01 τεχνικεσ επεξεργασιασ μεταλλων oppi untracht

ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΕΠΕΞΕΡΓ ΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΕΧΝΙΤΕΣ METALTECHNIQUES FOR CRAFTSMEN

Ένα βασικό εγχειρίδιο για χρήση των τεχνιτών σχετικό με τις Μεθόδους Μορφοποίησης και Λιακόσμησης των Μετάλλων Του ΟΡΡΙ

DουΒΙΕΟΑΥ

UNTRACHT

& COMPANY, INC. GARDEN CITY, ΝΕνν YORK

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝIΣΜΟΣ -ΜlκροΜΕΣΑIΩΝ ΜΕΤΑΠΟIΗΤιΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓ ΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΕΧΝΙΤΕΣ METALTECHNIQUES FOR CRAFTSMEN

Ένα βασικό εγχειρίδιο για χρήση των τεχνιτών σχετικό με τις Μεθόδους Μορφοποίησης και Λιακόσμησης των Μετάλλων

Του ΟΡΡΙ

UNTRACHT

DOUBLEDAY & COMPANY, IN C. GARDEN CITY,

ΝΕνν

YORK

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝIΣΜΟΣ ' ΜlκροΜΕΣΑIΩΝ ΜΕΤΑΠΟIΗΤιΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑΣ

Χι ι τό 'πανώ από κασσιτερόκραμα. του

John Prip.

ΤΟ σχέδιο δημω.υΡγήθηκε κατευθ ε ίαν με χάρα­ ξ η το \) καλο\)πιού και χύτε\)ση μετάλλου στο α νάγλιJφO καλούπι .

Περιεχόμενα

Εισαγωγή

............................................................. ..

ιο

Κασσίτερο ς ........

Μέρος Πρώτο

13

ΜΕΤΑΛΛΑ : ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΣΥΜΠΕ­

........................................................

Ψευ δάργυρος...

..................................................... .....................................

15 15 15

Χρήσεις ψ ε υδαργύρου

..... .

16

κόλληση αλουμ ι νίου, Χύτευ ση αλου­

.................................... .

18

Χύτευση άλουμινίου σ ε καλούπια γύ -

Χαρακτηριστικές φυσικές ιδ ιότ ητες Η Συμπεριφορά των μετάλλων: Μ.ηχανικές ιδιότψες

χο κασσίτερ ο

Λευκ ό μ έ ταλλο ............................... ....

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΑ -

.............. . Πρ οέλευ ση .......... . Μεταλλουργία ................................. . ΡΑΓΩΓΗ

Αρ γ ίλιο (αλουμίνιο).... ............... .............. .........

μινίου, Χ ύτευση αλουμινίου σε άμμο, ψου, ' Αλλες μέθοδοι χύτευσης αλου-

Α ντοχ ή σε εφελκυσ μ ό. Α ντοχ ή σε θλί­

μινίου

ψη , Αντοχή στη δ ιάτμηση , Aν~εKΤΙKό­

ΝιΚέ λ ιο ....................

κρούση, ΑΚα μψία .......

Αντοχή

ΤΑ ΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ Μ Ε ΤΑ ΛΛ ΩΝ .... ..

Μη Σιδηρούχά Πολύτιμα Μέταλλα ........ .. Χρυσός

........ ...................... ................................. ..

.. . .................. ... ..................

48 ............................................... .

επεξεργασ ία ς

ν ικ ελίου,

Ετερογενής συγκόλληση και σύνδεση

σε

........................... .

...

' Παράγοντ ες

τ ητα . Ελαστικότητα, Αντο χή στη σ υ­ Ευθ ρα υσ τότητα,

41 41 41 42 45

Κράματα αργιλίου, Ετερογενής συ γ­

Σκληρότητα, Ελα τότητα , Ολκιμότητα.

στροφή ,

40 40

χων μ ετάλλων, Κό λλ ηση με αντιμονωι'ι -

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ . ΚΑΙ

...................................

Εν θερμώ ε πικασσιτέρωση μη σιδηρο\ι-

ΜΕΤΑΛΛΑ:

ΡΙΦΟΡΑ

τιιcό « πατινάρ ισ μα») μολ ύ β δου.. . ......

18 21 21 21

Τα χρυσοκράματα. Αριθμός καρατιών,

νικελίο υ, Στίλβωση νικελίου και νικ ελ ιοκραμάτω ν........... ... ........... .... ............................. Κράματα νικ ελίου

50 50

Αργυ ρ ον ικ έλιο, Μέταλλο μονέλ, Κράμα νικ ελοχρω μί ου,

Υδράργυρ ος

Οι κολλήσεις των χρυσοκραμάτων, Οι

...........................................

. lνβαρ ..... ............................. .............................................

50 5Ι

Επιχρύσωση μ ε αμάλγα μα , Παρασ κευή

μ ετρ ήσ εις των χρυ σοκραμ ά τ ων, Η χρή­

αμαλγάματο ς χρυσού, Εφαρμογή αμαλ-

ση τ ων χ ρυσ οκρα μάτ ωv : γεν ι κές παρα­

...................

53

ρου . Γ εν ι κές παρατηρήσεις ως προς τη

................................. ....................... Χάλ υ βας........... ............................................

53 53 55

χρ ήση τ ου αργύρου. Η δοκ ιμή του αρ γύ­

Ανθρακούχος χάλυβας, Χαλυβοκρά-

τηρήσεις. Δοκιμή τ ου χρυσού μ ε οξύ ..... Αργυρος.....

.. .................................... ..

25 26

Τα αργυροκράματα, Η αγορά του αργύ­

Λ ευ κόχρυσ ος ..........................

Βασικά Μέταλλα

..................................... Χαλ κός ..................... ................... Κ ράματα μ ε βάση χ α λκού

................................... ....................... Μπρ ούντζος.................... .. ......... ........................... Μ όλυ βδο ς........ ......... .............. ........................

Ο ρ ε ίχαλκο ς

Μ ορφές

μ σλύ β δου:

Χυτός

μόλυβδος ,

Συγ κόλληση του μολύβδου, Διακο σμη ·

Σιδηρούχα Μέταλλα ........ Σίδηρος.. ..................... ...........

ματα , Ε ιδ ικοί χάλυβες

ρου . το ηλεκτρολυτικό καθάρισμα των ασ ημιΚών ............................................................... .

γά ματ ος ................................. .

29 29 33 33 34 35 35 36

........... . . ...................

57

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓιΚΩΝ ΠΡΟ ' Ι 'ΟΝΤΩΝ

.................................... . sterling .......

Παραγωγή φύλλων αρ γύ ρο υ

Τράβη γ μα προς σύρμα.....................................

61 61 65

Διαδικασία τραβήγματο ς μ ε το χέρι, Ανόπτηση του σύρματος , Χρησιμοποίηση τη ς πλάκας τραβήγματ ος....

Μ ηχανικ ό τράβηγμα σύρματος Κυ λ ί νδρωσ η ε πίπ εδων φύλλων ....

69 70 71 .1

Ρύθμιση καλάνδρας, χρήση καλάνδρας ...

71

Συστήματα μέτρησης φύλλων και συ ρμάτων ......................................................................... Μεταλλικά

είδη

από

- εξτρούζιον ...................................... ,........................... Παρασκευή κόκκων - «σΙCαγιώv~>............... Ανόπτηση ............................................................... Υφή μεταλλικών επιφανειών ........... ,.........

Toξιιcότητα των μετάλλων . ..,.......................

Λιμάρισμα

72

εξώθηση

73 74 75 75 76

ΠΟΥ

ΔΕΝ

80

Προετοιμασία μετάλλου για το κόψιμο

περιγράμματος

.................................................... 80 91 της λάμος στο πλαίσιο........... 95

Το πριόνι του χρυσοχόου και αργυροχόου Κοπή περιγραμμάτων με το πριόνι χρυσο-

χοίας ..........................................................................

98 Δουλειά τρυπήματος με πριόνι και λάμα .. 99 Δουλειά τρυπήματος με Κοπίδι................ .. ..... 100 Δουλειά τρυπήματος με κοπτικά καλούπια 110 Κατασκευή κοίλων αντικείμενων: δισκο-

ειδή αποκόμματα Μορφοποίηση

................................................ κοίλων σχημάτων ..

Διαμορφωτικά εργαλεία Κρούσης ..... .

111 112 114

Διακοσμητική δουλειά με εργαλεία κρού-

.. ..................... ..

σης.....

'λλ

114

..

ου και το μαρκαρισμα του

...................... ) 115 121

Εφαρμογή της σφραγίδας ............................... .. Η τεχνική (ρεπουσσέ))

................................... ., ..

121 121 Εργαλ εία και χρη~ιμoπoίησή τους ............ . 124 Εργαλεία <φεπουσσέ)) ....................................... .. 126 Η τεχνική «ρεπουσσέ}) 127 Προετοιμασία τη ς πίσας.. ., ...... ., ............. ..

Αφαίpeση του αντικείμενου από την πίσα

...................... .

129

Η τεχνική της κοίλανσης ..

134

Εργασία <φεπουσσέ}) και κοίλανσης σε

αντικείμενα μεγάλοn βάθους......... Εγχάραξη ή χαρακτική

. ............

.........

Χαρακτικά εργαλεία .......................................... Ετοιμασία και συντήρηση εργαλείων ........ Εφαρμογή του σχεδίου...................................... Χρήση χαρακτικών εργαλείων...................... Διόρθωση σφαλμάτων χάραξης

...................

140 141 141 144 146 149 151

Φλωρεντινό φινίρισμο με γραμμικά χαρα-

κτικά εργαλεία ....................................................

151

Σχίσιμο των μετάλλων..............

151

4

Δοχεία όξινου διαλύματος................................

........................

154 155 159

Ηλεκτρολυτικός καθαρισμός και στίλβωση .................................................................................

Διαδικασία της διάβρωσης ..............................

159 160 160 160 163 163 163

Όξινα λουτρά γ ια συγκεκριμένα μέταλλα

164

Διάλυμα ηλεκτρολυτικού καθαρισμού .......

Εκλεκτική επιφανειακή διάβρωση...............

Λουτρό λαμπρής εμβάπτισης..........................

Μίγμα θαμπής εμβάπτισης.

165 ............................. 165

Συντήξη των μετάλλων...................................... ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΕΣ ΣΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΗ

-

ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΣΕ

166

ΠΟΥ

ΜΕΤΑΛΛΑ

ΜΕ

ΚΟΝΤΡΑΣΤ ............................

168

Επίθεση μετάλλου ή απλικέ ....................

168

Η τεχνική

168 168

"swami"

της

Tanjore ..............

Διαδικασία τη ς δουλειάς "swamj" ..... Σταμπάρισμα σε θετικό και αρνητικό καλούπι ........................................................... .

, Ε νθεση

Σταμπάρισμα για τον χαρακτηρισμό μετα

Κοινό λουτρό εμβάπτισης......................

Δοχεία όξινων διαλυμάτων .............................

ΑΠΑΙΤΟΥΝ

ΕΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ..............

Τοποθέτηση

Εμβάπτιση σε οξύ..................................................

Διαβρωτικά υγρά ..................................................

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

152

................................................................ 154

Προστατευτικά μέσα......................... ..................

Μέρος Δεύτερο

ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Σμίλευση..... .............. .. .... ... . .............................. . ....

169 169

μενταγιόν ..... ..

Τεχνική bidή.

172 bidri .......... ..

173 Διεργασία ένθεσης bidri ................... ..

174 Χρωμάτισμα κράματος bidri ..................... .. 174 Χύτευση βάσης

Δαμασιcηνή τεχνική ...................

........................

Kuftgari: μια μορφή Δαμασκηνης τ εχν ικής... ........................................................................... Διεργασία kuftgari .................... ......................... Φινίρισμα της δουλειάς kuftgari ..............

181 183 185 191

Χρωμάτισμα χάλυβα, κυάνωση χάλυβα σε φωτιά ξυλανθράκων, μια άλλη μέθοδος κυάνωσης του χάλυβα ........................................ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΠΟΥ

ΑΠΑΙΤΟΥΝ

191

ΤΗΝ

ΕΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ

ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΑργυροΚολλήσεις.....

........................................... 195 .......................

195 197 κολλητικού.κράματος ...................... 198

Σύνθεση, τήξη και σημεία ροής.......

Εκλογή

Σημείο τήξης ιcαι σημείο ροή ς: στερεή και υγρή φάση

......... ..................................................... 199 ........ 199

Προετοιμασία κολλητικού κράματος

Προετοιμασία του μετάλλου για την ετε· ρογενή συγκόλληση ...........................................

200

Συλλιπάσματα και εφ αρμογή

202

Αφαίρεση

συλλιπάσματο ς μετά τη

γκ6λληση.

....................................... .. του συλλιπάσματος .... .

Τοιωθέτηση

συ·

Καύσιμα για την ετε ρσ-ιενή συγκόλληση

205 205 206

Απλές θερμαντικές διατάξεις, Αυλοί για

Καμινέτο υδραυλικού, 'Αναμμα της φλό·

....................

Ετερογενής συγκόλληση χρυσolι .....

Τεχνική

......... 247

«(κοκκοποίκιλσηζ»;

κόκκων ...

.... ....... . . ..........

Σύνδεση των κόκκων ..

ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

209

Η τεχνική

211 212

Ταρταρούγα και τεχνική

, Ε νθεση

μετάλλου σε ξύλο

....

tarkashi ..

Το ξύλο ως πληρωτικό υλικό

pique.. pique με ταρταρούγα, κέρατο,

Διακόσμηση

Οπτική προσεγγιστική εκτίμηση θερμο­

ελεφαντόδοντο και κόκκαλο ..

κρασίας κατά τη συγκόλληση αργ~ρoυ και

Διεργασία στίξης

χρυσού

213

Βασικές

καταστάσεις

ετερογενούς

συ-

γκόλλησης..

Σύνδεση

Κάθετες

Συνδέσεις άκρο προς άκρο, Συγκόλληση

. Ελεγχος

....................

ροή ς κολλητικού κράματος.

Χρησιμοποίηση

.......................... . Αnοκόλληση ..

ΜΕΤΑΛΛΩΝ

217

Τα μ έταλλα που χρησιμοποιούνται στις

κολλ ητι κών Η τεχνική

.......

«μαλακών»

................. .. 224

"Mokume"

Μεξικανικά {(παντρεμένα μέταλλα»

Η τεχνική

224

.

227

niello ................................................ . 229

Προ ετο ιμασία μετάλλου για διακόσμηση

nicllo .....

230 Προετοιμασία του μίγματος niello.

232 Εφαρμογή του niel1o...

234 Τήξη του nielIo ..................... ............ .

234 Τελείωση του nieiIo .. ............................. .

235 Συνταγές niello .............................. .................. . 236 Σύρμα ..

236

Τραβηγμi;νο με το χέρι επίχρυσο ασημένιο σύρμα

.......................................... .

................................................... .

διεργασίες δ ιαμόρφωσης

217 218

219 Συλλι~άσματα (ψαλαK(Oν)~ κολλητικών ..

220 Διαδικασία «μαλακήρ) συγκόλλησης ....

220 Κολλητικά εργαλεία. · κολλητήρια ..

221 Επικασσιτέρωση - γάνωμα της μίJτης ....

211 Χρησιμοποίηση γανωμένου κολλη'τηριού 233 Αφαίρεση <<μαλακού» κολ λ ητικού .......

224 για την αφαίρεση

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΓΥΡΟΥ

Μαλακά κολλητικά μέσα ....

Διάλυμα

'Ενθεση κελυφών σαλιγκαριού ...

271 274 288

ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΟΡΦΟΠOJΗΣΗΣ

ιςρλλητικών σε μορφή

ραβδιού

Δέρμα και ύφασμα.

214 215

Πάστες nαρεμπόδισης ροής τόυ κολλητιΚού .........................................................

259 260 265 265

Μέρος Τρίτο

συνδέσεις, Χρήση στερεωτ'ικών διατάξεων, σύρματος με φύλλο..

249 252 253 254

266 266

pique..

Πολύτιμοι και ημιnολύτιμοι λίθοι ......... ..

213

επίπεδων επιφανειών:

κατασκευή

ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΜΕ ΜΗ

Γενικές παρατηρήσεις για την ετερογενή συγκόλληση

«Κοκκοποίκιλσηn

206

Επιφάνειες διευκόλυνσης της συγκόλλη·

......................................................... ........... .

237

Κατασκευή «ψηγμάτων») ή σκαγιών

νοlJ, Ενιαίες μονάδ ες παΡ<Υ'..(ής θερμότητας,

σης

- filίgree

Γενικές παρατηρήσεις

χωριστά ρεύματα αερίου Ι αέρα ή οξυγό­

γας. Ρύθμιση φλόγας ........................

Πλέξη σύρματος

.................. 290 ,296 296

Χρήση του σφυριού για την υπερύψωση Στηρίγματα και αμόνια... ..

Ανόπτηση σκληρiψμένων αnό την επε-

ξεργασία μετάλλων.......... Θερμοκρασίες

.................

ανόπτησης

296

μερικών με­

τάλλων .......

Χρήση αυλού ανόπτησης ....... (( Σβήσιμο) ανοπτημένων μετάλλων .....

297 297 298

Μέθοδοι μορφοποίησης μετάλλου με συμπίεση.....

.. ................. ..

Τετραγωνισμός πυθμένα.

298 298 298 299 300 300

«ΟλλανδικήΙ) υπερύψωση

301

Ρυτίδωση

301

γ περί)ψωση μετάλλων

................... .. γ περύψωση με γωνίες ................................ . Πάχυνση των άκρων ................. . Επιnέδωση ... .................. ................... . .... . ................................................ .

Μέθοδοι μορφοποίησης μετάλλου με έKτα~ ση

................. ..

Μορφοποίηση σε σακκί άμμου ... Μορφοποίηση σε μπλοκ .................... .. Μορφοποίηση με πίεση μεταλλικού όγκου

307 307 308 316

ΚΡΑΜΑ ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΥ: ΜΕΤΑΛΛΟ

BRITANNJA. ...... . Μορφοποί ηση κασσιτεροκράματος.

237

290

317 319

Ετερογενής συγκόλληση κασσιτ εροκρά -

5

ματ ος. ........

................................................. 3 19 320

1~ MαλαKά)) κολλητικά. ..

αφού τεθεί σε κίνηση, ξά κ ρισμα Γ ενικές παρατηρήσ ε ι ς..

368 369

................. .

( Μα λακ ά) κολλ ητικά χαμηλού ση μ ε ίου τήξ ης

........................

320 32 1

Στίλβωση Κασσιτ ε ροΚράματος... . .

Διακοσμητ ικ ές

ρο κράματος

επεξεργασίες

..................... ...................

Τε χνική applίque. ..

, Αλλι: ς

Kασσιτε~

323

..................

323 323

δ ιακοσ μητικ ές δυνατότητες ..

Χύτευση ΚασσιτεροΚράματος ................... Μ έταλλα χα μη λού σημείου τήξης.,.. Χύτευση κασσιτεροκράματος σε κελύ φη Σφγ ΡΗ ΛΑΤΗΣ Η ΜΕΤΑΛΛΩΝ ,

Ελατός σίδηρος

323 324 324 326 326

..

Θ ε ρμή σφ υρ ηλάτηση σ ιδ ήρ ρυ κα ι ;(ι ί·

ΣγΝΔΕΣΗ ΜΕ ΠΡΙΤΣΙΝΙΑ, ΚΑΡΦΙΑ ΚΑ! ΒΙΔΕΣ

Εκλογή nριτσινιού

Π ως αποφεύγοντα τα σφάλματα κατά το πριτσίνω μα ...... .. κ οσ μ ημάτων .....

378

Καρφιά ή ήλοι

379

Σύνδε ση με βί δες

-

Η αρσενική β όλτα

334

Σπαστές μή τ ρες ..... .

Εργ ασίες μορφοποί ηση ς με σφυρηλάτη-

. Αλ λες

μέθοδοι

337 θερμή σφυρηλάτηση ...... 339 σύνδεσης ............... .

340 ..•••

Γε ν ικ ές παρατηρήσεις για τη σφυρηλάτησ η

340 344

....................... .

Ψυχρή σφυρ η λάτη ση ΑγΤΟΓΕΝΗΣ

ΣγΓΚΟΛΛΗΣΗ

ΟΞγΑΚΕΤΥΛΕΝ IΚΗ Σ ΟΞγΓΟΝΟΚΟΛΛΗΣΗ

Εξο πλισμός

ΦΛΟΓΑΣ

Ή

...

................ ..

κοχλί ες .... ..

379 380 382 382

Η θηλυκ ι ά βόλτα ........................... ..

.J33

Συγκόλληση μ ε

376

............................ .

Σύρμ ατα πριτσινώματος γ ι α «ασφάλ~ ι ερ)

Εργαλε ία σφυρηλάτησης

............. λ

..

Η δ ι ε ργασ ία του πριτσ ι νώ μ ατος ..

λ υβα .......

ση. .

373 373 375

Ωριτσίνωμ,α ....... .

346 346

χγΤΕΥΣ Η

Χύτευσ η μ ετάλλου σε πλάκ ες ή χελά)νες

Χύτευσ η μπ λοκ από μολύ βι

.. ................... . Λεξιλό γιο τ η ς χύτευση ς ......... .. Χύτευση σ ε άμμο ' ........................................... . . Αμμο ς χυτ ηρί ου Κατασκ ευή του καλουπιού .......... ............ . Πρ οετο ιμασία με τάλλου για "χύτευση .. Α πόχυσ η · μετάλλΟ"ύ ... Φινίρισμα του "Χυτ ού ....... . Χύτευσ η μ ετ ά λλων σε καλο ύπ ι α γύψου

Δ ια δ ι καστικ ές προετοιμασί ες τη ς οξυγο-

από δύο μ έ ρη

νοκόλλησης. ..

Υ λ ικά κατασκευής μοντέλων ..... .

.. .............. .

397 399 400 ................. . 400

350 350 Ρύθμιση πίεση ς οξυγόνου Ρύθ μιση ασετυλίνης .....

352 Ο αυλός ............ ......................... .

352 Ρύθμ ι ση φλόγας 352 Διεργασία αυτογενούς συγκόλλησης ..... . 355 Ραβδιά παραγεμίσ ματος ................................ . 357

Τοποθέτ η ση μοντέλου : συμμετ ρικ ό σχή-

Ετερογε νής συγκόλληση υψηλής θ ε ρ ­

Χύτευσ η χυτού μ ε ακανόν ι στ η μορφ ή

μοκρασίας .... Φ λογοκοπή μετάλλων ........... Π Ε ΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ

358 358

36 1 Γ εν ικές παρατ ηρήσ ε ι ς ........ ............................ 36 1 36 1 Λίπανση .............................................. Τόρνοι περ ιστροφικ ή ς μορφοποί η ση ς .. 364 Εργαλε ία μορφο ποίηση ς και λε ιτ ουργ ία

............................ .

364

Τσοκ : η ψόρμα της περ ι στροφικής μορφοπο ίηση ς ............................................................ .

365

................................................. .

Η τεχνΙΚΙ1 τη ς πε ριστρ οφ ι κής δ ι αμόρ ­ φωση ς πριν τεθεί ο δίσκος σε κίνηση,

Παρασκ ευ ή γύψου

μα. ..........

..

........

................................................... .

Σκλήρυνσ η τ η ς γύψο υ

Ξήρανση των καλουπιών από γύψο Χύτευση με «καρδ ιά)

..

..."...

Κατασκ ευ ή τ η ς (καρδ ι άς>ι ..

400 401 405 406 408 41)8

κ ε ριούιι

................................................. .

Χ ύ τ ευση μπρούντζο υ

410

ben in.: πρωτόγονη

τεχν ι κή «χαμένου κ ε ριού l) .................... .

Μ ικρά συμ παγ ή χυτά.

41 1 ................................ . 4 13

Κατασκευ ή καλου πιο ύ, φούρνος αrtOμά ·

κρυνσ η ς του κ ε ριού, χτ ίσιμ ο ' τ ου κα λου· πιού με γύψο . φ ι ν ίρ ισ μα του χυτ ού ...

4 17

Φυγοκεντρική -χύτευση επένδυσ η ς

422 425 Ορυκτό κερί. ........................ ................................. 429 429 Π ετ ρε λαϊκοί κηροί 429 Φ υτικο ί κηροί . Κ ε ρι ά χύτευσ η ς ...............................

Βασικά σχήματα περιστροφική ς μ ο ρφ ο π ο ίηση ς

Αποκολλητικές ουσίες

Χύτευσ η μ ε την τε"χνΙΚΙ1 το υ «( χαμένο ι '

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

Μ ΕΤ ΑΛΛΩΝ ΕΝ ΨΥΧΡΩ

τους .. . ..

,386 388 388 392 392 393 395 395 397

367

6

(

Προσθετικές oυσί~ς κεριών ... Ειδικά κεριά ' φυγοκεντρικής χύτευσης ....

430 430

Εργαλεία μορφοποίηση ς το\:! κεριού ......

43Ι

Κατασκευή αγωγών στο μοντέλο .......

432 (((\νέβασμω) του μοντέλου ............ . ...... 435 Τοποθέτηση του μοντέλου .....................

439 Απαέρωση τοιι μοντέλου .............. ..

439 Υλικά επένδυσης κέρινων μοντέλων ... .

440 Παρασκευή ε π~νδυσης ................................... . 44Ι

Πρακτική στίλβωσης και γυαλίσματος".

489 """ ............ ".. "...... "...

490 Συρματόβουρτσες """'''''.. . "... 49 Ι Στίλβωση με αμβλέα εργαλεία "........ 493 Βούρτσες από τρίχα

Συνήθεις λειαντικές και στιλβωτικές κα-

442

493 495 Λ ε ίανση και λειαντικά μέσα ........................ 495 Λειαντικοί τροχοί ................................ .. 495 Συντήρηση εργαλείων ..........................

496 Πέτρε ς ακονίσματος ........................................ 497

πολτού .............

442

τήρηση των σπινθήρων κατά το τρόχισμα

Αφαίρεση του κεριού από το καλούΠι..... .

444-

Μέτρηση του προς χύτευση μετάλλου.....

449 449 450

Παρασκευή

επένδυσης

τη ς

κάσας

με

.

αμίαντο................

Θέρμανση του μετάλλου ...... '..

.................

Αφαίρεση της επένδυσης και των γεμάτων μέταλλο αγωγών....

.. .................. "..

454

ΗΛΕΚΤΡΟΛ ΥΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΤ ΑΛΛΩΣΗ

ΚΑΙ

Ηλεκτρικό ·ρεύμα"""."""""."."."""".""."" .... ". 457 επιμετάλλωσης

κτρομόρφωσης Διαδικασίες

και

επιμετάλλωσης

κτρομόρφωσης".......

και

457 ηλε-

.. ...... ".... ".. ,,'

Ηλεκτροαπογύμνωση""" Ηλεκτρολυτικά

διαλύματα

τάλλωσης .. ".. ".... "" .... "" .. ,,

επιμε-

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΧΕΡΙΟΥ ΚΑΙ οι ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ

.. ....

και κοσμηματοποιία ς...

..... 51 Ο

Βασικά εργαλεία και Ε.ξοπλισ μός ετερο-

................. 5 ΙΟ

«Σκληρψ> συγκόλληση, (Μαλακή» συ-

Λουτρά χρυσού, Λουτρά αργύρου,

γκόλληση

Λουτρά χαλκού, Λουτρά νικελίου,

Βασικά εργαλεία μορφοποίησης και υπε-

Λουτρά ροδίου, Λουτρά χρωμίου Ηλεκτρομόρφωση

ντέλα..

σε

μεταλλικά

46 Ι

....... ".... " .. ".. "... """"""" .. ,,

464 465 Συμπαγή ή κοίλα αντι.κείμενα.............. ........ 466 Ευηλεκτραγωγοί επιστρώσεις...... ....... 468 Μη μεταλλικά μοντέλα ........ "".....

Διάφορα σημεία σχετικά με την επιμε -

Μέρος

ρύψωση ς

.. 5 ιι .. ...................... 5 Ι Ι

Εργαλεία και υλικά σημαδέματος και μέ-

τρησης.. ............

.. ....................................

Κοπτικά

και διατρητικά εργαλεία και

.

.. ........................................

υλικά..

469

τάλλου.

Εργαλεία και μέσα συγκράτησης,

ΤΩΝ

Εργαλεία δεσίματος πετραδιών....... Ο εύκαμπτος άξονας και το μοτ έρ...

ΣΤΙΛΒΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΑΝΣΙ-Ι

Θερμική επεξεργασία των εργαλείων

474 474 Στίλβωση ".... ".. ". Στίλβωση με το χέρι"""" .. "" .. ".""""""""",,. 474 Λειαντικές και στιλβωτικές ουσίες............ 479 Φυσικά λειαντικά ................................................ 481 Τεχνητά λειαντικά............. .... ............ 482 """""

"........ """",,.,,'

και το γυάλισμα ......................................... .

Μέρος

520 .. 526 ... 530 534 535 ...... 539

Έκτο

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ Περιοδικός Πίνακας Στοιχείων ....... Μ έτρα

542

και σταθμά (αμερικανικό σύ-

στημα)..............

.. ............................ 544 . ........... 544 Gauge .......................... 545

Ισοδύναμα μέτρα..........

Γενικές παρατηρήσι;ις για τη στίλβωση

Λειαντικοί και στιλβωτικοί τροχοί..

5Ι6

.. ..................... ........ ,

Κεφαλές αμονιών και αμόνια ....

ΤΟ ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

5Ι Ι

Εργαλεία και υλικά μορφοποίησης μ ε-

Τέταρτο

ΜΕΤ ΑΛΛΩΝ ... "... "

................................. 5 ΙΟ

Τα εργαλε ία χεριού........

μο-

τάλλωση ."""".,.""" .. """.,, ................ ,, .... ,,

5ΙΟ

Εργαλεία δ ιακοσμητική ς επεξεργασίας 5ΙΟ γενούς συγκόλλησης

46 Ι

""""""""".,,"

500 50 Ι Χρωμάτισμα με χημικές ουσίες .................. 502 Συνταγές χημικού χρωματίσματος ... 502 Χρωμάτισμα μ ετάλλων με θέρμανση ....... 505 Καθάρισμα μ ετάλλου πριν το χρωμάτισμα

Βασικά εργαλεία επεξε ργασίας μετάλλου

459 460 460

Ηλεκτροκαθαρισμός .. "",,.....

ΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ Σ

ηλε-

... "" ..,''''''''''" ...... "'''''''',,.

497

Μέρος Πέμπτο

ΗΛΕΚΤΡΟΜΟΡΦΩΣΗ

Εξοπλισμός

Στίλβωση, κίνδυνοι και προφυλάξεις

Εκτίμηση σύνθεσης χάλυβων με παρα ­

Εφαρμογή επένδυσης με χύτευση του

Η μηχανή φυγοκεντρικής χύτευσης..........

ταστάσεις .................................................................

487 487

Σύγκριση πρότυπων

Μεταλλικά φύλλα: βάρος .σε ουγγιές ανά

7

πόδι σε πάχη

Gauge B&S.......

Στρογγυλό σύρμα: Βάρο ς σ ε

546

κών ίντσας και χι λιοστών

....................... .

g ht s 11 ουγγιές ανά πόδι στα νούμε ρα Ga lIgc B&S ........................................................... 547 Προσεγγιστικά μήκη ανά ουγγιά Troy συρμάτων από άργυρο στέρλινγΚ .............. 548

553

και πλάτη σε ίντσε ς .......

Τρυπάνια με ευθύ άξονα, ματος στ ελ έχους

gauge

σύρ-

.... ............................ .

διών , μήκη και δ ιάμ ετροι σ ε ίντσες ........ .

άργυρο στέρλιγκ: βάρο ς σε ουγγιές ανά

Πρ ότυπα πάχη φύλλων χαλκού : καλαν­

πόδ ι .. . ......

δρ αρισμένα μέχρι του σωστ ού βάρο υς ...

................................................ 546

Φ ύλλο από άργυρο στέρλιγκ : βάρο ς σε

Troy

ανά τετραγ. ίντσα φ ύλλου

Π ίνακες

546

μ ετ ατροπή ς

Βαθμοί Φαρενά ιτ σε βαθμούς Κ ελσ ίου... Βαθμ οί Κελσίου σε βαθμο ύς Φαρ ενά ιτ ..

σ ό σ ε χ ι λ ιοστομετρικά μ ε γ έθη

Σημεία τή ξ η ς μ ερ ι κών ειτιλεγ μ έ νω ν μ ε τάλλων..

λ ι γκ

Συντελεστές γ ραμμική ς δ ια στολής μ ε -

Κύκλο ι και τετράγωνα, π ε ριφ έ ρ ε ι ες και ε μβα δά....

.................

......................

τά λλ ων

549

Σύγκρ ιση μ ετρ ήσ εων (ί ντσες. χ ι λιοσ τά,

Gauge B&S,

Ισ οδύναμα κ λα σμάτων ίντσα ς, δε καδι-

551

556 556

....................................................... .

557

Πί νακας ειδικών βαρών μ ετάλλων και άλ λ ων υλ ιΚώ ν.................................... .

σύστημα Sιubbs για χαλύ-

βδινο qίιρμα, νούμερα τρυπανιών) ............

.................

555

..................................... . 557

Σωλήν ες χωρ ί ς ραφή από άργυρο στέρ-

......................... .................................... 547

555

θ ε ρμ οκ ρασιών :

Μ ορφές συρμάτων από άργυρο και χρυ -

................... 546

554

Πρ.ότυ πα αμ ερ ικανικά μεγέθ η δ αχτυλι-

Τ ετ ράγωνο και ημικυκλικό σύρμα από

ουγγιές

552

Πρι όνια και αλυ σίδες χρυσοχο(ας, Π άχη

pen ny-wei-

ΜΙΚΡΟ ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑφΙΑ

558

............................. . 563

.......................................

574

ο

Αση μ έν ιο δοχείο, κάτω Αίγυιπος ( Πτ ολεμαϊκ: ή Π ε­

ρίοδος ) περ.

90

Π . Χ. Ύψ ος με κάλυμμα : Ι,

1/ 4

ίΥτ σες.

Οι λk:πτές ιτρoεξo~ς και αυλακώσεις τονίζουν τη~

ωριμότητα της μορφής .

Μι'ιroρο!ιΊ:ι" MUSCUΓQ π( Art,

/938.

Ncw York , ROgι:r.5 FIInd.

Εισαγωγή

Με τις πρώτες του γνώσεις σχετικά με τα

αποκαλύπτει μια τεχνική ιδιοφυία που εκ­

μέταλλα και με τη δεξιότητα που απόκτησε

πλήσσει με την ποικιλία μορφών, διακό­

στο

σμησης και επιδεξιότητας που χαρακτηρί­

χειρισμό τους, ο άνθρωπος άρχισε να

δημιουργεί τον πολιτισμό . Ξεκινώντας από το

χάλκινο

τσεκούρι του

προϊστορικού,

πρωτόγονου ανθρώπου, η τεχνολογία προΛ­ δευε ως προς τη

χρήση των μετάλλων μέ­

χρι που έφθασε στο σημείο να δημιουργή­ σει ένα μεταλλικό όχημα, με το οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος θα προχωρήσει αναμ­ φίβολα στην εξερεύνηση των άλλων πλανη­ τών του ηλιακού συστήματος.

ζει τα προϊόντα στο σύνολό τους. Τέτοια αντικείμενα, ακόμα και σε πρωτό­

γονη στάθμη, θα ήταν αδύνατο να έχουν γί­ νει χωρίς την ανάπτυξη της επιστήμης της

μεταλλουργίας, της τέχνης της έξαγωγής μετάλλων

από

ορυκτά,

του

ιcαθαρισμoύ

τους, της ανάμιξής τους και της επεξεργα­ σίας με τρόπο που να ικανοποιούν τις ανά­

γΙCες και την φαντασία του ανθρώπου.

Αν και σήμερα κοιτάμε πέρα από τα όριι.

της Γης, έχουμε αφιερώσει αρκετές χιλιά­

δες χρόνια σκάβοντας την επιφάνειά της, μελετώντας τις ιδιότητές της, αναλύοντας,

εξορύσσοντας και συνδυάζοντας μέταλλα

· Οπως λένε οι γεωλόγοι, ο φλοιός της γης

περιέχει, ανάμεσα σε άλλα χημικά στοι­ χεία, τα ακόλουθα μέταλλα, με τις εξής κατά προσέγγιση εκατοστιαίες αναλογίες

με "κοπό τη δημιουργία όχι μόνο αντικειμέ­ νων

λειτουργικού

Αργυρος

0,004 0,002 0,0001 0,0000 Ι 0,00000 Ι

Χρυσός

0,00000ο Ι

Πυρίτιο Αργίλιο

27,720 8,130

στούν το μάτι. Μια ματιά πίσω στα προϊό­

Σίδηρος

5,010

Κασσίτερος

ντα όλων σχεδόν των πολιτισμών, που έγι­

Μαγνήσιο

Υδράργυρος

ναν για το προσωπικό στόλισμα και για

Χρώμιο

ατομική χρήση όπως και για γεμάτους συμ­

Νικέλιο

βολική

Χαλκός

2,090 0,037" 0,020 0,010

10

καθαρά

Ψευδάργυρος

προσανατολι­

σμού, αλλά και αντικειμένων που ευχαρι­

έννοια

τελετουργικούς

σκοπούς,

Μόλυβδος

Από τις παραπάνω εκτιμήσεις μπορο ύ με

ντο μη ς ανθρώπινης ζω ή ς και να γίνουν τό­

να καταλάβουμε γιατί, για παράδειγμα. ο

σο μια κληρονομιά στους μεταγενέστερους

χρυσός έσ τω κα ι για μόνη την σπανιότητά

όσο και μια συμβολή στην πολιτισΤΙΚή μας

του, παραβλέποντας την ομορφιά του και

καλλιέργεια.

τις επιθυμητές ιδιότητες επεξεργασίας του,

θούν για την εκτέλεση εργασιών που ο άν­

Μπορούν

να

χρησιμοποιη­

θεωρήθηκε από παλιά πολύτιμο μέταλλο

θρωπος είναι πολύ αδύναμος να τις κάνει

και σύμβολο του πλούτου.

χωρίς κατάλληλα βοηθήματα. Τα μέταλλα

Μπορούμε επίσης να δεχθούμε ότι, αν οι

κλείνουν μέσα τους την ομορφιά.

Όταν

εκτι μήσεις αυτές είναι σωστές, τα μέταλλα

γυ αλισθούν ανακλούν με λαμπρότητα το

υπάρχουν στη γη σε περιορισμένες πoσότη~

φως . Υπάρχουν σε μια ποικιλία χρωμάτων

τες. Μολονότι δε

μπορούμε να φανταστού·

από το καθαρό λευκό του ασημιού μ έχρ ι τις

με τον κόσμο μας χωρίς μ έ ταλλα, ο ρυθμός

κίτρινες, τις κόκκινες και τις πράσινες απο­

με τον οποίο τα ξοδεύει ο άνθρωπος θα μας

χρώσεις του χρυσού ή τους ροζ τόνους του

οδηγήσει ίσως, στο όχι πολύ μακρινό μέλ­

χαλκού. Σε μερικά μέταλλα , το φυσικό χρώ­

λον, να στραφούμε σε άλλα υλικά σε αντι·

μα αλλάζει σιγά σιγά μ ε την έκθεσή τους

κατάσταση του σπουδαίου αυτού στοιχείου

στην ατμόσφαιρα εξ αιτίας της οξείδωσης

του υλικού μας πολιτισμού. Ήδη στη γεν ιά

αλλ' αυ1ό επιτρέπει την απεριόριστη επέ­

μας η εξάντληση των πλούσ ιων μεταλλευμά­

κταση της παλέτας των χρωμάτων με το τε­

των μερικών μετάλλων είχε σαν αποτέλεσμα

χνητό παη νάρισμα, με τη χρήση χημικών

την ανάπτυξη βελτιωμένων τεχνολογιών για

ουσιών, ή με το επιφανειακό χρωμάτισμά

την αξιοποίηση ορυκτών χαμηλής ποιότη­

τους.

τας που κάποτε ήταν άχρηστα για επεξερ·

γασία.

Είναι δυνατή η δημιουργία ιφαμάτων1 ή συνδυασμών

μετάλλων

από

μετρημένες

Η ανάγκ η διατήρησης των υπαρχόvτων

αναλογίες, που έχουν τον δικό τους χρωμα­

μετάλλων δημιούργησε μια μεγάλη βιομη­

τικό χαρακτήρα και τις δικές τους ιδ ιότητ ες

χανία, αυτ ή της συλλογής κι

επεξεργασίας. Οι μορφές τις οποίες μπο­

επανεξεργα­

σίας των παλιών μετάλλων. Η συνειδητο­

ρούν να πάρουν τα μέταλλα επεξεΡΥαζόμενα

ποίηση του γεγονότος ότι τα πρωΤΟΥενή ή

ως σύρματα και φύλλα και με '~-η βοήθεια

παρθένα μέταλλα, που παράγονται κατευ·

χύτευσης

θείαν από τα ορυκτά, δεν είναι ανεξάντλητα,

. Ενα

είναι

πρακτικά

απεριόριστες.

μέταλ λο μπορεί να καμφθεί, να συ­

έκανε τα δευτεΡΟΎενή ή αναγεννημένα μέ~

στραφεί, να τρυπηθεί, να χυθεί, να τραβη­

ταλλα, που ανακτώνται από τα παλιά, ένα

χθεί , να πιεσθεί, να αναμιχθεί και να συν­

σημαντικό

δυασθεί με άλλα υλικά. Σε όλα αυτά τα χα­

συμπλήρωμα

της

παραγωγής

των μετάλλων από τα ορυκτά τους .

ρακτηριστικά θα πρέπει κανείς να προσθέ­

Αυτό ισχύει τόσο για τα πολύτιμα. όσο

σει τους πολυάριθμους τρόπους με τους

και για τα κοινά μέταλλα . Υπάρχουν εται­

οποίους μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους

ρείες που συγκεντρώνουν συστηματικά τα

τα διάφορα μέταλλα για να καταλάβει την

απορρίμματα της επεξεργασίας 'των μετάλ­

έλξ η που ασκούν στους χειροτέχνες.

λων στα μηχανουργεία, στους σκουπιδότο­

Οι χειροτέχνες έ"χουν αναπτύξει πολλούς

πους και στις αποχετεύσεις. Τα υλικά αυτά

τρόπους

υποβπλλοντ αι σε επεξεργασία, καθαρίζο­

που στην πορεία της ιστορίας έγιναν "γνω­

νται και ελέγχονται, τα δε μέταλλα που

στοί στον κόσμο με ειδικά ονόματα, δηλω­

προκύπτουν έχουν ίση σχεδόν εμπορική

τικά του τόπου προέλευσης ή της μεθόδου

αξία με τα αντίστοιχα παρθένα μέταλλα .

χρησιμοποίησης

των

μετάλλων

εργασίας. Η δαμασκηνή τέχνη (μια μορφή

Η · βαθμιαία εκτόπιση του αργύρου των

διακόσμησης όπου ένα μέταλλο εισάγεται

ασημένιων νομισμάτων στις περισσότερες

σε ένα άλλο με αντιθετικό χρώμα) πιστεύε­

χώρtς από φτηνότερα μέταλλα αποτελεί μια

ται γενικώς ότι προήλθε από τη

άλλη ένδειξη της. αυξανόμενης έλλε ιψης

της Συρίας. Η τεχνική ρεπουσσέ (από το

των πολύτιμων μετάλλων όπως και η άνοδος

γαλλΙΚό

της τιμής τους στην παγκόσμιfi αγορά . Ως

προς τα πίσω και όπου το μ έταλλο σπρώ­

τεχνίτες δε ν μπορούμε να αδιαφορήσουμε

χνεται με σφυρηλάτηση συνήθως από την

για τους μεταλλευτικούς μας πόρους.

κάτω πλευρά του) είναι ένα παράδειγμα ονό­

Τα μεταλλικά αντικείμενα μπορούν να

αντέξουν πέρα από τα χρονικά όρια της σύ-

repousser - που

Δαμασκό

σημαίνει σπρώχνω

ματος που προέρχεται από μια ορισμένη τ ε­

χνική δουλειάς.

11

Οι περισσότερες τεχνικές διακόσμησης

σύγχρονης δουλειάς

-

φωτογραφίες ιστορι­

έχουν μείνει σΧ&ΤΙΙCά αμετάβλητες για εκα­

κών διακοσμητικών κομματιών που αποτ6

τοντάδες χρόνια από την πλευρά του τρόπου

λούν χαρακτηριστικά παραδείγματα τεχνι­

εκτέλεσής τους , μολονότι έχουν υποστεί

κών του παρελθόντος. Το ότι μερικά από

αλλαγές ως προς το στιλ . Μερικές έχουν

αυτά

περιπέσει σε αχρηστία όχι επειδή δεν έχουν

γραμμή δεν είναι εκπληκτικό όταν κατανοή ­

έχουν

μία

εντυπωσιακά

μοντέρνα

πραγματική αξία αλλά κυρίως γιατί ο χρό­

σει κανείς τους λόγους στους οποίους οφεί­

νος που χρειάζεται για την επεξεργασία

λεται αυτό το φαινόμενο: τα σχέδια και οι

ενός κομματιού έχει γίνει λίγο πολύ πιο πο­

επεξεργασίες είναι κ-ατάλληλα για το υλικό

λύτιμος από το ίδιο το αντικείμενο και έτσι

και Υια τον τρόπο κατασκευής. Η βασική

λίγοι μόνο μπορούν να το αποκτήσουν. Νέα

αυτή παραδοχή, που ήταν εμπειρικά αποδε­

εργαλεία έκαναν δυνατή την ανάπτυξη νέων

κτή από τους χειροτέχνες όλων των εποχών,

μεθόδων εργασίας , nQU μπορούν να οδηγή­

έχει ανεκτίμητη αξία . Η μελέτη τών, έργων

σουν στην αναβίωση παραμελημένων δια­

του παρελθόντος έχει αξία ως πηγή έμπνευ­

κοσμητικών εργασιών.

Η εφαρμογή σύγ­

σης, ως μάθημα σχετικό με το πώς λύνονται

χρονων αισθητικών αντιλήψεων σε παρα­

τα προβλήματα και ως μέσο ανάπτυξης του

δοσιακές τεχνικές δουλειάς έχει δείξει τα

πιο επιθυμητού ιδιώματος του τεχνίτη: της

χαρακτηριστικά διάρκειας που κλείνουν μέ­

ταπεινοφροσύνης. Οι σύγχρονοι τεχνίτες

σα τους οι τεχνικές αυτές. Ένα ξαναζωντά­

δεν έρχονται στον κόσμο σαν ολοκληρωμέ­

νεμα του ενδιαφέροντος για τον επιφανεια­

νες, ανεξάρτητες προσωπικότητες, ούτε τα

κό εμπλουτισμό των διακοσμητικών αντι­

έργα τους έχουν πάντα μοναδικό χαρακτή­

κειμένων φαίνεται σαν επικείμενος μια και

ρα. Καθένας μας έχει δεσμούς με το παρελ­

ο διαρκώς μεταβαλλόμενος κύκλος των αι­

θόν του οποίου είμαστε προϊόντα, τουλάχι­

σθητικών αντιλήψεων δείχνει να απομακρύ­

στο σε όσο βαθμό είμαστε και θεμέλια του

νεται από την «ανόθευτψ), καθαρή μορφή.

μέλλοντος.

Ελπίζεται πως το παρόν βιβλίο θα φανεί χρήσιμο στους χ.ειροτέχνες εκείνους που προτιμούν την κατεύθυνση αυτή.

ΟΡΡ\

Σε όλη την έκταση του βιβλίου, ο αναγνώ­ στης θα βρ ει σκόρπιες

- δίπλα

στα δείγματα

Ασημένια τσαγιέρα σχεδ ιασμέν η αιτό τον το

1906.

Η

επιφάνεια δείχνει

Johan Roh(fc

την χαΡQΚτηρισΤΙKή

σφυρήλατη υφή που απαντι έτα ι στα πρώτα κομ μάτια

Jenscn. GCQrgc JClJSCn Silvcrsmiths Lld.

12

UNTRACHT

Roaring Brook Lake, Νέα Υόρκη, 1966

Μέρος Πρώτο

ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ:

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

8ώλοι αυτoφuoίlς λευιcoxρoooιι. Κρuσταλλω μ cvος αυτοφυής χαλκός από τ η ν Η. Π.Α. Βωξ ίτης, μετάλλευμα αλουμιν ί ου . Βώλος αυτoφυoίlς χρυσού, Ουγγαρία .

Upper

Peninsu/a, Michigan.

Σχηματισμ(lς ,ωτοφιιοίις αργύρου , μερικώς καλ υ μ μένος

από μ11τΡα πετρώματος, μ έσα στο οπο ί ο βρέθηκε, Κοπ­ gsbcrg. Νορβ lηία. ΟΙ φωτογραφίες των δε ι γμάτων α ι,ι τώl' lφοσφέρθ'1l':αιι cuγι: νώς από ro Λnιerίcan Musc,IfIJ Q(Νa t ιι ral Hisιory.

Μεταλλε ία χαλ .\"ού.

Ncw York.

ιιΌπ (σελ.

14

Ένα από ~α μεγολύτερα επιφα­

νε ι ακά ορι!χε ί α χαλ κού τ ων Η . Π .Α. στο

Binghal1J (';1-

nyOll, UtiJh. Η δ ι άμ ε τρος του ((φρέατος» αυτού ιιπερβαί ­ νει τα

1500

μέτρα.

15).

Copper and Orass

Re$e:ιrc/, ΛΥsocί,,­

Μέταλλα: Προέλευση, Συμπεριφορά και Παραγωγή

Προέλευση

ξείδια είναι μια ομάδα μεταλλευμάτων πο υ

Πιστεύεται ότι ο ι πρώτες γνώσεις του αν­

θρώπου γύρω από τα μέταλλα αποκτήθηκαν όταν κάποιος μακρινός πρόγονος άναψε μια φωτιά πάνω από μια φυσική συγκέντρωση

χαλκού και παρατήρησε την επίδραση της

θερμότητας στο υλικό αυτό. Μόλις έκανε τον συσχετισμό αιτίου και αποτε λέ σματος έβαλε σε πρακτική χρήση τ ο μέταλλο. Από τότε ανακαλύφθηκαν περισσόί ε ρα από π ε νή­ ντα μ έτα λλα, των οποίων μελε τήθηκαν, κα­ ταγράφηκαν και αξιοποιήθηκαν βαθμιαία οι ιδ ιότητες. Τα μέταλλα απαντούν στη γη σε μια κατά­ σταση που χαρακτηρίζεται με τον γενικό όρο μετάλλευμα ή ορυκτό. Τα μεταλλεύμα­ τα είναι σ υν ήθω ς φυσικά

μίγματα που πε­

αποτελείται από οξείδια, ανθρακικά άλατα και πυριτικά άλατα διάφορων κοινών με­ τάλλων. Στα θειούχα ορυκτά τα μέταλλα εί­ ναι συνδυασμένα με θείο. Τα μέταλλα μπο­

ρούν να βρεθούν πάνω στην επιφάνεια της γης, όπως συμβαίνει μ ε τον χαλκό, ή σ ε ορυχεία που φθάνουν πολλά μέτρα κάτω από την f.πιφάνε ια της γης. Τα μέταλλα αυ­ τά γ ια να γίνουν πρακτικά χρησιμοπο ιήσι­

μ α πρέπει να υποστούν &πεξε ΡΥασία, έτσι

ώστε να χωριστούν τα χρήσ ιμα μεταλλεύ ­ ματα από τις άχρηστες αδρανείς ύλες.

Μεταλλουργία Η επιστήμη της μεταλλουργίας,που έχε ι ως αντικε ίμ ε νο την οικονομική απόληψη

μεταλλικών

μετάλλων από τα μ εταλλεύ ματα, χωρίζεται

συστατικών. Άυτοφυή είναι τα μέταλλα που

σήμερα σε τρεις κύριους κλάδους: την πυ­

ριέχουν

ποικίλες

αναλογ ί ες

μπορούν να βρ ε θούν σε καθαρή κατάσταση

ρομεταλλουργία,

και τα πιο συνηθισμένα από αυτά είναι ο

και την η λεκ τρομεταλλουργί α. Η πυρσμε­

την

υδρομεταλλουργία

άργυρος , ο λευκόχρυσος και ο χρυσός. Τα

ταλλουΡΥία έχε ι να κάνει μ ε τη

μέταλλα αt)τά

και σ ε

ποίηση θερμότητας, για την αναγωγή των

συνδυασμό μ ε άλλα στοιχεία. Τα μεταλλο-

μεταλλευμάτων σε μέταλλα και στηρίζ ετ αι

βρίσκονται επίσης

χρησιμο­

15

στην κατανάλωση ενός κάποιου καυσίμου.

κασσίτερος, μόλυβδος, χαλκός, υδράργυ­

Η υδρομεταλλουΡΥία χρησιμοποιεί για την

ρος, άργυρος, λευκόχρυσος και χρυσός.

εξαγωγή των μετάλλων από τα μεταλλεύμα­ τα υδατικά διαλύματα' τα μέταλλα μπορούν στη

συνέχεια να ανακτηθούν από το διά­

λυμα με ηλεκτρόλυση και ομοιογενοποίηση

ή με καταβύθιση. Η ηλεκφομεταλλουΡΥία απαιτεί τη

Χαρακτηριστικές φυσικές

ιδιότητες των μετάλλων

χρησιμοποίηση ηλεκτρικού ρεύ­

Τα χημιιcά στοιχεία διακρίνονται σε μέ­

ματο ς για την παροχή θερμότητας και επί­

ταλλα και αμέταλλα . Χημικό στοιχείο είναι

ση ς για την ηλεκτρόλυση λιωμένων μεταλ­

μια ουσία που δεν μπορεί να διαχωρισθεί

λευμάτων ή υδατικών διαλυμάτων. Τα προϊό­

από μόνη της σε άλλες, διαφορετικές από

ντα των μεθόδωΥ αυτών είνα ι τα πρωτογενή

την ίδια, ουσίες με τις συνηθισμένες χημι­

μέταλλα,

κές διεργασίες. Το κάθε στοιχείο έχει το

δηλαδή

αυτά

που

παράγονται

απευθείας από μεταλλεύματα . Στη

διεργα­

ατομικό βάρος του που είναι το σχετικό βά­

σία αυτή αναγωγής ή εμπλουτισμΟύ το χρή­

ρος του ατόμου του σε σύγκριση προς το

σιμο συστατικό του μεταλλεύματος συλλέ­

άτομο ενός πρότυπου στοιχείου αναφοράς.

γεται

άχρηστο

Οι περισσότεροι χημικοί προτιμούν ως πρό­

σχεδόν υπόλειμμα ε ίναι γνωστό ως μεταλ­

σε μεταλλιΚή

μορφή.

Το

τυπο το ατομικό βάρος του οξυγόνου, που

λουργική σκωρία. Τα δευτεΡΟΥενή μέταλλα

είναι ίσο με

16.

που παράγονται από παλιά, χρησιμοποιημέ­

Τα μέταλλα αποτελούν πλέον των τριών

να μεταλλικά προϊόντα , το γνωστό σκραπ,

τετάρτων των γνωστών καθαρών στοιχείων

δε

που συναντιώνται στη Γη . Όλα τα μέταλλα

διαφέρουν στις περισσότε ρες περιπτώ­

. σεις

έχουν αδιαφανή και ιcpυσταλλΙKή δομή. Αν

από τα πρωτογενή μέταλλα .

γ πάρχουν δύο κύριες ομάδες μετάλλων:

θερμανθούν σε αρκετά υψηλές θερμοκρα­

τα σιδηρούχα και τα μη σιδηρούχα. Στα σι­

σίες γίνονται υγρά. Αυτό συμβαίνει σε θερ­

δηρούχα μ έτ αλλα υπάγονται ο σίδηρος και

μοκρασίες που ποικίλλουν από μέταλλο σε

τα κράματα που περιέχουν σίδηρο ' όλα τα

μέταλλο και κάθε μέταλλο έχει το δικό του

άλλα ε ίναι μη σιδηρούχα. Μια υποομάδα μη

χαραKτηριστιιcό σημείο τήξης. Καθώς ψι')­

σιδηρούχων μετάλλων αποτελείται από τα

χεται το μέταλλο γίνεται στερεό σε μια συ­

ευγε νή ή πολύτιμα μέταλλα. Τα μέταλλα αυ­

γκεκριμένη θερμοκρασία, που ονομάζεται

τά έχουν επιφάνειες που είνα ι σχετικά αμε­

σημείο πήξ ης' τα μόρια διατάσσονται σε θέ­

τάβλητες στον αέρα όπως Ο καθαρός χρυ­

σεις που είναι σχετικά σταθερές και προκα­

σός, ο άργυρος, ο λευκόχρυσος ή πλατίνα

θορισμένες. Το σημείο ζέσης είναι η θερ­

και η οικογένεια των μετάλλων που μοιά­

μοκρασία στην οποία βράζει το κάθε μέ­

ζουν μ ε τον λευκόχρυσο. Τα γνωστότερα μέ­

ταλλο.

ταλλα κατα.τάσσονται κατά σειρά μειούμε­

. Ολα

τα μέταλλα μπορούν να τακούν, δη­

νης ευ πάθειας στην ατμοσφαιρική ή χημική

λαδή μπορούν να πάρουν την υγρή κατά­

διάβρωση

γνωστό

σταση , με την προσφορά θερμότητας και

αλουμίνιο) , ψευδάργυρος , σίδηρος, νικέλιο,

κατά συνέπεια μπορούν να ενωθούν με άλ-

Φύλλο ορι:ίχαλκου υπό μεγέθυνση 75 : Ι δείχνει την εμ· φάνιση τη ς κρυσταλλ ικής δομής όπως ήταν αρχικά (α) . με τ ά {ην ψυΙΡ11 εncξεργασία (β) και μετά τη ν ανόπτη-

ση (γ). Η ψυχρή ε π εξεργασ ία συμΠ1έζει τη δομή ενώ η ανόπτ ηση σχεδόν την ε παναφ έρε ι στην αρχι"ή μορφή .

Coppcr and Rescarch ΑssocίaΙιΌn.

16

ως

εξής:

αργίλιο

(το

Κατασκευή χρυσού φύλλου και υπέρλεπτου φύλλου με το χέρι: Εξ αιτίας τιι ς εξαιρετικής ελατότητας και πιε ­ στότητας τοl! χρυσού, εί ναι δυνατή η σφυρηλάτησή του σε εξαιρετικά λεπτά φύλλα και υπέρλεπτα φύλλα.

Τέτοια φύλλα γίνονται ακόμα σήμερα στην Ινδία, την Ιαπωνία και άλλα μέρη με τον αρχαίο τρόπο. Μια μι­ κρή ποσότης καθαρού χρυσού τοποθετείται σε ένα λεio αμόνι ή σε μια ατσάλινη πλάκα και σφυρηλατείται με

προσοχή,έτσι ώστ ε να μη

πρ ο κληθεί σπάσιμο. Τα μο­

νωμένα τετραγωνικά τεμάχια (Ι

1 / 2'ίντσας

JtEpiJtqu)

που

προκύπτουν από τη σφυρηλάτητη δένονται, το Kaei:va σ.: ιδιαίΤΕρη σελίδα , σε i:va βιβλίο σφυρηλά­

Το κάλuμα. από δέρμα. προεξέχει από τις τρεtς πλευρές

πέρα από τις σελίδες. Όταν το βιβλίο

txct

γεμίσει με

χρ uσά τετράγωνα τα προεξέχο"τα μέρη του καλύμμα­ τος διτrλώνανται στα τρία ανοιχτά μ t ρη ίΟυ βιβλίου και δένονται. Το βιβλίο τοποθετείται τότε σε μια μεγά­ λη λεία πέτρα και σφυρηλαη:ίται ελαφρά με σπειροει­ δή χτυπήματα με ί;να βαρύ σφυρί με κοντόχοντρη λα­ βή. Η εργασία συνεχίζε tαι με περιο δι κή εξtταση ΤΟι! αποτελΙσ ματο ς , μί;χρι ς ότου r.τrιτευχθεί το ι:πιθυμητό πάχος φύλλου. Αν ο χρ υσός βγει έξω από τις σελίδες κόβεται με i:"o ι:ιδικό ψαλί δ ι. Φωtνyραφία Ορρί,

τησης. Τα τετράγωνα φύλλα του βιβλίου, που είναι

επεξιφγασμi:να ως πιφγαμηνές και φτιαγμένα από μεμ­ βράνες διάφορων μερών ζώων ράβονται μαζί στο ένα άκρο τοuς. ΦωroΥραφία Oppi.

λα μέταλλα . Η ιδιότητα αυτή, που δεν πε­

κή αύξηση των διαστάσεων ενός στερεού

ριορίζεται στα μέταλλα, επιτρέπει την επι­

όταν θερμαίνεται κατά ενα βαθμό Κελσίου

λεκτική τήξη τους, για την απαλλαγή τους

ονομάζεται

από τις ανεπιθύμητες ακαθαρσίες κα ι τον

στολής του στερεού αυτού.

συνδυασμό τους με άλλα μέταλλα, για τη

συντελεστής

Υραμμικ:ής

δια­

Πολλά μέταλλα είναι καλο{ αγωγοί του

Επιτρέπει .επίσης

ηλεκτρισμού' δεν παρουσιάζουν. αντίσταση

την χύτευση και τη σύνδεση των μετά.λλων

στη διέλευση ενός ηλεκτρικού ρεύμαΤQς μέ­

με

σα από την μάζα τους. Ο καλύτερος ηλε­

δημιουργία

κραμάτων.

ετερογενή

συγκόλληση

χαμηλής

και

υψηλής θερμοκρασίας (π.χ. κασσιτεΡΟΚόλ­

κτρικός αγωγός είναι ο άργυρος, ακολουθού­

ληση και αργυροκόλληση) και αυτογενή

μενος κατά σειρά από τον χαλκό, τον χρυσό

συγκόλληση

και το αλουμίνιο. Αυτό είναι ένας σημαντι­

(π.χ.

οξυγονοκόλληση

και

ηλεκτροκόλληση).

Τα μέταλλα διαστέλλονται κατά μήκος,

κός παράγων γ ια την ηλεκτρολυτική επιμε­ τά~λωση των μετάλλων .

πλάτος και πάχος όταν θερμαίνονται, και

Στο άλλο άκρο, όσα μέταλλα έχουν-·μεγά­

συστέλλονται όταν ψύχονται. Η πραγματι-

λη ηλεκτρική αντίσταση χρησιμοποιούνται

17

ως μέσα ηλεκτρικής θέρμανσης. Για παρά­

το όνομα. Ένας ορυκτολόγος ονόματι

δειγμα, σύρματα Νιχρώμ, ενός κράματος νι­

επινόησε ένα σύστημα που μετράει την ικα­

Mohs

κελίου, χρησιμοποιούνται για την κατα­

νότητα ενός μετάλλου να χαράζεται όταν

σκευή των θερμαντικών ηλεκτρικών αντι­

τρΙβεται

στάσεων

σκληροτήτων του

των

μεταλλουργικών

κλιβάνων

πάνω σε ένα άλλο . Ο πίνακας

Mohs

ε{ναι · σχετικός και

ακριβώς εξ αιτίας της μεγάλης τους αντί­

οι αριθμοί του δεν έχουν την ακρΙβεια που

στασης.

χαρακτηρίζει άλλες μεθόδους. Η μέθοδος

Τα'περισσότερα μέταλλα, με την αξιοπρό­

δοκιμής

στηρίζεται στον εξαναγκα­

BrineII

σεκτη εξαίρεση του υδραργύρου, που είναι

σμό μιας χαλύβδινης σφαίρας διαμέτρου

υγρός

ενός εκατοστού του μέτρου να εισδύσει, με

στις

συνηθισμένες

έχουν σχετιΚά μεγάλη

θερμοκρασίες,

πυκνότητα.

Είνα ι

τυποποιημένη πίεση, στην επιφάνειά του

βαρύτερα από το νερό (τό λίθιο είναι μια

δοκιμαζόμενου μετάλλου.

εξαίρεση) και το καθένα τους έχει το δικό

μετριέται

του χαρακτηριστικό ειδικό βάρος (που ονο­

σκληρότητα του υλικού.

μάζεται και ειδική πυκνότητα), το οποίο εί­

σκληρότητας, που στηρίζονται σε διάφορες

ναι ο λόγος του βάρους ενός ορισμένου

μεθόδους μέτρησης και υπολογισμού χαρα­

όγκου μιας

γών που δημιουΡΎούνται στην επιφάνεια

ουσίας προς το

βάρος ίσου

όγκου νερού, που είναι δεκτό ως Ι.

Έτσι,

γίνεται δυνατή η σύγιcpιση της πυκνότητας

ενός μετάλλου με την πυκνότητα άλλων ου­ σιών σε στερεή ή υγρή κατάστ.αση. Το πρό­

και

κατόπιν

Το αποτύπωμα

υπολογίζεται

η

Άλλες δοκιμές

των μετάλλων. έχουν επινοηθεί από τον τον

Rockwell.

Vickers

Κ.ά.

ΕΛΑΤΟΤΗΤΑ

τυπο σύγκρισης για τα στερεά και τα υγρά

Ελατότητα ενός μετάλλου είναι η ικανό­

είναι το νερό, ενώ για τα αέρια, όπου ισχύει

τητα του να απλώνεται προς όλες τις διευ­

άλλη κλίμακα, το πρότυπο σύγκρισης είναι

θύνσεις σε μορφή ελάσματος ή να μορφο­

το οξυγόνο.

Έτσι, το ειδικό βάρος του

χρυσού, που είναι

19,3,

μας λέει ότι για

ίσους όγκους το βάρος του χρυσού είναι

19.3

φορές μεγαλύτερο από το βάρος του

ποιείται σε

άλλα σχήματα

(σφυρηλάτηση)

ή

με χτύπημα

κυλίνδρωση

χωρίς να

σπάει ή να παρουσιάζει ρωγμές. Η ικανότη­

τα αυτή οφείλεται στο ότι κατά τη

διάρ­

κεια της διεργασίας τα μόρια του μετάλλου

νερού.

τα μέταλλα στην καθαρή τους κατά­

διατηρούν επαρκή πρόσφυση σε ολόκληρη

σταση έχουν χαρακτηριστικό χρώμα όπως

την μεταλλική μάζα . Το πιο ελατό μέταλλο

. Ολα και

μερικά

τυποποιημένα

κράματα

που

είναι ο χρυσός που μπορεί να εξελασθεί σε

έχουν το ίδιο πάντα χαρακτηριστικό χρώμα

πάχος

ή μια χαρακτηριστική επιφανειακή εμφάνι­

0,000005

μέχρι

0,000002

του

εκατοστού

ή

της ίντσας .

ση. Τα μέταλλα μπορούν να γυαλισθούν

Στο σημείο αυτό είναι ένα εξαιρετικά λε­

έτσι ώστε να αποκτήσουν μεΥάλη στιλπνό­

πτό φύλλο, που όταν εκτεθεί στο φως είναι

τητα-λούστρο, δηλαδή μια μεγάλη ικανότη­

πρασινωπό και σχεδόν διαφανές. Τα Ύνωστά

τα ανάκλασης του φωτός. Τα σκληρότερα

μέταλλα

μέταλλα στιλβώνονται περισσότερο και το

σειρά ελατότητας με κτύπημα: χρυσός, άρ­

γυάλισμά τους διαρκεί πιο πολύ εκτός αν η

γυρος,

επιφάνειά τους εκτεθεί στην επίδραση των

λευκόχρυσος,

αερίων της ατμόσφαιρας και πάθει οξείδω­

(όταν είναι θερμός), σφυρήλατος σίδηρος

ση ή διάβρωση.

και μαλακός χάλυβας. Ο χυτοσίδηρος μαντέμι

έχουν

την

αλουμίνιο,

-

ακόλουθη

χαλκός,

μόλυβδος,

φθίνουσα

κασσίτερος,

ψευδάργυρος

-

το

και ο σκληρός χάλυβας δεν είναι

ελατοί. Η σειρά φθίνουσας ελατότητας με

Η συμπεριφορά των μετάλλων:

μηχανικές ιδιότητες ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ

Η σκληρότητα των μετάλλων εκφράζεται

ιcυλίνδρωση των πιο γνωστών μετάλλων εί­

ναι: μόλυβδος, κασσίτερος, χρυσός, άργυ­ ρος, αλουμίνιο, χαλκός και λευκόχρυσος. Η ομοιότητα ως προς τα χαρακτηριστικά

ελατότητας του χαλκού και του αργύρου

σε συνάρτηση μέ το σύστημα με το οποίο

εξηγούν την επιτυχία του φύλλου

μετριέται. Υπάρχουν αρκετές πρότυπες μέ­

μιας μορφής ντυμένου με άργυρο φύλλου

θοδοι δοκιμής, που επινοήθηκαν από διά­

χαλκού σε αρκετά μεγάλα πάχη, το οπμιο

φορους ανθρώπους, των οποίων πήραν και

διατηρεί μετά την κυλίνδρωσή του τον ίδιο

Ι~

sheffieId,

λόγο πάχους των δύο συστατικών του παρά

εφελκυσμού ή τάσης. ·Εχει να κάνει με την

την μεγάλη μείωση του ολικού πά-χους του

ικανότητα ενός μετάλλου να συμπιέζεται ή

σύνθετου φύλλου .

να συστέλλεται και με την αντοχή του στο ράγισμα ή τη

συστροφή όταν συμπιέζεται.

ΟΛ,ΚΙΜΟΤΗΤΑ

Ολκιμότητα ενός μετάλλου είναι η ικανό­ τητά του να τραβιέται σε λεπτό σ\Jρμα. Μο­

λονότι η ιδιότητα αυτή σχετίζεται με την ελατότητα. αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα ελατά μέταλλα είναι και όλκιμα. Ο μόλ υ­

βδος, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά ελα­ τός αλλά πολύ δύσκολα τραβιέται σε μορφή σύρματος. Ο μετασχηματισμός του σε σύρ­ μα, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για

την ετερογεν ή συγκόλληση με μόλυβδο, γί1

νεται με την τεχνική της εξώθησης υπό πίε­ ση μέσα από κοίλ;η μήτρα

- τεχνική

εξΤΡΟύ­

ζιον. Ο χρυσός είναι εξαιρετικά όλκιμος και μπορεί να τραβηχθεί σε λεπτότητα τρίχας . Τα πιο όλκ ιμα μέταλλα κατά φθίνουσα τάξη είναι ο χρυσός, ο άργυρος, ο λευκόχρυσος, ο σίδηρος, ο χαλκός, το αλουμίνιο και το νικέλιο .

ANTOX'WtTH

ΔlλΤΜΗΣΗ

Ο όρος αντοχή στη διάτμηση, έχε ι να κά­ νει με την ικανότητα ενός μετάλλου να αντιστέκεται στην κάθετη επενέργε ια δύο παράλληλων δυνάμεων με αντίθετες φορές που τείνουν να εισδύσουν στο μέ.ταλλο , να να το χωρίσουν σε δύο κομμάτια, κάτι ανά­ λογο μ ε την επενέργεια του ψαλιδιού στο ύφασ μα ή στο χαρτί. Η διάτμηση, η τάση και η θλΙψη θεωρούνται ως οι τρεις βασικές καταπονήσεις στις οποίες μπορεί να υπο­

βληθεί ένα μέταλλο και οι οποίες δίνουν μια ποσοτική εκτίμηση της αντοχής του κάθε μετάλλου. ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ως ανθεκτικότητα ενός μετάλλου χαρα­ κτηρίζεται κατά γενικό και αόριστο τρόπο

η αντοχή ενός μετάλλου στις φορτίσεις που προκαλούν συστροφές, κάμψεις. σύνθετες

ΑΝΤΟΧΗ Σ Ε ΕΦΕΛΚΥΣΜΟ' Η ΤΑΣΗ

παραμορφώσεις και μπορούν να φτάσουν μέ­

Ο ε μπ ειρικός όρος συνεκτικότητα είναι

χρι και το σημείο της θραύσης , Κατά κά­

ένα μέτρο της μέγιστης διαμήκους φόρτι­

ποιο τρόπο κάτω από την γενική ε πικεφαλί­

σης που μπορεί να δεχθεί ένα μέταλλο χω­

δα ανθεκτικότητα μπορούν να υπαχθούν και

ρίς να σπάσει, Η ικανότης ενός μετάλλου να

άλλες σαφώς καθορισμένες ιδιότητες όπως

αντιστέκεται στην επιμήκυνσή του πριν φτά­

η ελαστικότ ητα, η συστροφή, η ευθραυστό­

σει στο σημείο να σπάσει, χαρακτηρίζεται

τητα και η αντοχή στις κρούσεις,

ως αντοχή του μετάλλου αυτού σε εφελΙCυ­

σμό. Η αντοχή αυτή εκφράζεται συνήθως σε χ ι λιόγραμ μ α

(kg/ cm' ).

ανά

τετραγωνικό

εκατοστό

Μετριέται σε μια μηχανή

που

τραβάει ένα δείγμα ορισμένης διατομής μέ­

ΕΛΑΣΤ!ΚΟΤΗΤΑ

Ελαστικότητα είναι η ικανότητα των με­

τάλλων να ανακτούν το κανονικό μέγεθος και σχήμα τους μετά τ ην άρσ η των δυνά μ ε­

χρις ότου , αφού επιμηκυνθεί, σπάσει, Η μη­

ων τάσης, θλίψης ή

χανή καταγράφει τις δυνάμεις που ασκού­

έχουν υποβληθεί για κάποιο χρονικό διά­

νται κατά την επι μήκυνση και τη

θραύση

του δείγματος. Η ανθεκτικότητα των μετάλ­

λων ' έχει εξ αιρετική σημασία σε σχέση με την χρησιμοποίησή τους ως κατασκευαστι­

κών υλικών και η μέτρηση της αντοχ ή ς σε εφελκυσ μ ό αποτελεί μια από τις βασικές

δοκιμές των μετάλλων. Για χάρη σύγκρισης δίνοντα ι ο ι σχετικές αντοχέ'ς σε εφελκυσ μό

μερικών γνωστών μ ετάλλων όπως μόλυβδος Ι, κασσίτερος

1,3, ψευδάργυρος 2, αλουμί­ νιο 10, επεξεργασμένος χαλκός 12-20, ';φυ­ ρήλατος σίδηρος 20-40, χάλυβας 40-100. ΑΝΤΟΧΗ Σ Ε Θ Λ ΙΨ Η ' Η ΣΥΜΠΙΕΣΗ

Η θλίψη ή συμπίεση είναι το αντίθετο του

κάμψης στις οποίες

στημα.

Η περιοχή ελαστικότητας ενός μετάλλου βρίσκεται ανάμεΌα στα όρια της θλίψης και

τάσης. Αν αυξηθεί το ελαστικό όριο θλίψης μικραίνει κατά ένα ίσο ποσό το ελαστικό όριο τάσης. ΑΝΤΟΧ Η ΣΤΗ ΣΥΣΤΡΟΦΗ

Η ικανότητα ενός μετάλλου να επανέρχε­ ται στην αρχική του κατάσταση αφού έχει

υπόστεί μια παραμόρφωση από περιστροφή χαρακτ η ρίζετα ι ως αντοχή στην συστροφή. ΕΥΘΡΑ ΥΣΤΟΤΗΤλ

Το χαρακτηριστικό ενός μετάλλου του να ι~

ραγίζει εύκολα ή να σπά ε ι σε κομμάτια χω ­

είναι η αντοχή του σε κρούση.

ρίς προει δ οποιητική παραμόρφωση ονομά­ ζεται ε υθραυστότη ς. Τα εύθραυστα μέταλλα δ ε ν έχουν ανθεκτικότητα , ολκιμότητα και

ε λατότητα. Παράδειγμα εύθραυστου μετάλ­ λου ε ίναι ο χυτοσίδηρος , το μαντέμι.

ΑΚΑΜΨΙΑ

Ακαμψία είναι κατά κάποιο τρόπο το αντί­

θετο της ολκιμότητας , της ελατότητας και της ελαστικότητας . Είναι το χαρακτηριστι­ κό εκείνο που αναφέρεται στην αντίσταση

την οποία προβάλλει ιcάθε υλικό στην αλ­ Α ΝΤΟΧΗ ΣΕ κρογΣΗ

Η αντίσταση ενός μ ε τάλλου σ ε απότομα

χτυπήματα, όπω ς προσ δ ιορίζεται ποσοτικά ,

2υ

λαγή της μορφής του και στην τάση του να παραμείνει σκληρό κι αμετάβλητο. Η ιδι ό ­

τητα αυτή δεν προσδιορίζεται ποσοτικά .

Ταξινόμηση των Μετάλλων

·Οπως αναφέρθηκε και προηγουμένως τα

νώς ένα από τα πρώτα μέταλλα που γνώρισε

μέταλλα διαιρούνται γενικώς σε δύο κύριες

ο άνθρωπος, ίσως το δεύτερο μετά τον χαλ­

ομάδες: τα σιδηρούχα και τα μη σιδηρούχα.

κό. Μια και είναι ένα από τα λίγα μέταλλα,

Τα πιο σπουδαία μέλη της ομάδας των σι­

που βρίσκονται σε φυσική κατάσταση, ανα­

δηρούχων μετάλλων είναι ο σίδηρος και ο

γνωρίζεται εύκολα από το χαρακτηριστικό

χάλυβας, οι οποίοι παρουσιάζονται σε πο­

χρώμα και το μεγάλο βάρος του. Σε μια από

λυάρ ι θμους τύπους. Η ομάδα των μη σιδη­

τις μορφ ές του, τη μορφή του χρυσού σε

ρούχων μετάλλων μπορεί να διαιρεθεί σε

ψήγματα, βρίσκεται στα αλλουβιακά χώμα­

τρεις κύριες υποομάδες: στα πολύτιμα μέ­

τα , στις κοίτες των ποταμών , όπου καθιζάνει

ταλλα, στα βασικά μέταλλα και στα κράμα­

μετά την αποσάθρωση

τα.

που χρησιμο­

χρυσοφόρων πετρωμάτων. Το μέγεθος των

Τα

πολύτιμα

μέταλλα

και μεταφορά των

ποιούν πιο συχνά σι χειροτέχνες είναι ο

ψηγμάτων ποικίλλει από τα μικρά φυλλίδια

χρυσός, ο άργυρος ή ασήμι , και ο λευκό­

ή τους κόκκους σκόνης μέχρι τους μεγά­

χρυσος ή πλατίνα. Τα συνηθισμένα βασικά

λους βώλους που ζυγίζουν μέχρι και μερικές

μέταλλα είναι ο χαλκός, το αργίλιο ή αλου­

δεκάδες κιλά! Ο χρυσός ανευρίσκ ε ται επί­

μίνιο, ο μόλυβδος ή μολύβι, ο κασσίτερος,

σης σε μια μικτή μορφή όπου το μέταλλο

το νικέλιο ή νίκελ και ο ψευδάργυρος ή τσί­

είναι περικλεισμένο σε μια μήτρα από χα­

γκος.

λαζία ή άλλο ορυκτό. Ο χρυσός συναντιέται

Μερικά βασικά μέταλλα και πολύτιμα μέ­

επίσης σε φλέβες μέσα στο πέτρωμα από το

ταλλα χρησιμοποιούνται για την δημιουρ­

οποίο εξορύσσεται και συνοδεύεται συνή­

γία κραμάτων όπως ο ορείχαλκος, το κρατέ­

θως από άργυρο, χαλκό, μόλυβδο και μερι­

ρωμα, ο κασσιτεροψευδάργυρος, το αργυ­

κές φορές ψευδάργυρο. Από όλα τα μέταλλα

ρονΙΚέλιο, το καλάι, ο άργυρος

τα

που χρησιμοποιούνται σαν διακοσμητικά

χρυσοκράματα, το μέταλλο μονέλ και το νι­

βαρύτ ερος από τον χρυσό είναι μόνο ο λευ­

χρώμ. Τα δυαδικά κράματα αποτελούνται

κόχρυσος.

sterling,

από δύο μέταλλα και τα τριαδικά από τρία.

Ο καθαρός χρυσός παίρνετα ι από τα με­ ταλλεύματα με μια από τις ακόλουθες μεθό­

δους:

Μη σιδηρούχα

υδράργυρο,

βαρύτητα, επίπλευση σε οργανικά έλαια,

φρύξη και εκχύλιση με κυανιούχα άλατα ή

Au 79

σύντηξη

Ιδιότητες (καθαρό στοιχείο)

Ατο μ ικό βάρος

με

νη αμαλγαματοποίηση και διαχωρισμός με

πολύτιμα μέταλλα χργΣΟΣ

αμαλ γαματοποίηση

εκχύλιση με κυανιούχα άλατα. συνδυασμέ­

Ειδικό βάρος

197,2 19,32

Σημείο τήξης

Ι0630C

Σημείο ζέσης

29700C

Ο χρυσός, ένα λαμπροκίτρινο μέταλλο,

ευρύτατα διαδομένο στη φύση, είναι πιθα-

με μεταλλεύματα μολύβδου και

χαλκού .

Κανένα μέταλλο δεν ξεπερνάει τον χρυσό στην ελατότητα και το όλκιμο. Στην καθα­ ρή του κατάσταση , ως άπεφθος χρυσός, μπορεί να σφυρηλατηθεί σε φύλλο πάχους

0,000002

εκατοστών ενώ από μια ουγγιά κα­

θαρού μετάλλου μπορεί να τραβηχθεί σύρμα

21

Ιν διάνι κο ιcρεμαστό Κ"όσμημ α -Πά ντατίφ από χuτό χ ριι­ σό,

ΝοτlOϊνδιάνιιω κρι:μαστό κόσμημα-παντατίφ διακο­

ChibclHI. Indian, Κ ολομβ ία. · Υψος: 16,5 CiJn Μωjcunι ο!" N aturiJ/ HistQry. ΝΙ'ιν York.

ειc.

Amcl·i-

σμημένο μ ε σύρμα χρυσού και δεμένο μ<.. πολύτιμους

λ ίΟ Ο IJ ς. Mu.~e lIm οι" Fin e ArlS. 8 0.'iton.

μήκους αρκετών χιλιάδων μέτρων. Ο χρυ­ σός παρουσιάζεt μεγάλη αντοχή στα συνη­

θισμένα διαλυτικά μέσα. Αντέχει στην οξεί­ δωση και είναι χ ημικά αδρανής. Αυτό εξη­

γεί την εξαίρετη κατάσταση στην οποία διατηρούνται τα αρχαία . αντικείμενα από χρυσό, που ανακαλύφθηκαν σε τάφους της Αιγύπτου, της Ετρουρίας, της Κολομβίας, του Μεξικού και πολλών άλλων τόπων. Σε

99,95

καθαρή τοι ς

κατάσταση

εκα τό

όπως

(καθαρότητας χρησιμοποιείται

Βραχι όλ ι φτιαγμένο μf: την τεχνιιοι ωv απορριπτόμε­

στην τέχνη), ο χρυσός αντέχει στην οξεi.­

νου κι::ριοίl απι'.l χρ ι ισό

δωση ακόμα και μ ετά την ανόπτησή του

ματα μπαρ6κ της

18 καρατιώ ν μι: σφαιροειδή σχή­ Irco" Brunnc r. Φω ΓΟΥραφ ία TomnIY

Yee.

(την υποβολή του σε επεξεργασ ία). Χρυσός σε μορφή κράματος, όπως χρησ ιμ οποιε ίται

πάντα στην κοσμηματοποιία, οξειδώνεται

μετά τη ν ανόπτηση εξ αιτίας των ξένων με­ τάλλων που περιέχει , αλλά, η επ ιφαν ειακή

αυτή οξείδωσ η αφαιρείται με εμβάπτισ η του αντικειμένου σε μπάνιο αραιού θειϊκού ή νι­ τρικού οξέος.

χ uτ ή βέρα από χρ υσό 18 -..:αραηών με δια μάντι της lren" Rrunner. Νί:α νόρκη, σχεδιασμένη έ τσι ώση: να μπορεί να φορεθΕί σε δύο χωρ ισ τά κομμάτια ή ως

ενια ί ο σ ύνολο. Η τραχειά επιφάνΕ ια έχει γίνει με θερ­ μική ο ξε ί δωση. Φωτογραφiι:ι

22

Tomn1Y

γα'.

ΤΑ ΧΡΥΣΟΚΡΑΜΑ ΤΑ. Καθώς ο χρ υ σός στην

καθαρή ή άπεφθη κατάσταση θεωρείται πο­ λύ μαλακός για τις συνηθισμένε ς εφαρ μογές στην κοσμηματοποιία και την οδοντιατρι-

κή, που είναι και οι πιο σημαντικές χρήσεις

χοία ο όρος καράτι σημαίνει περιεκτικότη­

του , συνδυάζεται συνήθως προς κράματα με

τα ή τίτλο και όχι βάρ ος όπως στην περί­

άλλα μέταλλα όπως ο χαλκός, ο άργυρος, το

πτωση των πολύτιμων λ ίθων. Γενικά, οι ιδιό­

νικέλιο και ο ψευδάργυρος. Το καθένα από

τητ ες των χρυσοκραμάτων είναι παρόμοι ες

τα μέταλλα αυτά δίνει στον χρυσό ορισμένα

με τις ιδιότητ ες του καθαρού χρυσού και γι

ιδιαίτερα

αυτό τα πρώτα δεν θεωρούνται από το πλατύ

χαρακτηριστικά και χρωματικά

.

γνωρίσματα. Ανάλογα με τον .τύπο του κρά­

κοινό ως κράματα αλλ'

ματος αλλάζουν το σημείο τήξης, η σκληρό­

«(πoιότητε9~ χρυσού, πράγμα που δεν είναι

τητα , το ε ι δικό βάρος και η ε λατότητα.

β έ βαια σωστό .

Ο λευκός χρυσός, που δεν πρέπει να συγ­

. Οπως

είπαμε

και

ως διαφορετικ ές

προηγου μ ένως,

στη

χέεται με τον λευιcόχρυσo ή πλατίνα, είναι

χρυσοποιία ο όρος καράτι αναφέρεται στην

ένα λευκό κράμα χρυσού που περι έχε ι

σχετική καθαρότητα του χρυσού . Ο καθα­

τοις εκατό λευκόχρυσο ή

12

25

τοις εκατό

ρός ή άπεφθος χρυσός χαρακτηρίζετα ι ω ς

παλλάδιο και έχει ψηλότ ερο σημείο τήξης

χρυσός

από τον καθαρό χρυσό. Είνα ι λευκότερος

αριθμο'ί σημαίνουν ότι το υλικό περιέχει

από τον λευκόχρυσο και πιο σκούρος από

μια μικρότερη αναλογία χρυσού ενώ το υπό­

τον άργυρο

λο ιπο αποτελε ίται από άλλα μέταλλα, που

s terling.

Α νθεκτικός αλλά ελα­

τός πρέπε r να επεξε ργάζεται κατά στάδια με

24

καρατιών

και

οι

μικρότεροι

aυνήθως δεν κατονομάζονται.

ενδιάμεσες ανοπτήσεις για να εξαλειφθούν οι εσωτερικές τάσε ις που παραμένουν στην

μάζα του και μπορούν να προκαλέσουν ραγί­ σματα ε ίτ ε κατά την παραπέρα επεξεργασία είτε κατά τη

ΕΚΑΤΟΣΤιΑIΑ .ΠΕΡIΕΚΤιΚΟΤΗΤΑ ΧΡΥΣΟΚΡΑΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Π ΕΡ IΕΚΤι ΚΟΤ ΗΤΑ ΣΕ ΚΑΡΑΤΙΑ

χρήση.

Ο πράσινος χρυσός, που γίνεται με την

προσθήκη

30-40% αργύρου ή

αργύρου , καδ­

Καράτια (Κ)

24

μίο υ και ψευδαργύρου εί ναι μαλακός και

23Κ

ελατός και δουλεύεται εύκολα. Ο κίτρινος

22 Κ 21 Κ 20 Κ 19 Κ 18 Κ 17 Κ 16 κ 15 Κ 14 Κ 13 Κ

χρυσός γίνεται μ ε την προσθήκη αργ ύ ρο υ και χαλκού.

Όσο μεγαλύ τερο είναι το πο­

σοστό του χαλκού, τόσο πιο κοκκινωπό εί­

ναι το χρώμα του χρυσοκράματος. Ο κ ίτρι­

νος χρυσός είναι '-νας εξαίρετος χρυσός γε­ νικής χρήση ς όπως και ο κόκκινος χρυσός:

οι ιδιότητες επεξεργασίας των τύπων αυτών μεταβάλ λονται σε συνάρτηση με τη

μετα­

βολή της εκατοστιαίας σύνθεσης των χρυ­

Κ

% χρυσός

Καράτια (Κ)

100,00 95,83 91.67 87.50 83.33 79. 17 75,00 70.83 66.67 62,30 58.33 54,17

12 11

% χρυσός 50,00 45 .83

Κ Κ

ΙQΚ

41,67

9Κ

37.50 33.33 29. 17 25,00 20,83 }6.67 12.50 8.33 4, 17

8Κ 7 Κ

6Κ 5Κ 4Κ 3Κ 2Κ ΙΚ

Το σφράγισμα το υ Ίρυσού και των Ίρυ­

σ ο κραμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες με '

σοκραμάτων ;

ένα σήμα δ ηλωτικό της ποιότητας του υλι­

κού διέπεται από ειδικό νόμο(U.S.

Stamping

και ελέγχεται από το Εθνικό Γραφείο

ΤΑ ΧΡΥΣΟΚΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑ ΡΑ τι. Μολονό­

Law)

τι ο καθαρός χρυσός θεωρείται πολύ μαλα­

Προτύπων . Το οποιοδήποτε είδος που έχει

κός για τις περισσότερ ες διακοσμητικές

μια συγκεκριμένη ποιότητα, όπως δηλώνε­

δουλειές, στην περίπτωση των χρυσών φύλ­

ται από την σχετική σφραγίδα (π . χ .

λων είναι γεγονός ότι η καλύτερη ποιότητα

όταν ελεγχθεί δεν επιτρέπεται να έχει αριθ­

είναι αυτή των

μό καρατιών μικρότερο από μισό καράτι

23

καρατιών, .που πλησιάζει

18

Κ) ,

σε καθαρότητα τον άπεφθο χρυσό. Μερικές

από όσο δηλώνεται με τη

τεχνικ ές δαμασκηνής διακοσμητικής χρη­

όταν το είδος είναι κολλητόJη μέγιστη ανε­

σφραγίδα ενώ

σιμοποιούν σύρμα από καθαρό χρυσό επει­

κτή διαφορά για ολόκληρο το είδος είναι Ι

λαμπρότητά του.

καράτι . Τα ευρωπαϊκά είδη από χρυσό και

Για είδη όμως που πρέπει να φορεθούν ή να

άργυρο πρ έ πει να περιέΊουν περισσότερο

χρησιμοποιηθούν, όπως τα κοσμήματα, συ­

πολύτιμο μέταλλο από όσο δηλώνεται με

νηθίζεται η χρησιμοποίηση χρυσοκραμά­

τη

των που η περιεκτικότης τους σε καθαρό

ρείται Ίρυσός κράμα Ίρυσού που είναι λιγό­

χρυσό εκφράζεται σε καράτια . Στη

τερο από ΙΟ καράτια. Υλικά κάτω των Ι Ο

δή αυτό δεν χάνει πoτ~ τη

χρυσο-

σφραγίδα τους. Στην Αμερική , δεν θεω­

23

καρατιών δεν μπορούν να σφραγισθούν για­

που θέλουν να κολλήσουν. Η διαδικασία

τί η περιεκτικότης τους σε χρυσό είναι τόσο

αυτή μπορεί να γίνει αξιόπιστη αν βεβαιω­

χαμηλή ώστε οι ιδιότητ ές τους απέχουν πο­

θεί κανείς ότι το σημείο τήξης του κράμα­

λύ από τις ιδιότητες του χρυσού. Στις Δυτι­

τος χρυσοκόλλησης είναι χαμηλότερο από

κές χώρες τα συνηθέστερα χρησιμοποιού­

το σημείο τήξης του χρυσού από τον οποίο

με να καράτια είναι τα

αποτελείται

18

και τα

14.

Οι τεχνί­

το

αντικείμενο.

χνά χρυσό

ποιημένων διαστάσεων (στην Αμερική περί­

καρατιών που μολονότι είναι

μαλακός και φθείρεται εύκολα προτιμιέται

που

1,5)( 1,5

σε

έτοιμες

κολλήσεις

22

πουλιώνται

Οι

τε ς της· Απω Ανατολής χρησιμοποιούν συ­

κύβους

τυπο­

ιντσών).

για το χαρακτηριστικό λαμπροκίτρινο χρώ­ μα του και για λόγους που ανάγονται σε πα­

ραδοσιακά ταμπού τα οποία αποσκοπούν

οι ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ Στο

στην αποφυγή της μόλυνση ς της καθαρότη­

διεθνές εμπόριο ως μονάδα μέτρησης του βά­

τας του χρυσού από την κατασκευή και χρή­

ρους του χρυσού έχει καθιερωθεί η ουγγιά

ση φτηνών κραμάτων.

τρόυ, που οφείλει το όνομά της στην γαλλι­

Ο όρος (~επίχρυσω) είδος σημαίνει ότι επά­ νω σε ένα βασικό μέταλλο έχε ι προστεθεί

κή πόλη

31,183

Troyes.

Η ουγγιά τρόυ είναι ίση με

γραμμάρια. ·Αλλες μονάδες είναι η

ένα στρώμα χρυσοκράματος με ετερογενή

λίβρα, που ισούται με

συγκόλληση χαμηλής ή υψηλής θερμοκρα­

Υουέιτ που ισούται με το ένα εικοστό της

σίας, θερμή κυλίνδρωση , η λεκτρόλυση, εμ­

ουγγιάς (Ι ουγγιά τρόυ

βάπτιση κ.ά. μεθόδους είτε στη

ο κόκκος που ισούται με το ένα εικοστό τέ­

μια πλευρά

20

ουγγιές, το πεννυ­

= 20 πεννυγουέιτ) και

-= 24

είτε και στις δύο πλευρές του βασικού με­

ταρτο του πεννυγουέιτ (Ι πεννυγουέιτ

τάλλου.

κόκκοι). Οι μονάδες αυτές εκτοπίζονται όλο

Το σύνθετο μ έταλλο

μπορεί να

υποβληθεί σε σφυρηλάτηση, κυλίνδρωση ή

και πιο πολύ, ιδίως στην Ευρώπη, από το

τράβηγμα για να δώσει ένα προϊόν συγκε­

γραμμάριο και το χιλιόγραμμο. Πίνακες με­

κριμένων μικρότερων δ ιαστάσ εων .

τατροπή ς εκφρασμένοι στο αγγλοσαξωνικό

Για

παράδειγμα,

1/ 1012

ένα

σήμα

«επίχρυσο

Κ)) σημαίνει ότι το βασΙΚό μέταλλο

και το μετρικό σύστημα δίνονται στο τέλος του βιβλίου.

έχει επιστρωθεί, σε μια ή σε περισσότερες

Χρυσός σε μορφή σύρματος και φύλλου

12 καρατιών

παράΊεται σε βιομηχανική κλίμακα, τα δε

και ότι το χρυσόκραμα αυτό αποτελεί το ένα

χαρακτηριστικά μεγέθη τους εκφράζονται

δέκατο του ολικού βάρους του αντικειμέ­

είτε στο εμπειρικό αγγλοσαξωνικό σύστημα

νου.

Όταν κοπεί ένα φύλλο του μετάλλου

είτε στο διεθνές μετρικό ή δεκαδικό. Αντι­

αυτού αποκαλύπτεται ο πυρήνας του βασι­

στοιχίες δίνονται σε πίνακες στο τέλος του

κού μετάλλο υ.

βιβλίου.

επιφάνειές του, με χρυσόκραμα

Τα φύλλα χρυσού διατίθενται στο εμπό­ ριο σε μια μεγάλη ποικιλία παχών και αριθ­ οι ΚΟΛΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΡΥΣΟΚΡΑΜΑ ΤΩΝ. Η τέ­

μού καρατιών. Τα χρυσά σύρματα μπορούν

χνη της συγκόλλησης πιστεύεται ότι άρχι­

να έχουν κυκλική, ημικυκλική, τετραγωνι­

σε από τον χρυσό. Γενικά, χρησιμοποιείται

κή, ορθογώνια διατομή ή ειδικά σχήματα .

μια κόλληση, ένα υλικό λιγότερων καρα­

Τα κύρια χαρακτηριστικά των προϊόντων

τιών από τον χρυσό των κομματιών που πρό­

αυτών είναι ο αριθμός καρατιών, το χρώμα,

κειται να συγκολληθούν, το οποίο λιώvει σε

το μήκος , το πλάτος (ή το εμβαδόν διατο­

χαμηλότερη θερμοκρασία και είναι πιό λε­

μής), το βάρος ανά μονάδα μέτρησης κ . α.

πτόρρευστο. Τα κράματα χρυσοκόλλησης

Τέτοιου είδους ποσοτικά στοιχεία για μερι­

παράγονται σήμερα με ελεγχόμενες θερμι­

κά τυπικά προϊόντα και σχέσεις μετατροπής

κές συνθήκες και έχουν χρώμα που πλησιά­

από μετρικό σύστημα σε μετρικό σύστημα

ζει προς το χρώμα του προς συγκόλληση

δίνονται στο τέλος του βιβλίου.

χρυσού. Σοβαρές εταιρείες παράγουν κολ­ λητικά κράματα γ ια χρυσό

18K,

14Κ και

10Κ καθώς επίσης και για διάφορους τύπους

Πέρα από τις καθαρά αισθητικές απαιτή­ σεις, η

εκλογή του

οποιουδήποτε τυπο­

ποιημένου βασικού υλικού εξαρτάται κυ­

λευκού χρυσού. Μερικο\ τεχνίτες χρησιμο­

ρίως από τη

ποιούν

έναν

ζεται. Για παράδειγμα, μερικά χρυσοκράμα­

χρυσό λιγότερων καρατιών από τον χρυσό

τα είναι ακατάλληλα για επισμάλτωση, η

24

απλώς ως

υλικό- κόλλησης

χρήση για την οποία προορί­

οποία απαιτεί υλικό απαλλαγμένο από ψευ­

σμα'την μεταβολή του επιφανειαKO~ χρώ­

δάργυρο.

ματος και την απόθεση έμμονων αποθέσεων

Άλλες απαιτήσεις, όπως η ανά­

γκη λεπτομερειακής δουλειάς, οι ιδιότητες

οξειδίου.

καλής χύτευσης, η αντοχή στο ξύσιμο και

Για τη σωστή 'εκτίμηση της θερμοκρα­

το γδάρσιμο και η διατήρηση του χρώματος

σίας του κράματος κατά τη διάρκεια της ανό­

μετά την ανόπτηση επιβάλλουν την εκλογή

. πτησης, συνιστάται η επικάλυψη του αντι­

του κατάλληλου για την περίπτωση κράμα­

κείμενου με ένα συλλίπασμα που γίνεται ρευστό σε ορισμένη, γνωστή θερμοκρασία.

τος.

Ο κίτρινος, ο κόκκινος και ο πράσινος χρυ­

σός θερμαίνονται για να' γίνουν μαλακοί Η

ΧΡΗΣΗ

ΤΩΝ ΧΡΥΣΟΚΡΑΜΑΤΩΝ: ΓΕΝΙΚΕΣ

στους

650·C

περίπου και στη

θερμοκρασία

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣElΣ. Ο χρυσός είναι κατάλληλος

της θαμπής ερυθροπύρωσης. Ο κόκκινος

για μορφοποίηση, με όλες τις μεθόδους.

χρυσός σβήνεται όσο είναι θερμός, αλλιώς

Μια βασική μέριμνα κατά τη

χρήση του

θα γίνει σκληρός, ενώ ο πράσινος και ο κί­

χρυσού, ιδίως για εκείνους που είναι συνη~

τρινος χρυσός ψύχονται είτε με σβήσιμο εί­

θισμένοι στη

δουλειά με ασήμι, έχει να κά­

τε εκτιθέμενοι στον αέρα. Ο λευκός χρυσός

νει με το γεγονός ότι ο χρυσός, που έχει

χρειάζεται ανόπτηση σε θερμοκρασία περί­

διπλάσιο σχεδόν ειδικό βάρος από τον άρ­

που

γυρο, ζυγίζει σε ίσους όγκους, πολύ περισ­

μπρής ερυθροπύρωσης και ψύχεται είτε με

σότερο. Αυτό μπορεί να παίξει σημαντικό

σβήσιμο όσο είναι θερμός είτε βαθμιαία

ρόλο, ιδίως στην κοσμηματοποίηση, στη

εκτιθέμενος στον αέρα. Η θερμοκρασία χύ­

σχεδίαση και στη

τευσης του χρυσού είναι γύρω στους

Κατά τη

μέθοδο της δουλειάς.

συγκόλληση του χρυσού πρέπει

να διαλέγεται το κατάλληλο για τη

760·C

και στην κατάσταση της λα­

1100 -

1300·C.

λει­

τουργικότητα του προϊόντος υλικό συγκόλ­ λησης. Σε είδη που απαιτούν περισσότερες

ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΜΕ ΟΞΥ. Μια γενική μέ­

από μια συγκολλήσεις η δουλειά πρέπει να

θοδος σχετικής ακρίβειας για την δοκιμή

αρχίζει με τη

του χρυσού στηρίζεται σε μια συλλογή από

σκληρότερη κόλληση, αυτή,

που γίνεται με πιο δύστηκτο υλ,κό, και να

δοκιμαστικές

προχωράει βαθμιαία προς τις πιο μαλακές

αριθμούς καρατιών, μια μαύρη πέτρα δοκι­

κολλήσεις, με υλικό που λιώνει σε χαμηλό­

μής, την «λυδία λίθο», ένα μπουκαλάκι με

τερη θερμοκρασία, έτσι ώστε να προστα­

νιτρικό οξύ (για κράματα μέχρι

τεύονται οι ήδη δημιουργούμενες συνδέ­

τιών) και ένα μπουκαλάκι «βασιλικό ύδωρ»­

σεις.

μίγμα ατμίζοντος νιτeικού και πυκνού θειϊ­

Είναι

δυνατό

να

χρησιμοποιηθεί

ένα

συλλίπασμα με μορφή υγρού ή πάστας και για τον σκοπό αυτό συνιστάται η χρησιμο­

κού οξέος

βελόνες,

σημειωμένες

10

με

καρα­

(για κράματα που περιέχουν πε­

ρισσότερα από

10

καράτια χρυσό).

Με μια λίμα δημιουργείται σε αφανή πε­

ποίηση των ειδικών για τον χρυσό συλλι­

ριοχή του αντικείμενου μια χαραγή βάθους

πασμάτων. Τα υγρά συλλιπάσματα προορί­

αρκετού ώστε να αποκαλυφθεί το εσωτερικό

ζονται για συγκολλήσεις που διαρκούν πε­

μέταλλο του δοκιμαζόμενου είδους. Ρίχνε­

ρισσότερο χρόνο. Τα σύρματα του συγκολ­

ται μια σταγόνα νιτρικού οξέος. Αν παρα­

λητικού πρέπει να είναι λεπτότερα από τα

χθεί ένα ζωηρό πρg.σινο χρώμα αυτό σημαί­

συνδεόμενα άκρα του αντικείμενου.

νει ότι το αVΤΙKεί'μενo είναι επίχρυσο και η

Κατά τη

θερμική μετεπεξεργασία ή ανό­

βάση του από χαλκό ή χαλκούχο κράμα.

πτηση του χρυσού, ο τεχνίτης πρέπει να

Ένα ροζ εξάνθημα με υφή κρέμας δείχνει

προσέχει ώστε να μην υπερθερμαίνεται το

ότι

μέταλλο γιατί, στην περίπτωση αυτή, μπο­

ασήμι. Μια ελαφρά αντίδραση δείχνει ότι

ρούν να προκληθούν ζημίες ή και ξαφνική

πρόκειται για χρυσόκραμα μέχρι ΙΟ καρα­

καταστροφή του αντικεΙμενου. Η υπερθέρ­

τιών ενώ η έλλειψη αντίδρασης υποδηλώνει

μανση προκαλεί επίσης μια μεταβολή της

χρυσό πάνω από ΙΟ καράτια.

έχουμε να κάνουμε με

επιχρυσωμένο

μοριακής δομής του κράματος που μπορεί

Η δοκιμή των χρυσοκραμάτων περιεκτι­

να οδηγήσει σε δυσκολίες κατά το δούλεμά

κότητας μεγαλύτερης των ΙΟ καρατιών γίνε­

του. Φέρνει επίσης τα μη ευγενή συστατικά

ται με το τρίψιμο του δοκιμίου

του κράματος στην επιφάνεια, με αποτέλε-

ειδική μαύρη πυριτική πέψα

πάνω σε μια

-

τη

«λυδία

25

Σημείο ζtσ η ς

221()OC

Σημείο τή ξη ς (κρά­ μα

ste rling)

893°C

Ο άργυρος βρ ίσκ ετα ι στη φύση τόσο ως αυτοφυές μεταλλικό στο ιχείο όσο και ως

συστατικό δ ιάφορων χημικών ενώσεων . Ο φυσικός μεταλλικός άργυρος συναντιέται σε μορφή ψηγμάτων, συρματοειδών σχημά­

των και μαζών , με βάρος των τελευταίων μέ­ χρ ι και

700

περίπου χ ιλιογράμμων . Ο αυτο­

φυής άργυρος ε ίναι σπάνιος κα ι έχε ι κ αθα­ ρότητα μεταξύ

900 και 980 χι λιοστών.

Σήμερα, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, ο άργυρος είνα ι παραπροϊόν 'Τ η ς μεταλλείας του χρυσού και της μ ε τα λλου ργ ίας του μ ολύ­

βδου, του χαλκού ή του ψευδάργυρου, στοι­

Δοκιμή χρυσού με οξύ: Ι . ΧΡ'Jσές δo ~ιμασΤΙKές βελό­ ν cς ,2 . Μαύρη πέτρα με ίχνη από την βελόνα και το

χεία μ ε τα οπο ία συμπορεύεται συνήθω ς στη

αντΙΚ Ε ίμ Ενο.3. Γι.ιάλ ινο μπουκάλι με σ μυ ρισμένο στ ι;­

φύση . Αποχωρίζετα ι από τα μέτα λλα αυτά

Υ ανό πιiιμα ι; ι δικό Υια οξί:α.

κατά τον καθαρ ισμό τους. Εξάγεται ε πίσης από τα με τα λλεύματα με άμεση φρύξ η και

τ ή ξη, με αμαλγαματοπο ίηση , με εκχύλιση

- έτσι ώστε να δημιου ργηθεί ένα ευδ ιά­

μ ε κυανιούχα άλατα (μια δ ι εργασ ία ανάλο­

κριτο χρυσό ίχνο ς. Δίπλα στο ίχνος αυτό

γη μ ε αυτή του καθαρ ισμ ού του χρυσού) και

αλλά σε κάποια απόσταση τρίβεται μια από

με άλλες υδ ρομεταλλουργικές επεξε ργα­ σί ες . Μια πρωτόγονη μέθοδος απομόνωσης

λίθο»

τι ς μαρ καρ ισμ ένες χρυσές · βελόνες. Επάνω

στα δύο ίχνη στάζεται ταυτόχρονα λίγο (~ βασιλΙKό ύδωρ)) και παρατηρούνται οι

χρυσού" ή αργύρου, γνωστή ως κυπέλλωση ,

στηρ ι ζόταν στη ν τοποθέτηση του μεταλλεύ ­ ματ ο ς σε ένα μικρό , ρ ηχ ό κύπελλο από τέ­

αντιδράσε ις. Αν το ίχνος από τη βελόνα αντιδράσ ει πιο γ ρήγ ο ρα από το άλλο, αυτό

φρα οστών και στη ν έ κθ ε ση του κυπέλλου

ση μαίνε ι ότι τ ο χρυ σ.όκραμα περιέχε ι πε­

και του περιεχομένου του σε ψηλή θερμο­

ρ ισσότερο χρυσό από όσο υποθέσαμε. Τότε

κρασία με ταυτόχρον η παροχέτευση άφθο­

παίρνουμε την αμέσως ε πό μ ενη μαρ κα ρισμέ­

νου

νη βελόνα, αφού σκουπίσουμε καλά την μαύ­

ταν και έπεφτα ν στον πυθμένα του κυπέλ λου

ρη πέτρα . και επ αναλαμβάνου μ ε την προη­

ενώ τα πολύτιμα μέταλλα έλ ιωναν και χω­

γού με νη δ ιαδ ικασία. Αν το ίχνος του αντι­

ριζόντουσαν με απόχυση και ψύξη.

atpa.

Τα μη ευγενή μ έταλλα οξε ιδωνό ­

κείμενου αντιδράσει πιο γρήγο ρα από το

Στην καθα ρή κατάσταση ο άργυρος είναι

ίχνος της δοκ ιμαστ ικής βελόνας συμπεραί­

το πιο ελατό και όλκ ιμο μ έταλλ ο μ ετά τον

νου μ ε ότι το δο κίμιο ε ίναι φτωχότ ερο σε

χρυσό . Είναι το λευκότερο μέταλλο και η

χρυσό από τη

επ ιφά νειά του μπο ρεί να στιλ β ωθε ί σε ψηλό

βελ όνα.

Η μέθοδος συνεχίζεται μέχρις ότου συμπέ­

βαθμό ανακλαστικότητας. Ο καθαρός άργυ­

σουν ο ι δύο αντιδράσεις. Kυ~λoφoρoύν στο

ρος, όγκο προς όγκο, έχει το μισό περίπου

ε μπόριο γ ια τις δοκιμές του ε ίδους αυτού

βάρος του χρυσού και του λευκόχρυσου και

μικρά γυάλ ινα φιαλίδια με σμυρισμένα πώ­

τετραπλάσιο βάρος από το αλουμίνιο. Ο

ματα , που περιέχουν πυκν.ό νιτρικό οξύ και

καλούμενος στο εμπόριο καθαρός άργυρος

«βασιλικό ύδωρ»

έχει περιεκτικότητα

- aqua regia.

ρός είναι ΑΡΓΥΡΟΣ

Ι διό-τη-τες (καθαρό στο ιχι; ίο)

Ε ι δ ικό βάρ ος Σημείο τήξης

26

999%0 ενώ

ο υπε ρκαθα­

ή και περισσότερο και εξ

αιτίας της δυσκολίας του καθαρ ισμού του έχει δυσανάλογα μεγαλύτερη τιμή.

Ag 47

Ατομικό βάρος

999,5%0

107,88 10,50 960,5 0 C

. Οπως συνt βη και με τον χρυσό, η ανακά­ λυψη του αργύρου στη φύση σε σχετικά κα­ θα ρή κατάσταση και οι ελκυστικές ιδ ιότη ­ τες επεξ εργασίας του κέρδισαν από νωρίς την προσοχή και εκτί μη ση του ανθρώπου.

Εκτός από τη

δ ιακοσμητική χρήση του μ ε

τη μορφή κοσ μημάτων και σκευών, ο άργυ­ ρος χρησιμοποιείται σήμερα και στην κοπή νομισμάτων, στην φωτογραφική τ έχνη και

στην οδον τιατρική , καθώς επίσης και ' γ ια την παραγωγή κραμάτων ετερογενού"ς συ­

γκόλλησης υψηλής θερμοκρασίας. Ο άργυ­ ρος ήταν το μ έταλλο που πρωτοχρησιμο­

ποιήθηκε για εμπορικά ενδιαφέρουσες ηλε­ κτρολητικές

επ ιμ εταλλώσε ι ς, πριν εκατό

και περισσότερα χρόνια. Εκτός από την ελ­ κυστική του ε μφάνιση , η αντοχή του με­

τάλλου στην προσβολή από τα τρόφιμα και τα οργανικά οξέα (εκτό ς από αυτά που περιέ­ χουν θείο) συντέλεσαν στη μ εγάλ η διάδοση του αργύρου ως μέσου κατασκευής και επι­

μ ετάλλωσης των επ ιτραπ έζ ι ων σκευών.

ΤΑ ΑΡΓΥΡΟΚΡΑΜΑΤΑ. Στην καθαρή του κατά­ σταση ο άργυρος, όπως και ο χρυσός, είναι πολύ μαλακό ς για την κατασκευή των πε­

ρισσότ ερων

διακοσμητικών

αντικειμένων

και γι' αυτό συνδυάζεται συνήθως με άλλα μέταλλα, με σκοπό να αυξηθεί η σκληρότη­ τα και η ανθεκτικότητά του . Το πιο κοινό από τα κράματα αυτά είναι ο άργυρος

ster-

}ing, που οφείλε ι το όνομά του στο γεγονός ότι ήταν το πρότυπο κράμα κοπής αργυρών

Ασημένι ες π ό ρπι: ς σε μορφή ({ ΝότιοΙ.> Σταιιοοί.ι" κατα­ σκευασμΙνες στ ο Λλγέρι. Λεπτό σίι ρ ~l α φ ι λ ιγκρέ επάνω σε διάτρητ r.ς μ c τα λλι κές βάσεις μ ι: θόλους και ψήΥμα ­ τα. ΦωΓΟ Υραφία Oppi.

Aση~l ί:. νι o μπω). σχεδ ιασμένο από τον γ ια τον

Georg .Iensen.

Henning Koppel

Η ακανόνιστ η μ ορφ ή συγιφατεί­

ιαι α /(ό μια γλl.>πτή συμπαγή ασημ έν ια βάση .

Jen~'cn 5ίilvι·r.~nιίtlιs

Lcd.

Georg

Κοπεγχάγη. Δαvία.

27

νομισμάτων στην Αγγλία πριν από το

1920. sterling αποτελείται από 925 μέ­ αργύρου και 75 μέρη χαλκού. Στις Ηνω­

Χτ έ νι απ ό άργ υρο

Stc rIing

μ ε «σταγόνες» ορείας κρυ­

Ο άργυρος

στάλλου από τ ον ΤΟΓυ η Bulo w - Hube, Βίοι, Γαλλία . Χρησιμοποιείται τόσο μ ετα λλΙκ'ό φύλλο όσο και σύρ­

ρη

μα . ΦωΤΟ Υραφ ία

Pa%

Mo nti.

μένες Πολιτείες της Αμερικής για να σφρα­

γισθεί ως ασημένιο ένα είδος πρέπει να έχει τίτλο τουλάχιστο 0,921 (δηλ. να έχει τουλά­ χιστο

921

ματος) ή

μέρη αργύρου στα

0,9 Ι 5

1000 μέρη

κρά­

μαζύ με τις συγκολλήσεις,

σύμφωνα με τους κανονισμούς του κρατικού

Γραφείου Προτύπων. Είδη με λιγότερο από

90%

άργυρο δεν μπορούν να σφραγισθούν

ως ασημένια.

Στην Ευρώπη , τα πρότυπα

απαιτούν περιεκτικότητα σε άργυρο μεγαλύ­ τερη από αυτή που δηλώνει η σφραγίδα. Ο άργυρος, σε αντίθεση με τον χρυσό, δεν παράγεται σε κράματα περιεκτικότητας μι­

κρότερης του

80 τοις

εκατό όταν προορίζε­

ται για διακοσμητικούς σκοπούς , τουλάχι­ στο στη

Δύση, μολονότι στην' Απω Ανα­

τολή γίνονται κράματα μ ε τίτλο μικρότερο του

O,8QO,

κοπή

\

που χρησιμοποιούνται για την

ασημένιων

νομισμάτων.

Πάντως,

υπάρχουν διάφορα κράματα για άλλες χρη­ σεις, εκτός από tην διακοσμητική, που ΠΕ­

ριέχουν χρυσό, κασσίτερο,

μόλυβδο

και

ψευδάρΎυρο. Το ήλεκτρο ήταν ένα ωχροκί­ τρινο κράμα χρυσού-αργύρου που χρησιμο­

προϊόντα αργύρου (εκτός από τις ράβδους ή

ποιόταν από τους αρχαίους

χ ελ ώνες) πωλόύνται σε ανοπτημένη ή μα­

Έλληνες και

ΡωμαΙους . Τα Αμερικανικά ασημένια νομί­

λακή κατάσταση, αν δεν ζητηθεί το αντίθε­

σματα είχαν

το από τον αγοραστή .

90

τοις εκατό άργυρο και ΙΟ

τοις εκατό χαλκό. Ένα τυπικό οδοντιατρι­ κό κράμα για αμάλγαμα περιέ!ει εκατό άργυρο,

3-6

67-70 τοις 25-29

τοις εκατό χαλκό,

ΓΕΝΤΚΕΣ ΠΑΡΑ ΤΗΡΗΣΕΤΖ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ

τοις εκατό κασσίτερο και κατά μέγιστο όριο

ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥ. Κατά την επεξεργασία του

τοις εκατό ψευδάργυρο. Το κράμα αργυ­

αργύρου ενέργε ι ες όπως η /(υλίνδρωση προς

ρο κολλήσεων , ένα σημαντικό αργυρούχο

ομοιοπαχή φύλλα, το τράβηγμα μέσα από

0,2

κράμα, εξετάζεται στη σελ.

/(οίλη μήτρα για την αλλαγή της διαμέτρου

195.

ή της διατο μής ενός σύρματος, η σφυρηλά­ τηση προς ορισμένη μορφή ή το στάμπωμα Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥ. Ο άργυρος

sterling

με καλούπια ή μαλακό υπόστρωμα έχουν ως

σε

αποτέλεσμα μια σκλήρυνση του μετάλλου

μορφή ελάσματος, σύρματος, φύλλου και σε

καθώς τα μόρια συμπιέζονται από την επί­

ειδικές μορφ ές όπως τα ψήγματα (ακανόνι­

δραση του εργαλείου επάνω στο μέταλλο .

στες μάζες που γίνονται με χύσιμο λιωμένου

Δημιουργούνται επίσης εσωτερικές τάσεις

αργύρου σε νερό), κοίλων σωλήνων ορθογώ­

που μπορούν να δυσκολέψουν την επεξερ­

νιας, κυκλικής ή τετραγωνικής διατομής

γασία ή να προκαλέσουν επιφανειακά , ραγί­

και σε κύκλους διαφόρων διαμέτρων. Που­

σματα ή και σπασίματα. Τότε προκύπτει η

λιέται με την ουγγιά τρόυ

γραμμά­

ανάγκη του να επαναφερθεί το μέταλλο σε

ρια) ή με το γραμμάριο, .όπως ο χρυσός, αλ­

μια μαλαKή ~ ελατή κατάσταση για να γίνει

λά μερ ικ ές φορές πουλιέται σύμφωνα με το

δυνατή η παραπέρα εργασία.

(και

ο

καθαρός

άργυρος)

πωλούνται

(31 ,183

μήκος, το πλάτος, το πάχος , την διάμετρο

Αυτό επι τυγχάνεται με την ανόπτηση ή

Στην αμερικανική αγορά κυκλοφο­

την υποβολή του μετάλλου στην επίδραση

ρούν και ημιτελειωμένα προϊόντα με τυπο­

της θερμότητας. Η καλύτερη θερμοκρασία

ποιημένες μορφές και διαστάσεις. 'Ολα τα

ανόπτησης του αργύρου

κ.λπ .

2Η

sterling

είναι αυτή

Μετά τη θέρμανση, το μέ­

από την ιδιότητα αυτή του μετάλλου για να

ταλλο μπορ εί να «(σβησθεί~) σε νερό ή αραιό

το χρωματίσει σκόπιμα ή να το (c πατινάρει»

των

600-6500C.

υδατικό διάλυμα οξέος ή να άφεθεί να κρυώ­

κάνοντάς το να φαίνεται παλιό. Αυτό γίνε­

σει στον αέρα, οπότε θα επανακτήσει την

ται με το να τοποθετηθεί το μέταλλο σε μίγ­

μι;ιλα"ότητά του. Μπορούν να 'Χρησιμο­

μα

ποιηθούν και χαμηλότερες θερμοκρασίες με

έτο ιμο στο εμπόριο (βλ . και στο μέρος εκεί­

ανάλογη επιμήκυνση του χρόνου θερμικής

νο του βιβλίου που εξετάζει τον χρωματι­

κατεργασίας. Οι ψηλότερες θερμοκρασίες

σμό των μετάλλων, σελ .

θειούχων

ενώσεων.

που

κυκλοφορεί

500).

θα προκαλέσουν υπερθέρμανση , μια μετα­

Με την προσθήκη στον άργυρο ευγενών

β ολ ή της δο μή ς του μετάλλου συνοδευόμε­

μετάλλων, όπως το παλλάδιο ή ο χρυσός,

νη από τη

έχουν δημιουργηθεΙ πλούσια σε άργυρο κρά­

δημιουργία ((εγκαυμάτων» στην

επιφάνειά του, οπότε θα χρειασθεί λιμάρι­

ματα

σμα των προσβεβλημένων σημείων , και εν­

θεΙου. Η επ ικάλυψη του αργύρου με ένα λε­

δεχομένως από τον σχηματισμό ενός στρώ­

πτό στρώμα νικελίου και ροδίου δίνει ευχά­

που

αντέχουν

στην

επίδραση

του

ματος οξειδίου του χαλκού , που δημιουργεί­

ριστα αισθητικά αποτελέ σματα και ισχυρή

ται ακριβώς κάτω από την επιφάνεια του

προστασία από το θείο.

αντικ ε Ιμενου , όταν το ασήμι που περιέχει

χαλΚό ανοπτάται στον αέρα. Η «σκουρ ιά » αυτή γίνεται ορατή κατά τη τη

στίλβωση με

μορφή σκούρων κηλίδων και οφείλεται

στην οξείδωση του χαλΚΟύ του θερμαινόμε­ νου κράματος. Μπορεί να αφαιρεθεί με ε μβά­

πτιση σε ένα ψυχρό διάλυμα νιτρικού οξέος

50

τοις εκατό , με συνεχή παρακολούθηση

της ε πιφάνειας και αφαίρ ε ση του αντικείμε­

νου από το ο ξύ, ευθύς μόλις οι επιφάνε ιε ς που δεν έχουν σκουριά γίνουν γκρ ι ενώ αυ­ τές που έχουν σκουριά γίνουν μαύρ ες. Μετά

το ε πιμ ελ ημ ένο ξέ πλ υ μα μ ε καθαρό νερό. το κράμα

s terHng

πρέπε ι να είναι απαλλαγμένο

από οξείδια αλλ'

αν τυχόν παραμείνουν

ίχνη σκουριάς θα πρέπ ε ι να επαναληφθεί η

όλ η διαδ ικασία. Το κράμα του αργύρου μπορεί να προστα­

Η ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ APΓYl'ΌY. Μια απλή μέθοδος

που δίνει μια γενική ένδειξη της παρουσίας αργύρου ε ίναι και η ακόλουθη. Δημιουργεί­ στ ε. με μια λίμα. μια σχετικά βαθειά εγιco πή στο μέταλλο (όταν πρόκειται για τελειωμέ­ νο αντικείμενο σε ένα αφανές μέρος του).

Ρίξτε μια σταΎόνα καθαρού νιτρικού οξέος στη

χαραγμένη περιοχή και παρατηρείστε

τα αποτελέσματα. Ο καθαρός άργυρος παρά­ γει έναν λευκό, παχύρρευστο σαν κρέμα

αφρισμό

(0,925)

του

οξέος,

το

κράμα

sterling

δίνει έναν ομιχλώδη αφρισμό, ενώ

τα φτωχότερα σε άργυρο κράματα γίνονται

σκούρα ή και μαυρίζουν. Τα επάργυρα είδη μ ε βάση χαλΚΟύ, όπως και αυτά με βάση νικελίου, πρασινίζουν.

τ ευ θεί από τον κίνδυνο της σκουριάς με το να καλυφθ ε ί με ένα δΙάλυμα βόρακα ή βορι­ κού οξέος ή μίγματος βόρακα και βορικού ο ξέ ος και να πλυθεί με άφθονο νερ ό μ ετά τη θέ ρμανση.

Μεγάλο

μ έρος

του

κινδύνου

σκουριάσματος προλαμβάνεται με την ευ­

ΗΛΕΚΤΡΟΛ ΥΤ/ΚΟ

ΚΑΘΑΡ!ΣΜΑ

ΤΩΝ ΑΣΗΜΙ·

ΚΩΝ. Τα επ ίπεδα και άλλα ασημένια είδη μπορούν να απαλλαχθούν γρήγορα και χω­ ρίς φθορά από τις επ ιφανειακ ές σκούρες ιcηλίδες θειούχου αργύρου με το να εμβα­

θύς εξαρχής αποφυγή της υ περθέρμανσης

πτισθούν σε ένα δοχείο από αλουμίνιο που

τ ου μετά λλου.

περιέχει μαγειρική σόδα (όξινο ανθρακικό

Μεγάλα κο μμάτια από αργυρόκραμα

ling

ster-

μπορούν να υποβληθούν σ ε μια αργή

νάτριο) και επιτραπέζιο αλάτι (χλωριούχο νάτριο) μαζύ με λίγο · σαπούνι. Το διάλυμα

σκλήρυνση, που αυ ξάνει την αντοχή και

με το εμβαπτισμένο αντικείμενο ζεσταίνεται

ελαχιστοποι ε ί την εμφάνιση παραμορφώ­

μέχρις όταν βράσει και ο βρασμός διατηρεί­

σ ε ων . Η ε π εξε ρ γ ασία αυτή συνίσταται από

ται μερικά λεπτά. ·Υ στερα, τ ο αντικείμενο

μία θέρ μανση του αντικ είμ ε νου επί δυόμισυ

αφαιρείται, ξεπλένεται με ιcαθαΡ ό νερό και

ώρε ς , μ ετά το ((σ βήσιμω>, σε θερμοκρασία

ξ ηραίν ε ται .

2800C. Το θείο προσβάλλει τον άργυρο και τον μαυρίζε ι επιφανειακά. δημιουργώντας θειού­

ι\ΕΥΚΟΧΡΥ ΣΟ Σ ·ή ΠΛΑΤιΝΑ Ρι

χο άργυρο, που ελαττώνε ι την ανακλαστικό­

Ι διότ ητες Ι καOuρό στοιχείο)

τητά του. Ο τεχνίτης μπορ ε ί να επωφελ ηθεί

Ατομικό βάρος

78

95 ,23

29

Περιδi:ραι ο fOυ

C<t rI ier, New York .

σε δl':σ ιμο από λευ ­

κ όχρυσο που περιλαμβάνει δ ιαμάνnα κα ι μια ασ υν ή­ θιστη συλλογή σμαραγδιών πο υ τα ιρι άζουν τόσο στο χρώμα όσο και στο μί: γΕfιος. Τ ο όλο δέσιμο, εκτός από τις uποδοχ ές των σμαραγδιών , ε ίνα ι αιrό λευ κόχρυσο­ πλατίνα που χρησιμ ο π ο ι ε ίται μ ε τις πο λύ τιμες π έ τρ ες

Π ερ ιδέρα ιο από λευ κόχρ υσο και οβάλ παντατίφ με

επειδlι ε ίναι ανθΕ κτικός και δε ν αλλάζει χρώ μα. Για τι ς υποδοχές τ ων σμαραγ δ ι ών και των ΡO υ μτtι ν ιών χρησ ι ­

δ ιαμά ντια, σχεδιασμ έ νο από τόν Gilbert A!bcrt για τ η ν

μοποιείτα ι κ ίτρι νος χροοός γιατ ί δ ί νε ι μ ι α ζεστασιά στην εμφάν ιση του κοσμήματ ος. Τα δ ιαμά ντια με επ ί ­

χρυσ ου για κοσμ ήματα , τιου δ ια δόθ η κε ευρύτερα το 1906, έ φ ε ρε ι:πανάσταση στη σχ εδίαση τ ων κοσ μ ημ{ι ­ των γιατί ε πέτρεψ ε ε λαφρ ότε ρη, πά ντα ό μως ασφαλή

π εδ~ βάση "αι τ ε τράγωνο σχήμα - baqueιιe στον εσω ­ τ ε ρικ ό δαΚΤ Ιιλιο ε ίναι δεμ ένα σ ε κανάλια, μ ε τη μια πέ τρα δΙπ λα στι:ιν ά λλ η χωρίς χωρίσματα ' συγκρατού­ νται στη θέση fOυς μ όνο στ α άκρα κάθε ομάδας . Όλες ο ι άλ λες π ί, τρ ες του παλιότ ε ροΙ! αυτου κοσμήματος

Cartier

είναι δεμ ένες σε υποδο χ ές από λευκόχρυσο.

Cartir:r. New York.

Ειδικό βάρος

21,45

Σημ ε ίο τή ξη ς

1773 , 5~C

Σημ ε ί ο ζέσης

43300 C

Ο λευκόχρυσος ανακαλύφθηκ ε τον δέκα­ το έκτο αιώνα (περί το

1538

μ .Χ.) στην Κο­

λομβία τ η ς Νότιας Αμερικής και πήρ ε το

30

Patek Ph ilippe.

Γ ενεύ η , Ελβετ ί α.

1-1

χρήση του λευ κ ό ­

κατασκ ευή μ ε τ η χρησ ιμοπο ίη ση όσων πολυτίμων λί­ θων t xouv χρησιμοποιηθεί με τον χρυσό . Δεσίματα όπως αυτό του ε ικονιζόμ ενου κολλιέ μπορούν να γί­ νουν σχι: δόν αό ρα τα. επιτρέποντας τη μ έγ ι στ η προ ·

βολή των πολυτιμων λίθω ν. Wor!>'hipful Cotnpany οΙ' Goldsmiths. Loridon. Φω roΥραφ ία Janlcs M orlimcr.

ισπανικό όνομα

<cplatina del

Ρίηιω) (μικρό

ασήμι από την κοίτη του ποταμού Πίντο , όπου πρωτ οβρέθ ηκ ε ) γι' αυτό και στην τ έ­ χνη έγ ιν ε γνωστός ως πλατίνα. Ο λευκ:ό­ χρυσος ήτα ν πολύ σπάνιος μέχρι το

1822,

οπότε βρέθη καν μεγάλες α" οθέσεις του στα

.11

. Ουράλια

χρυσος ιcαι χρησιμοποιούνται για ειδικές

της Ρωσίας.

Τα κοιτάσματα λευκόχρυσου περιέχουν

εφαρμογές στην κοσμηματοποιία, μια και εί­

και μια ομάδα συγγενών ευγενών ή σπάνιων

ναι σκληρότερα από τον καθαρό λευκόχρυ­

μεταλλων. Το όσμιο και το ιρίδιο ανακαλύ­

σο.

με το παλλάδιο και το

Η μεγάλη ολκιμότητα του μετάλλου επι­

ρόδιο. Το ρουθήνιο, ένα άλλο μέλος της

τρέπει την κατασκευή λεπτών φύλλων που

ομάδας, αναιcαλύφθηιcε το

προορίζονται για διακοσμητικούς σκοπούς .

φθηΙCαν το

1804 μαζύ

1845.

Υπάρχουν

δύο ιcύριες υποομάδες στην ομάδα του λευ­

Καθώς ο λευκόχρυσος αντέχει στη

κόχρυσου, η υποομάδα των ελαφρών μετάλ­

βρωση και πρακτικά δεν κηλιδώνεται

λων όπως το ρόδιο, το ρουθήνιο ιcαι το παλ­

«αμαυρώνεταυ>

λάδιο (που έχουν ειδιιcό βάρος γύρω στο

-

διά­

-

δεν

στην κανονική ατμόσφαι­

12)

ρα των αστικών κέντρων που περιέχει ση­

βαρέων μετάλλων,

μαντικές ποσότητες θείου και προσβάλλει

όπως το όσμιο, το ιρίδιο ιcαι ο λευιcόχρυσoς

εύκολα τον άργυρο, με την μορφή αυτή ο

(με ειδιιcό βάρος γύρω στο

λευκόχρυσος προτιμιέται στις διακοσμή­

και

η

υποομάδα

των

21).

Ο λευιcόχρυσoς μπορεί να βρεθεί στη φύ­

σεις

που

απαιτούν

αργυρόχρωμα

λεπτά

ση ως αυτοφυές μέταλλο, ως ιcράμα με ένα ή

φύλλα. Κατά το τραβηγμα συρμάτων από

περισσότερα από τα συγγενή του μέταλλα

λευκόχρυσο χρησιμοποιείται ως λιπαντικό

και με μορφή πολύ λεπτών ΙCόΙCΙCων ή β<i:ιλων

ξηρή σκόνη σαπουνιού. Κατά την ετερογε­

σε αλλOυβιαΙCά πετρώματα. Σημαντικές πο­

νή συγΙCόλλ ηση ή τη

σότητες λευκόχρυσου βρίσκονται στα νικε­

χρυσου έχει μεγάλη σημασία για τη

λιούχα μεταλλεύματα, από τα οποία λαμβά­

ρηση

νεται το καθαρό μέταλλο ως υποπροϊόν της

εξασφάλιση οξειδωτικών συνθηκών στην

μεταλλουργίας του νικελίου. Σήμερα, η με­

φλόγα. Ο λευιcόχρυσoς παρουσιάζει θερμο­

γαλύτερη πηγή λευκόχρυσου είναι τα μιιcτά

ηλεKτριιcή έλξη προς μέταλλα όπως ο σίδη­

χαλκονικελιούχα μεταλλεύματα του Κανα­

ρος , το πυρίτιο και το μαγγάνιο που μπο­

της

θέρμανση του λευκό­

καθαρότητας του

διατή­

μετάλλου η

ρούν , όταν βρίσκονται κοντά και χρησιμο­

δά. Ο λευκόχρυσος είναι το λιγότερο σπάνιο

ποιείται αναγωγική φλόγα, να διαχυθούν

και το περισσότερο γνωστό μέ"ος της ομά­

στη

δας των μετάλλων του λευκόχρυσου και έχει

πριν από την ανόπτηση ε ίναι ουσιώδες το

την ευρύτερη περιοχή χρήσεων. Είναι όλ­

να

κιμος,

υδροχλωρικό οξύ, για να αφαιρεθούν τυχόν

αντέχει στη

διάβρωση (διαλύεται

μάζα του. Μετά την επεξεργασία και βαπτιστεί

ο

λευιcόχρυσoς

σε

θερμό

αργά στο «βασιλικό ύδωρ»), έχει υψηλό ση­

ίχνη σιδήρου που έχουν προέλθει από τα

μείο τήξης, δεν διαστέλλεται πολύ ιcατά τη

χρησιμοποιούμενα εργαλεία . Αυτό έχει με­

θέρμανση, είναι ελατός και έχει ελκυστική

γάλη σημασία για. τη διατήρηση της καθα­

εμφάνιση. Μπορεί να χυτευθεί ή να σφυρη­

ρότητος ειδών από σύρμα ή λεπτό φύλλο.

λατηθεί και ιcoλλιέται με ειδιιcά ιcράματα

. Οταν

λευκόχρυσου. Η σκληρότητά του τον κάνει

τη χύτευση σε κερί, πρέπει να διατηρείται

ο λευκόχρυσος χρησιμοποιείται για

κατάλληλο για ευρεία χρήση στην ΙCOσμη­

μια οξειδωτική ατμόσφαιρα για να αποφευ­

ματοποιία σε συνδυασμό με τους πολύτι­

χθεί η μεταφορά οξειδίου του πυριτίου από

μους λίθους. Η μεγάλη · ελατότητα ιcαι αντο­

το χωνευτήριο ιcαι η επαιcόλoυθη μόλυνση

χή του τον κάνουν υλικό ειcλoγής για την

του μετάλλου.

ιcατασKευή αιcριβών ιcoσμημάτων. Η κο­ σμηματοποιία καταναλίσκει τα

50

τοις εκα­

Ένα . κράμα που αποτελείται από εκατό παλλάδιο,

10 τοις

50

τοις

ειcατό λευιcόχρυσo

τό της παραγωγής του μετάλλου αυτού. Τα

κάι

διαμάντια φαίνονται λαμπρότερα όταν δέ­

ληλο για. την ιcoσμηματoπoιία . Μπορεί να

νονται με τη

χρησιμοποιηθε ί ως συμπαγές στερεό ή σε

λευκή πλατίνα παρά όταν δέ­

νονται με τον κίτρινο χρυσό.

40

τοις εκατό άργυρο είναι · πολύ ιcατάλ­

διαδoχιιcά στρώματα με μια τεχνιιcή στην

λευΙCόχρυσOυ-παλλάδΙOυ

οποία ένά μέταλλο καλύπτεται με ένα άλλο

έχουν μικρότερη πυκνότητα από τον καθα­

σε αριcετά χονδρές φέτες, με ορισμένη ανα­

ρό λευκόχρυσο και επιτρέπουν την κατα­

λογία, και ύστερα το σύνθετο υλικό υπο­

Τα

ιcράματα

σιcευή μεγάλων κοσμημάτων με μιιcρότερo

βάλλεται σε κυλίνδρωση με αποτέλεσμα ένα

βάρος. Τα ιcράματα που περιέχουν

λεπτότερο σύνθετο έλασμα.

5

και

10

τοις εκατό ρουθήνιο ή ιρίδιο χαρακτη ρίζο­ νται ως ημίσΙCληΡOς ιcαι σιcληρός λευΙCό-

32

Το Aμερ'ΙCανΙKό Εθνικό Γραφείο Προτύ­ πων δηλώνει στο φυλλάδιο του

CS66-38,

M.rking of Articles M.de Wholly οτ ίη P.rt of Platinum ότι τα είδη από λευκόχρυσο, ιρίδιο,

παλλάδιο,

ρουθήνιο,

ρόδιο

και

..... ο

όσμιο, περιλαμβανομένων και των μεταξύ

Ruth., Rh., Osmi) αν περιέχουν τουλάχιστο 985 τοις χιλίοις όταν δέν έχει χρησιμοποιηθεί κόλληση και 950 τοις χι­ lrid.,

Ρ.Ι!.,

λίοις όπου χρησιμοποιείται κόλληση. Για τους κανονισμούς που ρυθμίζουν τα σχετιΚά με τα κράματα του λευκόχρυσου και των άλλων μετάλλων της ομάδας του ο αναγνώ­ στης παραπέμπεται στο προαναφερθέν φυλ­

λάδιο που μπορεί να ζητήσει στην διεύθυν­ ση

The Superintendent of Documents, Washington D. C., U.S.A.

. ': ....

•

• • •••

ο· • 1'•

τους κραμάτων. μπορούν -να μαρκαρισθούν

με το κατάλληλο σήμα ποιότητας (ρι.ι.,

~

,• •.

• • !

ο

• •• •••

•

• •• •••• •• .• •..ο • • 0

ο

••• ·&..

·· .... ,...••• ... .

• • • • • • ·•• ..

• ....... ._..• · •• ·0 0" •.. .......'........ \.8...

•.. ,.ιι.-.ο ....

• • •~ •

••

•

•

•••

•

-

<J8

••

'.

"~ ό

• • : • • • ", ••

•

••

•

••

•

•

•

•

8 ••

. . . . . .0 .

e

\ο φ

•• 8.

••

••

••••

•

•

f!

89

•••

ο".. ο• • • • • •

•••

() • • •

•• φ. ••• ο

,,, • • • • ••• • • • • ιι

Βασικά Μέταλλα ΧΑΛΚΟΣ Ι'υ

•

29

~.

.. ...

•••

'

Ιδιότητες (κ αΟο:ρ ό σ ro ιχι:ίο)

Ειδικό βάρος

63 ,54 8,96

Σημείο τήξης

Ι0830 C

Σημείο ζέσης

25950 C

•

που γνώρισε

ο

στεύεται ότι έγινε γύρω στα

.. ft

• Ο

•

•

Περι δέραιο ωτό ε ύκαμη1:0 σύρμα λευκόχρυσο υ δψένο

με δ ιαμάιftια. Σχ εδ ιάσθη κε από τον Albert για την Pa-

tek Philippc,

Γενεύη, Ελβετ ία. Η αντοχή και το όλκιμο

του λευ κ όχρυσου ε ιτ:ετρ εψ αν το ελαφρό και ντελικάτο

Η ανακάλύψη του χαλκού , του πρώτου μετάλλου

•• ••

".It •• _••••

- . . . . . 8&

Ατομικό βάρος

ο

άνθρωπος,

πι­

8.000 π.Χ στις - Ευφράτη,

αυτό κατασκ ε υαστικ ό σ ύστ ημα και την . ασφαλή συ­

γκράτηση των διαμαντιών.

WQrshipful Con1p:ιrIY of GQJdsmilhs. I.ondon, ΑγΥλία. ΦωrΟΥραφiα Jnmr:s ΜΟΓ' limer.

κοιλάδες των ποταμών Τίγρητα

τις κοιτίδες των παλιότερων γνωστών πολι­

χαλκου. Οι πρώτοι Αιγύπτιοι κατασκεύαζαν

τισμών. Από εκεί, η χρήση του χαλκού δεν

όπλα και μαχαίρια από χαλκό γυρω στα

άργησε να διαδοθεί και στην Αίγυπτο.

6000

Η αναγωγική επίδραση της θερμότητας

της φωτιάς που χρησιμοποιόταν για το μα­

Π.Χ και σωλήνες με ραφή ή χωρίς ρα­

φή από τα

2750

Π.Χ. Η ελεγχόμενη παρα­

σκευή κραμάτων από χαλκό και κασσίτερο

γείρεμα επάνω στα χαλκούχα πετρώματα

πιστεύεται ότι άρχισε στην Αίγυπτο περί τα

αποτέλεσε, όπως πιστεύεται , την αρχή της

3800

Π.Χ.

μεγάλης ανακάλυψης. Από το τυχαίο αυτό

Μεταξύ των πρώτων ευρέως γνωστών πη­

γεγονός ο άνθρωπος έμαθε ότι η «πέτρα» ή

γών χαλκού ήταν και τα μεταλλεία της Κύ­

το μετάλλευμα μπορούσε να μετασχηματι­

πρου, που διεκδικήθηκαν από πολλούς πο­

σθεί σε βώλους. ανθεΚΤΙΚΟύ, κόκκινου με­

λιτισμούς. Το Λατινικό όνομα του χαλκο\),

τ-άλλου και ότι το υλικό αυτό θα μπορούσε

Cuprum.

ενδεχομένως να λιώσει και να χυτευθ.εί σε

Τα δύο πρώτα γράμματα του λατινικού όρου

ορισμένα σχήματα. Με τη

χρησιμοποιούνται ως σύμβολο του στοι­

γνώση ότι ένα

μέταλλο μπορούσε να αποκτηθεί αναγωγή ενός ορυκτού με τη

με

τη

προέρχεται από το όνομα Κύπρος.

χείου χαλκού:

Cu.

βοήθεια της

Σήμερα, ο χαλκός είναι ένα από τα σπου­

θερμότητας οριοθετήθηκε η γένεση της με­

δαιότερα και ευρύτερα χρησιμοποιούμενα

ταλλουργίας.

μέταλλα. Εξορύσσεται από μεταλλεία ανοι­

Ο άνθρωπος της λίθινης εποχής προχώ­

ρησε στη

μεταβατική εποχή του χαλκού

και του λίθου και, γύρω στα

5000

π.Χ , στην

εποχή των κραμάτων, την εποχή του ορεί-

κτών φρεάτων, με εκμετάλλευση φλεβών ή με εκσκαφέςκατά όγκους,

ανάλογα με τη

μορφή του μεταλλεύματος και τη

θέση του

μεταλλείου στην επιφάνεια του φλοιού της

33

~

γης. Το μέταλλο παίρνεται από τα ορυκτά του με θερμότητα (συμπύκνωση, φρύξη και καθαρισμός) , που είναι και η πιο διαδομένη μέθοδος ή με την υγρή οδό (επίπλευση και εκχύλιση

με

νερό) .

Η

δεύτερη

μέθοδος

χρησιμοποιείται στα μεταλλεύματα κατώ­ τερης ποιότητας που δίνουν ένα συγκριτικά μικρό ποσοστό της παγκόσμιας χαλκοπα­ ραγωγής.

Ο χαλκός έχει μεγάλη

ηλεκτρική

και

θερμική αγωγιμότητα, μορφοποιείται εύκο­ λα, έχει καλά χαρακτηριστικά σύνδεσης και συγκόλλησης, παρουσιάζει μεγάλη ολ­ κιμότητα ιcαι έχει ικανοποι ητική αντοχή

στον εφελκυσμό. Μπορεί να επιμεταλλωθεί με ηλ ε κτρόλυση και έχει καλές ιδιότητες

στίλβωσης. Είναι διαλυτός στα οξειδωτικά οξέα όπως το νιτρικό και το θειϊκό. Σκληραί­ νε ι επεξεργαζόμενος εν ψυχρ<!>, όπως συμ­ βαίνει όταν κάνουμε ένα ανάγλυφο από φύλλο , αλλά μια και δ εν έχει κρίσιμη θερ­ μοκρασία

αλλαγής

κρυσταλλικής

Χά λ "ι νο περι λα ίμιο α ρχ η'(ού. μ ε χα ραγ μ ένα σχ έδ ι α. τ ης αφρικανική ς φυλ ή ς Teke. Δ ιάμε τρ ος: 335 χ λστ.

Musec Roya/ dc JΆfrίquc Ccntralc, Tcrvurcn, Βέλγιο.

υφής

μπορεί να δουλευτεί είτε θερμός είτε ψυ­ χρός. Όταν σκληρύνει με το δούλεμα, μπο­

ρεί να ανοπτηθεί για να ξαναγ ίνει μαλακός , θερμαινόμενος σε μια θε ρμοκρασία μεταξύ

350 Ο

και

64IJ"C.

χ αλκός

παράγεται

η λε κτρολυ τικές

και

βιομηχανικά

θε ρμικές

με

μεθόδους

εξευγενισμού σε πολλές μορφ ές, που περιέ­ χουν έγκλειστες μικρές ποσότητες διαφό­ ρων άλλων μετάλλων. Οι προσμίξεις αυτές αλλάζουν τον χαρακτήρα του καθαρού με­ τάλλ ου και το κάνουν κατάλληλο για ειδι­ κ ές εφαρμογές ή μεθόδους ε πεξε ργασίας . Ο ανθεκτικός σκούρο ς χαλκός ή ηλεκτρο­ λυτικός χαλκός παράγεται σε τεράστιες πο­ σότητες με ηλεκτρόλυση και θεωρείται ως χαλκός γενικής χρήσης. Περιέχει ποικίλες

ποσότητες οξυγόνου, οι οποίες αυξάνουν την αντοχή σε εφε"'κυσμό και μειώνουν τον

Παρα δοσ ιακή καφετι έ ρα α πό επ ικασσ ι τ ε ρωμένο-γα ­

όλκιμο χαρακτήρα του σε άμεση συνάρτη­

νωμένο χαλ κ ό . που χρησιμοπ οιε ί ται σ ε μεγά λ η κλ ίμ α­

ση

προς την αναλογία του περιεχόμενου

οξυγόνου. Ο αποξειδωμέ νος χαλκός, μια πιο σκληρή ποικιλία, που περιέχει σχετικά με ­

κα σήμερα σ τη ν Φι νλανδ ία . Δια μο ρφώνεται από φ ύ λλο μ ε το χέ ρι . μ ε κολλη μ ένες σ υνδέ σ ε ι ς και πρι τ σι νω μ έν η λα βή . Μ έγ ιστη δι άμ ε τ ρος: 20 έ Kcιτoστό.. ΦωΤΟΥραφ ία Ορρ;.

γάλα ποσοστά φωσφόρου χρησιμοποιείται

σε εφαρμογές που απαιτούν θερμή επεξερ­

ΤΑ ΚΡΑΜΑΤΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΧΑΛΚο. Ο χαλκός

γασία , ανόπτηση, ετερογενή συγκόλληση

χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλη .κλίμακα στις

και αυτογενή συγκόλληση . Ο απαλλαγμέ­

τέχνες, τόσο στην καθαρή του μορφή όσο

νος οξυγόνου χαλκός διατηρεί τη

φυσιΚή

και σε μορφή κραμάτων. Καθώς ο χαλκός

μεγάλη του ολκιμότητα ακόμα' και σε μορ ­

έχει την φυ σική ικανότητα να συνδυάζεται

φές που γίνονται με έντονη θερμική επεξερ­

με άλλα μέταλλα κυκλοφορούν σήμερα στο

γασία.

εμπόριο αρκετές εκατοντάδες χαλκοκραμά-

34

των. Η περιοχή χρωμάτων των κραμάτων αυτών είναι ευρεία, από το ασημένιο προς

Ο κ:ίτρινος.ορείχαλιως (χαλκός ψ ευδάργυρος

το κίτρινο, στο χρυσό και στο χρυσοκίτρι­

και

νο. Οι κύριοι τύποι χαλκοκραμάτων είναι οι

προσφέρεται

ορείχαλκοι

συρμάτων,

χαμηλής

περιεκτικότητας σε

35%

θερμοκρασία

ανόπτηση ς

ιδιάτερα

για

65% και 16600F 800-1300'F)

με σημείο τήξης

την

για

το

κατασκευή

τράβηγμα χοντρών

ψευδάργυρο, τα κρατερώματα υψηλής πε­

αλυσίδων και πριτσινιών καθώς επίσης και

ριεκτικότητας σε ψευδάργυρο, τα μολυβδού­

για την κατασκευή διακοσμητικών αρχιτε­

χα κρατερώματα, το ευκολόκοπο ιφατέρω­

κτονικών στοιχείων, για σταμπωτά είδη και

μa, τα κασσιτερούχα κρατερώματα, τα αρ­

για φυγοκεντρική χύτευση . Ο ορείχαλκ:ος

γυρονικέλια, οι φωσφορούχοι ορείχαλκοι,

ΜυΠΙΖ(χαλκός

οι πυριτιούχοι OρείχαλΙCOΙ, οι αλουμινιοϋ­

μείο τήξης

60%, ψευδάργυρος 40%, ση­ 16600F και θερμοκρασία ανό­ 800-IIOOOF) χρησιμοποιείται για

χοι ορείχαλκοι και κρατερώματα και άλλα

πτηση ς

ειδικά κράματα. Η κατηγορία του κράματος

την κατασκευή ράβδων συγκόλλησης, για

προσδιορίζεται από το συνοδευτικό μέταλ­

σφυρηλάτηση εν θερμφ και για ναυτιλιακές

λο, εκτός από τον χαλκό, που περιέχεται

αρχιτεκτονικές

στο ιcράμα στη

μεγάλη αντοχή στην διάβρωση. Οι μολυ­

μεγαλύτερη ποσότητα.

εφαρμογές

που

βδούχοι ορείχαλκ:οι περιέχουν

απαιτούν

0,5 μέχρι 3%

μόλυβδο , ο οποίος, προστιθέμενος στα κρά­ ματα χαλκού ΟΡΕΙΧΑΛΚΟΣ

-

ψευδάργυρου τα κάνει πρό ­

σφορα για μηχανουργική επεξεργασία κα­

Τα κράματα ορείχαλκου είναι τα σπου­

θώς τα .?ωμάτια σχηματίζουν μικρά συσσω­

δαιότερα ιcράματα χαλκού και αποτελούνται

ματώματα όταν αφαιρούνται από την μάζα

ουσιαστικά από

και έτσι δεν στομώνουν τα εργαλεία. Ο ναυ­

χαλΚ'ό και

ψευδάργυρο.

Ορείχαλκοι που περιέχουν μέχρι

ψευ ­

Άλφα ή κράματα μεμονωμένης φάσης

60%, ψ ευδάρ ­ 39,25% και κασσίτ ερος 0,75%, σημείο τήξης Ι 6300F) χρησιμοποιείται, ανάμεσα σε

έχουν εξαίρετες ιδιότητες επεξεργασ ίας εν

άλλες εφαρμογές, για την κατασκευή ρα­

ψυχρφ. Με πέρα από

βδιών συγκόλλησης.

36%

δάργυρο και χαρακτηρίζονται ως ορείχαλ­ κοι

37%

ψευδάργυρο σχη­

πηΥικ:ός ορείχαλκ:ος (χαλκός

γυρος

ματίζεται μια άλλη ομάδα κραμάτων δύο φά­

σεων, που χαρακτηρίζονται ως ορείχαλκοι Βήτα και παρουσιάζουν εξαίρετες ιδιότητ ες

επεξεργασίας εν θερμφ. Στην ομάδα ορείχαλκων χαμηλής περιε­ κτικόηιτας σε ψευδάργυρο (που περιέχουν έως

20%

ψευδάργυρο)

ανήκουν

ΚΡΑΤΕΡΩΜΑΉ ΜΓιΡΟΥΝ"ΓΖΟΣ

Τα κρατερώματα ή μπρούντζοι είναι βα-

5

κράματα

προσφερόμενα ιδιαίτερα για την κοσμημα­

Σύγχρονη ι:ξάφλογ η λάμπα λαδιού από χυτό ορείχαλ· κο. που χρ ησιμοποιείται από τη φυλή Santhals στο

τοποιία και την παραγωγή σωλήνων χωρίς

Bihar τ η ς lνδίας. Το tπάνω μi:ρος ξε βι δώνC Τύ.L και το εσ ωτερικ ό γε μίζεται με λάδι. Ύστερα εισ άΎ ετ αι σε κά­

ραφή . Το μέταλλο

θε άνοιγ μα φυτίλι και ανάβεται. Διάμετρος: 2σ περίπου cκατοστά. ΦωΤΟΥραψ ια Ορρί.

5%

gilding (95% χαλκός

και

ψευδάργυρος) έχει χρυσό χρώμα και

χρησιμοποιείται για ψευτοκοσμήματα, εμ­

βλήματα και είδη νεωτερισμού που προορί­ ζονται για επιχρύσωση. Το κράμα αυτό εί­

ναι πολύ ελατό. αντέχει στην διάβρωση και δουλεύεται εύκολα. Το μέταλλο

(88%

χαλκός και

12%

pinchbeck

ψευδάργυρος) χρησι­

μ ο ποιήθηκ ε από τους τ εχν ίτ ες τη ς Βικτω­

ριανής εποχή ς στην Α γγλία ως -ύιιοκατά­

στατο του χρυσού, μια και μόιάζε ι πολύ με αυτόν.

85%,

Ο

κόκκινος

ψεύδάργυρος

ορείχαλκος

15%)

(χαλκός

είναι το σύγχρονο

κράμα που πλησιάζει περισσότερο προς το

Βικτωριανά

pinchbeck

και ΧΡ'!lσιμοποιείται

επίσης για την κατασκευή ψ ευτο κοσμημά­ των.

35

κράματα χαλκού-κασσίτε ρου α λ λά

ροκολ λ ηθούν, να συγκο λληθούν ετερογ ε ­

υπάρχουν ομο ε ιδή κράματα που δεν περιέ­

νώς σε σχετικά ψηλή θερμοκρασία και να

χουν κασσίτερο . Οι απόγονοι των αρχαίων

συγκολληθούν αυτογενώς με φλόγα ο ξ υγό­

σικώς

κρατερωμάτων ε ίναι οι φωσφορούχοι μπρού­

νου-ασετυλίνης αλλά γίνονται εύθραυστα

ντζοι της σημερινή ς εποχής. Η περιεΚΤΙΚό­

όταν θερμανθού ν πέρα από την ερυθροπύ­

τη ς το υ ς σε κασσίτερο ποικίλλει από

ρωση.

μέχρι

10%

1,25

ε νώ σε ένα ποσοστό κασσιτέρ ο υ

Υπάρχουν ε ιδικά κράματα το υ τύπου αυ ­ το ύ για χύτευση, που π ε ριέχουν μόλυβδο, νικέλιο ή αλο υ μίνιο. Το αργυρονΙΚέλιο και το μέταλλ ο μονέλ, και τα δ ύο κράματα χαλ­ κού , εξετάζ ονται στο κεφάλαιο το υ νικ ε λίου και των κραμάτων του (σελ, 4Χ κ .ε .). Γίνο­

νται επίση ς και άλλα κράμα τα χαλκού με διάφορα ποσ ο στά καδμίου , πυριτίου , βη­ ρυλλίου και τελλουρίο υ , που τ ο καθ έ να τους

..

εξυπηρετεί ειδικούς σκοπούς .

Μ Ο Λ ΥΒΔΟΣ

I'b *1;2

lδιό~ητες ( καθα ρό στοιχl:ίο)

Ατομικ ό β ά ρο ς

Ε ι δ ικ ό βάρο ς Σημ ε ίο τή ξ η ς Σημείο ζέ ση ς

207,22 11 ,35 327,35"C Ι 740°C

Ο μόλυβ δ ο ς ε ίναι ένα από τ α μέτα λ λα πο υ πρωτογνώρισε ο άνθρωπος. Πριν χ ιλιάδε ς χρόνια, ο άνθρωπος ανακάλυψε ό τι τ ο μ έ ­

ταλ λο α υτό μπο ρούσε να αναχθεί εύκολα α πό τ α μ εταλλεύ ματά τ ου μ ε άνθρακ α και μο ν ο ξε ί δ ιο τ ου άνθ ρακα . Ο μόλυβδος χρη-

Ενδ ιαφ έρου σα ιστορι κ ή εφ α ρ μογ ll του μολύβδου απ ο ­ δε ι κνΙ>σ υν 0 \ σχεδόν τΙλε ια διατ η ρ η μένοι . ανασ κ:αμμΙ· νο ι , μολίιβδ ι νοι σωλ ήν ες που χρησ ιμο ποιού σα ν ο ι α ρ­

χ αί οι Pω μ~~oι γ ια τη μ εtαφ ο ρά νερού πρ ιν δε κ αεννια αιώ νες. Ο ι .Ρω μ α ί ο ι κατασκ εύαζαν σωλ ή νες σ ε δεκαπ έ· ντε τυ ΠΟΠΟΙ'lμι':νες διαμ έtρους κα-ι σ ε μή κος τρ ιιον μΙ­ τρων . LClld /ndιJs(rίe.~ ASSocilltion. /n C., Η.ΠΛ.

Π ερσ ικ ό μ προύtζ ινο μα Υγ α λ ι το υ 13 0υ αιώ να , μ ε δ ι.α­ κο σμ η'( ικά Ινθ εtα ασημ έν ια σ ύρμ ατ α .

Ar'$, Bosron. Η. π.Λ.

Museum of Ftnc

5% προστίθεται κατά μέγιστο 0,35% φωσφό­ ρος για να προκύψει το πιο συνηθισμένο κράμα. Οι φωσφορούχοι μπρούντζοι έχουν μεγάλη ανατακτικότητα , σκληρότητα και

αντοχή στην κόπωση και επί πλέον αυξημέ­ νη αντοχή στη ξης

τους

διάβρωση. Τα σημεία τή­

κυμαίνονται

από

1550

μέχρι

1900 0 Ρ, Τα κράματα αυτά μπορούν να συ­ γκολληθούν με μαλακή κόλληση , να αργυ-

36

Χυτή μολύβδ ι ν η δεξαμενή από το

AJbcrr

Muscuιn.

LondotJ.

Μολύβδινη μο ρφή.

nou

1713 .

V;cιoria

and

Α ΥΥλία.

tyιvc με λιώσιμο μολuβιού σε

μ1α 1Cοuτ(tλα KCι.ι άμεσο χύσιμο σε κρύο νε ρό. Το ί:θψ ο

αυτό τηρείται στη Φινλανδ ία την παραμονή της Πρω· τοχρονιάς η προκ ύπτο υσα μορφή θ lOω ρε ίται ως μέσ ο μαντείας για τον καινούργιο χρόνο . ΦωroΥραφία Ορρ;.

σιμοποιόταν στην αρχα ι ότητα από τους Αι­ γύπτιους για την εφυάλωση αγγείων και από

τους Ρωμαί ους για την κατασκευή σωλήνων υδραυλικής χρήσης. Ο υδραυλικός δούλευε τότε κυρίως με μόλυβδο και είναι γνωστό

ότι οι Ρωμαίοι έφτιαναν εδώ και δύο χιλιά­

δες χρόνια τουλάχιστο μολυβδοσωλήνες σε δεκαπέντε τυποποιημένες διαστάσεις και μή­ κη

3 περίπου μέτρων.

Οι Φοίνικες δούλευαν

τα Ισπανικά μεταλλεία μολύβδου περί το

2000 π.Χ.

Ο μόλυβδος χρησιμοποιήθηκε για

την κατασκευή στολιδιών από την εποχή των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων. Κωδω­ νοστάσια, αγάλματα, δεξαμενές, υδρ,ορρόες που έγιναν από μόλυβδο τα μεσαιωνικά χρό­ νιαιδιατηρούνται ακόμα σε τέλεια σχεδόν κατάσταση.

Ο μόλυβ δος είναι ένα μοναδικό μέταλλ:ο και έχει πολλές χρήσεις. Η μαλακότητά του, η εξαιρετική ευκολία επεξεργασίας του χωρίς σκλήρυνση στις συνηθισμένες θερ­ μοκρασίες, το όλκιμο, η ελατότητα και η

37

«Θέρoς~ από την AIistair Be vi ngton . Κατασκευ ή από χ.ρωματιστό γυαλί και μο λύβι . ύψ"ος περίπου 4S εκ ατο­

μο λυβο"όλληση για τη

συΎlφά'{ηση του γυαλιoίJ.

στά. Ο ρ ειχάλκ ι να ' σύρματα χρησιμοποιούνται κατακο ­ ρύφως '{όσο ως φέροντα στοιχεία όσο και για την

σύνδεση των πλαισίων με τα στηPΙKτιιcά σύρματα . CO//ection Q( the Museum ο( Concemporary Cra(ts. New

πλαισίωση '{Ου γυαλιού. Τα πλαίσια καλύπτονται μ ε

York.

δυνατότητα συγκόλλησης, κάνουν το μέ­

τες και παρουσιάζει μεγάλη αντοχή στην

ταλλο αυτό πολύ ευκολοδούλευτο. Σχηματί­

ατμοσφαιρική καθώς και στην υπόγεια διά­

Κόλληση μο λυ βι ού χ.ρησιμοποι ε ίται επίσης 'Υια '{ην

ΦωΤΟ Υραφια

Bevington.

ζει εύκολα κράματα με άλλα μέταλλα, έχει

βρωση, στο αλατόνερο και σε πολλές χημ ι­

χαμηλό σ ημείο τήξης και υψηλό σημε!ο ζέ­

κές ουσίες που συναντώνται στήν καθημε­

σης, διαθέτει ισχυρές αντιτριβικές ιδιότη-

ρινή ζωή. Η αντοχή του στο θειϊκό οξύ και

38

τις ενώσεις του, κάνουν το μόλυβδο κατάλ­ ληλο για πολλές εφαρμογές. Το μέταλλο εί­

ναι φθηνό και ανακτάται εύΚΩλα από

ta πα­

λιά μολύβδινα είδη. Η αντοχή του στον εφελκυσμό και στην κόπωση είναι μικρή αλλά με την προσθήκη Ι μέχρι·

14% αντιμο­

νΙου προκύπτει ένα υλικό με διπλάσια σχε­

δόν αντοχή και αισθητά μεγαλύτερη σκλη­ ρότητα.

Η κύρια πηγή του μετάλλου είναι το ορυ­ κτό rαληv{της, μια θειούχα ένωση του μολύ-

βδου, που όταν είναι καθαρή , περιέχει

.

86%

μόλυβδο και σχεδόν πάντοτε κάποια ποσο­ στά χβυσού και αργύρου. Για τον διαχωρι­ σμό του χρυσού και του αργύρου από τον

μόλυβδο κατά την διεργασία του εξευγενι­ σμού προστίθενται μικρές ποσότητες ψευ­

δάργυρου. Τα πολύτιμα μέταλλα αφήνουν

αμέσως τον μόλυβδο και συνδυάζονται με τον ψευδάργυρο, καθώς έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με αυτόν παρά με τον μόλυβδο. Η ένωση του ψευδάργυρου είνα ελαφρότ ερη

από τον μόλυβδο και ανεβαίνει στην επιφά­ νεια,

όπου

αφήνεται

να

σχηματίσει

μια

κρούστα σε μια χαμηλότερη θερμοκρασία.

Η κρούστα αυτή αφαιρείται και υποβάλλε­

ται σε παραπέρα επεξεργασία, για να ανα­ κτηθούν τα πολύτιμα μέτα λλα. Επιτοίχιο φα νάρι από κασσίτερο. Μ εξ ικ ό. 1 90ς α ι ώ­ νας. Το πολυεδρ ι κό σχ έδ ιο τ ου πίσω μ έ ρους έχει γ ί ν ε ι

ΜΟΡΦΕΣ ΜΟΛΥΒΔΟΥ.

Μολύβδινα

φύλλα

χρησιμοποιήθηκαν από τους τεχνίτες ως

για να αυ ξ ηθεί tι α νάκλαση τοιι φωτός . Muscum of Ρο­

pular Rcgiona/

Art. PatzCUtlro. M icho.1Can. Μες ιιι.:ό.

ΦωΤΟΥραφ ία Ορρί.

διακοσμητικό υλικό για ανάγλυφ η δουλειά με την τεχνική

ropousse

και ως lΙλικό χύ­

τευσης εδώ και αρκετούς αιώνες. Σήμερα ο

για να εμποδισθ ε ί η πρόσφ υ ση του λιωμέ­

μόλυβδος κυλινδρώνεται σε φύλλα μήκους

νου μολύβδου στο ε σωτερικό του δοχε ίου .

μέχρι και Ι

1,75

ποδιών,τυποποιημένου πλά­

τους

Για τη

μ ε ίωση της περι εκ τικότη τας σε μ έ­

8 ποδιών,στο οποιοδήποτε σχεδόν επι­ θυμητό πάχος. Μια κοινή χρήση του μολύ­

ταλλο της πέτσας που σχηματίζεται στην

βδου είναι η παραγωγή μολυβδούχων μαλα­

σκόνη συλλιπάσματος , το χλωριούχο αμμώ­

κών κολλήσεων (βλ. σελ.

Ο

νιο ή αμμωνιακό αλάτι. Για την προστασία

μόλυβδος πουλιέται επίσης χύμα για την

από τους βλαπτικούς καπνούς πρέπε ι να

κατασκευή χυτών ειδών.

υπάρχει ένα σκέπαστρο εξαερισμού.

195

και

219).

επιφάνεια πασπαλίζεται επάνω σ' αυτή μια

Η θερμοκρασία χύτευσης των περισσότε ­ ρων κραμάτων μολύβδου δε ν έχει κρίσιμη

ΜΟΛ ΥΒΔΟΣ ΧΥΤΗΡΙΟΥ. Ο μόλυβδος είναι ένα

σημασία, έστω κι αν υπερβαίν ει κατα

εξαίρετο μέταλλο χύτευσής επειδή τα χυτά

το σημείο τήξης. Χρησιμοποιούνται πολλά

1500F

και γίνονται γρήγορα. Το

είδη καλουπιών από μια ποικιλία υλικών:

χαμηλό σημείο τήξης επιτρέπει το λιώσιμο

χαρτί, ξύλο, γύψο , ελαστικό και άμμο. Τα

με οποιοδήποτε σχεδόν καύσιμο σε κουτά­

καλούπια αυτά μπορούν να έχουν ημιμόνιμο

λες από χυτοσίδηρο ή χάλυβα ή σε συγκολ­

ή

λημένα ή διαμορφωμένα με μασγαλά δοχεία

σκευασμένα από κράμα μολύβδου χρησιμο­

με λαβές από σφυρήλατο ή χυτό σίδηρο.

ποιούνται για την παραγωγή πλαστικών και

Συνήθως. δεν χρειάζεται ειδικό επίστρωμα

ελαστικών ειδών. Για διακοσμητική δου-

είναι συμπαγή

μόνιμο

χαρακτήρα .

Καλούπια

κατα­

39

λειά χρησιμοποιούνται τεχνικές χύτευσης

με βάση χαλκό. Στη μέθοδο αυτή, προτιμά­

με βαρύτητα.

ται κολληΤΙΚό κράμα που περιέχει

37-40%

κασσίτερο, εξ αιτίας της μεγάλης περιοχής πλαστικότητας σε συνάρτηση με τη θερμο­ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΛ ΥΒΔΟΥ ~ ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ

κρασία του τύπου αυτού κράματος.

ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ. ΟΙ πιο συνηθισμένες μέθοδοι

στρώμα από χαΡΤί ή χαρτοπολτό; που καλύ­

Ένα

σύνδεσης του μολύβδου είναι η 'αυτογενής

πτει τα σημεία πέρα από τα οποία δεν πρέπει

και η ετερογενής συγκόλληση. Αν οι συνδέ­

να προχωρήσει το κολλητικό υλικό εμποδί­

σεις αυτές ταιριάξουν καλά είναι ισχυρότε­

ζει την πρόσφυση εκεί όπου δεν χρειάζεται.

ρες από το ίδιο το μέταλλο. Όλες οι προς σύνδεση επιφάνειες πρέπει να καθαρίζονται προσεκτικά με σμυριδόπανο ή με συρματό­

ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΟ «ΠΑΤΙΝΑΡΙΣΜΑ» ΜΟΛΥΒΔΟΥ.

βουρτσα. Αμέσως μετά το καθάρισμα απλώ­

. Οταν

νεται ένα συλλίπασμα από ανάλατο πρόβειο

βδος χάνει τη

λίπος ή από διάλυμα κολοφωνίου σε αλκοό­

ταυτόχρονο σχηματισμό ενός πολύ συνε­

λη.

κτικού γκρίζου φιλμ, που είναι γνωστό ως

Για τις διαδικασίες ετερογενούς συ­

γκόλλησης βλ. στη σελ.

εκτίθεται στην ατμόσφαιρα, ο μόλυ­

«πατίνα».

195.

μεταλλική του λάμψη με

Το

μικροσκοπικά

λεπτό

αυτό

φιλμ προστατεύει το υποκείμενο μέταλλο από την παραπέρα διάβρωση. Με τη

χρη­

Α ΥΤΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΉ. Η αυτογενής συ­

σιμοποίηση χημικών ουσιών είναι δυνατή η

γκόλληση

δημιουργία τεχνητής «πατίναζ)) με διάφορα

του μολύβδου στηρίζεται στη

σύνδεση των δυο κομματιών χωρίς ξένο μέ­

χρώματα (βλ.

ταλλο και χωρίς συλλίπασμα, με τη θερμό­

χρωματισμό του μολύβδου , σελ.

κεφάλαιο

σχετικά

με τον

504).

τητα ενός αυλού. Για την κατασκευή της σύνδεσης χρησιμοποιείται πρόσθετος μό­ λυβδος με μορφή ραβδιού της ίδιας σύνθε­

σης με το συνδεόμενο μέταλλο και πάχους

1,5

περίπου φορές μεγαλύτερου. Οι επιφά­

ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΣ

Sn 50

lδ ιό tητ ες ( ιcα &α ρό σtοιχε ίο)

νειες πρέπει να καθαρίζονται και η φλόγα

Ατομικό βάρος

του αυλού να είναι μη οξειδωΤΙΚή . Μπορούν

Ειδικό βάρος

να χρησιμοποιηθούν συνδυασμοί οξυγόνου­

Σημείο τή ξης

υδρογόνου, οξυγόνου-ασετυλίνης ή οξυγό­

Σημείο ζ έ σης

118,70 7,30

(στους Ι 5°C)

23 Ι ,900C 22700 C

νου-υγραερίου. Για αντικείμενα βάρους μέ­ χρι έξη λιβρών ανά τετραγωνικό πόδι είναι κατάλληλα μικρά προφύσια αυλού (Νο

00, Ο

Ο κασσίτε;ρος παράγεται από το ορυκτό

κασσιτερίτη,

ένα

οξείδιο

καθαρότητας

ευρέως διαδεδομένο στη φύση αλλά

και Ι) ενώ για αντικείμενα δέκα λιβρών ανά

78,6%,

τετραγωνικό πόδι και πάνω χρειάζονται με­

εξορυσσόμενο σήμερα κυρίως στη

γαλύτερα προφύσια (Νο

βία , τη

2

ή

'3).

Η κύρια

Βολι­

ΜαλαϊΚή Χερσόνησο, την Ινδονη­

προφύλαξη κατά την αυτογενή συγκόλληση

σία και το Κογκό. Ο κασσίτερος παρήγετο

του μολύβδου είναι η αποφυγή του καψίμα­

εδώ και πολλούς αιώνες από τους Ρωμαίους

τος της μάζας του μετάλλου ή της σημαντι­

στην Κορνουάλλη της Αγγλίας. Υπήρχαν

κής μείωσης του πάχους του.

μεταλλεία σε λειτουργία ήδη από το Π.Χ.

1500

και το μέταλλο χρησιμοποιόταν ως

συστατικό

των

κρατερωμάτων

χύτευσης,

ΔlAΔOXΙKEΣ

μια χρήση που συνεχίζεται και σήμερα. Ο

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΟΛΛΗΤΙΚΟΥ ΚΡΑΜΑΤΟΣ. Είναι

μπρούντζος ανακαλύφθηκε πιθανώς τυχαία

μια άλλη μέθοδος σύνδεσης του μολύβδου

με την συμπτωματική ανάμιξη κασσιτέρου

που στηρίζεται στο κατ' επανάληψη χύσιμο

και χαλκού κατά την εκκαμίνευση των με­

κολλητικού κράματος επάνω στις προς σύν­

τάλλων αυτών.

ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ

ΜΟΛΥ8ΔΟΥ

ΜΕ

δεση επιφάνειες. Ενώ το κολλητικό κράμα

Επειδή ο κασσίτερός είναι πολύ ανθεκτι­

είναι ακόμα μισολιωμένο, δουλεύεται με γά­

κός στα οργανικά οξέα, οι πρώτοι Ρωμαίοι

ντια και με μια μάζα χαρτιού στο επιθυμητό

ΙCΆλυψαν τα μαγειρικά σκεύη από χαλκό και

σχήμα. Χρησιμοποιείται το ίδιο συλλίπα­

μπρούντζο με καθαρό κασσίτερο, για να τα

σμα όπως και στην ετερογενή συγκόλληση

κάνουν κατάλληλα για την παρασκευή της

40

και δίνει εξαιρετικά πιστές λεπτομέρειες. Με το κράμα αυτό κατασκευάζονται τα τυ­ πογραφικά στοιχεία . Ο κασσίτερος χρησι­ μοποιείται επίσης για την παραγωγή του

κράματος που είναι γνωστό ως βρετανικό μέταλλο και αποτελεί τη σύγχρονη έκδοση

των παλιότερων κραμάτων κασσιτέρου. Όταν για τη χύτευση του κασσίτερου και των

πλούσιων

σε

χρησιμοποιούνται

κασσίτερο

κραμάτων

καλούπια από χάλυβα

ψυχρής εξέλασης, κάθε νέο καλούπι πρέπει να αλείβεται με ένα λιπαντικό όπως το λιω­ μένο λαρδί, μέχρις ότου μ ε τον καιρό το μέ­

ταλλο του αποκτήσει ένα λεπτό επίστρωμα από φυσικό οξείδιο. Ο κασσίτερος δεν σκληραίνει κατά την ψυχρή επεξεργασ ία και ανοπτάται στη θερ­ μοκρασία του δωματίου. Στην πραγματικό­ τητα, μαλακώνει μετά το εν ψυχρώ δούλεμα και η αρχική του σκληρότητα μπορεί να

ανακτηθεί με θέρμανση στους

Διακοσμητικό προσωπείο από κασσίτερο ,

Taxco,

4370 F

αλλά

Μ ε­

ξικό. Φωro Υραφία Ορρί.

τροφής τους. Ο κασσίτερος χρησιμοποιείται σήμερα επ ίσης για την επίστρωση δοχείων

τροφίμων από χαλυβόφυλλο. Ο επικασσιτε­ ρωμένος χάλυβας είναι γνωστός ως λευκοσί­

δηρος ή τενεκές. Ο

κασσίτερος

είναι

λευκός,

μαλακός,

ελατός και λαμπερός. Μολονότι δεν έχει ο ίδιος αρκετή αντοχή , κυρίως σε εφελκυσμό, ένα κράμα του μπορεί να εξελασθεί σε πολύ λεπτό φύλλο χαλκός,

5

(88

μέρη κασσίτερος,

μέρη αντιμόνιο,

7,5

4

μέρη

μέρη μόλυ­

βδος) . Ο κασσίτερος δεν αλλάζει χρώμα σΤΟΥ αέρα ή στη Υ υγρασία ούτε χάνει τη

στιλπνότητά του, μια και το σχηματιζόμενο επιφανειακό φιλμ είναι διαφανές, δεν επη­

ρεάζει την λαμπρότητα του μετάλλου και αφαιρείται

εύκολα με ελαφρά στίλβωση.

Όταν στιλβωθεί, Ο κασσίτερος έχει καλαί­ σθητη εμφάνιση και μοιάζ ε ι με τον άργυρο. Οι κύριες χρήσεις του κασσίτερου είναι ως συστατικό κραμάτων με χαλκό για την παραγωγή μπροί;ντζων, ως υλικό επίστρω­ σης χάλυβα για την· παραγωγή δοχείων και

ως υλικό ανάμιξης με μόλυβδο για τη παρα­ γωγή κολλητικών κραμάτων. Σε συνδυασμό με αντιμόνιο. χαλκό και μόλυβδο χρησιμο­ ποιείται για την παραγωγή ενός κράματος

χύτευ~ης που διαστέλλεται κατά την ψύξη

Κηροπήγιο, Μ εξ ικό , 19 0ς αιώνας. Είναι κατασκευασμέ­

νο από κασσ ί τερο δίαμ ο ρψωμ ένο μ ε φγαλείο με ατσά­ λ ινη αιχ μή . Μωι'cumQ{ΡΟΡu!ar RegιΌιιa! ΓΟ. Μεξ ικό .

Art. Palzc/Ja-

.

41

Φόρμες ιcoπής ΎλυΙC ισμάτων από κασσίτερο, σε σχ ήμα­ τα μεγάλης τουλίπας , αετού και ελαφι ού. Ο ι ακμές εί­ ναι ενωμένες με ετερογενή συΎκόλληοη . Pennsylvania Dutch , 19ος αιώνας. Tίlυs G~y Co//ection.

γίνεται εύθρυπτος στην περίπτωση που θα υπερθερμαινόταν. Τα είδη από κασσίτερο μπορούν να συν­ δεθούν με ετερογενή συγκόλληση με ένα κολλητικό κράμα χαμηλού σημείου τήξης όπως το ευτηκτικό κράμα κασσίτερου λύβδου

(63%

- μο­

κασσίτερος). Θα πρέπει να

αποφευχθεί η υπερθέρμανση των συνδεόμε­

νων μερών, επειδή το σημείο τήξης του κασσίτερου ή των πλούσιων σε κασσίτερο κραμάτων, είναι λίγο μόνο ψηλότερο από αυτό του υλικού κόλλησης.

ΕΝ θΕΡΜΩ ΕΠIΚΑΣΣΙΤΕΡΩΣΗ ΜΗ ΣIΔΗΡΟΥΧΩΝ

ΜΕΤΑΛΛΩΝ. Ο χαλκός, ο ορείχαλκος και το κρατέρωμα μπορούν να επικασσ ιτερωθούν εν θερμώ , όπως γίνεται συχνά στα μαγειρικά

σκεύη ή τα δοχεία που περιέχουν τρόφιμα, που αλλιώς μπορούσαν να είναι τοξΙΚά. Το αντικείμενο πρέπει πρώτα να καθαριστεί για να απαλλαχθεί από τα λίπη μ ε την εμβάπτι­ ση του επί

2

έως

5

περίπου λεπτά σε ένα

ψυχρό διάλυμα νιτρικού οξέος κι

έπειτα

15 τοις εκατό

να πλυθεί με κρύο τρεχούμενο

νερό. Κατόπιν, το αντικείμε.νο προθερμαί­ νεται σε θερμοκρασία λίγο ψηλότερη από

το σημείο τήξης του κασσίτερου και η επι­ φάνεια του πασπαλίζεται με ένα συλλίπα­ σμα από λεπτοαλεσμένο χλωριούχο αμμώ­ νιο.

Ύστερα, ολόκληρη η επιφάνεια του αντι­ κείμενου τρίβεται με ένα μικρό κομμάτι

42

Xάλιcινoς δ ίσκος σερ βιρίσματος. σχεδιασμένος από

την

Zaharia Schatz

και κατασκευασμένος στο Ισραή λ

από ι σραηJ.ινοUς τει ν ίτες για λογαριασμό της εται ­ ρ ε ίας Israel C reaI ions, New Yo rk, Η . Π.Α . Μήκος: 50 περίπου εκα τοστά. ΦωΤΟΥραφΙα Ορρί.

στεμεού καθαρού κασσίτερου που δημιουρ­

κασσίτερο και ελεύθερο υδροχλωρικό οξύ

γεί ένα επίστρωμα πάνω στο βασικό μέταλ­

αλλά καθώς το υπόλειμμα είναι διαβρωτικό,

λο. Η διαδικασία αυτή μπορεί να ακολου­

πρέπει να αφαιρείται η περίσσεια του συλ­

θηθεί από το χύσιμο μιας μικρής ποσότητας

λιπάσματος.

λιωμένου κασσίτερου πάνω στο αντικείμενο και το σκούπισμά του με ένα κομμάτι πανί

έτσι ώστε ο κασσίτερος να μοιρασθεί σε ολόκληρη την επιφάνεια. Το ίδιο πανί μπο­ ρεί να χρησιμοποιηθεί για να αφαιρεθεί η περίσσεια του λιωμένου κασσίτερου. Αλ­ λιώς, το αντικείμενο μπορεί να τιναχτεί, για να φύγει όσος κασσίτερος περισσεύει. Με­

ρικές φορές είναι αναγκαία η επαναθέρμαν­

ση του αντικείμενου με τη φλόγα ενός αυ­ λού μετά το σκούπισμα, για να εξομαλυνθεί η επιφάνειά του. Το αντικείμενο δεν πρέπει

να θερμαίνεται πάνω από τους

5450 F

κατά

τη διάρκεια του σκουπίσματος, γιατί άλλιώς ο κασσίτερος μπορεί να πάρει ένα κιτρινω­

Λευκό Μέταλλο Το λευκό μέταλλο

8%

(92%

κασσίτερος και

αντιμόνιο) είναι ένα κράμα που χρησι­

μοποιείται για το χύσιμο φθηνών ψευτοκο­ σμημάτων. Λιώνει στους ση στους

200-2250 C

2460 C.

Η ανόπτη­

προκαλεί την ελαφριά

επανασκλήρυνση του βαΡΙά δουλεμένου με­ τάλλου. Από το μέταλλο αυτό γίνονται επί­ σης φύλλα και σύρματα. Μια εξέταση του κράματος κασσίτερου που είναι γνωστό ως

βρετανικό μέταλλο ή σελ.

britannia

γίνεται στη

) 17.

πό χρώμα και να παρουσιάσει σκούρά «νε­ ρά».

Για την επίστρωση μιας ολόκληρης χάλ­

κινης πλάκας με κασσίτερο, μπορεί να βα­

ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ

Zn 30

φεί η ανάποδη επιφάνεια με σβησμένο ασβέ­

Ιδιότητες (καθαρό στοιχείο)

στη ή με σκόνη κιμωλίας, έτσι ώστε να αντέ­

Ατομικό βάρος

χει στον κασσίτερο και το φύλλο από χαλκό

Ειδικό βάρος

να τοποθετηθεί με κλίση σε μια θερμαινό­

Σημείο τήξης

μενη μεταλλική επιφάνεια ή σε ένα μεταλ­

Σημείο ζέσης

7,13

65,38 15°C) 419,40 C 9060 C

(στους

λικό τραπέζι για να είναι δυνατή η απο­ στράγγιση,

και να χυθεί στην επιθυ·μητή

επιφάνεια ο λιωμένος κασσίτερος.

Ο ψευδάργυρος είναι ένα λευκό υποκύανο κρυσταλλικό μέταλλο που συναντιέται σε αφθονία στη φύση, αλλά ποτέ στην αυτοφυά κατάσταση . Τα κύρια μεταλλεύματά του εί­

ΚΟΛΛΗΣΗ

. Ενα

ΜΕ

ANTlMONfOYXO

ΚΑΣΣΕΤΕΡΟ.

κολλητικό κράμα πλούσιο σε κασσί­

ναι τα θειούχα σφαλερίτης, σμιθσονίτης και

καλαμίνα και τα οξείδια

βιλλεμίτης και

τερο χρησιμοποιείται σε καταστάσεις όπου

φραγκλινίτης (που παλιότερα βρισκόταν μό­

η χρήση κολλητικού που περιέχει μόλυβδο

νο στο

μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους όπως,

του οποίου τα ορυχεία εξαντλήθηκαν και

για παράδειγμα, όταν η Κόλληση έρχεται σε

έκλεισαν το

επαφή με τρόφιμα. ·Ενα τέτοιο κράμα απο­

εκ καμίνευση του ψευδάργυρου δεν είχε αρχί­

τελείται από

σει στην Ευρώπη μέχρι τα μέσα του 180υ

95% κασσίτερο και 5% αντιμό­ 2330 C. ·Οσο πιο λεπτό

Franklin

της Πολιτείας

1954).

New Jersey,

Μολονότι η εμπορική

νιο και λιώνει στους

αιώνα, ο ψευδάργυρος είχε χρησιμοποιηθεί

είναι το στρώμα του κολλητικού μέσου, τό­

από τους αρχαίους

σο · πιο ισχυρή γίνεται η σύνδεση. Τα συλ­

μαίους πριν ακόμα κα.ταλάβουν ότι είχαν να

λιπάσματα

κολοφώνιου

είναι

. Ελληνες

και τους Ρω­

κατάλληλα

κάνουν με ένα ξεχωριστό μέταλλο. Ο δια­

για μολυβδΟύχα κράματα μεγάλης περιεκτι­

χωρισμός αυτός έγινε κατά την παρασκευή

κότητας σε κασσίτερο · αλλά όχι και για

κρατερωμάτων με τη

κολλήσεις που περιέχουν αντιμόνιο. Για τη

και καλαμίνας (ανθρακικού ψευδάργυρου).

σύνδεση χαλΚΟύ,χαλκοκραμάτων,χαλυβο­

Το καθαρό μέταλλο παρήχθη στην Ινδία

κραμάτων με μικρ.ή περιεκτικότητα σε άλλα

πολύ πριν από ότι στην Ευρώπη. Η περι­

μέταλλα, ανοξείδωτων χαλύβων και χυτοσι­

γραφή της παραγωγής του ψευδάργυρου με

δήρου δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα

τη φρύξη και αναγωγή καλαμίνας βρέθηκε

ένα μικτό συλλίπασμα από χλωριούχο αμμώ­

σε έγγραφα της εποχής που κυβερνούσε την

νιο, χλωριούχο ψευδάργυρο, διχλωριούχο

Ι νδ!α . ένας βασιλιάς που έζησε γύρω στα

συμπύρωση χαλκού

43

Π ιάτο από κράμα ψ ευδάργ υρ ου με έ νθετ η δ ιακ όσμηση μ ε ασήμι , Hyderebad, Deccan, Ινδία . Φω τογραφία Ορ· ρΙ

σιδήρου και του χάλυβα' είναι μια εφαρμο­ γή όπου προσφέρ ε ι την καλύτερη και φθηνό­ τερη λύση.

Μια μέθοδος επιψευδαργύρω­

σης , γνωστή σαν γαλβανισμός, βασίστηκε

1100

Π.Χ. Πορτογάλοι έ μποροι έφεραν από

στην ανακάλυψη από τ ο ν Ιταλό επιστήμονα

την Ινδία το μέταλλο στην Ευρώπη, όπου

του δέκατου όγδοου αιώνα

χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή κρα­

μεσα σε δύο ανόμοια μέταλλα σε επαφή δη­

τερώματος. Επί αρκετούς αιώνες ένα κράμα

μιουργείται μια ρΟή ηλεκτρικού ρεύματος.

με βάση τον ψευδάργυρο γνωστό ως

bidri,

Η ημιαυτόματη ή χ ε ιρωνακτική εμβάπτιση

του Χαϊντερεμπάντ

ενός θερμού χαλύβδινου αντικείμενου σε

στην Ινδία, χρησιμοποιήθηκε για την κα­

λιωμέ νο ψευδάργυρο δίνει κατά την ψύξη

τασκευή

στο αντι κ είμενο

από την πόλη

Bidar

διακοσμητικών ειδών με ένθεση

αργύρου (βλ. σελ.

172).

Galvani

ότι ανά­

ένα ομοιόμορφο. καλαί­

σθητο επίστρωμα ψευδάργυρου.

Για τον

ίδιο λ όγο τη ς προστασίας από τη διάβρωση, τα γαλβανισμένα καρφιά δεν σκουριάζουν ΧΡΗΣΕ/Σ ΤΟΥ ΨΕΥΔΑΡΓ ΥΡΟΥ. Σ ή με ρα, η κύ ­

και συνεπώς δεν φθείρουν το ξύλο που βρί­

ρια χρήση του ψευδάργ υρ ου είναι ως αντι­

σκεται γύρω το υς.

διαβρωτικού μέσου για την προστασία του

44

Η χύτευση του ψευδάργυρου σε καλούπια

για την παραγωγή μερών αυτοκινήτου και

σε μορφή μετάλλου ή αλάτων με μια ηλε­

κατασκευαστικών μερών άλλων μηχανών εί­

κτρολυτική μέθοδο που δεν παρουσιάζει

ναι η δεύτερη κύρια χρήση του ψευδάργυ­

δυσκολίες αλλ' απαιτεί πολλή ηλεκτρική

ρου ενώ η παραγωγή. ιφqμάτων ορείχαλκου

ενέργεια. Για την εμπορική παραγωγή του

είναι η τρίτη κατά σειρά σπουδαιότητας

αλουμίνιο υ είναι απαραίτητο το φθηνό ηλε­

εφαρμογή. Το πιο σπουδαίο υποπροϊόν της

κτρικό ρεύμα.

διεργασίας κάθαρσης του ψευδάργυρου εί­

Το αλουμίνιο ζυγίζει το ένα τρίτο περίπου

ναι το θειϊκό οξύ, η περισσότερο χρησιμο­

από τα άλλα μέταλλα κοινής χρήσης (με

ποιούμενη

την εξαίρεση του μαγνήσιου και του βη­

χημική

ουσία, που

παράγεται

από το τριοξείδιο του θείου (υποπροϊόν) και

ρύλλιου)

νερό. Το οξείδιο του ψευδάργυρου χρησι­

σκευαστικό μέταλλο . Εκτός από το ότι είναι

μοποιείταιστην παραγωγή αντιδιαβρωτι­

ελαφρό, ε ίναι ελατό, έχει αντοχή στη διά­

και είναι το ελαφρότερο

κατα­

κών χρωμάτων. Ο ψευδάργυρος χρησιμο­

βρωση, παρουσιάζει μεγάλη θερμίκη και

ποιείται επίσης για την παραγωγή στεγανω ­

ηλεκτρική αγωγιμότητα (για το λόγο αυτό

τικού υλικού πλακόστρωτων ταρατσών, σε

χρησιμοποιείται για την κατασκευή ηλε­

μορφή σκόνης για την κάθαρση του χρυσού

κτρικών συρμάτων και μαγειρικών σκευών),

και του αργύρου, για την παραγωγή πυρίμα­

μπορεί όταν στιλβωθεί να δώσει μια λαμπρή

χων υλικών και ως συστατικό των κραμάτων

επιφάνεια και χρησιμοποιείται για την ανά­

αργυροκόλλησης.

κλαση του φωτός και της θερμότητας.

Το αλουμίνιο μπορεί να δουλευτεί με όλες σχεδόν τις συνήθεις μεθόδους: σταμπάρι­ σμα, κυλίνδρωση, περιδίνηση ΑΡΓιΛIΟ Α Ι

σμα, εξώθηση

IJ

-

μασγαλάρι­

μέσα από κοίλες μήτρες,

σφυρηλάτηση και χύτευση σε άμμο ή σε μό­

Ι δ ι ότ ητες (καθαρό στοιχ ε ίο)

Ατομικό βάρος

26,97 2,70 (στ ους 20· C) 660· C 20600 C

Ειδικό βάρος Σημείο τήξη ς Σημείο ζέσης

νιμα καλούπια. Οι συνδέσεις γίνονται με πριτσίνωμα,

αυτογενή

συγκόλληση

και

ετερογενή συγΚόλληση· σε μέτρια θερμο­ κρασία. Είναι επίσης δυνατή η συγκόλληση

σε χαμηλή θερμοκρασία, με τη χρησιμο­

Το αργίλιο, ή όπως είναι γνωστό στην τε­

ποίηση των κοινών χαλκούχων κολλήσεων

χνική αλουμίνιο, αναγνωρίστηκε ως μέταλ­

αλλά είναι αναγκαία η χρήση ειδικών για το

λο από τον

αλουμίνιο συλλιπασμάτων.

Marggraf το 1709

και δεν παρή­

χθη σε ποσότητα αρκετή για τον προσδιο­ ρισμό των ιδιοτήτων του μέχρι το

. Οταν

το αλουμίνιο εκτίθεται στον υγρό

1824, οπό­

αέρα σχηματίζεται ένα λεπτό, αδιαπέραστο

μπόρεσε να με­

από το οξυγόνο υμένιο-φιλμ, που προστα­

λετήσει τα χαρακτηριστικά του. Στην αρχή,

τεύει τη μάζα του μετάλλου από την παραπέ­

τ ε ο Δανός φυσικός

Oersted

το κόστος παραγωγής ήταν τόσο ψηλό που

ρα προσβολή . Το μέταλλο μπορεί επίσης να

το αργίλιο θεωρούνταν πολύτιμο μέταλλο

οξειδωθεί ηλεκτρολυτικώς για τη δημιουρ­

και χρησιμοποιόταν μόνο στην κοσμημα­

γία ενός πιο σκληρού και ανθεκτινού υμε­

τοποιία ως νεωτεριστικό υλικό. Σήμερα, η

νίου από οξείδιο. Η επεξεργασία αυτή ονο­

παραγωγή της βιομηχανικής ποιότητας του

μάζεται ανοδίωση και συνδυάζεται συνήθως

αργιλίου, δηλαδή του μετάλλου αλουμίνιου ,

με την ενσωμάτωση στο φιλμ οργανικών

αυξάνεται

χρωμάτων ή ανόργανων χρωστικών

ταχύτερα

από

την

παραγωγή

-

πιγμέ­

οποιουδήποτε άλλου μετάλλου, εκτός από

ντων με επιφανειακή προσρόφηση ή εμβά­

το μαγνήσιο, με ανάλογη επέκταση των

πτιση.

Η ανοδίωση το υ αλουμινίου μοιάζει από

εφαρμογών του.

Το κύριο ορυκτό, από το οποίο λαμβάνε­

την τεχνική άποψη με την ηλεκτρολυτική

ται το αλουμίνιο, είναι ο βωξίτης, ένα με­

επιμετάλλωση. Στηρίζεται στην εμβάπτιση

τάλλευμα που συναντιέται σ ε αφθονία σε

του αλουμίνιου σε ένα διάλυμα θειϊκού ή

πολλά μέρη της γης και θεωρείται ως εκμε­

χρωμικού οξέος

ταλλεύσιμο αν περιέχει

65% αλουμί­

ρεύματος που παράγε ι ένα σχεδόν άχρωμο

νας, δηλαδή οξειδίου του αργιλίου. Ο βωξί­

επίστρωμα οξειδίου. Ευθύς μετά το ξέπλυμα

της περιέχει ένυδρα οξείδια του αργιλίου

με νερό το φιλμ οξε ιδίου προσροφά το χρώ­

από τα οποία μπορεί να ληφθεί το αλουμίνιο

μα όταν βουτηχθεί στον κάδο βαφής, εξαι-

50

έως

15-25%

με παροχέτευση

45

τίας των

υπερμΙΙCΡOσKOΠΙΙCών πόρων που

έχει η επιφάνειά του . Η εμβάπτιση ακολου­ θείται από πλύσιμο σ ε βράζον νερό επί μιά ­ μιση περίπου ώρα.

«σφραγίζεται»

'Επε ιτα, η ε πιφάνεια

με διάλυμα λανολίνης

σε

βενζίνη . Για τη δημιουργία έγχρωμων σχε­

δίων μπορούν να χρησιμοποιηθούν αδρανή λιπαντικά λάδια ως «μάσκες». Συνήθως, τα χρώματα δεν είναι γενικώς ανθεκτικά στο

ηλιακό σχετικές στις

φως

(μολονότι

έχουν

σημειωθεί

πρόοδοι) πάντως είναι σταθερά

περισσότερες

«εσωτερικέζ)) χρήσεις.

Το ανοδιωμένο αλουμίνιο πρέπει να καθαρί­ ζεται με νερό ή με διάλυμα ήπιων καθαρι­ στικών μέσων όπως το σαπούνι. Πολλά αλ­

καλικά καθαριστικά μέσα προσβάλλουν και διαλύουν το προστατευτικό φιλμ οξειδίου του αργιλίου.

ΚΡΑΜΑΤΑ APΓlMOY. Το αργίλιο σχηματίζει εύκολα κράματα με πολλά άλλα μέταλλα.

Χ ε ρ ούλ ι πόρτας από αλοuμίνι ο από τ ον Οοπ Διάμ ετρος: SO εκατοστά.

Drumn1 .

Τα κράματα του αργίλιου μπορούν να χωρι­

σθούν σε δύο κύριες ο μάδ ες: αυτά που προ­ ορίζονται για χύτευση και αυτά που προορί­

του

ζονται για σφυρηλάτηση. Η εκλογή του κρά­

κοινό κολλητικό κράμα μολύβδου-κασσί­

«κολλητ ηριού))

επιστρώνεται

με

ένα

ματος εξαρτ6.ται από τη μέθοδο μορφο­

τερου και qτη συνέχεια προστίθεται κολλη­

ποίησης που πρόκειται να ακολουθηθεί και

τικό κράμα με βάση αλουμίνιο. Αν η σ υ ­

από τις ε πιθυμητές μηχανικές ιδιότητες.

γκόλληση γίνεται με φλόγα, αυτή πρ έ π ε ι να

Τα κράματα αργίλιου γίνονται με χαλκό,

κατευθύνεται προς το αντίθετο προς την

πυρίτιο , μαγνήσιο και άλλα μέταλλα. Μερι­

σύνδεση άκρο (όχι κατευθείαν στο κολλη­

κά προορίζονται για χύτευση στην άμμο,

τικό κράμα ή στο συλλίπασμα) έτσι ώστ ε το

μερικά για χύτευση σε μόνιμα ιcαλoύπια με

συνδετικό υλικό να λιώνε ι με επαγόμενη

βαρύτητα και άλλα γ ια χύτευση σε χυτό­

θερμότητα.

πρεσσες. Υπάρχουν και άλλα κράματα που

Μερικές φορές συνιστάται γ ια την εξα­

προτιμούνται γ ια τις κα λές μηχανουργικές

σφάλιση μιας καλή ς σ ύ νδεσης η άσκηση

ιδιότητ ες, για την καλή συμπ ε ριφορά τους

ενέργειας τριβής ή αποτριβής, με τη βοή­

σταμπάρισμα ή για την

θεια ενός σκαρπέλου, ενός κολλητηριού,

μεγάλη αντοχή τους στον εφελκυσ μό. Τα

ενός κομματιού ατσαλόμαλλου, μιας συρ­

κράματα αργίλιου-μαγνήσιου

ματόβ ουρτσας ή ενός ραβδιού κολλητικού

κατά την τύπωση

-

2Ι 4

και

2Ι 8

τείνουν να διατηρούν μια πιο λευκή εμφά­

κράματος κάτω από το λ ιωμ ένο κολλητικό

νιση όταν εκτίθενται στις ατμοσφαιρικές

μέσο με σκο. πό την αφαίρεση του φιλμ οξεί­

επιδράσεις και χρησιμοποιούνται συχνά για

διου, που ίσως σχηματίζεται, και την εξα­

διακοσμητικές «(εξωτερικές)) δουλειές, επει­

σφάλιση της πρόσφυσης του συνδετικού μέ­

δή και η αντοχή τους στη

σου στην ε πιφάνε ια του μετάλλου . Αυτό

διάβρωση είναι

επίση ς μεγάλη.

μπορεί να γίνει επίσης και πριν από την

σύνδεση των μεταλλικών κομματιών. Μόλις

στερεοποιηθεί το συνδετικό υλικό, τα κ ομ­ ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΜΗΣΗ ΑΛΟΥΜIΝΙΟΥ. Για

μάτια μπορούν να συναρμολογηθούν με πε­

την ετερογενή συγκόλληση του αλουμίνιου

ρισσότερη θέρμανση ή, όταν υ πάρχει ανά­

σ ε χαμ η λ ή θερμοκρασία θερμαίνεται ένα

γκη, μ ε περισσότερο κολλη τικό κράμα.

κοινό (κολλητήρ\)) από χαλκό μ ε φλόγα αε­

Τα κράματα που περιέχουν σχετικά μεγά­

ρίου, αυλό ή ηλεκτρικό ρεύμα, όπως γίνεται

λες ποσότητες μαγνησίου δύσκολα κολλιώ­

και στην περίπτωση του χαλκού. Η <φύτη;)

νται σε χαμηλές θερμοκρασίες. Με τα κα-

46

λο μπορεί να υποβληθεί σε ενιαία επεξερ-

τάλληλα κολλητικά κράματα και συλλιπά­ σματα το αλουμίνιο μπορεί να συγκολληθεί

.

γασία κατά την ανοδίωση και την επιμετάλ­

ετερογενώς με ορισμένα άλλα μέταλλα. Τα

λωση. Στην τέχνη χρησιμοποιούνται τρ ε ι ς

συνήθη ελατά κράματα αλουμινίου, που δε

τεχνικές ετερογενούς συγκόλλησης σε ψη­

παρουσιάζουν δυσκολίες συγκόλλησης με

λή θερμοκρασία: η συγκόλληση μ ε αυλό, η

αυλό, είναι το

2S (99,0% αργίλιο), το 3S (που περιέχει 1,2% μαγγάνιο), το 61S, το 53S και το A5IS. Όλα -αυτά μπορούν να

συγκόλληση με εμβάπτιση σε λουτρό συλ­

κολληθούν σε χαμηλές θερμοκρασίες με το

τον χειροτέχνη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί

κολλητικό υλικό

ένας οξυακετυλενικός αυλός ή ένας αυλός

συλλίπασμα Κράματα

3S0

Alcoa Νο 800 και με Alcoa Νο 6 Ι. αλουμινίου όπως το 2S0 και

κολλιώνται

με

ένα

εύτηκτο

το

λιπάσματος και η συγκόλληση σε κλίβανο, αλλά μόνο η πρώτη έχει πρακτική αξία για

οξυγόνου-φυσικού αέριου και η θερμότητα το

κράμα

προσφέρεται απευθείας στη

σύνδεση, με

χρήση αναγωγικής φλόγας.

γνωστό ως Α-500. Τα προς σύνδεση άκρα

Το επιδεκτικό ετερογενούς συγκόλλησης

πρέπει να καθαριστούν με ατσαλόμαλλο και

φύλλο αλου μίνισυ αποτελείται από ένα πυ­

να καλυφθούν απλόχερα με το εύτηκτο κολ­

ρήνα κράματος αργίλιου στρωμένο στη μια

λητικό υλικό που περιέχει συλλίπασμα, κα­

ή στις δύο επιφάνειες με μια λεπτή στοιβά­

θαρ~σΤΙKό και συνδετικό μέταλλο σε μια

δα κολλητικού κράματος αλουμίνιου. Το

ενιαία μάζα. Δίνεται θερμότητα με τον αυλό

υλικό θερμαίνεται σε θερμοκρασία ψηλότε­

στο μέταλλο, χωρίς όμως συγκέντρωσή της

ρη από το σημείο τήξης του καλυπτικού

στη σύνδεση. Η φλόγα πρέπει να κινείται

κράματος, αλλά χαμηλότερη από τΟ σημ ε ίο

σταθερά μπρος-πίσω, για να μη λιώσει το

τήξης του πυρήνα. Με τη βοήθεια συλλιπά­

βασικό μέταλλο. ·Οταν το κολλητικό μέσο

σματος το επίστρωμα λιώνει και ρέει στη

αρχίζει να βράζει και εμφανίζονται φυσαλλί­

σύνδεση με τριχοειδή έλξη. Η περιοχή θερ­

δες και λευκοί καπνοί, η φλόγα κατευθύνε­

μοκρασιών συγκόλλησης κυμαίνεται μετα­

ται στην ίδια τη σύνδεση και το κολλητικό

ξύ των

μέταλλο ρέει σταθερά. ·Οταν ψυχθεί, το μέ­ ταλλο καθαρίζεται με σκληρή βούρτσα ή ατσαλόμαλλο και νερό.

ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΛΑΗΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΣΕ

1060 και των Ι 1850F. Στα κράματα 2S, 3S και 406 η τεχνική αυτή μπορεί να εφα ρμοσθεί με σύρμα 43S και συλλίπασμα Νο 33. Στο αλουμινιόκραμα 53S χρησιμο­ ποιείται σύρμα Νο 7 17 και συλλίπασμα Νο 33 (θερμοκρασία συγκόλλησης 106010900 F).

ΥΨΗΛΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣ/Α. Για την τεχνική αυτή

χρησιμοποιούνται ειδικά ραβδιά παραγεμί­ σματος και συλλιπάσματος, που έχουν χα­

ΧΥΤΕΥΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ. ΤΟ αλουμίνιο και τα

μηλότερο σημείο τήξης από το προς σύνδε­

κράματά του μπορούν να χυτευθούν σε κα·

ση

Η σχηματιζόμενη

λούπια από άμμο, σε καλούπια από γύψο και

αποτελείται επίσης από κράμα

σε μόνιμα καλούπια. Η εκλογή της μεθόδου

αλουμίνιου που μοιάζει στο χρώμα και την

χύτευσης εξαρτάται από το μέγεθος και το

αντοχή με το αντικείμενο κ ι έτσι το σύνο-

σχήμα τo~ τεμάχιου, από το πάχος της δια-

κράμα

κόλληση

αλουμίνιου.

«Αρχ ι τεκτονικό τοπίωt , πανώ από χυτό αλουμί ν ιο. Jan εκατοστά . Museum of

de SW3rΙ . Διαστάσει ς : 60" Ι 50 Con temporary Arts.

47

τομής και από το επιθυμητό επιφανειακό τελείωμα

- φινίρισμα.

ματα είναι τα Νο

43

και

355,

που περιέχουν

και τα δύο πυρίτιο.

ΧΥΤΕΥΣΗ ΑΛΟYMINTOΥ ΣΕ ΑΜΜο. Η χύτευση

ΑΛΛΕΣ

σ ε άμμο είναι η γνωστότερη και συνηθέ­

Κράματα αλουμίνιου μπορ ούν να χρησιμο­

στερα χρησιμοποιουμένη μέθοδος χύτευσης

ποιηθούν επίσης για τη

(για διαδικαστικές λεπτομέρειες βλ. σελ.

σεων με την μέθοδο αναλισΚ"όμενου κηρού

Η χρησιμοποιούμενη διαδικασία είναι

(βλ. σελ.,41Ο) και για τη ' φυγοκεντρική χύ­

.184).

ΜΕΘΟΔΟΙ

ΧΥΤΕΥΣΗΣ

ΑΛΟΥΜΙΝΤΟΥ.

χύτευση επενδύ­

όμοια με αυτή των άλλων μη σιδη ρούχων

τευση (βλ. σελ.

μετάλλων,

υπάρχει μια συστολή της τάξης του

με

ιδιαίτερη

προσοχή

στον

έλεγχο της θερμοκρασίας. Το ελάχιστο πά­

8,5%.

χος διατομής στα μικρά χυτά είναι

για χύτευση

3/16"-

422).

Στο χυτό αλουμίνιο

3,5-

Η προθέρμανση του προοριζόμενου αλουμίνιου σε θερμοκρασία

Τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας του χυ­

περίπου

τού εξαρτωνται από τη λεπτότητα της χρη­

συνδυασμός με άλλο λιωμένο υλικό βοηθάει

σιμοποιούμενης άμμου.

9000F

πριν από την χύτευση ή ο

Για μεγάλα χυτά

στην αποφυγή σχηματισμού αερίfJJν,που εί­

συνιστάται πιο χονδρόκοκκη άμμος. Τα χυ­

ναι αποτέλεσμα της επίδρασης στην επιφά­

τά αλουμίνιου σε άμμο έχουν γενικά πιο

νεια του μετάλλου υλικών, που

λείες επιφάνειες από άλλα χυτά μέταλλα εν

υδρογόνο και μπορούν να δημιουργήσουν

εκλύουν

μέρει εξ αιτίας του χαμηλότερου σημείου

πόρους στο χυτό. Μια κάποια περιορισμένη

τήξης του αλουμίνιου και εν μέρει γιατί η

ανάδευση το,; λΊωμένου μετάλλου και η

άμμος δεν εισχωρεί στην επιφάνεια του χυ­

αποφυγή της διατήρησής του για πολύ χρο­

τού αλουμίνιου.

νικό διάστημα στην θερμοκρασία της τήξης

Τα καλύτερα κράματα για χυτά σε άμμο είναι τα Νο

και

πριν από την απόχυση βοηθούν στην παρα­

Τα κράματα

γωγή καλύτερων χυτών. Για το λιώσιμο του

αυτά έχουν τη μικρότερη τάση συστολής ,

μετάλλου συνιστώνται δοχεία από γραφίτη

δεν είναι εύθ ραυστα όσο είναι ζεστά και εί­

ή άλλο πυρίμαχο υλικό όπως επίσης και τα

ναι απαλλαγμένα πόρων. Τα μόΥιμα χαλύ­

προστατευμένα με

βδινα καλούπια δίνουν χυτά με λεία επιφά­

δοχεία από χυτοσίδηρο-μαντέμι.

43, 108,355

356.

κατάλληλο

επίστρωμα

νεια και με λίγους πόρους, εξ αιτίας της ψυ­

Κατά τη χί)τευση των κραμάτων αλουμί­

κτικής επίδρασης του μεταλλικού καλου­

νιου είναι δυνατή η ένθεση ή έγκλειση στε­

πιού στο χυτευόμενο μέταλλο. Είναι δυνατή

ρεών τεμαχίων χαλκού, ορείχαλκου ή σιδή­

η επίτευξη λεπτότερων διατομών εξ.αιτίας

ρου, καθώς τα μέταλλα αυτά λιώνουν σε

της φύσης της μεθόδου. Τα κράματα Νο

ψηλότερες θερμοκρασίες από το αλουμίνιο.

και

13

είναι τα πιο κατάλληλα για χύτευση

Μετά τη χύτευση, το αλουμίνιο υποβάλ­

σε μόνιμα καλούπια επειδή δίνουν χυτά, που

λεται σε φινίρισμα με σκληρή συρματό­

360

δεν είναι εύθραυστα όσο είναι ζεστά και

βουρτσα, τρίψιμο με σύρμα, αμμοβολή, τρί­

έχουν μεγάλη πληρωΤΙΚή ικανότητα.

ψιμο με τροχό από κετσέ και όλες τις άλλες συνήθεις στιλβωτικές μεθόδους. Το αλουμί­ νιο πουλιέται σε χελώνες, φύλλα, σύρμα και

ΧΥΤΕΥΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΤΟΥ ΣΕ ΚΑΛΟΥΠΙΑ ΓΥΨΟΥ.

σκόνη καθώς επίσης και σε διάφορες κατα­

Πρόκειται για μια εξευγενισμένη παραλλα­

σκευαστικές διατομές-προφίλ, που γίνονται

γή της χύτευσης σε άμμο (για λεπτομέρειες

με εξό!θηση μέσα από κοίλες μήτρες.

βλ. σελ .

.192).

Χρησιμοπο10ύνται διάφοροι

τύποι γύψου που επιτρέπουν μεγαλύτερη ακρίβεια αναπαραγωγής λεπτομερειών και επιφανειακή λειότητα από τα καλούπια άμ­ μου. Το καλούπι χρησιμοποιείται συνήθως για ένα μόνο χυτό με βάρος ενός κιλού ή και μεγαλύτερο. Το μέταλλο χύνεται με συνθή­ κες βαρύτητας και η στερεοποίησή του εί­ ναι βραδύτερη από όσο στην άμμο εξ αιτίας

ΝΙΚΕΛΙΟ

Ni 28

Ιδιότ ητες (καθαρό στοιχείο)

Ατομικό βάρος Ειδικό βάρος Σημείο τήξης Σημείο ζέσ η ς

58,69 8,9 14450 C 27300 C

του θερμομονωτικού χαρακτήρα της γύψου.

Το νικέλιο είχε ανακαλυφθεί από παλιά

Τα καταλληλότερα για τον σκοπό αυτό κρά-

αλλά αναγνωρίσθηκε ως στοιχειακό μέταλ-

48

Axel F.

ΝΙΚΕΑΙο. Το νικέλιο μπορεί να δουλευτεί με

·Ηδη ο προϊστορικός άνθρωπος.

όλες τις μ εθόδους. Κατά την επεξεργασία

ζητώντας ισχυρότερες «πέτρες>~ για να τις

του σκληραίνει και πρέπει να ανοπτηθεί. Το

χρησιμοποιήσει ως εργαλεία βρήκε το νικέ­

μέταλλο θερμαίνεται βαιJμιαία μέχρις ότου

λιο ως μετεωριτικό μέταλλο, που συχνά ΠΕ­

έχει πάρει αρκετή ενέργεια για να προλη­

ριέχει μεγάλες αναλογίες νικελίου. Οι Κινέ­

φθεί τυχόν ράγισμά του από την ξαφνική

ζοι της επαρχίας Γιουάν. όπου υπάρχει αυ­

απελευθέρωση των εσωτερικών του τάσεων.

τοφυές μέταλλο, το χρησιμοποιούσαν για

Μετά την ανόπτηση μπορεί να αφεθεί να

την παρασκευή ενός χαλΙCOVΙΙCελΙOύΧOυ κρά­

κρυώσει αργά στον αέρα ή να «σβησθεί» . Τα

λο μόλις το Ι 75 Ι από τον Σουηδό

Cronstedt.

ματος που ονόμαζαν

Paktong.

δηλαδή «λευ­

κό χαλκό » και το χρησιμοποιούσαν για την

κράματα

μονέλ Κ και

'νικέλιο Ζ πρέπει

οπωσδήποτε να σβησθούν γιατί κατά την

κοπή νομισμάτων και για την κατασκευή

βραδεία ψύξη εμφανίζουν ρωγμές. Για την

μαγειρικών σκευών (χαλκός

λαμπρή ανόπτηση. το νικέλιο και τα κρά­

ψευδάργυρος

30%.

1%).

24%.

45%.

νικέλιο

καθαρός σίδηρος

ματά του σβήνονται σε νερό που περιέχει

2%

κατ' όγκο μετουσιωμένη αλκοόλη. Με

βιομηχανία του νικέλιου

τον τρόπο αυτό προλαμβάνεται ο σχηματι­

άρχισε με την αναΚάλυψη των κοιτασμάτων

σμός κηλίδων από οξείδιο . που θα ήταν

της Νέας Καληδονίας στον Καναδά και του

αναπόφευκτος, εξ αιτίας της επίδρασης του

Η

σύγχρονη

Σάντμπερυ στις Η.Π.Α. το

1866.

Το νικέλιο

βρίσκεται στη φύση με μορφή θειούχων.

οξυγόνου του αέρα. Η περιοχή θερμοκρα­

σιών ανόπτησης είναι Ι

IOO-1500'F.

ο ξειδιούχων κι αρσενικούχων μεταλλευμά­ των, συνοδ ε υόμενο από ενώσεις σιδήρου,

χαλκού και πυρΙτιου. Η σπουδαιότητα του

ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΔ/:,ΣΗ ΝΙ­

νικέλιου ως μετάλλου για την κατασκευή

KEΛlOY. Από τις προς σύνδεση επιφάνειες

κραμάτων αυξήθηκε τα τελευταία

χρό­

του νικέλιο υ και των κραμάτων του πρέπει

νια. μολονότι το ένα τέταρτο περίπου της

να αφαιρεθεί κάθε ίχνος οξειδίων και. σκό­

παγκόσμιας παραγωγής χρησιμοποιείται με

νης. Γενικώς, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η

την μορφή τυu καθαρού μετάλλου. Το νικέ­

οποιαδήποτε μέθοδος σύνδ ε σης αλλά πυνι.­

λιο έχει μεγάλη σημασία για την παραγωγή

στάται η χρήση κολλητικών κραμάτων με

κραμάτων του σιδήρου, του οποίου αυξάνΕΙ

βάση τον άργυρο. απαλλαγμένων φωσφό­

50

τη σκληρ·ότητα (όπως κάνει και σε όλα τα

ρου. με φθοριούχο συλλίπασμα και αναγω­

κράματα του) χωρίς να μειώνει την ολκιμό­

γική φλόγα με θερμοκρασία μικρότερη των Κατά την οξυακετυλενΙΚή συγκόλ­

τητα. Χρησιμοποείται επίσης ως συστατικό

l4000F.

του

ληση χρησιμοποιούνται ραβδιά παραγεμί-

νικελιούχου αργύρου, των κραμάτων

χαλ κο νικελίου

και του μετάλλου

μονέλ

ενώ έχει ευρεία εφαρμογή ως υπόστρωμα

γ ια την λαμπρή ηλεκτρολυτική επιχρωμίω­

ΠόΡπl1 απ ό χρ υσό χυμ έ νο γίιρ ω από συρμα τό ιt λεγ μα κράματος

μ ονέ λ α πό τον

Bob Ro bson.

ση.

Το νικέλιο είναι σκληρό, ελατό, όλκιμο, και έχει ένα σχεδόν ασημένιο λευκό χρώμα αλλά όταν προστίθεται σε άλλα μέταλλα για

τον σχηματισμό κραμάτων δίνει ένα χρώμα που

ποικίλλει.

προσθήκης.

. Εχει

ανάλογα με το ποσοστό

από

ζεστό γκρι

μέχρι

ροζ .

μεγάλη αντοχή στην οξείδωση και

την διάβρωση, χυτεύεται , σφυρηλατείται,

κατεργάζεται σε εργαλειομηχανές . συγκολ­ λιέται αυτογενώς και συγκολλιέται ετερο­ γενώς σε ψηλή ή σε χαμηλή θερμοκρασία.

Η αντοχή του δεν επηρεάζεται αισθητά από τις ψηλές και τις χαμηλές θερμοκρασίες.

τι ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΟΥΑΕΥΕΤΕ

49

σματος από νικέλιο χωρίς συλλίπασμα και

χρήσεις αφορούν τα ψευδοκοσμήματα, τα

με αναγωγική φλόγα. Κατά την ετερογενή

επιτραπέζια σκεύη και τα μαχαιροπήρουνα,

συγκόλληση χαμηλής θερμοκρασίας χρη­

άλλοτε με τη φυσική τους υφή και άλλοτε

σιμοποιούνται τα ίδια όξινα συλλιπάσματα

ύστερα από επαργύρωση ή επιχρωμίωση.

που χρησιμοποιούνται για τον χαλκό. Το

νικέλιο και τα κράματά του μπορούν να συνδεθούν με άλλα μέταλλα συγκόλληση

χαμηλής

με ετερογενή

θερμοκρασίας και

αργυροκόλληση.

ΜΕΤΑΛΛΟ ΜΟΝΕΛ. ΤΟ μονέλ, ένα κράμα νι­ κέλιου, αποτελείται από

67%

νικέλιο,

30%

χαλκό και μικρές αναλογίες σιδήρου, μαγγά­ νιου, άνθρακα, πυρίτιου και θείου. Η περιο­

χή των θερμοκρασιών τήξης του είναι γύρω ΣΠΛΒΩΣΗ NIKEΛlOY ΚΑι NIKEΛlOKPAMATΩN.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν κάθε είδους λειαντικά και στιλβωτικά μέσα εκτός από

τις ασβεστούχες ενώσεις και το κόκκινο οξείδιο του σιδήρου, αφΟύ τα υλικά αυτά δεν έχουν επαρκείς κοπτικές ιδιότητες. Οι

κετσέδες από φανέλλα

Canton

με οξείδιο

του χρωμίου δίνουν στο νικέλιο ένα στίλ­ βωμα που μοιάζει με καθρέφτη. Για ένα σα­ τινέ φινίρισμα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένας μεγάλος τροχός από πυκνοϋφασμένη μουσσελίνα που περιέχει ένα ελεύθερο λι­ παντικού παρασκεύασμα όπως η ουσία

Lea.

Τη στίλβωση πρέπει να ακολουθήσει τρί­ ψιμο με

tVa

καθαρό, μαλακό κουρέλι και

σκόνη κιμωλίας. Μερικές φορές το λαμπρό στΙλβωμα γίνεται μόνο με φανέλλα και κι­

στους

l-300-13500 C. Το μονέλ είναι πολύ αν­

θεκτικό στα οξέα, τα αλκάλεα, τα αλατικά διαλύματα, το νερό και τα είδη διατροφής, τόσο σε υγρή όσο και σε ξηρή ατμόσψαιρα. Μπορεί να κολληθεί σε χαμηλή θερμοκρα­ σία και να αργυροκολληθεί , να συγκολλη­

θεί αυτογενώς όπως "αι ετερογενώς σε ψη­ λή

θερμοκρασίά

Στη

μαλακή

κόλληση

χρησιμοποιείται όξινο συλλίπασμα και όχι ρετσίνι. Αν το μονέλ βρεθεί σε επαφή με

σίδηρο σε όξινο λουτρό θα παρουσιάσει ένα επίστρωμα με μορφή λθπιών από χαλκό, που

μπορεί να αφαιρεθεί με εμβάπτιση σε ένα διάλυμα αμμωνίας

4-5%

επί ένα λεπτό, στη

θερμοκρασία του δωματίου. Το μονέλ μπο­ ρεί να στιλβωθεί προς ένα μαλακό, γυαλι­ στερό, γκριζοκίτρινσ επιφανειαιcό φινίρι­

μωλία.

σμα.

ΚΡΑΜΑΤΑ ΝΙΚΕΛΙΟΥ

μα νιχρώμ

ΑΡΓΥΡΟΝΙΚΕΛΙΟ. Τρ κράμα αυτό, παρά το

από

όνομά του, δεν περιέχει άργυρο και οφείλει

της καταλληλότητάς του για ψυχρή εξόλ­

ΚΡΑΜΑ ΝIΚΕΛΟΧΡΩΜIΟΥΉ N1XPΩM. ΤΟ κρά­

80%

ή χρωμονικελίνη αποτελείται

νικέλιο και

20% χρώμιο.

Εξ αιτίας

το όνομά του στο χρώμα του. Βασικώς, είναι

ΙCευση, της μεγάλης αντίστασής του στη διέ­

ένα ιcράμα χαλκού και νικέλιου (κράμα Α:

λευση του ηλεκτρισμού, της αντοχής του

χαλκός

62%,

νικέλιο

σημείο τήξης

33% και ψευδάργυρος 1960OF; πεδίο εφαρμογών

στην οξείδωση μέχρι τη θερμοκρασία των

κοσμηματοποιία). Υπάρχουν αρκετά κρά­

22000F και του υψηλού του σημείου τήξης (14000 C ή 25500 F), το κράμααυτό χρησιμο­

ματα που χαρακτηρίζονται ως αργυρονικέ­

ποιείται γ ια

την κατασκευή

λια αλλά κανένα από αυτά δεν περιέχει άρ­

θερμαντικών

αντιστάσεων

γυρο. Απλά μοιάζουν με τον άργυρο, όπως ο

φούρνων. Το σύρμα του ιcράματoς αυτού

γερμανικός άργυρος, και χρησιμοποιούνται

διατηρεί την αντοχή του σε υψηλές θερμο­

στη θέση του αργύρου. Τα αργυρονΙΚέλια

κρασίες.

αντέχουν στην οξείδωση σε ψηλές θερμο­

νικέλιο,

κρασίες , αντέχουν στην διάβρωση και μπο­

χρησιμοποιείται για την επισμάλτωση ρα­

ρούν να μορφοποιηθούν με μια ποικιλία μέ­

φιών και πυροστιών, λόγω της μικρής οξεί­

σων και να συνδεθούν με τις συνήθεις μεθό­

δωσής του στην έντονη θέρμανση.

5%·

δους.

ηλεΙCΤΡΙKών

κλιβάνων

·Ενα άλλο κράμα νικελίου

24%

σίδηρος

και

16%

και

(60%

χρώμιο)

·Εχουν ευχάριστο λευκό χρώμα, επι­

δεκτικό στίλβωσης σε μεγάλο βαθμό, χαρα­ κτηριστικό πο\) τα καθ.ιέρωσαν στην κατα­

"/ΝΒΑΡ. Αποτελούμενο από

σκευή

σίδηρο και το υπόλοιπο Ι% από μικρές πο­

διακοσμητικών

αρχιτεκτονικών

στοιχείων όπως, π.χ. οι γιρλάντες.

50

·Αλλες

36% νικέλιο , 63%

σότητες μαγγάνιου, πυρίτιου κι άνθρακα, το

Θιβετιανό αγαλματίδιο από ποικιλμένο κρατέρω μα . Η ποίκιλση γ ί νετuι με τη μέθοδο του υδραργύρου. ΤΟ αγαλματί δ ιο αυτό παριστάνει την πράσινη Τάρα ή

κράμα

ίνβαρ έχει μηδενικό σχεδόν συντε­

λεστή θερμικής διαστολής στις συνήθεις μεταβολές

της

θερμοκρασίας.

Χρησιμο­

ποιείται για πρότυπα μέτρα μήκους, για ρά­

βδους και ταινίες γεωδαιτικών μετρήσεων, για εκκρεμή 1<αι ζυγούς σε χρονόμετρα και ρολόγια και για έμβολα κινητήρων αυτοκι­ νήτου.

Σγιφολ· Γιαν. μια ε ιtδήλωση της θεάς Σγκρολ ·Μα πο υ σώ ζε ι τον άνθρωπο από τη μ,ε: τεμψύχωσ η : MuscunI οΓ Fine Arts. BOS1Qn , Η.ΠΑ.

ΥΔΡΑΡΓγΡΟ Σ

Hg 80

Ι διόt ηtες (καθα ρό στοι χείο)

Α τομικό βάρος Ε ιδικό βάρος

Σημείο τήξης Σημείο ζέσ ης

Ο υδράργυρος,

200,61 13,55 -38,85 0 C 357,25 0 C ένα μέταλλο που ε ίναι

51

υγρό στις συνήθεις θερμοκρασίες, εξάγεται

γυρο με περαιτέρω επεξεργασία.

εύκολα από τα μεταλλεύματά του. Συναντά­

Η Ιταλία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός

ται στη φύση με τη μορφή λαμπροκόκκινων

χώρα του κόσμου σε υδράργυρο,με ·επόμενες

κρυστάλων ή σκουρόχρωμων μαζών, που

χώρες την Ισπανία, το Μεξικό και τις Ηνω­

αποτελούνται από θειούχο υδράργυρο και εί­

μένες Πολιτείες. Ο υδράργυρος πουλιέται

ναι γνωστοί ως κιννάβαρι. Το μέταλλο παρά­

από τις εταιρείες χημικών ουσιών σ"σκευα­

γεται με φρύξη των κρυστάλλων ή μαζών

σμένος σε νταμιντζάνες.

και

υγροποίηση

των

εκλυομένων ατμών

υδραργύρου. Ο υδράργυρος ήταν γνωστός και χρησι­

μοποιόταν ως ερυθρή χρωστική πριν ακόμη αρχίσει να γράφεται η ιστορία. Κάθε κράμα υδράργυρου με ένα άλλο μέταλλο χαρακτη­ ρίζεται ως αμάλγαμα. Υπό μορφή αμαλγά­ ματος με χρυσό, ο υδράργυρος χρησιμοποιή­ θηκε από πολλά χρόνια ως μέσο ποίκιλσης ενός αριθμού βασικών μετάλλων, όπως στη περίπτωση των επισμαλτωμένων οστεοφυ­ λακίων

Limoges.

των πανοπλιών και των

αργυρών αντικείμενων, που συχνά ήταν με­

ρικώς επιχρυσωμένα. Η χρήση του υδράρ­ γυρου στην επιχρύσωση προηγείται της τε­

χνικής της ηλεκτρολυτικής επιχρύσωσης κατά πολλούς αιώνες. Οι αλχημιστές από το

700

μέχρι το

1100

μ.Χ., και αργότερα, απέδιδαν στο μυστηριώ­

δες αυτό στοιχείο μαγικές ιδιότητες κατά τις ιεροτελεστίες τους . Κύριος αντικειμενι­ κός σκοπός τους ήταν η μ ε ταΤΡΟΠή των κοι­

νών μετάλλων σε χρυσό . Δ ε ν αναγνώριζαν τον υδράργυρο ως μέταλλο και μόλις γύρω στα

1760

ο

Braune

του

St. Petersburg

ανα­

ΕΠΙΧΡΥΣΩΣΗ ΜΕ ΑΜΑΙΙΓΑΜΑ. Μολονότι η διεργασία της επιχρύσωσης με αμάλγαμα έχει αντικατασταθεί σχεδόν τελείως από την ηλεκτρολυτική επιμετάλλωση, η παλιά μέθοδος παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέ­ ρον. Το αποτέλεσμά της είναι διαρκέστερο , όπως

μαρτυρούν

τα

πολυάριθμα

αρχαία

αντικείμενα που βλέπουμε σήμερα στα μου­ σεία και είναι ακόμα λαμπρά σαν νεοεπι­

χρυσωμένα . Η μορφή αυτή ποίκιλσης μπο­ ρεί να γίνει επίσης επάνω σε άργυρο, χαλ­ κό, κρατέρωμα, ορείχαλκο και επιχαλκωμέ­

νο σίδηρο. Επιχρύσωση

με αμάλγαμα υδράργυρου

εξακολουθεί να γίνεται στο Θιβέτ, το Νε­ πάλ, το Μπουτάν και την Ινδία για την ποί­ κιλση εικόνων θεοτήτων και κοσμημάτων. Οι ατμοί του υδράργυρου είναι τοξι/(οί /(αι γι

. αυτό

ο χειρισμ,ός του μετάλλου πρέπει

να γίνεται μ ε σχολαστι/(ή προσοχή . Ιδιαί­

τερη σημασία έχουν ο /(αλός εξαερισμός /(αι η αποφυγή επαφής με το δέρμα.

γνώρισε τον υδράργυρο ως αληθινό μέταλ­ λο και πέτυχε τη στερεοποίησή του στη

θερμοκρασία των

-40

περίπου βαθμών Κελ­

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΜΑΙΙΓΑΜΑΤΟΣ ΧΡΥΣΟΥ.

Στα

παλιά βιβλία βρίσκονται διάφορες μέθοδοι

σίου. Σήμερα , ο υδράργυρο ς χρησιμοποιείται

παρασκευής αμαλγαμάτων χρυσού. Το ένα

σε διατάξεις μέτρησης, όπως τα θερμόμετρα

συνιστά την αναλογία των οκτώ μερών χρυ­

και τα βαρόμετρα, ως χρωστική

σού προς ένα μέρος υδράργυρου. Λε πτές

-

πιγμέντο

για ειδικά χρώματα, όπως τα υφαλοχρώματα

πλάκες 'Χρυσού ερυθροπυρώνονται και εισά­

και τα χρώματα των κεραμεικών ειδών, σε

γονται σε βράζοντα υδράργυρο, που περιέ­

καλλυντικά και φάρμακα ιcαι για την παρα­

χεται σε μια σιδερένια κουτάλα, η οποία

σκευή οδοντιατρικών αμαλγαμάτων σφραγί­

προηγουμένως έχει καλυφθεί με πολτό κι­

σματος των δοντιών. Η μεγαλύτερη χρήση

μωλίας και νερού και ξηρανθεί. Ο χρυσός

του είναι ο εξευγενισμός του χρυσου και του

συνδέεται αμέσως με τον υδράργυρο και το

αργύρου , όπου τα λεπτοτριμμένα μεταλλεύ­

αμάλγαμα χύνεται σε κρύο νερό. Το μεγαλύ­

ματα που περιέχουν χρυσό ή άργυρο δια­

τερο μέρος της ρευστότητας του αμαλγάμα­

σπείρονται ως αιωρήματα στο νερό

και

τος χάνεται. Τοποθετείται σε ένα σάκκο από

ενός

δέρμα σαμουά, ο σάκκος στίβεται και ο ελεύ­

στρώματος υγρού υδράργυρου. ·Ενα μεγάλο

θερος υδράργυρος φεύγει μέσα από τους πό ­

περνούν

επάνω από

την

επιφάνεια

ποσοστό του χρυσού και του αργύρου ενώ­

ρους του δέρματος ενώ το υπόλοιπο αμάλ­

νεται

σχηματίζει

γαμα παραμένει στο σάκκο, ως μάζα με υφή

αμάλγαμα. Αυτό συλλέγεται και τα πολύτι­

όπως αυτή του σκληρού πηλού. Το αμάλγα­

μα μέταλλα αποχωρίζονται από τον υδράρ-

μα είναι έτοιμο για χρήση.

52

με τον υδράργυρο

και

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΜΑΑΓΑΜΑΤΟΣ. ΤΟ αντικείμενο

μικρό μπωλ. Σε μερικές περιπτώσεις το δα­

ή το μέρος του που πρόκειται να ποικιλθεί

χτυλίδι θα βγεί από το δάχτυλο εξ αιτίας

πρέπει να είνα ι απολύτως καθαρό, αλλιώς

των εσωτερικών τάσεων που ενυπάρ'Χουν

το αμάλγαμα δε θα πιάσει στην επιφάνειά

στον χρυσό κι όταν αυτός έρθει σε επαφή

του.

με τον υδράργυρο μπορούν να ενεργήσουν

Το καθάρισμα μπορεί να γίνει με πλύσιμο της μεταλλικής επιφάνειας με αραιό νιτρικό

έτσι ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέ­ λεσμα.

οξύ ή με συνδυασμό καυστικής ποτάσσας και επεξεργασμένης κιμωλίας. Για επιφά­ νειες που δεν έχουν χημική συγγένεια με το

αμάλγαμα .μια αρχαία πηγή συνιστά τα ακό­ λουθα:

κάντε

ένα

διάλυμα χύνοντας

μια

κουταλιά της σούπας υδράργυρο σε ένα περί­ που λίτρο νιτρικού οξέος. Το μέταλλο ενώ­

νεται γρήγορα με το οξύ με ταυτόχρονη

Σιδηρούχα .Μέταλλα Ως σιδηρούχα χαρακτηρίζονται τα μέ­ ταλλα, ουσιαστικά κράματα, που περιέχουν μεγάλα ποσοστά σιδήρου.

έκλυση ερυθρού καπνού και σημαντικής ποσότητας θερμότητας . Το αντικείμενο φέ­

ρεται σε επαφή με το διάλυμα και η επιφά­

ΣΙ Δ ΗΡΟΣ

νειά του αμαλ γαματοποιεί ται αμέσως . Τα

lδ ιόtητες ( καθαρό στοιχείο )

αμαλγάματα προσφύονται

από

χρυσό

στην

και

επιφάνεια

υδράργυρο αυτή

λόγω

μοριακής έλξης. Όταν η πρόσφυση είναι ικανοποιητική, η

εργασία, μετά το καθάρισμα, προχωράει με τον ακόλουθο τρόπο. Το αντικείμενο θερμαί­

Fe26

Ατομικό βάρος

55,85

Ειδικό βάρος

7,87

Σημείο τή ξης

15390 C 27400 C

Σημείο ζέσης

Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ο σί­

νεται και όσο είναι ζεστό απλώνεται το

δηρος αποτελεί το

αμάλγαμα με μια βούρτσα όσο γίνεται πιο

φλοιού της γής. Τα μόνα άλλα μέταλλα που

ομαλά.

'Υ στερα το αντικείμενο τοποθετεί­

5% περίπου

του στερεού

βρίσκονται σε μεγαλύτερες ποσότητες είναι

ται με την προς ποίκιλση επιφάνεια προς τα

το αργίλιο-αλουμίνιο (πάνω από

επάνω (έτσι ιi!στε να διαφεύγουν οι ατμοί)

πυρίτιο (πάνω από

επάνω σε μια σχάρα, που στηρίζεται σε ένα

ένα σκληρό γκρίζο μέταλλο , ελατό και όλ­

σιδερένιο τηγάνι.

Το όλο μπαίνει επάνω

27%).

8%)

και το

Ο σίδηρος είναι

κιμο που έλκεται ισχυρώς από τους μαγνή­

από μια φωτιά με ξυλοκάρβουνα ή μέσα σε

τες, οξειδώνεται εύκολα (<<σκουριάζω»

έναν φούρνο, όπου θερμαίνεται μέχρι τη

αέρα που έχει υγρασία και προσβάλλεται

σε

θαμπή ερυθροπύρωση για να εξατμισθεί ο

από πολλά διαβρωτικά μέσα . Ως βασικό

υδράργυρος του αμαλγάματος. Ο χρυσός πα­

συστατικό του χάλυβα , του χυτοσίδηρου­

ραμένει στο αντικείμενο και στο στάδιο αυ­

μαντεμιού , του ελατού σιδήρου και των σι­

τό έχει θαμπή εμφάνιση. Τότε γυαλίζεται με

δερένιων μπιγιετών είνα το πιο σημαντικό

την απόθεση ενός στρώματος από υλικό που

και

αποτελείται από ίσα μέρη στύψης και κο­

στον κόσμο.

νιοποιημένου νίτρου, ανακατεμένα με νερό

ευρύτερα χρησιμοποιούμενο μέταλλο

Ο σίδη ρος σπάνια συναντιέται στη φύση

αντικείμενο

σαν αυτοφυές μέταλλο εκτός από τους μετε­

θερμαίνεται πάλι μέχρις ότου λιώσει η πά­

ωρίτες αλλά βρίσκεται συνδυασμένος με

στα κι ύστερα βυθίζεται στο νερό. Η χρυ­

άλλα στοιχεία σε διάφορα πετρώματα σε

σε

παχύρρευστη

σοποίκιλτη

πάστα .

Το

επιφάνεια γυαλίζεται με

μια

πολλές διασπαρμένες περιοχές της γης. Αν

σπάτουλα από σίδηρο, αχάτη ή αιματίτη ή

το πέτρωμα δεν περιέχει τqυλάχιστο

με ένα λεπτοαλεσμένο λειάντικό, που τρίβε­

σίδηρο δεν είναι οικονομικά εκμεταλλεύσι­

ται επάνω της με τα δάχτυλα.

μο, εξ αιτίας του μεγάλου κόστους λήψης

20%

Ο υδράργυρος μπορεί να δοκιμαστεί σαν

του σιδήρου από τα φτωχά μεταλλεύματα.

μέσο για το βγάλσιμο ενός χρυσού δαχτυλι­

Καθώς τα μεταλλεύματα του σιδήρου βρί­

διού από ένα πρισμένο δάχτυλο. Στο δαχτυ­

σκονται συνήθως κοντά στην επιφάνεια της

λίδι στάζεται μια σταγόνα απόλυτου οινο­

γης, το μεγαλύτερο μέρος τους εξορύσσεται

πνεύματος 'και το δάχτυλο με το δαχτυλίδι

σε ανοιχτά μεταλλεία, μολονότι υπάρχουν

φέρεται σε επαφή με υγρό υδράργυρο σε ένα

και υπόγεια μεταλλεία εκεί όπου η ποιότης

53

Σφυρηλατημένο και σκαλισμένο ατσάλινο (( Κ ουνιστό . ΑλΟΥΟ" από tOV L. 8rent Κίngtoη , Carbondalle . Illί ­ nois, Η . Π .Α. Μή κος : 140 εκατοστά .

του ορυκτού καλύπτει το πρ όσθετο κόστος

ε νωμένο με ν ε ρό, έχει κιτρινοκάστανο χρώ­

της υπόγειας εκμετάλλευσης.

μα και περιέχει

Τα ιcύρια ορυκτά απ ό τα ο ποία παίρνεται

30-50% σίδηρο

και μέχρι

ο σίδηρος ε ίναι ο αιματίτης, ο μαγνητίτης,

μα χαμηλής ποιότητα ς που περιέχει

ο λεμονίτης και ο σιδηρίτης. Τα περισσό­

σίδηρο και περί το

τερα σιδηρομεταλλεύματα περιέχουν δύο ή

και περισσότερα ορυκτά αλλά ταξινομού­

1%

φωσφόρο. Ο σιδηρίτης ε ίναι ένα μετάλλευ­

Ο

20-35%

0,5% φωσφόρο .

χυτοσίδηρος ή μαντέμι παράγεται μ ε

σχετικά μικρό κόστος, τήκεται εύιcoλα, έχε ι

νται σύμφωνα με το συστατικό π ου υπερέ­

καλή ροϊκότητα κατά τη χύτευση και χρη­

χει. Ο αιματίτης, καστανέρυθρου χρώματος,

σιμοποιείται εκεί όπου η αντοχή δεν έχει

είναι το κύριο σιδηρομ ετάλλευμα, που όταν

αποφασιστική

ε ίναι

3,75%

καθαρό περιέχε ι

εξορύσσεται

50-60%

70%

σίδηρο αλλ'

σημασία.

Περιέχει

2,75-

άνθρακα , ε ίνα σκληρός και εύθραυ­

συνήθως με περ ιεκτικότητα

στος και δεν μπορεί να σφυρηλατηθεί, να

και περιέχει λίγο φωσφόρο ή θείο ,

καμφθεί ή να μορφοποιηθεί μετά τη χύτευ­

πο υ πρέπει να αφαιρεθούν προκειμένου να

ση χωρίς να σπάσει.

παραχθεί σίδηρος καλής ποιότητας. Ο μα­

δηρου που καλείται ελ ατός σίδηρος και πε­

Ένας τ ύ πος χυτοσί ­

γνητίτης, ένα σκληρό, μ αύρο πέτρωμα περιέ­

ριέχει

χει

απαλλαγμένος

θραυστος χάρη στην παρατεταμένη θερμική

θείου και ο φωσφόρος του είναι λίγος. Είναι

ανόπτησή του που κρατάει μερικές μέρες.

ένα από τα πιο πλούσια και καθαρά σιδη ρο­

Οι θερμικές επεξεργασίες που χαρακτηρί­

μεταλλε ύματα . Συναντιέται κυρίως στη βό­

ζονται με το γενικό όνομα ωρίμανση απο­

ρεια Σουηδία , όπου η εκκαμίνευσή του με

βλέπουν στην απαλλαγή του χυτοσίδηρου

ξυλοκάρβουνο δίνει τον περίφημο για την

από τις ~πoμένoυσες εσωτερικές τάσεις. Ο

ψηλή του ποιότητα Σουηδικό μαλακό σίδη­

χυτοσίδηρος θερμαίνεται στους

ρο. Ο λεμονίτης αποτελείται από αιματίτη

από είκοσι λεπτά μέχρι πέντε ώρες. κι έπει-

54

60-70%

σίδηρο,

είναι

2,5%

άνθρακα είναι

λιγότερο

εύ­

800-IIOOOF

τα αφήνεται στο φού'ρνο να κρυώσει με αρ­

τομη ψύξη ή «σβήσιμο». Όλες αυτές οι ιδ ιό­

γό ρυθμό. Ο ελατός σίδηρος είναι ισχυρό­

τητες ήταν γνωστές στους παλιούς τ εχν ίτ ες

τερος, ελαστικότερος και σκληρότερος από

και σιδεράδες που χρησιμοποιούσαν από

τα κοινά μαντ έ μια και μέχρις ε νό ς βαθμού

πολύ καιρό το μέταλλο για την κατασκευή

μπορεί να υποβληθεί σε παραπέρα επεξε ρ­

πολλών διακοσμητικών αντι κειμέ νων (βλ.

γασία. Μερικά από τα είδη που γίνονται από

Σφυρηλάτηση, σελ.

33J ).

ελατό χυτοσίδηρο είναι μέρη αυτοκινήτων, σιδηρικά και μικρά εργαλεία, οικιακές συ­ σκευές , εργαλειομηχανές (τόρνοι , πλάνες,

λειαντικοί

τροχοί,

δράπανοι),

συνδετικά

τεμάχια σωλήνων , παιχνίδια και καλύμματα ανθρωποθυρίδων. Ο παΥωμένος χυτοσίδηρος έχει μια λευκή

ΧΛΛγΒΑΣ:

Ο χάλυβας είναι κράμα σιδήρου που πε­ ριέχει άνθρακα μέχρι Ι

,7%.

Η παρ ουσ ία το υ

άνθρακα αυξάνει τη σκληρότητα του χάλυ­ βα, την αντοχή του σε εφελκυσμό και την

ε πιφάνεια με γκρίζα μάζα λόγω της γρήγο­

ευκολία με την οποία σπάει, μολονότι το

ρης ψύξη ς του χυτού μέσα στο καλούπι.

τ ελευ ταίο αυτό χαρακτηριστικό μπορ ε ί να

Ο σφυρήλατος σίδηρος είναι σχεδόν ελεύ­ θερος άνθρακα, μια και περιέχει λιγότερο από

0,3%

του στοιχείου αυτού. Έχει ινώδη

υφή όπως φαίνεται σε μια τομή του και ΠΕ­

ριέχει ομοιόμορφα κατανεμημένες, λεπτό­

βελτιωθεί με θερμική επεξεργασία _ γ πάρ­ χου ν δύο κύριοι τύποι χάλυβα, ο απλός αν­

θρακούχος και το χαλυβόκραμα. Και οι δύο τύπ ο ι παράγονται βιομηχανικά σ ε μ εγάλη κλίμακα. Τα χαλυβοκράματα, εκτός από τον

μηχανικά

άνθρακα, περιέχουν μικρές ποσότητες άλ­

αναμιγμένης με το μέταλλο . Σχετικά μαλα­

λων με τάλλων και διακ ρίνονται σε πολλές

τατε ς

φλέβ ες

σκωρίας

(1-2%),

κός, ο τύπος αυτός σιδήρου είναι ελατός και όλκιμος

στην

εγγε νή

αξιοσημείωτη

του

Έχει

διαβρωτικές

σε σύρμα, επιπροσθέτως του ότι μπορεί να

ανθεκτικότητα.

αντοχή

στις

ειδικέ ς ποιότητες. Ο χάλυβας, σε αντιδια­

στολή προς το χυτοσίδηρο, μπορ ε ί να εξε­ λασθεί, να σφυρηλατηθεί και να τραβηχθεί

και αντέχει στις κρούσεις χάρη

επιδράσεις, σφυρηλατείται εύκολα, μορφο ­

χυτευθεί.

ποι ε ίται μηχ αν ικώς στη θερμοκρασία της

ερυθ ροπύρωσης, συγκολλιέ ται εύκολα ακό­ μα και ψυχρός και δεν σκληραίνε ι με από-

Δύ ο ψάρια μο ρφοποιημένα σε ασήμι μ ε το χέρι γι α τη δ ημι ουργ ία των βασιιcών σχημάτων, συμπληρωμένα με χειροποίητες πρόσθετες μονάδες (αγκάθια, πτερύγια

και λέπια) και τελειωμένα επιφανειακώς με εγχάραξ η .

ΑΝΘΡΑΚΟΥΧΟΣΉ ΚΟ/ΝΟΣ ΧΑΛΥΒΑΣ. ΟΙ αν-

Η χρυσοποίκιλση του όλου αντικεΙμενου αποτελεί την

τελική επεξε ΡΥασία. Παραγωγή της εταιρείας CO, από την οποία χαρακτηρίζονται ως είδ η Τiffany& , Co. Ncw York, Η.π.Α.

Tiffany a Vermeil.

55

θρακούχοι ή κοινοί χάλυ~ες ταξινομούνται

χάλυβας του τύπου αυτού συγκολλείται χω­

σύμφωνα με την περιεκτικότητά τους σε άν­

ρίς δυσκολίες και δουλεύεται εύκολα σε ερ-

θρακα. Οι χάλυβες μικρής περιεκτικότητας

σε άνθρακα περιέχουν

0, 15-0,30%

άνθρακα

και κυκλοφορούν στο εμπόριο με μορφή μαύρων

ελασμάτων-λαμαρινών,

ράβδων­

συρμάτων και ποικιλόσχημων διατομών. σ

• 56

Περι δέ ραιο , βραχιόλια, πόρπη και σκουλαρίκια από

χυτοσίδηρο . Κατασκευάσθηκαν περί το 1820 από τα Berliner Koniglichen Eisengiesserei. ΓερμανΙα, που δη­ μιούργησαν

μόδα Ύια

το

ε ίδος αυτό

Muscum of Decorat;vc Arts. Copcnhagcn,

κοσμημάτων.

Δανία.

Σόμπα από χυτοσίδηρο δια κοσμημένη με ορείχαλκο, Αμερική. 19 0ς αιώνας . Ύψος 53 1/ 2 ίντσες, πλάτος: ίντσ ες. Mcιropo/itan Museum Q( Ατι, Ncw York. Ηπ.Α. Δωρεά ΚlJρίας J. /nsJcy Bfair.

35

Σύγχρονη αμερικανική πυροστιά από χυτοσίδηρο. με παραδοσιακό σχέδ ιο. Διάμετρος: 6 3/ 4 ίντσες. Φωτο­ Ύραφία

Oppi.

Ψηστι έρα Υλυκισμάτων από χυτοσίδηρο των αρχών του 190υ αιιίΙνα , PcnnsyIvania Dutch, H .n.A. , σχεδια ­ σ μέ νη Υια να τ ο π ο θετεί ται σε σόμπα ξύλου ή κάρβου­ νου.

Phifadc/phitI Mflseum of Arι, Η.π.Α .

γαλειομηχανές ή με άλλα μέσα μορφοποίη­

χρειάζονται

σης και χρησιμοποιείται επίσης για την κα­

. Ενας

θερμική

μετεπεξεργασία.

τασκευή καρφιών. βιδών, πριτσινιών, συρ­

ριέχει

μάτων και κατασκευαστικών στοιχείων·. Οι

προορισμό την κατασκευή πολύ σκληρών

ειδικός χάλυβας εργαλείων, που πε­

0,90-1,50%

άνθρακα παράγεται

με

χάλυβες μέσης περιεκτικότητας σε άνθρα­

εργαλείων και παρουσιάζει δυσκολίες στην

κα,

αυτογενή συγκόλληση.

που

περιέχουν

0,30-0,50%

άνθρακα,

χρησιμοποιούνται στις μηχανοκατασκευές.

Οι χάλυβες μεγάλης περιεκτικότητας σε άνθρακα,

με

0,50-1,60%

άνθρακα,

είναι

ΧΑΛ ΥΒΟΚΡΑΜΑ ΤΑ.Η οικογένεια αυτή χαλύ­

σκληροί και χρησιμοποιούνται για την πα~

βων αποτελείται από μέλη που περιέχουν

ραγωγή

μικρές ποσότητες διάφορων άλλων μετάλ-

ελατηρίων

και

εργαλείων,

που

57

Περιδtραιο μ ε μαργαριτάρια. που έγινε σε άν6ξείδωτο χάλυβα από την Mary Αηη Scherr, πρωτοπόρο της χρή* σης τ ου ανθεκ τικού αυτού μετάλλου στην ιcoσμηματο·

λων, το καθένα από τα οποία δίνει στον χά­ λυβα ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά. Τα χαλυβοκράματα χρησιμοποιούνται σε ευρύ­

ποιία.

τατη κλίμακα. Οι χάλυβες του τύπου αυτού έχουν ανώτερες μηχανικές ιδιότητες από τους

κοινούς ανθρακούχους χάλυβες

αντέχουν

καλύτερα

στη

διαβρωτική

και επί­

δραση της ατμόσφαιρας. Κολλιούνται εύ­

κολα με τις περισσότερες τεχνικές συγκόλ­ λησης και το πρόσθετο πληρωτικό μέταλλο δεν πρέπει να έχει αναγκαστικά τ η ν ίδια

σύνθεση με το πατρικό, αρκεί να έ"χει παρα­ πλήσιες ιδιότητες. Τα χαλυβοκράματα πε­ ριέ"χουν επί πλέον του άνθρακα μικρά πο­

σοστά πρόσθετων στοιχείων όπως τα διά­ φορα μέταλλα και μεταλλοειδή, Π . χ. ο άν­ θρακας και το πυρίτιο, και αμετάλλων στοι­ χείων, Π.χ. το θείο και ο φωσφόρος. Τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται στα χαλυβοκράματα καθώς και οι ιδιότητες που τους προσδίδουν έχουν ως ακολούθως: Το αργίλιο εμποδίζει την αύξηση των κόκκων

του κρυσταλλικού πλέγματος με

τον · σχηματισμό διάσπαρτων οξείδιων και

νιτρίδιων (αζωτούχων ενώσεων). Το χρώμιο, ένα ευρέως χρησιμοποιούμε­ νο στοιχείο σ~ απλούς και πολύπλοκους χά­ λυβες, προσδίδει εξαιρετική αντοχή στη δ ιά­ βρωση , την οξείδωση και τη φθορά, αυξάνει Π όρπτl από άργυρο ste rIing μ ε πλέγμα από ανοξείδωτο χά λυβα, πο υ φτιάχτηκε από την Margaret de Patta. Ca·

lifornia. ΤΟ σι έδto υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να προστατ ε υθ ε ί αυτή που το φορε ί από τις κοφτερές πλευρέ ς το υ πλέγματος χωρί ς να μπει το υλικό σε πλαί­ σto . ΦωΤΟΊραφία

58

Char/es Uh/.

την

δυνατότητα

σκλήρυνσης,

προσθέτει

αντ οχή στις ψηλές θερμοκρασίες και όταν συνδυάζεται με μεγάλη περιεκτικότητα σε άνθρακα βελτιώνει την αντοχή στην αΠΩ­ τριβή και τη φθορά. Χρησιμοποιείται επί-

σης, σε αναλογία

10-20%, και για την παρα­

γωγή ανοξείδωτων χαλύβων.

στικά στεγανοποίησης των σύνθετων εξαρ­ τημάτων.

Το κοβάλτιο συμβάλλει στη διατήρηση

Το νικέλιο ενισχύει τους μη «σβησμέ­

της σκληρότητας του χάλυβα στη θερμο­

νους» ή ανοπτημένους χάλυβες, σχηματίζει

κρασία της ερυθροπύρωσης, με την σκλή­

στερεά διαλύματα με τον σίδηρο, μειώνει

ρυνση του φερρίτη, και ενισχύει τις μαγνη­

την ευκολία σπασίματος στις χαμηλές θερ­

τικές ιδιότητες του σιδή ρου.

μοκρασίες και αυξάνει την αντοχή στη διά­

. Ο χαλκός χρησιμοποιείται σε

μεγάλη κλί­

βρωση.

Χρησιμοποιείται στην παραΥωγή

μακα στον κατασκευαστικό χάλυβα και στα

των

χαλυβόφυλλα γιατί αντέχει στην ατμοσφαι­

από 1,25 μέχρί 22%.

ρική διάβρωση, αυξάνει τη ροϊκότητα του τήγματος και διευκολύνει τη

μηχανουργι­

κή επεξεργασία.

Ο

ανοξείδωτων χαλύβων φωσφόρος

ενισχύει

σε τη

αναλογίες μηχανική

αντοχή των χάλυβων μικρής περιεκτικότη­ τας σε σίδηρο, αυξάνει την αντοχή τους στη

Το μαΥΥάνιο εξουδετερώνει την βλαβερή

διάβρωση

και βελτιώνει τη

δυνατότητα

στην αντοχή επίδραση του θείου και μεγα­

μηχανουργικής επεξεργασίας των χαλύβων

λώνει, χωρίς μεγάλη δαπάνη , τη δυνατότη­

εύκολης κοπής.

τα σκλήρυνσης του χάλυβα και την αντοχή

Το πυρίτιο ενισχύει τους φτωχούς σε άν­

του σε εφελκυσμό, μειώνει τη θερμική δια­

θρακα χάλυβες , βελτιώνει την αντοχή τους

στολή του μετάλλου και επιτρέπει την εν

στην οξείδωση κάι την ατμοσφαιρική διά­

θερμώ επεξεργασία του. Χρησιμοποιείται

βρωση και, όταν προστίθεται στους χρω­

σε πολλούς τύπους χάλυβα.

μιοχάλυβες, τους χρωμονικελιούχους

και

Το μολυβδένιο μειώνει την τάση του χά­

τους χρωμιοβολφραμιούχους χάλυβες, με­

λυβα να γίνεται εύθραυστος κατά τη θερμι­

γαλώνει την αντοχή τους στην οξείδωση .

κή επεξεργασία, κάνει βαθύτερη την επιφα­

Αυξάνει επίσης τη μαγνητική τους διαπερα­

νειακή

τότητα.

σκλήρυνση, αυξάνει την αντοχή αυτό χρη­

Το βολφράμιο ή τουγκστένιοήταν το πρώ­

σιμοποιείται πολύ στην παραγωγή των τα­

το μεταλλικό στοιχείο που χρησιμοποιή­

χυχαλύβων. Μεγαλώνει επίσης την αντοχή

θηκε για τη ν παραγωγή χάλυβα

στη διάβρωση των ανοξείδωτων χαλύβων,

Σχηματίζε ι κοκκία ανθεκτικά στην αποτρι­

στις ψηλές θερμοκρασίες και γι

σχηματίζει

σωμάτια

που

'

αντέχουν

στην

αποτριβή και διευκολύνει τα χαρακτηρι-

ε ργαλείων.

βή, σκληρά- στη μάζα του κράματος , ενι­ σχύε ι τη

σκληρότητα και την μηχανιΚή

Σύγχ ρονο Ι απων ι κό σ ετ στα χτ οδοχε ίου κ α ι τσιγα ρο θή­ "η ς από χυ τ οσ ί δη ρ ο. Bonn fers. Nc w York, ΗΠΑ . Φω~ ΤΟΥρα φ ία Ιce Michael.

59

αντοχή στις ψηλές θερμοκρασίες και γι

ανθρακούχο χάλυβα.

αυτό χρησιμοποιείται στα κοπτικά εργα­

Το βανάδιο ευνοεί τον σχηματισμό λεπτό­

λεία που εκλύουν λόγω τριβής μεγάλες πο­

κοκκης κρυσταλλικής υφής, αυξάνει τη δυ­

σότητες θερμότητας. Το βολφράμιο με ι ώνει

νατότητα

τον βαθμό μαλακώματος κατά τη διάρκεια

αντέχει στις θερμικές επεξεργασίες. Χρη­

της θερμικής μετεπεξεργασίας. Το βολφρα­

σιμοπο ιείται για την κατασκευή ελατηρίων

μιοκαρβίδιο

ένας

που λειτουργούν σε ψηλές θερμοκρασίες,

εξαιρετ ι κά σκληρός τύπος χάλυβα, χρησ ι­

προστίθεται στους χάλυβες εργαλείων για

μοποιείται

κοπτικών

να βελτιώσει την συντήρησή τους και αντι­

άκρων για εργαλεία, συνδεόμενα με ετερο­

στέκεται στη φθορά, τόσο σε ψηλές όσο και

γενή

σε χαμηλές θερμοκρασίες λειτουργίας.

ή για

τουγκστενοκαρβίδιο, την

κατασκευή

συγκόλληση υψηλής

θερμοκρασίας

στο κύριο σώμα των εργαλείων από κοινό

60

επιφανειακής

σκλήρυνσης

και

Η Βιομηχανική Παραγωγή των Βασικών Μεταλλουργικών Προϊόντων

Οι περισσότεροι από τους τεχνίτες που

δουλεύουν το μέταλλο αγοράζουν τα υλικά

κράματος, οι ελεγχόμενες μηχανικές ιδιό­ τητες Κ.ά .

τους στις ακριβείς μορφές, διαστάσεις και

Ο χώρος τήξης περιέχει αρκετούς μεγά­

σχήματα που χρειάζονται για τις άμεσες

λους ηλεκτρικούς κλίβανους, καθένας από

ανάγκες τους. Οι μεταλλοβιομηχανίες είναι

τους οποίους μπορεί να

προετοιμασμένες για να προχωρήσουν ακό­

14.000

μα περισσότερο και να δώσουν στους χρή­

πτά. Χρησιμοποιούνται επίσης και κλίβα­

στες

νοι που θερμαίνονται με πετρέλαιο, χωρη­

ειδικά

προϊόντα,

ανταποκρινόμενα

λιώσει περί τις

ουγγιές μετάλλου σε

45

περίπου λε­

στις συγκεκριμένες ανάγκες τους. Αυτό δεν

τικότητας

συνέβαινε πάντα στο παρελθόν, όπως ξέ c

θέρμανση επί μια μέχρι δύο ώρες. Οι ηλε­

8.000

ουγγιών και χρειάζονται

ρουν καλά όσοι τεχνίτες βρίσκονται υπο­

κτρικοί κλίβανοι έχουν το πλεονέκτημα ότι

χρεωμένοι να κάνουν οι ίδιοι τα ενδιάμεσα

δίνουν ελεγχόμενη θερμότητα και συντο­

υλικά που χρειάζονται όπως φύλλα, σύρμα­

μεύουν τον χρόνο επίτευξης υψηλών θερμο­

τα και άλλες μορφές, που δεν μπορούν να τα

κρασιών. Κάθε κλίβανος εξυπηρετείται από

βρουν στο εμπόριο ως έτοιμα είδη. Πριν δε­

τρεις εργάτες: έναν τροφοδότη, ένα χύτη

χθούμε την δυνατότητα να έχουμε πάντα

και έναν που ασχολείται με τα καλούπια.

στην διάθεσή μας την σημερινή ποικιλία

Το προς τήξη μέταλλο αποτελείται κατά

ημιέτοιμων βιομηχανικών προϊόντων και

ένα μέρος από χρησιμοποιημένα μεταλλικά

για να κατανοήσουμε και εκτιμήσουμε καλύ­

κομμάτια

τερα την σχετικά εύκολη θέση του σύγχρο­

από καινούργιο μέταλλΘ με μορφή ράβδων

νου χειροτέχνη μπορεί να φανεί χρήσιμη η

ή μικρών χελωνών. Το σKραiτ μπορεί να

ακόλουθη

βιομηχανικής

αποτελείται από υπολείμματα μηχανούργι­

επεξεργασίας του αργύρου

κής επεξεργασίας, που γίνεται στην ίδια την

νεται από την εταιρεία

ster1ing, όπως γί­ Handy and Harman,

εγκατάσταση ή σε διάφορα εργαστήρια πε­

επεξεργασίας που ανακλά κατά προσέγγιση

λατών. Τα μέταλλα ζυγίζονται πριν και μετά

τις διεργασίες που χρησιμοποιούνται για

την τήξη και καταγράφονται οι σχετικές

την βιομηχανική παραγωγή πολλών άλλων

απώλειες.

περιγραφή

της

-

σκραπ και κατά το άλλο μέρος

Η κάθε ράβδος που προέρχεται από την

ενδιαμέσων μεταλλουργικών προϊόντων.

τήξη και χύτευση πρέπει να πληροί τις νό­ μιμες απαιτήσειςτων προβλεπομένων προτύ­

Βιομηχανική παραΥωΥή

πων και δοκιμών. Επί πλέον, πρέπει να είναι

φύλλων αΡΥύρου

«υγιής» έτσι ώστε να αντέχει στις καταπονή­

sterling

σεις και τις τάσεις της μελλοντικής επεξερ­ Κατά την παρασκευή καΙ" τήξη

του κρά­

γασίας με κυλίνδρωση, σφυρηλάτηση και

ματος αυτού, με τη μορφή με την οποία φέ­

έλξη μέσω μητρών. Αν το μέταλλο δεν έχει

ρεται συνήθως ο άργυρος, καταβάλλεται

χυθεί σωστά και παρουσιάζει ατέλειες, δε

μεγάλη προσοχή. Γω τη λήψη ενός τυπο­

μπορεί πια να διορθωθεί αλλά πρέπει να ξα­

ποιημένου ομοιόμορφου προϊόντος, πρέπει

ναχυθεί,

να προσεχθούν παράγοντες όπως η μέγιστη

χρήματος και χρόνου. Έτσι, οι κατάλληλες

καθαρότητα των συστατικών του μετάλλου,

διαδικασίες τήξης, περιλαμβανόμενης και

η

της καθαρότητας του μετάλλου, της ολο-

ικανοποιητική

κρυσταλλική

δομή

του

με όλες τις προφανείς απώλειες

61

ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ε Ι ΔΩΝ ΑΠΟ ΑΡΓΥΡΌ

STE RLING

στο

εργοστάσιο Hand y and Harman , ΕΙ Μ ο nιc. Californ{a , Η.η . Α . ΦωτσΎραφίcς ε Γαιρείας

Nick Lazarnick.

προσφορά της '

H andy and Harman.

Ι . Χuτευση λ ι ωμ~;νoυ αργύρο υ σε καλούπι χελώνας

2.

Χελών ες έτοιμες για

Itapanr.pa

επεξεργασία

Κ υλίνδρωση αργύρου sterliIlg σε καλάνδ ρα τι:λ.:ιώ­ ματος ικανή να δόσει φύλλο πάχους μέχρι 0,0005 " με

3.

άνοχές

4,

± 0.00 Ι"

Ρόλοι ταινίας που ε ισέρχονται σε "ιβωtιOειδή κλί­

βανο για ανόπτηση. Οι κλίβανοι αυτοί, με αυτόματο σύστημα χρονισμού, τροφοδοτούνται και αδc ι άζονται με μηχανικά συστήματα.

5.

ΤΟ φί,λλο παίρνει το επιθυ μη τό πλά τ ος σε μια τιλα­

γιοκοπτική μηχα νή.

62

-

_-------

\ .... Ρόλοι σύρματ ος από χαλκό και χαλκοκράματα που

Οι κύριες μορφές στις οποίες επεξεργάζοντα ι πολλά

εξυπηρετούν μια μεγάλη ποικιλία σKoτcών. Το σύρμα

μέταλλα περιλαμβάνουν φύλλα. τα ι νίες, σ ύ ρμα , ρά­

ψυχρής εξιίJθησης χαρακτηρίζεται από αντοχ ή , ολκιμό­ τητα, σκ ληρότητα. ζωηρό χρώμα και ηλεκτρική αγω­

βδους, σωλήνι-:ς με ραφή, σωλήνες χωρ ίς ραφή και άλ­ λα ειδικά σχήματα. Η φωτογραφία δε ίχνει είδη από χαλκό κα ι χαλκοκράματ α. Coppcr and Brass Rescarch

γ ιμό τ ητα.

Η.ΠΑ.

(~oppt: r

and Brass Rcseurch

Associ.Ίtion.

ASSOCi:ltiOn.

Εργαστήριο δοκ ιμής μετά λλων στην ετα ιρεία

and H arman,

Handy

όπου ελtγχεται η καθαρότης των μετάλ­

λων για να τηρηθούν αξιόπιστα πρότυπα και να πλη ­ ρωθούν ειδ ι κές απα ι τήσεις. rorραφiα Nick LaΖ:ιrnίck.

Handy IIfld Harman. Φω­

Υπο λε ίμματα-σιφαπ μετάλλου έτοι μα Υια τήξη και ανά ­ κτησ η . Harι,dy

nick.

and Harman.

Φωτογραφία

Nick Lazar-

63

,(Δομή 14Bff, γλυπτό από μι:ταλλlΚό φύλλο, έργο του Stephen Gilbert, Αγγλία . American Federation of Art.~.

σχερούς ανάμιξης, της πλήρους τήξης, του

η υπερβολική οξείδωση, που θα μπορούσε

ελέγχου της θερμοκρασίας τόσο κατά την

να οδηγήσει στο σχηματισμό έγκλειστων

τήξη όσο και κατά τη χύτευση και της σω­

φυσαλλίδων η Εκτεθειμένων οπών και στη

στής θερμοκρασίας της μήτρας είναι σημα­

συνέχεια, στη δημιουργία ξεφλουδισμάτων

ντικοί παράγοντες και αντικείμενο επιμε­

στα κυλινδρωμένα και ανοπτημένα μεταλ­

λούς ρύθμισης.

λικά φύλλα.

Η

κατάλληλη

θερμοκρασία

απόχυσης

Πριν από τη χύτευση προς ράβδους ή χε­

ενός μετάλλου είναι γενικώς λίγο μεγαλύτε­

λώνες, παίρνεται ένα δείγμα λιωμένου υλι­

ρη από το σημείο τήξης του. Ο άργυρος χυ­

κού, το ακριβέστερο είδος δειγματοληψίας,

τεύεται στους Ι ΙOO.C,

πάνω από το

που στέλνεται στο εργαστήριο για ανάλυση

σημείο τήξης του. Ο έλεγχος της θερμο­

και έγκριση πριν δοθεί το μέταλλο στην

κρασίας αυτής είναί απαραίτητος, γιατί αλ­

παραγωγή.

1700C

λιώς μπορεί να προκύψει ένα κράμα με πε­

Πριν από τη χύτευση, το καλούπι προ­

νιχρή κρυσταλλική δομή και κατά συνέΠΕια

θερμαίνεται με έναν μεγάλο αυλό και επι­

πρακτικά άχρηστο. Κατά την τήξη, το μέ­

στρώνεται με ελαιώδες υλικό, για να προ­

ταλλο

από

ληφθεί τυχόν αυτόματη αποβολή του υλι­

κοινό πηλό ή άλλο πυρίμαχο υλικό. Η επι­

κού κατά τη χύτευση, να μειωθεί η πρόσφυ­

φάνεια του τηκόμενου μετάλλου καλύπτεται

ση του μετάλλΟΗ στο καλούπι και να δοθε ί

με ξυλάνθρακα ή βόρακα για να αποφευχθεί

μια λεία επιφάνεια στο χυτό. Το σιδερένιο

64

κρατιέται σε ένα χωνευτήριο

καλούπι κρατιέται σε όρθια θέση και -σε μιά

δρους με ρυθμιζόμενο διάκενο έτσι ώστε να

μέθοδο γνωστή ως «ακραία χύτευση» ο κλί­

δίνουν στο φύλλο τις κατάλληλες ανοχές

βανος παίρνει μια ορισμένη κλίση και το

φινιρίσματος και πάχους. Το φύλλο ξακρί­

μέταλλο αποχύνεται με μια σταθερή ροή,

ζεται κατόπι στο επιθυμητό πλάτος και μή­

που ο έμπειρος χύτης κρίνει ότι δεν είναι

κος και υποβάλλεται σε μια τελική ανόπτη­

ούτε πολύ αργή ούτε πολύ γρήγορη. Επάνω

ση για να εξασφαλισθεί ο μεγαλύτερος δυ­

στο χείλος του κλιβάνου μετακινείται πα­

νατός βαθμός μαλακότητας και ευκολίας

λινδρομικά η φλόγα ενός αυλού αερίων που

επεξεργασίας. Αυτό γίνετuι με το πέρασμά

καλύπτει και το κιβώτιο χύτευσης, μέσω του

του για αρκετές ώρες μέσα από ένα φούρνο

οποίου περνάει το μέταλλο προς το καλού ­

τύπου μεταφορικής ταινίας με ελεγχόμενη

πι, έτσι ώστε να προληφθεί όσο γίνεται η

ατμόσφαιρα , που διατηρείται σε μια σταθε­

οξείδωση κατά τη διάρκεια της χύτευσης.

ρή θερμoιeρασία. Πριν από την φόρτωση

Ο ρυθμός ψύξης της χελώνας εξαρτάται

για τον παραλήπτη, γίνεται ένας τελικός

από το κάθε συγκεκριμένο μέταλλο . Μερικά

έλεγχος του πάχους, του πλάτους και της

μέταλλα απαιτούν στιγμιαίο σβήσιμο για να

επιφανειακής κατάστασης του υλικού και η

διατη ρήσουν την υφή τους, ενώ άλλα χρειά­

διαδικασία κλείνει με το ζύγισμα και τη συ­

ζονται κρύωμα, ή με συνηθισμένο ή με αργό

σκευασία σε χαρτί.

ρυθμό. Καθώς τα περισσότερα μέταλλα συ­ στέλλονται κατά τη στερεο ποίησή τους και η διαστολή είναι εμφανέστερη στο επάνω μέρος της χελώνας, όσο αυτή βρίσκεται μέ­

Τράβηγμα προς σύρμα

σα στο καλούπι αναπτύσσεται μια διαμήκης

Το σύρμα ε ίναι στερεό μέταλλο με ομοιό­

κοιλότης που ονομάζεται «προς την είσοδο

μορφη διατομή σε όλο το μήκος του, συνή­

άκρο» της ράβδου. Το άκρο αυτό αποκόπτε­

θως κυκλΙΚή , και πάχος που ποικίλλει από

ται αργότερα με ένα μεγάλο μηχανικό ψαλί­

αυτό της τρίχας ή του νήματος μέχρι της

δι. Μετά την ψύξη και την εξαγωγή του χυ­

λεπτής ράβδου. Το σύρμα χρησιμοποιείται

τού από το καλούπι ακολουθεί τρίψιμο με

ως διακοσμητικό υλικό στην κατασκευή

βούρτσα, πλύσιμο και σφράγισμα με τον

κοσμημάτων και στολιδιών εδώ και περισ­

αριθμό του τήγματος και τα χαρακτηριστι­

σότερα από τρεις χιλιάδες χρόνια. Οι δια­

κά ταυτότητας του μετάλλου. Μετά την επι­

κοσμητικές του δυνατότητες για λεπτουργι­

τυχή δοκιμή, η χελώνα προωθείται για πα­

κή δουλειά με σύρμα

ραπέρα επεξεργασία.

ογκωδέστερες

Ο άργυρος, όταν προορίζεται για χύτευση

- filigree -

γλυπτικές

και για

ε ργασίες

καλύ­

πτουν ένα ευρύ φάσμα επεξεργασιών.

πουλιέται μερικές φορές σε μορφή πλακών

Μολονότι το σύρμα μπορ εί να αγορασθεί

αλλά τα φύλλα, το σύρμα, οι χοντρές κυκλι­

έτοιμο, σε διάφορες μορφ ές και διαστάσεις,

κές διατομές, οι αυλοί-σωλήνες χωρίς ραφή

μερικές

και οι κόκκοι παράγονται γενικώς από χελώ­

υποχρεωμένος να μειώσει το μέγεθός του ή

νες. Οι χελώνες που προορίζονται για την

να αλλάξει το σχήμα της διατομής του. Αυ­

παραγωγή φύλλων είναι επίπεδες 'κι έχουν

τό μπορεί να γίνει εύκολα με μια πλάκα

πάχος

τραβήγματος από σκληρυμένο χάλυβα, που

37

περίπου χιλιοστών.

Περνιώνται

μέσα

από

κυλινδροφόρα

φορές

ο

μεταλλοτεχνίτης

είναι

κυκλοφορεί στο εμπόριο με έναν αριθμό

έλαστρα σε διάφορα στάδια μείωσης του πά­

βαθμολογημένων κωνικών οπών. Το απλό

χους και υποβό.λλονται σε ενδιάμεσες ανο­

αυτό σύστημα επιτρέπει τη μείωση της δια­

πτήσεις

τομής

με

ελεγχόμενη

λουτρό λιωμένου άλατος

θερμοκρασία, σε

12000F,

επί

8-10

του

εμπορικού

σύρματος

σε

έναν

αριθμό προτύπων μεγεθών (βλ. σύστημα μέ­

λεπτά της ώρας . Ύστερα, το φύλλο κυλιν­

τρησης πάχους

δρώνεται και πάλι μέχρις ότου αποκτήσει

του τέλους του βιβλίου). Κατασκευάζονται

το επιθυμnτό πάχος.

πλάκες τραβήγματος για σΤΡΟΥΥυλά, ημικυ­

Το μέταλλο υποβάλλεται στη συνέχεια σε «ξύρισμα»

για να

περί

κλικά, τετράγωνα, ορθογώνια, παραλληλεπί­ πεδα, εξαγωνικά, οκταγωνικά και άλλα σχή­

ίντσες. Η διεργασία αυτή επηρεάζει άμεσα

ματα και .αφορούν είτε σε ένα σχήμα ανά

την

πλάκα είτε σε πολλαπλά σχήματα.

στιλπνότητα,

τις

στον σχετικό πίνακα

0,025

επιφανειακή

χάσει

B&S

το

«λού­

ατρω), του τελικού προϊόντος. Τα έλαστρα έχουν

στιλβωμένους

χαλύβδινους

κυλίν-

Τα μέσα που χρειάζονται είναι λίγα: μια πλάκα τραβήγματος, μερικές τσιμπίδες συ-

6S

1

• • •« •« •« Ι'!

Ι ..

"

c c

'"

,

"

4

"

"

,

•

GΑfΙΑΝΤI[

3

"

•4 f 6

,,'

• • •

,Ο

•• • ••• Ο

,,

1/

'3

14

ι"

• • • ,

••

• • • "

'6

"

'C

If;

f

)ι)υ8ΕΑΤ

fRANG[

17

•

2

BEESWAX '

Ε ξο π λ ισμός τραβή γ ματος σύρματος: β ήγμ α τος ,

2.

Τσιμπίδα τραβήγματος,

3

Ι . Π λ άκ ες τρα ­

3.

Κερ ί μ tλ ισ ­

σας.

Ύκράτησης και τραβήγματος, λίγο μ ελισ­

κειται να τραβηχτεί είναι ήδη ανοπτημένο,

σσκέρι και ορυκτέλαιο, σαπούνι ή ζωϊκό λί­

μπορεί να αρχίσει ευθύς αμέσως η δ ιαδικα­

πος ως λιπαντικό, Οι τσιμπίδες συγκ'ράτη­

σία του τραβήγματος, Αν το σύρμα είναι

σης και τραβήγματος είναι ειδικά σχεδια­

σκληρό και συμπεριφέρεται σαν ελατήριο

σμένες για τον σκοπό αυτό και έχουν βα­

θα πρέπει να προηγηθεί η ανόπτησή του,

ρειές,

τετράγωνες χαρακωμένες σιαγόνες,

Στην περιπτωση που η μ είωση του μεγέθους

για να διευκολύνουν το άρπαγμα του σύρμα­

του σύρματος επιβάλλει το πέρασμά του μέ­

τος καθώς βγαίνει από την οπ ή της πλάκας

σα από την πλάκα τραβήγματος πιο πολλές

τραβήγματος και μια αγκιστροειδή χειρο­

από μια φορές, τότε η ανόπτηση θα πρέπει

λαβή, για να πιάνονται εύκολα από τον τε­

να γίνει όταν το σύρμα δείχνει σημάδια

χνίτη όσο κρατάει το τράβηγμα του σύρμα­

υπερβολικ ή ς σκ':ηρότητας, για να μη σπά­

τος μέσα από την πλάκα .

σει κατά τη διεργασ ία του τραβήγματος.

ΔΙΑΔΙΚΑΣ ΙΑ ΤΡΑΒΗΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΡΜΑΤΟΣ ΜΕ το

ΑΝΟΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΥΡΜΑ ΤΟΙ. Για να ανοπτή­

ΧΕΡΙ

σετε το σύρμα δόστε του, σε ολόκληρο το

Αν είναι γνωστό ότι το σύρμα που πρό-

66

μήκος, τη μορφή μιας συμπαγούς κουλού-

ρι1ς με τα άκρα χωμένα στη μάζα, γιατί αν

ναι βαθμιαία , περνώντας μια ήπια φλόγα

μείνουν ελεύθερα μπορεί να λιώσουν . Τυ­

επ άνω από το σύρμα έτσι ώστε όλα τα μ έρ η

λίξτε την κουλούρα με σύρμα όμοιο με αυτό

του να θερμαίνονται ομοιόμορφα. Όταν το

που θέλετε να ανοπτήσετε έτσι ώστε η όλη

μ έ ταλλο φτάσε ι στη θερμοκρασία τη ς ερυ­

κουλούρα να μπορεί να υποβληθεί στην ίδια

θροπύρωσης μπο ρεί ν α « σβηστ ε ί~) απότομα

επεξεργασ ία κατά την επακόλουθη εμβά­

σε νερό ή σε δ ιάλυμα οξέος. Μην υπερθερ­

πτιση σε οξύ.

μαίνετε, επειδή η παρατεταμένη θέρμανση

Αν το σύρμα π ε ριτυλίγματος ήταν από

μπορεί να εξασθενίσε ι το σύρμα.

Όταν

διαφορετικό μέταλλο, θα έπρεπε να αφαιρε­

χρησιμοποιείτε κλίβαν ο πρέπει να τον προ­

θείο Η ανόπτηση μπορεί να γίνει με έναν

θερμαίνετε στη θερμ οκ ρασία τη ς ανόπτη­

αυλό ή σε έναν μικρό ηλειc τριιcό φούρνο με

σης και μετά να τοποθετείτε το κουβάρι του

ελεγχόμενη θερμοκρασία. Για να προλη­

σύρματος ε πάνω σε ένα πλ έ γμα. Το πλέγμα

φθεί η ' υπερβολική οξείδωση και να κατα­

με το κουβάρι εισάγεται στον κλίβανο με

δειχθεί η προσέγγιση προς τη σωστή θερ­ μοκρασία ανόπτησης, «βάψτε» την όλη μά­

ζα του σύρματος με ένα συλλίπασμα που λιώνει ",ε μια θερμοκρασία κοντά στη θερ­ μOΙCρασία ανόπτησης .

Α ν χρησιμοποιείτε

αυλό , βάλτε το κουβάρι σ ε . ένα κομμάτι ξυ­ λοΚάρβουνο όταν θερμαίν ετε από πάνω ή σε ένα αραιό συρ μάτινο πλέγμα όταν θερμαίνε­ τε από κάτω.

Η θέρμανση του κουβαριού πρέπει να εί-

Η τεχνιιcή του τραβήγματος πολύτιμων μ ετάλλων σε λεπτό όύρμα είναι γνωστή από πολλούς αιώνες. Στην

Ι νδ ία και σ ε ά λλα μέρ η το σύρμα για δ ι ακοσμ η τικούς σKOΠOUς εξακ ολουθε ί σε ορισ μ ένο βαθμό να τραβ ι έται μ ε το χέρ ι. ΤΟ σύρ μα τραβιέτα ι μ έσα από προοδευτικώς

μι κρότερες κοίλες μήτρες κατασκευασμένr.ς συνήθως από σκληρέ ς, πολύτιμες πtτρες όπως το δια μ άντι. ΤΟ σύρμα ξετυλίγεται από το ρολό μ έσω Υης μήτρας και ξανα τυλ ί γετα ι σε άλλο ρο λό. J-I με ίωση της δι αμ έτρου γίνεται με το πέρασμα από συνεχώς λεπτότ ε ρες τρύ'πες. Η εργασ ία συνεχίζετα ι μέχρι ς ότου προκύψει σύρμα με

την επ ιθυμ ητή διά μετρο διατομής. Φω ωΥραφ ία Ορρί.

67

ΤΟ σίιρ μ α. στ η ν π ερ ίπτωσ η αυτ ή αση μ ένιο,

παί ρνε ι

συνεχώς μικρότερ η δ ι ά μ ετρο μ ί: χρι την επ ι θυμητή, με τ ο φάβηγμά του μ έσα από μια σε ι ρά μητρών με βαθμο· νομημ ένα ~ι ε l oύ μ ενα ανο ί γματα και από ρευστό λ ι πα-

68

νtιKό. Το τελε l ωμ ~:νo σύ ρμ α τυλ ίγεται αυτομ άτως γύρω από το κατακόρυφ ο τύ μ π α ν.ο σε ρολό . H.,ndy alld Harm8n. Φωτο,ραφία Nick L.,z:Irnick.

τσιμπίδες με μακριές χειρολαβές. Φροντί­ στε να βλέπετε το ιcoυβάρι μέσα από μια

θυρίδα παρατήρησης ή ανοίγοντας ελαφρά την

πόρτα του ιcλιβάνoυ.

2

Αφαιρέστε το

σύρμα μόλις αρχίσει να δείχνει σημάδια κοκκινίσματος και « σβήσΤΕ») το σε διάλυμα

οξέος (βλ. και στη

σελ.

155).

3~

•

.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΚΑΣ ΤΡΑΒΗΓΜΑ­

ΤΟΣ. Πριν βάλετε το σύρμα στην πλάιcα

τραβήγματος ελέγξτε τις οπές που πρόκει­

ται να χρησιμοποι'/ιθούν, για να βεβαιωθεί­ τε ότι είναι απαλλαγμένες από ξένες ύλες. Γεμίστε τις ύστερα με λιπαντικό, που διευ­

Διαμόρφωση σωλ ή να μ ε πλάκα τραβήγματος. Ι. Επί­ π εδο μέταλλο με λοξοκο μμ ένο άκρο Ύια ψάβηΎμα μέ· σα από την πλάιςα με την τσ ιμπ ίδ α. 2. Σχη ματοπο ιημέω

κολύνει το τράβηγμα ιcαι μειώνει τις υπερ­

νο μέταλ λο έτο ιμ ο να περάσt: ι από το άνοιγμα τη ς πλάκας. 3. Π λάκα ψαβήΥματος στερεωμένη σε μέγ γι;.

βoλιιcές τριβές, ΠΡόξενους υπερθέρμανσης

νη ενώ το μ Ι:ταλλο τρα βι έται με την τσιμπΙδα.

και πρόωρης φθοράς των οπών. Στο άκρο

του σύρματος δίνεται ένα κωνικό σχήμα, με λιμάρισμα, τρόχισμα ή σφυρηλάτηση, έτσι

τιών σύρματος, αιcoλoυθώντας την ίδια δ ια­

ώστε να εξέχει από το άνοιγμά της οπής αρ­

δΙΙCασία

κετό σύρμα για το ασφαλές πιάσιμο με την

στρογγυλού σύρματος. Ευθε ιάστε και κόψτε

τσιμπίδα τραβήγματος. Μην αρχίζετε από

λοξά τις δύο άκρες πριν τις περάσετε στην

μια υπερβoλιιcά μικρή οπή, που θα πρόβαλ­

πρώτη τρύπα και τραβήξτε το διπλό σύρμα

με

αυτή

της

επεξεργασίας

του

λε μεγάλη αντίσταση, αλλά σχεδιάστε έτσι

μέσα από την πλάιcα τραβήγματος, ιcάθετα

τη δουλειά, ώστε να μειωθεί το μέγεθος του

προς την επ ιφάνεια της πλάκας, προσέχο­

σύρματος βαθμιαία, ιcατά στάδια, μέχρι την

ντας ώστε να είναι πάντα εντελώς ίσιο για

επιθυμητή τιμή . Το μέγεθος της οπής ε ίναι

να αποφύγετε τ η συστροφή , μια κατάσταση

το πρώτο μεγαλύτερο που παρουσιάζει αντί­

που δύσκολα διο ρθώνετα ι εκ των υστέρων.

σταση στο εύκολο πέρασμα του σύρματος.

Η πλάκα τραβήγματος μπορεί επίσης να

Το σύρμα πρέπει να ε ίναι ιcαθαρό και ξηρό

χρησιμοποιηθεί για την KατασΙCευή σωλή­

για να προληφθεί η οξείδωση της πλάιcας

νων

τραβήγματο ς .

περιορίζεται από το μέγεθος των ανοιγμά­

-

τούμπων, μολονότι η διάμετρός τους

Το σύρμα πρ έπει να τραβιέται μέσα από

των. ΧρηΌιμοποιούνται συνήθως μ εταλλιΙCά

την πλάκα με μια όσΘ γίνεται πιο ομαλή και

φύλλα μικρού πάχους αλλά το πάχος ΙCαθOρί­

συνεχή κίνηση κα ι να βγαίνει από την οπή

ζεται από το επιθυμητό πάχος τοιχώ ματος .

σε μια θέση ιcάθετη προς την επιφάνεια της

Ένας γενιιcός κανόνας υ παγο ρ εύει την κο­

πλάκας. Όταν π ερ άσει OλόΙCληρO το μήιcoς

πή του μετάλλου σε πλάτος τριπλάσιο από

του σύρματος μέσα από την πλάκα τραβήγ­

την επιθυμητή διάμετρο του σωλήνα.

ματο ς, προχωρείστ ε στην αμέσως μικρότε­

ρου μ εγέθους οπή, μη

Χρησιμοποιείτε μέταλλο με καλοκομμέ­

πηδώντας ενδιάμεσα

να άκρα. Στο έ να άκρο σχηματίστε μια ανώ­

μεγέθη , μέχρις ότου πετ ύχετε την επιθυμητή

μαλη περιοχή,που θα εξασφαλίσει το καλό

διάμετρο. Μη ξεχνάτε να ανοπτάτε το σύρ­

πιάσιμο με την τσιμπίδα και θα επιτρέψ ε ι

μα όταν γ ίνεται σκληρό ιcαι ελατηριοειδές.

την ε ίσοδο του μετάλλου στην οπή της πλά­

Αυτό ε ίναι λιγότερο αναγκαίο με τον καθα­

κας τραβήγματος. Το. μέταλλο τοποθετείτα.ι

ρό άργυρο ιcαι με τον χρυσό. Μετά το τελι­

πρώτα σε ένα μπλοκ διαμόρφωσης με αυλα­

κό τράβηγμα ανοπτήστε πάλι το σύρμα,

κώσεις.

για να δ ιευ κολύνετε το τύλιγμα του κατά τη

οςύαιχμο σφυρί,μέσα στην αυλάιcωση, αρχί­

χρήση του.

ζοντας από το σημειωμένο άκρο και πατιέ­

Ύστερα χτυπιέται με ένα μικρό

Εάν είναι διαθέσιμη μια μόνο πλάιcα τρα­

ται σιγά σιγά , έτσι ώστε οι μακρέζ πλευρές

βήγματος με στρογγυλές οπές και χρειάζε­

του να πλησιάσουν η μια προς την άλλη

ται σύρμα με ημικυκλική διατομή , αυτό

σχηματίζοντας, εν μ έρει, τον επ ιζητούμενο

μπορεί να γίνει μ ε το δίπλωμα του σύρματος

σωλήνα. Μια άλλη μέθοδος ΠΡOΙCαταΡKΤΙ­

στα δύο ή με τη χρησιμοποίηση δύο κομμα-

κής μορφοποίησης στηρίζεται στην τοποθέ-

69

Τα χειροκίνητα t-λαστρα πρέπει να έχουν κυλίνδρους από σκληρό χάλυβα ΙCαι .σXOλασΤΙKά στιλβωμένους. Το μοντ έλο αυτό έχε ι κυλίνδρο υς μήιcoυς 3 3/ 8", διαμέ ­

τρου 2'" και μέγιστου διακένου Ι 1/ 4 ", Οι κύλ ι νδρο ι είνα ι εναλλάξιμο ! από τον απ λό λείο (αριστερά) στον μ ε ρικώς αυλακωτό με τ ετ ράγων ες ιc o ιλότητες (επάνω

,

δεξιά), στον πλήρως αυλακωτό μ:ε τ ετ ράγωνε ς κων ι κό· τητες (μέσα δεξ ιά) , στον δακτυλιοε ιδή πλήρους μή κους (κάτω δεξιά) και άλλους.

τη ση ενός ραβδιού από χάλυβα κατάλληλης

Μερικές φορές. σε λεπτουργικές εργασίες

διατομής επάνω στο φύλλο του μετάλλου.

fiIigree,

που

σύρματος

κρατιέται στην

αυλάκωση ,

και

στη

όταν δουλεύονται μικρά κομμάτια

ιcι όταν χρε ιάζονται διαΙCOσμη·

σφυρηλάτηση του ραβδιού μέχρις ότου το

τικά « βραχιόλια» από χοντρό σύρμα χρησι­

φύλλο πάρει το προκαταρκτικό του σχήμα,

μοποιείται δίκλωνο σύρμα ) που πρώτα στρί·

. Υστερα.

στη σωληνοειδή λουρίδα βάζετε

βεται κι ύστερα τραβιέται μέσα από μια πλά­

κερί μέλισσας) περνάτε το άκρο της στην

κα

πλάκα τραβήγματος και τραβάτε το υλικό

σύρματος επιτρέπουν μια ποικιλία άποτε·

τραβήγματος.

Διάφοροι

συνδυασμοί

μέσα από την οπή με τη βοήθεια της τσιμπί­

λεσμάτων ενώ ε ίναι δυνατή η σύζευξη και

δας τραβήγματος. Για να κρατήσετ ε ίσια τη

χρησιμοποίηση αρκετών κλώνων μαζί. Αρ­

ραφή βοηθάει η χρησιμοποίηση της λεπί­

γότερα, είνα ι δυνατό το ξετύλιγμα, μερικό η

δας ενός μαχαιριού, που κρατιέται επάνω

ολικό , των πολύκλωνων αυτών συρμάτων, η

στη ραφή ) καθώς το υλικό περνάει μέσα από

αφαίρεση ενός απ

το άνοιγμα της πλάκας. Αν χρειάζεται. η

ποίησή του με τον κατάλληλο για τον επι­

ραφή μπορεί στη συνέχεια να κολληθεί ετε­

διωκόμενο σκοπό τρόπο ,

αυτά και η χρησιμο­

ρογενώς σε χαμηλή θερμοκρασία. Σωλήνας με ακριβή εσωτερ ική διάμετρο μπ ορεί να σχηματισθεί γύρω από χαλύβδ ινο σύρμα με

ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΡΑΒΗΓΜΑ ΣΥΡΜΑΤΟΣ

κατάλ λ ηλη διάμετρο. Για να μπορέσετε να

Η μηχανική διεργασία του τραβήγματο ς

χωρίσετε το σύρμα' από τον σωλήνα μετά το

του σύρματος για τη μείωση του πάχους του

τράβ η γ μα ) πρέπει να το έ χετε λιπάνει πριν

στηρίζεται ουσιαστικά στην ίδια αρχή της

από τη χρήση. Μετά το τράβηγ μα . ο «σωλή­

διαδ ικασίας που γί ν εται με το χέρι . Χρειά­

ναρ) τοποθετείται στην πρώτη οπή της πλά·

ζετα ι μεγάλη προσοχή ως προς το καθάρ ι­

κας τραβήγματος που παρουσιάζει αντίστα ­

σμα του σύ ρματος , γιατί αλλιώς το προϊόν

ση στο πέρασμά του και το προεξέχον χαλύ­

μπορεί να παρουσιάσει «Ύρατσο υνιέζ)) Ικι η

βδινο σύρμα τραβιέται και αφήνει ελεύθερο

ζωή της μήτρας να μειωθεί. Οι μήτρ ες γίνο­

τον σωλήνα.

νται

70

από

βολφραμιοκαρβίδιο.

ένα

πολύ

σκληρό κράμα. ενώ στην περίπτωση των

μέρος αυλακωτοΙ Οι κύλινδροι κατασκευά ­

πολύ λεπτών συρμάτων μπορεί να χρεια­

ζονται από γυαλισμένο χάλυβα και πρέπει

σθούν και μήτρες από διαμάντι. Ένα στε­

να σκουπίζονται πριν από τη χρήση. Μετά

ρεό λιπαντικό -ζωϊΚό λίπος, σαπούνι σε σκό­

τη χρήση πρέπει να διατηρούνται λιπασμέ­

νη ή μίγμα λαδιού και αλευριού

νοι με ένα ελαφρό λάδι , για να μη σκουριά­

- χρησιμο­

ποιείται στο καλούμενο ((ξηρό τράβηγμα» ενώ στο (ωγρό τράβηγμα.> χρειάζεται ρευ­

σουν.

Κατά τη χρήση της μηχανής, οι κύλιν­

δροι πρέπει να διατηρούνται παράλληλοι

στό σαπούνι ή ορυκτέλαιο. Το λιπαντικό τοποθετείται σε ένα κουτί

μεταξύ τους για να δίνουν ομοιόμορφο πά­

πριν από την οπή της μήτρας και το σύρμα

χος στο επεξεργασμένο μέταλλο. Αυτό είναι

περνάει μέσα από τη μάζα του καθώς τραβΙέ­

και το πρώτο στάδιο προετοιμασίας για τη

ται αυτομάτως και με συνεχή κίνηση μέσα

χρήση. Σε μερικά μοντέλα, ο κεντρικός πά­

από την μήτρα. Η μήτρα είναι στερεωμένη

νω οδοντωτός κοχλίας μπορεί να αφαιρεί­

σε ένα κατάλληλο συγκρατητικό σύστημα.

ται, επιτρέποντας τον παραλληλισμό των

Μετά το πέρασμά του από τη μήτρα, το

κυλίνδρων με τον αριστερό και δεξιό οδο­

σύρμα τυλίγεται σε ένα καρούλι. Η επεξερ­

ντωτό τροχό.

γασία συνεχίζεται με διαδοχικές μειώσεις

στικός κοχλίας τοποθετείται στη θέση του

Ύστερα , ο κεντρικός ρυθμι­

του μεγέθους μέχρις ότου το σύρμα αποκτή­

ιcαι χρησιμεύει για την αύξηση ή μείωση

σει την επιθυμητή διάμετρο. Επάνω στο κα­

του διάκενου ανάμεσα στους κυλίνδρους.

ρούλι μαζεύεται μια μεγάλη ποσότητα σύρ­ ματος , συχνά μερικές εκατοντάδες κιλά. Όπως και στο τράβηγμα με το χέρι, έτσι

ΧΡΉΣΗ ΤΗΣ ΚΑι\ΑΝΔΡΑΣ. ΤΟ μέταλλο τοπο­

και στο αυτόματο μηχανικό τράβηγμα συ­

θετείται ανάμεσα στους κυλίνδρους που το

χνά χρειάζεται ανόπτηση.

διάκενό τους ρυθμίζεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε το φύλλο να περνά ε ι χωρίς · δυσκολία .

. Επειτα ΚΥΛΙΝΔΡΩΣΗ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΦΥΛΛΩΝ

Η χειροκίνητη καλάνδρα, ή κυλινδρόμυ­ λος, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για

τη μείωση

του πάχους του μετάλλου σε

μορφή φύλλου. Μπορεί επίσης να χρησιμο­ ποιηθεί και για την έλαση χυτών χελωνών

σε φύλλα και λουρίδες, για την επιπέδωση πλεγμένων

ή

στριμμένων

αφαιρείται και με τη βοήθεια του

κε ντρικού ρυθμιστικού κοχλία, που στρέφε­

συρμάτων

σαν

υποκατάστατο του σφυριού και για την αλ­ λαγή του σχήματος της διατομής του σύρ­ ματος. Καλό . είναι να θυμάται κανείς ότι η

καλάνδρα αυξάνει το μέγεθος του μετάλλου κατά τη διεύθυνση προς την οποία περνάει

το υλικό μέσα από τους κυλίνδρους. Αν θέ­ λετε την αύξηση του πλάτους, το μέταλλο πρέπει να τροφοδοτηθεί πλευρικά,όταν εί­ ναι δυνατό ή υπό γωνία.

ται κατά ένα περίπου τέταρτο της στροφής,

μειώνεται ανάλογα το διάκενο των κυλίν­ δρων. Το φύλλο ξαναπερνιέται από τους κυ­

λίνδρους, που γυρίζονται με ένα προσθα­ φαιρούμενο χειρομοχλό . Η διαδικασία αυτή

συνεχίζεται, με βαθμιαία μείωση του ανοίγ­ ματος, μέχρις ότου επιτευχθεί το επιθυμητό πάχος φύλλου. Για να κρατηθεί το κυλιν­ δρούμενο φύλλο επίπεδο, μπορεί σε κάθε πέ­ ρασμά του μέσα από τους κυλίνδρους να τροφοδοτείται πότε από το ένα άκρο και πό­

τε από το άλλο ενώ ταυτόχρονα θα αναπο­ δογυρίζεται. Αν το μέταλλο γίνει άκαμπτο

και σκληρό, πρέπει να διακοπεί η κυλίν­ δρωση ιcαι να υποβληθεί σε ανόπτηση γιατί αλλιώς

μπορεί

να

παρουσιάσει

ρωγμές.

Περνάτε το μέταμο μέσα από την κεντρική περιοχή των κυλίνδρων, για να κρατήσετε

ομοιόμορφη την πίεση και Ύια να αποφύΎε­

ΡΥθΜ/ΣΗ ΤΗΣ ΚΑΑΑΝΔΡΑΣ. KυιcλoφoΡOύν

τε την άνιση φθορά των ιcυλίνδρων .

αρκετά μοντέλα καλανδρών

Η καλάνδρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί

επιπέδωσης που έχουν χρήσιμο πλάτος από

και ως μέσο αποτύπωσης ενός σκαλιστού η

2 1/4 μέχρι 5".

Σε μερικά μοντέλα οι κύλιν­

γραμμικού σχεδίου, με διακοσμητική απο­

δροι είναι εντελώς λείοι ενώ σε άλλα έχουν

στολή, επάνω στην επιφάνεια του μετάλλου.

στην αγορά

βαθμονομημένες αυλακώσεις για τη μείωση

Αυτό επιτυγχάνεται μετηνlτοποθέτησηlενός

της διαμέτρου των συρμάτων και σε άλλα οι

πλέγματος από μαλακό σιδερένιο σύρμα επά­

κύλινδροι είναι κατά μέρος λείοι και κατά

νω σε ένα φύλλο και την ταυτόχρονη κυλίν-

11

δρωση των δύο υλικών. Κατά παρόμοιο τρό­ πο χρησιμοποιούνται και άλλα σχετικώς

σκληρά υ λ ικά για την επιφανειακή διακό­ σμηση φύλλων με διάφορες υφές .

Κατά τη χρησιμοποίηση της καλάνδρας για τη μείωση της διαμέτρου ενός σύρμα­ τος ,

αρχίστε

πρώτα

με

το

μεγαλύτερο

άνο ιγμα και περάστε το σύρμα μέσα από τις βαθμονομημένες αυλακώσεις κατά σειρά, μέ­ χρις ότου το σύρμα φτάσει στο επιθυμητό

πάχος . Επαναλάβατε τουλάχιστο δύο φορές το πέρασμα του σύρματος μέσα από κάθε αυλάκωση. Αν χρειάζεται παραπέρα μείωση της διαμέτρου , το σύρμα μπορεί στη συνέ­

χεια να τραβηχθεί μέσα από μια πλάκα τρα­ βήγματος.

Με

το

π έ ρασμα

του

Π αχίΙμε τρο μετ αλλικών συ ρμάτ ων και φύ λλων

8&S.

χοντρού

στρογγυλού σύρματος από την καλάνδρα μπορεί να παραχθεί μία επίπεδη λουρίδα.

σιδηρούχων μετάλλων είναι το

Συστήματα μέτρησης

can Wire Gauge - AWG.

φύλλωv και συρμάτωv

μετρο

Το

παχύμετρο είναι ένα ε ργαλείο

χρησιμ ο ποιείται γ ια τη

μέτρηση τ ου

πo~ πά­

χους ε ν ός φύλλου ή τη ς διαμέτρου εΥός σύρματο ς . Μπορεί να ε ίναι κυκλικό ή ορθο­ γώνιο . Φέρει εγκοπές, βαθμονομημένες σε χ ιλιοστά της ίντσας.

Υπάρχουν διάφορα

πρότυπα παχύμετρα σύρματος , ανάλογα με τη χο:φα κατασκευής και το μετρώμενο μέ­ ταλλο.

Στις Ηνωμέν ε ς Πολιτείες το πρότυπο όρ­ γανο μ έ τρησης φ ύ λλων και σύρματος μη

Μι κρόμ ετρ α για τη

μέ τρηση π αχών μ ετα λ λ ικώ ν φίΙλ.

λ ω ν κ αι σιφμάτω ν . Δ υναμ ι κότης

μ ε κλίμακα ανάγ νω σ η ς δεκ άτ ων .

72

0·1 ". ακρί βε ια 0,000 Ι ..

Brown & Sharpe (B&S), που είναι επίσης γνωστό ως American Standard Gauge - ASG ~ AmeriΤο πρότυπο παχύ­

United States Standard -OSS

χρησι­

μοποιείται για ·τη μέτρηση χαλυβοφύλλων και χαλυβοσυρμάτων. Το παχύμετρο χαλύ­ βδινων συρμάτων

Stubbs

χρησιμοποιείτφ

για τή μέτρηση τραβηγμένων χαλύβδινων συρμάτων και κοίλων ράβδων τόσο σΡιν

Αμερική όσο και στην Αγγλία . Το παχύμ,τρο σύρματο. Βννο ή παχύμε­

τρο σιδηρού σύρματος

Stubbs χρησιμοποιεί­

ται γ ε νικώς στην Αγγλία για μέτρηση συρ­

μάτων από σΙδηρο, χαλκό Ji ορεΙχαλκο. Το παχύμετρο μετάλλου ΒΜΟ χρησιμοποιείται για τη μέτρηση φύλλων από χρυσό, άργυρο,

χαλκό, ορείχαλκο Κ.ά. Το αυτοκρατορικό πρότυπο παχύμετρο ISWG ειναι το πρότυπο ό ργανο μέτρησης όλων των σρρμάτων στην

κοχλιών. Το συνηθέστερα χρησιμοποιού­

Αγγλία κα ι τον Καναδά.

· Οταν μετράτε το πάχος ενός μεταλλικού

μενο είναι το μικρόμετρο Ο-Ι" για εξωτερι­

φύλλου, δοκιμάστε το προσεγγιστικό μέγ ε­

κές διαστάσεις. Κάθε κατασκευαστής δίνει

θός του, τοποθετώντας το υλικό στη μ ικρό­

λεπτομερείς οδηγίες χρήσης. Για τα άλλα

τερη εγκοπ ή που το χωράει, όσο γίνεται πιο

εργαλεία μέτρησης που χρ ησιμοποιού νται

σφιχτά . Σπρώξτε το φύλλο όσο παίρνει για

στην

να πάρετε μια ακριβή μέτρηση,καθώς συχνά

σελ.

επεξεργ ασία των μετάλ.,ν

βλ.

στις

512 και 514.

οι άκρες του είναι κακοδιαμορφωμένες από

το κόψιμο και τον εν γένει χειρισμό. Όταν

Μεταλλικά είδη που προέρχονται

μετράτε σύρμα,βάζετέ το μόνο στην πρώτη

από εξώθηση

αυλάκωση. Η ένδειξη στη μια πλευρά τοl!

παχύμετρου

B&S

δίνει τον άριθμό

B&S

ενώ

- εξτρούζισν

Τα είδ η αυτά μορφοποιούνται με εξανα-

η αντίθετη πλευρά δείχνει το ισοδύνα μο πά­ χος στο δεκαδικό μετρικό σύστημα .

. Ενα

μικρόμετρο που μετρά ει σε δεκάκις

χιλιοστά της ίντσας κάνει περιττή τη χρή­ ση των περισσότερων από τα παχύμετρα που περιγράφηκαν προηγουμένως, μια και

δίνει μετρήσεις σε δεκαδικά κλάσματα της ίντσας, μονάδες που πρωτοχρησιμοποιούν

οι περισσότεροι παραγωγοί

βασΙK~ν μ ε­

ταλλικών προϊόντων. Υπάρχουν διάφοροι

τύποι μικρομέτρων σχεδιασμένοι έτσι ώστε να μετρούν εξωτεΡ ΙΚές και εσωτερ ικές δια­ στάσεις, πάχη και βάθη και σπειρώματα

Διατομές μψιι(ών από τις μορφές που παράγονται σε

ε μπορική κλ ίμακα από χαλκό , ο ρείχαλκο και άλλα κρά · μα τα με βάση χαλκό με εξώθηση μέσω κοίλων μητρών - τεχν ι κή εξτροίιζων. COppCriflld Bra.~ Reseurch Asso-

Σω λ ή νες χωρίς ραφή α'!tό άΡΊυρο, κατυσκευασμένοl μ ε εξώΟηση μέσω μήτρας. που κυκλοφορο ύν στο εμπό­

(:ίΗιίοll.

τομές .

ριο σε τυnun:οι ημ ένες στρογγ υ λέ ς και τετράγωνες δ ια ­

73

Ασημένια πόρπη από την Florcncc Nach. Μήκος: 2 1/ 4 ". Κατασκευασμένη από σωληνάκια διάφορων δ ια ­

Κόκκοι καθαροίι αργί.φου 'όπως πουλιώνται από τον κατασκεοοστή, με τη μέ θοδο της ψύξη ς του λ ιωμ ένου

μ έτρ ων. η καρφίτσα αυτή ε ικο νίζε ι το πως γίνονται ε μπνευσμένα σχέδια από μετα λλ ι κά κομμάτια προερχό­ με ν α απ ό εξώθηση. Warsaw $tudios. ΦωΤΟΥραφ ία Na -

μετάλλου σε ν ερό . Προορίζονται κ υ ρίως ως υλ ικό για τη

χύτειιση σε καλοιί πια . Φω ΓΩ Ίραφία Ορρ;.

ch.

κατάσταση μέσα από μια μήτρα ειδικού

Ασημένιο δαχτυλίδι . σχε δ ιασμ ένο και φτιαγμέ νο από την Saara Hopea Untracht για την εταιρεία Ku!tasepanlίikc Ossian Hopea, Ρ Ο Γ νο ο , Φι νλ α νδ ία . Για δ ι ακόσμη­

σχεδίου και να σχηματίσε ι ένα συνεχές με­

ση χρησιμοποι οίιν ται ιcόKKOΙ στη

γκασμό του μετάλλου να ρεύσει σε λιωμένη

ταλλικό τεμάχιο. Η τεχνική αυτή είναι σή­

αγ ο ράζε ι η αργυροχόος. ΦωΓΟΥραφία

μορφή που τους

Pictinen.

μερα μια από τις βασικέ ς μεθόδους μορφο­

ποίησης των μετάλλων. Ο τεχνίτης που αγοράζει έτοιμα βασικά σχήματα όπως σω­ λήνες, ράβδους ή προφίλ από μέταλλα χρη­ σιμοποιεί προϊόντα που προέρχονται από

εξώθηση. Οι μήτρες κατασκευάζονται από σκληρό κράμα χάλυβος, που αντιστέκεται

στη σταθερή ροή σε ψηλές θερμοκρασίες και είναι ικανό να αντ έχε ι σε μεγάλες αιφνί­ διες θερμικές καταπονήσει ς

-

σοκ . Οι μή­

τρες λιπαίνονται με ένα μίγμα γραφίτη και

κυλινδρέλαιου.

Η

παραγωγή

μεταλλικών

ε ιδών με εξώθηση είναι μια δύσκολη και πολύπλοκη

διεργασία.

Μερικά

μέταλλα

προσφέρονται καλύτερα γ ια την τεχνική

αυτή από όσο μερικά άλλα.

Υπάρχουν είδη μορφοποιημένα με εξώ­ θηση από χαλκό, ορείχαλκο, κρατέρωμα ,

νικέλιο,

άργυρο,

χρυσό,

λευκόχρυσο,

αλουμίνιο, χάλυβα και ειδικά κράματα.

δοχείο νερού. Καθώς το μέταλλο πέφτει, σχηματίζει σφαιροειδές μάζες ακανόνιστου σχήματος, που στερεοποιούνται πριν φτά­

σουν στο νερό,στο τέλος της διαδρομής τους. Τα κομμάτια αυτά με τα ποικίλα και

Παρασκευή ακανόνιστων κόκκων

ιδιόρρυθμα σχήματα έχουν τη δική τους αι­ σθητική έλξη . Μπορούν να χρησ.μοποιη­

Κατά την τεχνική αυτή σταγόνες λιωμέ­

θούν για διακοσμητικούς σκοπούς χωρίς

νου μετάλλου χύνονται από ένα χωνευτήριο,

αλλαγή σχήματος, μολονότι κύριος προο­

που κρατιέται σε κάποιο ύψος, μέσα σε ένα

ρισμός τους είναι η χύτευση σε καλούπια.

74

/

Ανόπτηση Η αvόπτηση είναι μια διαδικασία διαδο­ χικής θέρμανσης και ψύξη ς των μετάλλων που αποβλέπει στο να τα κάνει πιο ευκολο­ δούλευτα ή να τα ελευθερώσει από τις εσω­ τερικές τάσεις, σι οποίες δημιουργούνται κατά την επεξεργασία τους, Μετά τη θέρ­ μανση του μετάλλου σε μιά προκαθορισμέ­ νη θερμοκρασία και επί ορισμένο χρονικό

διάστημα, συνήθως ακολουθεί μια πε ρίοδος αργής ψύξης. Σε μερικά μέταλλα, όπως ο χάλυβας, η ψύξ η αυτή είνα όντως βραδεία ενώ σε άλλα, όπως ο χαλκός και το νικέλιο , μπορεί να είναι είτε βραδεία είτε γρήγορη . Μερικά , τ έλος, μ έταλλα πρέΠΕΙ να ψυχθούν με γρήγορο ρυθμό.

«Σβήσιμο» είναι η διεργασία της γρήγο­

Ορειχά λ l<>ινο δοχείο νερού απ ό την ( νδία, μ~ εnάρα · κτα δ ια κοσμη τικά σημεία. ΦωrΟΥραφία Ορρι.

ρης ψύξη ς μετάλλων που έχουν θερμανθεί σε ψηλή θερμοκρασία με το να έρθουν σ ε επαφή με υγρά, αέρια ή στερεά. Μερικά μέ ­

ταλλα , ό ταν υπερθερμανθούν, μπορούν να ραγίσουν ή να σπάσουν κατά το απότομο

σβήσιμο εξ

αιτίας των αναπτυσσόμενων

θερμικών τάσεων. Το κρατέρωμα και το μέ ­ ταλλο χρυσοποίκιλσης πρέπει να ψύχονται με αργό ρυθμό επειδή ο περιεχόμενος ψευ­ δ άργυρο ς τείνει να τα

ραγίσε ι , αν « σβη­

σθ ούν) αμέσως μετά την ανόπτηση . Η ανόπτηση μαλακώματος γίνεται σε μέ­ ταλλα που έχουν σκληρυνθεί κατα την εν

ψ υχρ φ επεξεργασία το υς όπως συμβαίνει με την κυλίνδρωση, τη βαθειά τύπωση, το μα­ σγαλάρισμα και την ισχυρή κάμψη και που προορίζονται

για παραπέρα

επεξεργασία

μετά την ανόπτηση.

Προσθι: τιl<>ή μr.l;Ιοδος. Βραχι όλ ι από άργ υρο

stcrling

(~Όλγα>l, μ ε γαλαl<>τώδι:ις ι<>όl<>κιv ους οπάλιους, από την

Ruth S. It o<lch. Η επιφάνΕια με τι ς κοκκώ δε ις μονά δες δημιουργήθηκε μ ι: θερ μική σ ύντ η ξ η ρ ι νισμάτων κα ι

ψηγ μάτων επάνω στο βασικό μ έταλλο . Δέσιμο με δε ρ · μάτινο λο ιφί. ΦωΤΟΥραφία E/den.

Η ανόπτηση εξίσωσης τάσεων εφαρμό~ε­ ται σε μέ ταλ λα που έχουν σκληρυνθεί κατά

την προηγούμενη ε πεξεργασ ία τους αλλά θερμαίνονται :rε θερμοκρασία που είναι πο­ λύ χαμηλή για να τα μαλακώσει ενώ είναι αρκετά ψηλή για να εξ ισώσει ή εξισορροπή­ σει τις εσωτερικές τάσεις του μετάλλου και

να βελτιώσει τις μηχανικέ ς τ ου ιδιότητες. Η π ε ριοχή

θερμοκρασιών του είδους αυτού

ανόπτησης που αποβλέπει στη άρση των εσωτερικών τάσεων είν~ι

300-4000 F.

(βλ.

Θερμοκρασίες ανόπτησης μερικών μετά λ­ λων στη

σελ.

297).

Υφή μεταλλικών επιφανειών Το παί ξιμο με την διαφοροποίηση της υ φή ς των μεταλλικών επιφανειών ε ίναι ένα

Αφαιρετική μέθοδος. Δ ιά τρηση . Βραχι όλ ι από άργυ ρο (( Μινέρβα» από την Ruth S. Roach, 1960. Κα­ τασκ:εΙJή σι: δ ίJΟ επίπεδα, μ ε ιιπόδ ια» που κρατούν την

stcrling

επάνω ι:π ιφάνεια. Αχ.άτε ς, ε πιφανειακά λ ι ω μένη μι:·

ταλλική υφή και φόντο μ ε κοιλάνσ ε ις δη μιουργημένες με τρυπά νl. Πλάτος :

( 3/ 4 ".

ΦωroΥραφία Εldι:n.

75

Χρυσό μπρασελέ ρολογιού με αυλακωμένη υφή και δε­

Τσιγαροθήκη από χρυσό

μ έ να δ ιαμάντια, σμαράγδια και ζ αφε ίρια, σχεδιασμένο

και κατασκευασμένη από τον

από τον

Gilbert Albert για την ε ταιρ ε ία Patek Philippe , Geneve, Ε λ βετία . Worshipful Company of Goldsmilhs.

London. Α γγλ ία. ΦωΓOyρaφία James Mortimer.

μέσο

εμπλουτισμού

αφής

και

της

εμφάνισης,

της διακοσμητικής

αξίας

18

καρατιών, σχεδιασμ ένη

John Donald.

επιφανειακή υφή δημιουργήθηκε με τη

Η τραχε ιά

μέθοδο αξιο­

ποίησης του κεριού από τ ο οπο ί ο χυτεύθηκε η τσιγα ­ ροθήκη . Worshipful Company of Go/dsmilhs. London, ΑΥΥλία.

της

τα,

των

σκραπ, και η χρησιμοποίηση χυτών ακανό­

αντικειμένων. Η διαφοροποίηση της επιφα­ νειακής υφής των μετάλλων επιτυγχάνεται

με διάφορους τρόπους:

τα χοντρά

ρινίσματα

ή

τα

λιωμ έ να

νιστων κόκκων.

4.

Με αφαιρετικές μεθόδους όπως η χρή­

ση οξέος με σκοπό το επιφανειακό «αγρίε­

ι . Με τη χρησιμοποίηση εργαλείων, που

μω> , το τρύπημα με δράπανο για τη δη­

παίρνουν μέρος σε συνηθισμένες επεξεργα­

μιουργία τυφλών ή διαμπερών οπών, η χρη­

σίες , όπως τα σφυριά επιπέδωσης, ή εργα­

σιμοποίηση φρεζών, περιστροφικής λίμας

λείων που χρησιμοποιούνται σε μια ορισμέ ­

ή λειαντικών υλικών και η χρησιμοποίηση

νη τεχνική , όπως τα σφυριά δημιουργίας

χοντρών λιμών χεριού.

εξοχών σε φύλλα.

2.

Με τη χρησιμοποίηση εργαλείων, που

5.

Με τη χρησιμοποίηση ορισμένων ξέ­

νων υλικών, χρήσιμων για την κατασκευή

αποβλέπουν στο δούλεμα του μετάλλου με­

ενός αντικεΙμενου , όπως το κερί για την κα­

τά τη

μορφοποίηση για καθαρώς διακο­

τασκευή μοντέλων. κατά την προετοιμασία

σμητικ ούς σκοπούς, όπως τα εργαλεία αφαί­

της χύτευσης και της ίδιας της μορφής του

ρεσης της γυαλάδας, τα εργαλεία σκαλί­

μετάλλου, όπως τά σύρματα, τα φύλλα και

σματος, τα χαρακτικά εργαλεία και τα ερ­

οι λουρίδες.

γαλεία σταμπαρίσματος. Αυτά μπορεί να εί­ ναι εργαλεία ειδικών χρήσεων ή εργαλεία

Οι επί μέρους μέθοδοι εξετάζονται σε διά­ φορα μέρη του βιβλίου .

που αυτοσχεδιάζονται όπως τα τροποποιημέ­ να καρφιά ή οι μυτεροί ζομπάδες, μόνο και μόνο για τη δημιουργία ε πιφανε ιακών εκτυ­ πώσ ε ων .

Τοξικότητα των μετάλλων

3. Με προσθετικές μεθόδους όπως Τι κοκ­

Μολονότι τα περιστατιιcά ασθενειών από

κοποίηση, η συγκόλληση μικρών μονάδων

την επαφή με μέταλλα είναι σπάνια ανάμε ­

όπως τα κομμάτια σύρματος, τα αποκόμμα-

σα στους χειροτέχνες, παρατηρούνται από

76

καιρό σε καιρό μερικά κρούσματα, που οφεί­

Ο μόλυβδος είναι δυνητικά τοξικός σε

λονται σε έλλειψη προφυλακτικών μέτρων .

όλες σχεδόν τις μορφές του. Η κύρια πηγή

Η τοξική επίδραση των μετάλλων εκδηλώ­

δηλητηρίασης είναι η εισπνοή σκόνης και

νεται περισσότερο στις βιομηχανίες εκκαμί­

καπνών. Η συγκόλληση με μόλυβδο πρέπει

νευσης,

βιομηχανικής

να ελέγχεται με προσοχή για να αποφεύγε­

παραγωγής των μετάλλων, όπου λαμβάνο­

ται η εξάτμιση του μετάλλου και η επακό­

νται συνήθως σχολαστικές προφυλάξεις για

λουθη εισπνοή των ατμών και καπνών.

εξευγενισμού

και

την αποφυγή της έκθεσης των εργαζομένων

Από την εισρόφηση καπνών μολύβδου

σε κινδύνους υγείας. Η βλαπτική επίδραση

επηρεάζονται το νευρικό σύστημα, το αίμα,

των μετάλλων προέρχεται συνήθως από την

τα νεφρά και το μυϊκό σύστημα και ο κίνδυ­

εισπνοή, από την απορρόφηση μέσω του

νος γίνεται μεγαλύτερος στην περίπτωση

δέρματος ή από την κατάποση μεταλλικών

της κατάποσης. Ο μόλυβδος εκκρίνεται με

ατμών ή σκόνης. Οι κύριες προφυλάξεις

τα περιττώματα κ;αι τα ούρα αλλά ένα μέρος

συνίστανται στην εξασφάλιση καλού εξαε­

του αφομοιώνεται από τα ανόργανα συστα­

ρισμού όπου υπαρχουν καπνοί, πιθανώς με

τικά των οστών. Η δηλητηρίαση δε γίνεται

τη βοήθεια ενός καλού απορροφητήρα και

αισθητή μέχρις ότου απορροφηθεί μια ση­

με την εγκατάσταση κονεοπαγίδων, όπου

μαντική ποσότητα μολύβδου και το κύριο

χρειάζεται κάτι τέτοιο.

σύμπτωμα είναι μια γενική αίσθηση αδυνα­

Α κολσυθεί ένας κατάλογος των πιο συνη­ θισμένων μετάλλων και

μίας και κακοδιαθεσίας. Οι εξετάσεις του

ενδεχόμενων

αίματος και οι αναλύσεις των ούρων πρέπει

τοξικών αποτελεσμάτων τους. Α ν υπάρξει

να γίνονται σε τακτικά χρονικά διαστήματα

οποιαδήποτε υπόνο ια ότι η υγεία σας έχει

από όλους εκε ίνους που εκτίθενται στην επί­

επηρεασθεί, εξ αιτίας της επαφής με μέταλ­

δραση ατμών μολύβδου.

,rrov

λα, θα πρέπει να συμβουλευθεί τε αμέσως ένα γιατρό.

Το αλουμίνιο έχει πολύ μικρή τοξικότη­

ταλλουργική βιομηχανία. Η δηλητηρίαση από υδράργυρο είναι δυ­

τα .

Ο

Η δηλητηρίαση από μαγγάνιο είναι σπά­ νια και περιορισμένης σημασίας στη με­

επικαδμιωμένος χάλυβας είναι πηγή

νατή όταν το μέταλλο υπερθερμαίνεται χω­

τοξικών ατμών κατά τη συγκόλληση ή σε

ρίς περίσκεψη ή όταν χειρίζεται και αποθη­

οπο ιαδήποτε

κατά την

κεύεται χωρίς τις κατάλληλες προφυλάξεις.

οποία το κάδμιο θερμαίνεται σε βαθμό που

Η δηλητηρίαση αυτή εκδηλώνεται με ερε­

να εκλύει aτμoύς. Η συνεχιζόμενη έκθεση

θισμό και εξοίδηση της βλεννογόνου μεμ­

άλλη

κατ4σταση

στους ατμούς καδμίου καταλήγει σε σοβαρή

βράνης του στόματος και χαλάρωμα των

αδιαθεσία με ναυτία, εμέτους και κράμπες.

δοντιών, με μυϊκό τρόμο, με υπερέκκριση

Επικίνδυνοι

σάλιου, με εκνευρισμό και κατάθλιψη.

επ ίσης

μπορούν

να αποδει­

·0

χθούν και οι ατμοί του καδμίου από κολλη­

υδράργυρος

τικά κράματα που περιέχουν αυτό το μέταλ­

χρησιμοποιείται με προσοχή, έτσι ώστε να

λο. Εργάζεστε σε καλά αεριζόμενους χώ­

αποφεύγεται κάθε επαφή με το δέρμα, μέσω

ρους.

του οποίου μπορεί να απορροφηθεί από τον

Το χρώμιο δεν είναι το ξικό με τις συνη­

πρεπει να αποθηκεύεται και

οργανισμό.

θισμένες συνθήκες, αλλά σε ορισμένες κα­

Το νικέλιο αποτελεί σημαντική πηγή το­

ταστάσεις, όπως στην περίπτωση της παρα­

ξικής δηλητηρίασης είτε με τη μορφή κα­

γωγής ατμών κατά την επιχρωμίωση, προ­

θαρού μετάλλου είτε με τη μορφή αλάτων.

καλεί εξελκώσεις του δέρματος ύστερα από παρατεταμένη έκθεση.

Τα πολύτιμα μέταλλα (χρυσός, άργυρος,

λευκόχρυσος και παλλάδιο) δεν έχουν τοξι­

Ο χαλκός δεν είναι πηγή βιομηχανικού

κότητα εκτός αν χρησιμοποιούνται σε ση­

κινδύνου για την υγεία. Με τη μορφή θειϊ­

μαντικές ποσότητες μέσω του πεπτικού συ­

κού χαλκού-γαλαζόπετρας μπορεί να προ­

στήματος, όπως στην περίπτωση των ανθρώ­

καλέσει ερεθισμό στο δέρμα κ.αι γι' αυτό

πων που έχουν μια πρωτόγονη πίστη στην

μετά κάθε επαφή το δέρμα πρέπει να πλένε­

θεραπευτική τους αξία.

ται με άφθονο νερό. Τα χάλκινα δοχεία μπορούν να κάνουν τα τρόφιμα τοξικά, γι' αυτό

πρέπει να επικασσιτερώνονται

«γανώνονταο>.

-

να

Ο κασσίτερος είναι τελείως αβλαβής. Η δηλητηρίαση από ψευδάργυρο προέρ­

χεται κυρίως από την εισπνοή καπνών οξει­ δίου του ψευδάργυρου και από τα όξινα τρό-

77

Δο'Χεί.α συλλΟΥής σκόνης μ ε διάφορες 'Xωρη ΤΙΙCότητες μΠOρnύν να' χρησιμοποιηθούν,με προσαρμογή του εύ· ΙCαμΠΤOυ σωλήνα στην οπο ιαδ ήποτε θέση ε ργασίας

611:01.1

δημιουργείται σκόνη πο υ πρέπε ι να μαζευτεί για

λόγους οικονομίας και υγείας.

Cra[t ool lnc.

καπνών ψευδάργυρου , που είναι γνωστός ως

· Οταν δοιιλεύε ι

καν<:ίς με μέτα λλα. ιιπά ρχο υ ν καταστά ·

σεις, στις οποίες συνιστάται η χρησιμοποίηση μιας α ναπνευ στtKή ς προσωπίδας . Κυκ λοφο ρεί στο ε μπόρ ι ο μια μ ι:γ ιί λ η ΙΤΩΙΙCιλία IΙΩvτι': λων ιτ()l \ ι::ξ l ι ιτηρ ε τούν δι.,ά­

«σπασμοί

ψευδαργύρου»,

χαρακτηρίζεται

από ανύψωση της θερμοκρασίας και βήχα, αύξηση του αριθμού των λευκοκυττάρων

φορες α νάγιcες. Μ ερ ικές από τις συνθήιcες ιτοιι απαι·

και την εμφάνιση ρίγους . Ο πυρετός υπο­

τούν προστασ ία του τεχνίτη μ ε μ άσκα είναι α υ τ ές που αναφέρονται σ τ η ν απο φυγή στερεών σω ματίων που πρoιcαλOύν δυσφορ ία, πνευμoν ιιcές ασθέ νε ιες και δη· λητηρ ι άσεις καθώς επ ίοη ς και ενο'Χλητικών ή τ οξι κών αερίων, ατμών και ΙCαπ νών. ΤΟ μοντέλο της φωtoγρα·

χωρεί και αφήνει μια αυξημένη αντίσταση

φίας παρά γετ αι από τη ν

mpany

και

είνα ι

Mine SafcIy Applianccs Co-

εγKε ιcριμ ένo

αιτό

το

Γραφ ε ί ο Μεταλλε ί ων και Ορυχε ίων .

Αμερικαν ικό

U.5. Burcau of

Mines.

αλλά όχι και πλήρη ανοσία σε μια δεύτερη άμεση προσβολή. Οι καπνοί οξειδίου δη­ μιουργούνται κυρίως κατά την εΙC Kαμίνε υ ση των ορυκτών το υ ψευδάργυρου ή κατά την παραγωγή κραμάτων πλούσιων σε ψευδάρ­ γυ ρο, όπως μερικοί ορείχαλκοι. σπυρετός

οξειδίου του ψευδαργύρου μπορε ί επίσης να φιμα που φυλάγονται σε δοχεία: από ψευ­

ε κδηλωθεί κατά την εισπνοή των καπνών

δάργυρο. Η τοξική επίδ ραση του ψευδάρ­

που εκλύονται στη

γυρου δεν ε ίναι σωρευτική,

δηλαδή, δεν

λησης της γαλβανισμένης λαμαρίνας, που

μεγαλώνει με τη διαδοχική λήψη μικρών δό­

όπως είνα ι γνωστό έχει επιστρωθεί μ ε ψευ­

διάρκεια τ η ς συγκόλ­

σεων, όπως συμβαίνει μ ε τον μόλυβδο. Ο

δάργυρο , ή της χύτευση ς του ψευδά ργυρου

πυ ρ ετό ς που προκαλείται από την ε ισπνοή

χωρίς επαρκή εξ αερισμό.

7~