Απομόνωση και ψυχολογικές επιπτώσεις

Το προσωπικό που εργάζεται στην Ανταρκτική εκτίθεται σε μεγάλες περιόδους απομόνωσης και περιορισμού

και σε ένα ακραίο φυσικό περιβάλλον που ενέχει κινδύνους για την υγεία, την ευημερία και τις επιδόσεις τους,

ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες, 23 Οι βασικοί στρεσογόνοι παράγοντες για το προσωπικό περιλαμβάνουν την έλλειψη διακυμάνσεων στην κοινωνική τους ζωή, τη μονοτονία του φυσικού περιβάλλοντος, την απομόνωση, τον

περιορισμό των δυνατοτήτων για διάφορες καθημερινές δραστηριότητες και την περιορισμένη ιδιωτικότητα, καθώς και

τις συναισθηματικές και σωματικές στερήσεις. Ενώ υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στην ψυχολογική ανθεκτικότητα 24 του ανθρώπου, σε προηγούμενη έρευνα έχει τεκμηριωθεί ότι το προσωπικό που περνάει στον χειμώνα στους σταθμούς

της Ανταρκτικής είναι ευάλωτο σε προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας. Πράγματι, οι επιπτώσεις στη διάθεση, τα

προβλήματα προσαρμογής και οι δυσκολίες ύπνου αντιπροσωπεύουν το 60% όλων των διαγνώσεων στην Ανταρκτική.

25 Δεδομένου ότι αυτές οι αντιδράσεις φαίνονται πιο συχνές στην κρύα και σκοτεινή εποχή, αυτή η ομάδα των

συμπτωμάτων έχει ονομαστεί «winter-over syndrome». 26

Η αργή εναλλαγή της ημέρας και της νύκτας, με 6 μήνες συνεχόμενου φωτός το καλοκαίρι και 6 μήνες σκότους

το χειμώνα, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά παραμέτρους όπως τους κιρκάδιους ρυθμούς 27 ,τον ύπνο, τη διάθεση

και τις εκτελεστικές λειτουργίες. 28 Αυτή η εξήγηση υποστηρίζεται από έρευνα που προτείνει την έκθεση σε μπλε

(μήκος βραχέων κυμάτων) φως ως μέτρο για την αποτροπή διαταραχών του κιρκάδιου ρυθμού του προσωπικού που

παραμένει στην Ανταρκτική τον χειμώνα. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει μεταβολές στη λειτουργία του θυρεοειδούς

που σχετίζονται με το κρύο στην Ανταρκτική, που αναφέρεται ως το σύνδρομο Τ3 . Αυτές οι αλλαγές σχετίζονται

με μειωμένη διάθεση και προσωρινή απώλεια γνωστικών δεδομένων. Επίσης, έρευνα σε διάφορες απομονωμένες

συνθήκες έχει δείξει ότι η ψυχολογική ανθεκτικότητα συνδέεται με το σχετικό πέρασμα του χρόνου, και ότι οι

άνθρωποι εμφανίζουν τα περισσότερα συμπτώματα στα 3/4 του χρόνου παραμονής τους, ανεξάρτητα από την

πραγματική διάρκεια. Οπότε, για τα πληρώματα που περνούν το χειμώνα στην Ανταρκτική το τρίτο τρίμηνο διαμονής

τους συμπίπτει με το μέσον του χειμώνα, πράγμα που μπορεί να μεγεθύνει τυχόν δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. 29

23 Sandal, van deVijver, και Smith, ‘Psychological Hibernation in Antarctica’., σελ. 1 24 Ψυχολογική ανθεκτικότητα είναι η διεργασία ψυχολογικής προσαρμογής σε κρίσιμα αρνητικά γεγονότα και καταστάσεις / πηγή: American Psychological Association 25 Palinkas, Cravalho, και Browner, ‘Seasonal variation of depressive symptoms in Antarctica’., σελ. 423-429 26 Sandal, van deVijver, και Smith, ‘Psychological Hibernation in Antarctica’. Σελ. 2 27 Ο κιρκάδιος ρυθμός είναι μια οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου. 28 LeGates, Fernandez, και Hattar, ‘Light as a central modulator of circadian rhythms, sleep and affect’. 29 Sandal, van deVijver, και Smith, ‘Psychological Hibernation in Antarctica’. Σελ. 2

Εικ. 31.

Σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ι σ τ ι κ ή Έ ρ ε υ ν α σ τ η ν Α ν τ α ρ κ τ ι κ ή : Επιπτώσεις στον σχεδιασμό

Οι συνέπειες των ψυχολογικών συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν είναι το χαμηλό ηθικό, το αυξημένο άγχος,

οι διαταραχές ύπνου, η κόπωση, η μειωμένη παραγωγικότητα, η εχθρικότητα και οι διαπροσωπικές συγκρούσεις. Το

περιβάλλον στην Ανταρκτική δεν διαθέτει ήχους, μυρωδιές ή αξιοθέατα. Η μονοτονία της καθημερινής ζωής μπορεί

να επηρεάσει την ψυχική υγεία των μελών του πληρώματος, όπως συμβαίνει και με τις διαστημικές πτήσεις. Επίσης,

η έρευνα REGLISSE 30 δείχνει ότι η έκθεση στην απομόνωση της Ανταρκτικής μπορεί να προκαλέσει μεταβολές στη

συνείδηση. 31 Αυτά τα φαινόμενα έχουν τη δυνατότητα να υποβαθμίσουν ή να θέσουν σε κίνδυνο την προσαρμογή

στη ζωή της Ανταρκτικής. Τα ευρήματα των ερευνών, συνεπώς, έχουν επιπτώσεις στον σχεδιασμό και στην επιλογή

προσωπικού τόσο για την Ανταρκτική, όσο και για τις διαστημικές αποστολές.

Συχνά, ο σχεδιασμός για τέτοια ακραία περιβάλλοντα στο παρελθόν εστίαζε σε μεγάλο βαθμό στις τεχνολογικές

πτυχές (π.χ. δοκιμή συστημάτων υποστήριξης ζωής, αναζωογόνηση αέρα κ.λπ.). Φαίνεται όμως, ότι έμφαση πρέπει να

δοθεί τόσο στην τεχνολογία όσο και στην ψυχολογία. Προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχία των μελλοντικών

πλανητικών αποστολών, κανένα από αυτά τα δύο δεν μπορεί να παραμεληθεί ή να ευνοηθεί παραπάνω. Είναι και

οι δύο κρίσιμοι παράγοντες για το πλήρωμα και την αποστολή. Για παράδειγμα, μπορεί να φανταστεί κανείς ένα σενάριο σε μια αποστολή, όπου λειτουργεί η τεχνολογία, αλλά το πλήρωμα καταρρέει κοινωνικά, διανοητικά ή

σωματικά. Εάν συμβεί αυτό, το πλήρωμα θα μπορούσε να καταλήξει σε μια δυσλειτουργική μικρό-κοινωνία και καμία

τεχνική ικανότητα δεν μπορεί να βοηθήσει στη σωτηρία της αποστολής. Ο σχεδιασμός τέτοιων μονάδων κατοίκησης,

λοιπόν, μπορεί να γίνει προσαρμοστικός, ευέλικτος, έξυπνος και ανταποκρινόμενος στο χρήστη για να μετριάσει τις

αρνητικές ψυχολογικές, κοινωνικές και σωματικές επιπτώσεις που παρατηρούνται σε πληρώματα που υπόκεινται σε

μακροχρόνια απομόνωση και περιορισμό, ενισχύοντας τις θετικές επιδράσεις.

32

30 31 32

Έρευνα “REGLISSE”, 2002 , πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) Mohanty, Jorgensen, και Nyström, ‘Psychological Factors Associated with Habitat Design for Planetary Mission Simulators’. , σελ. 7 Mohanty, Jorgensen, και Nyström. , σελ. 8

Εικ. 32.

Το πλήρωμα του σταθμού Concordia

Συνεπώς, η σχέση μεταξύ «Habitat Design» 33 και του τομέα «Crew Psychology and Behavior 34 » διαμορφώνεται ως

ένα σύστημα πολυδιάστατων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διαφόρων στοιχείων του συστήματος. Το σύστημα αυτό

πρέπει να καθορίζεται από μια διεπιστημονική ομάδα που θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, Ψυχολόγους, Αρχιτέκτονες,

Βιομηχανικούς Σχεδιαστές, Μηχανικούς, Φυσιολόγους, EVA (Extra-Vehicular Activity 35 ), ISRU (In Situ Resource Utilization) 36 και Life Support System Experts (Εμπειρογνώμονες του Συστήματος Υποστήριξης Ζωής).

Ως πρώτο βήμα, η παρακάτω ενότητα επιχειρεί να εντοπίσει ορισμένα από τα κύρια στοιχεία αυτού του συστήματος που παίζουν ρόλο στην ερευνητική διαδικασία και τον σχεδιασμό:

33 Όπως αναφέρεται πιο συχνά ο σχεδιασμός δομών κατοίκησης 34 Ψυχολογία πληρώματος και συμπεριφορά 35 EVA = οποιαδήποτε δραστηριότητα που πραγματοποιείται από έναν αστροναύτη ή έναν κοσμοναύτη έξω από ένα διαστημικό σκάφος πέρα από την αισθητή ατμόσφαιρα της Γης. Ο όρος πιο συχνά ισχύει για έναν διαστημικό περίπατο έξω από ένα σκάφος σε τροχιά γύρω από τη Γη. 36 Χρήση τοπικών υλικών

Ψυχολογικά Ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν το Habitat Design

(σχετιζόμενα με την μακροχρόνια απομόνωση και τον εγκλεισμό)

1

ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΖΌΜΕΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ

ΠΡΟΣΩΠΙΚΆ ΖΗΤΉΜΑΤΑ

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΆ ΖΗΤΉΜΑΤΑ

ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΌΤΗΤΑΣ

ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΑΠΌΔΟΣΗΣ

ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΝ ΣΥΝΕΙΔΗΤΌΤΗΤΑΣ

Έλλειψη Αισθητηριακών Ερεθισμάτων Μονοτονία Οικειότητα Δυνατότητα Ιδιωτικότητας Κοινωνικοί Χώροι

Νοσταλγία Πλήξη Κούραση Χαμηλό Ηθικό Μειωμένη Παραγωγικότητα

Μικροκοινότητα Σύσταση του Πληρώματος Πολιτιστικά Ζητήματα Ζητήματα Φύλου Σχέσεις & Σεξ Ιδιωτικότητα Διαμάχες & Επιθετικότητα

Διαταραχές Ύπνου Διατροφικές Διαταραχές Κιρκάδιος Ρυθμός Διάθεση Ψυχική Υγεία

Νόηση Αντίληψη Εγρήγορση

Ονειροπόληση Τάσεις Αποστασιοποίησης & Φυγής Παραισθήσεις

Ζητήματα του Habitat Design που μπορούν να επηρεάσουν την Ψυχολογία και τη Συμπεριφορά του Πληρώματος 1

ΣΧΉΜΑ (Κυλινδρικό έναντι σε άλλα περίπλοκα σχήματα)

ΔΙΑΣΤΆΣΕΙΣ, ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ (Συνολικός όγκος σε σχέση με τον κατοικήσιμο)

Εργασία Άσκηση Χαλάρωση Υγιινή Ύπνος Φαγητό Ιδιωτικότητα

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΌΣ (Κατακόρυφος, Οριζόντιος, Πολυδιάστατος)

3D LAYOUT (Σχεδιασμός με βάση την Ιδιωτικότητα ή την Κοινωνικότητα)

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

ΔΙΕΠΑΦΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τοπογραφία Προγραμματισμός Διαβαθμίσεις Κιρκάδιος Ρυθμός Διάθεση Ψυχική Υγεία

Εξοπλισμός - Hardware & Software Διαχωριστικά στοιχεία Χρώμα & Υφή Ήχοι Μυρωδιά Θερμοκρασία

Παράθυρα: Πραγματικά & Εικονικά Τεχνολογικοί Χώροι Άνθρωπος-Μηχανή Ανθρωπός-Άνθρωπος Μηχανή-Μηχανή

ΕΙΔΙΚΈΣ ΚΑΤΑΣΤΆΣΕΙΣ

Καραντίνα λόγω Ασθένειας Διαμάχες Πληρώματος Έκτακτη Ανάγκη (π.χ. φωτιά)