλαμβάνει έργα για την ασφάλεια του διαδρόμου προσγείωσης-απογείωσης και των εναέριων λειτουργιών, καθώς και την αναβάθμιση του επιπέδου εξυπηρέτησης.

Συνεργασία κυβέρνησης με DG REGIO, ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ

Τη βελτίωση και αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου, των συνδέσεων μεταξύ ΟΣΕ και ΒΙΠΕ και λιμένων ζητούν τα 3PL, τη δημιουργία του Εμπορευματικού Κέντρου στο Θριάσιο, τη δημιουργία κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων μονάδων μεταποίησης και συναρμολόγησης, καθώς και συνεργασιών μεταξύ μεταφορικών και κέντρων logistics.

Υπενθυμίζεται ότι στο ΕΣΠΑ για την περίοδο 2012-2014 έγιναν συμβάσεις σιδηροδρομικών έργων ύψους 1,2 δισ. Την περίοδο 2015-2019, το ποσό αυτό είχε πέσει στα 235 εκατομμύρια. Σήμερα, η κυβέρνηση βρίσκεται σε επαφή με τη Γενική Διεύθυνση της DG REGIO, τον ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ, το υπουργείο και την DG REFORM. Εν ευθέτω χρόνω, θα γίνει μια Επιτροπή η οποία θα κάνει τρία βασικά πράγματα: Θα εγκρίνει ποιος κάνει ποια έργα. Τι κάνει ο ΟΣΕ, τι κάνει η ΕΡΓΟΣΕ. Και για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, μέχρι το 2023, αλλά και για την επόμενη. Το ίδιο θα κάνει και για το 20212027 και για το υπολειπόμενο ΕΣΠΑ. Επίσης, θα προτείνει έναν τρόπο αναδιοργάνωσης του συστήματος ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, προκειμένου να εξαλειφθούν οι παθογένειες. 130 εκατ. ευρώ στον έκτο προβλήτα του λιμένα Θεσσαλονίκης Σημαντικές εξελίξεις διαφαίνεται να υπάρχουν

Η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί στο μεγαλύτερο κέντρο logistics της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

3PL

«Πονοκέφαλο» αποτελεί για τις επιχειρήσεις η διαχείριση των εταιρικών εξόδων που, σε συνδυασμό με τις διαρκείς αλλαγές και την αυστηροποίηση του φορολογικού πλαισίου στη χώρα μας, κρίνει επιτακτική την ανάγκη εύρεσης μιας αποτελεσματικής λύσης. Το θέμα εντοπίζεται κυρίως σε μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις που, εξαιτίας του αυξημένου προσωπικού, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες ανάγκες σε έξοδα κίνησης, εταιρικά γεύματα, εκτός έδρας έξοδα κ.ά. Ανεξαρτήτως όμως του μεγέθους τους, πρόκειται για εταιρείες οι οποίες έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με τη γραφειοκρατία και τις διαδικασίες, που τους κοστίζουν τόσο σε παραγωγικό χρόνο όσο και σε χρήματα. Η πρόκληση της διαχείρισης Σε μια εποχή όπου τα πάντα γίνονται ψηφιακά, μοιάζει περίεργο να πρέπει οι εργαζόμενοι να ζητούν προκαταβολές από το λογιστήριο πριν φύγουν για ένα επαγγελματικό ταξίδι ή να πληρώνουν από την τσέπη τους ένα εταιρικό γεύμα με συνεργάτες και πελάτες. Η έλλειψη ελέγχου κατά τη χρήση πιστωτικών καρτών ή μετρητών, η οποία μπορεί να εκθέσει και τα δύο μέρη σε κίνδυνο λόγω υψηλών πιστώσεων, οι χρονοβόρες διαδικασίες διαχείρισης των εταιρικών εξόδων τόσο από τη μεριά των εργαζομένων όσο και από τη μεριά του λογιστηρίου, η καθυστέρηση στην αποζημίωση των εργαζομένων, που συχνά δημιουργεί δυσαρέσκεια, και ο κίνδυνος λαθών, είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων σήμερα. Η λύση Spendeo Λύση σε όλα τα παραπάνω έρχεται να δώσει η κάρτα Spendeo από την Edenred: Το πιο έξυπνο μέσο πληρωμών για κάθε εταιρικό έξοδο. Με δυνατότητα διαμόρφωσης βάσει της εκάστοτε εταιρικής πολιτικής, η επαναφορτιζόμενη κάρτα Spendeo βοηθά τις εταιρείες να διαχειρίζονται εύκολα και γρήγορα τα έξοδά τους (π.χ. γεύματα, ξενοδοχεία, καύσιμα), βελτιώνοντας άμεσα την παραγωγικότητά τους, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως ένα ευέλικτο εργαλείο για τους εργαζομένους που τη χρησιμοποιούν και βρίσκονται συνεχώς εν κινήσει. Επιπλέον, η κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για mobile πληρωμές μέσω Apple Pay, επιτρέποντας την πραγματοποίηση συναλλαγών μέσω iPhone ή Apple Watch, εύκολα, γρήγορα και με ασφάλεια.

Απαντώντας στις προκλήσεις Η Spendeo προσφέρει μια σειρά από οφέλη, επιταχύνοντας ταυτόχρονα τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, δίνει τέλος στα μετρητά και τις προκαταβολές από το λογιστήριο, ενώ οι κάρτες εκδίδονται άμεσα στο όνομα του εργαζόμενου, χωρίς να απαιτείται τραπεζικός λογαριασμός και προσωπικά έγγραφα. Επιπλέον, προσφέρει: Απόλυτο έλεγχο, με δυνατότητα ορισμού κατηγοριών χρήσης (π.χ. μόνο καύσιμα ή καύσιμα και αεροπορικά κ.ά.), βάσει της εταιρικής πολιτικής 24ωρη πρόσβαση στο υπόλοιπο και το ιστορικό των συναλλαγών, υπενθύμιση PIN, φραγή κάρτας κ.λπ., μέσω της mobile εφαρμογής Ασφάλεια, χάρη στην τεχνολογία Chip & PIN και contactless συναλλαγές Ευελιξία στη χρήση, καθώς η κάρτα γίνεται αποδεκτή σε όλες τις επιχειρήσεις με POS σε Ελλάδα, εξωτερικό και online Eύκολες, γρήγορες και ασφαλείς συναλλαγές μέσω Apple Pay Το κυριότερο, όμως, είναι η αύξηση της παραγωγικότητας και της ικανοποίησης των εργαζομένων, χάρη στην απλή χρήση της και την ευελιξία στις επιλογές. Για περισσότερες πληροφορίες: www.spendeo.gr ΧΡΗΜΑ 61

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics ΟΛΠ: Ενισχύεται το Container και Car Terminal «Παρά τον αναμφισβήτητο αντίκτυπο του Covid-19 στις δραστηριότητες του ΟΛΠ, καταβάλλουμε μεγάλες προσπάθειες ώστε να περιορίσουμε τις αρνητικές παρενέργειες στα οικονομικά μας αποτελέσματα. Το δεύτερο εξάμηνο αναμένεται ακόμα πιο δύσκολο, λόγω των επιπτώσεων σε Κρουαζιέρα και Ακτοπλοΐα, ωστόσο ενισχύουμε τις ενέργειές

μας σε όλους τους υπόλοιπους τομείς, ιδιαίτερα σε Container και Car Terminal» σχολίασε ο πρόεδρος του ΔΣ της ΟΛΠ ΑΕ, κ. YU Zenggang. Στα 66,5 εκατ., έναντι των 70,6 εκατ. της αντίστοιχης περιόδου του 2019, διαμορφώθηκε ο κύκλος εργασιών της ΟΛΠ ΑΕ, παρουσιάζοντας μείωση 5,8% (4,1 εκατ. ευρώ). H μεταβολή αυτή οφείλεται κυρίως στη σημαντική μείωση των εσόδων από τον τομέα της κρουαζιέρας κατά 83,9% (3,7 εκατ. ευρώ), των εσόδων

του τομέα της ακτοπλοΐας κατά 32,8% (1,6 εκατ. ευρώ), καθώς και των εσόδων από τον τομέα διακίνησης αυτοκινήτων κατά 28,3% (2,2 εκατ. ευρώ). Η παραπάνω μείωση αντισταθμίστηκε κυρίως από αύξηση των εσόδων στον Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων κατά 17,8% (2,0 εκατ. ευρώ) και των εσόδων από τη Ναυπηγοεπισκευή κατά 21,8% (1,4 εκατ. ευρώ).

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μανώλης Μπαλτάς Διευθύνων Σύμβουλος της Re.de-Plan Consultants και ειδικός σύμβουλος της ΚΕΕΕ Τι έχετε να μας πείτε για την επιχειρηματικότητα στη χώρα μας; Η οργάνωση της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας θυμίζει τον Λαβύρινθο του Δαίδαλου στο παλάτι του Μίνωα. Όλοι γνωρίζουμε ότι η επιστροφή μπορεί να επιτευχθεί με τον «Μίτο της Αριάδνης», αρκεί κάποιος να μας προσφέρει τον «Μίτο». Στην εποχή μας, η επιχειρηματική ανάπτυξη αποτελεί έναν ιδιότυπο λαβύρινθο, τον οποίο θα πρέπει να οργανώσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουμε να κινηθούμε, να εργαστούμε, να παραγάγουμε έργο και τελικώς να συνδράμουμε στην οικονομία και την επιχειρηματικότητα της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, περιμέναμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τον νέο αναπτυξιακό νόμο να προσφέρει κίνητρα για την εγκατάσταση επιχειρήσεων σε επιχειρηματικά πάρκα, προκειμένου να υπάρξει οργανωμένη χωροθέτηση. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να γίνεται. Υπάρχει κάτι που δεν «πριμοδοτεί» την επιχειρηματικότητα στον νέο αναπτυξιακό νόμο; Σε παλιότερη εκδοχή του νόμου υπήρχε πρόσθετη χρηματοδότηση 5% για εγκατάσταση ή μετεγκατάσταση επιχείρησης σε Επιχειρηματικό Πάρκο. Γιατί αφαιρέθηκε κάτι που αποτελεί 62

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

επιπλέον κίνητρο; Ομοίως, πρέπει να υπάρξουν γενναία οικονομικά κίνητρα και συγχρηματοδότηση των φορέων και των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε άτυπες συγκεντρώσεις και αποφασίζουν να μετατρέψουν την περιοχή τους σε Επιχειρηματικό Πάρκο Εξυγίανσης. Όσον αφορά στην αδειοδότηση των ΚΑΔ, χρειάζεται ένα δεύτερο γενναίο βήμα ουσιαστικής απλοποίησης της αδειοδότησης για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Μόνο τότε θα καταστεί η αδειοδότηση απλή και οικονομικά προσιτή διαδικασία. Η εμπειρία μας μέσα από τη μελέτη για ανάπτυξη 88 πάρκων για λογαριασμό της ΚΕΕ, βάσει της οποίας κατατέθηκαν 14 προτάσεις στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, μας δείχνει πως τώρα είναι η περίοδος που μπορούμε να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας, ώστε με το πέρας της υγειονομικής κρίσης να μπορέσουμε με οργανωμένο τρόπο να δημιουργήσουμε τη νέα ελληνική επιχειρηματική πραγματικότητα. Μπορούν να ανατραπούν τα κακώς κείμενα; Οι άτυπες συγκεντρώσεις, δυστυχώς, είναι το καταφύγιο και καλών και κακών επιχειρήσεων στη χώρα μας. Άλλες βρέθηκαν εκεί λόγω

Σημειώνω ότι, σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήσαμε, τα 55 από τα 88 πάρκα είναι Πάρκα Εξυγίανσης. Η πρόσφατη έρευνα ήταν επικαιροποίηση παλαιότερης μελέτης που είχαμε εκπονήσει για την ΚΕΕ τα έτη 2010-2012. Όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, η κατάσταση αδιαφορίας για τη χωρική οργάνωση των επιχειρήσεων την προηγούμενη δεκαετία θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα αλλάξει με το νέο χωροταξικό νομοσχέδιο. Ο νέος αναπτυξιακός νόμος ενισχύει τους λιμένες της χώρας; Επιπροσθέτως, σημασία δίνεται και στη δημιουργία επιχειρηματικών πάρκων κοντά σε περιφερειακούς λιμένες και ειδικότερα αυτούς που ιδιωτικοποιήθηκαν. Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας είναι περισσότερο έτοιμο να υποδεχτεί τη νέα εποχή των logistics. Ήδη στη Re.de-Plan ΑΕ διαχειριζόμαστε την αδειοδότηση ενός διχωρικού πάρκου 500 στρεμμάτων εντός του λιμένα που έχουμε επιμεληθεί για προσωρινή εναπόθεση φορτίων. Δυστυχώς, για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, η εμπλοκή ιδιόκτητων οικοπέδων οδήγησε σε γραφειοκρατικό αδιέξοδο, ενώ η ανάπτυξη του λιμένα της Καβάλας δεν φαίνεται να συνδέεται τόσο έντονα με τον νέο υποδοχέα εντός της μείζονος περιοχής του.

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

έλλειψης εθνικού σχεδίου χωρικής οργάνωσης της επιχειρηματικότητας και άλλες για να αποφύγουν, δικαίως, δεσποτικές συμπεριφορές και υπέρογκα κόστη διαχείρισης, που λέγεται ότι καταγράφονται διαχρονικά στους ιστορικούς υποδοχείς. Σήμερα, οι καλές επιχειρήσεις πληρώνουν πανάκριβα τη νομιμότητά τους και οι κακές βολεύονται στο χάος και οργανώνουν την αποφυγή της συμμόρφωσής τους σε κανόνες. Μέχρις ώρας, δεν έχω δει σοβαρά κίνητρα ή αντικίνητρα που να φέρνουν την ανατροπή στα κακώς κείμενα. Χρειάζονται γενναία οικονομικά (και όχι μόνο) κίνητρα και δίκαιοι κανονισμοί λειτουργίας, με προσήλωση στις αρχές της ελεύθερης αγοράς και του αμοιβαίου οφέλους μεταξύ φορέων διαχείρισης και εγκατεστημένων επιχειρήσεων. Όσον αφορά σε αντικίνητρα, το υπό ψήφιση χωροταξικό νομοσχέδιο κάτι προσπαθεί να επιτύχει σε βάρος της εκτός σχεδίου δόμησης, αλλά αυτό δεν φτάνει.

ι μεταφορά μη α κ γή ο λ υλ σ τη α Γι λήτων δεν επικίνδυνων αποβ δεια απαιτείται πλέον ά

rance

uck & Cargo Insu

Σύμφωνα με την Tr

ν αποβλήτω ισης μη επικίνδυνω Πρόγραμμα ασφάλ viro Truck En

υς οργανισμούς Ν. 4685/2020, για το 85 ο θρ άρ το με α ων ι μεταφοράς Σύμφ εργασίες συλλογής κα ύν λο τε εκ υ πο ις σε , απαιτείται ή επιχειρή επαγγελματική βάση σε ν τω λή οβ απ ων λήμη επικίνδυν τρονικό μητρώο αποβ εκ ηλ ο στ η ρισ χώ τα κα εγγραφή και όπως ισχύει, 42 του Ν. 4042/2012, ου θρ άρ υ το ) ΜΑ (Η ν τω ργική απόφαση μενα στην κοινή υπου πό λε οβ πρ τα με α ισχύει. σύμφων 016 (Β’ 2992) όπως /2 26 40 2/ 94 43 . ιθμ σιυπ’ αρ την εκτέλεση των εργα για ση θε πό οϋ πρ ως Απαραίτητη όμ ς μεταφορέας να ράς είναι ο συλλέκτη φο τα με ής ογ λλ συ ών αγράφεται ότι μβόλαιο στο οποίο αν συ ριο τή λισ φα ασ ι τε αφορά του διαθέ ά τρίτους και την επαν ορ αφ ψη λυ κά ή τικ ζημιάς, η ασφαλισ σταση σε περίπτωση τά κα η ερ ότ πρ ην στ περιβάλλοντος .000) ευρώ ετησίως, εκατό χιλιάδων (100 ον ιστ άχ ελ τ’ κα ς ου ) μηνών από ύψ διαθέτει εντός πέντε (5 να ι τα ού ρε οχ υπ οίο 020). το οπ 4685/2020 (07-10-2 Ν. υ το ς ύο ισχ ξη αρ έν την

Ποια είναι τα κονδύλια που απαιτούνται για την υλοποίηση του σχεδίου;

μπορούμε να δούμε ριζική αλλαγή του τοπίου σε μόλις μία δεκαετία, μέχρι το 2030.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης μας, για λογαριασμό της ΚΕΕΕ, εκτιμούμε ότι απαιτούνται 12 εκατ. ετησίως για την πλήρη υλοποίηση του σχεδίου μέχρι το 2040. Και για να γίνει ξεκάθαρο το πόσο μπορεί να ωφεληθεί η οικονομία μας, αν οργανωθεί σωστά, θέλω να σας δώσω ένα μικρό παράδειγμα με αριθμούς. Αν αναλογιστούμε ότι η χώρα, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, την τελευταία περίοδο υλοποιεί πρόγραμμα ύψους 2,62 δισ. ευρώ για έργα περιβάλλοντος και ειδικότερα 961 εκατ. ευρώ για έργα υποδομών λυμάτων και 911 εκατ. ευρώ για έργα διαχείρισης απορριμμάτων, τα 12 εκατ. ευρώ ετήσια δαπάνη ή 700 εκατ. ευρώ στην εικοσαετία είναι πραγματικά πολύ μικρό ποσό. Γι’ αυτό μιλάμε για έλλειψη πολιτικής βούλησης και πολιτικού σχεδίου. Αν εξασφαλιστούν, λοιπόν, αυτοί οι πόροι, θα

Ποιος είναι ο ρόλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής που μελετά την αναθεώρηση-βελτίωση της νομοθεσίας για τα Πάρκα; Όλα αυτά καθώς και άλλα πολλά αναμένουμε με ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελιχθούν στο πλαίσιο της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, που μελετά την αναθεώρηση-βελτίωση της νομοθεσίας για τα Πάρκα. Η θέση ότι η εν λόγω Επιτροπή θα έπρεπε να έχει πιο αντιπροσωπευτική και διευρυμένη σύνθεση εκπροσώπησης της αγοράς, με γνώση και εμπειρίες βιωμένες, μας βρίσκει απολύτως σύμφωνους. Δεν φτάνει, δηλαδή, η καλή διάθεση της πολιτικής ηγεσίας που τη συγκρότησε, ως ένα ουσιαστικό βήμα βελτίωσης του περιβάλλοντος ανάπτυξης των Πάρκων στη χώρα μας. Χρειάζεται και δουλειά. ΧΡΗΜΑ 63

συγκοινωνίες-υποδομές-logistics

Η τάση της αστικοποίησης οδηγεί σε αύξηση της ανάγκης για αστικές εμπορευματικές μεταφορές (city logistics) που σχετίζονται με προβλήματα όπως η συνεχώς αυξανόμενη κυκλοφοριακή συμφόρηση, η αύξηση της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα και του θορύβου, καθώς και η κατανάλωση ενέργειας κ.τ.λ. Στο αστικό περιβάλλον, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι εμπορευματικές μεταφορές, που αντιπροσωπεύουν το 6%-18% του συνόλου των αστικών μετακινήσεων, το 19% της ενεργειακής κατανάλωσης και το 21% των εκπομπών CO2. Συνεπώς, οι ευρωπαϊκές πόλεις πρέπει να προσδιορίσουν νέες στρατηγικές και τακτικές για τον κλάδο των logistics (με έμφαση στις εμπορευματικές μεταφορές), με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξή του. Τι προσφέρει η εμπορευματική διανομή με ποδήλατο (cargo bikes);

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Δρ Βασίλης Ζεϊμπέκης Επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας & Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αντιπρόεδρος Διοικητικού της Ελληνικής Εταιρείας Logistics (EEL) και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής

Νέες τακτικές για τον κλάδο των logistics Έμφαση στις εμπορευματικές μεταφορές Για τα οφέλη από τη χρήση των cargo bikes για την εκτέλεση αστικών εμπορευματικών μεταφορών μιλά στο περιοδικό ΧΡΗΜΑ ο δρ Β. Ζεϊμπέκης, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας & Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αντιπρόεδρος Διοικητικού της Ελληνικής Εταιρείας Logistics (EEL) και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής. Πώς διαμορφώνεται σήμερα η κατάσταση στις αστικές εμπορευματικές μεταφορές; 64

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Οι αστικές εμπορευματικές διανομές αφορούν τα τελευταία 5-10 χλμ., από την αποθήκη ή το κέντρο διανομής μέχρι τον τελικό προορισμό της παραγγελίας. Σε αυτού του είδους τις μεταφορές, για την κάλυψη της τελικής απόστασης, μπορεί να γίνει χρήση ποδηλάτων (δίκυκλα και τρίκυκλα/cargo bikes), για την παράδοση προϊόντων ακόμα και αυθημερόν ή και μέσα σε διάστημα λίγων ωρών. Εκτός όμως από την κάλυψη της τελικής απόστασης της μεταφοράς, η αστική εμπορευματική διανομή με ποδήλατα προσφέρει και υπηρεσίες συλλογής εμπορευμάτων (reverse logistics). Η χρήση ποδηλάτων αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο αστικής εμπορευματικής διανομής με μηδενικές εκπομπές ρύπων, που χρησιμοποιείται σήμερα σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Πώς συνδυάζονται αυτά με την αειφορία; Αν και υπάρχει πληθώρα παραγόντων που σχετίζονται με την αειφορία, στο πλαίσιο των αστικών διανομών η οικονομική και κοινωνική διάσταση προσδιορίζεται από την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των μεταφορών ενώ η περιβαλλοντική από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Σε αυτό το σημείο είναι που αντικρούονται τα συμφέροντα των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων. Πιο συγκεκριμένα, οι δημόσιοι φορείς

εστιάζουν στην περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα με δράσεις όπως η μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των ατυχημάτων. Από την άλλη πλευρά, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις στοχεύουν στην οικονομική βιωσιμότητα, προσφέροντας υπηρεσίες χαμηλού κόστους και υψηλής ποιότητας, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των πελατών σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά. Τέσσερις κατηγορίες μέτρων αποσκοπούν στην υποστήριξη της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής διάστασης των logistics στα αστικά κέντρα: • Κατηγορία μέτρων 1: Η πρώτη κατηγορία αφορά τις υποδομές logistics, όπως για παράδειγμα την κατασκευή ή τη χρήση γραμμής τραμ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εμπορευματικές μεταφορές ή τη λειτουργία ενός αστικού κέντρου ενοποίησης εμπορευμάτων. • Κατηγορία μέτρων 2: Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει την άυλη υποδομή, όπως τη χρήση των συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας, συστήματα πληροφόρησης των χρηστών του δικτύου, συστήματα βελτιστοποίησης δρομολογίων και διαχείρισης στόλου οχημάτων. • Κατηγορία μέτρων 3: Η τρίτη κατηγορία σχετίζεται με τον εξοπλισμό, όπως τη χρήση οχημάτων χαμηλών εκπομπών ρύπων για την (εκ)φόρτωση και μεταφορά των εμπορευμάτων εντός πόλεως, όπως τα ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν και οι αστικές εμπορευματικές διανομές με χρήση ποδηλάτων. • Κατηγορία μέτρων 4: Η τελευταία κατηγορία μέτρων σχετίζεται με το κανονιστικό πλαίσιο, όπως ρυθμίσεις που αφορούν χρόνους πρόσβασης και στάθμευσης στο αστικό κέντρο, λωρίδες αποκλειστικής διέλευσης βαρέων οχημάτων, νυχτερινές παραδόσεις, θέσπιση διοδίων σε περιοχές υψηλής κυκλοφοριακής συμφόρησης κ.ά. Η χρήση ποδηλάτων για αστικές εμπορευματικές μεταφορές επιτυγχάνει τους στόχους και των τεσσάρων διαστάσεων αειφορίας. • • •

2nd Greek Corporate Governance Summit

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

2nd Greek Corporate Governance Summit

Καταλυτικός ο ρόλος της εταιρικής διακυβέρνησης για την προσέλκυση επενδυτών και χρηματοδότησης

ον κρίσιμο ρόλο της εφαρμογής καλών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης για την εξασφάλιση χρηματοδότησης, την προσέλκυση επενδυτών και την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης ανέδειξε, την Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου, το 2nd Greek Corporate Governance Summit, που διοργανώθηκε από την ethosEVENTS και την Georgeson σε συνεργασία με το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr και το περιοδικό ΧΡΗΜΑ. Το 2nd Greek Corporate Governance Summit πραγματοποιήθηκε από τη LiveOn, την πλατφόρμα διοργάνωσης ψηφιακών συνεδρίων και εκθέσεων της ethosBUSINESS, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους συμμετέχοντες από την Ελλάδα και το εξωτερικό να παρακολουθήσουν τις εργασίες του συνεδρίου με ασφάλεια.

Στον εναρκτήριο χαιρετισμό του, ο κ. Κωνσταντίνος Ουζούνης, CEO ethosGROUP, αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα της διεξαγωγής του συγκεκριμένου συνεδρίου κατά τη δύσκολη τρέχουσα χρονική συγκυρία. Ο κ. Stefano Marini, CEO of Latin America and Emerging Markets and Senior Advisor for Southern Europe, Georgeson, αναφέρθηκε, στον χαιρετισμό του, στα οφέλη από τη σωστή εφαρμογή κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης για τους επενδυτές, ενώ επεσήμανε ότι, τα τελευταία χρόνια, κατά την οικονομική κρίση και την πανδημία, κρίθηκαν οι ικανότητες των επιχειρήσεων στο λεγόμενο crisis management. ΧΡΗΜΑ 67

2nd Greek Corporate Governance Summit

O κ. Άδωνις Γεωργιάδης, υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, επεσήμανε ότι η σπουδαιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης είναι πολύ μεγάλη, ειδικά τώρα, κατά την κρίση του κορωνοϊού, και με δεδομένο το ότι ποσοστό άνω του 90% των επιχειρήσεων στη χώρα μας είναι μικρές επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό, όπως ο ίδιος επεσήμανε, συνιστά πρόβλημα ανταγωνισμού, διαφάνειας, εισφορών και φορολογίας. Όπως τόνισε, οι μεγάλες επιχειρήσεις βοήθησαν κατά την κρίση του Covid-19 και στο πλαίσιο αυτό εξήρε την πρωτοβουλία της εταιρείας Παπαστράτος, θυγατρικής της Philip Morris, να προσφέρει στους πελάτες της συνολική πίστωση ύψους 10 εκατ. ευρώ. «Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν η εταιρεία δεν εφάρμοζε καλή εταιρική διακυβέρνηση, που ενδιαφέρεται για το αποτύπωμά της, τους πελάτες και συνεργάτες της. Αυτό είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς πρέπει να κινηθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις» τόνισε. Ο κ. Γεωργιάδης ανέφερε ότι η κυβέρνηση θέλει να βρει τρόπους με νέους νόμους για να ενθαρρύνει την εταιρική διακυβέρνηση. Επεσήμανε δε ότι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται πολύ για τα δικαιώματα της μειοψηφίας των μετόχων, τονίζοντας ότι η Ελλάδα μπαίνει σε μια διαφορετική κουλτούρα τήρησης κανόνων και διαφάνειας. Η φυλάκιση των επικεφαλής της Folli Follie, ανέφερε, στέλνει το ξεκάθαρο μήνυμα ότι «σεβόμαστε τα χρήματα των επενδυτών και όσοι δεν ακολουθούν τους κανόνες τιμωρούνται».

Η κ. Βασιλική Λαζαράκου, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, επεσήμανε ότι η εταιρική διακυβέρνηση είναι θεμελιώδους σημασίας, παρουσιάζοντας τα πεπραγμένα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό του νόμου για την εταιρική διακυβέρνηση. Η ίδια επεσήμανε ότι από την πρώτη στιγμή που διορίστηκε η Επιτροπή έθεσε ως προτεραιότητα την τροποποίηση του νόμου εταιρικής διακυβέρνησης, που θεωρεί ότι είναι θεμελιώδους σημασίας, και χαιρέτισε την ευρεία αποδοχή των κομμάτων στην ψήφισή του. Η κ. Λαζαράκου σημείωσε ότι ο νέος νόμος εξασφαλίζει αφενός την ενίσχυση της μονάδας εσωτερικού ελέγχου, αυξάνοντας τα ζητούμενα προσόντα των ελεγκτών και ενισχύοντας τις εσωτερικές λειτουργίες, και αφετέρου την πιο αποδοτική δομή των διοικητικών συμβουλίων. Όπως τόνισε, με τον εσωτερικό κανονισμό εξασφαλίστηκε η διαφάνεια στην αγορά.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

2nd Greek Corporate Governance Summit

Η κ. Χαρίκλεια Απαλαγάκη, γενική γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, σημείωσε ότι η εταιρική διακυβέρνηση έχει εξελιχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. «Ο νόμος επέβαλε στις εταιρείες μια μικτή σύνθεση στο ΔΣ. Έγινε σαφές ότι η εταιρική διακυβέρνηση δεν έχει να κάνει μόνο με το ΔΣ, αλλά θα πρέπει να συμπληρώνεται με τις κατάλληλες δεξιότητες» ανέφερε η κ. Απαλαγάκη, επισημαίνοντας: «Προσπαθούμε να συνεισφέρουμε στην ανάπτυξη και την περαιτέρω ενημέρωση του Κώδικα, μας ενδιαφέρει οι εισηγμένες εταιρείες να έχουν καλή επαφή με τις τράπεζες, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επιβάλλουν υψηλά στάνταρντς με όλους τους δανειζόμενους. Σήμερα, αναγνωρίζουμε ότι έχουμε όλα τα στοιχεία και ένα ώριμο τραπεζικό σύστημα και επιχειρήσεις με προθυμία να εφαρμόσουν όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις, κάτω από αυστηρούς κανόνες».

Ο κ. Αλέξανδρος Χατζόπουλος, γενικός διευθυντής του ΣΕΒ, τόνισε ότι πρέπει να υπάρχει στην κουλτούρα των επιχειρήσεων η εταιρική διακυβέρνηση. «Πρέπει να περάσουμε σε μια πιο ανθεκτική και ανοιχτή οικονομία, ξεπερνώντας τα εμπόδια, ώστε να διευκολυνθούν οι επενδύσεις σε μικρές και μεγάλες, εισηγμένες ή μη, επιχειρήσεις. Το οικοσύστημα θα πρέπει να συμμορφώνεται με τον νέο νομο, να είναι αξιόπιστο και ανταγωνιστικό στον διεθνή χώρο» τόνισε. Η λογοδοσία και η διαφάνεια είναι πολύ σημαντικά στοιχεία, σύμφωνα με τον κ. Χατζόπουλο. «Είμαστε σε μια φάση ευθυγράμμισης των στόχων με την κυβέρνηση, τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς, την κοινωνία, και έχουμε κάνει σημαντικά βήματα για την εφαρμογή των νέων κανόνων. Ο ΣΕΒ μαζί με το ΧΑ δημιούργησε συμβούλιο διαχείρισης και με τη συμμετοχή της ΕΕΤ κάνουμε αναθεώρηση του Κώδικα» συμπλήρωσε. 70

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

2nd Greek Corporate Governance Summit

Η κ. Χριστίνα Κολιάτση, Chief Legal Counsel, Hellenic Corporation of Assets and Participations SA (HCAP), στην ομιλία της με θέμα “ESG in Corporate Governance and public enterprises (SOEs)”, επεσήμανε ότι είναι σημαντικό όλοι να μοιράζονται τις ίδιες αρχές που δημιουργούν αξία. Ανέφερε ότι «οι παράγοντες ESG (Environmental, Social and Governance) πρέπει να ενσωματώνονται στους κανόνες της εταιρείας και όλοι να τους ενστερνίζονται. Έχει να κάνει με την αειφορία, τη βιωσιμότητα και τη στρατηγική ανάπτυξης. Οι επενδυτές θέλουν να γνωρίζουν αν τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου είναι πραγματικά ανεξάρτητα, αν αλλάζουν τακτικά και αν μπορούν να υπηρετήσουν την κουλτούρα και τους σκοπούς της εταιρείας». Η ίδια αναφέρθηκε επίσης στην ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ ευκαιριών και ρίσκων και τον ενισχυόμενο ρόλο των επενδυτών ακτιβιστών. «Χρειάζονται ικανά διοικητικά στελέχη, που θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στις σύγχρονες προκλήσεις. Πρέπει να υπάρχουν τα κατάλληλα συστήματα για τη μέτρηση της απόδοσης της εταιρικής διακυβέρνησης» τόνισε.

Η κ. Αγγέλικα Γκούσκου, Member, Hellenic Corporate Governance Council (HCGC), CoFounder, Corporate Governance Hub & Managing Partner, Selekos-Gouskou & Co. Law Offices, στην ομιλία της με θέμα “ESG-Centric Investing: The rising significance of nonfinancial metrics”, ανέφερε ότι η κατανόηση της εταιρικής λογοδοσίας έχει αλλάξει, με τον καιρό. Το μεγαλύτερο κομμάτι της εταιρικής αξίας εντοπίζεται κυρίως στα άυλα στοιχεία. Παγκοσμίως, όλοι οι επενδυτές ζητούν αποκάλυψη μη χρηματοοικονομικών στοιχείων. Το πεδίο της αξιόπιστης πληροφόρησης αποτελεί κρίσιμο σημείο» επεσήμανε, ενώ έκανε ιδιαίτερη μνεία στον Οδηγό Υποβολής Αναφορών του ΧΑ. ΧΡΗΜΑ 71

2nd Greek Corporate Governance Summit

ΠΑΝΕΛ 1 Στο πρώτο πάνελ που πραγματοποιήθηκε, με θέμα “ESG-Centric Investing: The rising significance of non-financial metrics” και με συντονιστή τον κ. Alberto D’Aroma, Head of Corporate Governance Italy/Georgeson, ο κ. Αργύρης Οικονόμου, General Manager on Legal Affairs & Corporate Governance, ΔΕΗ, ανέφερε ότι η ατζέντα του ESG (Environmental, Social and Governance) αποτελεί το επόμενο στάδιο της εξελισσόμενης συζήτησης για την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών. «Πρέπει να δούμε τις προσδοκίες που έχει μια εταιρεία όταν αναπτύσσεται και αυτό ίσως να διαφέρει από τις προσδοκίες των μετόχων. Θέλουμε, οπότε, μια ισορροπία. Δεν θα ήθελα να δω τη διεύρυνση αυτού του χάσματος. Η δική μου εμπειρία λέει ότι σε μεγάλο αριθμό περιπτώσεων στο παρελθόν η ESG αντιμετωπίστηκε σαν ένα επιπλέον βάρος. Η ESG είναι ένας μηχανισμός που περιορίζει (καλώς) τις ελευθερίες της διοίκησης» σημείωσε ο κ. Οικονόμου. Ο κ. Patrick Fiorani, Research and Engagement Specialist, Glass Lewis, ανέφερε ότι η Glass Lewis πραγματοποιεί έρευνες για λογαριασμό επενδυτών. «Με τους συνεταίρους μας προσπαθούμε να παρέχουμε επικαιροποιημένα δεδομένα βιωσιμότητας. Με στοιχεία 72

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

που συλλέγονται από συγκεκριμένους δείκτες και εκθέσεις κινδύνου διαχείρισης, δίνουμε κατευθυντήριες γραμμές. Στο πλαίσιο αυτό, το κομμάτι μετρήσεων για ESG αυξάνεται όλο και περισσότερο. Μας ενδιαφέρει να λαμβάνονται υπ’ όψιν όλες οι πτυχές» σημείωσε. Ο κ. Michael Herskovich, Head of Corporate Governance, BNP Paribas Asset Management, ανέφερε ότι το τμήμα ESG αποτελείται από μια ομάδα 25 ατόμων, ενώ πριν δύο χρόνια ήταν 10. «Έχουμε μια κοινότητα πρωταθλητών ESG. Κάθε επενδυτική ομάδα το έχει ενσωματώσει», σημείωσε, επισημαίνοντας ότι «υπάρχουν αριθμοδείκτες ESG που αποκλείουν κάποιες επιχειρήσεις. Αν έχουμε προφίλ εταιρείας σε επίπεδο ESG, υπάρχει δέσμευση συμμόρφωσης». Η κ. Nezhla Mehmed, Corporate Governance Analyst, Assistant Vice President, DWS Investment GmbH, επεσήμανε, από την πλευρά της: «Έχουμε 17 ειδικούς επιστήμονες που ασχολούνται με την ενσωμάτωση ESG στο κέντρο υπεύθυνων επενδύσεων. Έχουμε έναν θεματοφύλακα ESG για την κάθε ομάδα χαρτοφυλακίων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι επειδή λειτουργούμε ως θεματοφύλακας επενδύσεων πρέπει να έχουμε πολύ αυστηρά κριτήρια ESG».

2nd Greek Corporate Governance Summit

Η κ. Πηνελόπη Κασσάνη, Governance Risk & Compliance Partner, Moore Stephens Chartered Accountants, στην ομιλία της με θέμα “Is ESG a game changer in bank financing? Poseidon Principles are a prime example of how ESG is reshaping bank lending in the maritime industry”, ανέφερε ότι ο τομέας της ναυτιλίας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις σε επίπεδο ESG, δεδομένων των μεγάλων επιπτώσεων που έχει στο περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, σημείωσε: «Πέρυσι ξεκίνησε μια πρωτοβουλία στον χώρο της ναυτιλίας, με 11 κορυφαίες τράπεζες να υπογράφουν το Poseidon Principles, με στόχο να βοηθηθεί η ναυτιλία στη μείωση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος. Οι αρχές αυτές παρέχουν ένα πλαίσιο για την ευθυγράμισση των εμπλεκόμενων παραγόντων (τράπεζες, ναυτιλιακές) και ενσωματώνονται σε κάθε σύμβαση δανειοδότησης, ώστε να υπάρχει διαφάνεια και από τις δύο πλευρές. Σήμερα συμμετέχουν 18 τράπεζες με πρότζεκτ 170 δισ. δολαρίων». «Αυτό είναι ένα παράδειγμα για το πώς οι παράγοντες του ESG παίζουν καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδότηση, αλλά και την ικανότητα μιας εταιρείας να συνεχίζει να λειτουργεί. Οι παράγοντες αυτοί ήρθαν και θα μείνουν. Είναι κάτι απαραίτητο. Το ESG επαναπροσδιορίζει τις προτεραιότητες των επιχειρήσεων του τομέα» τόνισε η κ. Κασσάνη.

Η κ. Kiara Konti, Director, Climate Change and Sustainability Services, EY Greece, στην ομιλία της με θέμα “How will ESG performance shape your future?”, ανέφερε ότι οι επενδυτές εστιάζονται πλήρως στις πληροφορίες σχετικά με το ESG, επιδεικνύοντας ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για αποκάλυψη περισσότερης εσωτερικής πληροφόρησης. «Οι περισσότεροι ενδιαφέρονται, πλέον, σε μεγάλο βαθμό για το άυλο κεφάλαιο κάθε επιχείρησης, δίνοντας μεγάλη έμφαση στους περιβαλλοντικούς κινδύνους. Θέλουν να κατανοήσουν πώς γίνεται ο εντοπισμός των κινδύνων, ειδικά σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, πού μπορούν να βρουν αυτές τς πληροφορίες και τον ρυθμιστικό τους ρόλο», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι είναι «σημαντική η αποσύνδεση μεταξύ οικονομικών και μη οικονομικών στοιχείων. Πρέπει να υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων. Να έχουν οι εταιρείες τις διαδικασίες για να αναφέρουν αυτά τα θέματα με έναν τρόπο πιο συνεχή και σταθερό και να περιλαμβάνονται στις ετήσιες εκθέσεις τους».

ΧΡΗΜΑ 73

2nd Greek Corporate Governance Summit

ΠΑΝΕΛ 2 Στο δεύτερο πάνελ που πραγματοποιήθηκε, με θέμα “Integrating ESG factors in corporate strategy” και με συντονιστή τον κ. Παντελή Λάμπρου, Co-Founder & CEO, P&I Business Management Consulting, ο κ. Thibaut Barsacq, Vice President-Head of Southern European Research, Institutional Shareholder Services (ISS), ανέφερε ότι η ΙSS έχει δημιουργήσει και εξελίξει διάφορα εργαλεία για την αξιολόγηση του ESG. «Αυτό που πρέπει να καταλάβουν οι εταιρείες είναι ότι κάποιες βρίσκονται σε “black list” γιατί το αντιμετωπίζουν σαν κίνδυνο για τους επενδυτές. Νομίζω όμως ότι υπάρχει όλο και μεγαλύτερη κατανόηση ότι το ESG μπορεί να θέσει μια επιχείρηση σε μεγάλο κίνδυνο όσον αφορά τη χρηματοδότηση. Ένας κίνδυνος που σήμερα δεν λογίζεται ως χρηματοοικονομικός μπορεί να αντιμετωπίζεται έτσι στο σύντομο μέλλον», σημείωσε, διαπιστώνοντας μια υστέρηση στην τυποποίηση αυτών των διαδικασιών, καθώς υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις παγκοσμίως, επισημαίνοντας ότι καταβάλλεται προσπάθεια ενοποίησης κάποιων αρχών, καθώς οι επενδυτές απαιτούν, πλέον, σαφή πληροφόρηση και διαφάνεια. Η κ. Maria Larsson Ortino, Global ESG Manager, Legal & General Investment Management (LGIM), ανέφερε ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις αξίζει να επενδύσουν στο ESG, επειδή οι αρχές του αποτελούν 74

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

γενικότερα μια καλή πρακτική. «Αποτελεί μια καλή πρακτική για τη γενικότερη λειτουργία και απόδοση μιας επιχείρησης, ενώ χρησιμοποιούμε αυτά τα στοιχεία για να αποφασίσουμε αν θα επενδύσουμε σε μια εταιρεία, όπως και στις αγοραπωλησίες μετοχών. Οι εταιρείες που εφαρμόζουν αυτές τις πρακτικές έχουν πολύ καλύτερες προοπτικές», τόνισε, σημειώνοντας ότι «έχουμε εσωτερικά θεσμοθετήσει μια βαθμολογία ESG με σύστημα μοριοδότησης, point system. Είναι μέρος της διαχείρισης κινδύνου που κάνουμε». Η κ. Λία Βιντζηλαίου, Manager-Law Platis-Anastassiadis & Associates Law Partnership, ΕΥ Law, επεσήμανε ότι οι εταιρείες έχουν συνειδητοποιήσει, πλέον, ότι η εταιρική διακυβέρνηση δεν αποτελεί ένα εργαλείο μάρκετινγκ, αλλά ένα σύνολο αρχών που τις καθιστά πιο ελκυστικές σε σχέση με αυτές που δεν εφαρμόζουν αυτές τις αρχές. Σημείωσε ότι υπάρχει μια ζωντανή συζήτηση που γίνεται στην Ελλάδα για την εταιρική διακυβέρνηση, ενώ τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικός ο εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και κατ’ επέκταση η προσέλκυση επενδυτών. «Είναι σαφές ότι οι εταιρείες πρέπει να δουλεύουν συστηματικά για να πετύχουν αυτά τα στάνταρντς, ώστε να έχουν μια ολιστική προσέγγιση του θέματος» σημείωσε. • • •

Ταξινομήσεις καινούργιων αυτοκινήτων την περίοδο 2000-2019 στην ελληνική αγορά

po rt al

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ

Ένα hub παραγωγής καινοτόμων φαρμάκων από την Boehringer Ingelheim στην Ελλάδα Το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής καινοτόμων φαρμάκων της γερμανικής φαρμακοβιομηχανίας Boehringer Ingelheim θα βρίσκεται στην Ελλάδα. Ο όμιλος Boehringer Ingelheim ανεβάζει τους ρυθμούς των επενδυτικών του παρεμβάσεων στη χώρα μας. Έχοντας ήδη επενδύσει περισσότερα από 80 εκατ. ευρώ στη μονάδα παραγωγής στο Κορωπί και 100 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα (αν συμπεριληφθούν οι κλινικές δοκιμές), η Boehringer Ingelheim έχει

ήδη δρομολογήσει ένα νέο πενταετές επενδυτικό πρόγραμμα, με στόχο την παραγωγή καινοτόμων αντιδιαβητικών φαρμάκων.

▶▶▶ Ελλάδα 4 Νοεμβρίου 2020:

Athens Investment Forum. Όπως εξήγησε, «προς αυτήν τη θετική κατεύθυνση κινείται και το σχέδιο που εκπόνησε η ΤτΕ για την “bad bank”, το οποίο αναμένουμε να λάβουμε για να το εξετάσουμε πολύ σοβαρά. Όσον αφορά τη νέα γενιά κόκκινων δανείων: Θα θέσω έναν στόχο, αντί να κάνω κάποια εκτίμηση. Ο στόχος αυτός, αν και φιλόδοξος, θεωρώ ότι είναι ρεαλιστικός. Και ο στόχος είναι να μην ξεπεράσουμε τα 5 δισ. νέα κόκκινα δάνεια λόγω πανδημίας».

Ένα e-pass για όλους τους αυτοκινητόδρομους

Στις σελίδες αυτές θα βρείτε τους τίτλους ειδήσεων και άρθρων που έχουν δημοσιευθεί τον τελευταίο μήνα στο portal

Μετά από δεκαετίες διαβουλεύσεων και συσκέψεων, από την Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2020, τίθεται σε πλήρη λειτουργία η διαλειτουργικότητα των ηλεκτρονικών διοδίων σε όλους τους αυτοκινητόδρομους της Ελλάδας, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Υποδομών, Γιώργος Καραγιάννης. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης θα μπορεί να χρησιμοποιεί έναν και μοναδικό πομποδέκτη κατά τη διέλευσή του από όλους τους αυτοκινητόδρομους: Αττική Οδό, Νέα Οδό, Κεντρική Οδό, Αυτοκινητόδρομο Αιγαίου, Εγνατία Οδό, Γέφυρα, Ολυμπία Οδό, Μορέα. ▶▶▶ Φ. Καραβίας: Nα κρατήσου-

με τα NPEs της πανδημίας κάτω από 5 δισ. ευρώ

Η περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι σημαντική τόσο για το τραπεζικό σύστημα όσο και για την οικονομία τόνισε ο Φ. Καραβίας μιλώντας στο 76

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Όπως ενημέρωσε τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, ο CEO της Boehringer Ingelheim, Hubertus von Baumbach, η νέα επένδυση θα συνοδευτεί και από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, επιπλέον των 500 που υπάρχουν σήμερα.

▶▶▶ Εντυπωσιακή η προσφορά των Mohegan και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ για το καζίνο στο Ελληνικό

Ο ένας και μοναδικός διεκδικητής για την άδεια καζίνο στο Ελληνικό, δηλαδή η κοινοπραξία Mohegan-ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, προχώρησε σε εφάπαξ προσφορά ύψους 150 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με διαρροές. Το ύψος της συνολικής επένδυσης αναμένεται να διαμορφωθεί σε 1 δισ. ευρώ. Πλέον, ανοίγει ο δρόμος, ακόμη και εντός του Οκτωβρίου, για να ολοκληρωθεί η επιλογή του αναδόχου και, εν

Intelligence, not just news.

συνεχεία, να οριστικοποιηθεί η σύμβαση παραχώρησης μεταξύ Δημοσίου και κοινοπραξίας για 30 έτη αλλά και η έγκριση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της Βουλής και της ΕΕΕΠ (άδεια καζίνο). ▶▶▶ H Microsoft προσθέτει

αξία 1 δισ. ευρώ με κέντρο ρομποτικής στην Ελλάδα

Στο Μουσείο της Ακρόπολης, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, και ο επικεφαλής της Microsoft, Brad Smith, υπέγραψαν τη μεγάλη στρατηγική επένδυση του αμερικανικού κολοσσού στην Ελλάδα. Ένα μεγάλο μέρος της τεχνολογικής υποδομής της Microsoft που στοχεύει στην αγορά των Βαλκανίων και της Νότιας Ευρώπης θα εγκατασταθεί στην Ελλάδα και θα υλοποιείται από Έλληνες μηχανικούς της τεχνολογίας, στο πλαίσιο της συνεργασίας των δύο πλευρών, στο πρόγραμμα στρατηγικής συνεργασίας Gr for Growth (#Grforgrowth). Η άμεση επένδυση υπολογίζεται στα 400 εκατ. ευρώ, με την προστιθέμενη αξία της όμως να προσεγγίζει το 1 δισ. ευρώ. H Microsoft θα δημιουργήσει στην Ελλάδα ένα κέντρο ανάπτυξης ρομποτικής με έδρα στη Λεωφόρο Κηφισίας 115, στο κτήριο της Softomotive, που εξαγόρασε πρόσφατα. Υπενθυμίζεται ότι η Microsoft ίδρυσε ένα κέντρο καινοτομίας στην Ελλάδα πριν από 12 χρόνια, για να υποστηρίζει καινοτόμες εταιρείες και startups. ▶▶▶ Alpha Bank: Πέντε παράγοντες κρίνουν την πορεία της οικονομίας

Το σχήμα της υφεσιακής διαταραχής το 2020 και η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας το 2021 θα εξαρτηθούν από ορισμένους κρίσιμους παράγοντες, σύμφωνα με την Alpha Bank: Πρώτον, από το σύνολο της άμεσης και έμμεσης συμβολής του τουρισμού στην ελληνική οικονομία, καθώς οι εκτιμήσεις, βάσει διαφόρων μελετών, ποικίλλουν σημαντικά. Δεύτερον, από την εξέλιξη της πανδημί-

ας στο άμεσο χρονικό διάστημα και την ενδεχόμενη ενεργοποίηση περαιτέρω μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσής της. Τρίτον, από την εύρεση μιας αποτελεσματικής θεραπείας ή/και ενός ασφαλούς εμβολίου, καθώς και από τη χρονική στιγμή διάθεσης αυτών. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για την πορεία της ελληνικής οικονομίας το εμβόλιο κατά του ιού να είναι διαθέσιμο πριν από τον Απρίλιο του 2021, δηλαδή πριν από την έναρξη της τουριστικής περιόδου της επόμενης χρονιάς. Τέταρτον, από την αποτελεσματικότητα των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης που έχει ήδη ανακοινώσει η κυβέρνηση, δηλαδή από το ύψος της θετικής επίδρασής τους στην οικονομία. Πέμπτον, από το ποσοστό απορρόφησης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης κατά το 2021. ▶▶▶ Θα είναι η Lavipharm ένα

από τα μεγάλα turnaround stories του 2020;

Ο κλάδος των φαρμακευτικών, διεθνώς, «πετάει». Βρίσκεται στα καλύτερά του, λόγω Covid-19, αλλά όχι μόνο, καθώς τους τελευταίους μήνες πραγματοποιούνται, παράλληλα, οι μεγαλύτερες επενδύσεις και οι περισσότερες έρευνες στη σύγχρονη ιστορία της Ιατρικής, ευρύτερα του κλάδου υγείας/υγειονομικών κ.λπ. Το ατύχημα για το ελληνικό χρηματιστήριο είναι πως, ενώ ο εγχώριος φαρμακευτικός κλάδος είναι από τους πλέον μεγάλους σε κύκλο εργασιών, κέρδη, επενδύσεις και εξαγωγές, τα ισχυρά ονόματα παραμένουν εκτός. UniPharma, Elpen, Galenica, AnFarm, Innovis, Vianex, Gap αναφέρονται ενδεικτικά. Το ευτύχημα όμως είναι για τη Lavipharm, που επί της ουσίας είναι ο μόνος εκπρόσωπος του κλάδου στη χρηματιστηριακή αγορά. Με λίγο ως πολύ γνωστά προβλήματα κατά το παρελθόν, που όμως έχουν μείνει, πλέον, πίσω. Τα αποτελέσματα εξαμήνου αποτέλεσαν, για αρκετούς, ακόμη μία ένδειξη πως η

εισηγμένη μπορεί να «γυρίσει»: • Κύκλος εργασιών στα 18,3 εκατ. ευρώ (από 16,2 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2019), καθαρά κέρδη στα 2,2 εκατ. ευρώ από 600 χιλ. ευρώ. • Στα 19 εκατ. ευρώ η αποτίμηση, μετά το limit up στο 0,372 ευρώ, όντως η Lavipharm θα μπορούσε να είναι από τις επιτυχείς επιχειρηματικές περιπτώσεις του 2020. ▶▶▶ Μεγαλώνει θεαματικά και στην Ελλάδα η αγορά διαχείρισης και αποθήκευσης δεδομένων

Η αγορά των outsourcing υπηρεσιών διαχείρισης και φύλαξης δεδομένων στην Ελλάδα βρίσκεται σε ανοδική πορεία και τώρα «τρέχει» με ρυθμούς αύξησης της τάξης του 20% έως και 30%. «Τα Data Centers είναι η βιομηχανία των δεδομένων και το γεγονός ότι μεγάλες εταιρείες του χώρου βλέπουν την Ελλάδα ως χώρα εγκατάστασης των δεδομένων τους ευνοεί την ανάπτυξη αυτής της αγοράς» τόνισε, μεταξύ άλλων, ο Απόστολος Κάκκος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Lamda Hellas. ▶▶▶ Τα σχέδια του Ηλία Γεωργιάδη της Sterner Stenhus για τη νέα εποχή στην Pasal

Μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να ολοκληρωθεί η συμφωνία για την απόκτηση των τριών νέων ακινήτων στον τομέα των logistics, αξίας 38 εκατ. ευρώ, από την Pasal Development. Τα στοιχεία προέρχονται από το ενημερωτικό της υποχρεωτικής δημόσιας πρότασης του βασικού μετόχου, της «Sterner Stenhus Greece AB» του Ηλία Γεωργιάδη προς τους μετόχους της εισηγμένης, που έχει περάσει, λόγω της κρίσης, από χίλια κύματα πριν περάσει από την οικογένεια του Σωτήρη Θεοδωρίδη στον Έλληνα επιχειρηματία από τη Σουηδία. Η εταιρεία, λοιπόν, έχει ήδη υπογράψει από τον περασμένο Αύγουστο το προσύμφωνο με καταβολή «αρραβώνα» ποσού 1,5 εκατ. ευρώ για την αγορά των τριών ακινήτων που βρίσκονται στον Ασπρόπυργο Αττικής. • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

CYRUSONE INC.

Τιμή Μετοχής 5 Ιουνίου 2020 Χρηματιστήριο (σε $)

Εταιρία Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Nasdaq, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ [Bloomberg Ticker: CONE:US] [Reuters Ticker: CONE.O] Κλάδος Δραστηριότητας: Data Center REITs

74,00 $

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. $) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

115,20 8.524,80 1.227.162 0,899

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε $) 80,00

5.000.000

60,00

3.750.000

40,00

2.500.000

20,00

1.250.000

0.00

5/6/19 15/7/19 21/8/19 30/9/19 6/11/19 16/12/19 27/1/20 5/3/20 14/4/20 21/5/20 Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance. Τιμή Μετοχής (σε $)

Όγκος συν/γών

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

195

130

0 5/6/15 18/11/15 6/5/16 10/26/16 20/10/16 7/4/17 22/9/17 12/3/18 24/8/18 12/2/19 30/7/19 14/1/20 Μετοχή

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η CyrusOne ιδρύθηκε το 2001 και εισήχθη στο Χρηματιστήριο Nasdaq τον Ιανουάριο του 2013. Μέσω των κέντρων δεδομένων της (data centers), η CyrusOne παρέχει το δίκτυο μέσω του οποίου οι πελάτες της μπορούν να εκτελούν τις συνεχείς λειτουργίες πληροφορικής τους. Τα κέντρα δεδομένων είναι εξαιρετικά προσαρμόσιμα, ευέλικτα και επεκτάσιμα, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πελατών και να μειώσουν τον χρόνο μεταξύ της αρχικής επένδυσης και της χρήσης. Το πελατολόγιο της CyrusOne αποτελείται από εταιρείες Fortune 1000 ή παρόμοιου μεγέθους. Αποτελέσματα Α’ Τριμήνου 2020 & 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

260

S&P 500

79,33 45,07 1,05% 15,53% 24,79%

Μέγ. 52 εβδ. ($) Χαμ. 52 εβδ. ($) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Q1 2020

Q1 2019

Κύκλος Εργασιών

246

9,29%

225

Μικτό Κέρδος

153

8,19%

142

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

132

10,91%

119

Κέρδη προ Φόρων

-84,87%

Καθαρά Κέρδη μφδμ

-83,56%

Σημείωση: Το οικονομικό έτος της Εταιρείας ολοκληρώνεται στις 31 Δεκεμβρίου.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ & ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2013 – 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

Πωλήσεις

EBITDA

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2013

248

139

-14

-5

-1.608,5

11,0

64,3

0,70

-1%

2014

331

169

-13

-8

-1.092,9

11,9

54,0

0,92

-1%

2015

399

212

-18

-15

-553,6

10,4

45,0

1,23

-2%

2016

529

279

428,4

7,3

35,0

1,08

2017

672

372

-81

-84

-102,1

5,0

28,2

1,22

-5%

2018

821

452

7.104,0

3,8

24,5

1,18

2019

981

512

205,9

3,5

22,1

1,19

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2014 – 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $) 2014

2015

2016

2017

2018

2019

Πωλήσεις

331

399

529

672

821

981

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

125

149

188

235

292

383

62,38%

62,76%

64,56%

65,01%

64,40%

60,93%

-8

-15

-84

-2,4%

-3,9%

3,8%

-12,4%

0,1%

4,2%

152

104

109

235

292

205

335

442

152

151

117

137

227

121

123

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα

Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

104

109

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

-138

-266

-385

-105

-47

-8

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων. Έτος Ίδρυσης: 2002 ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. .

) * ( ” … n o i t a l s n a r t n i t s o L “ Θέμα: «Πρόσκληση Υποβολής Προσφορών για την πρόσληψη Νομικού Συμβούλου για το Project της Αττικής Οδού» (ένα από τα μεγαλύτερα των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα μας και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω των διεργασιών λ.χ. για την επέκταση της σύμβασης κ.λπ.). Το σχετικό με την παραπάνω πρόσκληση επισυναπτόμενο κείμενο (στο site του Ταμείου) αναρτήθηκε μόνο στην αγγλική γλώσσα. Αφελής η απορία μου «γιατί όχι και στην ελληνική;» –καθότι το έργο αφορά κυρίως τον Έλληνα φορολογούμενο–, για να λάβω την απάντηση πως «(...) δεν υποχρεούται για κάτι τέτοιο, καθότι η πρόσκληση απευθύνεται σε κοινό που έχει ως lingua franca την αγγλική...». ΟΚ, ωστόσο πώς θα μπορούσε να ενημερωθεί –συνακόλουθα να παρακολουθήσει την εξέλιξη της διαδικασίας– έστω ένας βουλευτής (ο οποίος δεν γνωρίζει την αγγλική), ακόμη κι ένας απλός φορολογούμενος-χρήστης της Αττικής Οδού; Απάντηση δεν έλαβα. Παρ’ όλα αυτά, θυμίζω πως η υπόθεση της παραχώρησης του 55% των μετοχών του ΔΑΑ «Ελευθέριος Βενιζέλος» –με το Ταμείο να αποδέχεται 80

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

την αρχική προσφορά (των 484 εκατ. στις 30 Σεπτεμβρίου 2017), που όμως απορρίφθηκε ως πολύ χαμηλή από την DG Comp, για να επανέλθει ο υποψήφιος αγοραστής με δεύτερη (του 1,1 δισ.), όπου και συμφωνήθηκε η νέα σύμβαση μέχρι το 2046– σε σημαντικό βαθμό προχώρησε ακριβώς επειδή μπορέσαμε τότε (δυο-τρεις συνάδελφοι) να εξηγήσουμε τα «τι» και «πώς» σε πολιτικούς. Για να κερδίσει, εν τέλει, η ελληνική πλευρά 616 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, σε προσωπική επικοινωνία που είχα με τον τότε αρμόδιο της DG Comp, Τομάζο Βαλέτι, ο τελευταίος εκτιμούσε ως χαμηλό και το ποσό του 1,1 δισ., κάνοντας λόγο για ένα fair value του 1,4 δισ. ευρώ. Αυτά για την ιστορία, με την ελπίδα πως η διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ θα φροντίσει να καλύψει αυτήν τη λεπτομέρεια, που ούτε κόστος έχει αλλά ούτε και το goodwill του θα ενισχύει. (*) «Χαμένοι στη μετάφραση»: Εξαιρετική ταινία της Σοφία Κόπολα, με τους απολαυστικούς Σκάρλετ Γιόχανσον, Μπιλ Μάρεϊ και Τζιοβάνι Ριμπίζι.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ Κερδίζοντας το στοίχημα της ενεργειακής μετάβασης ΧΡΗΜΑ τ.448/ 09-10.2020

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Οι ευκαιρίες που «γέννησε» η πανδημία

Nίκη Κεραμέως

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

Μάθετε περισσότερα στο 210 32 88 000 και στο www.piraeusbank.gr

Η εκπαίδευση σε κοινό βηματισμό με την κοινωνία και την οικονομία

ISSN 1105-0470

Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.448 / 09-10.2020 / € 6,00

Οι νικητές του lockdown: Το top 20 των πλέον κερδοφόρων εισηγμένων

ΧΡΗΜΑ #448, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2020

Articles inside

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2ND GREEK CORPORATE GOVERNANCE SUMMIT

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ-ΥΠΟΔΟΜΕΣ-LOGISTICS

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ “Lost in translation

ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΟΥ LOCKDOWN

ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΓΝΙΑ