9789037241600 schuldhulpverlening (budgetteren)

fb .v

.

Cursus

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Schuldhulpverlening (budgetteren)

Auteur: Annyttsje Pruim Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Schuldhulpverlening (budgetteren)

©

tie

ISBN: 978 90 3724 160 0

fb .v

Uitgeverij: Edu’Actief b.v.

0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl

.

Colofon

Edu’Actief b.v. 2018

u' Ac

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ed

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl).

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

U

itg

ev

er

ij

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

Inhoudsopgave Over deze cursus

Risico’s op het ontstaan van schulden Wet- en regelgeving bij schulden De partijen die schuld verhalen De schuldhulpverlenende partijen

8

14 20 23

Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

Reflecteren

38

28

32

u' Ac

Schuldhulptrajecten

fb .v

.

7

tie

Oriëntatie

4

Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden

42

Theoriebron De partijen die schulden verhalen

45

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen

48

Ed

Theoriebron Wet- en regelgeving bij schulden

39

Theoriebron Bedrijfsleven en financiële dienstverlening 54

U

itg

ev

er

ij

Theoriebron Schuldhulptrajecten

51

3

Over deze cursus

Over deze cursus

.

Inleiding

fb .v

Met deze cursus krijg je kennis van de trajecten schuldhulpverlening, de taak en rol van het bedrijfsleven en andere partijen. Ook ga je begrijpen welke factoren een rol spelen bij het ontstaan van schulden en wat jouw taak als sociaal werker inhoudt.

Leerdoelen

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Je hebt kennis van: • het ontstaan en oplopen van diverse vormen van schulden • de wet- en regelgeving over schulden en schuldsanering • de sociale kaart van betrokken partijen die de schuld verhalen • de sociale kaart van betrokken partijen die de schuldenaar helpen • de partijen die zakelijk betrokken zijn bij schulden • trajecten van schuldhulp.

itg

Oplopen van schulden.

U

Beoordelingsformulier <

4

Beoordeling Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst met een beroepsproduct. Dit wordt op inhoud (producteisen) en uitvoering (processtappen) beoordeeld. Ander belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen, nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het beoordelingsformulier.

Over deze cursus

Planning Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt.

fb .v

.

Planningsformulier <

Beroepsproduct: Pleidooi aan de gemeente Je schrijft met je groep een pleidooi voor de gemeente.

Werkmodel Brainstorm <

Casus:

u' Ac

tie

De gemeente doet wat ze door de Wgs (Wet schuldhulpverlening) verplicht is uit te voeren, maar er vallen veel mensen tussen de wal en het schip. Je wilt de gemeente verzoeken om meer aandacht te besteden aan deze mensen. Ook wil je laten weten dat het sociaal werk een rol kan vervullen bij de integrale schuldhulpverlening. Om te laten zien dat je weet waar je het over hebt, geef je in het pleidooi ook algemene informatie over het ontstaan van schulden, schuldhulpverlening, de betrokken partijen, de rol van het bedrijfsleven en over de verschillende trajecten.

Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier.

• • •

Maak een planning en een taakverdeling.

Zoek uit wat een pleidooi inhoudt.

Bepaal de zes hoofdstuktitels en maak de samenvattingen, steeds na het afronden van een opdrachtenset. Zie opdrachten hierna.

Voeg de samenvattingen in, achter de zes hoofdstuktitels.

Doe een brainstorm met het Werkmodel Brainstorm over de rol en taak van het sociaal werk in de schuldhulpverlening.

Zoek naar voorbeelden op internet van projecten door het sociaal werk.

Bepaal met elkaar welke rol en taak van het sociaal werk je aan de gemeente wilt voorleggen.

Schrijf het uiteindelijke pleidooi in hoofdstuk 7.

er

ij

• •

Ed

Eisen aan de uitvoering

• •

ev

•

U

itg

Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap.

Eisen aan het beroepsproduct • • •

Zes hoofdstukken, gekoppeld aan de zes opdrachtensets.

Het zevende hoofdstuk, het pleidooi, geeft blijk van een realistische kijk op de rol van het sociaal werk en is een realistisch uitvoerbare taak.

Het pleidooi laat zien dat de studenten hebben begrepen hoe mensen in de problemen raken, wat er wettelijk geregeld is, welke partijen betrokken zijn en wat er nog onvoldoende is geregeld bij het ontstaan van schulden.

5

Over deze cursus

Opdracht Hoofdstuk 1 beroepsproduct

fb .v

Opdracht Hoofdstuk 2 beroepsproduct

.

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten.

Geef aan wat problematische schulden zijn en hoe ze ontstaan. Benoem de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s en risicogroepen en geef aan wat preventie is en waarom preventie belangrijk is.

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten. Besteed in dit hoofdstuk aandacht aan de schuldeiser en de schuldenaar, het wettelijk kader. Leg uit wat schuldsanering is en wat de voorlopige voorziening en het moratorium inhouden.

tie

Opdracht Hoofdstuk 3 beroepsproduct

u' Ac

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten. Maak een opsomming van de zes partijen die schulden verhalen en geef een samenvatting van hun functie en taak.

Opdracht Hoofdstuk 4 beroepsproduct

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten. Maak een opsomming van de zeven partijen die hulp bieden bij schulden en geef een samenvatting van hun functie en taak.

Ed

Opdracht Hoofdstuk 5 beroepsproduct

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten. Besteed aandacht aan de financiele dienstverlening en de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven.

ij

Opdracht Hoofdstuk 6 beroepsproduct

U

itg

ev

er

Maak een samenvatting van de lesstof en wat je leerde in de opdrachten. Besteed aandacht aan het integrale traject, het vrijwillige en de formele trajecten.

6

Oriëntatie

Oriëntatie Opdracht 1

Boodschappenlijstje

fb .v

.

Het onderwerp is schuldhulpverlening.

Iedereen krijgt een kladbladje en schrijft bovenaan het woord dat op het bord staat over (met een streep eronder).

tie

Onder de streep schijf je nu een woord/feit dat bij het onderwerp hoort.

Je geeft je kladblaadje door naar links.

Op het kladblaadje dat je nu voor je hebt liggen schrijf je weer een woord/feit.

Daarna geef je het kladblaadje weer door naar links.

Dit gaat zo door tot je je eigen kladblaadje weer terughebt, of de docent zegt dat je moet stoppen.

Er mogen geen dubbele woorden of feiten op de kladblaadjes komen te staan; als je echt niks nieuws weet toe te voegen zet je een kruisje op het kladblaadje.

Opdracht 2

Heb je ervaring met?

u' Ac

Wist je veel woorden/feiten bij het onderwerp te bedenken?

Welke nieuwe dingen heb je erbij geleerd?

ev

er

ij

Ed

Heb jij ervaring met schulden? Beschrijf je ervaring in een kort verslag met behulp van onderstaande vragen: • Waar heb je de ervaring opgedaan?

• Hoe kwam je in aanraking met schulden?

• Heb je ondersteuning geboden?

• Kwam je problemen tegen en hoe heb je die eventueel opgelost?

Ik denk dat ik dit moet leren omdat?

Vul onderstaande zin aan: Ik denk dat ik moet leren over schuldhulpverlening omdat …

U

itg

Opdracht 3

7

Risico’s op het ontstaan van schulden

.

Risico’s op het ontstaan van schulden

fb .v

Inleiding

Mensen lopen kans op het maken van schulden door omstandigheden en persoonskenmerken.

Schulden veroorzaken veel leed en er is kans op herhaling, daarom is het van belang voor sociale werkers om te weten welke soorten schulden en welke risico’s en oorzaken er zijn.

u' Ac

Je kunt de betekenis van het begrip schuld uitleggen.

Je kent negen vormen van schulden.

Je kunt uitleggen hoe schulden (opnieuw) ontstaan en oplopen.

Je kunt uitleggen welke risicofactoren er zijn voor het ontstaan van schulden.

Je kunt aangeven welke risicogroepen er zijn.

er

ij

Ed

• • • • •

tie

Leerdoelen

ev

Wat als er geen geld meer uit de pinautomaat komt?

Opdracht 4

U

itg

Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden <

Opdracht 5

Schuld!

Geef in je eigen woorden aan wat een problematische schuld is. Gebruik hierbij Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden. Gebruik bij je beschrijving de volgende woorden: betalingsverplichtingen, hoger dan, aflossen.

Associëren Waar denk je aan bij het woord schuld? De eerste student schrijft de eerste associatie op en de tweede vult aan, daarna is de derde student aan de beurt. Blijf doorgaan met rouleren totdat geen van drieën nog een associatie weet.

8

Risico’s op het ontstaan van schulden

Website Geldvertrouwen <

Negen vormen van schulden

Gebruik onderstaande link om op de site van het Nibud informatie te vinden over de negen meest voorkomende schulden en beantwoord daarna de vragen.

tie

Opdracht 6

fb .v

.

Rubriceer jullie antwoorden. Bedenk in welke categorieën je de antwoorden kunt verdelen en plaats de antwoorden in deze categorieën.

a. Zet de negen soorten schulden op een rijtje.

1.

u' Ac

2.

3.

4.

5.

6.

8.

9.

Ed

7.

ij

b. Voor wie zet het Nibud deze informatie op haar site?

er

c. Waarom zet het NIBUD deze informatie op haar site?

Negen vormen van schulden

ev

Opdracht 7

Geef van ieder van de negen soorten schulden aan wat er kenmerkend is aan deze schuld.

De informatie kun je vinden op sites over schuldhulpverlening, zoals het Nibud.

U

itg

Website Geldvertrouwen <

9

Risicoâ&#x20AC;&#x2122;s op het ontstaan van schulden

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

fb .v

.

Verdeel de taken onderling, iedere student zoekt informatie op over drie soorten schulden.

10

Risico’s op het ontstaan van schulden

Opdracht 8

Soorten schulden Zoek de volgende woordenreeksen bij elkaar. Maak gebruik van de Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden.

Emoties en gevoelens beïnvloeden besteding.

Aanpassingsschuld

Balans door omstandigheden verstoord.

Compensatieschuld

Er komt genoeg binnen, maar besteding te ruim.

tie

fb .v

.

Overlevingsschuld

Opdracht 9

Er komt te weinig geld binnen.

u' Ac

Bestedingsschuld

Persoon of omstandigheden

Er zijn vier soorten schulden: overlevingsschuld, aanpassingsschuld, compensatieschuld en bestedingsschuld.

U

itg

ev

er

ij

Ed

Beschrijf van iedere soort schuld in je eigen woorden waarom deze schuld ontstaat. Benoem ook of het een schuld is die ontstaat door persoonskenmerken of omstandigheden. Maak een gezamenlijk overzicht van de gevonden informatie. Maak gebruik van de Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden.

Opdracht 10

Filmpje Een berg schulden <

Hoe loop je schulden op?

Als er eenmaal schulden zijn lopen deze soms gemakkelijk op. Het meisje uit het filmpje ‘Een berg schulden’ weet hier alles van.

11

Risico’s op het ontstaan van schulden

u' Ac

tie

fb .v

.

a. Bekijk individueel het filmpje en noteer tijdens het kijken hoe het meisje steeds verder in de schulden kwam. Kies het juiste antwoord. boetes rentes over de schulden slechte bewindvoerder allochtone moeder Bekijk het filmpje nog eens. Er komen ook andere jongeren aan het woord en een deskundige. b. Verdeel de taken, waarbij de ene al kijkend drie oorzaken (=wat is de reden voor het ontstaan van de schulden), de tweede drie risicofactoren (=welke zaken in de geschiedenis van het meisje veroorzaken een hoger risico) en de derde drie oplossingen (=hoe kan het oplopen van schulden voorkomen worden) noteert.

Maak een woordspin met behulp van het Werkmodel Woordspin.

Lees de Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden aandachtig door en noteer de woorden die te maken hebben met de risico’s die mensen lopen op het ontstaan van schulden.

Schrijf het woord risico’s in het midden en noteer de risico’s die je hebt gevonden in de theoriebron.

ev

Werkmodel Woordspin <

Kop in ‘t zand

er

Opdracht 11

ij

Ed

c. Leg wat ieder van jullie heeft gevonden naast elkaar, en vul elkaar aan en noteer de aanvullingen.

itg

Opdracht 12

U

Rapport Kans op financiële problemen <

Profiel Wie van de volgende mensen heeft een grotere kans op schulden?

Maak voor je antwoord gebruik van de Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden.

Als je meer informatie nodig hebt voor je antwoord kun je het rapport ‘Kans op financiële problemen’ van het Nibud lezen. Let op: soms zijn beide opties goed! a. b. c.

12

man, 30 jaar, gezin, in loondienst man, 20 jaar, alleenstaand, uitkering vrouw, moeite met lezen, huurwoning vrouw, koopwoning, hoog opgeleid huishouden dat vaak rood staat en een hypotheek heeft huishouden dat liever spaart dan leent en bovengemiddeld inkomen heeft

Risico’s op het ontstaan van schulden

d.

persoon met psychische problemen en verslavingsgedrag persoon met gemiddelde opleiding en een hypotheek jonge man met veel zakgeld jonge vrouw die graag geld uitgeeft vrouw, gescheiden en kleine kinderen man, geen problemen met roodstaan

e.

Opdracht 14 Pagina Studie naar verband tussen slechte taalbeheersing en schulden op Onderzoek.hu.nl <

Jongeren hebben een groter risico op schulden. Lees de tekst en beantwoord de vraag.

Welke houding van jongeren vergroot de kans op schulden? Benoem drie houdingsaspecten.

Risicogroep taalbeheersing

tie

Pagina Jongeren en schulden via Nibud.nl <

Risicogroep jongeren

Een minder goede taalbeheersing kan voor veel problemen zorgen. Lees de pagina ‘Studie naar verband tussen slechte taalbeheersing een schulden’ op de website van de Hogeschool Utrecht.

u' Ac

Opdracht 13

fb .v

.

f.

Beantwoord de volgende vragen. a. Een op de

mensen in Nederland heeft een probleem met taalbeheersing.

b. Voor deze mensen zijn drie zaken heel moeilijk:

2.

3.

Ed

1.

c. Er wordt door de onderzoekers gedacht aan twee manieren om schulden bij deze mensen te voorkomen:

ij

1.

U

itg

ev

er

2.

13

Wet- en regelgeving bij schulden

.

Wet- en regelgeving bij schulden

fb .v

Inleiding

Mensen met schulden kunnen te maken krijgen met twee belangrijke wetten en twee trajecten. Daarnaast komen mensen in aanraking met schuldhulpverleners en budgetcoaches.

De schuld kan gesaneerd worden of bemiddeld.

tie

Leerdoelen

ev

er

ij

Ed

u' Ac

Je kunt: • de betekenis van het minnelijk traject uitleggen • de betekenis van het wettelijk traject uitleggen • de WSNP globaal uitleggen • de Wgs globaal uitleggen • het begrip schuldsanering uitleggen • het begrip voorlopige voorziening uitleggen • het begrip schuldbegeleiding uitleggen.

In het burgerlijk wetboek staan alle wetten, die gelden voor de Nederlandse bevolking.

itg

Opdracht 15

U

Theoriebron Weten regelgeving bij schulden < Theoriebron Schuldhulptrajecten < Website RDVS-SBA.nl <

14

Schuldbegeleiding Schuldbegeleiding wordt uitgevoerd door winstmakende bedrijven. Kijk op de site van zo’n bedrijf, bijvoorbeeld RDVS Schuldbegeleiding en -advies. a. Welke diensten mag een bedrijf voor schuldbegeleiding leveren? schuldbegeleiding en advies op maat schuldbegeleiding en bewindvoering b. Motiveer je antwoord.

Wet- en regelgeving bij schulden

Opdracht 16 Website NVVK.eu <

NVVK betrouwbaar?

Een cliënt overweegt om schuldbegeleiding te accepteren. Het bedrijf dat hij op het oog heeft is lid van de NVVK. Hij vraagt aan jou om advies. Je cliënt wil weten of het verstandig is om een bedrijf te kiezen dat aangesloten is bij de NVVK?

fb .v

.

a. Jij zoekt voor hem uit wat de NVVK voor organisatie is. Beschrijf wat je de cliënt wilt vertellen over de NVVK.

Opdracht 17

tie

b. Vind je het verstandig om een bedrijf te kiezen dat is aangesloten bij de NVVK?

Het minnelijk traject

u' Ac

Verdiep je in het minnelijk traject. Maak gebruik van de Theoriebronnen Wet- en regelgeving bij schulden en Schuldhulptrajecten.

Omschrijf in je eigen woorden wat het minnelijk traject is.

Het wettelijk traject

Ed

Opdracht 18

Verdiep je in het wettelijk traject. Maak gebruik van de Theoriebronnen Wet- en regelgeving bij schulden en Schuldhulptrajecten.

er

ij

Omschrijf in je eigen woorden wat het wettelijk traject is.

Opdracht 19

In een schema

U

itg

ev

Vul onderstaand schema in.

Duur van het traject

Naam van de betreffende wet

Naam van de begeleider in het traject

Betrokken instantie

Minnelijk traject

Wettelijk traject

15

Wet- en regelgeving bij schulden

Opdracht 20

Vragen Welke drie uitspraken zijn juist?

Motiveer je antwoord, ook bij de uitspraak die niet klopt.

fb .v

.

a. De schuldhulpverlener bepaalt of het minnelijk traject is gelukt.

tie

b. De deurwaarder kan zowel bij het minnelijk als bij het wettelijk traject betrokken zijn.

u' Ac

c. In het minnelijk traject kan de kredietbank alle schulden overnemen.

Opdracht 21

Ed

d. In beide trajecten wordt een regeling getroffen met de schuldeisers.

Voorwaarden

ij

a. Welk woord hoort niet bij de WSNP?

ev

er

boedelrekening naar rato aflossen schone lei begeleiding b. Leg uit waarom het woord niet in dit rijtje thuishoort.

U

itg

Opdracht 22

16

WSNP Stel je voor dat je een schuldeiser moet vertellen wat de WSNP inhoudt. Leg hem de volgende begrippen uit: a. Preferente schulden

Wet- en regelgeving bij schulden

b. Concurrerende schulden

fb .v

.

c. Bewindvoering

Theoriebron Weten regelgeving bij schulden <

Wgs Goed of fout? Motiveer je antwoord. a. De Wgs is een gedetailleerde wet.

u' Ac

Opdracht 23

tie

d. Schone lei.

Ed

b. De Wgs is een wet waar de gemeente zelf invulling aan mag geven.

c. De overheid wil graag zich graag zo snel mogelijk bemoeien met schulden.

er

ij

d. De schuldhulpverlening van de gemeente moet breed toegankelijk zijn.

De cliĂŤnt met schulden

ev

Opdracht 24

U

itg

Stel je voor dat je een persoon met schulden wilt informeren over de gemeentelijke schuldhulpverlening. Geef hem antwoord op de volgende vragen. a. Kan ik ook al hulp vragen als er nog geen problematische schulden zijn?

b. Ben ik verplicht de gemeente om hulp vragen?

17

Wet- en regelgeving bij schulden

Opdracht 25

Schuldsanering Het woord schuldsanering wordt in het wettelijke en in het minnelijke traject gebruikt.

Gaan onderstaande twee zinnen over het minnelijk of het wettelijk traject?

.

Let op, beide antwoorden kunnen juist zijn!

Pagina Informatie voor burgers op BureauWsnp.nl <

Schuldsanering via de rechtbank

Sanering van de schulden in het wettelijk traject vragen veel van de schuldenaar. De rechter bepaalt wie wordt toegelaten. Bekijk het filmpje over de toelatingszitting en beantwoord de vragen. Het filmpje is ook te vinden op de website BureauWsnp.nl/voor-burgers, onder het kopje Voorlichtingsfilmpjes.

u' Ac

Opdracht 26

tie

fb .v

a. Schuldsanering is een van de vier manieren om je schulden weer te boven te komen. De kredietbank springt in en betaalt de schuldeisers voor je, waarna jij de lening bij de kredietbank moet aflossen. minnelijk traject wettelijk traject b. Schuldsanering is het traject waarbij de bewindvoerder je financiĂŤn voor drie jaar van je overneemt. minnelijk traject wettelijk traject

a. Aan welke drie verplichtingen moet een schuldenaar voldoen?

1.

2.

3.

Ed

Filmpje De toelatingszitting van Raad voor Rechtsbijstand Bureau Wsnp <

b. Welke drie gevolgen zijn er als de schuldenaar zich niet aan de regels houdt?

1.

ij

2.

er

3.

Opdracht 27

Schuldbemiddeling of schuldsanering

U

itg

ev

Geef bij onderstaande situaties aan of er sprake is van schuldbemiddeling of schuldsanering.

Opdracht 28 Filmpje Alternatieve aflossing <

18

a. Jan betaalt zijn schuld af aan de kredietbank.

Schuldbemiddeling / Schuldsanering b. Saartje heeft de zitting bij de rechtbank gelukkig achter de rug.

Schuldbemiddeling / Schuldsanering c. De hulpverlener helpt Achmed om elke maand geld te sparen voor de aflossing.

Schuldbemiddeling / Schuldsanering d. De advocaat van Mohammed heeft de lening in orde gemaakt.

Schuldbemiddeling / Schuldsanering e. De schuldeisers van Trijntje zijn niet blij, nu ze 36 maanden moeten wachten op hun geld.

Schuldbemiddeling / Schuldsanering

Schuldhulp Bekijk het Filmpje Alternatieve aflossing.

Wet- en regelgeving bij schulden

Is hier sprake van schuldsanering?

Voorlopige voorziening

.

Opdracht 29

fb .v

Beantwoord de onderstaande vragen van de cliënt die je om advies vraagt, en beantwoord ze.

tie

a. ‘Het energiebedrijf wil niet meewerken aan betalingsregeling. Ik word geholpen door een schuldhulpverlener, maar die krijgt het ook niet voor elkaar. Nu komen ze het gas afsluiten. Mag dat zomaar?’

Opdracht 30

Moratorium

u' Ac

b. ‘De woningcorporatie zegt dat ze donderdag komen om mijn huis te ontruimen, maar er ligt al een aanvraag voor de WSNP. Mag dat zomaar?’

Jij bent schuldhulpverlener en je hebt te maken met mensen die in het minnelijk traject zitten, en te maken krijgen met een dreigende huisuitzetting.

Ed

Website Schuldinfo <

U

itg

ev

er

ij

Je wilt gebruik maken van het moratorium voor het minnelijk traject. Hoe regel je dit?

Beschrijf dit in je eigen woorden. Maak hierbij gebruik van de site schuldinfo,nl.

19

De partijen die schuld verhalen

.

De partijen die schuld verhalen

fb .v

Inleiding

Er zijn diverse partijen betrokken als er schulden zijn ontstaan. Een deel is erop gericht om de schulden te verhalen en de schuldenaar aan te zetten om te betalen en een ander deel is erop gericht om de schuldenaar te helpen. De opdrachten gaan over de belangrijkste partijen die het geld terug willen halen bij de schuldenaar.

tie

Leerdoelen

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

Je kunt: • uitleggen wat het verhalen van schuld inhoudt • drie partijen noemen waar een schuldenaar mee te maken krijgt • de functie van drie partijen uitleggen • de rol en taak van drie partijen uitleggen.

Opdracht 31

U

Blog Kinderen draaien op voor schulden ouders op Mijngeld.blog.nl <

20

Wat doe je als de deurwaarder aanbelt?

Blog Lees het blog ‘Kinderen draaien op voor schulden ouders’ en vul onderstaande zin aan.

In dit blog komt naar voren dat kinderen

de schulden van hun ouders.

De partijen die schuld verhalen

Opdracht 33

Wie verhaalt de schuld?

.

Welk antwoord geef je de cliënt? Vul onderstaande zin aan.

De belastingdienst kan verhaal halen bij de cliënt als ...

Wim heeft een schuld opgebouwd die hij niet kan aflossen. Hij steekt zijn kop in het zand.

Hij opent de post van schuldeisers al een hele tijd niet meer en de aanmaningen ziet hij dus niet meer binnenkomen. Ook het incassobureau negeert hij. a. Welke partij zal nu proberen om hem tot betalen aan te zetten?

u' Ac

Theoriebron De partijen die schuld verhalen <

Er komt een cliënt bij je die je vraagt of hij verplicht is de belastingschuld van zijn overleden ouders op zich moet nemen. Kan de belastingdienst bij hem de schuld verhalen? Lees eerst de pagina ‘Schulden bij overlijden’ van Rente.nl.

fb .v

Pagina Schulden bij overlijden via Rente.nl <

Belastingschuld

tie

Opdracht 32

Henk en Alie zijn, doordat ze plotseling hun baan kwijtraakten, in de schulden geraakt. Ze hebben in korte tijd betalingsachterstanden opgelopen en er liggen veel onbetaalde rekeningen.

Ed

b. Welke partij zal nu het eerst proberen hen tot betalen aan te zetten?

Sigrid en Abdulah hebben aangegeven er niet zelf meer uit te komen. Ze hopen in aanmerking te komen voor de WSNP. De schuldhulpverlener deed een aanvraag voor de WSNP.

BKR

er

Opdracht 34

ij

c. Van welke partij kunnen ze een uitnodiging verwachten?

Wat doet de BKR? Maak een woordspin nadat je Theoriebron De partijen die schuld verhalen hebt gelezen en de website BKR hebt bekeken.

ev

Website BKR <

Deurwaarder Vul volgende lijst aan met nog drie taken van de deurwaarder: • checken of afspraken worden nagekomen • ervoor zorgen dat wat de rechter heeft uitgesproken wordt nagekomen.

U

itg

Opdracht 35

21

De partijen die schuld verhalen

Opdracht 36

Bewindvoeringorganisatie

Opdracht 38

De rechtbank

Lees de Theoriebron De partijen die schuld verhalen en bekijk het filmpje op de pagina ‘Procedure Wet schuldsanering natuurlijke personen (WNSP)’. a. Noteer welke taken heeft de rechter tijdens de zitting.

Ed

Pagina Procedure Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) via Rechtspraak.nl <

Ga naar de pagina ‘Wet- en regelgeving’ op Wetten.overheid.nl en zoek uit hoeveel de onkostenvergoeding van de bewindvoerder mag bedragen.

tie

Pagina Wet- en regelgeving via Wetten.overheid.nl <

Vergoeding

u' Ac

Opdracht 37

fb .v

.

Vul volgende lijst aan met drie andere taken van de bewindvoeringsorganisatie: • boedelrekening beheren • post lezen (eerste 13 maanden).

U

itg

ev

er

ij

b. En welke twee zaken regelt de rechter nog na de zitting?

22

De schuldhulpverlenende partijen

.

De schuldhulpverlenende partijen

fb .v

Inleiding

Er zijn diverse partijen betrokken als er schulden zijn ontstaan. Een deel is er op gericht om de schulden te verhalen en de schuldenaar aan te zetten om te betalen en een ander deel is erop gericht om de schuldenaar te helpen. De belangrijkste partijen die schuldhulpverlening bieden vind je hieronder.

ev

er

ij

Ed

•

Je kunt uitleggen wat schuldhulpverlening is.

Je kunt drie partijen noemen waar een schuldenaar mee te maken krijgt.

Je kent de functie van drie partijen.

Je kunt de rol en taak van drie partijen uitleggen.

Je kunt uitleggen wat de functie is van de sociale kaart in verband met schuldhulpverlening Je kent de rol en taak van sociaal werk bij schulden.

u' Ac

• • • • •

tie

Leerdoelen

Bij de schuldhulpverlener aan tafel.

itg

Opdracht 39

U

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen <

Opdracht 40

Bron Sociale kaart Schuldhulpverlening Friesland <

Sociale kaart Hoe kan een sociale kaart helpen in de schuldhulpverlening?

Sociale kaart Friesland In Friesland heeft het Fries Samenwerkingsverband Uitkeringsgerechtigden een sociale kaart voor de schuldhulpverlening uitgebracht.

23

De schuldhulpverlenende partijen

fb .v

.

a. Lees de sociale kaart door. Kies ieder uit de rubriek ‘A Schuldhulpverlening’ (zie de inhoudsopgave) een soort schuldhulpverlening en zoek op internet voor de stad waar je school staat een vergelijkbare organisatie op. Bijvoorbeeld: welke organisatie geeft budgetadvies in jouw stad?

Fix up your life via Effectieveschuldhulp.nl <

Fix up Your life

In Fix up your life werken drie partijen samen aan ondersteuning van jongeren met schulden.

Kijk op de site en vul het schema in.

Wel of niet?

ij

Opdracht 42

Taak organisatie

Ed

Naam organisatie

u' Ac

Opdracht 41

tie

b. Voeg alle antwoorden samen voor je eigen plaatselijke sociale kaart en beantwoord de volgende vraag: Voor wie is jullie naslagwerk geschikt?

er

Welke van de volgende taken mag een sociaal werker uitvoeren? Let op, er zijn meerdere antwoorden goed.

itg

ev

budgetadvies beschermingsbewind budgetadvies schuldbegeleiding thuisadministratie bewindvoering schuldhulpverlening

Opdracht 43

U

Pagina Lector schulden: ‘Overheid moet meer actie ondernemen tegen schuldproblematiek’ <

24

Lector Ga naar de pagina ‘Lector schulden: ‘Overheid moet meer actie ondernemen tegen schuldproblematiek’ op Demonitor.ncrv.nl, en bekijk het filmpje. a. Wat zou de gemeente volgens de lector in het filmpje meer moeten doen?

De schuldhulpverlenende partijen

Opdracht 44

fb .v

.

b. Waar zijn de gemeentes zich volgens de lector niet van bewust en zouden ze volgens haar beter hun best doen voor goede schuldhulpverlening als ze dat wel door zouden hebben?

Schuldhulpverlening

Waar moeten ze heen?

u' Ac

Opdracht 45

tie

Verdiep je beide in wat de schuldhulpverlener doet, en voor wie hij dat doet.

Vertel elkaar daarna wat je hebt gevonden en stel elkaar vragen. Noteer daarna samen wat je te weten bent gekomen over de schuldhulpverlener.

Hanneke merkt dat ze regelmatig rood staat. Ze zoekt een cursus budgetteren, maar ze wil dat niet online doen. a. Bij wie kan ze terecht?

Ed

Shownim kan het hoofd niet meer boven water houden. De thuisadministratie is een grote warboel geworden. Ze komt niet in aanmerking voor schuldhulpverlening. b. Bij welke partij kan ze wel terecht voor hulp hierbij?

er

ij

Hakim vraagt zich af of hij wel eerlijk behandeld is door de gemeente.

ev

c. Bij wie kan hij hulp krijgen om dit uit te zoeken?

Opdracht 46

Budgetcoaches werken soms gratis, maar niet altijd. Zoek uit hoe de organisatie achter de website Budgetcoach.nl werkt, en beantwoord de volgende vraag.

Wat biedt deze organisatie voor werk aan, en hoe komt de budgetcoach achter deze link aan de betaling van zijn diensten?

U

itg

Website Budgetcoach.nl <

Budgetcoach

25

De schuldhulpverlenende partijen

Opdracht 47

Gebiedsteams

Opdracht 48

fb .v

.

Zoek (ieder voor zich) op of een bepaald gebiedsteam een aanbod doet op het gebied van schulden. Zo ja, wat dan? Zoek je antwoord op internet, of bel een gebiedsteam of gemeente op. Leg de antwoorden bij elkaar en noteer de conclusies van jullie onderzoek.

Gemeente

Opdracht 49

Overhoren

u' Ac

tie

Zoek (ieder voor zich) op aan welke voorwaarden een schuldenaar in een gemeente moet voldoen om in aanmerking te komen voor schuldhulpverlening. Zoek je antwoord op internet, of bel de gemeente op. Leg de antwoorden bij elkaar en noteer de conclusies van jullie onderzoek.

ev

er

ij

Ed

a. Zet op je eigen manier overzichtelijk op een rijtje welke rollen en taken de zeven partijen uit de Theoriebron De hulpverlenende organisaties vervullen.

U

itg

b. Bestudeer je overzicht. Overhoor elkaar. Stel daarbij bijvoorbeeld de volgende vragen: wat ...?/wie ...?/hoe ...?/wat is het verschil ...? Welke vragen heb je gesteld? En wat was het antwoord?

26

De schuldhulpverlenende partijen

Opdracht 50

Vindt je favoriete project voor schuldhulp. Het mag gaan om voorlichting, hulpverlening of begeleiding en nazorg. Bekijk bijvoorbeeld de pagina ‘Jongeren Financieel Café’ van Puurzuid.nl of ‘’t Kon minder’ van RTV Noord.

Zoek er een derde bij en bepaal welke van de drie je favoriet is. Noteer de opvallendste kenmerken van het favoriete project. Geef een korte presentatie in de groep over je favoriete project, waarbij je vertelt hoe het project werkt, voor wie het is en waarom je het een goed project vindt.

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Filmpje ’t Kon minder van RTVNoord.nl <

fb .v

.

Pagina Jongeren Financieel Café op Puurzuid.nl <

Projecten

27

Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

.

Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

fb .v

Inleiding

Het bedrijfsleven speelt een belangrijke rol in ons consumptiegedrag. Reclame en kredietverstrekking zorgen voor een economische beweging die niet voor iedereen positief uitpakt. Als er schulden gemaakt zijn is de financiële dienstverlening in beeld. Bedrijven nemen hun verantwoordelijkheid door maatschappelijk verantwoord te ondernemen.

u' Ac

Je kunt het effect van reclame en krediet benoemen.

Je kunt drie partijen die verdienen aan schulden benoemen.

Je kunt de rol van het bedrijfsleven benoemen.

Je kunt de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven benoemen.

ev

er

ij

Ed

• • • •

tie

Leerdoelen

Een ouderwets bankafschrift.

itg

Opdracht 51

U

Theoriebron Bedrijfsleven en financiële dienstverlening <

28

Sfeerbeeld Lees over reclame en krediet in de Theoriebron Bedrijfsleven en financiële dienstverlening.

Bespreek dit met elkaar en maak een sfeerkaart van het effect van reclame en krediet op mensen die gevoelig zijn voor de verleiding van de reclame en het krediet, en dus in de schulden zouden kunnen komen.

Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

Opdracht 52

Incassobureaus Vul de volgende zinnen aan.

Een incassobureau is gespecialiseerd in

Kredietverstrekkers Kies het juiste antwoord.

tie

a. Kredietverstrekkers moeten zich houden aan de Wft en de Wet financiële markten de Wet financiële markten en de AFM

fb .v

Opdracht 53

.

Een incassobureau doet dit in opdracht van

Opdracht 54

Schuldhulpverleningsbedrijven

Een bedrijf voor schuldhulpverlening zoekt een nieuwe medewerker. Maak samen de advertentietekst voor de nieuwe schuldhulpverlener voor dit bedrijf. Maak gebruik van de Theoriebron Bedrijfsleven en financiële dienstverlening en eventueel van de pagina ‘Onze diensten’ van Budget Advies Almere.

U

itg

ev

er

ij

Ed

Pagina Onze diensten van BudgetAdviesAlmere.nl <

u' Ac

b. Kredietverstrekkers moeten een vergunning hebben van De Nederlandse bank of de Nederlandse overheid De Nederlandse bank of Autoriteit Financiële Markten

29

Bedrijfsleven en financiĂŤle dienstverlening

Opdracht 55

In beeld

Opdracht 56

Drie partijen

fb .v

.

Maak ieder een tekening. Een van jullie verbeeldt hoe de rol van het bedrijfsleven bij het ontstaan van schulden is en twee anderen tekenen hoe de rol van het bedrijfsleven eruit zou zien als jij aan de macht was. Spreek een tijd af en ruil dan van tekening. Maak de tekening van de ander af. Bespreek na en verwoord hoe de rol van het bedrijfsleven nu geregeld is en hoe deze zou moeten zijn om schulden te voorkomen.

Zet in een overzicht in welke volgorde de drie partijen die verdienen aan schulden werken.

Welke partij heeft het eerst te maken met de consument, welke daarna en welke tot slot.

Verklaar je antwoord in de tweede rij.

2.

3.

tie

1.

Opdracht 57

MVO

Ed

u' Ac

Verklaring

ev

er

ij

De bedrijven die zich verbinden aan de doelen van het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen willen de klant met respect behandelen en de klant doorsturen naar de schuldhulpverlening als dat nodig is. Jullie zijn ingehuurd door een telecombedrijf die jongeren wil wijzen op de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van dure mobieltjes en abonnementen. Omdat jullie snappen hoe jongeren in elkaar zitten, vraagt het bedrijf aan jullie hoe ze dat het beste kunnen aanpakken.

Tot nu toe worden jongeren snel boos en lopen weg als een verkoper ze vraagt of ze het dure mobieltje wel kunnen betalen.

U

itg

Bedenk met elkaar hoe je de jongeren wel zou kunnen aanspreken, en schrijf in 80 woorden je advies voor het telecombedrijf.

30

Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

Welk antwoord is juist?

Het doel van de regels uit het manifest is om: klanten duidelijke informatie te geven duidelijke betalingsafspraken te maken schulden te voorkomen klanten met betalingsproblemen te helpen

.

Lees de bron ‘Zo min mogelijk betalingsproblemen bij onze klanten’ van Delta Lloyd en beantwoord de vraag.

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Bron Zo min mogelijk betalingsproblemen bij onze klanten ethisch manifest van de landelijke coalitie Van Schulden naar Kansen <

Manifest

fb .v

Opdracht 58

31

Schuldhulptrajecten

Schuldhulptrajecten

.

Inleiding

fb .v

Er is een verschil tussen formeel en informele schuldhulp. Er is meer aandacht voor het integraal aanpakken van schuldhulp en leren budgetteren is een van de middelen in zo’n integrale aanpak.

Leerdoelen

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Je kunt: • drie onderdelen van schuldhulptrajecten benoemen • de werkwijze bij vrijwillige schuldhulp benoemen • de functie van integrale schuldhulp uitleggen • de functie van budgetteren uitleggen • de functie van begeleiding uitleggen in relatie met schulden • de functie van nazorg uitleggen in relatie met schulden • de betekenis van een schuldhulpverleningstraject uitleggen • uitleggen hoe preventie helpt bij het beperken van risico’s.

Budgetteren.

itg

Opdracht 59

U

Website Stichting Manna <

Stichting Manna Stichting Christelijke Manna biedt begeleiding bij schulden, zoals allerlei organisaties dat doen. Op hun site vind je informatie over de hulp die deze stichting biedt.

Kijk op de site en geef aan welke vier vormen van dienstverlening stichting Manna aanbiedt.

1.

2.

3.

4.

32

Schuldhulptrajecten

Opdracht 60

Kerken in Nederland werken samen in Schuldhulpmaatje. De vrijwilligers bieden begeleiding aan mensen met schulden. Onder de kopjes missie en visie vind je informatie over de aard van de begeleiding die schuldhulpmaatje biedt.

Geef minimaal vier en maximaal zes kenmerken van de begeleiding door schuldhulpmaatje.

Nazorg

tie

Opdracht 61

fb .v

.

Pagina Missie en visie op Schuldhulpmaatje.nl <

Samenwerkende kerken

Opdracht 62

Preventie is nazorg

u' Ac

Beschrijf waarom nazorg volgens jou belangrijk is voor het voorkomen van nieuwe schulden.

Bij preventie en nazorg wordt vaak ingezet met dezelfde instrumenten

Ed

Welke instrumenten werken zowel bij nazorg als bij preventie?

Kies de drie juiste antwoorden.

Wesley

er

Opdracht 63

ij

bevorderen van gezond financieel gedrag leefomstandigheden beĂŻnvloeden bewindvoering en bemiddeling voorlichting en informatie

Bekijk het filmpje over het schuldhulpverleningstraject en beantwoord de volgende vragen. a. Wat betekent het schuldhulpverleningstraject op termijn voor Wesley?

b. Wat betekent het schuldhulpverleningstraject voor de schuldeisers?

U

itg

ev

Filmpje Schuldhulpverlening <

33

Schuldhulptrajecten

In de gemeente waar Sanne werkt en Babette woont, zijn er in het schuldhulpverleningstraject drie stappen. Bekijk het filmpje en beantwoord de vraag.

.

Uit welke drie fases bestaat het schuldhulpverleningstraject, en wat gebeurt er in deze drie fases?

1.

2.

3.

Opdracht 65 Theoriebron Schuldhulptrajecten <

Deurwaarder in schema

Zet in het volgende schema overzichtelijk op een rij in welk traject de deurwaarder werkt.

Zet de acties van de deurwaarder in de juiste volgorde van handeling, bij het juiste traject.

Traject

Acties deurwaarder

u' Ac

Minnelijk

Ed

Wettelijk

Opdracht 66

fb .v

Filmpje Vitras Schuldhulpverlening <

Sanne en Babette

tie

Opdracht 64

Rechtbank in schema

ij

Zet in onderstaand schema overzichtelijk op een rij in welke traject de rechter werkt. Zet de acties van de rechter in de juiste volgorde, bij het juiste traject.\ Acties rechter

er

Traject

ev

Minnelijk

itg

Wettelijk

U

Opdracht 67

34

Schuldhulpverlener in schema Zet in onderstaand schema overzichtelijk op een rij in welk traject de schuldhulpverlener werkt. Zet de acties van de schuldhulpverlener in de juiste volgorde van handeling, bij het juiste traject.

Schuldhulptrajecten

Traject

Acties Schuldhulpverlener

fb .v

.

Minnelijk

Wettelijk

tie

Website Zelfjeschulderegelen.nl <

Quick scan

Ga naar de website zelfjeschuldenregelen.nl en doe de Quick scan waardoor je inzicht krijgt in jouw financiële situatie. Beantwoord daarna de volgende vragen.

u' Ac

Opdracht 68

a. Voor wie is deze Quickscan gemaakt?

b. Kan iedereen met schulden zelf proberen zijn schulden op te lossen?

Opdracht 69

Ed

c. Wat vindt de overheid van deze mogelijkheid om zelf je schulden op te lossen?

Budgetcoaching

ij

Zoek de woorden en zinnen bij elkaar.

Budget en begroting

Hulp bij het veranderen van gedrag en omstandigheden

Coaching en begeleiding

Hulp bij het krijgen van inzicht en bij het wegwerken van schulden

Budgetadvies en budgetbegeleiding

U

itg

ev

er

Hulp bij het op orde brengen van de financiële thuisadministratie

Opdracht 70

Bron Schuldpreventiewijzer van het Nibud <

Financieel vaardig Financieel gezond gedrag vertonen is een belangrijke vaardigheid om schulden en herhaling van schulden te voorkomen. Het Nibud promoot dit gedrag in haar schuldhulpwijzer. Scan deze preventiewijzer, en lees de informatie bij de afbeelding ’Jan is financieel vaardig’ op pagina 15.

Benoem individueel de vijf kenmerken van financiële vaardigheid die daar benoemd zijn, en geef bij elk kenmerk één voorbeeld.

35

Schuldhulptrajecten

1.

2.

3.

.

4.

Bespreek de uitkomsten en vul elkaars voorbeelden aan.

Opdracht 71

Integraal traject Het begrip integrale schuldhulp is een term in de Wgs.

fb .v

5.

tie

Wat moeten gemeentes verplicht doen voor deze integrale schuldhulp?

Bron Voorbeeld Jaaroverzicht van Nibud.nl <

Begroting

Bekijk het voorbeeld van een ingevuld jaaroverzicht van de website van het Nibud en beantwoord de vragen. a. Welke drie rubrieken heeft de begroting?

1.

2.

3.

Ed

Opdracht 72

u' Ac

helpen bij aflossen van de schulden en de rechter inschakelen boetes opleggen als de schuldenaar niet meewerkt de schuldenaar aanmelden bij het integrale sociale team helpen bij het aflossen van schulden met aandacht voor de omstandigheden

ij

b. Uit welke drie onderdelen bestaat de tweede rubriek?

1.

er

2.

ev

3.

Opdracht 73

U

itg

Pagina Budgetteren op Beteromgaanmetgeld.nl <

Budgetteren Op de site beteromgaanmetgeld.nl vind je uitleg over wat budgetteren is. Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Uit welke vier stappen bestaat het stappenplan om greep te krijgen op je financiĂŤle administratie? Vul de vier stappen aan met de vraag die er per stap gesteld wordt.

1.

2.

3.

4.

36

Schuldhulptrajecten

Er wordt steeds meer bekend over hoe mensen met schulden om erger te voorkomen het beste geholpen kunnen worden. Een wetenschapper deed onderzoek naar waarmee mensen het beste geholpen kunnen worden en ook welke hulp dan werkt. Bekijk het filmpje ‘Tamara Madern: ‘Preventie en aanpak schulden schieten ernstig tekort’ van de Leiden Law School, en beantwoord de vragen.

.

Filmpje Tamara Madern: ‘Preventie en aanpak schulden schieten ernstig tekort’ <

Preventie goed inzetten

fb .v

Opdracht 74

a. Hebben mensen juist meer behoefte aan hulp bij hun thuisadministratie, of willen ze leren omgaan met een klein budget, door bijvoorbeeld te bezuinigen en te budgetteren?

Licht je antwoord toe.

Opdracht 75

Preventie beperkt de risico’s en herhaling van schulden. Vul onderstaande zinnen steeds aan met twee begrippen uit de Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden.

Bij het voorkomen van schulden is

Bij risicogroepen is het belangrijk om

voor iedereen van belang. dat er schulden ontstaan.

Ed

Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden <

Voorkomen

u' Ac

tie

b. Op welke twee zaken kan de hulp zich het beste richten?

U

itg

ev

er

ij

Na het aflossen van de schulden kan terugval voorkomen worden door

37

Reflecteren

Reflecteren Opdracht 76

Lesstof

fb .v

tie

b. Wat wist je al voordat je aan de cursus begon?

.

a. Wat heb je zoal geleerd? Noem drie onderwerpen.

Opdracht 77

u' Ac

c. Wat wil je in de toekomst in jouw werk gaan gebruiken?

Zelfregulatie en zelfsturing

Ed

a. Heb je een planning gemaakt die goed werkte? Geef hiervan één voorbeeld.

ev

er

ij

b. Heb je de juiste bronnen en materialen gebruikt? Geef hiervan één voorbeeld.

U

itg

c. Ben je goed omgegaan met feedback? Geef hiervan één voorbeeld: hoe heb je gereageerd?

38

Theoriebron Risicoâ&#x20AC;&#x2122;s op het ontstaan van schulden

.

Theoriebron Risicoâ&#x20AC;&#x2122;s op het ontstaan van schulden

fb .v

Inleiding

ij

Ed

u' Ac

tie

Als het misgaat in de balans tussen wat er maandelijks aan geld binnenkomt en er vervolgens weer uit gaat, ontstaat er een schuld. Afhankelijk van hoe lang deze situatie blijft bestaan en hoe de persoon omgaat met dit probleem, kan er een problematische schuld ontstaan.

In deze Theoriebron behandelen we enkele oorzaken voor het ontstaan van schulden en verschillende soorten schuld. Tot slot behandelen we risicofactoren en risicogroepen.

er

Iedereen kan schulden krijgen.

U

itg

ev

Schuld!

Je hebt een schuld als je niet meer aan je betalingsverplichtingen kunt voldoen. Ieder huishouden, of dat nu een eenpersoonshuishouden is of een gezin, gaat betalingsverplichtingen aan: voor het betalen van de huur of de hypotheekaflossing, voor energie, verzekeringen en de telefoon. Ook een jongere die nog thuis woont of iemand die in een instelling is opgenomen heeft betalingsverplichtingen.

Iedereen die een hypotheek of een persoonlijke lening heeft, een creditcard gebruikt of op afbetaling koopt heeft een schuld. Zolang de schuld weloverwogen aangegaan wordt, en je afbetaalt op de afgesproken termijnen, is er niets aan de hand.

Lukt het afbetalen niet meer, dan is er sprake van een problematische schuld. Er zijn dan leningen aangegaan, waarvan de betalingsverplichtingen hoger zijn dan wat er in alle redelijkheid per maand afgelost kan worden. De oorzaken hiervoor zijn verschillend.

39

Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden

Omstandigheden

fb .v

.

Iedereen, jong of oud, slim of met een laag IQ, rijk of arm, kan in een situatie terecht komen waarin schulden zich opbouwen. Omstandigheden en persoonskenmerken spelen hierbij een rol. De verschillende soorten schulden die door deze oorzaken ontstaan hebben ieder een eigen naam, die gebruikt worden in de schuldhulpverlening.

u' Ac

Persoonskenmerken

tie

Omstandigheden: • Een keerpunt in je leven kan de balans tussen uitgaven en inkomsten verstoren. Scheiding, ziekte of verlies van werk kunnen voor een plotselinge daling in het inkomen zorgen.

Het is moeilijk je financiële verplichtingen snel genoeg op aan te passen. Dit type schuld heet een aanpassingsschuld.

• Er komt zo weinig geld binnen, dat het nog maar net voldoende is om de vaste lasten te voldoen. Er blijft dan onvoldoende geld over om andere noodzakelijke zaken, zoals eten en kleding te kopen. Dit heet een overlevingsschuld.

Ed

Hoe je als mens in elkaar zit, kan meehelpen of juist tegenwerken bij het vertonen van gezond financieel gedrag. Zo kan iemand ‘op de centen zitten’ of ‘met geld strooien’.

Persoonskenmerken veroorzaken twee soorten schulden: • Compenseer je negatieve gevoelens door leuke dingen te kopen of vind je dat je het wel verdiend hebt om uit eten te gaan ook al sta je rood? Dan ontstaat de kans op een zogeheten compensatieschuld. Je compenseert emoties en gevoelens door geld uit te geven.

• Een overbestedingsschuld ontstaat in een situatie waarin er voldoende geld binnenkomt om van te bestaan, maar er in verhouding te veel geld wordt uitgegeven. Dat kan ontstaan door vrijgevigheid, of moeite om nee te zeggen.

ij

Kop in ‘t zand

U

itg

ev

er

Financieel gezond gedrag vertonen betekent dat je de administratie op orde houdt, belangrijke papieren bewaart en af en toe checkt of er nog een evenwicht is tussen je inkomen en de uitgaven. Zelfs als je maandelijks maar een beetje meer uitgeeft dan er binnenkomt, ontstaat toch het risico op een problematische schuld.

Behalve financieel ongezond gedrag, kunnen ook extreme omstandigheden schulden veroorzaken: een ex-partner die na vertrek de ander met schulden heeft achtergelaten, verslavingsgedrag of een tekort aan kennis of vaardigheden door lichamelijke of geestelijke beperkingen. Vaak steken mensen lange tijd de kop in het zand uit schaamte, of omdat iemand niet in staat is onder ogen te zien wat er aan de hand is, of omdat iemand gelooft dat er nog wel een uitweg is. Hoe hoger de schuld is opgelopen hoe moeilijker het is om er weer bovenop te komen. Preventie van schulden is daarom belangrijk.

Preventie In actie komen voordat de financiële problemen (opnieuw) beginnen voorkomt veel leed.

Preventie van schulden krijgt daarom bij diverse organisaties voor schuldhulpverlening ook aandacht.

40

Theoriebron Risico’s op het ontstaan van schulden

Risicogroepen

fb .v

.

Er zijn drie manieren voor dienstverleners om preventief aan schulden te werken: 1. voorlichting en financiële educatie voor iedereen, over het voorkomen van schulden. Het Nibud, het Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting, speelt hierin een belangrijke rol. Kennis over het ontstaan van schulden en het opbouwen van een gezonde financiële huishouding zorgt voor het voorkomen van schulden 2. bij de risicogroepen vroegtijdig signaleren en onderkennen dat er een probleem ontstaat 3. terugval en steeds opnieuw opbouwen van schulden voorkomen door mensen nazorg te bieden of blijvend te begeleiden, ook als de schuld al is afgelost.

tie

Bepaalde groepen in de samenleving hebben meer kans op problematische schulden dan andere. Uit onderzoeken blijkt dat de risico’s per inkomensgroep en leeftijdscategorie anders zijn.

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

Enkele voorbeelden: • jongeren die veel zakgeld krijgen, verslavingsgedrag hebben, van het mannelijk geslacht zijn en psychosociale problemen hebben • alleenstaande moeders die een bijstandsuitkering ontvangen • huishoudens met een hoger dan gemiddeld inkomen die rood staan geen probleem vinden, een hoge hypotheek hebben en creditcards gebruiken (overbestedingsschulden ligt daar op de loer) • mensen die te kampen hebben met psychische problemen zoals angst of depressie • mensen met een verstandelijke beperking of dementie.

41

Theoriebron Wet- en regelgeving bij schulden

.

Theoriebron Wet- en regelgeving bij schulden

fb .v

Inleiding

ij

Ed

u' Ac

tie

In de wetgeving over schulden worden de termen schuldeiser en schuldenaar gebruikt. De schuldeiser is degene die schulden te vorderen heeft en de schuldenaar degene die niet meer aan zijn betalingsverplichtingen voldoet. De schuldenaar krijgt dan te maken met de WSNP en de Wgs. Bij problematische schulden hebben de schuldhulpverlener en de bewindvoerder een officiĂŤle rol die is vastgelegd in wetten en regels. De budgetcoach, ook wel budgetbegeleider, helpt soms vrijwillig mee, maar heeft geen formele taak in het traject.

er

Als je schulden krijgt, meld je je eerst bij de gemeente.

U

itg

ev

Minnelijk en wettelijk

42

Als er schulden zijn ontstaan waarbij iemand zelf geen uitweg meer ziet, komt eerst de gemeente in beeld. Die verzorgt schuldhulpverlening. Of je daarvoor in aanmerking komt, heeft de gemeente bepaald in haar beleidsplan. Als de gemeente in samenwerking met de schuldenaar een schuldenregeling met de schuldeisers heeft geregeld, is de schuld op de minnelijke manier afgehandeld. Dat wil zeggen dat er in goed overleg een akkoord is bereikt tussen schuldeisers en schuldenaar.

Het wettelijke traject treedt in werking als een dergelijk akkoord niet te bereiken is. Als er te veel schuldeisers zijn of als de schuldeisers niet meewerken aan een schappelijke regeling.

De rechtbank bepaalt of dit traject ingezet wordt. Er moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan, het minnelijke traject moet mislukt zijn en er moet een verzoekschrift ingediend zijn.

Theoriebron Wet- en regelgeving bij schulden

WSNP

fb .v

.

De Wet Sanering Natuurlijke Personen treedt inwerking als het minnelijk traject is mislukt.

Er worden dan zo veel mogelijk schulden afgelost, maar na drie jaar wordt de rest kwijtgescholden. Dit heet de schone lei. De schuldeisers wachten drie jaar op hun geld, daarna wordt van de boedelrekening naar rato afgelost. Er moet een verzoek voor dit wettelijke traject worden ingediend bij de rechtbank. Die wijst een bewindvoerder aan, die gedurende het traject, drie jaar lang, controleert of de schuldenaar zich aan de regels en afspraken houdt.

De Wgs

u' Ac

tie

Voorwaarden voor de WSNP zijn: • tien jaar lang geen beroep op de WSNP hebben gedaan • meewerken aan wat de bewindvoerder verlangt • de bewindvoerder informeren over veranderingen in de persoonlijke situatie, zoals huwelijk, baan, verhuizing • geen nieuwe schulden maken • verplicht solliciteren • 36 uur per week werken • werken aan de achterliggende problemen met behulp van budgetbegeleiding.

Ed

De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is er sinds 2012. In de wet is globaal geregeld dat gemeentes verantwoordelijk zijn voor schuldhulpverlening. Hoe dat precies moet, kunnen gemeentes zelf invullen. In de wet staat dat er een beleidsplan gemaakt moet zijn. De gemeentes moeten volgens de wet integrale schuldhulp aanbieden die breed toegankelijk is. De wachttijd mag niet meer dan vier weken zijn, en er moet speciale aandacht besteed worden aan gezinnen met jonge kinderen. Als huisuitzetting dreigt, moet de gemeente binnen drie werkdagen in actie komen.

ev

er

ij

De Nederlandse overheid vindt schuldenproblematiek in de eerste plaats een zaak van de schuldenaar en de schuldeisers. Pas als het niet lukt om er zelf uit te komen, kan men zich melden bij de gemeente.

Integrale schuldhulpverlening wil zeggen dat de gemeente zich niet alleen bezighoudt met het oplossen van het schuldprobleem, maar ook met de omstandigheden waardoor er schulden zijn ontstaan.

U

itg

Voorlopige voorziening Hoe langer de schuldenaar heeft gewacht met het inroepen van hulp, hoe groter de kans dat er al een woningontruiming of afsluiten van gas, water en licht dreigt. Deze situaties kunnen ernstige gevolgen hebben. Er kunnen nog meer schulden door ontstaan, en de schuldenaar komt van de regen in de drup. Als er al een aanvraag loopt voor de WSNP, kan de rechtbank een voorlopige voorziening treffen. Dat wil zeggen dat de schulden voor zes maanden worden opgeschort. De schuldeisers moeten dan hun plannen om af te sluiten of te ontruimen stoppen in afwachting van de WSNP. Deze voorziening betekent voor de schuldenaar dat hij tijd kan kopen, maar de rechter kan de aanvraag ook afwijzen, bijvoorbeeld omdat dit al eerder is geprobeerd en de problemen zich steeds herhalen.

43

Theoriebron Wet- en regelgeving bij schulden

Moratorium

Preferent of concurrerend

fb .v

.

Het moratorium zou in het minnelijk traject uitstel moeten opleveren bij dreigende situaties zoals huisuitzetting. In de WSNP is ditzelfde geregeld in de voorlopige voorziening. De wet is in maart 2017 in uitvoering genomen. Schuldhulpverleners hadden al lange tijd gepleit voor het invoeren van artikel 5 van de Wgs. Door het moratorium wordt tijd gekocht voor het afspreken van een schuldhulpregeling. De periode waarin er niet mag worden gevorderd en er geen dwang mag worden uitgeoefend door de verhuurder, de zorgverzekering en de energieleverancier heet ook wel de afkoelingsperiode.

u' Ac

tie

Bij schuldsanering en betalingsregelingen heeft niet iedere schuldeiser dezelfde rechten. Er zijn twee soorten preferente schulden, dat wil zeggen schulden die met voorrang afgelost moeten worden. In de eerste plaats moeten juridisch preferente schulden worden betaald, dat wil zeggen schulden aan overheidsinstellingen zoals studieschulden, openstaande boetes en belastingen. Daarna volgen de feitelijk preferente schulden, dat zijn de schulden aan partijen die dwangmaatregelen kunnen nemen, zoals de verhuurder, de energieleverancier en de zorgverzekering. Daarna zijn alle andere schuldeisers aan de beurt, de schulden aan deze partijen heten concurrerende schulden. Schuldenaren en schuldeisers ervaren het soms als oneerlijk, dat een schuld aan de belastingdienst voorrang krijgt bij de afbetaling, terwijl er een huisuitzetting dreigt en de winkelier op de hoek naar zijn centen kan fluiten.

Ed

Sanering en bemiddeling

In het minnelijk traject zijn er vier mogelijkheden om van de schulden af te komen. In het wettelijk traject alleen nog de laatste twee, bemiddeling en sanering.

U

itg

ev

er

ij

1. betalingsregeling De schuldenaar zelf, of de schuldhulpverlener, overlegt met de schuldeisers en maakt afspraken hoeveel en wanneer wordt afbetaald. Dit lukt het best als er maar een of enkele schuldeisers zijn.

2. herfinanciering Voor de schulden wordt een nieuwe lening afgesloten, en met die lening worden alle schulden betaald. Dit is vaak goedkoper omdat er dan geen nieuwe kosten meer worden gemaakt voor bijvoorbeeld deurwaarderskosten.

3. schuldbemiddeling Als er meerdere schuldeisers zijn, wordt er geprobeerd met alle schuldeisers gezamenlijk een regeling te treffen. Wat er afgelost kan worden, wordt verdeeld over alle schuldeisers.

4. schuldsanering De kredietbank neemt alle schulden over en lost deze af. De schuldenaar heeft dan nog maar een schuldeiser over, de kredietbank.

44

Theoriebron De partijen die schulden verhalen

.

Theoriebron De partijen die schulden verhalen

fb .v

Inleiding

Ed

u' Ac

tie

Er zijn diverse partijen betrokken als er schulden zijn ontstaan. Een deel is erop gericht om de schulden te verhalen en de schuldenaar aan te zetten om te betalen, een ander deel is erop gericht om de schuldenaar te helpen. De belangrijkste partijen die het geld terug willen halen bij de schuldenaar vind je hieronder.

er

ij

Schuldeisers zullen op verschillende manieren proberen de schuldenaar te bereiken.

U

itg

ev

De schuldeiser De schuldeiser heeft een vordering op de schuldenaar: hij heeft nog geld te goed van iemand.

Sommige schuldeisers proberen eerst zelf voor elkaar te krijgen dat de schuldenaar alsnog betaalt. Grotere bedrijven en geldverstrekkers huren daarvoor een bedrijf in dat voor hen de financiĂŤle dienstverlening doet.

De schuldeiser kan in een minnelijk traject dringend verzocht worden mee te werken aan een afbetalingsregeling. Meestal betekent dat dat hij niet al zijn geld terugkrijgt. Soms heeft dit de voorkeur, omdat er in ieder geval vrij snel geld terugkomt. Het verlies neemt de schuldeiser dan op de koop toe. Als er meerdere schuldeisers zijn, moeten ze allemaal akkoord gaan met de regeling, anders is het minnelijk traject mislukt, en start het wettelijk traject.

De rechter kan afdwingen dat de schuldeiser moet meewerken in het minnelijk traject.

45

Theoriebron De partijen die schulden verhalen

Deurwaarder

De rechtbank

tie

fb .v

.

De deurwaarder is een ambtenaar in dienst van het rijk. Officieel heet dit beroep gerechtsdeurwaarder. Deze ambtenaar moet ervoor zorgen dat afspraken worden nagekomen.

Hij zorgt ervoor dat wat gekocht is betaald wordt, en dat wat de rechter heeft opgelegd ook gaat gebeuren. Hij werkt zo mee aan de rechtszekerheid in Nederland. De deurwaarder dwingt de schuldenaar te betalen, en als dat niet lukt, dan mag hij beslag leggen op bezittingen en geld van de schuldenaar. Hij houdt toezicht bij openbare verkopingen, kan goederen veiligstellen (zodat de schuldenaar ze niet snel kan verstoppen voordat de woning wordt ontruimd) en hij mag proces-verbaal maken van vergrijpen van de schuldenaar. Alles wat de deurwaarder doet kost geld, dat de schuldenaar moet opbrengen. Zo kost een dagvaarding ongeveer 80 euro en een beslaglegging ruim 100 euro. Het is niet voor niets dat mensen bang zijn voor de komst van de deurwaarder!

BKR

Ed

u' Ac

Als de Wsnp nodig lijkt om van de problematische situatie af te komen, moet het kantongerecht bepalen of schuldsanering ingezet moet worden. De schuldenaar moet voor de rechter komen. Dat mag zonder advocaat. De rechter kijkt vooraf naar de aanvraag, de algemene gegevens van de aanvrager en de schuldenlijst. De rechter stelt allerlei vragen om erachter te komen of de aanvrager de WSNP verdient, en of degene doorheeft welke verplichtingen hij aangaat en de zware verplichtingen vol zal houden. De rechter bepaalt ter plaatse of de WSNP zal worden ingezet. Vervolgens worden de bewindvoerder en de rechter-commissaris aangewezen

er

ij

Het Bureau Krediet Registratie voert het wettelijk recht van geldverstrekkers uit om te checken of er betalingsachterstanden zijn. Je moet daar zelf toestemming voor geven, maar zonder deze toetsing meestal geen lening. Als je geld leent, bijvoorbeeld met een creditcard, kom je in de database van het BKR. Voor de geldverstrekker, zoals een bank, is het handig om vooraf te checken of het wel veilig is een lening te verstrekken. Ook is er een voordeel voor iemand die wil lenen, want diegene wordt zo beschermd om te veel schulden aan te gaan.

U

itg

ev

Bijna alle Nederlanders staan er geregistreerd, ook als je met de bank hebt geregeld tot welk bedrag je rood mag staan, want dan heb je al een zogeheten positieve registratie. Je krijgt een negatieve codering als je twee maanden achterstand hebt. De registratie, positief of negatief, wordt vijf jaar bewaard nadat de schuld is voldaan.

46

Bewindvoeringsorganisatie De bewindvoerder wordt in het wettelijk traject benoemd door de rechtbank. Deze bewindvoerder heeft tijdens het WSNP-traject veel invloed op het leven van de schuldenaar.

Hij bepaalt het bedrag waarvan de schuldenaar moet rondkomen en zorgt ervoor dat de schuldenaar de afgesproken regels naleeft. De bewindvoerder moet werken bij een erkende organisatie en voldoen aan bepaalde voorwaarden. Een advocaat mag bewindvoerder zijn en verder iedereen die de opleiding bewindvoerder WSNP heeft gevolgd. De schuldenaar mag niet zelf kiezen wie zijn bewindvoerder WSNP wordt. De bewindvoerder wordt op zijn

Theoriebron De partijen die schulden verhalen

beurt gecontroleerd door de rechter-commissaris, die ook wordt aangesteld door de rechtbank.

De bewindvoerder is geen hulpverlener. Hij zorgt ervoor dat zo veel mogelijk schuldeisers afbetaald worden, en beheert de boedelrekening.

fb .v

.

Kredietbank

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

De GKB, de gemeentelijke kredietbank, doet voor veel gemeentes de sociale kredietverlening.

Het is een bank die geen winst maakt. De gemeentes betalen de GKB’s. Soms is het nodig om, ook al zijn er al veel schulden, toch nieuwe financiële verplichtingen aan te gaan.

Bijvoorbeeld omdat de voorwaarden gunstiger zijn en er een oude ongunstige lening mee kan worden afgelost. Ook als er per direct geld nodig is, bijvoorbeeld om een huisuitzetting te voorkomen, kan de kredietbank helpen.

De kredietbanken doen nog meer, naast deze kredietverstrekking. Ze zorgen ook voor voorlichting, educatie en praktische ondersteuning. Dit onderdeel van de kredietbank heet PING. De bank doet tegen betaling ook aan budgetbeheer. Tot slot kan de bank beschermingsbewind uitvoeren, voor mensen die niet (meer) zelf hun financiën kunnen doen door beperkingen, verslaving of dementie en bewindvoering voor mensen die onder de Wsnp vallen. Dit deel van de kredietbank heet BBW.

47

fb .v

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen

.

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen

Inleiding

er

ij

Ed

u' Ac

tie

Er zijn diverse partijen betrokken als er schulden zijn ontstaan. Een deel is erop gericht om de schulden te verhalen en de schuldenaar aan te zetten om te betalen en een ander deel is erop gericht om de schuldenaar te helpen. De belangrijkste partijen die schuldhulpverlening bieden vind je hieronder.

ev

Soms voelt de situatie uitzichtloos.

U

itg

De gemeente

48

De schuldenaar kan aankloppen bij de gemeente. Die moet de schuldenaar helpen zodra er problematische schulden zijn ontstaan. De gemeente huurt vaak een organisatie in die de schuldhulpverlening uitvoert. Gemeentes maken ook gebruik van wat de kredietbank te bieden heeft, zoals het PING-loket dat praktische ondersteuning biedt aan mensen met schulden. De gemeente is verantwoordelijkheid voor het organiseren van schuldhulpverlening, maar toch daar kan niet iedereen terecht. Bijvoorbeeld als de schulden nog niet zo hoog zijn.

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen

Schuldhulpverlener

fb .v

.

Als iemand niet voldoet aan de eisen van de gemeente is er geen schuldhulpverlening mogelijk. Er zijn dan nog drie mogelijkheden voor een schuldenaar om op de minnelijke wijze (zonder wettelijke verplichtingen) van de schulden af te komen: • een budgetcoach of schuldbemiddelaar zelf inhuren • een maatschappelijke (vrijwilligers)organisatie om hulp vragen • een zelfhulpprogramma volgen via internet.

u' Ac

tie

De schuldhulpverlener die voor de gemeente de schuldhulpverleningswet uitvoert, helpt om de schulden af te lossen, door bemiddeling, of door te saneren. Hij praat met de schuldeisers en probeert met hen tot overeenstemming te komen en zodoende bijvoorbeeld huisuitzetting of afsluiten van de energievoorziening te voorkomen. Ook de (zorg)verzekering probeert hij te behouden. Als het allemaal niet meer lukt, kan hij helpen om het wettelijke traject te starten; de schuldsanering met behulp van de Wsnp. Tijdens de Wsnp periode kan de hulpverlener doorgaan met hulp bij veranderingen in de omstandigheden en het gedrag.

De schuldhulpverlener is vaak in dienst van een maatschappelijke organisatie voor maatschappelijk werk en/of welzijn en ontvangt geen salaris van de schuldenaar.

De budgetcoach

ij

Ed

De budgetcoach werkt graag bij de mensen thuis en helpt ter plaatse bij het organiseren van de thuisadministratie, zodat er ook voor de toekomst een goede manier ontstaat om de papieren te ordenen: • kiezen wat er moet gebeuren met de post (per mail of in de brievenbus) • kiezen wat er urgent is en belangrijk is, en wat er kan wachten of weggegooid kan worden • budgetteren • archiveren.

De budgetcoach helpt ook bij het op orde brengen van de financiële situatie. Als er al schulden zijn ontstaan, kan een overzicht aantonen waar het scheef loopt in de verhouding tussen inkomsten en uitgaven.

ev

er

Budgetcoach is geen beschermd beroep. Het wordt door vrijwilligers uitgevoerd, maar ook door medewerkers in dienst van maatschappelijke organisaties, en door commerciële bedrijven die hiervoor geld vragen. Ook de term schuldhulpverlener is niet beschermd. Commerciële bedrijven die budgethulp bieden, noemen zich soms schuldhulpverlener.

U

itg

Sociaal werk Een probleem voor schuldenaren is dat er weinig preventie en nazorg geboden wordt. Bij veel gemeentes moet iemand al behoorlijk diep in de problemen zitten voordat de schuldhulpverlening start. Zodra de schulden zijn afgelost, of de schuldsanering geslaagd is, dan eindigt het toezicht en de hulpverlening. Helaas ligt dan herhaling op de loer. Zeker als de omstandigheden en het gedrag niet echt veranderd zijn, is het voor mensen na het aflossen van de schulden lastig om niet opnieuw in de problemen te komen. Sociaal werkers springen soms in om nieuwe schulden te voorkomen. Door langdurig hulp te bieden bij de thuisadministratie bijvoorbeeld, of door te proberen in te grijpen in de leefomstandigheden of levensstijl. Ook verzorgen sommige maatschappelijke organisaties cursussen budgetteren, of geven ze bijvoorbeeld voorlichting aan jongeren. Of een welzijnsorganisatie dergelijke diensten aanbiedt is per gemeente verschillend, afhankelijk van het contract dat met de gemeente is afgesloten.

49

Theoriebron De schuldhulpverlenende partijen

Vrijwilligers

fb .v

.

Verschillende organisaties bieden vrijwillig hulp. Zo is er een initiatief van samenwerkende kerken en hulp bij thuisadministratie. Dit heet Schuldhulpmaatje.

Het is vrijwillige hulp aan iedereen die (dreigende) schulden heeft. Er wordt actief gezocht naar risicogroepen in bepaalde wijken en er zijn regelmatig internetcampagnes om mensen op te sporen. Schuldenaren worden naar de officiĂŤle instanties begeleid als dat nodig is. Als het kan verlenen vrijwilligers zelf hulp. Het gaat dan om veranderen van gedrag, volhouden en op eigen benen komen te staan.

tie

Humanitas biedt hulp bij de thuisadministratie. Een vrijwilliger komt tijdelijk langs. Hij geeft informatie over wet en regelgeving, maakt samen een begroting en een huishoudboekje.

De vrijwilliger probeert de administratie op een rijtje te krijgen zodat de hulpvrager dit daarna zelf kan blijven doen.

Sociale en juridische hulp

u' Ac

In elke gemeente in Nederland is er gratis of goedkope hulp te krijgen bij sociaaljuridische vragen. Zo zijn er vrijwilligersorganisaties zoals het Samenwerkingsverband Uitkeringsgerechtigden, dat mensen met een uitkering helpt bij vragen over de uitkeringen, kortingen en toelages. Het juridisch loket helpt bij vragen op het gebied van rechtspraak, wetten en regels. Sociale raadslieden is een organisatie die hulp biedt bij problemen met allerlei instanties en wetten en regels.

Ed

Dan zijn er nog organisaties zoals De Papierwinkel, die hulp bieden bij het invullen van formulieren, Stichting Leergeld, die kinderen uit arme gezinnen financieel helpt om te kunnen sporten of hobbyâ&#x20AC;&#x2122;s te beoefenen en de voedsel- en kledingbanken. Als het allemaal te laat is en de schuldenaar is al dakloos, dan is er maatschappelijke opvang van bijvoorbeeld het Leger des Heils.

er

ij

Sociale teams

U

itg

ev

Sinds de gemeentes na de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning over zijn gegaan tot het inrichten van sociale (wijk/gebieds-) teams, kunnen mensen met allerlei problemen zich daar aanmelden. Ook voor het op gang brengen van schuldhulpverlening.

In deze teams werken organisaties samen, vooral hulpverleners, maar soms doen ook woningcorporaties, de welzijnsorganisatie, politie en wijkverpleging mee. Per gemeente is de samenstelling en de werkwijze van deze teams anders geregeld.

50

Theoriebron Bedrijfsleven en financiĂŤle dienstverlening

fb .v

.

Theoriebron Bedrijfsleven en financiĂŤle dienstverlening Inleiding

U

itg

ev

er

ij

Ed

u' Ac

tie

In onze westerse samenleving gaan veranderingen snel. Niet iedereen kan meekomen in onze consumptiemaatschappij. Onze overheid vindt dat ieder mens verantwoordelijkheid heeft voor zijn eigen leven. Alleen als het echt nodig is, helpen we mensen die niet meekomen.

Het bedrijfsleven speelt een grote rol in ons dagelijks leven. Door de verleiding van reclame en kredietverstrekking komen kwetsbare mensen in de problemen. Wie heeft er verantwoordelijkheid voor het ontstaan van schulden? De burger, de overheid, of ook de winkeliers? Je leest erover in deze theoriebron.

Je administratie op orde houden, kan een onoverzichtelijke klus zijn.

De complexe consumptiesamenleving In Nederland kennen we een uitgebreid stelsel van sociale voorzieningen, ieder met zijn eigen regels en formulieren. Iedere Nederlander wordt geacht de wet te kennen. Als een uitkeringsgerechtigde een fout maakt, ligt de beschuldiging van fraude op de loer. De technologische vooruitgang zorgt bij sommige mensen voor hoofdbrekers. FinanciĂŤle

51

Theoriebron Bedrijfsleven en financiĂŤle dienstverlening

handelingen zijn complex en de (financiĂŤle) consequenties als iemand het niet snapt fors.

Bedrijven verkopen graag digitaal. Er is veel informatie beschikbaar, bijvoorbeeld via internet, maar niet iedereen kan de juiste informatie vinden.

De consument en de reclame

fb .v

.

Deskundigen geven aan dat er in toenemende mate mensen zijn, die het tempo van de ontwikkelingen en de eisen die aan hun gesteld worden, niet meer bij kunnen houden. Dit wordt wel gezien als een belangrijke reden voor het ontstaan van schulden. Het aantal huishoudens met schulden neemt jaarlijks nog steeds toe.

u' Ac

tie

Er zijn mensen nodig die produceren en mensen die producten kopen. Een goed draaiende economie is goed voor Nederland, want de consumenten brengen geld in het laatje. Kopen op krediet wordt aangeprezen met behulp van reclame, en er wordt goed aan verdiend.

Reclamemaken is ook weer een bedrijfstak waar geld te verdienen valt. Reclamebureaus zijn er in gespecialiseerd om reclames te bedenken die aankopen stimuleren. Door onze vrije economie mag er best veel. Agressieve verkooptechnieken, verleidingen, een vrijelijke opvatting van de waarheid, de consument moet goed blijven opletten. Reclamemakers beĂŻnvloeden het gedrag en de houding. De verleidingen zijn vooral groot voor mensen met een gering inkomen en weinig zelfrespect. Veel kunnen kopen staat dan gelijk aan een gelukkig leven. Mensen met een sterk zelfbewustzijn hebben het besef dat ze al die spullen niet nodig hebben en zijn minder vatbaar voor reclame.

Ed

Jan Krediet woont hier niet

er

ij

Lang geleden was dit een spreuk waarmee winkeliers, op een bordje in de winkel, duidelijk maakten dat alles wat er verkocht werd, direct betaald moest worden. Dat is behoorlijk veranderd. Kopen op krediet, met andere woorden, leningen aangaan, is vrij normaal geworden voor grotere uitgaves. Op krediet kopen wil zeggen dat er later wordt betaald, maar de verkoper brengt dan wel rente en kosten in rekening. Er is zelfs een hele markt ontstaan van organisaties die zich gespecialiseerd hebben in het verstrekken van kredieten.

Deze bedrijven verkopen dus kredieten. Eerder boden kredieten bedrijven de kans om te starten of uit te breiden, maar nu is er het persoonlijk of consumentenkrediet, waardoor uitgesteld betalen voor iedere persoon binnen bereik is.

U

itg

ev

Incassobureaus

52

Incassobureaus maken hun winst door de bedrijven die verkopen aan consumenten, winkels dus, werk uit handen te nemen. Ze nemen het proces om mensen die (nog) niet betalen over van het bedrijf, of kopen zelfs de vorderingen van bedrijven, zodat het bedrijf er helemaal vanaf is. Dat laatste doen ze vooral voor grote bedrijven, die vaak te maken hebben met niet betalende klanten, zoals telecombedrijven of postorderbedrijven. Een incassobureau doet dus zijn uiterste best om achterstallige betalingen te vorderen bij consumenten. Ze sturen incassobrieven en bellen de consument thuis om hem aan te sporen te betalen. Lukt het niet, dan schakelt het incassobureau de deurwaarder in en volgt het wettelijke traject.

Incassobureaus mogen kosten doorberekenen aan de consument met schulden. Dat heet dan incassokosten, maar ook wel administratiekosten, bureaukosten of aanmaankosten.

Theoriebron Bedrijfsleven en financiële dienstverlening

Kredietverstrekkers

.

Krediet is een term uit het bedrijfsleven en is een ander woord voor lening. De kredietverstrekker kan een bank zijn of, een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het verstrekken van leningen.

tie

fb .v

Kredietverstrekkers moeten zich net als andere bedrijven houden aan de Wet op de Financiële Markten (Wft BES) en de Wet op het Financieel Toezicht (Wft). Veel kredietverstrekkers zijn verbonden aan de Autoriteit Financiële Markten (AFM), een toezichthouder op de financiële markten die betaald wordt door haar gebruikers.

Degene die een krediet aanbiedt en verstrekt moet een vergunning hebben van de AFM of De Nederlandse Bank. De consument kan zelf checken of die vergunning is verstrekt.

Kredieten afsluiten via een telefoongesprek, vaak met een callcenter in het buitenland, is niet slim, net als voorafgaand aan het afsluiten van de lening voor bemiddelingskosten, administratiekosten en een verzekeringsadvies betalen. Dat laatste is namelijk bij wet verboden.

u' Ac

Schuldhulpverleningsbedrijven

ij

Ed

Schuldhulpverlening wordt door de gemeentes geregeld. De sociale dienst van de gemeente, de Gemeentelijke Kredietbank of een Budgetadviescentrum, maatschappelijk werk, welzijnswerk, sociale teams of vrijwilligers voeren uit. Maar er zijn ook commerciële bedrijven die schuldhulpverlening aanbieden. Vooral als de gemeente nog niet met de schuldenaar in zee wil gaan omdat er een wachtlijst is, of de schulden nog niet hoog genoeg zijn, springen deze bedrijven in. Deze zogeheten private schuldbemiddeling tegen betaling is in de Wet op het consumentenkrediet (Wck) vastgelegd. Schuldbemiddeling is gratis tenzij uitgevoerd door advocaten, bewindvoerders, deurwaarders, instellingen die schuldhulpverlening voor de gemeente uitvoeren. Er is een nieuwe wet in de maak, het vrijstellingsbesluit schuldbemiddeling, die ruimer is. Dan mag een private partij toch betaalde schuldbemiddeling gaan doen, als er met alle schuldeisers overeenstemming is en de schuldeiser is ingelicht dat er gratis schuldhulpverlening mogelijk is. Het is niet duidelijk wanneer deze wet zal ingaan.

er

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

U

itg

ev

Onder consumenten is er een beweging die tegenwicht wil bieden tegen de economische drijfveer van meer en meer consumeren. Deze beweging heet ‘consuminderen’. In het bedrijfsleven is er het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Nederland (MVO Nederland). Deze organisatie probeert bedrijven verantwoordelijkheid op zich te laten nemen voor hun maatschappelijke rol. Dit heeft als bedoeling dat bedrijven afwegingen gaan maken tussen maatschappelijke en economische motieven. In 2016 werd het ethisch manifest ‘van schulden naar kansen’ gepresenteerd. De bedrijven die met dit manifest werken, zijn zich ervan bewust dat er een andere werkwijze nodig is, om mensen niet steeds dieper in de schulden te laten komen. In het manifest staat dat de bedrijven schuldeisers duidelijke informatie willen geven, de klant met respect willen behandelen en mensen met schulden willen doorsturen naar hulpverleners.

53

Theoriebron Schuldhulptrajecten

.

Theoriebron Schuldhulptrajecten

fb .v

Inleiding

Ed

u' Ac

tie

Schuldenproblematiek is complex. Er zijn een paar trajecten voor schuldhulp, die onderling van elkaar verschillen. Zo zijn er formele en informele trajecten. De vraag om een integrale aanpak leidt tot het integrale schuldhulptraject.

De gang naar de rechtbank hoort bij het formele traject.

er

ij

Het traject met de deurwaarder

U

itg

ev

De schuldeiser kan de deurwaarder vragen om ervoor te zorgen dat het geld betaald wordt.

De deurwaarder kan al ingezet worden voor het minnelijk traject, dan doet hij hetzelfde werk als een incassobureau, namelijk voor de schuldeiser brieven sturen en aandringen om alsnog te betalen. Maar zijn belangrijkste taak begint bij het wettelijke traject. De deurwaarder brengt dan een dagvaarding uit waarin staat dat de schuldenaar voor de kantonrechter moet verschijnen. De schuldenaar mag zich daar verdedigen, als hij de schuld onterecht vindt. Door een schriftelijk bezwaar, eventueel met behulp van een advocaat. De rechter spreekt het vonnis uit. Daarin staat wat er betaald moet worden, vermeerderd met kosten. Dan is de deurwaarder weer aan zet. Hij betekent dan het vonnis, dat is ambtelijke taal voor bekend maken wat er betaald moet worden. Wordt er niet betaald, dan mag de deurwaarder beslag komen leggen.

54

Theoriebron Schuldhulptrajecten

Het traject met de rechtbank

fb .v

.

De rechtbank kan ingezet worden als de WSNP nodig is. Als de Wet Sanering Natuurlijke Personen wordt ingezet, heet dit ook weleens het schuldsaneringstraject, net als bij het minnelijk traject. De rechtbank checkt of de schuldenaar in de WSNP mag gaan, spreekt daarover een vonnis uit en stelt de bewindvoerder en rechter-commissaris aan.

tie

De schuldenaar kan ook de rechtbank inschakelen bij het minnelijk traject. Als een schuldeiser niet wil meewerken aan de betalingsregeling of schuldsanering, kan de schuldenaar de rechtbank vragen de schuldeiser te dwingen om mee te werken. Als de rechter vindt dat de schuldeiser onterecht weigert om mee te werken, kan hij de schuldeiser veroordelen om mee te doen. Om dit te voorkomen kiezen schuldeisers vaak voor een betalingsregeling of schuldsanering. Of ze laten een bedrijf dat financiĂŤle dienstverlening levert, bijvoorbeeld een incassobureau, de zaken voor hen afhandelen.

Schuldhulpverleningstraject

ij

Ed

u' Ac

De overheid vindt dat mensen eerst zelf alles al geprobeerd moeten hebben. Als de schuldenaar zich bij de gemeente meldt met problematische schulden, checkt de gemeente of hij in aanmerking komt voor hulp. De problemen worden in kaart gebracht. Er wordt vastgesteld van welk bedrag de schuldenaar kan rondkomen. Dit is het VTLB; het vrij te laten bedrag. De rest van het inkomen gaat naar de schuldeisers. Als het kan wordt er een betalingsregeling met de schuldeisers getroffen, of er wordt een nieuwe, gunstigere lening afgesloten. Dat heet herfinanciering. Lukt dit beide niet, dan wordt het minnelijke traject gestart. Bij schuldsanering worden de schulden gesaneerd Dit kan met schuldbemiddeling of met een saneringskredit. Bij schuldbemiddeling wordt een percentage van de schulden gespaard op een aparte bankrekening en na 36 maanden uitbetaald aan de schuldeisers. Bij een saneringskrediet er wordt dan een lening afgesloten bij de kredietbank. De kreditbank betaalt de schuldeisers direct een percentage van de schulden en de schuldenaar betaalt zijn schuld af aan de kredietbank, in 36 maanden.

er

Het traject met de bewindvoerder

U

itg

ev

De bewindvoerder voert uit wat de rechter heeft gevonnist. Hij berekent hoeveel geld er beschikbaar is voor vaste lasten en huishoudgeld van de schuldenaar, en de rest wordt gestort op de boedelrekening. Van die rekening worden de schuldeisers betaald. De schuldenaar moet zelf verplicht hulp zoeken bij de onderliggende problemen, zoals verslaving, compensatiegedrag of moeite met de financiĂŤle boekhouding. Alle post wordt de eerste 13 maanden naar de bewindvoerder gestuurd. Zo kan hij controle uitoefenen of de schuldenaar zich aan de regels houdt.

Houdt hij zich niet aan de regels, dan zorgt de bewindvoerder ervoor dat er beslag wordt gelegd op het loon, de uitkering of de inboedel. Naast dit type bewindvoerder, bestaat er ook beschermingsbewind. Dat is bedoeld als bescherming voor mensen die verminderd toerekeningsvatbaar zijn en daarom, bijvoorbeeld, niet zelf hun geld kunnen beheren. Deze bewindvoerder beschermt de persoon en neemt dus een totaal andere rol op zich.

55

Theoriebron Schuldhulptrajecten

Integraal traject

fb .v

.

Met het integrale traject wordt bedoeld dat de schuldenaar niet alleen wordt geholpen bij het aflossen van zijn schulden, maar ook bij de omstandigheden die de schulden hebben veroorzaakt. Met omstandigheden wordt dan ook het gedrag dat de schulden veroorzaakt bedoeld. In het wettelijke traject is hierin voorzien, omdat de schuldenaar verplicht wordt iemand mee te laten kijken naar het gedrag en de omstandigheden.

Website Zelfjeschuldenregelen.nl <

u' Ac

Vrijwillig traject

tie

Met het integrale traject kan ook bedoeld worden dat er preventief aandacht nodig is om schulden te voorkomen, dat er vroegtijdig moet worden ingegrepen, voordat de schulden problematisch zijn geworden en dat er ook in het minnelijk traject aandacht zou moeten zijn voor de redenen en oorzaken. Tot slot zou er na het afronden van de schuldhulptrajecten aandacht moeten blijven voor de persoon, om herhaling te voorkomen. Er is nog niet voorzien in dergelijke integrale trajecten, al wordt de roep om betere dienstverlening wel steeds luider.

Iemand die in de problemen is geraakt met de financiële thuisadministratie of schulden heeft opgebouwd kan proberen zijn problemen op te lossen, tenminste, zolang schuldeisers nog geen deurwaarder hebben ingeschakeld. Op de website Zelfjeschuldenregelen.nl kunnen mensen zelf aan de slag. De NVVK en Nibud werken hierin samen. Een tweede mogelijkheid in het vrijwillige traject is zelf budgetadvies of begeleiding aanvragen. Het vrijwillig traject heet ook wel informeel traject.

ij

Ed

De budgetcoach kan werken aan de oorzaken en het gedrag dat ten grondslag ligt aan de problemen in de vorm van coaching en begeleiding. Ook kan de budgetcoach begeleiding bieden bij het verbeteren van de financiële boekhouding en overige thuisadministratie. De budgetcoach kan helpen om overzicht te krijgen in de schulden, aantonen waar en waardoor het scheef loopt en adviseren om schuldhulpverlening in te zetten als het probleem te groot is.

er

Budget en begroting en overige hulp

U

itg

ev

Twee middelen voor de budgetcoach om de cliënt te helpen zijn het budgetoverzicht en de begroting. Het opstellen van een begroting heeft het doel om een totaaloverzicht van alle inkomsten en uitgaven te krijgen. Bij budgetteren wordt er een planning gemaakt voor het spreiden en herkennen van de uitgaven en wordt duidelijk hoe de verhouding is tussen de verschillende soorten uitgaves. Denk aan vaste lasten, huishouden, vakanties en uitstapjes, vervoer en uitgaves voor verjaardagen en feestjes. De begroting geeft het overzicht en budgetteren zorgt voor een financieel plan.

Budgetteren helpt de cliënt om voor de toekomst minder snel in de problemen te komen.

Het is een belangrijk middel, maar er is meer nodig voor de budgetcoach om succes te boeken met de cliënt. Werken aan zelfvertrouwen, financieel gezond gedrag bevorderen en stimuleren om de werkelijkheid onder ogen te zien en de omstandigheden beïnvloeden zijn even belangrijke factoren.

56