9789037233711 omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen by Uitgeverij Edu'Actief b.v.

fb .v

Cursus

itg

u' Ac

tie

Omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen

Colofon Auteur: Nienke Koopman en Floortje Vissers Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen ISBN: 978 90 3723 371 1 Edu’Actief b.v. 2018

tie

fb .v

Uitgeverij: Edu’Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl

u' Ac

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl).

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

itg

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

Inhoudsopgave Over deze cursus

Diverse varianten van Pesten

Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten 18

Ingrijpende gebeurtenissen

tie

De aanpak van pesten

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen Reflectie

36 37

u' Ac

Theoriebron Wat is pesten?

fb .v

OriĂŤntatie

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen

Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

itg

Over deze cursus

Inleiding

fb .v

In deze cursus leer je over diverse varianten van pesten en ingrijpende gebeurtenissen. Over wat de oorzaken en gevolgen van pesten zijn en over de betrokkenen. Ook leer je hoe je cliënten die dit hebben meegemaakt kunt benaderen.

Leerdoelen

Beoordeling

Aan het eind van de cursus wordt jouw parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst bij twee beroepsproducten. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud (producteisen) en op de uitvoering (processtappen). Ander belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen, nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het Beoordelingsformulier.

Beoordelingsformulier <

u' Ac

tie

Je hebt kennis van: • diverse varianten van pesten • de oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten • de aanpak van pesten, preventie en methodes om pesten aan te pakken • verschillende ingrijpende gebeurtenissen • de begeleiding van cliënten die een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt.

Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt.

Planningsformulier <

Planning

itg

Beroepsproduct 1: Voorlichting pesten op de werkvloer

Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert en overleg dit met je docent. Jullie gaan een voorlichting geven voor werknemers van een zelfgekozen organisatie. De voorlichting gaat over pesten op de werkvloer en over de rol van de organisatie daarin. Eerst ga je informatie verzamelen en analyseren, vervolgens verwerk je deze in een Prezi. Je kunt hierbij gebruikmaken van de theoriebronnen en informatie zoeken op internet.

Over deze cursus

Eisen aan de uitvoering

• • • • • •

Maak een planning en een taakverdeling. Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert en overleg dit met je docent. Bedenk een organisatie waarvoor je een voorlichting wilt geven. Zoek informatie over diverse vormen van pesten, de oorzaken, gevolgen en betrokkenen, wetgeving over pesten op de werkvloer. Zoek informatie over de organisatie: wat is de doelstelling?, hoeveel werknemers zijn er? en beschrijf wat er in het beleid is opgenomen over pesten op de werkvloer. Analyseer de gegevens. Verwerk de gegevens in een Prezi. Ten slotte geven jullie een presentatie aan je klasgenoten.

•

fb .v

Website Prezi <

Eisen aan het beroepsproduct

tie

Laat elke stap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap.

u' Ac

Het beroepsproduct bestaat uit: • een beschrijving van diverse vormen van pesten op de werkvloer • een beschrijving van de oorzaken, gevolgen en de rol van betrokkenen bij pesten op de werkvloer • een beschrijving van de wetgeving over pesten op de werkvloer • een beschrijving van de organisatie met bijbehorend beleid over pesten op de werkvloer • een beschrijving van de verbinding tussen de gevonden informatie en de organisatie • een uitgewerkte Prezi.

Beroepsproduct 2: Begeleiden bij ingrijpende gebeurtenissen

Plan een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert en overleg dit met je docent.

Jullie bedenken een casus over een cliënt die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt. Voor de cliënt ontwerpen jullie een begeleidingsplan, met daarin twee voorbeelden van ondersteunende activiteiten die je met de cliënt kunt ondernemen.

Eisen aan de uitvoering

itg

• •

• • • • • • •

Maak een planning en een taakverdeling. Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert en overleg dit met je docent. Jullie bedenken een casus over een cliënt die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt. Voor de cliënt ontwerpen jullie een begeleidingsplan met daarin twee voorbeelden van ondersteunende activiteiten die met de cliënt ondernomen kunnen worden. Maak een begeleidingsplan voor de cliënt uit de casus. Werk de probleemstelling uit. Werk het plan van aanpak uit. Bedenk twee geschikte activiteiten voor de cliënt. Bedenk welke materialen jullie nodig hebben. Werk de activiteiten uit. Maak of verzamel alle benodigde materialen.

Over deze cursus

Laat elke stap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap.

Eisen aan het beroepsproduct

itg

u' Ac

tie

fb .v

Het beroepsproduct bestaat uit: • een beschrijving van de casus • een volledig begeleidingsplan met daarin de probleemstelling en het plan van aanpak • een duidelijke beschrijving van de activiteiten • de benodigde materialen voor de activiteiten • een motivatie waarom jullie voor deze activiteiten hebben gekozen.

OriĂŤntatie

OriĂŤntatie Opdracht 1

Gesprek over pesten

Opdracht 2

u' Ac

tie

fb .v

Je hebt net gehoord dat je over een uur een voorlichting moet houden op een middelbare school over pesten. Bedenk vijf vragen die je van de leerlingen kunt verwachten. Weet je hierop zelf de antwoorden? Schrijf deze er dan achter. Weet je de antwoorden niet? Stel de vraag aan een medestudent om samen tot een antwoord te komen. Weet niemand het antwoord? Zoek het dan op internet op en schrijf het antwoord achter je vraag.

Meest ingrijpende gebeurtenis

Bedenk welke gevoelens bij je opkomen als je zou horen dat je ouders gaan scheiden. Als je ouders gescheiden zijn, bedenk dan welke gevoelens jij erbij hebt. Schrijf je antwoorden op een post-it. Na vijf minuten hangen alle studenten hun post-its op het bord. a. Welke gevoelens heb jij opgeschreven?

c. Wat zijn de minst voorkomende gevoelens? Hoe zou dat komen denk je?

itg

b. Wat zijn de meest voorkomende gevoelens?

OriĂŤntatie

Opdracht 3

Puntje, puntje, puntje

tie

b. Werden de werkwoorden geraden?

fb .v

Twee leerlingen gaan buiten op de gang staan. De overige leerlingen kiezen een werkwoord dat te maken heeft met het onderwerp van deze les. De twee leerlingen mogen weer binnen komen en krijgen vijf minuten de tijd om met gesloten vragen* achter het werkwoord te komen. Ze mogen drie keer naar het werkwoord raden. Als ze het dan nog niet goed hebben moeten ze het werkwoord uitbeelden en gaan zitten. Als ze het werkwoord geraden hebben wijzen zij de volgende twee leerlingen aan, die buiten op de gang moeten staan zodat het spel zich kan herhalen (anders wijst de docent twee andere leerlingen aan). a. Was het moeilijk om werkwoorden bij het lesonderwerp te bedenken?

u' Ac

c. Als je vragen moest stellen: Vind je dat je genoeg gesloten vragen hebt bedacht? Leg je antwoord uit.

itg

d. Had je een strategie bedacht om zo snel mogelijk het antwoord te vinden? Leg je antwoord uit.

Diverse varianten van Pesten

Inleiding

fb .v

Diverse varianten van Pesten Pesten komt voor op alle leeftijden en in veel verschillende situaties, van de basisschool tot op de werkvloer. De grens tussen plagen en pesten lijkt vaag maar is er wel degelijk. In deze opdrachtenset leer je over dit verschil en over diverse varianten van pesten.

Opdracht 4

Wat is pesten?

u' Ac

tie

Leerdoelen Je kunt: • een definitie geven van pesten • het verschil uitleggen tussen pesten en plagen • voorbeelden noemen van pestgedrag • zeven varianten van pesten benoemen.

a. Wat is de betekenis van pesten volgens jou?

b. Vergelijk je antwoord met dat van een medestudent. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?

Opdracht 5

Je gaat je verdiepen in de definitie van pesten. Lees de Theoriebron Wat is pesten? Psychiater en psycholoog Heinz Leymann geeft een definitie van pesten met vijf punten. Daaronder staat dat er geen sprake van pesten is, als de twee gelijkwaardige personen met elkaar in conflict zijn of als de gebeurtenis eenmalig is. a. Vind jij dat hij gelijk heeft als hij zegt dat er geen sprake van pesten is, als twee gelijkwaardige personen met elkaar in conflict zijn? Leg je antwoord uit.

itg

Theoriebron Wat is pesten? <

Wanneer wel en wanneer niet?

Diverse varianten van Pesten

fb .v

b. Vergelijk je antwoord met dat van een medestudent, wat zijn de verschillen en de overeenkomsten?

c. Vind jij dat hij gelijk heeft als hij zegt dat er geen sprake is van pesten als de gebeurtenis eenmalig is? Leg je antwoord uit.

u' Ac

tie

d. Vergelijk je antwoord met dat van een medestudent, wat zijn de verschillen en wat zijn de overeenkomsten?

Ruzie, plagen of pesten

Lees eerst de Theoriebron Wat is pesten? Geef in de volgende gevallen aan of het gaat om ruzie, plagen of pesten. a. Joris en Mieke werken samen in een wijkcentrum. Joris valt over de tas van Mieke. Hij is kwaad en gooit de tas een paar meter verder. Mieke scheldt hem uit. Ruzie / Plagen / Pesten b. David wordt aan de schoolpoort van het ROC opgewacht door drie studenten van een andere klas. Ze hebben hem al vaker lastiggevallen. Nu nemen ze zijn rugzak mee en gooien alles eruit op straat. Enkele studenten uit zijn eigen klas hebben het gezien en lachen hem uit. David blijft roerloos staan. Ruzie / Plagen / Pesten c. Anneke heeft nieuwe hakken voor haar verjaardag gekregen. Frederik, haar vriend, heeft de hakken uit de schoenenkast gehaald. Als Anneke vervolgens Frederik met de hakken aan ziet lopen door het huis moeten ze beide hard lachen. Anneke bedenkt hoe ze haar vriend een lesje kan leren. Ruzie / Plagen / Pesten d. Jan bloost als hij Isabelle ziet. Zijn vriend Bob merkt dit en zingt voor Jan: 'Ja, dat is liefde, liefde op het eerste gezicht.â&#x20AC;&#x2122; Vervolgens barst hij in lachen uit. Ruzie / Plagen / Pesten

itg

Opdracht 6

e. Waarom denk je dat je deze opdracht moet maken? Leg je antwoord uit.

Opdracht 7

Rollenspel pesten en plagen

Je speelt een rollenspel waarin mensen iemand pesten. Lees eerst de Theoriebron. Wat is pesten? Bedenk eerst met elkaar de situatie en verdeel de rollen. Voer vervolgens het rollenspel uit. Speel de situatie nog eens, maar nu gaat het om plagen. a. Wat zijn volgens jullie de verschillen tussen pesten en plagen?

Theoriebron. Wat is pesten? <

u' Ac

Pesten kan soms fysiek worden.

tie

fb .v

Diverse varianten van Pesten

b. Hoe voelde je je toen je werd gepest? Leg je antwoord uit.

itg

c. En hoe voelde je je toen je werd geplaagd? Leg je antwoord uit.

Opdracht 8

Website Coggle <

Geef voorbeelden Cyberpesten is een vorm van pesten die moeilijk is waar te nemen. Het gaat hierbij om mensen die elkaar pesten via bijvoorbeeld WhatsApp en Instagram. Maak met behulp van Coggle een mindmap over cyberpesten.

Diverse varianten van Pesten

Opdracht 9

Pestvormen

Lees de Theoriebron Wat is pesten? Hierin staan zeven vormen van pesten die het meest voorkomen. Geef bij elke vorm een voorbeeld dat nog niet in de theoriebron beschreven staat. a. Stelselmatig roddelen

tie

Theoriebron Wat is pesten? <

Meest voorkomende vormen

b. Dreigementen

c. Sociaal isoleren

u' Ac

Opdracht 10

d. Bespotten

e. Cyberpesten

itg

f. Lichamelijk geweld

fb .v

Naast cyberpesten komen er nog meer varianten van pesten voor. Schrijf hieronder de pestvormen op die volgens jou het meest voorkomen.

g. Werken of studeren onaangenaam maken

Diverse varianten van Pesten

Opdracht 11

Welke vorm? Combineer de juiste vorm van pesten met het bijpassende voorbeeld.

fb .v

Iemand met een potlood in zijn rug prikken. 'Je lijkt Pippi Langkous wel met dat rode haar!' 'Ik pak jou nog wel.' 'Moet je eens kijken naar haar dikke kuiten in die rok, ze heeft echt geen smaak.' 'Zei iemand iets? Nee ik hoorde niks.' Laptop verstoppen zodat de ander niet kan werken. '#Ugly je weet wie wij bedoelen.'

tie

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Voorbeelden:

Vorm van pesten

Voorbeeld nummer:

Stelselmatig roddelen

Sociaal isoleren Bespotten Cyberpesten Lichamelijk geweld

u' Ac

Dreigementen

Ga samen met vier andere studenten in een stille discussie over een stelling. Maak gebruik van Tricider op een tablet of computer en vul om de beurt de stelling aan met nieuwe meningen. Ga net zo lang door totdat er geen nieuwe ideeën meer zijn. De uitwerkingen van de stellingen worden besproken in de groep.

Website Tricider <

Stille discussie

Opdracht 12

Werken of studeren onaangenaam maken

itg

Stellingen: • Iedereen heeft weleens iemand gepest. • Cyberpesten is erger dan gewoon pesten.

Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

fb .v

Inleiding

tie

Bij pesten zijn meerdere mensen betrokken. Ieder met een eigen rol in het hele proces. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand pest of waarom iemand gepest wordt. De gevolgen zijn voor iedereen verschillend maar kunnen van grote invloed zijn op de rest van zijn of haar leven. In deze opdrachtenset leer je over de oorzaken en gevolgen van pesten. Ook de betrokkenen rondom pesten komen aan bod.

Leerdoelen

Opdracht 13

u' Ac

Je kunt: • oorzaken van pesten benoemen • gevolgen van pesten benoemen • betrokkenen bij pesten benoemen • de rol van betrokkenen bij pesten uitleggen.

Teken een slachtoffer van pesten

Pak een papier en teken het uiterlijk en de kenmerken van een persoon die gepest wordt. Hang de verschillende tekeningen op het bord. a. Wat zijn de verschillen? En wat zijn de overeenkomsten?

itg

b. Waarom denk je dat je deze opdracht hebt moeten maken?

Kan iedereen slachtoffer worden van pesten?

Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

Opdracht 14

Oorzaken om gepest te worden

fb .v

a. Wat zijn volgens jou oorzaken om gepest te worden? Noem drie mogelijke oorzaken.

Bedenk waarom de personen in onderstaande casussen wellicht gepest kunnen worden. Bedenk ook waarom zij wellicht niet gepest worden. Lees de Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten. a. Jan is homoseksueel en loopt hand in hand met zijn vriend Jordy. Waarom zou hij wellicht gepest worden?

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten <

Waarom worden zij gepest of juist niet?

Opdracht 15

u' Ac

c. Waarom denk je dat er verschillen zijn?

tie

b. Vergelijk je antwoorden met die van drie medestudenten. Zijn er overeenkomsten of verschillen? Leg je antwoord uit.

b. Waarom zou Jan wellicht niet gepest worden?

itg

c. Lieke is motorisch erg onhandig, ze laat vaak spullen uit haar handen vallen en loopt erg houterig. Waarom zou zij wellicht gepest worden?

d. Waarom zou Lieke wellicht niet gepest worden?

Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

Opdracht 17

Bekijk het zelfgemaakte filmpje van Amanda Todd. a. Wat is de rol van cyberpesten met als gevolg dat Amanda zelfmoord heeft gepleegd?

fb .v

Filmpje Het tragische verhaal van Amanda Todd (met Nederlandse ondertiteling) <

Amanda Todd

b. Wat waren de gevolgen van de pesterijen voor Amanda Todd? Noem drie gevolgen.

Gevolgen van pesten

tie

Opdracht 16

u' Ac

a. Benoem vier mogelijke gevolgen van pesten.

Opdracht 18

Mindmap actoren

Lees eerst de onderstaande casus door. Vervolgens maak je samen met een klasgenoot een mindmap met Coggle over de betrokkenen rondom de gepeste persoon en hun mogelijke redenen waarom ze handelen zoals ze doen.

Website Coggle <

b. Waarom denk je dat iemand die is gepest vervolgens zelf iemand gaat pesten?

itg

Ayse een 28-jarige vrouw werkt bij de gemeente Tilburg. Sinds ze begon, nu zeven maanden geleden, valt Sarah haar lastig. Ze maakt vervelende opmerkingen, is extreem kritisch op haar prestaties en verbindt telefoontjes voor Ayse niet door. Sarah roddelt met Lia over de kleding van Ayse, ze vinden dat ze er saai uitziet. Er zijn meer collega's die onaardig doen tegen Ayse. Janneke zegt tegen Pim dat ze niet snapt dat ze Ayse hebben aangenomen, omdat ze nooit iets goed doet en een chagrijnig hoofd heeft. Pim knikt alleen omdat hij zich er eigenlijk niet mee wil bemoeien. â&#x20AC;&#x2122;s Avonds wanneer Ayse thuiskomt bij haar vriend Dave, doet ze haar beklag over haar collega's. Dave luistert en zegt dat haar collegaâ&#x20AC;&#x2122;s vast jaloers op haar zijn.

Opdracht 19

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten <

Invloed van betrokkenen Lees de Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten. In deze bron wordt geschreven over vier actoren: de pesters, de meelopers, de gedogers/ toeschouwers en de gepeste zelf. Beschrijf voor elke actor de invloed en macht die zij hebben op de situatie. a. De pesters.

Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

b. De meelopers.

Opdracht 20

tie

d. De gepeste persoon.

fb .v

c. De gedogers/ toeschouwers.

Speel de rollen na

u' Ac

Bedenk een casus waarbij iemand gepest wordt en er zowel een pester, meeloper, gedoger en de gepeste persoon zelf aanwezig zijn. Speel de casus na waarbij iedereen een keer de rol van pester, meeloper, gedoger en gepeste persoon speelt. Lees voordat je begint de Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten. a. Welke casus hebben jullie bedacht? Beschrijf de casus.

b. Wat vond je van je rol als pester? Wat viel je op in verhouding met de andere rollen?

c. Wat vond je van je rol als meeloper? Wat viel je op in verhouding met de andere rollen?

e. Wat vond je van je rol als gepest persoon? Wat viel je op in verhouding met de andere rollen?

itg

d. Wat vond je van je rol als gedoger? Wat viel je op in verhouding met de andere rollen?

De aanpak van pesten

Inleiding

fb .v

Je kunt pestgedrag zien als een onderdeel van een bredere gedragsproblematiek. Als je een cliënt in de groep hebt die veelvuldig actief pest, dan is het raadzaam het agressieve gedrag aan te pakken, niet alleen het pestgedrag. Hiervoor zijn diverse methodes ontwikkeld die je kunt inzetten als sociaal werker.

Leerdoelen

Opdracht 21

Hoe pak jij het aan?

Casus Jeroen

u' Ac

tie

Je kunt: • uitleggen hoe je pesten kunt aanpakken • uitleggen wat preventie van pesten inhoudt • een begeleidingsmethode benoemen om gepeste personen te begeleiden • de werking van een begeleidingsmethode uitleggen om gepeste personen te begeleiden • een valkuil van het begeleiden van het slachtoffer benoemen • een valkuil van het begeleiden van het slachtoffer uitleggen.

Het pesten begon al op de eerste nacht dat hij verbleef op de nachtopvang, maar het werd steeds erger. Op een avond werd ik opgewacht door een groepje. Ze trokken aan mijn broek en begonnen te duwen, schoppen en slaan. Mijn broek was gescheurd, mijn knieën lagen open en mijn gezicht was geschramd. Ik ben opgestaan en naar een vriend gegaan. Deze vriend is toen ook naar de nachtopvang gegaan waar een gesprek volgde tussen de begeleiding en de jongens. Ze moesten een nieuwe broek voor mij betalen. Toen is het pesten pas echt begonnen. Ik kreeg e-mails dat ik op internet moest kijken. Ze hadden mijn foto van Facebook gehaald en op alle mogelijke manieren belachelijk afgebeeld. Het was niet duidelijk wie de afbeeldingen gemaakt had, maar ik wist dat het van een van de jongens uit het groepje kwam. Toen ik weer bij de nachtopvang kwam, gierden ze het uit van het lachen.

itg

Wat zouden jullie doen als Jeroen met dit verhaal naar jullie toe zou komen? Beschrijf hoe jullie om zouden gaan met de daders en met het slachtoffer Jeroen.

Opdracht 22

Website Stichting Pesten op de werkvloer <

Pesten op het werk Bekijk de website van de Stichting Pesten op de werkvloer en beantwoord de vragen. a. Wie kunnen terecht voor informatie bij de stichting Pesten op de werkvloer?

De aanpak van pesten

b. Wat doet de stichting Pesten op de werkvloer aan preventie?

c. Wat zouden jullie doen als een collega slachtoffer is van pestgedrag op de werkvloer?

Opdracht 23

Aanpak op de werkvloer

fb .v

d. Wat zouden jullie doen als je zelf slachtoffer bent van pestgedrag op de werkvloer?

Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten <

Preventie

a. Ga op internet op zoek naar de betekenis van preventie, leg deze betekenis in je eigen woorden uit.

Opdracht 24

u' Ac

tie

Ga op internet op zoek naar twee wettelijke regels ter bescherming van de werknemer tegen pesten. Benoem de wetten en leg ze in eigen woorden uit.

b. Lees de Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten. In de theoriebron wordt een training sociale vaardigheidsoefeningen gegeven als voorbeeld van preventie. Waarom zou dit kunnen helpen om pesten te voorkomen?

itg

c. Bedenk zelf een activiteit die als preventie kan dienen om pesten te voorkomen. Leg je antwoord uit.

De aanpak van pesten

Opdracht 25

Preventieprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s

Opdracht 27

tie

Website Easel.ly <

SOVA training

Ga op internet en in boeken op zoek naar informatie over SOVA-trainingen. Maak met behulp van Easel.ly een poster voor een SOVA-training. Kies een doelgroep waarvoor de training bedoeld is en bedenk minimaal drie activiteiten. Zorg ervoor dat het duidelijk is voor wie de SOVA-training is en welke drie activiteiten in ieder geval aan bod zullen komen. Maak gebruik van teksten en afbeeldingen.

Hoe help jij?

u' Ac

Opdracht 26

fb .v

Lees de Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten. Bij het wijkcentrum de Ster willen jullie gebruikmaken van een preventieprogramma tegen pesten. Ga op zoek naar verschillende preventieprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s voor pesten en kies het programma dat jullie het meest geschikt lijkt om in te zetten binnen een wijkcentrum. Benoem eerst wat preventie inhoudt en beschrijf vervolgens waarom jullie voor dit preventieprogramma hebben gekozen.

Bespreek in je groepje de volgende casussen. Zijn jullie het eens met de adviezen die gegeven worden? a. Lies is 32 jaar en wordt erg gepest op haar nieuwe werk bij de Gemeente. Ze schelden haar uit voor vieroog omdat Lies een erg sterke bril heeft. Lies heeft veel last van het pesten. Haar vriend zegt: 'Weet je wat we doen? We gaan contactlenzen kopen.'

itg

b. John is een jongen van 24 jaar. In de straat waar hij woont wordt hij erg gepest. Als reactie daarop gaat John schelden. Een sociaal werker van het buurtcentrum zegt tegen John dat hij op karate moet gaan, want daardoor wordt hij zelfverzekerder en leert hij zijn emoties te beheersen.

De aanpak van pesten

Opdracht 28

Betekenis Groeidriehoek

fb .v

Lees de Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten. Wat is de betekenis van de volgende rollen in de Groeidriehoek? a. De coach

b. De onderzoeker

u' Ac

tie

c. De bewaker

d. Wat vind je van deze driehoek? Is hij positief of negatief en waarom?

Bedenk een casus waarin iemand gepest wordt en dit wil bespreken met een begeleider. Benader de situatie vanuit de drie rollen uit de groeidriehoek (bewaker, onderzoeker, coach). Maak hiervoor gebruik van Bron Groeidriehoek en Dramadriehoek. Bespreek met elkaar hoe deze rollen zich tot elkaar verhouden en hoe de situatie zou kunnen verlopen vanuit de bepaalde rollen. Wat valt jullie op?

Bron Groeidriehoek en Dramadriehoek <

Groeidriehoek in de praktijk

Opdracht 29

Betekenis dramadriehoek

Opdracht 30

b. Het slachtoffer

itg

Lees de Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten. Wat is de betekenis van de volgende rollen in de Dramadriehoek? a. De redder

c. De aanklager

De aanpak van pesten

d. Wat vind je van deze driehoek? Is hij positief of negatief en waarom?

Bedenk een casus waarin iemand gepest wordt en dit wil bespreken met een begeleider. Benader de situatie vanuit de drie rollen uit de dramadriehoek (redder, slachtoffer, aanklager). Maak hiervoor gebruik van de Bron Groeidriehoek en Dramadriehoek. Bespreek met elkaar hoe deze rollen zich tot elkaar verhouden en hoe de situatie zou kunnen verlopen vanuit de bepaalde rollen. Wat valt jullie op?

itg

u' Ac

tie

Bron Groeidriehoek en Dramadriehoek <

Dramadriehoek in de praktijk

fb .v

Opdracht 31

Ingrijpende gebeurtenissen

Inleiding

fb .v

Als sociaal werker kun je te maken krijgen met cliënten die een ingrijpende gebeurtenis meemaken of meegemaakt hebben in hun leven. Het is belangrijk dat je kennis hebt van diverse ingrijpende gebeurtenissen en de gevolgen daarvan voor de cliënt. In deze opdrachtenset ga je met deze aspecten oefenen.

Leerdoelen

Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen <

Betekenis ingrijpende gebeurtenis

a. Wat is volgens jou de betekenis van het begrip ingrijpende gebeurtenis? Beschrijf dit in je eigen woorden zonder bronnen te gebruiken.

Opdracht 32

u' Ac

tie

Je kunt: • het begrip ingrijpende gebeurtenissen uitleggen • een aantal veelvoorkomende ingrijpende gebeurtenissen benoemen • uitleggen welke gevoelens mensen hebben als reactie op een ingrijpende gebeurtenis • gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen benoemen • de betekenis van procesverwerking uitleggen • de verschillende fasen in procesverwerking uitleggen.

b. Vergelijk je antwoord met die van een medestudent. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?

itg

c. Zoek het antwoord op in de Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen. Lijkt jouw antwoord erop? Waarom wel of niet?

tie

fb .v

Ingrijpende gebeurtenissen

Een ongeval is ingrijpend, zowel voor het slachtoffer als voor omstanders.

Ik en een ingrijpende gebeurtenis

u' Ac

Opdracht 33

a. Wat is de meest ingrijpende gebeurtenis die jij hebt meegemaakt?

b. Waarom was dit ingrijpend?

c. Wat zijn de gevolgen voor jou van deze gebeurtenis?

d. Hoe heb je deze ingrijpende gebeurtenis verwerkt?

itg

Opdracht 34

Puzzel Maak de puzzel. Als je deze opdracht in 24boost maakt, kopieer en plak de puzzel dan bijvoorbeeld naar Paint, of print hem uit en maak hem op papier. Alle woorden hebben te maken met ingrijpende gebeurtenissen. Niet alle letters worden gebruikt. Alle woorden staan horizontaal en verticaal en van achteren naar voren. Er zijn in totaal 18 begrippen in de puzzel verwerkt.

De terreuraanslagen in Parijs op vrijdag 13 november 2015 zijn wereldnieuws. Veel mensen zijn boos, verdrietig of bang na deze gebeurtenissen. Bekijk het filmpje van de NOS hierover. Geef antwoord op de volgende vragen. a. Veel mensen zijn boos na de aanslagen in Parijs. Wat maakt hen zo boos?

Filmpje Alles over de aanslagen in Parijs - Wie is Abu Bakr al-Baghdadi? via npo.nl <

Aanslagen Parijs 13-11-2015

Opdracht 35

u' Ac

tie

fb .v

Ingrijpende gebeurtenissen

b. Waarom is dit een ingrijpende gebeurtenis?

c. Waarin verschilt het verliezen van dierbaren bij een aanslag of ramp ten opzichte van een enkelvoudig verlies?

itg

Filmpje Man plays John's Lennon Imagine at Paris after the attack <

Ingrijpende gebeurtenissen

Opdracht 36

Gevoelens bij ingrijpende gebeurtenissen

fb .v

d. Bekijk het filmpje Man plays John's Lennon Imagine at Paris after the attack De pianist Davide Martello speelde een dag na de aanslagen in Parijs op de piano het lied Imagine van John Lennon. Het filmpje ging viral en is al meer dan twee miljoen keer bekeken. Geef drie voorbeelden van andere initiatieven om medeleven te tonen.

u' Ac

tie

Bedenk wat de gevoelens van de slachtoffers van deze ingrijpende gebeurtenissen kunnen zijn. a. Lotte is een meisje van zeventien jaar en wordt geheel onverwachts geslagen door meisjes die ze niet kent, wanneer ze van een feestje thuiskomt.

b. Rick, een man van 55 jaar, had na vier jaar thuiszitten eindelijk een baan gevonden. Nu kon hij beginnen met het aflossen van zijn schulden. Vandaag heeft hij gehoord dat hij zijn baan kwijt is omdat zijn afdeling wordt opgedoekt.

c. Jean, een man van 28, heeft de gijzeling in de Parijse concertzaal Bataclan op 13 november 2015 overleefd.

itg

d. Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?

Opdracht 37

Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen <

Gevolgen ingrijpende gebeurtenis Bedenk wat de gevolgen kunnen zijn van deze ingrijpende gebeurtenissen. Lees eerst de Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen.

Ingrijpende gebeurtenissen

a. Froukje, een vrouw van 39 is besmet met het Ebola-virus.

tie

c. Jan, een man van 64 is slachtoffer van zinloos geweld.

fb .v

b. Antonie Kamerling, een bekende acteur pleegt zelfmoord en laat zijn gezin achter.

u' Ac

d. Fleur, een vrouw van 38 heeft na drie jaar thuiszitten eindelijk een baan gevonden. Nu is ze wegens bezuinigingen ontslagen.

e. Rico, een man van 44 overleeft een gijzeling.

itg

f. Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?

Opdracht 38

Website Wordle < Website Woordwolk <

Waarom verwerken? Maak een woordwolk met Wordle of Woordwolk met daarin alle redenen waarom jij denkt dat het belangrijk is om een ingrijpende gebeurtenis te verwerken. Maak nu een woordwolk met daarin alle redenen waarom jij denkt dat het niet noodzakelijk is om een ingrijpende gebeurtenis te verwerken.

Ingrijpende gebeurtenissen

Gevolgen van het niet verwerken

fb .v

Opdracht 39

Print nu beide woordwolken uit. Wat is je conclusie? Leg je antwoord uit.

u' Ac

tie

Wanneer een ingrijpende gebeurtenis niet verwerkt wordt kan dit grote gevolgen hebben voor het slachtoffer. Geef samen antwoord op de onderstaande vragen. Je kunt hierbij gebruikmaken van de Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen en internet. a. Hoe kan een onverwerkte ingrijpende ervaring die naar het onderbewuste verdwijnt invloed uitoefenen op iemands gedachten en gevoelens?

itg

b. Hoe kan het dat wanneer je pijn verdringt je hierdoor lichamelijke klachten kunt krijgen?

Ingrijpende gebeurtenissen

Opdracht 40

Fasen van verwerking

Fase

Uitspraak

tie

Fase 1 Praten Fase 2 Ontkennen Fase 3 Herbeleven

Welke fase?

u' Ac

Fase 4 Voltooien

Opdracht 41

fb .v

Uitspraken: 1. 'De gebeurtenis begint te vervagen.' 2. 'Ik ga gewoon door!' 3. 'Ik wil mijn verhaal kwijt.' 4. 'Ik zie het weer helemaal voor me.'

Koppel de uitspraken aan de fasen van verwerking. Maak hierbij gebruik van de Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen.

De vier fasen van verwerking van een ingrijpende gebeurtenis zijn erg intens voor het slachtoffer. Geef antwoord op de volgende vragen. Maak hierbij gebruik van de Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen. a. Welke fase zal volgens het slachtoffer het meest intens ervaren worden? Leg je antwoord uit.

itg

b. Waarom zal de voltooiingsfase volgens veel slachtoffers als lang worden ervaren?

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

fb .v

Inleiding

Als je een cliënt gaat begeleiden die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt, is het belangrijk dat je weet hoe je kunt reageren. Het begeleidingsproces verloopt in verschillende stappen, vaak uitgevoerd door een psycholoog. Je moet weten wat deze aspecten inhouden, zodat je cliënten kunt informeren en mogelijk doorverwijzen.

tie

Leerdoelen

u' Ac

Je kunt: • diverse manieren benoemen hoe je als sociaal werker kunt reageren op een cliënt die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt • uitleggen wanneer een slachtoffer van een ingrijpende gebeurtenis professionele hulpverlening nodig heeft • uitleggen hoe het begeleidingsproces van een slachtoffer door een psycholoog van een ingrijpende gebeurtenis eruit kan zien.

Hoe reageer jij?

Opdracht 42

Leerdoelen Je kunt: • diverse manieren benoemen hoe je als sociaal werker kunt reageren op een cliënt die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt • uitleggen wanneer een slachtoffer van een ingrijpende gebeurtenis professionele hulpverlening nodig heeft • uitleggen hoe het begeleidingsproces van een slachtoffer door een psycholoog van een ingrijpende gebeurtenis eruit kan zien.

Geef bij de volgende situaties aan of de sociaal werker hierin volgens jou op een goede manier reageert en leg je antwoord uit. Als je vindt dat er verkeerd gereageerd wordt, geef je aan hoe het beter zou kunnen.

itg

Myriam van achttien jaar uit de woongroep waar jij gehandicaptenbegeleider bent, is een maand geleden twee weken naar huis geweest. Het is een vrolijke meid die echter behoorlijk kan doorslaan in haar gedrag en extreem positief of juist negatief kan zijn.

Vanmorgen bij het ontbijt vond je haar erg stil. Je beseft dat ze, sinds ze terug is, veel minder extreem is in haar gedrag. Nu is ze altijd wel een paar dagen van slag als ze thuis is geweest, maar een maand is lang. Dat heb je nog nooit bij haar meegemaakt. Je hebt haar in de tussentijd in de gaten gehouden. Je besluit om vanavond een praatje met haar te maken en te vragen of er iets gebeurd is.

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

fb .v

b. Hoe zou het beter kunnen?

a. Is dit een goede of een verkeerde reactie? Leg je antwoord uit.

u' Ac

tie

Miranda (tien jaar) bezoekt wekelijks de woensdagmiddagclub. De laatste keer kwam ze binnenstuiven en begon ze meteen te vertellen dat er iets vréselijks gebeurd was! Ze zou er nóóit meer bovenop komen! Grote tranen lopen over haar wangen. Wat is er aan de hand? Zij en haar ouders gaan verhuizen. Eén van de begeleiders gaat na een minuut of tien naar haar toe en probeert haar te troosten: ‘Ach meisje, zo erg is dat toch niet? Yuri’s ouders zijn gescheiden, weet je nog wel? Stel je eens voor dat je broertje iets ergs was overkomen? Dat zou toch allemaal veel erger zijn? Dus droog je tranen, dan gaan we iets leuks doen.’

c. Is dit een goede of een verkeerde reactie? Leg je antwoord uit.

d. Hoe zou het beter kunnen?

Opdracht 43

Neem de suggesties en begeleidingsadviezen door die genoemd worden in Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen en beschrijf hoe je om kunt gaan met de volgende situaties. a. Je werkt in een wijkcentrum, waar je middagen organiseert voor ouderen. Eén van de deelnemers, mevrouw van den Berg, is drie maanden geleden haar man verloren na een kort ziekbed. Ze was altijd een vrolijke vrouw, maar is de laatste maand depressief. Ze komt wel trouw elke week naar de activiteitenmiddag.

itg

Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen <

Hoe ga je ermee om?

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

fb .v

b. Stefan (zestien jaar) heeft zijn moeder verloren aan kanker. Tijdens een partijtje basketbal gebruikt Milos het scheldwoord ‘kanker’ tegen een andere jongen. Stefan stormt op hem af en schopt en slaat hem. Hij verliest zichzelf helemaal en moet door anderen weggesleurd worden.

u' Ac

tie

c. Je werkt in een multifunctioneel centrum waar elke donderdag activiteitenmiddagen worden georganiseerd voor buurtbewoners. Eén van de bewoners, Jeanette, heeft haar man verloren tijdens een auto-ongeluk. Ze vertelt haar verhaal over hoe het allemaal is gebeurd en schiet dan iedere keer vol. De volgende middagen merk je dat ze elke keer toenadering tot je zoekt en haar verhaal keer op keer opnieuw vertelt. Elke keer schieten de tranen in haar ogen.

d. Vergelijk je antwoorden met een medestudent. Leg uit waarom je voor een antwoord hebt gekozen. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?

Professionele hulp

Opdracht 44

itg

Vind jij dat onderstaande personen professionele hulp moeten zoeken of niet? Leg je antwoord uit. Maak hierbij gebruik van de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen. a. Pieter heeft veel verdriet omdat zijn dochtertje van twee jaar is omgekomen bij een verkeersongeluk. Hij heeft de behoefte om hierover te praten maar wil zijn vrouw er niet mee lastigvallen, zij heeft haar eigen verdriet.

b. Anne is een slachtoffer van een loverboy. Ze verwerkt de ingrijpende gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden op haar eigen manier en voelt zich daar goed bij. Wel heeft ze de laatste week last van slapeloosheid.

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

u' Ac

tie

fb .v

c. Jorik heeft in 1995 als soldaat in Srebrenica gediend. Hij heeft vreselijke dingen gezien en blijft last hebben van flashbacks en gevoelens van depressiviteit.

Voor sommige mensen is contact met anderen heel belangrijk tijdens de verwerkingsperiode.

Rollenspel professionele hulp

Opdracht 45

Speel de onderstaande casus uit. Een persoon is cliënt, een ander sociaal werker en nog een ander observant. Lees voordat je begint de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen. Ieder gesprek duurt vijf minuten en daarna wisselen jullie van rol. Geef daarna antwoord op de vragen.

Ahmed heeft al twee maanden geen contact gehad met zijn twintigjarige zoon Ferhat. Op CNN zag hij een foto waarop zijn zoon stond afgebeeld als Jihadstrijder in Syrië. Hij en zijn vrouw Selda waren in shock dit hadden ze nooit verwacht van hun zoon. Ahmed heeft sindsdien slapeloze nachten, heeft veel stress en kan daardoor ook niet meer werken. Hij wil er met niemand over praten ook met zijn vrouw niet. Hij twijfelt of hij hulpverlening wil; jij voert met hem een oriënterend gesprek. Als hij toch instemt met hulpverlening verwijs je Ahmed naar de huisarts zodat hij daar doorverwezen kan worden naar een psycholoog.

itg

a. Welke vragen heb je gesteld aan Ahmed als sociaal werker?

b. Wat is je opgevallen als observant? Wat vond je van de vragen die je studiegenoot stelde?

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

De angel eruit halen

Opdracht 46

Opdracht 48

Bedenk welke beelden er bij jou opkomen wanneer je terugdenkt aan de aanslagen in Parijs op vrijdag 13 november 2015. Maak vervolgens een collage via Lino met afbeeldingen en teksten over de beelden die in jou opkomen.

Adviesbrief schrijven

Een onderdeel van de onlinetraumabehandeling van Interapy.nl is het schrijven van een adviesbrief. Lees hierover in de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen. a. Schrijf zelf een adviesbrief naar een denkbeeldige vriend(in) over een ingrijpende gebeurtenis in jouw leven.

itg

Pagina Behandeling bij trauma op Interapy.nl <

tie

Website Lino <

Beelden

u' Ac

Opdracht 47

fb .v

In het begeleidingsproces wordt het onderdeel van de ingrijpende gebeurtenis die het meest traumatisch is, het meest uitgebreid besproken. Waarom wordt dit in de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen 'de angel eruit halen' genoemd?

b. Heb je na het schrijven van deze adviesbrief nieuwe perspectieven gekregen? Waarom wel of niet? Leg je antwoord uit.

Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

Opdracht 49

Driefasenmodel GGZ Academie

fb .v

De GGZ Academie hanteert een driefasenmodel voor de begeleiding bij het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen. Lees de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen en beantwoord de volgende vragen. a. Leg in je eigen woorden uit wat het doel is van de eerste fase.

tie

b. Leg uit waarom er verschillende technieken zijn in fase twee om de ingrijpende gebeurtenissen te verwerken.

Opdracht 50

u' Ac

c. Leg uit wat het doel is van fase drie de integratie.

Methodieken Driefasenmodel

In de Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen worden diverse methodieken beschreven die psychologen kunnen inzetten bij de behandeling van traumaverwerking. Maak indien nodig gebruik van internet. a. Geef een voorbeeld van psycho-educatie.

b. Geef een voorbeeld van â&#x20AC;&#x2DC;groundingâ&#x20AC;&#x2122; dat nog niet in de theoriebron beschreven staat.

itg

c. Geef een voorbeeld van exposuretherapie.

Reflectie

Reflectie Reflectie op de lesstof 1. 2. 3.

tie

b. Wat ga je in de toekomst in jouw werk gebruiken?

fb .v

a. Wat heb je allemaal geleerd over pesten? Noem drie dingen.

Opdracht 51

u' Ac

c. Wat heb je allemaal geleerd over ingrijpende gebeurtenissen? Noem drie dingen. 1. 2. 3.

Opdracht 52

Zelfregulatie en zelfsturing

Ben je goed omgegaan met feedback? Geef hiervan één voorbeeld: hoe heb je gereageerd?

Samenwerken

Opdracht 53

a. Heb jij bijgedragen aan een goede sfeer in de groep? Geef hiervan één voorbeeld.

itg

b. Kun je goed met andere mensen omgaan, ook al zijn ze anders dan jij? Geef hiervan één voorbeeld.

Theoriebron Wat is pesten?

fb .v

Inleiding

Pesten komt voor op alle leeftijden en in alle situaties, van de basisschool tot op de werkvloer. Het gemiddelde van het aantal gepeste personen op de werkvloer ligt rond de half miljoen, aldus TNO. De grens tussen plagen en pesten lijkt vaag, maar is er wel degelijk.

tie

Definitie

u' Ac

Mensen worden gepest als ze door een of meer personen bewust en voortdurend worden beschadigd door negatieve acties, waarbij de macht ongelijk verdeeld is en het slachtoffer zich meestal niet kan verdedigen.

Pesten of plagen

Incidentele plagerijen en conflicten worden niet als pesten beschouwd. Er moet een verschil in macht aanwezig zijn: het slachtoffer is niet opgewassen tegen zijn kwelgeest of kwelgeesten. Zelfs langdurig negatief gedrag dat plaatsvindt tussen gelijkwaardige partijen, valt niet onder pesten. Deze conflicten zijn van een andere aard en hebben een ander verloop. Het is aan partijen die even sterk zijn toe te vertrouwen, dat ze ruzies op eigen kracht kunnen beëindigen.

Psychiater en psycholoog Heinz Leymann zegt dat er sprake van pesten is als: • iemand doelwit is van anderen • iemand systematisch wordt geïrriteerd, aangevallen of sociaal geïsoleerd wordt • de gepeste persoon moeite heeft met het verdedigen van zichzelf en in een mindere positie wordt geplaatst • het pestgedrag zich vaker voordoet • het pestgedrag een lange tijd duurt.

itg

Er is geen sprake van pesten als er twee gelijkwaardige partijen in conflict zijn met elkaar, of als de gebeurtenis op zichzelf staat.

Meest voorkomende vormen van pesten • • • • • •

stelselmatig negatief roddelen over dezelfde persoon dreigen dat er iets negatiefs zal gebeuren sociaal isoleren: de persoon buitensluiten of telkens niet meevragen bespotten: de persoon voortdurend belachelijk maken lichamelijk geweld: bijvoorbeeld iemand een duw geven als hij voorbij loopt werken of studeren onaangenaam maken: bijvoorbeeld voortdurend kritiek geven op een persoon.

Theoriebron Wat is pesten?

u' Ac

tie

fb .v

Cyberpesten, ook wel digitaal pesten genoemd, is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Denk aan het regelmatig plaatsen van negatieve berichten op iemands Facebookpagina.

itg

Ook op de werkvloer wordt over anderen geroddeld.

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

fb .v

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten Inleiding

tie

Bij pesten zijn vaak meerdere mensen betrokken. Ieder met een eigen rol in het hele proces. De belangrijkste worden hierna beschreven.

Slachtoffers

u' Ac

De slachtoffers zijn vaak angstig, teruggetrokken en passief. Ze hebben weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld, met andere woorden: ze hebben weinig gevoel van eigenwaarde. Deze kenmerken zijn van toepassing op de meeste slachtoffers van pestgedrag. Deze karaktereigenschappen zijn zowel oorzaak als gevolg van het pesten.

Slachtoffer als dader

Er zijn mensen die zowel slachtoffer als dader zijn en elke gelegenheid om zelf macht over anderen uit te oefenen gebruiken. Als zij iemand tegenkomen die niet tegen hen opgewassen is, reageren ze hun frustratie af. Soms vernederen ze anderen ook om aan de kant van de machthebbers te staan. Ze bieden hun dader als het ware een nieuw slachtoffer aan, zodat ze zelf niet meer gepest worden.

Oorzaken en risicofactoren

itg

Allereerst is er een grote overeenkomst tussen mensen die gepest worden en mensen die pesten: onzekerheid. Conformiteit aan groepsnormen Mensen zijn geneigd zich te conformeren aan groepsnormen. Dit doen mensen omdat ze: • bang zijn om afgewezen of buitengesloten te worden • geneigd zijn zich te conformeren aan anderen die ze sympathiek vinden, of aan een groep waarvan men graag lid wil worden of blijven • het niet leuk vinden om ergens een conflict over te hebben; ze moeten dan een keuze maken tussen hun eigen opvattingen en die van een ander • vertrouwen op de juistheid van het standpunt van de meerderheid • twijfelen over de juistheid van hun eigen standpunt.

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

De betrokkenen Er is weinig wat pesters karakteriseert; ze zijn net als slachtoffers onzeker. Behalve de pesters spelen de meelopers en de gedogers een belangrijke rol.

fb .v

De pesters De hoofddader begint met pesten. De hoofddader is de aanvoerder van de rest van de groep. Door het pestgedrag demonstreert hij zijn macht en is hij toonaangevend voor het pesten. Hij is het voorbeeld. Zijn agressiviteit is groter dan die van de anderen. De kans is groot dat je pester wordt in een context zonder duidelijke kaders en waar je niet op negatief gedrag wordt aangesproken.

u' Ac

tie

De meelopers De mededaders willen deel uitmaken van de macht van de hoofddader. Ze imiteren zijn gedrag en beginnen zelf te pesten. Dit doen ze om bij hun leider in de smaak te vallen. Ze kiezen duidelijk de kant van degene die de toon in de groep zet. Ze doen het ook, omdat ze merken dat het gedrag van hun idool voor hen niet tot negatieve gevolgen leidt. Agressief gedrag wordt vooral geĂŻmiteerd als de voorbeeldfiguur positieve versterking krijgt, dus beloond en niet gestraft wordt. Ook voelen ze zich minder verantwoordelijk als er meer personen bij een gewelddaad betrokken zijn. Hierdoor worden schuldgevoelens verminderd.

itg

De gedogers of toeschouwers De gedogers of toeschouwers kijken naar het pesten zonder in te grijpen. Een aantal van hen vindt pesten leuk, anderen zijn bang. De lol over pesten is dubbel; enerzijds amuseren sommigen zich met de daders, anderzijds zijn ze ontzettend opgelucht dat ze zelf het slachtoffer niet zijn. Dat geldt ook voor de gedogers die bang zijn voor pesten. Ze hebben medelijden met het slachtoffer, maar zijn ook doodsbang om zelf het slachtoffer te worden.

Het slachtoffer wordt genegeerd door de groep.

Gevolgen Voor de gepeste Iemand die gepest wordt, bevindt zich in een uitzichtloze situatie. Hij is elke dag bang en weet niet hoe hij uit deze situatie kan ontsnappen. Vooral als vrienden, collegaâ&#x20AC;&#x2122;s of de partner het pesten niet serieus nemen. Slachtoffers kunnen reageren met psychosomatische klachten, slaapproblemen, vermoeidheid, depressie en in sommige gevallen kan zelfs het plegen van zelfmoord een gevolg zijn.

Theoriebron Oorzaken, gevolgen en betrokkenen bij pesten

fb .v

Voor de pesters en meelopers Pesten blijkt niet alleen gevolgen te hebben voor het slachtoffer, maar ook voor de dader, zij het meestal niet op korte termijn. Zo is gebleken dat pesters vaak een hogere zelfwaardering hebben dan de slachtoffers. Op de langere termijn ligt dit anders. Als pesters niet worden gecorrigeerd, dan zullen ze bepaalde sociale vaardigheden niet leren en hun pestvaardigheden, waarin ze geen rekening houden met een ander, blijven inzetten om hun doel te bereiken.

itg

u' Ac

tie

Voor de toeschouwers Een hele groep kan last hebben van pesten. Mensen die alleen toekijken kunnen gefrustreerd raken omdat ze niks durven te doen, of omdat het pesten als verstoring van hun werkzaamheden wordt gezien.

Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten

fb .v

Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten Preventie

tie

Preventie betekent voorkomen. Onderzoeken laten zien dat preventieve maatregelen effect hebben op de mate waarin pesten voorkomt. Door te werken aan een positieve groep met positieve groepsnormen, vermindert de kans op pesten. Dit kun je doen door sociale vaardigheidsoefeningen aan te bieden.

u' Ac

Sociale vaardigheidstraining Er zijn een hoop mogelijkheden om deze sociale vaardigheden te trainen. Dit kun je individueel of in groepsverband te doen. Het is niet aan te raden om een gepeste cliënt apart van de groep te (laten) trainen. Aangeraden wordt om het met de gehele groep te doen, inclusief pester en slachtoffer.

Hoe pak je pesten aan?

Als er wordt gepest en je wilt dit aanpakken, dan richt je je op twee doelen: 1. het pestgedrag direct beëindigen 2. de situatie van het slachtoffer veranderen, zodat het pesten stopt.

itg

Het ingrijpen bestaat uit: • een gesprek met het slachtoffer • een gesprek met de pester • een gemeenschappelijk gesprek.

Het is belangrijk om in gesprek te gaan.

Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten

Begeleiding

fb .v

Slachtoffers In de begeleiding van het slachtoffer zijn de volgende aandachtspunten van belang: • Het slachtoffer ontkent of bagatelliseert vaak het pestprobleem. • Praten is beslissend; ook al toont het slachtoffer weerstand, hij of zij zal moeten praten. • Vermijd de dramadriehoek. Informatie hierover kun je lezen in het volgende tekstblok. • Pas de groeidriehoek toe, waardoor je het slachtoffer in staat stelt om meer zelfvertrouwen te ontwikkelen. Informatie over de groeidriehoek kun je vinden in het onderdeel Groeidriehoek in het volgende tekstblok.

u' Ac

tie

Pesters In de begeleiding van de pester zijn de volgende aandachtspunten van belang: • Accepteer niet dat de pester met uitvluchten komt; de pester moet tot het inzicht komen dat hij pest. • Autoritair optreden, in de vorm van straffen of preken, heeft geen zin. • Jongeren geven aan meer te leren van informeren dan van beoordelen. Cynisme, ironie, jij-bakken en sarcasme zijn uitingen die schadelijk zijn voor jongeren. • Het is zinvol om ouders van de pester (als het een kind of jongere betreft) te betrekken en hen als bondgenoot te benaderen, niet als vijand.

Meelopers en gedogers In de begeleiding van de meelopers en gedogers zijn de volgende aandachtspunten van belang: • Laat hen in hun waarde. • Informatie geven over de invloed van pesten op het slachtoffer is van belang. Oftewel: maak het bespreekbaar. • Verwijt niet, maar maak afspraken. • Besef dat als de meelopers stoppen met pesten, de pester ook ophoudt. • Deze groep is vaak sociaal vaardiger en heeft meer zelfvertrouwen dan de pester en het slachtoffer. Ze weten alleen nog niet hoe ze met het pestprobleem om moeten gaan.

Pas op voor de dramadriehoek Als begeleider kun je in de valkuil stappen dat je het slachtoffer wilt redden. Hierdoor loop je het risico in de dramadriehoek terecht te komen. Er zijn in deze driehoek drie rollen:

itg

• De redder Dit is degene die helpt vanuit de overtuiging te weten wat goed is voor de ander. De redder denkt vaak dat de ander (nog) niet in staat is zelf het probleem aan te pakken. • Het slachtoffer Dit is degene die ‘iets niet kan’. ‘Ik kan er niets aan doen.’ is een kenmerkende zin. Of: ‘Ze moeten altijd mij hebben.’ Hij ziet zijn eigen krachten niet en probeert de ander zover te krijgen dat hij het oplost voor hem en daardoor als redder gaat optreden. • De aanklager Als je als begeleider de rol van redder vervult en heel veel tijd en energie steekt in het slachtoffer zonder resultaat, dan is de kans groot dat je de rol van aanklager gaat vervullen. ‘Je bent ongemotiveerd om te veranderen!’, zijn verwijten die de aanklager het slachtoffer maakt. De oorspronkelijke aanklager (de begeleider) wordt dan slachtoffer. Uiteindelijk kan dit zelfs leiden tot het verbreken van de relatie.

Theoriebron Aanpak en begeleiding bij pesten

Effectieve methode de groeidriehoek

Als begeleider probeer je de dramadriehoek te vermijden en binnen de groeidriehoek te werken. Door binnen de groeidriehoek te werken, help je de ander zelf keuzes te maken. Dit vergroot zijn zelfvertrouwen. Bekijk de Groeidriehoek. Hier zie je een schema, waarin de dramadriehoek en de groeidriehoek afgebeeld staan. In het schema is het volgende te zien:

fb .v

Bron Groeidriehoek en Dramadriehoek <

tie

De drie rollen in de groeidriehoek • Coach Als coach ben je zorgzaam en betrokken, je gebruikt positieve formuleringen en spreekt op natuurlijke wijze de taal van de jongere. Je laat de ander zelf keuzes maken en stelt hem in staat te leren en vaardiger te worden. Dit doe je bijvoorbeeld door de ander echt uit te laten spreken en te laten vertellen wat hij wil gaan doen.

u' Ac

• Onderzoeker Je zoekt als onderzoeker verbinding door hulpbronnen (ouders, familie) te vinden en om hulp te vragen. Je doet het niet alleen, maar samen. Je bent open en onderzoekt verschillende mogelijkheden. Je durft kwetsbaar te zijn. Je durft te experimenteren, te kiezen en de consequenties van deze keuzes te accepteren. • Bewaker (schepper van duidelijkheid) Als bewaker schep je duidelijkheid en zoek je verbinding door assertief te zijn. Je geeft je eigen grenzen aan en toont respect voor de autonomie van jezelf en van de ander.

Laat de ander verantwoordelijk zijn voor zijn of haar keuzen. Een goede begeleider/ coach vraagt door, zodat de gepeste persoon er zelf achter komt welke keuze hij wil maken. Zo stap je over van redder naar coach, zonder de ander het probleem uit handen te nemen. Zet verwijten die je naar de gepeste persoon wilt uitspreken om in behoeften. Bijvoorbeeld je maakt van: 'Je luistert niet naar mij!' 'Ik wil graag dat je naar me luistert.' Zo bewaak je je grenzen en houd je rekening met de ander. Je stapt over van aanklager naar bewaker. Blijf je steeds afvragen waarom je in een bepaalde rol zit. Als slachtoffer stap je over naar onderzoeker, wanneer je gaat onderzoeken waarom je in deze situatie terecht bent gekomen. Je gaat de situatie analyseren. Dit is goed voor de gepeste persoon en voor jezelf. Je laat de ander verantwoordelijk blijven voor zijn keuzen en/of leerproces. Een goede begeleider/coach vraagt door op wat de leervraag precies is, welke keuzes de ander wil maken en welke concrete acties de ander van plan is te ondernemen. Van redden naar zorgen, zonder de ander het probleem uit handen te nemen.

•

Overstappen van Dramadriehoek naar Groeidriehoek

•

itg

•

Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen

Inleiding

fb .v

Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen

Ingrijpende gebeurtenis

tie

Als sociaal werker kun je te maken krijgen met cliĂŤnten die een ingrijpende gebeurtenis meemaken of meegemaakt hebben in hun leven. Een ingrijpende gebeurtenis wordt ook wel een traumatische ervaring genoemd en je loopt hierbij een psychische wond op.

itg

u' Ac

Een ingrijpende gebeurtenis is een gebeurtenis die van de ene op de andere dag de wereld op zijn kop zet. Een ingrijpende gebeurtenis is een ervaring waarbij je in een chaotische situatie terechtkomt waarbij je de controle kwijt bent. Voorbeelden hiervan zijn het overlijden van dierbaren, scheiding, geweld, een terroristische aanslag, oorlogservaringen, natuurrampen, een lange ziekenhuisopname.

Een auto-ongeluk kan zeer ingrijpend zijn.

Persoonlijke ervaring Ingrijpende gebeurtenissen worden als negatief ervaren, omdat ze effect op een persoon hebben. Deze gebeurtenissen kunnen de persoon belemmeren in zijn functioneren. Een gebeurtenis kan door de een als neutraal ervaren worden en door de ander als ingrijpend.

Theoriebron Ingrijpende gebeurtenissen

Gevolgen

Proces van verwerking

tie

fb .v

De gevolgen van een ingrijpende gebeurtenis kunnen, net als de persoonlijke ervaring, per persoon verschillen. Soms zijn de gevolgen lichamelijk, zoals letsel met een ziekenhuisopname als gevolg. Vaak zijn de gevolgen van psychische aard zoals stress. De eerste reactie op de ingrijpende gebeurtenis verschilt per persoon. Je kunt in shock zijn, dat je niet beseft wat er allemaal gebeurd is, dit duurt meestal 24 uur. Vervolgens doorloop je een proces om de gebeurtenis te verwerken. Wanneer het niet lukt om de ingrijpende gebeurtenis te verwerken, worden de gevolgen vaak alleen maar groter voor het slachtoffer. Een onverwerkte ervaring kan naar het onbewuste verdwijnen en invloed blijven uitoefenen op iemands gedachten en gevoelens. Verdrongen pijn kan ook gaan vastzitten in het lichaam waardoor je lichamelijke klachten krijgt. Ook kan het wegdrukken van pijnlijke ervaringen ervoor zorgen dat andere gevoelens ook worden weggedrukt, zoals positieve gevoelens met soms een depressie als gevolg.

u' Ac

In het proces van verwerking worden vier fases onderscheiden om de ingrijpende gebeurtenis te verwerken. Een persoon doorloopt niet altijd de volgorde van de fases. Soms is er een terugval of een sprong vooruit. De eerste fase Praten staat centraal in de eerste fase. Het is belangrijk dat het slachtoffer veel praat zodat de verwerking goed van start kan gaan.

De tweede fase Na het praten volgt de ontkenningsfase. Het slachtoffer heeft geen zin om te praten over de gebeurtenis en vermijdt het onderwerp en wil gedachtes over de gebeurtenis niet toelaten. Het lijkt alsof het goed gaat met het slachtoffer omdat het de indruk wekt verder te willen gaan met zijn leven.

itg

De derde fase In deze herbelevingsfase komen de herinneringen aan de gebeurtenis net zo hard terug als wanneer je ze eerder ontkend had. Je herbeleeft de gebeurtenis en er kunnen flashbacks optreden. Vaak gaat deze fase gepaard met lichamelijk klachten als nachtmerries. Het slachtoffer stelt zich vragen als: 'Wat is er gebeurd?' en 'Waarom is dit gebeurd?' Het slachtoffer heeft vaak de behoefte om weer te praten over de gebeurtenis.

De vierde fase In de voltooiingsfase merkt het slachtoffer dat hij weer de oude wordt, dat hij reageert zoals hij voor de gebeurtenis deed. Lichamelijke klachten nemen af en de emoties worden stabieler. De ingrijpende gebeurtenis begint te vervagen.

Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

fb .v

Inleiding

tie

Na een ingrijpende gebeurtenis is het belangrijk dat een cliënt het dagelijkse ritme weer oppakt. Laat als begeleider blijken dat je begrip hebt voor de manier waarop de cliënt reageert en dat je de emoties die naar boven kunnen komen accepteert. Als de cliënt er niet uit lijkt te komen kan het wenselijk zijn hulpverlening in te schakelen. Jij als sociaal werker hebt hierin een belangrijke rol, je signaleert en kunt doorverwijzen.

Suggesties voor de begeleiding

• • • • • • •

Verzeker de cliënt ervan dat zijn of haar gevoelens normaal zijn. Moedig de cliënt aan om te praten en vragen te stellen zo vaak als de cliënt wenst. Wees open en eerlijk in het geven van antwoorden. Dwing de cliënt niet tot praten. Wees klaar om te luisteren als de cliënt klaar is om te praten. Accepteer uitspraken van verdriet, bijvoorbeeld als een cliënt boos is op een overleden tante. Vertel nooit dat iemand zich sterk moet houden of niet moet huilen. Verbreek de dagelijkse routine niet meer dan nodig. Houd rekening met regressie in het functioneren. Erken dat elk verdriet uniek is. Let goed op de gezondheid van de betrokkenen. Moedig de cliënt aan om te praten met bijvoorbeeld vrienden. Maak goede afspraken met cliënten die verdriet hebben. Spreek een signaal af, voor als de cliënt het moeilijk krijgt en even de ruimte wil verlaten.

• • • • • •

u' Ac

De volgende suggesties kun je meenemen in je eigen begeleiding van cliënten die te maken hebben met een ingrijpende gebeurtenis. Ook kun je deze suggesties bespreken met andere betrokkenen.

itg

Wanneer specialistische hulpverlening? Hulpverlening gericht op het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen, ook wel traumaverwerking genoemd, wordt uitgevoerd door psychologen en therapeuten. Hier kan de cliënt terechtkomen als er mogelijk sprake is van een Posttraumatische Stressstoornis (PTSS). Bij PTSS duurt het verwerkingsproces erg lang en is het proces verstoord. Ook wanneer de cliënt er met behulp van familie, vrienden en kennissen niet uit lijkt te komen kan hulpverlening wenselijk zijn. Ten slotte kan het zijn dat een cliënt niet aan zijn omgeving wil vertellen wat er is gebeurd; in dat geval kan hulpverlening een oplossing bieden.

tie

fb .v

Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

u' Ac

Het kan lastig zijn om onder ogen te zien dat je professionele hulp nodig hebt.

Hulpverlening psycholoog onderdelen

De hulpverlening van psychologen bij de behandeling van ingrijpende gebeurtenissen kan er verschillend uitzien. De volgende onderdelen komen vaak terug: • uitgebreid vertellen van het verhaal, waarbij de meeste aandacht uitgaat naar het eruit halen van de angel • uitgebreid bespreken van het onderdeel dat het meest traumatisch is • beelden oproepen van de bewuste gebeurtenis, zodat de psycholoog kan begrijpen wat er in je omgaat als je aan de gebeurtenis denkt • het schrijven van een adviesbrief naar een denkbeeldige vriend(in) waarin je adviezen geeft over hoe om te gaan met de ingrijpende gebeurtenis.

Driefasenmodel GGZ Academie

itg

De GGZ Academie hanteert een driefasenmodel voor psychologen om cliënten met een traumatische ervaring te behandelen.

Eerste fase Dit is de fase van stabilisatie en symptoomreductie: de cliënt moet psychisch stabiel worden en in het ‘nu’ komen. Dit kan door verschillende technieken zoals psycho-educatie, die verwijst naar educatieve interventies om de cliënt te leren omgaan met het trauma. Een andere methodiek hierbij is grounding: de cliënt moet bijvoorbeeld stevig op zijn stoel te gaan zitten en de kamer om zich heen beschrijven. Tweede fase Dit is de fase waarin verschillende technieken worden ingezet om het trauma te verwerken. Voorbeelden zijn exposuretherapie: een therapie waarin het gedrag wordt beïnvloed door de cliënt bloot te stellen aan situaties die hij beangstigend vindt. Door gedrag vaak te oefenen kan er gedragsverandering optreden. Een andere methodiek is getuigenistherapie, geschikt voor slachtoffers van georganiseerd geweld.

Theoriebron Begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen

Diverse betrokkenen doen een getuigenis van de gebeurtenis en deze verhalen worden gebundeld in een document. Door dit document leert de cliĂŤnt buiten zijn eigen kader en verhaal te denken doordat hij nu een meer compleet beeld van de gebeurtenis heeft.

itg

u' Ac

tie

fb .v

Derde fase Dit is de integratiefase: de cliĂŤnt leert om zijn nieuw opgedane kennis en ervaringen te integreren in het eigen leven. Dit gebeurt onder andere door een passende activiteiteninvulling te zoeken en mogelijk een opleiding of werk. Wanneer het driefasenmodel succesvol is doorlopen en de cliĂŤnt zelfstandig verder kan, wordt de behandeling afgesloten. Bij langdurige problematiek vindt er vaak nazorg plaats.