04 τεχνικεσ επεξεργασιασ μεταλλων oppi untracht by Fakiolas Yannis

ΣγΝΤΑΓΕΣ

NIELLO

είναι συνεχής και έχει ομοιόμορφη διατομή

Στα παλιά βιβλία βρίσκονται γραμμένες

σε ολόκληρο το μήκος . Το σύρμα μπορεί να

πολλές συνταγές niello. Ο μοναχός Θεόφι λος, που έγραψε ένα εγχειρίδιο σχετικά με

είναι μονόκλωνο λεπτό σαν την τρίχα ή αρ

την

αυτό χαρακτηρίζεται καλύτερα ως μεταλλ ι

τον

χρυσοχοϊΚή

110

και

αργυροχοϊκή

τέχνη

αιώνα, αναγράφει μια συνταγή και

κετά χοντρό σαν ραβδί' πέρα από το σημείο

κή ράβδος . Το σύρμα είναι μια από τις βα

σικές μορφές μετάλλου που δουλεύει ο χει

δίνει μια λεπτομερή περιγραφή της δου λειάς με niello. Κατά βάση, η κεντρική ιδέα όλων των συνταγών niello είναι η μετατρο

λυψε ότι τα μέταλλα έχουν την ιδιότητα να

πή των χρησιμοποιούμενων μετάλλων σε

είναι όλκιμα, δηλαδή να μπορούν εύκολα να

θειούχες ενώσεις. Αυτές γίνονται πλαστικές σε θερμοκρασίες κατώτερες από τα σημεία τήξη ς των μετάλλων, όταν αυτά τήκονται

τραβηχτούν σε μορφή σύρματος, τα χρησι

χωριστά, και μετατρέπουν το χρώμα της μά

ταλλικών κεντημάτων μέχρι τη χρησιμο

ροτέχνης. Από τότε που ο άνθρωπος ανακά

μοποίησε για διακοσμητικούς και πρακτι κούς σκοπούς,από την ύφανση λεπτών με

ζας σε ένα σκούρο χρώμα που ποικίλλει από

ποίηση χοντρών ατσάλινων συρματόσχοι

το μαύρο ως στο κυανόμαυρο, ανάλογα με

νων, που συγκρατούν τις εξαρτημένες γέφυ

την συνταγή.

ρες.

Τα διάφορα συστατικά και σι σχετικές το,υς αναλογίες καθορίζουν τις ιδιότητες του τελικού προϊόντος. Μια μικρή αναλογία

άγνωστη αλλά πρέπει να ανάγεται σε εποχές

Η αρχική προέλευση του σύρματος είναι που απέχουν από σήμερα αρκετές χιλιάδες

σε μόλυβδο δίνει ένα πιο εύθρυπτο niello, που τρίβεται εύκολα σε λεπτότερη σκόνη.

χρόνια.

Μια περίσσεια θείου επιτρέπει την παραγω γή ενός πιο μαύρού nieIIo. Συνιστάται στον

ρική κλίμακα στη Γαλλία περ ί τα τέλη του

χειροτέχνη να δοκιμάσει διάφορες παραλ

τές πανοπλίες των μεσαιωνικών ιπποτών.

λαγές των παρεχόμενων συνταγών και να κά

Το τράβηγμα του σύρματος προϋπήρξε ως

νει τις δικές του.

τέχνη σε άλλους μη Ευρωπαϊκούς πολιτι

Τραβηγμένο σύρμα παραγόταν σε εμπο 130υ αιώνα, προοριζόμενο για τις αλυσιδω

σμούς και είναι βέβαιο ότι γινόταν σύρμα με · Αργυρος Μόλ υβδος

3 μέρη 5 μ έρη 7 μέρη

Θείο

6 μέρη

Χαλκός

Χλωριούχο αμμώνιο

2 μέρη

(νισαντήρι) Bόραιcας

· ΑΡΎυρος Χαλκός

Μόλυβδος Θείο

24 8

μέρη

2 μ έρ η

18 5 6 2 Ι μέρη 13 7 10 4 Ο μέρη 96 24 36 5 3 μ έρ η

Ρωσική συνταγή TuIa (υποκύανο niello) · Αργυρος

9 μ έ ρη Ι μέρος

Μόλυβδος

Ι μέρος

Βι σμούθιο

Ι μ έρος

Ρωσική συνταγή

· Αργυρο ς Μόλυβδος θείο

Ι μέρος

2 μ έρη 3 μέρη 12 μέρη

Mε~ά την τήξη, τα μέταλλα κορέννυνται με θείο .

Σύρμα Το σύρμα είναι μια μορφή μετάλλου που

236

σύρμα .

Σήμερα, το σύρμα είναι διαθέσιμο σε ε κα τοντάδες μορφές οι συνηθέστερα χρησιμο ποιούμενες από τους χειροτέχνες διατομές σύρματος είναι η στρογγυλή, η ημιστρόγ

γυλη, η οβάλ, η ημιοβάλ, η οκτάγωνη, η

εξάγωνη, η ορθογώνια και η τετράγωνη. Η διεργασία του τραβήγματος ενός σύρ ματος περιγράφεται στη σελ.

Χαλκός

σφυρηλάτηση πολύ πριν συλλάβει κανείς την ιδέα του τραβήγματος των μετάλλων σε

65.

Εδώ δίνε-

Χρυσή αΥιφάφα με ένθεμα nieIl o. 70ς αιώνας μ.Χ. Βρέ θη!'Ε σε :ιt;tuάΥtο πλο ίου στο Sutton-Hoo, Suffolk. Αγ Υλια. Brι(/sh Museum, Lo ndon. ΑΥΥλία.

Σύγχρονο περιδέραιο από ασημένιο σύρμα από το

bandar. Saurashtra.

Por·

ΙνδΙα. Το περιδέραιο αυτό αποτε·

πιάσιμο. Τα ελαφρότερα ελίσσονται γύρω από αυτό και στις δύο πλευρές και το πιο ελαφρό, που προσθέτει

λεΙται βασικώς από πέντε κομμάτια σύρματος. Το χον· δρότερο υποστηρίζει τα υπόλοιπα και σχηματίζει το

ενδιαφέρον. είναι τυλιγμένο γύρω από τις δύο πλευρές

ται μια περιγραφή της παραγωγής επίχρυ

σως από τον φούρνο, πριν αρχίσει να λιώνει

του εξωτερικού σύρματος. Φωτογραφία Ορρ,:

σου, τραβηγμένου με το χέρι ασημένιου

και η ίδια. Η θέρμανση μπορεί επίσης να

σύρματος, όπως γίνεται σήμερα στην Ινδία.

γίνει και με αυλό. Τα άκρα της ράβ·δου εισά γονται εναλλάξ στην πλάκα τραβήγματος. Ο χρυσός είναι τόσο όλκιμος, ώστε, ανε

ΤΡΑΒΗΓΜΕΝΟ ΜΕ ΤΟ ΧΕΡΙ ΕΠΙΧΡΥΣΩΜΕΝΟ

ξάρτητα από το πόσες φορές θα τραβηχθεί

ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΣΥΡΜΑ

το σύστημα μέσα από την πλάκα, παραμένει

Μία ράβδος αργύρου, πάχους εκατοστών και μήκους

περίπου

30 · περίπου

εκατο

στών, λοξοκομμένη και στα δύο ά,φα, υπο βάλλεται σε επιχρύσωση. Αυτό γίνεται με το τύλιγμα της ράβδου με δύο στρώσεις

πάντα στην επιφάνεια ένα λεπτό, ομοιό μορφο στρώμα χρυσού στην περιφέρεια του

ασημένιου σύρματος. Η διεργασία επανα λαμβάνεται μέχρις ότου ληφθεί σύρμα της επιθυμητής διαμέτρου.

φύλλου καθαρΟύ χρυσού και την τοποθέτη ση του συστήματος σε έναν φούρνο, μέχρις

ότου ο χρυσός λιώσει και ενωθεί με τον άρ

γυρο. ·Υ στερα, η ράβδος αποσύρεται αμέ-

ΠΛΕΞΗ ΣVΡΜΑΤΟΣ·FΙΙΙGRΕΕ

Η τεχνική

filigree

αποτέλεσε μια βασική

Ελληνική ορε ιχάλκινη περόνη από σύρμα «τύπου μα·

καρφίτσα αυτή, με το πιάσιμό της, είναι φτιαΎμένη από

ΤOΎυαλιών~~. του 180υαιώνα π.Χ. (της Γεωμετρικής πε ριόδου). Πίσω όψη. Μήκος : 14 περΙπου εκατοστά. Η

μονοκό μματο σύρμα. MetropoJίtan Museum New York, Fletcher Fund, /937. Η.π.Α.

of Art.

μορφή διακόσ μηση ς σε μέταλλο από τους πρώτ ους χρόνους πολλών πολιτισμών. Τα σχετικ ά χειροτεχνήματα παράγονται ακόμα

σε μεγάλ η κλίμακα στην Ευρώπη (Νορβη γία, Πορτογαλία, Ουγγαρία, Ιταλία και Ε.Σ. Σ.Δ.), στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή

(Αλγερία, Ιράν, Τουρκία, Ισραήλ και Υεμέ νη) και στην' Απω Ανατολή (Ινδία, Κίνα και Ιαπωνία), για να αναφερθούν μ όνο οι πιο παραγωγικές περιοχές. Μολονότι υπάρ

χουν διαφορές στιλ, η μέθοδος δημιουργίας του

filigree

είναι βασικά η ίδια.

Χρησιμοποιείται

συχνά

ανοπτημένο

σύρμα καθαρού αργύρου, μια και αυτό είναι το πιο ευλύγιστο και ευκολοδιαμόρφωτο, αλλά σε μερικά μέρη χρησιμοποιείται σύρ μα από άργυρο χαμηλής ποιότητας, χαλκό

και λευκό μέταλλο, που επαργυρώνεται ή επιχρυσώνεται εκ των υστέ ρων . Χρησιμο ποιείται επίσ ης και χρυσό σύρμα αλλά πιο σπάνια σήμερα από ότι παλιά. Σύρματα από

άργυρο ή άλλο μέταΛλο μπορούν να επι χρυσωθούν. Μολονότι συνηθέστερα χρησιμοποιείται επίπεδο σύρμα ή πλεγμένο ή συνεστραμμέ νο σύρμα που έχει επιπεδωθεί, δεν παύει να χρησιμοποιείται και σύρμα με άλλες διατο μές (οβάλ , τριγωνική, ημικυκλική , τετρα γωνική κ.λπ.). Αν δεν βρίσκεται έτοιμο τέ-

238

Περιδέραιο από σπιράλ,επιπεδωμ ένο σύρμα. ευθύ και συνεστραμμένο. χρυσού 1g κ:αρατιι!>ν,με διαμάντια δεμέ· να σ ε πλατίνα. Σχεδιάστηκε και KατασΙCευάστηΙCε στην εταιρεία Tiffanny & CO. New York City. ΦωΤΟΥραφία

T;fanny &: CO.

Βραχιόλι ή περ ιβραχι όν ιο από ασημένιο σύρμα, BaIamun, ΑΙγυπτος, (Πτολεμαϊκή περίοδος, 323-30 π.Χ.). Η όλη κατασκευή αποτελείται από συνεστραμμένα σύρματα που συγκρατούν τις μονάδες μ ετ αξύ τους χω ρίς κολλητικό κράμα. Στολισμένο μ ε πέντε κεφάλια κόμπρας , που έχουν σταμπαρισμένα έιc:γλυφα ο-χέδια .

MetropoJίtan Museum ο[ Art. New York, Η.Π.Α. Carnarvon CoJJcctjon. Οί[ι of Ε. Harkncss /926.

Χρυσό μενταγιό ν, δεμένο με μαύρο οπάλι, σεληνόλι

θους και μαργαριτάρια , σχεδιασμένο χαι φτιαγμένο από τον John Ρτίρ . Κατασκευασμένο σχεδόν εξ ολο κλήρου από σύρμα τετράγωνης δι.ατομής με Kυχλιιc:ά άχρα σύρματος.

Χρυσό περιλαίμιο με σύρμα από τον Ε.

NeIe, Munich, CoJJection of Victoria and AJlx:rt Museum, Worstrip{uJ Company ο[ the GoJdsmiths, London, ΑΥ Υλία. Φωτoyρaφία Peter Parkinson.

Γερμανία.

239

" Καρφίτσα κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από σύρμα

λευκού χρυσού "αι διακοσμημένη με μαύρο όΝVXα. ζά VΤε, ιcoράλλι, ίασπι ιcαι αχάτη από την Μargareι

Patta.

240

Περιδέραιο από σύρμα χρυσού διακοσμημένο με διαμά ντια . Σχεδιάστηκε και φτιάχτηιcε α πό τον Louis

Osman, 1961 . Co//cction ofthc Worshipfu/ Companyof Go/dsmirhs. London, ΑΥΥλία. Φωτoyρaφίa Petcr Parkinson.

·.

τοto σύρμα, μπορεί να γίνει εύκολα με μια

πλάκα

τραβήγματος

σύρματος,

σελ.

(βλ.

65).

τράβηγμα

Το

του

συνεστραμμένο

σύρμα μπορεί να επιπεδωθεί με ένα σφυρί επάνω σε ένα ίσιο αμόνι ή σε μια μεταλλική πλάκα ή μπορεί να περαστεί από μια καλάν δρα. Χρησιμοποιείται επίσης υφασμένο ή

πλεγμένο σύρμα. Το σύρμα πρέπει να είναι τελείως

καθαρό, αλλιώς θα παρουσιάσει

δυσκολίες κατά τη συγκόλληση. Επίσης, πρέπει να είναι ανοπτημένο.

Η περιγραφόμενη εδώ μέθοδος δουλειάς

fίligree στην

είναι

Cuttack

αυτή

που

χρησιμοποιείται

της Ινδίας, που είναι ακόμα

και σήμερα ένα σπουδαίο χειροτεχνικό κέ ντρο, που παράγει είδη

filigree

με μεγάλη

εκλέπτυνση, κομψότητα και συχνά αριστο τεχνική πολυπλοκότητα. Κατά τη δημιουρ

γία μιας μονάδας

filigree,

που προορίζεται

για χρήση ως μέρος ενός κοσμήματος ή γ ια Αγγλική ζαχαρ ι έρα από έλασμα

SheffieId

με στιλπνό

ενσωμάτωση σε ένα αντικείμενο, όπως ένας

χείλος, που σχηματίζει σύστημα ανάρτησης κουτα

δίσκος, ένα κουτί ή ένα άλλο διακοσμητικό

λιών,

1790. 'Υψος; 8 ίντσες, πλάτος 5 3/8 ίντσες. Το έλασμα SheffieId ώφειλε την τεχνική του επιτυχία στην

αντικείμενο, γίνεται πρώτα το πιο πλούσιο

ομοιότητα ως προς την ελατότητα με τον άργυρο και τον χαλκό. Μετά την επένδυση του ελάσματος του χαλκού με άργυρο, τα δύο μέταλλα κράταγαν τα ίδια

σε σύρμα εξωτερικό πλαίσιο της μονάδας. Αυτό μορφοποιείται με ένα μυτερό τσι

σχετιιcά πάχη, ανεξάρτητα από το πόσο λεπτό γινόταν

μπιδάκι ή μια βαρύτερη πένσα και κολλιέ

μετά την εξf;λαση το τελικό σύνθετο φύλλο. MetropoIί tan Museum of Art, New York. ΗΠΑ. Rogcrs Fund

ται με σκληρή συγκόλληση. Ύστερα γίνο

/9/2.

νται οί υποδιαιρέσεις του σχεδίου με το ίδιο σύρμα και κολλιούνται στη Αέση τους. Τα διάκενα γεμίζονται κατόπιν με επαναλαμ βανόμενα σχήματα από λεπτότερο σύρμα,

τοποθετημένα τόσο σφιχτά ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα κίνησης στη μονάδα.

Αυτά τα πληρωτικά σύρματα γίνονται με τσιμπιδάκι και με τα δάχτυλα. Χρησιμυ ποιούνται συνεχώς μερικά βασικά σχήματα,

σε διάφορους συνδυασμούς. Χρησιμοποιού νται οβάλ ή εντελώς στρογγυλά σ.πιράλ, δι πλά-ανάστροφα σπιράλ, ανοιχτά καμπύλα

σχήματα, γωνιώδη σχήματα και άλλα στα οποία μπορεί να διαμορφωθεί εύκολα το σύρμα. Στην Ινδία κάθε φόρμα έχει ιδιαίτε ρο όνομα.

Όταν χρειάζεται κόψιμο του σύρματος, αυτό τοποθετείται πάνω σε ένα κομμάτι μα~

λακού ορείχαλκου και κόβεται με ένα κο φτερό σκαρπέλο, που απλώς πιέζεται προς τα κάτω. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιη θούν πένσες ακροκοπής ή πλευρικής κοπής.

Οι μονάδες πρέπει να ταιριάζουν καλά με το πλαίσιο για να υπάρχει στενή επαφή, που Ασημένιο

στέμμα

Torah,

κατασκευασμένο

σχεδόν

αποκλειστικά από σύρματα τετραγωνικής και ιωΙCλΙKής

δ ιατομής από τον L. WoIpert. 1961. ΦωΤΟΥραφία F.

Darmslaedrer.

είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια σω στή συγκόλληση.

Ετοιμάζονται λεπτά τεμαχίδια ενός γρή-

241

ΣύΎχρονα βραχιόλια από σ ύρμα fiIigree δ ια κοσ μημ έ να με χυτά και σταμπωτά ημιθόλια από το Cairo, ΑίΎυ· πτος . ΤΟ κάτω βραχιόλι, παρόμοιο σ το σχέδιο και τ η ν κατασκευή με το ε πάνω, δείχνε ι το πίσω μ έρος της

Κουτί από ασημένιο σύρμα fίligree . που όπως πιστεύε · ται έχει τουρκική προέλευση . Η μ έθοδος συρματοκα·

δουλειάς. Αποκαλύπτει σχέδ ια που απλώς συΎκρατούν

λεπτ ο χαρακτήρα τους. (Η κατασ"ευή στηρίζετα ι συ χνά στη σύνδεσ η μικρ ότε ρων μονάδων με μ εγαλύτερα πλαίσια). ΦωΤΟ ΥΡαφ ία Ορρί.

τις προσαρμοζόμενες μονά δες , χωρίς να Ύίνονται ποτ έ .ορατές. ΦωΤΟΥραφιά Ορρι:

242

τασ κευής

fiIigree

χρησιμοποιήθηκε Ύ ια την κατασκευ ή

αντικεΙμενων με ποι"ίλες χρήσεις, παρά τον λεπτεπΙ·

Δείγματα σύγχρονης δουλειάς filίgree με ασημένιο

σύρμα, όπως γίνεται στο

Cuttack. Oriss3,

Ινδία, όπου

πολλΟί τεχνίτες δουλεύουν αποκλειστικά με τη μέθο δο αυτή. Απεικονίζονται βραχιόλια, καρφίτσες, χτενά

κια, μία τσάντα και ένα πιάτο. Στο

filigree

Cuttack

η δουλειά

εμβαπτίζεται σε αραιό οξύ και παίρνει ένα σκο

τωμένο άσπρο χρώμα. Μερικά μέρη γίνονται με χοντρό τερο σύρμα και οι επάνω επιφάνειες στιλβώνονται για

να γίνο"γ αστραφτερές . ΦωΤΟΥραφία

Σύγχρονο πιάτο από ασημένιο σύρμα σκευασμένο στο

Cuttack, Orissa,

filigree,

κατα

lνδία. Επιφάνεια περί

που ΙΟ τετρ. ιντσών. Μια μεγάλη ποικιλία μορφών εί ναι ενωμένη σε μεγαλύτερο πλαίσιο, δίνοντας ένα εφφέ δαντέλλας από σύρμα. ΦωΤΟΥραφία Ορρί.

Oppi.

γορης τήξης κολλητικού με το λιμάρισμα με χοντρή λίμα ενός καθαρού φύλλου και το μάζεμα των ρινισμάτων σε ένα καθαρό φύλ λο χαρτιού. Τα σωματΙδια αυτά αναμιγνύο

νται με

10%

περίπου ξηρής σκόνης βόρακα

και το μίγμα πασπαλίζεται σε ολόκληρη την επιφάνεια του κομματιού. Αφού ετοιμα

σθεί για συγκόλληση, η επΙπεδη μονάδα

σηκώνεται προσεκτικά με μ~α σπάτουλα και τοποθετείται σε ένα λεπτό φύλλο αμιάντου ή μαρμαρυγία (μίκας). Ο αμίαντος χρησι

μοποιείται αν η συγκόλληση θα γίνει με αυ λό και ο μαρμαρυγίας (ή μίκα) όταν η μονά

δα πρόκειται να κολληθεί σε μια κοίτη θερ μού ξυλοκάρβουνου. Η θερμοκρασία του ξυλοκάρβουνου υψώνεται με φύσημα, είτε

243

Η ενδιαφέρουσα μέθοδος ιc:ατα~"ευής, 1tOU μοιάζε ι με fiIigree. του βραχιολιού α_l!.tbύ δίνει αντικείμενα ποι! αποτελούνται από σύρμα καΙ: ψήγματα, κολλημένα σε ένα προδιαμορφωμt:νο ασημένιοισυρμάτινο πλέγμα, το οποlο συγ κρατεί την ΠρQσθετη διακόσμηση. Το βρα

χιόλι αυτό έ χει την προέλευση τοι! στην Κίνα. Φωτο Ύρaφία Ορρί.

Το ίδιο βραχιόλι από την πίσω όψη, που δε ίχνε ι το στ ερε ωτικό πλέγμα ασημένιο υ σύρματος. ΦωΤΟΥρα φία Ορρί.

μ ε μια βεντάλια είτε με ένα χειροκίνητο φυ

Μετά την κάθε εργασία συγκόλλησης, η

σερό . Η μονάδα μένει στα κάρβουνα μ έχ ρις

μονάδα πρέπει να εμβαπτίζεται σε αραιό οξύ

ότου ρεύσει το κολλητικό κράμα και ύστερα

για να αφαιρεθούν τα «(λέπιω) από οξείδια

απομακρύνεται αμέσως, για να αποφευχθεί

που σχηματίζονται κατά τη θέρμανση και

το λιώσιμο του λεπτού σύρματο ς.

να δ ιαλυθεί ο λιωμένος βόρακας και τα δύο

Στη Δύση , η φωτιά από ξυλοκάρβουνα

υλικά, αν δεν αφαιρεθούν,θα παρεμποδ ίσουν

μπορ ε ί να αντικατασταθεί με θέρμανση της

τη ροή του κολλητικού , οπότε θα αργήσει η

μονάδας από κάτω με έναν αυλό, αφού τ ο

συγκόλληση. Οι παληές κολλητές συνδέ

ποθετηθεί σε ένα φύλλο μίκας που θα στη

σεις μπορούν να προστατευθούν με την ανά

ριχτεί σε ένα τρίποδο με δακτυλιωτό ανώτε

μιξη σκόνης κόκκινου οξείδιου του σιδή

ρο μέρος . Η θέρμανση από κάτω είναι προ

ρου, ώχρας ή κιμωλίας με νερό, για την πα

τιμότερη της θέρμανσης από πάνω · γιατί η

ρασκευή μιας παρεμποδιστικής της ροής

μονάδα θερμαίνετα~ πιο αργά .και πιο ομοιό

του κολλητικού πάστας, που αλείβεται με

μορφα. Υπάρχει μικρότερος κίνδυνος υπερ

έγα πινέλο στις παλιές συνδέσεις και τις

θέρμανσης και Λιωσίματος του σύρματος;

προστατεύει. Μην επιτρέπετε στην πάστα

μια και η διεργασία της συγκόλλησης πα

αυτή να πλησιάσει πολύ στη νέα σύνδεση.

ρακολουθείται ευκολότερα. Αν χρειαστεί

Μετά

να θερμανθεί η μονάδα με αυλό από πάνω,

σκληρυμένη πάστα με τρεχούμενο νερό και

θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια ήπια φλό

ένα σκληρό πινέλο. Αυτό θα γίνει πριν εμ

τη

συγκόλληση,

αφαιρέστε

την

γα με λίγο αέρα, για να αποφευχθεί η υπερ

βαπτισθεί η μονάδα για καθάρισμα σε αραιό

θέρμανση.

οξύ γιατί η παραμποδιστική πάστα μπορεί

244

να μολύνει το λουτρό. , Η εμβάπτιση σε αραιό οξύ αΚ9λουθείται από ένα σχολαστι κό ξέπλυμ,l με τρεχούμενο νερό. Μερικές φορές μπορεί να χρειασθεί η συγκράτηση των μικρών μονάδων πάνω στη

μίΙCα, με

συνδετικό σύρμα, σφηνοειδείς καρφίδες ή σφιγκτήρες.

Για την επιπέδωση των κολλημένων μονά

δων fίligree τοποθετεΙστε τις επάνω σε ένα χαλύβδινο μπλοκ και χτυπείστε μέχρις ότου

ισιώσουν με ένα ξυλόσφυρο. Επίσης, μπο ρεί να τοποθετηθεί επάνω από την μονάδα

ένα κομμάτι μαλακό ξύλο, που σφυροκοπού μενο θα κάνει επίπεδο το fiιigree. Μια μονά

δα

filigree

μπορεί επίσης να μορφοποιηθεί

μετά το φινίρισμα, σε ένα χαλαρά στηριζό μενο (<<επιπλέον») μπλοιc, σε ένα ξύλινο κα λούπι κατάλληλου σχήματος, σε μια κοιλό

τητα ξύλινου καλουπιού ή σε ένα σακκί άμ μου, όπου θα χτυπηθεί ελαφρά με ένα ξυλό σφυρο ή ένα σφυρί από κάποιο μαλακό υλι κό, όπως το λάστιχο. Η δουλειά

filigree

μπορεί να αφεθεί τε

λείως ανοιχτή ή να προσαρμοσθεί σε ένα στηρικτικό

φύλλο

συμπαγούς

μετάλλου.

Αυτό μπορεί να γίνει με πριτσίνωμα ή ετε-

Χρυσό χυτό δαχτυλίδι ποικιλμένο με χρυσό Gύρμα. Ανακαλυφθηκε σε έναν τάφο στο Monte Alba της πο λιτείας Oaxaca. ΜεξΙΚό. Ύψος 1/ 8 ίντσες. Μολονότι το δαχτυλίδι αυτό μοιάζει με δουλειά filigree, το όλο σχέδιο γίνεται με κερί , επένδυση του και χύτευση λιω μένου χρυσου. MU$cum of thc Amcrican lndian. Heyc Foundation. New York, Η.ΠΑ.

F':., 'i1..

{~~.' ~

i~~~~\ '~':I I- "- : : :,:-. .;.:"'r::Ί: ~'I\, . , ' \", ~T':'" "-'"..~'-ι ;': ..

11~, Ι}Α: .~~)

{ι..~~; ~ "~'''''''~~~~~-)'1''::ξ ~ - .~ \ _""'('" .". . ... "'::'f;' \ . ~f' ίtl~~ ,~~ ~ Ε: ,.\~ _,.# 'Ρ ~:~~..,. ",J_.. . ~ .. '. =.

. ' Ι"I'\ι,"~~H' ιt§ς..4

1:V": ;~ il \~ :t.r.:;::;;::::ί;~.rΧ;Ι_-"":ε.' ~ ~f. !jιI ';Ι IΙI~ . \\~~~~ ~.'-'.

.'.....~. .............-

;Ιi.-'~~h:-Ι_~-λ1 Γερμανικό ασημOΙΤOίΙCιλτO μαχαίρι και πηρουνι με

διακοσμημένες με

Dccorative Ατι

filigree λαβές, 1660-70. Muscum Copenhagcn, Δανία.

245

Κάλυμμα βιβλίου από τον αρχ ιτ εχνίτη

Frankfutt am-Mein.

Γερμανία, περίπου

J. Sandrat.

17 10.

Η δ ιακ ό

σμηση είναι κυρίως χυτή ανοιχτή δουλειά που θυμίζει

δουλειά με σύρμα

filigree. Jacob Michael Co/leccion, Jewish Muscum, New York. Η.π.Α. ΦωΤΟΥραφία F Darmstacdtcr. Αμερ ικάνι κο Q"υρμάτινο κλουβί πουλιών του 190υ αιώ

να.

Copcr υηίοη Museum for the Arts of Decoration. New York. Η . Π.Α .

246

Συρμάτινο κλουβί πουλιών από το L'

Art Tunisien des Cages. Sidi Βου - said; T~νησία. ΦωΤΟΥραφία Ορρ;.

ρογενή σΙΧΥκόλληση. Τα μεγάλα τεμάχια

ligree

fi-

γίνονται με τη σύνδεση μικρότερων

μονάδων. Στην Ανα~c>λή (Ινδία και Κίνα) τα χειρο τεχνήματα

filigree

δεν υποβάλλονται σε μη

χανική στίλβωση. Μετά την τελευταία εμβά

πτιση για καθαρισμό στο αραιό οξυ, το κομμάτι

filigree

βγαίνει με ένα «σκοτωμένο>.

λευκό, ματ χρώμα. Το σύρμα αφήνεται στην κατάσταση αυτή. Οπωσδήποτε όμως, τα επά

νω άκρα του γυαλίζονται, ώστε να γίνουν αστραφτερά, με κωνικά μυτερά λειαντικά εργαλεία από χάλυβα ή αχάτη' το αποτέλε

σμα είναι μια ελκυστική αντίθεση ανάμεσα στο θαμπό και το αστραφτερό σύρμα. Φυσι κά, η όλη μονάδα

filigree

μπορεί να οξειδω

θεί, για να μαυρίσει το μέταλλο, και μετά να στιλβωθεί στην επάνω της επιφανεια στο χέ ρι , με σκόνη κόκκινου οξειδίου του σιδή ρου. Η επεξεργασία αυτή ακολουθείται απ'; ένα τρίψιμο με ένα σκληρό βουρτσάκι και

ένα διάλυμα αμμωνίας, σαπουνιού και νε ρού.

Ύστερα dπό ένα καλό πλύσιμο με

άφθονο τρεχούμενο νερό, η μονάδα στεγνώ νεται με ένα μαλακό πανί.

~~1J'$W Κοκκοποίκιλση Πένσες χεριού από <;Jψυρήλατο χάλυβα, με ιcιβωηoειδή σύνδεση, σε μήκη 4, 4 1/ 2, 5 1/ 2 και 6 ιντσών : Ι. Στρογγυλή μύτη, 2. Α λυσο ε ιδής μύτη, 3. ΗμιστρόΥγυ λη μύτη, 4. Ε πίπεδη μύτη, 5. Διαμoρφωτιιcή πένσα, 6. Ανάστροφη αλυσοειδή ς-μύτη .

κοκκοποίκιλση του χρυσού και του

αργύρου είναι μια μέθοδος επιφανειακής

διακόσμησης, συνήθως κοσμημάτων ή άλ λων μικρών αντικεΙμενων,εξ αιτίας της πολύ μικρής κλίμακα των διακοσμητικών μονά δων, με μικροσκοπικές, συμπαγείς σφαίρες

μετάλλου. Οι «κόκ:κ:οο) αυτοί διατάσσονται σύμφωνα με προσχεδιασμένα μοτίβα ή στε ρεώνονται κατά τυχαία τάξη στην επιφάνεια του

βασικού

μετάλλου χωρίς

τη χρήση

κολλητικού. Η διακοσμητική αυτή μέθοδος. συναντιέται σε στολίδια που ανακαλύφθη καν στο τάφο του Αιγύπτιου Φαραώ Του· ταγχαμόν

(1350 π.Χ)

αλλά η σχετική τεχνι

κή έφτασε στο αποκόρυφο τηςτελεlO"οίη σής της, που δεν ξεπεράστηκε ποτέ, στην εποχή τω\tΕτρούσκων χρυσοχόων, από τον

μέχρι τον

Π.Χ. αιώνα. Και οι Έλλη

νες όμως ήταν κάτοχοι της διεργασίας αυ τής, χρησιμοποιώντας συχνά σφάίρες διαμέ τρου

0,25

χιλlOστι;>μέτρων. Καθώς τα αρ

χαιολογικά ευρήματα έπαιξαν έναν σπου δαίο ρόλο στη σχεδίαση και την κατασκευή των κοσμημάτων στην Βικτωριανή Περίο Πλαγιoιcoπτική και α"ροκοπτική τανάλια.

δο, είναι φυσικό το ότι οι κατά την εποχή

247

Περσικό χρυσό βραχιόλι με τετραπλό μεντεσέ της Σελτζουκ: ική ς περιόδου, Ι lος μ.Χ. αιώνας. Διάμετρος:

περίπου

4 3{ 16 ίντσες. βαρος: 173 .6 γραμ μάρια . Η δια.

ιcόσμηση του μ εντεσέ αποτελείται από τέσσερα με γάλα ιcαι δώδειcα μικρά ημισφαίρια που έχουν γίνει με ΚΟΚ κοποίκιλση. εμπλουτισμένη μ ε τέσσερα i:νθετα τουρ

κουάζ. Το κυλι νδρ ικό δακτuλιοειδές μέρος έχε ι μια μι

ιφή ασφάλεια τίιπου καρφίτσας και είναι ιcαλύμμένo μ ε σπειροειδές σύρμα σε απομίμηση συστροφής. Ga/ery ο( Art. Wsshington, D.C.. Η.π.Α.

εκείνη ανακαλύψεις Ετρουσκικών ΚΟΚ ΚΟ

Fteer

που αρχικά ήταν μια απλή αναπαραγωγή

ποίκ:ιλτων κοσμημάτων είχαν ως αποτέλε·

των πρωτότυπων κομματιών αλλά δεν άρ

σμα την αν αβίωση της αρχαίας τεχνικής

γησε να εξελιχθεί σε ένα νέο στιλ, βασιζό

και την εμφάνιση επιδέξιων μιμητών της.

μενο σε Ετρουσκικά θέματα.

Castellani, ένας χρυσοχό

Το στιλ αυτό έγινε εξαιρετικά δημοφιλές

ος που δούλευε στη Ρώμη της Ιταλίας, ανα

και ξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη με

κάλυψε το

Fonlanay στο Παρίσι Robert Philips, John Brogen και Car10 Giu1iano στο Λονδίνο να παράγουν εξαί

Fortunato

Umbria

Ρίο

1814

τεχνίτες της περιοχής της

που δούλευαν ακόμα τον χρυσό με

τον παραδοσιακό τρόπο granagJίa και τους

αριστοτέχνες όπως ο

και οι

έφερε στο εργαστήρι του, όπου τους χρησι

ρετες εργασίες. Τα κομμάτια του 190υ αιώνα

μοποίησε για την εκπαίδευση των τεχνιτών

διακρίνονται εύκολα από τη χρήση πετρα

του στη χρήση της τεχνικής της κοκκοποί

διών και χρωματιστών χρυσοκραμάτων, που

κιλσης.

ήταν άγνωστα κατά την αρχαιότητα.

Την

ίδια

περίπου

εποχή

έγιναν

ανακαλύψεις στην Πομπηία και την Ηρά

Μολονότι η τεχνική αυτή έπεσε προοδευ

κλεια, όπου ανάμεσα στα άλλα ·ευρήματα

τικά σε γενική αχρηστία στη Δύση, εξακο

υπήρχαν και χρυσοκοκκοποίκιλτα ρωμαϊκά

κοσμήματα . Από αυτά ο το 24~

«Ετρουσκικό

στιλ»)

Castellani ανέπτυξε κοσμηματοποιίας,

. λουθεί

να είναι διαδεδομένη στην

. Απω

Ανατολή, και ιδιαίτερα στην Ινδία, όπου χρησιμοποιείται

χρυσός,

και

το

Μπαλί,

όπου προτιμιέται ο άργυρος.

Στη

Δύση,

υπάρχουν ακόμα μερικοί εξέχοντες τεχνίτες όπως η

Elisabeth Treskow

στην Κολωνία

της Δυτικής Γερμανίας και ο Johη

ler

Paul

Αστερίας ω,ό τον

Dan BIumberg.

Ασημένιος με ιcoιc~

ΙCOΠOίKιλση, εn:~χρυσωμένος. Διάμετρος:

2 1/ 2 ίντσες .

ΦωΤΟΥραφία B/umberg.

Μίl

στις Ηνωμένες Πολιτείες, των οποίων η

δουλειά συγκεντρώνεται στην ειδικότητα αυτή. ΤΕΧΝ/ΚΗ ΤΗΣ ΚΟΚΚΟΠΟΙΚΙΛΣΗΣ: ΚΑΤΑΣΚΕγΗ ΤΩΝ ΚΟΚΚΩΝ

Για

την

κατασκευή

των

κόκκων

από

χρυσό ή άργυρο προετοιμάζεται ένα χωνευ τήριο γραφίτη ή ένd χαλύβδινο κουτί

4" • 5"

' ·2\-\" με ένα εσωτερικό στρώμα ή κοίτη

από

. σπασμένο, κονιοποιημένο ξυλάνθρακα από

σκληρό ξύλο. Μη χρησιμοποιείτε ξυλάν θρακα από μαλακό ξύλο που τρίβεται εύκο λα σε πολύ λεπτή σκόνη, γιατί το στρώμα του δεν θα μπορέσει να υποστηρίξει το μέ ταλλο και θα παρουσιάσει τον κίνδυνο να τρυπηθεί από αυτό κατά την τήξη, με αποτέ λεσμα τη ζας

στον

συσσώρευση μιας συμπαγούς μά πυθμένα

του

χωνευτηρίου.

Το

χρησιμοποιούμενο μέταλλο πρέπει να είναι καθαρό και απαλλαγμένο από οξείδια. Για να γίνει ένας μεγάλος αριθμός σφαι ρών, του ίδιου περίπου μεγέθους, κόβεται

μια δέσμη σύρμα~ς με ψαλίδι ~ πένσα σε κομματια ισου

μηκους ,

που

αφηνονται

να

πέσουν πάνω στην κοίτη ξυλάνθρακα , στο εσωτερικό του χωνευτηρίου, ή του χαλύβδι

νου κουτιού. Μπορεί επίσης να χρησιμο ποιηθεί μέταλλο σε μορφή φύλλου, που έχει

εξελασθεί σε μικρό πάχος και κοπεί σε μι κρά τεμαχίδια, ακριβώς όπως γίνεται κατά την ετοιμασία του κολλητικού. Πολύ μι κρές σφαίρες γίνονται με το πέρασμα της

χοντρής λίμάς επάνω σε μια ράβδο ή φύλλο χρυσού ή αργύρου και με το άμεσο πέσιμο

των ρινισμάτων στο ντυμένο με ξυλάνθρακα χωνευτήριο ή κουτί. Τα αποκόμματα ή τα ρινίσματα πρέπει να ιcατανέμoνται χωριστά το ένα από το άλλο σωματίδιο, γιατί αν έρ

ΣύΎχρονο 'Χρυσό δαχτυλίδι

ιcαρατιών με ΙCOICKOΠO{

ΙCι λτη διακόσμηση . Κατασκε υάστηκι: για τον συγγρα φέα από το υς κοσμηματοποιούς

Nanubhai

στη Βομβάη

της Ινδίας. Η τεχνική κοκκοποίκιλση ς χρυσού χρησι μοποιείτα ι και σήμερα σε πολλές περιοχέ ς τη ς Ινδίας . ΦωΤΟΥραφία Lex Tίce.

θουν σε επαφή θα ενωθούν μεταξύ τους και θα σχηματίσουν μεγαλύτερες σφαίρες, που

θα είναι πιο κοντά στην τάξη μεγέθους των

ξυλάνθρακα και έπειτα γίνεται ένα δεύτερο

ψηγμάτων. Είναι καλή ιδέα το να κάνει κα

στρώμα αποκομμάτων και ούτω καθεξής, μέ

νείς περισσότερα σφαιρίδια από όσα νομί

χρις ότου γεμίσει το δοχείο. Το χωνευτήριο

ζει ότι χρειάζεται γιατί θα υπάρξει αναγκα

ή το κουτί τοποθετείται κατόπιν σε έναν

στικά μια ποικιλία μεγεθών και όταν απαι

προθερμασμένο

τείται ομοιομορφία θα πρέπει να γίνει δια

στη συνέχεια στους

λογή .

αφήνεται στη θερμοκρασία αυτή επί μισή

. Οταν

έχει γίνει ένα στρώμα από ' υλικό,

καλύπτεται με ένα περίπου εκατοστό σκόνη

φούρνο , που

τουλάχιστον ώρα .

19000F,

θερμαίνεται

περίπου, όπου

Όταν χρησιμοποιείται

ένα μικρό χωνευτήριο, ίσως αρκούν δύο αυ-

249

Χρυσό δαΧ'Ηιλίδ ι μ ε αμέθυστο από τον

Toza Radakovi-

Έγινε μ ε tva συνδυασμό τεχνικών , περιλαμβανό μενων και αυ τών του χαμένου κεριού, τη ς σφυρηλάτη σης, της ιωK'CΌΠOίΙCιλσης καί του λιμαρίσ ματος. Φω τoyρaφία Ly nn Fayman.

ch.

Τμήμα ενός Ετροοοκικού βραχιολιο ύ διακοσμημένο με xρυσoιcol"coπoίKιλση. Η oλoιcληρωμένη επ ιδεξ ιότη τ α με την οπο ία οι Eτρoύσ ιc o ι κοσμηματοποιοί εφάρμοζαν την KOKΙCOΠOί,oλση με χρυσό δε~ ξεπεράστηΚΕ ποτέ .

Victoria and Alberι Museum, London.

Αγγλία.

Περιδέραιο από ασημένιες χάντρες που βρέθηΚΕ στη

Φινλανδία . Πιστεύεται ότι έγινε την ε ποχή των Σταυ ροφοριών . Η κάθε σχε δόν χάντρα είναι διακοσμημένη με διαφoρετιιcό τρόπο, περιλαμβα νόμ ενης και της )(01(-

KOΠOίΙCιλση ς. Φινλανδία.

250

Finland's NationaI Museum. Helsinki,

Π ερ ιδέρα ιο

από χρυσές χάντρες

κοκκοποίκιλση από τον

J. Mi\ler.

δ ιακ οσμημ ένο

με

ΦωroΥραφία Mi1f~r.

Χρυσή καρφίτσα με ορθογώνια κο κκοποίκιλση από τον J. Miller. ΦωΤΟΥΡαφία Miller.

λοί που κινούνται ταυτόχρονα, προς αντίθε τες κατευθύνσεις , επάνω στο χωνευτήριο .

. Οσο

το δοχείο θερμαίνεται τα σωματίδια

το υ μ ετάλλου λιώνουν κα ι σχηματίζουν αυ τομάτως σφαιροειδείς μάζες. Το κάλυμμα

ξυλάνθρακα ενεργεί σαν αναγωγικό μέσο και ε μποδίζε ι την οξείδωση της επιφάνειας των σφαιριδίων, που παραμένουν λαμπερά .

. γστερα

από βραδεία ψύξη, το περι εχό μ ε

νο το υ χωνευτηρίου χύνεται σε ένα ρηχό

σκεύος που περιέχ ει νερό και λίγο απορρυ-

251

«Πολεμιστης", μενταγιόν-καρφίτσα από ΤΟΥ J. Miller. Χρυσός και σμάλτο με κοκκοποίκιλτη διαιcόσμηση τό σο μ ε μικρούς κύβοιις όσο και με τους συνηθισμένους σφαιριιcoύς κόκκους . ΦωroΥραφία Millcr.

παντικό . Η σκόνη του ξυλοκάρβουνου έρ

(ι Μα λακόστρακοι), μενταγιόν-καρφίτ σα από τον

J. MiI-

Ier.

Χρυσός και σμάλτο με l\Οκιωποίκιλση . ΦωrοrΡα

φία

MilJcr.

ΣγΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΚΟΚΚΩΝ

χεται στην επιφάνεια ε νώ ο ι μετα λλ ικοί

ΤΟ βασικό μέταλλο πρέπει να καθαριστεί

κόκκοι πέφτουν στον πυθμένα. Οι κόκκοι

ριζικά με θέρμανση και σβήσιμο σε ένα

ξηραίνονται και ύστερα μπορεί να υποβλη

διάλυμα νιτρικού οξέος σε νερό

θούν σε δ ια λογή , με το πέρασμά τους μέσα

ύστερα με σχολαστικό πλύσιμο σε τρεχού

από κόσκινα ή αραιοπλεγμένο ύφασμα, από

μενο νερό. Όπως ειπώθηκε 1tροηγουμένως ,

το ψηλότερο προς το χοντρότερο' η διαλο

οι κόκκοι στερεώνονται στο βασικό μέταλ

γή μπορεί να γίνει και με το χέρι και τσι

λο χωρΙς τη χρήση κολλητικού , το οποίο,

μπιδάκι, αν και η εργασία αυτή είναι πιο

όσο λεπτά κι' αν καταμερισθεί, θα πλημμυ

αργή .

ρίσει κατά την τήξη του τους κόκκους και

Ι: Ι

και

Κόκκοι μπορούν επίσης να γίνουν πάνω

θα καταστρέψει το σφαιρικό σχήμα τους. Η

στην επιφάνεια ενό> μπλοκ ξυλάνθρακα,

σύνδεση γίνεται με την εκμετάλλευση μιας

αρχίζοντας με την τοποθέτηση του κομμέ

άλλης μεταλλουργικής αρχής.

νου μετάλλου και συνεχίζοντας με τη θέρ μανση με την κινούμενη φλόγα ενός αυλού

. Οταν

χρησιμοποιείται καθαρός χρυσός,

μια κονιοποιημένη ένωση χαλκού, όπως το

μέχρις ότου τα τεμαχίδια λιώσουν και σχη

υδροξείδιο του χαλκού

ματίσουν σφαιρίδια_

·Οταν σχηματισθούν

γνύεται με ίση ποσότητα οργανικής κόλλας

τα σφαιρίδια, διατηρούνται για λίγα λεπτά

όπως το τραγακάνθινο κόμμι, η κόλλα ακα

στη θερμοκρασία της ερυθροπύρωσης και

κίας ή η ψαρόκολλα και προστίθεται νερό

μετά η φλόγα απομακρύνεται βαθμιαία.

μέχρις ότου σχηματισθεί μια λε πτόρρευστη

252

[Cu(OH),],

αναμι

πάστα. Το μίγμα αυτό χρησιμοποιείται στο

άκρο ενός λεπτού πινέλου για να επιστρωθεί ολόκληρο το σφαιρίδιο, που στη συνέχεια σηκώνεται και αποτίθεται στη θέση που πρέ πει . Όταν τοποθετηθούν όλοι οι κόκκοι, το σύνολο αφήνεται να στεγνώσει τελείως (με ρικές γραπτές πηγές αναφέρουν τη χρήση

λεπτοσπασμένης πέτρας

Crysacolla,

που πε

ριέχει μια ποσότητα ε νώσεων χαλκού) .

. Υ στερα προσάγεται μια

αναγωγική φλόγα

αυλού και το αντικείμενο θερμαίνεται με βραδύ ρυθμό. Η κόλλα απανθρακώνεται και σε κάποια θερμοκρασία το υδροξείδιο μετα

τρέπεται σε οξείδιο του χαλκού. Τότε, το

Δύο ασημένια διιχτυλίδ ια από την Saara Hopca UntraΩς κύρια δ ι ακοσμηΤΙΚά στοιχεία χρησιμοποιήθη

οξυγόνο του οξειδίου ενώνεται με τον άν

cht.

θρακα και παράγεται χαλκός, με ταυτόχρ.ο

καν ψήγματα, ΤΟ αριστερό δ αχτυλί δ ι είναι δεμένο μ ε

νη έκλυση αερίου διοξειδίου του άνθρακα. Σχηματίζεται ένα φιλμ από λεπτά διαμερι σμένο

μεταλλικό

χαλκό) που

ενώνει

τουρκουάζ. Κατασκε\.1άστηκαν από τη βιοτεχνία Kultase npanliike Oss ian Ho pea, POΓVOO, Φι νλανδ Ια . Φωω γραφία

Piecinen.

τον

κόκκο με το βασικό μέταλλο μόνο στο ση μείο επαφής.

Το σημείο αυτό είναι πρακτικά αόρατο, μια και ο χαλκός έχει μετατραπεί πρακτικά σε κράμα στο σημείο επαφής και κρατάει

στερεά τα δύο μεταλλικά μέρη. Όταν χρη σιμοποιείται ένα κράμα χρυσού αντί του

καθάρού χρυσού, ο ήδη υπάρχων χαλκός μπορεί να σχηματίσει τη σύνδεση χωρίς

την προσθήκη υδρ"ξειδίου του χαλκού αλ λά η χρήση τη ς ένωσης αυτής πρσσφέρε ι μια πρόσθετη εγγύηση για μια πετυχημένη σύνδεση.

Kouti από αρ γ υρονικέλιο, μ ε δ ιακόσμηση ψηγμάτων αργύρου στο κάλυμ μα , από τον Jo hn Prip. Η επιφα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣ Ε ΙΣ

Η κύρια δυσκολία στην τεχνική της ΚΟΚ

νειακή υφή , που δ ημιοίιργησαν τα ι:ryαλ.ε ία , αφέ θηκε σκόπιμα να παραμ ε ίνε ι .

κοποίκιλσης έγκε ιται στο να φέρει κανείς

το σημείο τήξης της μεταλλικής επιφάνειας και των κόκκων στο σημείο ακριβώς που θα

απομακρυνθεί αμέσως.

επιτρέψει τη

του σημείου στο οποίο γίνεται η σύνδεση

σύντηξη τους, χωρίς κατα

προσδιορισμός

στροφή της σύνδεσης . Αυτό σημαίνει μια

είναι κάτι το πολύ δύσκολο και ο μόνος

αυστηρα

πύρωση, με ομοιό

αξιόπιστο ς οδ ηγός είναι η πείρα του τ εχ νί

ελεγχόμενη

μορφα κατανεμημ έ νη θερμότητα, σε αναγω

τη . Μια και το σημείο τήξης του καθαρού

γική φλόγα. Η αναγωγική φλόγα δημιουρ

χρυσού είναι οι Ι063 0 C και η σύνδεση γ ίνε

γεί γύρω από το μέταλλο ένα αέριο περί

ται γύρω στο υς

βλημα χωρίς σχεδόν οξυγόνο' αυτό εμποδί

περιθώριο θερμοκρασίας. Πάντως, δεν πρέ

ζει τον σχηματισμό οξειδίων σε μεγάλη

πει να λησμονιέται ότι τα χρυσοκράματα

έκταση. Η θερμότητα πρέπει να προσάγεται

λιώνουν σε χαμηλότερες θερμοκρασίες από

μέχρις ότου τελικά η επιφάνεια αρχίσει

τον χρυσό και, κατά συνέπεια, το περιθώριο

ελαφρά να λιώνει (με σκούρα γυαλιά η επι

μειώνεται, μ ε συνέπεια το να γίνεται η οπτι

8900C,

υπάρχει ένα κάποιο

φάνεια φαίνεται λαμπερή και παιχνιδιστά

κή

φωτεινή), οπότε γίνεται η πραγμ!χτική πρό

σχεδόν βέβαιο ότι κατά την αρχαιότητα τα

εκτίμηση

ακόμα πιο

δύσκολη.

Είνα ι

σφυση των κόκκων εξ αιτίας των τριχοει

αντικείμενα θερμαίνονταν ομοιόμορφα πά

δών φαινομένων και η φλόγα πρέπει να

νω από μια κοίτη ξυλανθράκων. Ο ξυλάν-

253

θρακας είχε επίσης ως αποτέλεσμα τη δη μιουργία

μιας

αναγωγικής

ατμόσφαιρας,

που είναι απαραίτητη κατά την πρόσφυση

των ~όKKων. Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται

Κατασκευή ψηΥμάτων ή σκαΥlών Είναι δύσκολο να πει κανείς το πότε ένας

ακόμα και σήμερα στην Ινδία και το Μπαλί,

κόκκος γίνεται ψήγμα

όπου

με

γραμμές, οι κόκκοι είναι πολύ μικρές σφαί

Μερικοί χειροτέχνες ειδικευόμενοι στην

μεγαλύτερες σφαιροειδείς μάζες, ίσως, συμ

κοκκοποίκιλση ισχυρίζονται ότι τα καλύ

βατικά, μεγαλύτερες του Ι / 32 της ίντσας .

κοκκοποίκιλση

γίνεται

μόνο

αλλά,

σε γενικές

ρες χρυσού ή αργύρου και τα ψήγματα είναι

πρωτόγονα μέσα.

τερα αποτελέσματα επι'tuγχάνονται όταν το

Καθώς η μέθοδος σχηματισμού των ψηγμά

πάχος του φύλλου πάνω στο οποίο γίνεται η

των είνα παρόμοια με αυτή της κατασκευής

πρόσφυση των κόκκων είναι μικρότερο από

κόκκων και καθώς τα ψήγματα μπορούν να

τη

χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με κόκ

διάμετρο των κόκκων. Στην περίπτωση

αυτή, όπως υποστηρίζουν, υπάρχουν μικρό

κους χρειάζεται μια εξέταση της διαδικα

τερες πιθανότητες υπερθέρμανσης και τή

σίας παραγωγής των ψηγμάτων (βλ. ε πίσης

ξης των κόκκων, μια και το φύλλο απορρο

και στο τμήμα «Κατασκευή και χρήση ψηγ

φά την απαραίτητη για την τήξη τους θερμό

μάτων», στη

τητα. Μετά τη θέρμανση είναι απαραίτητη

μεθόδους μορφοποίησης των μετάλλων με

μια παρατεταμένη περίοδος βαθμιαίας ψύ

την

ξης.

ψήγματα .

οποία

σ ελ. όμως

74), μια από τις βασικές παράγονται

μεγαλύτερα

Με τον ίδιο τρόπο ε ίναι δυνατή η σύνδε

Τα ψήγματα ή σκάγια είναι σφαίρες μ ε

ση όχι μόνο στρογγυλών κόκκων αλλά και

τάλλου που οφείλουν το δεύτερο όνομά τους

«πλακουτσωμένων) κόκκων, συρμάτων , και

στην ομοιότητα κατά σχήμα και μέγεθος

ορθογώνιων διατομών.

Όταν τοποθετού

που έχουν με τα σκάγια με τα οποία γεμίζο

νται κόκκοι σε επιφάνειες σημαντικών δια

νται τα κυνηγετικά φυσέκ ια . Ο σφαίρες αυ

στάσ εων, είναι αναγκαίο το να αφεθεί μια

τές χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα

περιοχή με κολλημένους κόκκους να στε

ως διακοσμητικό στοιχείο κατά την επεξερ

γνώσει τελείως, έτσι ώστε να μπορούν να

γασία των μετάλλων, ιδίως στην κοσμημα

κρατιούνται από την οργανική κόλλα στη

τοπσιΤα, εδώ και πυλλούς αιώνες.

θέση τους, όσο θα συνδέονται θερμικά οι

Τα ψήγματα ή σκάγια γίνονται με το κό

άλλοι κόκκοι. Πάντως, όταν είναι δυνατό,

ψιμο σε κομμάτια σύρματος ή φύλλου (για

όλοι οι κόκκοι θα πρέπει να συνδέονται με

τον σκοπό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί

μία και μόνη πύρωση .

Η αντικατάσταση

και σκραπ) και με την τοποθέτηση των κομ

κόκκων που χάνονται στη διάρκεια της πύ

ματιών, ιcατά προτίμηση, σε ένα στρογγυλό

ρωσης δεν είναι αδύνατη, αλλά, φυσικά,

βαθούλωμα που γίνεται σε μια πλάκα ξυλο

υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να προκληθούν

κάρβουνου με ένα εργαλείο που ασκεί περι

σοβαρές ζημιές αν δεν δοθεί στις διορθωτι

στροφική πίεση όπως ένας μικρός ζομπάς

κές αυτές εργασίες μια πολύ μεγάλη προσο

«επίπλευσης» ή ένα εργαλείο ρεπουσσέ. (Η στρογγυλή κοιλότητα γίνεται όταν χρειά

χή.

Για το

φινίρισμα των Κ'οκκοποίκιλτων

ζονται

εντελώς

σφαιρικά

ψήγματα .

Αν

αντικε ίμενων συνιστάται η εμβάπτιση σε

χρειάζονται σφαίρες με μια επίπεδη επιφά

ένα υδατικζ> διάλυμα θειϊκού οξέος

νεια το μέταλλο τοποθετείται σε μια ίσια

20%

και

στη συνέχεια η προσεκτική στίλβωση με

πλάκα. Οι σφαίρες με επίπεδη βάση τοποθε

έναν βραδύστροφο τροχό από αργυρονικέ

τούνται

λινο σύρμα διαβρεγμένο με σαπουνόνερο .

φύλλα χωρίς να κυλούν). Το μέταλλο «βά

Μετά το στέγνωμα, η τελική λαμπερή εμφά

φεται» με συλλίπασμα βόρακα , για να εμπο

νιση μπορεί να δοθεί με το χέρι, με ένα

δισθεί η επιφανειακή οξείδωση των ψηγμά

ύφασμα που κρατάει στα διάκενά του κόκ

των και να σχηματισθεί μια τελείως στρογ

κινο οξείδιο του σιδήρου ή με μια προσε

γυλή σφαίρα.

κτική επεξε ργασία με κόκκινο οξείδιο του

μέταλλο η φλόγα ενός αυλού ή καμινέτου,

σιδήρου με μαλακή μπαμπακερή φανέλλα .

που αφήνεται να παίζει πάνω σ' αυτήν μέ

Σε αντικατάσταση της μηχάνικής επεξερ

χρις ότου λιώσει και μαζευτε ί αυτομάτως

γασίας μπορεί να χρησιμοιηθεί και ένα όξι

στη μορφή σφαίρας, από τις τριχοειδείς έλ

νο λουτρό στιλπνής εμβάπτισης.

ξεις και την επιφανειακή τάση. Όταν σχη-

254

εύκολα

στα

επίπεδα

μεταλλικά

Ύστερα στρέφεται προς το

Χρυσό δαχτυλ ίδι μ ε ρουμπί νι απ ό τον J . Champagnat, Παρίσι , Γαλλία. 'Εγ ιν ε πρώτα η βασική μορφή που ιcαλύφθηKε ύ στερα τελείως με κολλημέ.να ψήγματα

διαφόρων μ εγεθώ ν. ΦωΤΟΥραφ ίά

De/ Bocca.

Γυναικείο ασημένιο βραχιό λ ι αστραγάλου από την πε ριοχή Madhya Pradc:sh Ινδία, διακοσμημένο μ ε σφαι ρικά ψήγματα . ΦωΤΟΥραφία Οππι. Χρυσό σιco υλαρίK Ι , πρόσθια όψη , Nasca, Π ερού . . Υψος: 2 ίντσες . Χρ ησιμοπο ιήθηκαν απλόχερα σφαι ρικά ψήγματα για να υ π ογραμμ ί σουν τα κύρια σχεδια στικά στοιχεία . Museum of che Amerίcan lndian. Heye Foundacion. Ne w York. Η.π.Α.

255

!,ao.. ~f)oo."""!8 :~

1)0 "-,:~ ,,,-,,

Ασημ ένι ο περ ιδέραιο, πο\.l '/[ιστεύετα ι ότ ι t"γ ι νε στην

Ινδ ία . Η κατασκε υ ή ε ί ναι εξ ολοκλήρου από ψήγματα και σύρμα σε μια ποικιλία διατάξεων . Φωτoyρaφία Ορρί. Μενταγι όν από ασήμι και χρυσό με σt:ληνόλ ιθοvς και κανονικά τοποθετημένα σφαιρικ ά ψήγμ ατα από τον

J oh n Prip. Σ6Υχρονες αση μ έν ιες καρφίτσες από το Ισραή λ. Τα σχ έδια έΎ lναν με σiιρμα. ημι πολύτ ιμ ες πέ τρες και πυ κνά τοποθετημ ένα ψήγματα . έ τσι ώστε να ε μφα νίζε ται

μια επ ί πεδη ε πιφάνΕια. ΦωΤΟΥΡαφία Ορρ;' Δύο σύγχρονα ασημέν ια δαχτυλ ίδια από τη ν

Patna.

( νδία. Υπάρχουν ψή γματα σε σΤ ΡΟ-Υγυλές και επιπεδωμέ νες μορφές καθώ ς ιcαι σταμπωτές και εγχά

Biha r,

ρακτ ες δ ιακοσμήσεις. ΦωΤΟ Υραφίες

257),

256

Tex Tice (βλ.

και

Σύγχρονο ασημένιο περιδέραι ο με ασημένιες "αι κόκ κινες γυάλινες χάντρες από την Υεμένη .. Χρησιμοποιή· θηκαν άφθονα ψήγματα ως διακοσμ ητικό στοιχείο του

σχεδίου. ΦωΤΟΥραφία Ορρί.

_.. , .' 6) . ...

Σύγχρονο αλυσωτό περιδέραιο από το [σραήλ. Διακο σμημένο με επιπεδω μένου ς και σταμπωτούς δίσιcoυς προερχόμενους από ψήγματα. που έχουν κολληθεί για να δημιουργηθούν οι συνδέσεις. Φωτογραφiα Ορρί.

: -.

~",,-: ~. .

"\,,

.,.',"/

\,~, ,.~~,r"" ~ .... '" , .' ~. '"'"', 'ιι -

j't", '.~.l ~Ι:'i~~ 'σ., . ., • ι

.....

,.,

'Ι ' .... .;,

< '"'~'.~''' οι ~\:~..ί<'" . ..,,.1 ' !'.~\

••~

"'-....'""''', ~.•.......,". ..-'

257

ματισθεί η σφμίρα !':λείστε σιγά-σιγά τον αέ

μεταλλική επιφάνεια, χτυπώντας τοπικά με

ρα του αυλού μικραίνοντας βαθμιαία την

ένα μικρό εργαλείο στρογγυλού άκρου και

έντ r " Jη της φλόγας. Μια αναγωγιΚή φλόγα

να τοποθετηθεί σ' αυτό το ψήγμα. Τα ψήγ

"εερισσότερο αέριο από οξυγόνο) θα δώσει

ματα μπορούν να κολληθούν πρώτα το ένα

ένΓ, τελείως σφαιροειδές και απαλλαγμένο

με το άλλο σε ομάδες και ύστερα να κολλη

οt, ειδίων ψήγμα.

θούν σαν ομάδες πια επάνω στο βασικό μέ

σφαίρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν

ταλλο, Οι ομάδες αυτές είναι προφανώς πιο

όπως παράγονται στρογγυλές, ή να επιπε

εύχρηστες από τις μεμονωμένες σφαίρες.

, ",

δωθούνσε μικρούς κυλινδρικούς δίσκους με

Κατά την συγκόλληση ψηγμάτων μη χρη

σφυρηλάτηση σε μια χαλύβδινη πλάκα με

σιμοποιείτε

σφυρί επίπεδου άκρου. Μην επιχειρείτε μια

όσο χρειάζεται. Ίσως αρκεί ένα τεμαχίδιο

πολύ γρήγορη επιπέδωση, για να μη σχημα

κολλητικού, που ακουμπάει στο διάκενο

τισθούν ρωγμές σ;ις άκρες.

υποδοχής και σφαίρας. Υπερβολική σε σχέ

Για να κρατηθεί το ψήγμα στη θέση της

περισσότερο

κολλητικό

από

ση με τον όγκο του ψήγματος ποσότητα

συγκόλλησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί

κολλητικού

ένα μίγμα ρητίνη'ς και συλλιπάσματος. Το

σχήμα της σφαίρας, μια και το κολλητικό

ψήγμα μπαίνει στη θέση του και το σύστη

διατρέχει την επιφάνεια και συσσωρεύεται

μα αφήνεται να στεγνώσει. Είναι επίσης δυ

σε ένα μέρος της σφαίρας, δίνοντας μια

νατό να γίνει ένα μικρό βαθούλωμα σε μια

αντιαισθ', ιτική όψη.

25~

μπορεί να παραμορφώσει το

Συνδυασμός Μετάλλων με μη Μεταλλικά Υλικά

Διάφορα μη μεταλλικά υλικά δίνουν συ

στους χειροτέχνες ένα ευρύ φάσμα διακο

χνά όμορφους συνδυασμούς με τα μέταλλα,

σμητικών

όπου το μέταλλο παίζει άλλοτε πρωταρχικό

στικού και μετάλλου, όπου τα μεταλλΙΚά

ιcαι άλλοτε δευτερεύοντα ρόλο. Τέτοια υλι

τεμάχια

κά, όπως το ξύλο, το καύκαλο της χελώνας,

(αρχικά υγρές) ή φύλλα μπορούν να δώσουν

το ελεφαντόδοντο, το κόκκαλο, το ύφασμα,

ελκυστικά

το δέρμα και τα ορυκτά χρησιμοποιήθηκαν

ποιούνται με καλαισθησία και φαντασία.

στο

παρελθον,

και

προσφέρουν

δυνατοτήτων.

εγκλείονται σε

αποτελέσματα,

. Ενθεση μετάλλου 50 εκατοστά. Κατα

σκευάστηκε από τεχν ίτες της πόλης

Ajmer, Rajastan.

lνδία , όππll ή Τf.χvιιcή αυτή είναι γνωστή ως μέθοδος

Tarkashi. ΦωΤΟΥραφία Ορρ;'

πλαστικές μάζες όταν

χρησιμο

σήμερα

Σύγχρονος δίσιcoς από ξύλο σουσαμιάς με ένθετο ορει·

χάλΙCΙνO σύρμα. Μήκος: περίπου

Συνδυασμοί πλα

σε ξύλο

Η χρήση του ξύλου ως βασικού υλικού

στο οποίο εντίθενται μεταλλικά ελάσματα ή σύρματα είναι μια παλιά τεχνική που ασκεί-

259

. Ενθεση ορειχάλκινου σύρματος σε ξύλο κατά την προετοιμασία για δουλειά tarkashί. Το επιπεδω μ ένο σ ύ ρμα κόβετα ι με το 'Ιέρι, από έ να σφυρηλατημένο

φύλλο ορε ι χάλκου, με έ να μι..:ρό, κοπτικό ψαλίδι με τάλλου . ΤΟ πάχος του σύρματος είναι 1/ 16 - Ι /32 της

ίντσας. ΦωΤΟ Υραφία Ορρ;'! Σύγχρονο ξύλ ινο κουτί από το

Zoko pane

και

Nowy

νότια Π ολων ία. Σκαλισμένο με ένθετο ορειχάλ κινο σύρμα (KatU την τοπική τεχνική Inkrustacza). Ce-

Tark,

pelia, New York.

Ασημένιο πηρούνι μ ε ξύλ ινΙ') λαβή, όπου έχει εντεθεί σε γραμμές και καμπύλες ασημένω σύρμα. 170ς αιώ

νας.

Museum

οΙ Decor8ciνe

Acs, Copenhagen.

Δανία.

ΦωΤΟΥΡαφΙα Ορρί.

φτών και πινάκων, μπωλ, έπιπλα, πόρτες και προσόψεις είναι μερικά από τα ξύλινα αντι κείμενα που μπορούν να διακοσμηθούν με μέταλλα.

ται ακόμα στην Πολωνία, την Εγγύς Ανα τολή και την' Απω Ανατολή. Χρησιμοποιεί ται ακόμα σήμερα και από Δυτικούς τεχνί

τες. Επιφάνειες τραπεζιών, κορνίζες καθ ρε-

260

Η ΤΕΧΝΙΚΗ

TARKASHl

Στην Ινδία χρησιμοποιείται μια τεχνική

Μια σ υ λλο γή καρ φ ιτσών γραβάτας από την Hermine Milch . Η μ ε γα λύτερη έχε ι δ ιάμ ε τρο Ι πε ρίιtου ειcατo

ε ποξε ΙΚή κο ν ία και πρ οστέθηκε στα διάκενα τ ων αση

στού . ΞίΙλο ε βένου σε μορφή σκόνης αναμίχθηκε με

μέ ν ιων μερώ ν, Μ ε τ ά , ίΙστερα από τη σκλήρυνση , η ε πιφάνεια στιλβώθηκε, ΦωΤQ rραφία Ορρί.

ένθεσης ορειχάλκινου σύρματος σε ξύλο

ρα, το σχέδιο χαράζεται στο ξύλο, με ένα

Μπορεί να παρομοια

κοφτερό μαχαίρι με λεπτή λεπίδα. Η τομή

σθεί με τη «δαμασκηνή» διακόσμηση, αλλά

γίνεται κάθετα προς την ξύλινη επιφάνεια,

σε βασικό υλικό από ξύλο. Τεχνίτες στο

Με τον τρόπο αυτό το ξύλο ετοιμάζεται να

Lucknow, Mainpuri, και σε

δεχθεί το μεταλλικό ένθεμα.

γνωστή ως

tarkashi.

άλλα μέρη παρά

γουν κουτιά , προπετάσματα. δίσκους, τραπέ

Το χρησιμοποιούμενο ορειχάλκινο σύρ

ζια και άλλα είδη επίπλωσης διακοσμημένα

μα είναι επιπεδω μένο,πλάτους περίπου Ι 116

με σύρμα. Η μέθοδος έχει ως εξής:

της ίντσας, Τοποθετείται στην υποδοχή του

Χρησιμοποιείται ένα καλά στεγνωμένο

ξύλου πλαγιαστά και σφυροκοπείται μέσα

σκληρό ξύλο και συνήθως' το αντικείμενο

σ ' αυτήν με ένα σφυρί επίπεδου άκρου, μέ

διακοσμείται όταν φινιρισθεί,αλλά,μερικές

χρις ότου έρθει «πρόσωπο» με την ξύλινη

φορές μπορούν να διακοσμηθούν χωριστά

επιφάνεια. Το σύρμα ψαλλιδίζεται σύμφωνα

τα ~ιάφopα μέρη του και να συναρμολογη

με τα άκρα της υποδοχής, πριν το τεμά.χιο

θούν αργότερα. Το σχέδιο γράφεται στο ξύ

φτάσει σ' αυτά τα άκρα καθώς εισχωρεί μέ

λο με μολύβι και αποτελείται συνήθως από

σα στο ξύλο .

αραβουργήματα εμπνευσμένα από τον φυτι

με λιμάρισμα ολόκληρης της επιφάνειας , αν

κό κόσμο ή από γεωμετρικά μοτίβα. -γστε -

χρειασθεί, σύμφωνα με τα (νερά» του ξύλου

Ύστερα το ξύλο φινιρίζεται

261

D ~

~ .4 Ι νδ ιά ν ικη τελετουργική πίπα σε μορφή τόμαχω ιc με ξύ· λινη λαβή και ένθετα ;ιαλύβδινα π ρ ιτσίνια κα ι αδαμα ντόμορφα

Εn άραl(τα

New

στολ ίδια .

οΓ rhc Amcrican York. Η. π.Α

Museum

Μήκ ος:

lndian. Heye

ίντσες.

Foundatioπ.

Ξύλ ινη μάσκα χορού από το Γα λλ ικό Σουδάν. Διακο σμημ ένη με ο ρ ε ιχάλκι να στολΙδια από σταμπωτά οιέ

δ ια στ ερεω μ ένα με καρφιά στην ξύλ ι ν η βάση .

The 0/-

$cn Foundation, Collcction οΓ Frcd and Florcnce OJsen. ΦωΤΟ Υραφ ία από ΓΟ Pcπnsylvani."

University Muscum, Univcrsity H.fl.A.

Ασημένια μανΙΚ Ε τόκουμπα με ξύλο παλισάνδρου από

τον

Bertel Gardberg, Φινλανδία. ΦωΤΟΥρaφ ι'α Studio

Wendt. Hcfsinki. Φινλανδία .

..:.-...-..........;

ή με τρίψιμο με ατσαλόμαλλο' τελιιcά. το

Η τεχν ική αυτή μπoρ ~ ί να χ ρησιμοποιη

ξύλο στρώνεται με ιcαλoτριμμένO λάδι ή ΙCε

θεί και στα είδη κοσμηματοποιίας. Μπο

ρί. Για τη σ υγιc ράτηση του μετάλλου δεν

ρούν να χρησιμοποιηθούν εξωτιιcά σκληρά

χρησιμοποιείται κόλλα, ιcαθώς η πίεση που

ξύλα με πυιcνά «νερά». όπως το ροδόξυλο ή

ασιcεί το σύρμα στις υποδοχές του ξύλου.

ο έβενος. ιcαι σύρματα από χρυσό ή άργυρο.

ακολουθώντας τις γωνίες και τις καμπύλ ες

μια και το σύρμα με πάχος όπως αυτό που

του σχεδίου , το συγκρατεί στερεά στην θέ

χρησιμοποιείται δεν ε ίναι ακριβό. Συμπα

ση του . Η αντίθεση ανάμεσα στο σκοτεινό

γείς κυκλικές κηλίδες από σύ ρμα μπορούν

χρωμο ξύλο και στο λαμπρό μέταλλο είναι

να ενσωματωθούν στο σχέδιο μ ε το να ανοι

ελκυστιιcή.

χτεί μια τρύπα της ίδιας δ ιαμέτρου του

262

•

Μπ:ωλ μετρήματος ρυζιού (k lJnk ei ή ρ,ιί) από το Suei. West BengaI. Ινδία. Ολικό ύψος 90 περίπου εκατοστά. Τα μπαιλ αυτά, σε διαδοχικά αυξανόμενα μεγέθη (νού μερα), είναι φτιαγμένα από ξύλο κοκκοφοίνικα και σ1:0λισμένα με κοιλασμένα φυλλα ορείχαλκου, Kαρ ~

φωμένα στο ξίιλο με ορε ι χάλκινα καρφιά . Collcction of rhe Art ίπ lndustry MuseunI, Ca!cu(ta. Ινδία. Φωτογρα· φία Ορρί. Κύπε λλο τσαγιού nate και' συνοδευτικό ασημένιο κα· λαμάκι-κουτάλι απρ τη Χιλή, Νότια Αμερική. Το κύ πελλο τεχνοτροπίας bombilla κατασκευάζεται από ξύ λο κοκκοφοίνικα, στερεωμένο σε άργυρο με κοίλες

δ ιακοσμή σεις.

Museum of Fine Arrs BOSlOn.

Η.ΠΑ

Αφρικανικά μαγικό τελετουργΙΚό ειδώλιο από ξύλο με καρφιά. Ύψος 544 χιλιοστά. Musee Roya! de Ι ' Afrique Contralc, TervureJJ, Βέλγιο.

263

/ι

ι . . _-=--..----:

-t::. Δο:χ:είσ με τρήματος ρυζιού (para) από ξiιλo παλμύ ρα ς δ ιακοσμημένο μ ε καρφωτά ορειχάλκινα στολίδ ια . Kα~ τασκευάστηκε στην OttapaIam, Kerala , Ι νδία. ΦΦΓΟ rραφία Ορρί. Δοχ ε ίο ροφήματος από άργυρο στέρλ Ι Ύ Κ μ ε χερούλ ι

από έ β ενο. κατασκευασμένο. από τον F. Miller. Εξαι τίας τω ν μονωτικών ιδιοτήτων και τη ς δ ιακ οσμητική ς

...

εμφάνισης. τ ο ξύλο 'Χρησιμοποιήθηκ ε ε πί αιώνες για

τις λαβ ές των δοχε ίων θερμών υγρών . Φωτογραφία

(",

MilJer. Ασημ έν ια καφετι έ ρα σχεδιασμένη απ ό τον J irgen Baτο δεύτερο ήμισυ του Ι 80υ αιώνα. Η κορυφή του ιcαλύμματo ς και το χερούλι από ε ρυθρ όξυλο δεν εξυ πηρετο ύν μόνο πρακτικούς σκοποίις. αλλά κα ι τονί ζου ν την εντύπωσ η που δημιουργεί το σχέδιο. Μusι.:u nι of DCCQrat;ve Art, Copenhagcn. Δανία. Gcorg Jcn!ien SiΙvcrsmilh!i. Lιd.

ger,

.ι

....

Σκ εύ η σ ε ρβιρίσματ ος σα λάτα ς με ασ ημ έν ι ες λα βές και

έβενο. φτιαγμένα από τον Georg Jensen. Δανία , Gcorg Jcnsen SiΙvcrsmirhs Ltd.

Copenhnagen.

στρογγυλού σύρματος, που χρησιμοποιεί

ται στην κάθε περίπτωση και ύστερα να κο πεί το σύρμα και να σφυροκοπηθεί μέσα στην τρύπα,

ΤΟ ΞΥΛΟ ΩΣ ΠΛΗΡΩΤΙΚ,ο ΥΛΙΚΟ

ΤΟ ξύλο μπορεί να γίνει σκόνη ή λεπτό πριονίδι με τη βοήθεια μιας ράσπας (ξυλό

λιμας) ή ενός σκληρού λειαντικού χαρτιού και να αναμιχθεί με ένα συνδετικό υλικό,

όπως η εποξεΙΚή ρητίνη, με τη βοήθεια μιας μικρής σπάτουλας, Η προκύπτουσα πάστα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το παραγέμι

σμα υποδοχών σε μεταλλικά κοσμήματα ή

άλλα διακοσμητικά είδη φτιαγμένα από πυ κνό συρμάτινο πλέγμα, με τρόπο παρόμοιο με το σμάλτο στα βάζα

cloisonne,

Όταν σκληρυνθεί, η επιφάνεια μπορε ί να

λιμαρισθεί και να στιλβωθεί όπως το κοινό ξύλο, με τη διαφορά ότι η πάστα δεν έχει «νερά» και θα πρέπει να εξομαλυνθεί προς όλες τις διευθύνσεις, Το τελειωμένο είδος

μοιάζε ι με ένα καλοταιριασμένο ξύλινο έν θετο, Μπορούν να αναπτυχθούν σχέδια με αιχμές μετάλλου (σύρματα διαφόρων διατο μών κολλημένα στο ένα άκρο και προεξέ χοντα προς τα επάνω), περιβαλλόμενες με

Ασημένιο π ε ριδέραιο με με νταγ ιόν σε σχέδιο δύο φι διών από τον W. Spratling, Taxco Με ξ\tcό. Η ταρταροι)

πλαστικοποιημένο ξυλάλευρο και «πρόσω

Ύα που αποτελεί τα ενθέματα στο ένα φίδι είναι ανάπο

πο» με αυτές (βλ,

σθούν οπτικά τα δύο στοιχεία του σχεδίου . Το ιc: έλυφoς ταρταρούγας συΎιφι:ιτείται στη θέση τσυ με συνδετική κονία και πριτσίνια . ΦωΤΟΥραφία Ορρί.

σχετικές φωτογραφίες

στις προηγούμενες σελίδες),

ΤΑΡΤΑΡΟΥΓΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ

δη ως προς την ταρταρούγα του άλ λου, γ ια να τονι

PIQUE

Η χρησιμοποίηση καύκαλου χελώνας ως

βασικού ή συμπληρωματικού προς το μέ

της χελώνας

ταλλο υλικού έχει τόσο παλιές όσο και νέες

ναι η μικρότερη θαλάσσια χελώνα, Το είδος

Erethochelys imbricata, που εί

εφαρμογές,

Στη Βικτωριανή Αγγλία, βρι

αυτό έχει δεκατρία πλακίδια στη ράχη, πέ

σκόταν σε κοινή χρήση μια διεργασία γνω

ντε στο κέντρο και τέσσερα στην κάθε

στή ως στικτή τεχνική

σε μικρά

πλευρά, αλληλεπικαλυπτόμενα κατά το ενα

κουτιά, τσιγαροθήκες, θήκες ρολογιών τσέ

περίπου τρίτο, συχνά διαστάσεων περίπου

πης, κοσμήματα, χτένες και άλλα είδη από

8' 13

καύκαλο

στρογγυλό

ρίων ανά πλάκα, Η θαλάσσια αυτή χελώνα

σύρμα από καθαρό χρυσό ή άργυρο σφυρη

ζει στις περισσότερες τροπικές θάλασσες,

λατιόταν με ή χωρίς προηγούμενη δημιουρ

αλλ'

γία υποδοχών, συνήθως σύμφωνα με γεωμε

έρχεται από το Ανατολικό Αρχιπέλαγος, τις

χελώνας.

(Pique)

Λεπτότατο

ιντσών και βάρους μέχρι

καλύτερη

270

γραμμα

ποιότητα ταρταρούγας

τρικά σχέδια, μέσα στην ταρταρούγα, σαν

Δυτικές Ινδίε ς και τη Βραζιλία, Οι πλάκες

μικροσκοπικά

ταρταρούγας έχουν οστεώδη υφή, που μο

πριτσίνια,

χωρίς

όμως

να

περνούν πέρα για πέρα το υλικό,

Το υλικό που χρησιμοποιόταν και χρη σιμοποιείται και σήμερα για πολλά αντικεί

λονότι σκληρότερη από το κόκκαλο, λιγό

τερο ινώδης και πιο εύθραυστη, δουλεύεται όπως και το κέρατο.

μενα προέρχεται από τις εξωτερικές πλάκες

Οι πλάκες ταρταρούγας αποχωρίζονται

που καλύπτουν το κυρίως στερεό περίβλημα

από το καύκαλο με θέρμανση. Λέγεται ότι

265

σε μερικά μέρη η συλλαμβανόμενη χελώνα

καρφιά χωρίς κεφάλι ή κόλλα, ανάλογα με

ρίχνεται στη

φωτιά και όταν πέσουν οι πλά

το υλικό. Για τα περισσότερα υλικά βάσης

κες της επαναφέρεται στη θάλασσα για να

του είδους αυτού συνιστώνται ιδιαίτερα οι

συνεχίσει τη ζωή της. Οι πλάκες, που όταν

εποξεικές συνδετικές κονίες.

αφαιρούνται από την χελώνα είναι παρα μορφωμένες και ακανόνιστες λόγω της θερ

μότητας, επιπεδώνονται με πίεση και τυχόν ανωμαλίες αφαιρούνται με ράσπα. Για την

ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΞΗΣ PIQuf

Η απλούστερη μορφή διακόσμησης στί

αύξηση του πάοχ.ους ή του μεγέθους τους οι καθαρισμένες

πλάκες,

που

πρόκειται

να

συνδεθούν, σε επαφή η μια με την άλλη,

ξης συνίσταται στη

διάταξη

τεμαχιδίων

στρογγυλού σύρματος σε σχέδια του βασι

ρίχνονται σε βραστό νερό. Η θερμότητα

κού

μαλακώνει το υλικό και ρευστοποιεί την

στιγμών ή κουκκίδων. Τα σχέδια μπορούν

επιφάνειά του, έτσι ώστε όταν τα δύο μέρη

να είναι γεωμετρικά, όπως στη

πιεσθούν ισχυρά αποτελούν ένα στερεό και

εποχή , ή σε οποιοδήποτε άλλο μοτίβο. Στο

ομοιόμορφο

σύνολο.

βασικό υλικό γίνονται τρύπες με διάμετρο

θερμοκρασία

μπορεί

Υπερβολικά

να

κάνει

το

ψηλή

υλικό

υλικού ,

αποτελούμενα

ίση με αυτή του σύρματος.

από

αριθμό

Βικτωριανή

Όταν είναι δυ

αδιαφανές και σκοτεινόχρωμο' κατά συνέ

νατό, σι τρύπες αυτές είναι τυφλές και όσο

πεια, η θερμοκρασία κρατιέται όσο πιο χα

γίνεται του ίδιου βάθους. Μικρά μήκη σύρ

μηλά γίνεται. Θερμότητα, επίσης χρησιμο

ματος από καθαρό χρυσό ή καθαρό άργυρο,

ποιείται και κατά τη

μορφοποίηση του

μια και είναι πιο ελατά, σπρώ'Χνονται στις

υλικού υπό πίεση. Το υλικό μπορεί να κοπεί

τρύπες όρθια με ένα ελαφρό σφυρί. Α ν το

σε τεμάχια με θερμαινόμενα κοπτικά καλού

βασικό υλικό είναι λεπτό, θα πρέπει να

πια, όπως γινόταν για να πάρει τη βασική

υποστηριχθεί κατά τη διάρκεια της εργα

μορφή μιας χτένας. Η ταρταρούγα δέχεται

σίας σε μια επιφάνεια με "Κατάλληλο σχήμα

και κρατάει μια στιλπνή εμφάνιση με κετσέ

όπως αυτή του αμονιού. Ύστερα, τα προεξέ-

σε λειαντιιcό τροχό.

ΔΙ Α Κ Ο ΣΜΗΣΗ

PIQ UE

Σ Ε ΙΆΡΤΑΡΟΥΓΑ.

Ασημ ένια καρφίτσα και σκου λ αρίκια (ιJaguar» από τον

Κ Ε ΡΑΤΟ. ΕΛΕΦΑ Ν ΤΟΔΟΝΤΟ ΚΑΙ ΚΟΚΚΑΛΟ

Η τεχνική στίξης

- Pique είναι μια μορφή

της γενικότερης τεχνικής ένθεσης μετάλ

W. Spratling, Taxco

θεί στη μεταλλική βάση με συνδετική κονία και πριτσί νια. Φωτοrραφία Oppi.

λων που μοιάζει κάπως με τη διαδικασία της

«δαμασκηνής» διακόσμησης αλλά το βασι κό υλικό δεν είναι πια μέταλλο. Ως υλικά

βάσης χρησιμοποιούνται το κόκκαλο, το κέ ρατο, η ταρταρούγα, το ελεφαντόδοντο, τα πλαστικά και διάφορα άλλα υλικά. Αυτά κυκλοφορούν στο εμπόριο και μπορούν να πάρουν τις επιθυμητές μορφές με πριόνι σμα, τορνίρισμα, εγγ λυφή ή σταμπάρισμα

με τα συνηθισμένα εργαλεία και να φινιρι στούν με λιμάρισμα, τρίψιμο με σμυριδόπα νο και στιλβωτικά υλικά, με μηχανικά μέσα

ή με το χέρι. Μερικά υλικά , όπως το ελεφα ντόδοντο και το κόκκαλό μπορούν να βα φούν

επιφανειακά με χρώματα ανιλίνης,

όπως αυτά των υφασμάτων. Τα είδη που προορίζονται για στικτή διcίKόσμηση

Pique

μπορούν να γtνουν κατά μέρη και να συναρ

μολογηθούν μετά τη διακόσμηση με σύρμα . . Η σύνδεση μπορεί να γίνει με πριτσίνια,

266

Μεξ ικό. Τα κοσμήματα είναι δ ια ~

κοσμημένα με κέλυφος ταρταρούγα ς που έχει στερεω~

_. ~

~~; ...,' ~ ~

. . .I·~!.λ·)\Ίo~ \~:~ \ ..',

'jr.λ?;',», :"., ... ; ,, :~ \ . ""f'>r;- . ~(ι. ιι.}'i~". "" \' • -.ν '\ {. im.,~ . \ ~' ;':i;;;x:. . (fl( . ι~. .., ",'Λ. ......,-,ι..l . .". .~~ φ.,;:. ο ""·~I! 1&" _ - •• ~ 1. , •. ;;'00'- ....• • •••! '. ~:.~~ ~... ~:, ~ ~ -~ Ι .,

<.»... . .,">\

.. "

•

1.0 "; , .

_.' ,

'~~'" ',",. ', , .•:w'~' ",'~" t.~., ·r,ι. '~ ~.'IO . "'~ :\ \, '\: '" ι , ~), '.-.. , 1.• :'~~~" ~·sι.,. Α I' .' \·.-.....1 -,'): . . "'4ι~ • .....

••

• . . .......

.... .....

•

.(') •'

" ,

Ι!ΙΙΙ

.....-;'\ J , ....

(

••••••,.,

'. ,;;. ''1.'

. -' '- ....••0 : ... '.' ".

Αγγλικό βικταιριανό περίβλημα ρολογιού της τσέπης από κέλυφος ταρταρούγας διακοσμημένο με καρφιά

Q)δe ο •

σ~ () Θ ο oQee ra οΟ3 φν e ο_Θ.

Κοκκάλινα κουμπιά δεμενα μ ε ασήμι από τον Α.

Διάμετρος:

3/ 4 - 3/ 8 ίντσας.

ΦωίΟΥραφία

Pine.

από χρvσό σύρμα και διάτρητα χρυσά μενταγιόν, σύμ, φωνα με την τεχνική της διάστιξης ή pique. Victoria and A/bert Museurn. LondQtJ, Αγγλία.

Περιδέραιο από στοιχεία ελεφαντόδοντου, δεμένα με χρυσό 18Κ από τον Μ.

Buccelati.

Ιτα λία. που χρησφο

ποιεί συχνά στα κοσμήματα του συνδυασμούς μιας ποικιλίας υλικ(ί)ν. Τόσο τα στοιχεία από ελεφαντόδο

ντο όσο και σ ι πCτΡr.ς τουρκουάζ είναι δεμένα σε σκαμ μένους δαKτiιλιoυς (Μοdelaιοι>ιπσυ διαμορφώθηκαν με

χαρακτικά εργαλεία. Οι πέτρες τουρκουάζ έχουν στε ρεωθεί με κόλλα στο ελεφαντόδοντο, που προβάλλει τα

χαρακτηριστικά ημιδιάφανειας των αφρικανικών και ινδικών χαυλιοδόντων σε διαστολή προς την ινώδη και μονόχρωμη υφ ή του κόκκαλου. Mario Buccel/ati. New York, Η.π.Α .. ΦωΤΟΥραφία 1. Kaufman.

267

Το πίσω μ έρος Ισπα νομαυριτανικ:ης KOσμημαΤOθήΙCης από ελεφαντόδοντο, αρχές 11 οιι μ . Χ. αιώνα (Cordova). ,Τα ασημένια πόδια με εγχάρακτα σχέδια έγιναν πιθα· νώς τον 170 ή 180 αιώνα . Πολλά μ ικρά, λεπτοδουλεμέ να πανώ, μεγέθους περιορισμένου από τη φύση του υλικού, έχουν ενοποιηθεί αρμoνιιcά μ ε μια σχ.ετικώς

απ~ μεταλλOΙCατασΙCευή.

ViC(Or;a and AJbert Museum,

LΊ1ndοn. Αγγλ ία.

Ασημένιο περιδέραιο με μον άδες από ελεφαvtόδοντο

' και έβενο.Β .

Wilson . ΤΟ ελεφαντόδοντο μπορεί να "0-

πεΙ. να τρυπηθεί και γενικά να επεξεργασθε ί ιcατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο δουλεύεται το σκληρό ξύλο.

Amt:rican Craftsmen s Counc;J.

.Ασημένια Παναγία από την Matilde Eugenia Poulat, Mεξιιcό,

1962.

Για τη δημιουργία μιας πλούσιας επιφά

νειας χρησιμοποιήθηκε μια ποικιλία διακοσμητικών ε πεξερ γασιών στ ις οποίες περιλαμβάνονται το τρύπη μα , η χάραξη και η χρήση σύρματος με λίγ η δουλειά ρεπουσσέ. Δουλ ε μένο ελεφαντόδοντο. τουρκουάζ και αμέθυστοι προσφέρουν στο μέταλλο ζω ηρό χρώμα. Φωτογραφία Ορρί. (σι:λ . 2.(9)

268

69<:

ι--

χοντα μέρη του σύρματος κόβονται με μια πένσα και το σύρμα σφυροκοπείται πάλι ~

ελαφρά.

Όταν έχουν εντεθεί με τον τρόπο

αυτό όλα τα σύρματα, ολόκληρη η επιφά νεια λιμάρεται ώστε να γίνει λεία και στιλ βώνεται μηχανικά ή με το χέρι με λειαντικά

και στιλβωτικές πάστες. Είναι επίσης δυνατή η ένθεση μικρών σχεδίων από μέταλλο, που έχουν κοπεί με το χέρι ή με κοπτικά καλούπια και σφραγί δες, σε υλιιcά όπως η ταρταρούγα, το κέρατο και διάφορα πλαστικά. Στην περίπτωση των κοπτικών καλουπιών, χρησιμοποιείται ένα φύλλο μετάλλου στηριγμένο στο άκρο ενός

σκληρού ξύλου ή πάνω σε ένα μολύβδινο μπλοκ και το κοπτικό σφυροκοπείται και κό βει το μέταλλο. Αν χρειασθεί, τα αποκοπτό

μενα κομμάτια ισιώνονται με ένα ξυλόσφυ ρο. Ύστερα, τοποθετούνται όπου πρέπει πά

νω στο βασικό υλικό, το οποίο θερμαίνεται με ένα χάλκινο κολλητήρι ή με μια σπάτου λα που έχει ζεσταθεί σε ένα καμινέτο οινο πνεύματος, μέχρις ότου λιώσει και το δια κοσμητικό μέταλλο βυθιστεί στη

μάζα του .

(Τα διάφορα βασικά υλιιcά απαιτούν ποικί λα ποσά θερμότητας" γι

αυτό συνιστώνται

δοκιμές πάνω σε άχρηστα κομμάτια τους) .

. γ στ ερ α,

το μέΤQλλο λιμάρεται έτσι ώστε

να έρθει «πρόσωπΟ») με την επιφάνεια και

λειαίνεται και στιλβώνεται ή αφήνεται ελα φρά υπερυψωμένο, όπως τα ιcεφάλια των καρφιών.

Με την τεχνική στίξης

- pique

μπορούν

να διακοσμηθούν όλα τα είδη αντικεΙμενων

όπως λαβές μαχαιριών, πηρο υνιών και κου ταλιών από ξύλο, κόκκαλο ή ελεφαντόδο ντο. μικρά κουτιά, χτένες , κουμπιά, κοσμή

ματα,

πετσετοθήκες, κορνίζες καθρεφτών

και πινάκων ,ιcαι άλλα είδη διαιcόσμησης ιcαι τουαλέτας. Η ταρταρούγα μπορεί να

αντικατασταθεί από πλαστικό. Νέες εφαρμογές της ταρταρούγας γ ίνο

νται σήμερα στο Mεξιιcό για την ιcατασιcευή ιcoσμημάτων ιcαι άλλων ιcoμψoτεχνημάτων στολισμένων με ασήμι. Οι πλάιcες της ταρ

ταρούγας ιcρατιoύνται στις θέσεις τους με

Ασημέν ια πόρπη με ένθετα στοιχεία από έβενο και

ελεφαντόδοντο, από τον Ε.

Pardon . American Cra -

ftsmcn 5 Council. Ασημένιο αναμνηστίΚό κύπελλο δ ιακοσμημένο με εναλλασσό μενες «φέτερ) από ελεφαντόδοντο και ξύλο

εβένου. Στην ενδιαμεση στεφάνη είνα ι χαραγμένη μια επ ιγραφή . Coopcr ΓΒιίοπ, Η.π.Α .

270

Un;on Museum

(ΟΓ

che Arts of Deco-

Ιαπων ικός χαλύβδινος προφυλακτήρας σπαθιού (tsuba)διακοσ μημένος μ ε ενθέ μα τα από σύρμα χροοού και συ ντέφι. Μέγεθος: 3 ivtocr; Χ 2 3/ 4 ίντσες. Δω ρ εά Mrs Η . Havemeyer, 1·929. the Η , Ο . Havemeyer Collection. Metropolitan Museum of Art. New York. Η ,Π.Α.

αλλιώς θα καταστραφούν .

Δέρμα και Γερμανικό ασημένιο χρυσ οποί κι λτο κύπελλο. δ ιακο σμημένο μ ε συντέφι και σμάλτο . J 70ς αιώνας . Ύψος:

16 εκατοστά . δ ιάμ ετρος: J Ι εκατοστά. Δωρεά S. de Rotchild. 1922 προς το Μο υσείο CΙυηy, Paris. Γαλλία. Archives Photographiques, ~aissc NationaJe des Monuments Historiques, Paris. Γαλλία.

πριτσίνια

ενισχυμένα

με

συγκολλητικές

Ύφασμα

Τα μέταλλα έχουν χρησιμοποιηθεί από παλιά σε συνδυασμό με δέρμα ή επάνω σ ε ύφασμα για

την

κατασκευή

κεντημάτων.

Ασημένιο δοχε ίο σερβιρίσματος με χερούλι α α πό ελε φαντόδοντο. υπό F. Miller. Το χερούλι συγκρατείται μ ε πριτσίνια . Φωrοrpaφ ία

J. MiJJcr.

κονίες-τσιμέντα. Ανοίγονται τρύπες με δρά πανο που διαπερνούν την ταρταρούγα και το βασικό μέταλλο και σφυροκοπιούνται μέσα σ' αυτές ασημένια πριτσίνια, έτσι ώστε να

συνδεθούν τα δύο υλικά. Με ανάλογο τρόπο αντί

της

ταρταρούγας

στιλ βωμένα

πλακίδια

χρησιμοποιούνται

ελεφαντόδοντου

κόκκαλου ενός κάποιου πάχους. Το ελεφα ντόδοντο μπορεί να στερεωθεί με χρυσά ή

',.

ασημένια καρφιά χωρίς κεφάλι . Είναι όμως δυνατό το προηγούμενο λιώσιμο του άκρου

του σύρματος , έτσι ώστε να σχηματισθεί ένα στρογγυλό κεφάλι και ύστερα η εισα

γωγή του σύρματος σε ΟΠ9ιοδήποτε από τα μη μεταλλικά υλικά του είδους αυτού . 'Είναι περιττό να ειπωθεί ότι τα υλικά δεν μπορούν να υποβληθούν σε θέρμανση μεγαλύτερη από αυτή της θερμοκρασίας που χρησιμο

ποιείται κατά την μορφοποίησή τους, γιατί

271

Χρυσή τουνίκα. Ωεροίι. περίοδος

Chimu,

120ς αιώνας

μ . Χ. Η τελετουργική αυτή τουνίκα. που χρησιμοποιεί

ται σε θρησκευτικές γιορτές, αποτελείται από 30.000 μικρά πλακίδια χρυσού ραμμένα σε βάση από ύφασμα

,..ιήκους

περίπου εκατοστών. Η τουνίκα είναι επίσης

διακοσμημένη με συμβολικά βασικά σχέδια. Migucl Mujica GaIfo, Περού.

CoJ/eccion

Στην Ινδία και σε μερίκές άλλες χώρες τρα

δών, πρέπει, γιυ. να εμποδισθεί το σπάσιμο

βιώνται ακόμα με το χέρι λεπτά μεταλλικά

του νήματος, να τρυπιέται πρώτα το δέρμα

νήματα. Μερικές φορές τα νήματα αυτά τυλί

με ένα μυΤ,ερό εργαλείο εκεί από όπου θα

γονται σε μεταξωτές κλωστές, που χρησι

περαστεί η βελόνα με το νήμα. Εκτός από το

μεύουν ως υποστήριγμα, και άλλα χρησιμο

κέντημα με μεταλλικό νήμα, τα δερμάτινα

ποιούνται όπως έχουν > αν είναι αρκετά χο

είδη ή τα είδη από ύφασμα, όπως π. χ. οι

ντρά.

Όταν χρησιμοπΟΙΟύνται μεταλλικά

ζώνες, πορτοφόλια, τσάντες κ.λπ., μπορούν

νήματα για τη διακόσμηση δερμάτινων ει-

να διακοσμηθούν με μεταλλικά μενταγιόν ή

272

Τελετουργικός σάκκος, Π ερού , Π ερίοδος Chimu. Ι 2ος - 13 0ς αιώνας μ.Χ. Ραμένος με τρυ πημένες και δ ι ακο σμημένες μ ε ρεποοοσ έ πλάκες χρυσού. CoIlection Μί guel Nujica GaHo, Π ερού. ΦωΤΟ Υραφία Ρ. Bίjrebcer. BruxeJ/es. Βέλ ΥΙΟ.

Π ερσική δερμάτινη ζώνη 180\.1 - 1 90υ αιώνα . Δ ιακο σμημένη με μ ε τα λλ ι κά στολίδια και «κρεμαστάρια », που συγιφατούνται με κορδόν ια από δέ ρμα . Metropo/iΙΒΠ MuseunI of Art. New York. Η. π.Α. Κληροδότημα Ε.

Moore. 1891.

πλατυκέφαλα καρφιά. Α ν το μέταλλο έχει κατά διαστήματα κοντά στην περιφέρ ε ιά του μικρές τρύπες, μπορεί εύκολα να ραφτεί στο στηρικτικό υλικό. Τα καρφιά μπορούν

να στερεωθούν στο δέρμα με το κόλλημα στο κάτω άκρο τους ενός κυλινδρικού στελέ χους με κοχλιωτή κατάληξη και τη χρησι μοποίηση ενός μικρού παξιμαδιού , όταν η κατάληξη έχε ι δ ιαπεράσει το δέ ρμα . Το πα ξιμάδι μπορεί να στερεωθεί και μόνιμα με το λιώσιμο μιας μικρής ποσότητας κολλητι κού γύρω από αυτό με ένα χάλκινο κολλητή

ρι. Καρφιά με δύο σκέλη (σε σχήμα φουρκέ τας) χρησιμο πο ιούνται σε μεγάλη κλίμακα για τη στερέωση μεταλλικών στολισμάτων σε οποιαδήποτε επιφάνεια. ακόμα και με ταλλική, στη βόρεια Αφρική και την Ανα τολή . Η σχισμένη κεφαλή το υ «καρφιού» κολλιέται στο πίσω μέρος του στολι δ ιού, γί-

273

σματα από στιλβωμένο καθαρό χρυσό, που

ρα'βόντουσαν στο ύφασμα σαν μερικώς αλ ληλεπικαλυπτόμενα «λέπιω~.

Πολύτιμοι

Kai ημιπολύτιμοι λίθοι Το μέταλλο συνδυάστηκε με τις πολύτι μες και ημιπολύτιμες πέτρες από την πρωτό

γονη ακόμα κατάσταση του ανθρώπου. Η διεξοδική εξέταση των πολύτιμων λίθων και της χρήσης τους στην κοσμηματοποιία και στην κατασκευή άλλων διακοσμητικών ει

δών είναι κάτι που ταιριά'ζει σε ένα ειδικό βιβλίΟ και βρίσκεται έξω από την περιοχή Ισπανομαυριτανική δερμάτιγη θήκ η Κορανίου ποικιλ μένη,με ασημi:νιο σύρμα. Φi:ρει το έμβλημα των βασιλέ ων τής Granada ((Μόνος ο Θεός ε ίναι ο κατακτητής »

κα ι πιθανώς ανήκε στον Mohamed Abu AbduIlah (Βο abdie), τον τελευταίο Μαυριτανό βασιλιά της Granada (1486-1492). Metropolitan Museum of Arι, New York, Η.ΠΑ , Rogers Fund, 1904.

κάλυψης του παρόντος τόμου. Στη βιβλιο γραφία, στο τέλος του βιβλίου , ο ενδιαφερό μενος θα βρει αρκετές παραπομπές. Οι πέτρες μπορούν να συνδυασθούν με τα μέταλλα και με άλλους τρόπους, εκτός από αυτούς που χρησιμοποιούνται κατά την κα τασκευή των κοσμήμάτων. Γίνονται σήμερα

σύνθετα προϊόντα, όπου διάφορα μέταλλα

παίζουν ένα περισσότερο ή λιγότερο σημα ντικό ρόλο. Τα γνωστά μωσαϊκά με μαρμα ροψηφίδες ενω μένες με τσιμέντο, που χρη σιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα για την κατασκευή δαπέδων, μπορούν να κατανεμη

θούν σε χωρίσματα με ένθετα ελάσματα ορεί χαλκο υ, διαταγμένα με διακοσμητικό τρόπο και στιλβωμένα εκ των υστέρων, έτσι ώστε

να έρθουν «πρόσωπο» με το δάπεδο. Είναι Βραδυνή τσά ντα διακοσμημένη από τους Ganeshi Lal της βιοτεχνίας Zari στην Agra, Ιν δ ία . Η δια

and 'Sons

κόσμηση έχει τη μορφή κεντήματος με χρυσές και ασημένιες κλωστές, κατά την τεχνική που ασκείται

στη:v Ινδία με το όνομα

Zari.

ΦωΤΟ Υραφία Ορρί.

νεται μια διαμπερής τρύπα στο βασικό υλι κό, το καρφί σπρώχνεται μέσα στην τρύπα

και τα δύο σκέλη του στελέχους ανοίγονται σε αντίθετες κατευθύνσεις και επιπεδώνο- , νται. Αυτό αρκεί για τη συγ κράτηση του

οποιουδήποτε στολιδιού στη θέση του. Τα «καρφιά») έχουν το πλεονέκτημα ότι μπο ρούν να αφαιρεθούν, αν χρειαστεί η αντικα

τάστασή τους ή όταν φθαρεί το στη ρικτικό υλικό.

Λεπτά μεταλλικά πλακίδια για τη διακό σμηση υφασμάτων χρησιμοποιηθηκαν σε

μεγάλη κλίμακα από τους Αμερινδούς και τους Ίνκας. Οι Ίνκας διακοσμούσαν ολό κληρες φορεσιές με μικρά τετράγωνα ελά-

274

Ασημένιο δαχτυλίδι με πέτρες τοu ρκο uάζ, σχεδιασμf. νο για το μεσαίο δάχτυλο από τ ην

Saara Hopea Untracht. Κατασκ ευάστ ηκ ε από την εταιρεία KultascpanJίikc Ossian Hopea,Porvoo, Φινλανδία. ΦωroΥραφία Sircn.

Βωμός από χυτό ορείχαλκο με ιc:ρυστάλλινη μορφή του Parνanatha, το\) εικοστού ψίτο\) Τirthankara . Κατα σKεUΆστηKε στο Jaipur, Rajasthan, Ινδία, 1572. ·Υψος:

25 περίπου εκατοστά. Victoria and London, ΑΥΥλία.

ΑJ/κτΙ Mus~um,

275

Χρυσή

(22

ιcαρατιών) νειcpιιcή μάσιcα δ ιαμορφωμένη με

τε"χνική ρεπουσσέ του Αιγύπτιου Φαραώ

',1~'~~~' Αι

Tutenkhamon

("χωρΙς τη γενε ιάδα). Η νεKριιcή μάσιcα καλύπτει το επά

-:.-ιι.

νω μέρος της μούμιας του βασιλιά. που βρισκόταν στο τρίτο εσωτερικό φέρετρο . Και το φέρετρο ήταν κατα

σιc ευασμ ένo από συμπαγή "χρυσό (πά"χους περίπου 3 "χι λιοστών) . Η μάσκα, χου έ"χει ύψος 50 περΙπου εκατο στών, είνα ι διακοσμημένη με λάπις λαζούλι, μπλε υελώ

",-

.-." ..

. _

_.... ~

'-,

ι'

.,. Α :f.", .. ,ι.. ...,_,'.. ~ ~ 'r.ί~"

'-..;; ' .• ':r..

'Ρ .'.,

και η σ"XεΤΙΙCή εργασία έμριαζε με τη διεργασία επl

-'. ----... ~\,,'\ Ι . -~γ{ ~., \.ι.~h~!( ', ν 'ΙΙι ... .'Ρ !fιi;,.'!. "

σμάλτωσης

•

δη μάζα, Kα~νηλιανoύς και πράσινη ορεία κρύσταλλο . Η ένθεση ημιπολύτιμων λίθων στο μ έταλλο χρησιμο ποιόταν πολύ στην Αίγυπτο της Δυναστικής περιό δου

Cloisonne που αναπτύχθηκε

αργότερα στην

ιστορία τη ς τέχνης . Συλλcryή Μουσείου Καίρο υ . Φω ΤΟΥραφία Η. Burton, MctropoJitan Mdseum of Art. New York, Η.ΠΑ.

,. Σύγ"χρονο ασημένιο βρα"χιόλι από - το

Kairo

της Αιγύ

πτου . Η υφασμένη ταινία κρατάει ένα μενταγιόν ποι κιλμένο με τουρκουάζ με ανάγλυφες παΡC;Ιστάσεις και πρόσθετα στολίδια από ασημένιο σύρμα . ΦωΤΟ Υραφ ία Ορρί.

276

~ \~!ι .. .:. _' ~.../ι ,._ι"

" ' . ' σ'~" . .~'-" . ~\;" o·.~· .

.,. " ,./

'.~,

•

.•

. .).~ , \ ~' ) ;, \'!ι.,.,Λ~ . ,. ~

-. -'/Ρ' ,- Ι . ~ "

•

~ ...

", -JIι '. ' .~ 'ι\~

.,........

"4-

\.'}"-:':.~~\· ι ' Jo .::RB ~.

Ο κύριος και η κυρία

Homer Vacit,

Ινδιάνοι χειροτέ

χνες αργύρου Ζυί\ί στο εργαστήρι τους στο

Pueblo,

Νέο Mεξιιcό . Στερεώνουν πέτρες τουρκουάζ σε κοσμή ματα . Είναι ευδ ιάιφιτες ανεπεξέργαστες πέτρες ιcαι πέ τρες στερ εω μένες σε ραβδιά σελλάις, έτοιμες για στίλ

βωση . Στο μέσο του πάyιcoυ βρίσκεται ένα απλό λυχνά ρι οινοπνεύματος, που έΥινε από ένα σκεπαστό Υυάλινο

δοχείο με φl)τί λ ι που βγαίνει από μια τρύπα ΤΟI) καλύμ ματος . Η φλόΥα χρησιμοποιείται Υια τη θέρμανση και τήξη ΤΟI) σ ελλάκ ή του βουλο κεριού που συΥκρατ εί τις πέτρες . ΦωτσΥΡαφ ία

J. Mucnch.

Ινδιά.νικο περιδέραιο και καρφίτσα τής φυλής Ζυπί , Νέο Μ εξικό , μ ε ο μάδες λ ίθων τουοκοΟΟζ δε μένων μ ε ασήμι. ΦωΤΟΎραφία

J Muench.

,,,

Χρυσά σκουλαρίκια με μωσαϊκά ενθέ ματα τουρκουάζ,

χ ρυσ άκολας. οστράκου, m.ιρίτ'l. γύψου και ενός ορυ · κτού ανεξα κρίβω τη ς ταυτότητα ς . Κατασκευάστηκαν στο Περο ύ κατά .ην περίοδο Mochica. American

Museum of Natural

Hisιory,

New York,

Η.Π.Α.

Χρυσό δαχτυλί δ ι 18 καρατιών με αιΟαλώδη χαλαζία από τον Β . Gard berg, Φινλανδία. Φωω Υραφία Stυdio

Wcndt. Hc/sinki,

Φινλανδία.

Ι νδιάνικη ασ ημ έν ι α καρφίτσα τη ς φυλής ΖυΩ ί, ΝΙο

Μ εξ 1Κό που παριστάνει τη μ ά σκα ενός χορευτή του χορού τη ς αντιλόπης. Ένθετα κο μμάτια το υρκουάζ. μαύρου κρ υσ ταλλ ι κού άνθρακα -τζετ και ο στρ άκου. 'Υψος: 3 3/ 8 ίντσες . Museum o{ theA mcr;can lndian. H eye Foundarion, Ncw York, Η. π. Α .

27~

ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΕΛΕΦΑΝTlΔlογ ΜΕ ΗΜΙΠΟΛγ TlΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ

1. Το μέρος της επιφάνειας που προορίζεται για διακό· σμηση με άλλο τρόπο καλύπτεται με ρητίνη λάκας "(10 να τφοστατευθεί κατά τη διάρκεια της στερέωσης των ημιπολύτιμων λίθων . Λωρίδες μαλακού ιcαθαρoι> χρυ σού (στο αριστερό της εικόνας) κόβονται και μετά την τοποθέτηση "άθε λίθου σπρώχνονται στα κενά γύρω από την πέτρα . Η τεχνική αυτή ονομάζεται δουλειά

Khundum. ΜπορεΙ να χρειασθούν περισσότερα ελά σματα ανά πέτρα . ' Υοτερα, το μέταλλο ((στρώνεται», για να κρατήσει την πέτρα στη θέση της. 2. Επισμαλτωμένο και στολισμένο με πετράδια ελεφα ντάΙCl κατασκευασμένο στο Jaipur, Rajasthan ΙνδΙα, που διαΚ:OσμηθηΙCε με πέτρες όπως περιγράφηΚΕ παρα πάνω. Το τεμάχιο συμπληρώνεται με ένα πέρασμα με

επιπεδωτικό εργαλείο, 1ια να εξασφαλισθεί η καλή συ γκράτηση των πετραδιών, ΙCαι με την αφαΙρεση της λάκας με ζεστό νε ρό. Φωτοτραφίες Ορρί.

Κόσμημα από πράσινο νεφρίτη λίθο από την Ινδία της μΟΥ"(ολικής περιόδου. Το κόσμημα είναι στολισμένο επιφανειαιcά με πολύτιμους λίθους, σύμφωνα με μια διεργασία που χρησιμoπoιήθηιcε αποτελεσματιtcά από

τους Ινδούς τεχνίτες . Οι υποδοχές των πετραδιών οκά φθηtcαν οτο νεφρίτη και σ ' αυτές στερεώθηκαν με συν δετική κονία οι πολύτιμοι Aiθot. Το πλαίσιο καθαρού

χρυσού που περιβάλλει κάθε -πετράδι έγινε με σπρώξι μο διαδοχικών, λεπτών «κορδονιώνν, στο απομένον διά κενο και «στρώσιμο» με επιπεδωτικό εΡΥαλεΙο. Arch-

;ves PHotographiques, Caisse NationaJe des Monuments Historiques. Paris, Γαλλία.

279

Ασημοποίκιλτη εικόνα του Nepal, Ινδία, 19 0ς αιώνας . Ο Βούδας καθ ισμ ένος σε ένα θρόνο σχήματος λωτού

δοξάζετα ι από αγγέλους Γαλλικό χρυσό κάλυμμα ΕυαΥΥελίο\.1, το\} 120\.1 μ . Χ. αιώνα. Μήκος: 10 ίντσες, πλάτος 8 3/ 4 ίντσες. Το κα· λυμμα είναι από ξύλο δρυός σΚΕπασμένο οτην εμπρός και τις πλευρικές επ ιφάνειες με μικρά πανώ και ταινίες 'Χρυσού . ΕΙναι δ ια κοσμημένο με δουλειά ρεποοοσέ και σύρματος και με ένθετα ημιπολύτιμα πετράδια. Το μέ· ταλλο είναι καρφωμένο στο ξύλινο υπ όστρωμα. Victo· ria and A/berι Museum, London. ΑγΥλία.

280

(apsaras). Η γέννηση του Βού·

δα ενώ η μητέρα του Maya στηρίζεται στο ιερό δέντρο Βο (κάτω δεξιά). Φαίνονται επίσης προσιαινητές. Όλη η επιφάνεια αποτελείται από σύρμα και πλαίσια που

συγκρατούν ημίπολίιτψα και πολύτι μα πετράδια όπως ΙC:Oράλια, νεφρΙτες, όστρακα, τουρκουάζ, μαργαριτάρια

και διαμάντια. Πολλά από τα πετράδια είναι δουλεμέ· να . Το εΙδος αυτό δουλειάς γνωστό ως Jadau, γίνεται

ακόμα στο ίντσες. Η.π.Α.,

Nepal. Ύψος : 14 1/ 2 ίντσες, πλάτος: 121 / 4 Metropolitan Muscum of Art, Ncw York, Kennedy Fund. 19/5(σελ. 281).

ISi

Χρυσό άγαλμα-λειψανοθήκη του Αγίου Φουά στο θη σαυροφυλάκιο του ιcαθεδΡΙKoύ ναού το υ Conques, Αν

eyron,

Γαλλία . ·Εργο του ΙΟου-! lου αιωνα. Διακοσμη

μένο με πετράδια κρυσταλλικού άνθρακα και με κρύ σταλ λο , το πρωιμο αυτό μεσαιωνικο αριστούργημα

85 ειcατoστων. Archivcs Photographiqucs, Caissc Nationale des Monume'ncs Historiqucs, Paris,

έχει ύψος Γαλλία.

Δεξιά λεπτομερειακή άποψη του αγάλματος του Αγίου Φουά.

282

Διακοσμητικό πόμολο πόρτας των αδελφών

Los CastiI-

από ορείχαλκο κω ένθετο ημιπολύτιμο υλικό στε ρεωμένο με συνδετική κονία σε υποδοχές του μετάλ

λου. Μήκος: 18 περίπου ίντσες. Το μοτίβο είναι εμπνευσμένο από σχέδια της εποχής των Αζτέκων . Φω ΤΟΥραφία Ορρί.

Επιτραπέζιο ανθοδοχείο από μπρού ντζο και γυαλί κα τασκ ευασμένο στο υαλουργείο Marinha Grande, Ιί sboa, Πορτογαλία κα ι σχεδιασμένο από την Nepir Ltd, New York , Η.Π.Α. Η λι ,ωμένη φυσαλλίδα γυαλιού φυ

σιέται κατευθείαν στη μετα λλ ική φόρμα και ύστερα Χερούλι πόρτας από ορείχαλκο με μωσαϊκή ένθεση πράσινης πέτρας από τους αδελφούς Los CastiIlo, Taxco, Μεξικό. ΦωΤΟΥραφία Ορρι:

επεξεργάζεταί γία να πάρει την τελική μορφή . Φωτο Υραφία 8am Meinkold.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΝΘΕΣΗΣ ΟΡΥΚΤΩΝ Ι . Η τεχνική που φωτογραφήθηκε από τον συγγραφέα, έχει αναπτυχθεί από τους αδελφούς Los Castillo στο

Taxco,

Μεξικό. Τεμάχια κελυφών σαλιγκαριού λειο

τριβούνται για να ταιριάξουν στο σχήματος λουλου

διού πόμολο πόρτας από δίσκο ορείχαλκου. Οι κοιλό τητες που δη μιουργούν τα υπερυψωμένα άιcρα γεμίζο

νται με μια χρωματιστή Kό~λα, όπου θα καθίσουν τα θραύσματα κελυφών. Για να διατηρηθούν τα τεμάχια

αυτά κρύα και να προληφθ'εί το σπάσιμο τους από τη l θερμότητα τρΊβής που εκλύεται κατά τη λείανση. στά ζει συνεχώς νερό στον λειαντικό δίσκο που είναι προ σαρμοσμένος στο ηλεκτρικό μοτέρ. 2. Μετά τη σκλήρυνση της ιcό λλας, το (<μωσαϊκό» επι πεδώνεται με το να τοποθετηθεί το τεμά-χto σε ένα τάκο από μαλακό ξύλο, που απορροφά τις κρούσεις και η επιφάνειά του λειαίνεται μ ε ένα κομμάτι σμυριδόχαρ το. ΦωΤΟΥραφίες Ορρί(σελ. 284).

2Η5

Γαλλικό κηροπήγιο της Λοθαριγκιανής περ ι όδου κα τασκευασμένο από μπρούντζο, στολισμένο με διακο σμητική κρυστάλλινη σφαίρα . Μέσα του 120υ μ.Χ. αιώ να. ·Υψος : 8 3/ 8 ίντσες. Me tropolίtan Museum of Απ, New York, Η.π.Α. Rogers Fund. /950.

286

επίσης δυνατή η ένθεση στο μωσαϊκό με

τραχε ιά . Το τελικό στίλβωμα γίνεται με ένα

ταλλικών φύλλων σε διάφορες μορφές.

λειαντικό τροχό, σε συνδυασμό με έ να μίγ

Ουσιαστικά, το ίδιο σύνθετο σύστημα

μα οξειδίου του κασσιτέρου και νερού. Ο

ανόργανου υλικού και μετάλλου χρησιμο

τροχός

π ο ιε ίται σήμερα από το υς αδελφούς

υγρός.

Castillo

πρ έπε ι

να

διατηρείται

συνεχώς

·Οταν κρίνεται επιθυμητό, μετά τη

του Μ εξ ικ ού, γ ια τη δημιουργία

στίλβωση, η μ εταλλ ική ε πιφάν ε ια επιχρυσώ

χερουλιών για πόρτες και συρτάρια , θυρεών

νεται σε λουτρό επιμετάλλωσης, που δεν

και άλλων ε ι δών. Το σ ύ στημα που χρησι

απαιτεί μεγάλη θέρμανση. Η δ ιε ργασία τη ς

μοποιε ίται στο Μεξικό έχει ως ακολούθως:

επ ιμ ετ άλλωση ς δεν θα επηρεάσει τις πέτρες ,

στο

Taxco

Το μ εταλλ ικ ό μ έρος μ ορφώνεται μ ε εργα

το κερί ή το τσ ιμέντο. Για π ε ρισσότερες λε

λεία ή χυτεύεται ε ίτε σε ένα τεμάχιο είτε σε

πτομέρειες

δ ιάφορα τεμάχια,που συνδέονται με ετερο

στις εικόνες που συνο δεύουν το κείμενο.

αναγνώστη ς

παραπέμπ εται

γενή σ υγκόλληση . Κοίλες υποδοχές στην ε πιφάν ε ια ή στα τοιχώματα του μεταλλικού σύρματο ς γεμ ί ζονται με χρωματιστές πέτρ ες

και το αποτέλεσμα του συνδυασμού θυμί ζε ι τη δουλε ιά

Ο ι αδελφοί

Castillo

έχουν αναπτύξει μια

στη δ ια

ενδ ιαφέ ρουσα μέθοδο χρησιμοποίησης για

κόσμηση μ ε σμάλτο. Η υποδοχή των λίθων

δ ιακοσμητικούς σκοπούς του κελύφους με

champleve

·Εvθεση κελυφώv σαλι γκαριού

cloisonne,

γεμίζεται πρώτα κάπως κάτω από την επιφά

ρικών ε ι δών σαλιγκαριού, που έχουν ένα

νεια με πίσα ή βουλοκέρι, όπου στ ε ρεώνο

ο μοιό μορφο ιριδισμό και δέχονται μια ικα

νται ύ στ ερα ο ι πέτρες, μ ε θέρμανση του με

νοποιητ ική

τάλλου από το κάτω μέρ ος, η οποία μαλακώ

χρησ ιμο πο ι ε ίται

στίλβωση .

νει το συ νεκτικό υλ ικό και επιτρ έπει τη δη

κα ι σε πολ λά άλλα είδ η όπως οι δίσκοι , τα

σε

μ έθοδος

διά φ ορα

αυτή

κοσμήματα

μιο υργ ία ενός ανθεκτικού συνό λου. Για μια ·

πιάτα, τα υδροδοχεία και τα βάζα. Τα κομμά

τέτ ο ια θέρμανση μπορεί να χρησιμοποιηθεί

τια του κελύφους κόβονται, στιλβώνονται

ένα (<μάΤH~.

Έπειτα, τα δ ιάκενα ανάμ ε σα

και τ αιριά ζον ται χρωματικά σ ε σχέ ση με το

στις πέτρες γε μί ζο νται με τσιμέντο,που έχε ι

αντικ ε ίμ ενο, στο οποίο θα χρησιμοποιη

χρωματισθεί έτσ ι ώστε να ταιριάζει μ ε τις

θούν.

πέτρες. Το τσιμέντο μπορε ί να χρωματισθεί

τους μ ε συνδετικό τσιμέντο και είτε λειαί

μ ε χρωστ ικ ές σε μ ορφ ή σκόνης, που αναμι

νονται ώστε να έρθου ν πρόσωπο μ ε την επ ι

γνύεται με τη σκ όνη του ξηρού τσιμέντου

φάνεια του βασικού υλικού είτε αφήνονται

πριν προστεθεί το νερό.

όπως έχου ν για να αποτελέσουν μια ανώμα

·Υστερα,

στ ε ρεώνονται

στη

θέση

Η ειι ιφάν ε ια τρίβεται έπειτα με ένα λεια

λη ολική ε πιφάνεια. Βλέπε σχετικά και στις

ντικό τροχό συνθετικού κορουνδίου ή σμύ

φωτογραφίες που συνοδεύο υ ν και συμπλη

ριδας, έτσι ώστε οι πέτρες και το τσιμέντο

ρώνουν τ ο κείμενο, όπου δίνονται χαρακτη

να έ ρθουν «π ρόσωπω~ με την ε πιφάνεια το υ

ριστικά δείγματα του τρόπο υ αυτού διακο

μ ε τά λλου. Η όλ η επιφάνεια μέν ε ι θαμπή και

σμητικής δουλε ιάς .

2g7

ΝΌvvν l.3:W NUl ::iH::iHI Ο II ΟΦd Ο W ::iH)lINVXHW IΟVΟΘ3W

Μηχανική Επεξεργασία του Αργύρου

Η μηχανική επεξεργασία του αργύρου ή

ένα είδος έκτασης, η τεχνική της εμβύθισης

η τέχνη του δοσίματος σε μεταλλικά φύλλα

μιας μορφής για τη δημιουργία ενός αντι

διάφορων

μορφών με τη χρησιμοποίηση

κείμενου που μπορεί να δεχθεί έναν όγκο

σφυριών. αμονιών και άλλων εργαλείων εί

υγρού, στηρίζεται στην άσκηση δύναμης

ναι μια αρχαία τέχνη, που άρχισε με τον

επάνω στο μ~ταλλo από την κοίλη πλευρά,

άργυρο χωρίς να περιορίζεται σ' αυτόν, μο

έτσι ώστε να σπρωχθεί προς ένα καλούπι ή

λονότι χρησιμοποιείται πάντα σε μεγαλύ

σε ένα σακκί άμμου, ή στην άμεση σφυρηλά

τερη από κάθε άλλο υλικό κλίμακα, Με μι

τηση μιας μεταλλικής επιφάνειας.

κροτροποποιήσεις μπορούν να υποβληθούν

Όπως

και στα άλλα είδη συμπίεσης, έτσι και στην

σε παρόμοια επεξεργασία και άλλα μέταλ

εμβύθιση

λα, όπως ο χρυσός, ο χαλκός, ο ορείχαλκος,

φύλλο με πάχος μεγαλύτερο από αυτό του

το αλουμίνιο και ο σίδηρος.

φύλλου που προορίζεται για υπερύψωση,

πρέπει να χρησιμοποιείται ένα

Υπάρχουν δύο βασικές μέθοδοι μορφο

μια και η πρώτη λεπταίνει το φύλλο, ενώ η

ποίησης' μετάλλων με τη χρησιμοποίηση

δεύτερη το χοντραίνει. Συνδυασμοί τφν δύο

σφυριών. Η μια στηρίζεται στη συμπίεση

βασικών μεθόδων δεν είναι σπάνιοι . Είναι

και περιλαμβάνει τεχνικέ ς όπως η υπερύ

δυνατό να αρχίσει κανείς μια μορφή με εμβύ

ψωση, η ρυτίδωση και η Ολλανδική υπερύ

θιση ή άλλη παρόμοια τεχνι κή μορφοποίη

ψωση. Η άλλη μέθοδος στηρίζεται στην

σης του μετάλλου στο βασικό του σχήμα

έκταση - το τέντωμα

του μετόλλου και ΠΕ

καινα συμπληρώσει τη διαμόρφωση με ρυτί

ριλαμβάνε.ι τεχνικές όπως η μορφοποίηση

δωση ή κάποια άλλη τεχνική υπερύψωσης.

σε σάκκο άμμου, η εισχώρηση σε καλούπι

Αλλά πολλές φορές η όλη μορφή δημιουρ

και το «σιδέρωμα)}.

γείται με μια και μόνη μέθοδο.

Η υπερύψωση ενός σχήματος είναι μια μέ θοδος δημιουργίας κοίλων σχημάτων με την

οποία ένα επίπεδο φύλλο μετάλλου μετατρέ

ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ

πεται με συμπίεση σε μια κοίλη μορφή

ΣΤιΣ ΔΙΕΡΓ ΑΣΙΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

οποιουδήποτε σχεδόν ·περιγράμματος. Το μέ

Η διεργασία που χρησιμοποιείται για τη

ταλλο μορφοποιείται στο επιθυμητό σχήμα

μορφοποίηση ενός αντικείμ ε νου προσδιορί

κατά μικρά στάδια, με σφυρηλάτηση πάνω

ζει σε ένα μεγάλο βαθμό και το είδος του

σε αμόνι , έτσι ώσΤΕ να εξασφαλίζεται η

μετάλλου που θα χρησιμοποιηθεί. Για τις

απαιτούμενη ενέργεια συμπί ε σης. Τα χτυπή

εργασίες υπερύψωσης, τα πιο κατάλληλα πά

ματα

χη είναι τα

κατευθύνονται

κυρίως

στην

κυρτή

14, 16

και

18 B&S.

Σε ειδικές

επιφάνεια της φόρμας. Τα πιο πολλά από τα

καταστάσεις χρησιμοποιούνται τόσο μεγα

είδη που γ ίνονται με ανύψωση είναι χωρίς

λύτερα όσο και μικρότερα πάχη. Για την

ραφή , ή γίνονται σε ιδιαίτε ρες μονάδες χω

εμβύθιση , που είναι μια διεργασία έκτασης,

ρίς ραφή, που συνδέονται μεταξύ τους με

χρειάζονται μεγαλύτερα πάχη φύλλου

ετερογενή συγκόλληση.

B&S

Βασικώς, αποτελούνται από παραλλαγές

(14

παχύτερα). Κατά την κατασκευή

ενός μπω λ

- μιας «λεκάνης» - με εμβύθιση, η

κυλινδρικών, κωνικών ή ελεύθερων καμπύ

διάμετρος του μεταλλικού τεμαχίου παραμέ

λων μορφών,που όλες τους ε ίναι ικανές να

νει σχεδόν αμετάβλητη πριν και μετά την

κρατήσουν ένα κάποιο όγκο υγρού. Τα δο

επεξεργασία.

χεία αυτά μπορούν να είναι ρηχά ή βαθειά.

μπωλ μ ε υπερύψωση, το μέγεθος του αρχι

Μια διεργασία, που ουσιαστικώς είναι

290

Κατά

την

κατασκευή

ενός

κού μετ αλλικού δίσκου προσδιορίζεται με

Για το κόψιμο όλων των ειδών μετάλλου σε μορφή φύλλου (αριστερή φωτογραφία) . Ψαλίδια χεριού: Ι.

Επίπεδο ευθύ ψαλΙδι. ολικού μήκους 7", 2. Επίπεδο ψα· λίδι ελασμάτων με ευθείες πλατειές λεπίδες ολικού μή. "ους 11" και μήκους λεπίδων 2 1/ 2.... 4. Χειροψάλι δο με καμπυλωτές λεπίδες για κόψιμο κολλητικού, μήκους λεπΙδας 3 " ιcαι ολικού μήκους 12 1/ 2",5. Ψαλίδι Ίενι· κης χρήσης, μήκους λεπίδας Ι

7", για

3/ 4" και ολικού μήκ ους

ιcόψιμo καμπύλων και ευθειών γραμμών . 6. Ψαλί δι κυκλικών σχημάτων με ρυθμιζόμενο κοχλιωτό άξο να ολ ικ ού μή1(O~ Ι2· ι

μήκος λεπίδας Ι

3/4"

Ψαλίδι κοσμηματοποιού μ ε

ιcαι ολικό μήκος

7''.

3 ::ί

."",'1"

5 1 2

~r-. ~

Ελ α τη ριωτός δ ιαβήτη ς , πωλούμενος σε μήκη

χου ε π ι φα νε ιών μ ε !iοηθητικό οδη γό στ ερεού μcνο με

και

σφΙΎκτήρα στ η β άσ η . ΤΟ αντικ ε ίμενο τοποθετε ίται σε επαφή με το ιχνογραφικό εΡΎαλείο και στρέφεται ή , αλλιώς, ολό κληρο το όΡΎανο κινείται σε επαφή με το α ντικε ίμενο που ε ίναι στερ ε ωμ ένο σε καρφωτή βάση

3", 4"', 5" 6'" , 2. Διαβήτης με μο ι ρογνω μόν ιο 6"', με σκ λ ηρυμέ νες μύτες , 3. ·Ο ΡΎ ανο προσδιορισμο ύ κλίση ς επιπέ δων για τον έλεΗΟ ακμών σε υπερυψωμένα τμήματα αντι

κε ιμ έ νων , 4. ΌΡΎανο ελέγχου ε πιφα νε ιών , χρησιμ ο ποιούμ ενο σε σ υνδuα σμό με μ ολύβ ι , 5. ·Οργανο ελέγ-

που στ ηρίζετα ι στον πάγκο.

Ψαλί δ ια π άγκου: Ι . Για χρήση στερεωμένο σε μέγ Ύενη. Το ένα χέ ρι δουλεύε ι το ψα λίδ ι ε νώ το άλλο πρ ο

ωθεί το μ έ ταλλ ο στα σαγόνια του,

2. Τα μοντ έλα αυτά

έχουν προσθαφαιρούμενους βραχίονες με διάταξη ασφάλειας, για τη ν αποφυγή ατuχη μάτων, μια τρύπα για την υποδοχ ή κοχτικής ράβδου και ένα βραχίονα για το κράτημα τ συ μετάλλου .

292

Σφυριά υπερύψωση ς:

--Ί

---~~ ο

Ι . Σφυρί ε κτύπωση ς,

ΣφυρΙ

υπερύψωσης. 3. Σφυρί επ:ιπέδωση ς, 4. Σφυρί τoπ ι ιc ή ς επ ιπ έδωσης ( είδος σφ υριού επιπέδωσης) . 5. Σφυρί στα· θεροπ:ο ίηση ς.

ΠΟ»,

Σφυρί υπερύψωσης,

Σφυρί Εκ τ ύ πωση ς ιcαι

δημιου ργίας θολοειδών σχημάτων,

Στενό σφυρί εΙCτύ·

πωσης. 10. Σφuρ ί έπιπtδωση ς, Ι Ι . Ράφι σφυριών.

Σφυρί υ π ε ρ ύψωσης με στ ενό ((πρόσω-

293

την πρόσδοση του βάθους του σχήματος

τοποθετείται διαγωνίως στο τετράγωνο ένας

στη μεγαλύτερη διάμετρό του. Οι διαστά

μεταλλικός χάρακας και η γραμμή χαράζε

σεις μπορούν να μετρηθούν από το κατα

ται ελαφρά με ένα μυτερό εργαλείο. Το ίδιο

σκευαστικό σχέδιο, που είναι χαραγμένο

γίνεται και με την άλλη διαγώνιο. Το ση

στο χαρτί.

μείο τομής είναι το γεωμετρικό κέντρο του

Κανονικά, το πρώτο βήμα της προετοι·

τετραγώνου

- και σημειώνεται με ένα μυτερό

μασίας της κατασκευής μιας κυλινδρικής ή

ζομπά και σφυρί. Αυτό είναι χρήσιμο ως

κωνικής μορφής από ένα δίσκο μεταλλικού

σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές μετρή

φύλλου είναι η κοπή ενός τετραγώνου με

σεις και αφήνεται στο εξωτερικό, κάτω μέ

ακριβείς διαστάσεις, αρκετά μεγάλου, ώστε

ρος του τελειωμένου αντικείμενου. Το να

να περιέχει τη διάμετρο του δίσκου με τη

αφήνεται άθικτο το σημάδι αυτό αποτελεί

μικρότερη δυνατή απώλεια υλικού . Έπειτα,

παράδοση των τεχνιτών κατασκευής κοίλων

Αμόνια με στελέχη: Ι. Αμόνι ρυτίδωσης, μήιcoυς ]4~,

Αμόνι με στέλεχος, μήκους

12", 3.

Αμόνι με επίπεδο

και με στρογγυλεμένο άκρο. μήκο υς 12'", 4. Αμόνι με επίπεδο και με στρογγυλεμένο άκρο μήκους 10 .... 5. Δι· πλοκωνικό αμόνι. με ένα βραχίονα 8" και μαντρέλ μή.

κους

12",6.

Αμόvι με κεφαλή στήριξης του αντικεΙμε·

νου. Υπάρχουv συλλογές σχημάτων ιcεφαλώv του αμο·

νιού όπως επ ι πεδοσφαιρικές, κυβικές, κοίλες, οβάλ , επιπεδωnκές ή διαμορφωτικές, σφηvοειδείς Κ . ά . που στερεώvονται σε lva συγκρατη τή, με βραχίονα επέ· κτασης όταν χρειάζεται.

294

Kαταιcόpuφα α μ όνια: Ι . Μανιταροειδές με στρογγυλή

κεφαλή , 2. Σφαιρικό , 3. Ημιθολοειδές, 4. Με καμπύλη κεφαλή,.5 . Μ ε σΤPOYΎ\)λ~ κεφαλή,. ελαφρό· επ ιπεδωμέ,.. νη, 6. Μ ε ιωκλιιcή επίπεδη κεφαλή , 7. Με κεφαλή σχή-

ματος κουταλιού, 8. Με κεφαλή σχήματος κουταλιού, Με γων ι ώδ η κεφαλή, 10. Μ ε κεφαλή σχήματος μι σοφέΥγαρου. 11. Με πελειωΕιδή κεφαλή.

Αμόνια με στελέχη: Ι. Βραιίονες επέΙ(τασης,

αντικεΙμενων με το χέρι.

Συγιφατηtι"ές διατάξεις.

θείας μύτης όταν είναι μεγάλος και καμπ·ύ

Με κέντρο το σημάδι αυτό και με τη βοή

λης μύτης όταν είναι μικρός. ·Οταν υπάρχει

θεια ενός διαβήτη εγγράφεται ένας κύκλος

μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και ένα

της επιθυμητής διαμέτρου. ·Υστερα αποκό

ψαλίδι πάγκου. Η γραμμή κοπής είναι ελα

πτεται ο κύκλος με ένα ψαλίδι μετάλλο υ ευ-

φρά έξω από τη χαραγμένη περιφέρεια, για

295

να εξασφαλισθεί το ότι ο κομμένος δίσκος

ενέργεια του σφυροκοπήματος. Μερικοί τε

θα έχει ολόκληρο το σχεδιασμένο εμβαδόν.

χνίτες κάνουν μια υποδοχή στο επάνω άκρο

Το τυχόν περισσευούμενο μέταλλο λιμάρε

ενός κομματιού από κορμό σκληρού ξύλου

ται με διπλή μέσης αδρότητας λίμα, χωρίς

κατάλληλου ύψους και μπήγουν σ' αυτή το

να αφαιρεθεί η Υραμμένη περιφέρεια του δί

σκέλος του αμονιού. Για την αύξηση της

σκουπου είναι μια χρήσιμη γραμ!l"ή αναφο- ·

χρησιμότητας των λίγων, προσεκτιΚά δια

ράς.

λεγμένων σχημάτων αμονιών , που χρησι μοποιεί ο πρωτόπειρος τεχνίτης, υπάρχει

μια ποικιλία βραχιόνων επέκτασης και συ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΦΥΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΥΨΩΣΗ

Υ πάρχουν για την υπερύψωση ειδικά σφυριά βάρους λίγων εκατοντάδων γραμμα

ρίων μέχρι τριών και πλέον κιλών (βλ. και περιγραφές σελ.5 25). Για να μειωθεί η κό πωση του τεχνίτη και να εξασφαλισθεί η

μεγαλύτερη αποδοτικότητα. του, το σφυρί πρέπει να κρατιέται σωστά και το μυϊκό σύ στημα να χρησιμοποιείται με παραγωγικό

τρόπσ. Ο τεχνίτης μπορεί να είναι καθισμέ νος ή όρθιος μπροστά από το αμόνι και το στήΡΙΥμά του ενώ το εργαλείο μορφοποίη σης πρέπει να χρησιμοποιείται κατά την

υπερύψωση σε συντονισμό με το σφυρΙ Το

μέταλλο κρατιέται στο αριστερό χέρι (από τους δεξιόχειρες) και το σφυρί στο δεξί, με το επίπεδο του αμονιού στο σημείο χτυπή· ματος σε ευθυγράμμιση με το επίπεδο του

γκρατητικών διατάξεων. Για την εξυπηρέ τηση των αναγκών των βασικών καταστά σεων μορφοποίησης είναι απαραίτητα με

ρικά σχήματα αμονιού, όπως τα ακόλουθα. Ενα αμόνι σχήματος « Τ) , με ένα ευθύ και

ένα καμπύλο άκρο, ένα αμόνι με υπερυψωμέ να καμπύλα άκρα, ένα αμόνι ρυτίδωσης, ένα

αμόνι με κωνικά διαμορφωμένο άκρο, ένα αμόνι για διαμόρφωση πυθμένων , ένα αμόνι σε σχήμα μανιταριού και ένα αμόνι επιπέ

δωσης αποτελούν συνήθως τα βασικά είδη. Στην πιο προχωρημένη δουλειά, η εκλογή του αμονιού είναι συνάρτηση της προς επι

τέλεση λειτουργίας. Με το πέρασμα του χρό νου ο κάθε τεχνίτης πλουτίζει τη συλλογή του με τα αμόνια που χρειάζονται περισσό

τερο για τις συγκεκριμένες δουλειές που κά νει ή θέλει να κάνει.

αγκώνα. Τα δάχτυλα πρέπει να κρατούν τη

λα βή του σφυριού σταθερd προς το ελεύθε

ρο άκρο της, για σωστό ζύγισμα και εξασφά λιση μεγάλου μοχλού, όχι κοντά στο κεφά λι του. Οταν δίνεται ένα χτύπημα, η λαβή κρατιέται ευθυγραμμισμένη με τον πήχυ του χεριού και ο καρπός μένει άκαμπτος , χωρίς

όμως υπερένταση. Το βάρος του χτυπήμα τος κατευθύνετα ι από τους μυς του πήχεος, του στήθους και του μπρός μέρους του σώ ματος, που βλέπει προς το αμόνι.

Α νόπτηση ή μαλάκωμα μετάλλων

που

έχουν σκληρυνθεί από

Κατά τη διεργασία της μορφοποίησης, το

μέταλλο σκληραίνει από τη σύνθλιψη της μοριακής του δομής, κάτω από τα επανει λημμένα χτυπήματα του σφυριού. Αν αφηνό ταν στην κατάσταση αυτή, θα κινδύνευε να

πάθει ρωγμές στην περίμετρο ή στην επιφά Υειά του. Οι ρωγμές δύσκολα επισκευάζο νται και αν αποκτήσουν μεγάλη

έκταση

μπορούν να δημιουργήσουν την ανάγκη αλ

ΣΤΗΡΙΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΜΟΝΙΑ

λαγής του σχεδίου. Για την αποφυγή υπερ

Υπάρχουν πολλά είδη αμονιών και στη ριγμάτων

τη

μηχανική επεξεργασία

βολικής σκλήρυνσης και την επαναφορά

(συχνά χαρακτηρίζονται χωρίς

του μετάλλου σε ευεπεξέργαστη κατάσταση

διάκριση απλώς αμόνια), σχεδιασμένων Ύια

επιβάλλεται η ανόπτηση. Η ανόπτηση είναι

γενικές και εξειδικευμένες χρήσεις. Μερικά

μια διεργασία, που στηρίζεται στη θέρμαν

έχουν ονόματα προερχόμενα από τη λει

ση του μετάλλου για ορισμένο χρονικό διά

τουργία που επιτελούν και άλλα από την

στημα, έτσι ώστε να αλλάξει η υφή του και

εμφάνισή

να μαλακώσει με την άρση των εσωτερικιον

τους.

Ολα

σχεδόν

τα

αμόνια

έχουν ένα κωνικό. οξύ άκρο ή σκέλος, που

τάσεων

χρησιμεύει για τη συγκράτησή τους σε μια

προηγΟύμενη μηχανική επεξεργασία του.

υποδοχή μόνιμα στερεωμένη στον πάγκο

που

έχουν αναπτυχθεί

κατά την

Το μέταλλο είναι έτοιμο για ανόπτηση

εργασίας ή μπορούν να κρατηθούν από μια

όταν έχει γίνει σκληρό και άκαμπτο και δεν '

στερεή

αντιδρά στα χτυπήματα του σφυριού. Μια

296

μέγγενη,

ικανή

να αντέξει στην

ένδειξη της κατάστασης αυτής είναι η αλ

θερμοκρασίας και πρέπει να χρησιμοποιή

λαγή του ήχου του σφυροκοπήματος, που

σει άλλα μέσα.

είναι «πνιχτόρ) όταν το μέταλλο είναι επι

στην υποκειμενική εκτίμηση του χρώματος.

Μια μέθοδος στηρίζεται

δεκτικό επεξεργασίας και γίνεται οξύς όταν

Για να γίνει δυνατή η εκτίμηση του χρώμα

χρειάζεται ανόπτηση. Αν δεν είστε βέβαιοι

τος ενός μετάλλου, η θέρμανση πρέπει να

ότι ένα αγοραζόμενο

μέταλλο είναι ήδη

γίνεται σε σχετικά σκοτεινό χώρο, μακρυά

ανοπτημένο, είναι φρόνιμο να αρχίζετε τη.

από κάθε ισχυρό φυσικό ή τεχνητό φως .

δουλειά με την ανόπτηση του μετάλλου που

. Ενας

πρόκειται να χρησιμοποιήσετε.

Ο μόνος

κρασίας ανόπτησης είναι η επίθεση χρωμα

άλλος τρόπος εκτίμησης της θερμο

κίνδυνος που υπάρχει στην ανόπτηση είναι

τισμένων συλλιπασμάτων επάνω στην επιφά

η υπερθέρμανση . Για να ανοπτηθούν, ταμέ

νεια του θερμαινόμενου μετάλλου, συλλι

ταλλα δε χρειάζονται να θερμανθούν μέχρι

πασμάτων που λιώνουν σε γνωστές θερμο

την ερυθροπύρωση. Η υπερθέρμανση κατα

κρασίες.

στρέφει συχνά την επιδεΚΤΙΚότητα των με

προστατεύουν το μέταλλο από την επιφα

τάλλων για παραπέρα επεξεργασία. Κάθε μέ

νειακή οξείδωση υπό θέρμανση .

Ταυτόχρονα,

τα

συλλιπάσματα

ταλλο έχει τη δική του κατάλληλη θερμο

Το προς ανόπτηση αντικείμενο πρέπει να

κρασία ανόπτησης αλλά η ανόπτηση είναι

τοποθετείται σε .ένα ρηχό δοχείο (π.χ. τηγά

συνάρτηση τόσο της θερμοκρασίας όσο και

νι) ή δίσκο γεμάτο με βώλους ελαφρόπετρας

του χρόνου. Όπως κι αν έχουν τα πράγμα

ή άλλο πυρίμαχο υλικό, ικανό να κρατάει

τα, η θερμοκρασία ανόπτησης είναι σημα

και να κατανέμει τη θερμότητα. Το ιδεώδες

ντικά χαμηλότερη από το σημείο τήξης του

θα ήταν η θέρμανση να γίνεται κάτω από

μετάλλου . Μετά την ανόπτηση, μερικά μέ

ένα κάλυμμα αναρρόφησης αέρα, εξοπλισμέ

ταλλα μπορούν να αφεθούν να κρυώσουν

νο με απορροφητήρα, για να απομαιφύνο

στον αέρα ενώ άλλα πρέπει να «σβησθούν»

νται από το χώρο της δουλειάς οι επιβλα

αμέσως σε υγρό για να διατηρήσουν τη μα

βείς καπνοί και ατμοί.

λακότητά τους. Οι πληροφορίες του είδους αυτού μπορούν να βρεθούν στις μονογρα φίες των διαφόρων συγκεκριμένων μετάλ

λων και κραμάτων. Εδώ, θα περιοριστούμε στα πιο συνηθισμένα .

ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΥΛΟΥ ΑΝΟΠΤΗΣΗΣ

. Οταν

χρησιμοποιείται για την ανόπτηση

αυλός, χρειάζεται μια μεγάλη, ήπια, ουδέ τερη φλόγα. Ο τύπος αυτός φλόγας είναι ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΑΝΟΠΤΗΣΗΣ

έτσι ισορροπημένος, ώστε οι σχετικές ποσό

ΜΕΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

τητες οξυγόνου και αερίου να είναι περίπου ίσες και το αέριο να καίγεται τελείως. Φλό

Αλουμίνιο (σφυρήλατο) Μέταλλο

Britannia

Χαλκός Μέταλλο χρυσΟΠΟίκιλσης Ερυθρός ορείχαλκος

Μέταλλο

Muntz

Ορείχαλκος σφυρηλάτησης Αρχιτεκτονικός μπρούντζ ος Φωσφορούχος μπρούντζος

Νικέλιο Αργυροvικέλισ Μέταλλο

Monel

Καθαρός χρυσός '

610-6700 F

γα με περίσσεια οξυγόνου θα προκαλέσει τη

Δε χρειάζεται

δημιουργία «εξανθημάτων» σκουριάς στην

ανόπτηση

επιφάνεια του μετάλλου. Η φλόγα πρέπει να

7oo-12oooF &OO-1450oF 800- 1350oF 800-1 ΙΟΟΨ 800-1 ΙOOoF '800-1100 oF 9OO-1250oF 15OO-1700oF Ι 1oo-I500oF 15OO- 1700oF Δε χρειάζεται ανόπτηση

Κίτρινος, KόΙCKινOς, πράσινος χρυσός

Καθαρός · άργυρος

. Αργυρος

στέρλιγκ

I2oo-1300oF (694-704°C) 527°F (300°C) 12()()OF (694°C)

είναι εντελώς μπλε, με έναν μικρό κυανοπρά σινο εσωτερικό κώνο. Λίγο κίτρινο χρώμα

στο ακροφύσιο δέν είναι κάτι το απορριπ τέο. Η ψηλότερη θερμοκρασία αναπτύσσε ται σε ένα σημείο πέρα από τον εσωτερικό κώνο αερίων.

. Οταν

χρησιμοποιείτε έναν αυλό προπα

νίου, όπου ο αέρας και το καύσιμο αέριο

αναμιγνύονται αυτομάτως, ρυθμίζετε σιγά σιγά τη

φλόγα,

μέχρις

ότου η

βαλβίδα

εκροής δώσει μια υποκύανη φλόγα με ένα ελάχιστο

κίτρινο στο ακροφύσιο.

χρησιμοποιείτε ένα αυλό αέρα

Όταν

- φωταερίου,

ανοίξτε μόνο την τροφοδότηση αερίου και Ο μέσοq τεχνίτης δεν έχει τα μέσα που

ανάψτε με τσακμακόπετρα. Θα παραχθεί μια

χρειάζονται για την ακριβή μέτρηση της

μεγάλη κίτρινη φλόγα. Ανοίξτε τότε σιγά

297

σιγά τον αέρα, μέχρις ότου η φλόγα μόλις

ατμών ή την προσβολή των εκτινασσόμε

χάσει την κίτρινη χροιά της. Μετά την ανό

νων σταγονιδίων οξέος.

πτηση ,σβήστε τον αυλό. κλείνοντας πρώτα

Για την αφαίρεση των επιφανειακών απο

τον αέρα και έπειτα το αέριο. Και το αέριο

θέσεων οξειδίων από μέταλλα που έχουν

προπάνιο πρέπει να κλείνεται επίσης σιγά

ψυχθεί στον αέρα, συνιστάται εμβάπτιση σε

σιγά.

ψυχρό διάλυμα οξέος, που μπορεί να θερ

Κατά τη διάρκεια της ανόπτησης, κατευ

θύνετε τη φλόγα στο μεταλλικό τεμάχιο

μανθεί όταν κρίνεται σκόπιμη η επιτάχυνση

με

της επενέργειας του οξέος, αρκεί να περιέ

900, για να επιτρέ

χεται σε ένα γυάλινο δοχείο πυρέξ. Για μι

ψετε την ανάκλαση της φλόγας, όχι όμως

κρά αντικείμενα μπορούν να χρησιμοποιη

και πολύ μικρή, γιατί κάτι τέτοιο θα είχε σα

θούν

συνέπεια την άσκοπη απώλεια θερμότητας.

σμού, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των

γωνία λίγο μικρότερη των

χάλκινα

«τηγάνια»

όξινου

καθαρι

Στη διεργασία της ανόπτησης, πρέπει να

κοσμημάτων. Ολα τα σβησμένα ή καθαρι

προσφέρεται στο μέταλλο διά μιας το μέγι

σμένα σε οξύ μεταλλικά αντικείμενα πρέπει

στο ποσό θερμότητας. Η φλόγα κινείται αρ

να εκπλένονται σχολαστικά με τρεχούμενο

γά πάνω σ' ολόκληρη την επιφάνεια, για να

νερό μετά την εμβάπτιση. Τα υπολείμματα

αποφευχθεί

του οξέος μπορούν να προκαλέσουν βλάβες

υπερβολική

παραμόρφωση

από συστροφή. Παρατηρείτε την αλλαγή

στο δέρμα και να προσβάλουν το μέταλλο.

χρώματος του μετάλλου με την από καιρό

Τα ίχνη αυτά γίνονται εμφανή κατά την επό

σε καιρό σύντομη απομάκρυνση της φλόγας

μενη θέρμανση του μέταλλου, οπότε δίνουν

(για ένα περίπου δευτερόλεπτο). Ο άργυρος

λαβή

στέρλιγκ ανσπτάται όταν το χρώμα του εί

χροιάς στην ανακλώμενη φλόγα.

ναι θαμπό

στην

εμφάνιση

μιας

πρασινωπής

κερασέρυθρο και η επιφάνεια

ανακλά μια κιτρινοπράσινη φλόγα .

Μερικές διακοσμητικές τεχνικές, όπως η ρεπουσσέ και το σταμπάρισμα, μπορούν να

απαιτήσουν μια τοπική ανόπτηση στην πε ριοχή όπου γίνεται η εργασία. Αυτό μπορεί

Μέθοδοι μορφοποίησης μετάλλου με συμπίεση γΠΕργΨΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

να γίνέι με έναν μικρότερο αυλό και με συ

Ο τελικός αντικειμενικός σκοπός όλων

γκέντρωση της φλόγας κατευθείαν στο επι

των διεργασιών υπερύψωσης των μετάλλων

θυμητό σημείο.

είναι

δημιουργία

μιας

τρισδιάστατης

μορφής από ένα δισδιάστατο, επίπεδο με ταλλικό φύλλο. Η . υπερύψωση ενός σχήμα

«Σβήσιμο!> των ανοπτημένων

τος είναι μια διαδικασία, ένας κύκλος εργα

μετάλλων

σιών που συνοψίζονται στη σφυρηλάτηση

Μερικές φορές είναι δυνατή η βαθμιαία,

μετά την ανόπτηση , ψύξη των μετάλλων στον αέρα, αλλά τις πιο πολλές φορές είναι

επιθυμητή η απότομη ψύξη τους σε νερό ή σε αραιό υδατικό διάλυμα οξέος, αυτό που ονομάζεται «σβήσιμο». Κατά το σβήσιμο με νερό, το ανοπτημένο μέταλλο κρατιέται με

σιδlφένια τσιμπίδα κάτω από τρεχούμενο νερό ή εμβαπτίζεται σε ένα λουτρό που πε ριέχει νερό. 'Οταν τό «σβήσιμο») γίνεται σε λουτρό αραιού διαλύματος οξέος, χρησιμο ποιείτε χάλκινη ή ορειχάλκινη τσιμπίδα, για να αποφευχθεί η μόλυνση του όξινου λουτρού. Το «σβήσιμο» σε οξύ έχει το πλε oνέιcτημα ότι ψύχει και καθαρίζει ταυτό

με διάφορα σφυριά, σχεδιασμένα έτσι ώστε να

εκτελούν

συγκεκριμένες

λειτουργίες,

στη μετατόπιση υλικού με ένα μαλακό σφυ ρί από δέρμα, κέρατο ή ξύλο, έτσι ώστε να τελειοποιηθούν

οι

λεπτομέρειες

και

να

«γλυκάνεΗ) το βασικό σχήμα του αντικείμε νου, και τέλος, στο ψι νίρισμα του αντικείμε

νου για να αφαιρεθούν τα σημάδια των προ ηγούμενων εργαλείων και να δοθεί στην επιφάνεια η επιθυμητή υφή και όψη των

χειροποίητων ειδών. Οι εργασίες υπερύψω σης απαιτούν ένα αριθμό καλογυαλισμένων χαλύβδινων

αμονιών,

σχεδιασμένων έτσι

ώστε να ταιριάζουν με διάφορα περιγράμ

ματι:t και να εκτελούν διάφορες λειτουργίες.

χρονα το μέταλλο. Όταν εισάγετε θερμά μέ ταλλα σε όξινο λουτρό πρέπει να στέκεστε σε αρκετή απόσταση από το οξύ, για να αποφύγετε την εισπνοή 29Κ

των εκλυόμενων

ΥΠΕΡΥΨΩΣΗ ΜΕ ΓΩΝΙΕΣ

Μια διεργασία γνωστή ως υπερύψωση με

γωνίες είναι μια από τις βασικές τεχνικές

τό χέρι, το μπωλ να έχει μια μεγαλύτερη

της μεθόδου της υπερύψωσης. Οφείλει το

κλίση από πρωτύτερα. Η δεύτερη, όμως ,

όνομά της στο γεγονός ότι η μεταλλική

γωνία δεν θα πρέπει να αρχίσει από τη

φόρμα μορφοποιείται με σφυρηλάτηση, πά

γραμμή βάσης, αλλά μπορεί να αρχίσει από

νω σε ένα αμόνι, μιας σειράς rωνιών κατά

εκεί, όπου η τελική μορφή του μπωλ πα

στάδια μέχρις ώστε σχηματισθεί ένα πολυε

ρουσιάζει μια αποφασιστική αλλαγή κατεύ

δρικό σχήμα, που αντιστοιχεί στην επιθυ

θυνσης. Το μέταλλο υποβάλλεται πάλι σε

μητή

οι γωνίες

μετατόπιση υλικού και ανόπτηση και δη

στρογγυλεύονται με τα εργαλεία μετατόπι

μιουργείται μια τρίτη, τέταρτη , η πολλοστή

σης υλικού. Στη διεργασία αυτή, ο μεταλλι

γωνία, όσες χρειάζονται για να επιτευχθεί

κός δίσκος δουλεύεται από το βασικό ίχνος

το τελικό σχήμα. Φυσικά, ύστερα από την

στο κάτω μέρος, που έχει γίνει προηγουμέ

κάθε συμπλήρωση κύκλου γίνεται μια ενί

νως με διαβήτη

και μετρηθεί με σημείο

σχυση των άκρων. Τελικά , χρησιμοποιού

α~αφoράς το σημάδι του ζομπά, που αντι

νται ένα κατακόρυφο σχήματος μανιταριού

στοιχεί στο γεωμετρικό κέντρο του αρχικού

αμόνι και ένα βαρύ σφυρί με χερούλι από

τετραγώνου και ύστερα κύκλου.

ανεπεξέργαστη δορά για την εξάλειψη όλων

τελική

μορφή.

"Υστερα,

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τη μέθοδο

των απότομων κλίσεων των γωνιών, εκεί

μορφο

όπου οι πορείες έχουν αλλάξει κατεύθυνση,

ποίηση ενός μπωλ με απλή μορφή. Για τη

μέχρις ότου επιτευχθεί ένα ομαλώς καμπύλο

δημιουργία της πρώτης γωνίας, το μέταλλο

σχήμα. Τα μαλακά ξυλόσφυρα ή άλλα παρό

κρατιέται πάνω σε ένα αμόνι σχήματος {(τ»),

μοιας φύσης σφυριά από μη μεταλλΙΚό υλι

αυτή,

ας

παρακολουθήσουμε

τη

με τη γραμμή βάσης στο σημείο επαφής.

κό δεν παραμορφώνουν αλλ' απλώς μετα

Χρησιμοποιείται

τοπίζουν το μέταλλο.

σταυροειδή

σφυρί

κρουστική

υπερύψωσης

επιφάνεια

με

350-700

γραμμαρίων, ανάλογα με το πάχος και το μέγεθος του Βαρύτερα

μορφοποιούμε νου

σφυριά

μετάλλου .

χρησιμοποιούνται

για

ΠΑΧΥΝΣΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ

την , πρώτη γωνία και πιο ελαφριά για τις

Η πάχυνση των άκρων ή της περιμέτρου

επόμενες. Το μέταλλο χτυπιέται λίγο πιο πά

είναι επιθυμητή σε υπερυψωμένες μορφές

νω από την εγγεγραμμένη στον πυθμένα

όπως τα μπωλ,για διάφορους λόγους. Βοηθά

γραμμή και στρέφεται σταθερά ύστερα από

ει το αντικείμενο να κρατήσει το σχήμα

κάθε χτύπημα. Πρέπει να διατηρείται πά

του, μια και τ ο κάν ει πιο άκαμπτο και συνε

ντοτε η ίδια σχέση γωνίας ανάμεσα στο μέ

πώς πιο ανθεκτικό στις κρούσεις. Επίσης,

ταλλο και στην επιφάνεια του αμονιού, για

δημιουργεί μια οπτικώς πιο ικανοποιητική

να εξασφαλισθεί η ομοιόμορφη σχηματο

εμφάνιση , μια και το παχύ άκρο είναι πιο

ποίηση. Το μέταλλο στρέφεται συνεχώς κα

καλαίσθητο από το λεπτό. Μερικές φορές,

θώς κάθε συμπληρωμένος γύρος χτυπημά

ως υποκατάστατο της πάχυνσης του περι

των προχωράει προς την περιφέρεια του δί

γράμματος

σκου, φeάνοντας τελικά σε ένα σημείο που

σύρμα, που συγκολλείται στην περίμετρο

απέχει από αυτή περί το

του

1/ 4

της ίντσας.

χρησιμοποιείται

αντικεΙμενου

αλλά

ένα

κομμάτι

τότε έχουμε

μια

'Υστερα, η ημιτελής μορφή υποβάλλεται

απλή εξωτερική προσθήκη μετάλλου ενώ η

σε μετατόπιση υλικού και το μέταλο. που

παχυμένη περίμετρος αποτελεί οργανικό μέ

έχει πιθανώς σκληρυνθεί στο στάδιο αυτό

ρος του μπωλ, που σχηματίζ εται κατά τη

της δουλειάς, ανοπτάται. Κατά τον χρόνο

διεργασία της δημιουργίας του.

αυτό η περιφέρεια θα πρέπει να έχει χοντρύ

Η πάχυνση, μια και ακολουθεί το κάθε

νει, καθώς η αύξηση του πάχους πρέπει να

διαδοχικό

αρχίζει από τα πρώτα ήδη στάδια της μορ

μιουργείται

στάδιο

της υπερύψωσης,

φοποίησης ενός μπωλ με τη μέθοδο της

Επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση του αντι

υπερύψωσης (βλ. και το παρακάτω σχετικό

κε(μενου επάνω σε έναν αμμόσακκο και με

τμήμα).

το χτύπημα του περιμετρικού άκρου με ένα

βαθμιαίως

και

δη

σωρευτικώς.

Μετά την ανόπτηση, η διαδικασία επα

ελαφρό σφυρί στεφανιών, με το οποίο κα

ναλαμβάνεται,με μόνη διαφορά ότι αυξάνε

ταφέρονται αλλεπάλληλα ελαφρά χτυπήμα

ται η γωνία του μετάλλου προς το αμόνι,

τα, υπό ορθή ως προς το πρόσωπο του σφυ

έτσι ώστε όταν συμπληρωθεί το δεύτερο αυ-

ριού γωνία.

299

Ε ΠΙΠΕΔΩΣΗ

Μετά την τελική μορφοποίηση του αντι κεΙμενου. η επ ιφάν ειά του μπ.ορεί να τ ε

λειωθεί σε όλη την έκτασή της με επιπέδω ση με ένα ελαφρό,

βάρους

225

περίπο υ

γραμμαρίων, σφυρί, που έχει πολύ στιλβωμέ νο κι ε λαφρά κυρτό κρουστικό πρόσωπο και

μια ελατηριοειδή (ως προς τη συμπεριφορά) λαβή. Το τεμάχιο πρέπει να κρατιέται όσο γίν~ται πιο εφαρμοστό στην επιφάνεια του χρησιμοποιούμενου

αμονιού.

Είναι

ανα

γκαία η μέγιστη δυνατή επαφή του μετάλ

λου με το αμόνι, για να αποφευχθεί η παρα μόρφωση του αντικεΙμενου που υποτίθεται ότι έχει ήδη πάρει τη βασική, τελική του μορφή. Έτσι, το αμόνι πρέπ ει να υποστηρί

ζει το μέταλλο. Η επιπέδωση ενός μπωλ γί νεται πάνω σε ένα κατακόρυφο αμόνι σχή Χρυσό κύπελλο με π οδα ράκι , Αιγ υ πτιακό Ι8ης Δυνα στείας , Θ ήβες. Ύψος: 3 5/ 6 ίντσες. Χαραγμένο με το έμβλημα τ η ς συζύ'Υ ου τ ου Thutmose 111 και τ ο επ ίθε το

του βασιληά . Merropolita.n Museum Η.ΠΑ . Funds rrom Various Donors,

of Απ, New York . /958.

ματος μανιταριού , ενώ για βαθύτερες φόρ μες όπως αυτές των βάζων και των δοχείων καφέ ή τσαγιού , χρησιμοποιούνται καμπυ λωτά αμόνια σχήματος «Τ,., αμόνια σχήμα

τος γλώσσας αγελάδας ή αμόνια σχήματος

πετάλου. Η εκλογή του αμονιού εξαρτάται από τη δουλειά που πρόκ ειται να γίνει (βλ. σελ.

303).

Η επιπέδωση πρέπει να γίνεται αργά και μ ε σταθερότητα, με ρυθμικά χτυπήματα,αρ

χίζοντας από τη γραμμή του πυθμένα και

δουλεύοντας προς τα άκρα. Κάθε χτύπημα επιπέδωσης πρέπει να επικαλύπτει ελαφρώς το προηγούμενό του, ενώ το αντικείμε νο

περιστρέφεται βραδέως. Μπομπονι ερα καλυμέVΗ με άργυρο σχήματος οβάλ. σχεδιασμ ι'νη από τον Η rsmιΊhs.

ΚΟΡΙΚΓ .

Gt:org Jensr:n Si/ve-

Ltd.

ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΠΥΘΜΕΝΑ

Για τον τετραγωνισμό του επίπεδου πυθμέ να μιας φόρμα ς χρησιμοποιείται ένα κατα

κόρυφο αμόνι διαμόρφωσης πυθμένων. Αν το στέλ εχος του αμονιού δεν είναι αρκετά

μακρύ, ώστε να φτάνει στον πυθμένα μιας βαθειάς φόρμας, μπορεί να εισαχθεί στον

συγκρατητή ένας κατακόρυφος βραχίονας επέκτασης, που μπορεί να δεχθεί το στέλε χος του αμονιού. Χρησιμοπο ιείται ένα επΙ

πεδο κυκλικό αμόνι και ένα σφυρί επιπέδω σης με επίπεδο πρόσωπο. Στην αρχή δίνεται μια σειρά χτυπημάτων, που ακολουθούν τον Χρυσό μπ ωλ του Δαρείου [ ή Η. Επαρχία Hamadan . Ιρά ν (περίοδ ος Αχαιμενιδών) (522-404 π. Χ . ) : Ύψος: 4

1/ 2 ίντσες. δ ιάμετρος: 7 3/ 4 ίντσ ες. Η απλότητα τη ς ραβδωτή ς μ ο ρφής που κατα λήγε ι σε δαιcρυoε ι δή εξο γκώματα δ ί νει στο μ ι κρό α υτ ό α ντικε ίμενο μνημε ι ώδη εμφάν ισ η . ΜeιrΟΡο lιΊan Museum of Art, New York. Η.Π Α ..

300

Dick Fund. 1954

περίγυρο του πυθμένα, και ακολουθούν αρ γά χτυπήματα σε σπειροειδή τροχιά , που καταλήγουν στο κέντρο . Το σημείο του κέ

ντρου του πυθμένα αφήνεται κατά παράδο ση ευδιάκριτο στα αντικείμενα που μορφο-

Ασημ έν ιο (άΡΎυροςστέρλιγκ) δοχείο από την MiI suko Kambe Sn~lIner, H.n.A. Αρχικά έγ ινε μια μήτρα από μασονίτη στο ακριβώς απαιτούμενο σχήμα . Ένα προ· καμπυλωμένο στην ιcατά πρ οσέγγ ιση μορφή του κα ·

λουπιού φύλλο μ ετάλλου στερεώθηκε με σφΙΎκτήρες στη μήτρα και σφυ ΡOKo rτήθηK ε στη ν ΙCOιλότητά της, εμβυθ ιζόμ ενο στο επιθυμητό βάθος. Οι με τον τρόπο α υτό μ ορφοπο ιηθε ίσ ες δύο πλ εu ρές σ υνδέθηκα ν ύστε · ρα με ετ ερογεν ή συγκ όλλ ηση .

φοποίηση. Η τελική εξομάλυνση γίνεται σε ένα αμόνι σχήματος μανιταριού και στη συ

νέχεια με επιπέδωση .

ΡΥΤΙΔΩΣΗ

Η ρυτίδωση ή π ολλαπλή πτύχωση είναι ποιούνται με υπερύψωση και για το λόγο αυτό δεν πρέπει να καταστρέφεται στη φά ση της επιπέδωσης των πυθμένων.

μια διεργασία υπερύψωσης που ε πιτρέπει

μια γρήγορη μορφοποίηση. Στην τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ειδικό σφυρί

ρυτίδωσης

ένα

στρογγυλεμένο

σφυρί με σταυροε ιδές πρόσωπο, σε συνδυα

σμό με ένα ε ιδ ικό αμόνι που έχει μια λοξο ΟΛΛΑΝΔΙΚΗ ΥΠΕΡΥΨΩΣΗ

τμημένη επιμήκη αυλάκωση, σχε δ ιασμένη

Η Ολλανδική υπερύψωση είναι μια τε

επί τούτο για τη μέθοδο αυτή μορφοποίη

χνική διεργασίας που επιτρ έ πει τη διαμόρ

σης, Το μέταλλο τοποθετείται επάνω στην

φωση ανοιχτών ειδών όπως οι λεκάνες ή

αυλάκωση του αμονιού, με τη μειούμενη

μπωλ. Η δουλειά προχωράει από το εξωτε

κωνικότητα προς τη γραμμή βάσης. Μ ε τη

ρικό άκρο του δίσκου και στη κυρτή του

σφυροκόπηση του μετάλλου στην υποδοχή

πλευρά,

ακολουθούν

σχηματίζεται σ' αυτό μια αντίστοιχη προς

σπειροειδή τροχιά προς το κ έ ντρο του επε

την αυλάκωση ράβδωση. Είναι μια καλή

με

χτυπήματα

ξεργαζόμενου

τεμαχίου .

που

Χρησιμοποιείται

ιδέα η εναλλαγή των ραβδώσεων σ ε αντίθε

ένα βαρύ σφυρί με σταυρ οειδές πρόσωπο ,

τες άκρες του μετάλλου, έτσι ώστε η παρα

ακολουθούμενο από ένα σφυρί με κεφάλι

μόρφωση του μετάλλου να κρατιέται εξι

από ανεπεξέργαστη δορά, για να τελειο

σορροπημένη.

ποιηθεί η φόρμα του αντικεΙμενου και να

ή πτυχή, η αυλάκωση μπορεί να σχηματι

εξο μαλυνθούν τυχόν ανωμαλίες.

Όταν αρχίζεται μια ρυτίδα

Αντί να

σθε ί με σφυροκόπημα ε ίτε από το έξω μέ ρος

επιδιωχθεί η δημιουργία μιας σειράς γω

του μετάλλου είτε από την εσωτερική του

νιών όπως στην κλασική υπερύψωση, το

επιφάνεια.

αντικείμενο υποβάλλεται σε ανόπτηση, με

μορφοποίηση, κάθε απαιτούμενη παραπέ ρα

τατόπιση υλικού και άμεση σταδιακή μορ-

πτύχωση πρ έ πε ι να γίνεται από το εξωτερι-

Όταν ό μως έχε ι αρχίσει πια η

301

Το τελειωμένο δοχείο

kande Να 992, σχε διασμένο από Henning KoppeI ιcαι ιcατασιcευασμ ένo από του ς τε χνίτες της εταιρεία ς Georg Jensen Silversmiths Ltd.

Copenhagen ,

κό άκρο του δίσκου . Το μέταλλο θα χρεια

ανόπτηση, ρυτιδώνεται και πάλι, σφυροκο

σθεί συχνή .ανόπτηση, μια και σκληραίνει

πείται και το υλικό τοι> μετατοπίζεται στην

γρήγορα μετά τη ρυτίδωση.

επιθυμητή μορφή.

τον

Το πτυχωμένο μέταλλο κρα"έται υπό γω νία

Δανία. Στο είδος αυτό ασύμμετρης μορ φής γίνεται πλήρη ς ειcμετάλλευση των δυνατοτήτων της διεργασία ς υΠΕΡύψωσης με τ ο :x.t PL.

·Οταν γίνεται μια από

τομη γωνία, η διαμορφωμένη πτύχωση εκτεί

450 περίπου ως πρρς ένα αμόνι σχήματος

νεται σε μέρος μόνο της μσρφής , στην πε

«Τ" και με αρχή τη γραμμή βάσης χτυπιέται

ριοχή που χρειάζεται την τονισμένη γωνία.

με ένα σφυρί ρυτίδωσης ή ένα βαρύ σφυρί

. Ενα

με σταυρόσχημο πρόσωπο. Το αντικείμενο

βάλλεται σε φινίρισμα κατά τον ίδιο τρόπο

αναγκάζεται να στρέφεται και εξακσλσυθεί

που έχει ήδη περιγραφεί σε σχέση με άλλες

να σφυροκοπείται μέχρις ότου τα χτυπήμα

μεθόδους μορφοποίησης . Η τεχνική της ρυ

τα φτάσουν σχεδόν στο εξωτερικό περί

τίδωσης ή πτύχωσης χρησιμοποιείται συ

γραμμα. Τότε τΙ' τεμάχιο υπσβάλλεται σε

χνά για τη γρήγορη έναρξη της μορφο-

302

υπερυψωμένο πτυχωτό τεμάχιο υπο

ΔΗΜIΟΥΡΓιΑ ΜΙΑΣ ΦΟΡΜΑΣ ΜΕ ΥΠΕΡΥΨΩΣΗ Η σειρά αυτή φωτογραφιών δείχνει την KατασΙCευή ενός οτενόλαιμου δοχείου (μοντέλο Νο 992) από άργυ ρο στ έ ρλινγιc, σχεδιασμένο το 1952 από τον Henning

Koppel, εταιρεία

έναν από τους εξέχοντες σχεδ ιαστές , για την

Georg Jensen

Sίlνersmίtηs

Ltd. Copenhagen.

Δανία . Οι φωτογραφίες πρoσφέρθηιcαν ευγενώς από την εταιρεία Jvnsc:n.

Ι. Το απαιτούμενο φύλλο μ ετάλ λου κόβεται σε σχήμα δίσκου. Ση μειώνεται το κέντρο και η γραμμή

βάση ς κι ύστερα τα πλεuρά πτυχώ νονται με σφυρί, πάνω σε ξυλινη φσρμα πτύχωσης ' για το σιcoπό αυ

τό χρησιμοποιούνται επίσης αμό

ν ια κατάλληλη ς πτυχωτιιcής μορ φής.

Αρχίζοντας από τη γραμμή βά_

σης

και

χρησιμοποιώντας

ένα

σφυρί υπερόψωσης πάνω σε ένα

ευθύ αμόνι με κ:αμ7tUλωμένο άκρο, δουλεύεται η πρώτη πορεία με τη βραδεία στροφή του μετάλλ ου ενώ κρατι έτα ι σε σταθερή γωνία ως 1tρος το αμόvι.

3. Η

φόρμα 1tτυΊώνεται και υ1tερυ.

ψώνεται διαδοχικά σε μια σειρά πορειών μέχρις ότου 1tλησιάσει το

ε1tιθυμητό της σχήμα .

4. Καθώς η φόρμα διαμορφώνεται διαλέγεται το αμόνι

1tOU

1tροσφέ

ρεται καλύτερα για τι ς γραμμές του

σιήματος 1tOU δουλεύεται. Συνή θως , αυτό σημαίνε ι ε1tίσης ότι όσο η δουλειά 1tροχωράει χρησιμο ποιείται σφυρί με μικρότερο βά ρος .

303

·Οταν δουλεύεται ο λαιμός, το

μέταλλο πρέπει να πιεσθεί καθώς η διάμετρος μειώνεται. Το κεφάλι του σφυριού γίνεται πλατύτερο και τα χτυπήματα καταφέρνονται πιο κοντά το ένα στο άλλο. XρειάζεtOΙ συχνή

ανόπτηση, έτσι

ώστε να

αποκαθίσταται η ελατό'τητα του μετάλλοl), που μειώνεται κατά την επεξεργασία.

Παίρνονται διαστάσεις, με τη

βοήθεια μιας "ολίμπρας "αι η φόρμα τελειοποιείται στο τελι"ό της σχl)μα. Εδώ βλέπουμε ένα. σφυρί επιn:έδωσης και ένα αμόνι

του On:OiOU το σχήμα πλησιάζει όσο είναι δυνατό πιο πολύ προς την καμπυλότητα της μορφής. Το αμόνι χρησιμεύει στην εξομάλυν ση των αΠΟ1'υπωμάτων που άφησε το σφυροκόπημα ιcατά τα προηγού

μενα στάδια της tn:εξερΥασίας.

" Οποτε είναι αVOΎ"οίο, ε κεί όπου. δεν είναι δυνατή η άμεση δουλειά με σφυρί "αιαμόνι, σε ένα

μέρος του αντιιcείμενoυ χρησtμcr

ποιείται ένα ειδικό αμόνι με μικρή

κεφαλή στήριξης του αν.τι"είμε νου που επιτρέπει τη δουλειά από το μέσα μ/ρος του μετάλλου, με ενέργεια έΙCΤασης - τεντώματος. Στο εκτεθειμένο άιcρo του αμονιού ενεργεί ένα βαρύ σφυρί που Jψα

"αλεί το ιcλώτσημα της κεφαλής που βρίσκεται στο εσωτερικό της

φόρμας. Με "ατάλληλο έλεrι.,O και τοποθέτηση, το αποτέλεσμα, μοιάζει πολύ με αυτό χου παράγεται με

ένα σφυρί σταυροειδο6ς "εφαλής.

304

ΔΗΜIΟΥΡΓιΑ ΤΟΥΧΕΡΟΥ ΛΙΟΥ

ΜΕ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

Το σχέδιο του χερουλιού χαρά·

ζε ται στο φύλλο του μετάλλου και κόβεται με ένα λεπτουΡΎικό με ταλλοπρΙσνο .

Το χερούλι μορφοποιείται με σφυριά δακτυλιοειδούς κεφαλής

και !Jπε ρUψωσης .

10. Το χερούλι έ χει πάρει ένα κοί λο, σω ληνο ε ιδές σχήμα. Η ραφή γίνεται με σκληρό κολλητικό , που κ ρατιέτ αι με ένα τσιμπιδάιcι και αποσύρεται όταν σταματάει να ρέ ε ι κατά μήκος της σύνδεσης.

305

Ι Ι. Μετά την jελική μορφοποίηση καθαρίζονται τα σημεία επαφής του κύριου σώματος και του χε

ρουλιού.

Αλείβεται

συλλ~πασμα

και τα δύο μέρη συνδέονται στερεά με χοντρό σιδερένιο σύρμα σε μία

αυτοσχέδια δΙάταξη. Αυτό τα κρα τάει σε επαφή κατά τη θέρμανσή

τους και τη δημιουργΙα της ραφής με κολλητικό, όταν η φόρμα έχει την τάση να διασταλεί και να. αλλά

ξει σχήμα.

ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΔΟΧΕΙΟΥ

12.

Η επιφάνεια του δοχ.είου υπο

βάλλεται σε φινίρισμα. Στη" περί πτωση αυτή οι μιιφοανωμαλίες αφαιρούνται με μια λεπτή λίμα δι πλής κοπτικής επιφά.νειας. Τα ρινί σματα αργύρου μαζεύονται σε μια δερμάτινη ποδιά που βρίσκεται κά τω από κάθε αντικείμενο' ύστερα συγκεντρώνονται για ενδε'Χόμενη αναχύτευση.

13.

Το δοχείο στιλβώνεται σε ένα

λειαντικό τροχό, με χρήση διάφο ρων λειαντικών και σtιλβωτικriιν υλικών, μέχρις ότου αποκτήσει την επ.ιθυμηtή επιφανειακή εμφά νιση. Στην περίπτωση αυτή χρη

σιμοποιείται ένας δίσκος με σκληρή βούρτσα, για να επ ιτ ευ χθεί σατινέ επιφάνεια.

306

ποίησης ενός αντικειμένου, ιδίως στα είδη μεγάλου ύψους.

Ύστερα, μπορεί να ακο

λουθηθεί από άλλες μεθόδους μορφοποίη σης. Η πτύχωση μπορεί επίσης να γίνει σε

μια φόρμα από σκληρό ξύλο με :ραπεζοειδή αυλάκωση, που αντικαθιστά το αντίστοιχο ειδικό αμόνι.

Μέθοδοι μορφοποίησης μετάλλου με έκταση Η δημιουργία μιας φόρμας όπως αυτή ενός μπωλ με έκταση-τέντωμα είναι σχετικά

απλούστερη από ότι στην περίπταιση της συμπίεσης ή υπερύψωσης, αλλ' οι μέθοδοι της έκτασης δεν μπορούν να χρησιμοποιη θούν παρά μόνο σε αρκετά απλά, ανοιχτά σχήματα. Εδώ το αρχικό μέταλλο είναι πα χύτερο από αυτό που χρησιμοποιείται για τη μορφοποίηση με υπερύψωση μέσω συ

μπίεσης. Μεταλλικά φύλλα

14-16 gauge δεν

θεωρούνται υπερβολικά χοντρά, μολονότι είναι δυνατή και η χρησιμοποϊηση φύλλων

18 gauge

αν η φόρμα δεν πρόκειται να είναι

πολύ βαθειά. Χρησιμοποιούνται τρεις βα σικές τεχνικές : η μορφοποίηση σε σαιcιcί

άμμου, η μορφοποίηση σε κοίλο ξύλινο ή μεταλλικό ιcαλoύΠΙ7 ή

σε σκαμμένο άκρο

κορμού δέντρου και η μορφοποίηση με πίε

ση του μεταλλικού όγκου, η πιο παλιά μέ θοδος που στηρίζεται στο ανέβασμα μιας φόρμας από μια χελώνα μετάλλου .

Ανοιχτά καλ ο ί) πια μορφοποίηση ς ι. Ξύ λ ινο μπλοκ μορφοποίησης, 2. Μεταλλική κ ο ίλ η πλάκα μορ φο· ποίησης, 3. Στρογγυλός . δ ίσκο ς χυτού αλουμινίου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τις δύο μεριές, 4.

Χυτός δίσκος αλουμινίου τετρ αγωνική ς μορφής, δι· πλής χρήσης, 5. Σακκί άμμου, όργανο ελέγχου επιφανειών .

Ε πίπεδη πλάκα καί

Μπωλ σάλτσας που έγινε με έκτασ η φύλλου αργύρου στέρλιγκ 10 gauge από την Adda Husted - Andersen. Το

μέγεθος και σχήμα της εξωτερικής περιμέτρου ε ίναι τα ίδια με του αρχικού μεταλλικού δίσκου. Ολικό μήκος: 6 1/ 2 ίντσες, ύψος μπωλ: 2 3/ 4 ί ντσες. Η βάση είναι από σύρμα τετραγωνικής διατομή ς, στερεωμένο σε με ταλλικό φύλλο.

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΣΕ ΣΑΚΚ! ΑΜΜΟΥ

Ο ανοπτημένος μεταλλΙΚός δίσκος κρατιέ ται πάνω σε ένα σακκ:ί άμμου, που έχει πο

τιστεί με νερό ή λάδι, για να μη δίνει σκόνη όταν χτυπιέται. Η φόρμα κοιλαίνεται με το δούλεμα του υλικού με ένα σφυρί εΥΥλυφής βάρους Ι

1/ 2

λίβρας (περίπου

700

γραμμά

ρια), από το κέντρο (σημειωμένο με ζομπά) προς την περιφέρεια. Το δούλεμα φτάνει στην περιφέρεια με μια σειρά διαδοχικών χτυπημάτων, που διαγράφουν σπειροειδή τροχιά. Στα πρώτα στάδια της δουλειάς το μέταλλο κακοπαθαίνει εύκολα και γρήγορα . Αυτό επιβάλλει τη συχνή ανόπτηση, ακο

λουθούμενη από μετατόπιση υλικού, με τη βοήθεια ενός σφυριού από ανεξέργαστη δο

της σωστης μορφοποίησης. Τα χτυπήματα

ρά ή από ξύλο, σε ένα κατακόρυφο αμόνι

πρέπει να δίνονται μεθοδικά. σύμφωνα μ ε

σχήματος μανιταριού, για την επανόρθωση

ένα κανονικό πρότυπο κατανομής και όχι

μικροπαραμορφώσεων και τη διευκόλυνση

κατά τυχαίο τρόπο. Όταν έχουν επιτευχθεί

307

4 5

-----

7 8

το επιθυμητό βάθος και σχήμα, η επιφάνεια

Σφυριά με κεφαλ ή από μη μεταλλ ικ ό υλ ικό: Ι. Ξυλό

σφιΙΡΟ, με επ ί πεδο ιcαι στρογγυ λό πρόσωπο, 2. Ξυλό σφυρα, με τετράγωνο και σφηνοειδές πρ όσωπο . 3. Ξυ λάσφ υρο με δύο επίπεδα πρόσωπα, 4. Κούτσου ρο κορ μού δέντρου. S. Σφυρί με κεφάλι από ιcέρατo , 6. Σφυρί με ε n:ίπεδ η κεφαλή ιcαι πρόσωπο από ίνες, 7. Σφυρί μ ε σύνθετη κεφαλή από ίνες, 8. Σφυρί με π ερ ίγυρο κεφα λ ή ς από δέρ μα .

φινιΡίζεται με επιπέδωση. Κατά τη διάρκεια της μορφοποίηση ς μπορούν να γίνουν κατά

διαστήματα εργασίες πάχυνση ς του περίγυ ρου με τον τρόπο που έχει π εριγραφεί στα προηγούμενα.

τερων ειδών . Για την ακρίβε ια και με την αυστηρή έννο ια του όρου , η μο ρφ ο π ο ίηση

σε μπλοκ ως αποκλειστική μέθο δος π ε ριορί

ζεται στη μηχανική αναπαραγωγή της φόρ μας του καλουπιού που χρησιμοποιείται . ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΣΕ ΜΠΛΟΚ

Η μορφοποίηση σε μπλοκ χρησιμοπο ιε ί

Κατά τη μορφοποίηση επάνω σε ένα κομμά

τ.ι κο ρμού δένδρου με επίπεδη επιφάνεια και

ται μερικές φορ έ ς ως αρχικό βήμα της μορ

κατάλληλα σκαμμένη κοίλανση (που χρη

φοποίηση'ς μεγάλων και βαθειών αVΤΙKείμε

σιμοποι ε ίται ως επιφάνεια ε ργασίας), υπάρ

νων, για ε πιτάχυνση της όλης εργασίας αλ

χει ένας αυξημένος βαθμός ελευθερίας, κα

λά μχορεί επίσης να εφαρμοσθεί ως αυτοδύ

θώς ο τεχνίτης μπορεί να χειρισθεί το μ έ

ναμη μέθοδ ο,. για τη ιιορφοποίηση μικρό-

ταλλο με μεγαλύτερη ευκολία. Συνήθως, τ ο

3 ΟΚ

Εδώ 'lρησιμοποιεΙται σφυρί επιπέδαισης Ύια την ομοιό μορφη εξομάλυνση της μεταλλιιcής επιφάνειας . Τα υπερυψωμένα με το χέρι τεμάχια αφήνov-ι:αι σ1)'lνά με την εμφάνιση που δημιουΡΎείται από ένα τέτοιο εΡΎα λείο. Georg Jensen, Ltd. Copenhagen. Δανία.

Ασημένια ιcαφετιέρα ενός Ύαλλονιού σε βάση με ιcαμι νέτο οινοπνεύματος, σχεδιασμένη Ι(αι ιcατασιcευασμέ Το σφυρί διαμόρφωσης πυθμένων χρησφοποιείται με το αντίστοιχο αμόνι Ύια να ιcάνoυν άιcαμπτη την επιφά

νεια όπου στηρίζεται το αvωcείμενο. Copenhagen. Δανία.

Georg Jenscn Ltd.

νη από τον R. Wend. London. 1960. Η λαβή, η βάση "αι το πώμα ε(ναι από ροδόξυλο. Παρουσιάζεται στο Churdull CoIIege, Cambridge, ΑΎΎλία. WorshipfuJ Company of Goldsmiths. London, Αγγλία.

309

ΛσημΙνιος χρυσοποίκιλτος κύλικας από την Βόρεια Ευρώπη με υπογραφή F. Bertiηus. 1222 μ .Χ . Ύψος; 7 Ι Ι 2 ίντσες, διάμετρος: 5 3/ 8 ίντσες. MetropoJitsn Museum of Ατι, New York, Thc CΙoisters CoJlection.

Purchase 1947,

Η.π.Α.

Ασημένιος KίJλι"ας Θείας Μετάληψης, σχεδιασμένος απότονGeοrg Jensen το 1963. Georg Jensen SίJversmiths

Ltd, Copcnhagcn,

Δανία.

Λαπαινικά κουτάλια με υπε ρυψωμένα από φύλλο κοίλα μέ ρη , ορειχάλκινο αριστερά και ασημένιο δεξΙά, που προσφέρονται από ένα Λάπωνα στην υποψήφια ΥυναΙ·

κα του, όταν της προτείνει γάμο. Η φ ό ρμα και τα εγχά ρακτα σχέδια των χερουλιών βασίζονται στα πρότυπα

παλιών κουταλιών από κέρατο ταράνδου, που χρησι μοποιόντουσαν παλιότερα για το σκοπό αuτό . Κατα σκευή KalevaIa φία Pietinen.

310

Koru. Helsinki.

Φινλανδία. ΦωΤΟΥρα

Ασημένιο κηροπήγιο, σχεδιασμένο από τον Georg Jensen το 1919. Metropolitan Museum of ΑτΙ, New York, Η,π.Α. ΦαιrοrραφΙα Goerg Jensen SiJversmiths l.td. Ορει"χάλκινα "ηροπήΎια, σχεδιασμένα και φτιαγμένα

από τον ναοίΙ St.

D. MeIlor, 1961, για την Αγία Τράπεζα του Giles, Sheffield, ΑΥγλία. Worshipful Company of Goldsmiths, London, Αγγλία.

•

3Ι Ι

Κανάτα κρασιού από άργυρο κω - χρυσό, Κορέα, Il ος μ.Χ. αιώνας . Με επισtέγασμα ένα διακοσμητικό πώμα μυθικού Φοί νικα και βάση σχήματος λωτού, το κομψό

312

αυτό δοχείο είνα ι στολισμένο με εγχάρακτα σχέδια φυ· . τικών ",αι γεωμετρικών μοτίβων. Muscum ofFίnc Arts, Boston, Η.π.Α

(ι( ΥΠ"Η ·,.ι0Α M:JN ·s.ι:ηUUQ8 "UnJ»).I Λlιl Q1LD 'OΛ1rfrod -311PDD)t11L3 '~<hD" ' 01.D r1o~dl Qd3D O}3ΧO~ OA1)1"'lQXl3dO

Ασημένια τσαγιέρα που φτιάχτηκε από τον

Hans

Ha~

όταν συμπλήρωνε τη μαθητεία του ως αργυρο χόου στη Δανία. Το χερούλι από κέρατο ε ίναι προσαρ μοσμένο στο πάνω μέρος του καπακιού, που κάθεται σε

nsen Jr,

μια φλάντζα του κορμού του δοχείου. Ύψος, περιλαμ

βανόμενης της λαβής, 7, Ι ίντσε ς. Φωτογραφία Ι. Αη dersen, με την άδεια της ετα ιρεία ς Hans Hansen. SiI vsmedie A / S, CοΡen h<ι.gen , Δανία .

Ασημένιο σετ π:οντς σ'.(εδιασμένο από τον Tapio Wirkkaia και κατασκευασμένο από την εταιρεία Hopeakeskus ΟΥ . HameenIinna, Φινλανδία. Οι επιφάνειες έχουν

αφεθεί τραχεlές, στην υφή που προκύπτει από την διεργασία υπερύψωσης των σχημάτων με σφυριά υπερύ ψωσης (Βλ. σελ . 302. εικόνα 4). ΦωΤΟΥραφία Ka/cvi

Pckkoncn.

314

Mίller: φιάλη από άργυρο στέρλιγκ υπερυψωμένη με

το χέρι από ένα μεταλλικό φύλλο. Η πιο δύσκολη φάση της διεργασίι:ι.ς της υπερύψωσης είνι:ι.ι το συμμάζεμα

της φόρμας αφού πάρει το βασικό σχήμα του δοχείου. Με προσεκτικά, διαδοχικά βήματα και με τη χρήση της τεχνικής της πτίιχωσης, το επάνω μέρος κλείνεται

βαθ~ιιαία. για να σχηματισθεί το ανώτερο τμήμα και ο λαίμός, που ανοίγει πάλι όπως φαίνεται στη φωτογρα·

φία. Η μικρότερη διάμετρος είναι αυτή του λαιμού και χρειάζεται ειδιιcά αμόνια . Ο λαιμός διαιcoσμείται με ψηφίδες χρυσού

καρατιών . ΦωrΟΥΡαφία

JQhn Mi/·

lcr.

315

άκρο του μετάλλου αναστρέφεται πρώτα,

κή υπερύψωσης, που αρχίζει από τη «χελώ

πριν συνεχισθεί η δουλειά προς το κέντρο,

να» ή «πλάκα» του μετάλλου. Το μέταλλο

που πιέζεται προς τα κάτω. Η εναλλαγή της

προετοιμάζεται με τήξη σε ένα χωνευτήριο

μορφοποίησης με μια επεξεργασία μετατό"

και απόχυση σε μια ψυχρή χαλύβδινη επιφά

πισης υλικού σε ένα κατάλληλο αμόνι απο

νεια, έτσι ώστε να σχηματίσει ένα «μπισκό

τελεί μια παραδοσιακή τεχνική εργασίας.

το» . Στη

Φυσικά, το μέταλλο πρέπει να υποβάλλεται

κού, μια πόλη όπου ζουν πολλοί χειροτέ

κατά καιρούς σε ανόπτηση, για να παραμέ

χνες που δουλεύουν τον χαλκό, η μέθοδος

νειευεπεξέργαστο.

αυτή μορφοποίησης χρησιμοποιείται ακό

Santa Clara del Cobre

του Μεξι

· Οταν χρησιμοποιείται μεταλλικό καλού

μα σε μεγάλη κλίμακα. Εκεί, το λιωμένο μέ

πι, το μέγεθος του δίσκου διαλέγεται έτσ ι

ταλλο χύνεται σε ένα χοντρό βότσαλο και

ώστε να τα·ίριάζει στο άνοιγμα του καλου

σφυρηλατείται όσο βρίσκεται στη θερμο

πιού· το σφυροκόπημα αρχίζει από το κέ

κρασία της ερυθροπύρωσης, με επανειλημ

ντρο και προχωράει προς την περιφέρεια.

μένα χτυπήματα ενός σιδηρουργικού σφυ

Είναι απαραίτητη η συχνή α~όπτηση αλλά

ριού μέχρις ότου η μάζα εκταθεί και γίνει

όχι και η μετατόπιση υλικού, καθώς η μορ

επίπεδη. Αν το μέταλλο σκληρυνθεί, υπο

φή ελέγχεται πλήρως από το σχήμα του κα

βάλλεται σε ανόπτηση.

λουπιού. Το μέταλλο υποβάλλεται διαδοχι

ποιείται η επιθυμητή φόρμα πάνω σε μια επί

κά σε σφυροκόπημα και ανόπτηση, μέχρις

πεδη χαλύβδινη πλάκα, αρχίζοντας από το

"Ύστερα, μορφο

ότου όλες σι επιφάνειες του αντικείμενου

κέντρο και προχωρώντας σπειροειδώς προς

έρθουν σε επαφή με τη φόρμα του καλου

την περιφέρεια όταν η φόρμα του αντικειμέ

πιού.

νου είναι απλή. τυχόν πολύπλοκα σχήματα μπορούν να πάρουν την τελική τους μορφή,

όταν έχουν συμπληρωθεί τα αρχικά στάδια ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

ΜΕ

ΠΙΕΣΗ

ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ

ΟΓΚΟΥ

Η μορφοποίηση με πίεση είναι μια τεχνι-

316

επεξεργασίας

με

την

παραπάνω

μέθοδο,

σφυροκοπούμενα σε αμόνι με το κατάλληλο σφυρί.

Κράμα Κασσίτερου: το Μέταλλο Britannia

Σημείο τήξης: Θερμοκρασία στερεής φ~σης

2440C -

Θερμοκρασία υγρής φάσης

295°C.

Κατά το δεύτερο ήμισυ του 180υ αιώνα η βιομηχανία των κασσιτεροκραμάτων απει

Οι παραπάνω θερμοκρασίες ισχύουν για

λήθηκε από τη διάδοση και αποδοχή φθη

το σύγχρονο κράμα που είναι γνωστό με το

νών οικιακών σκευών από πηλό και πορσε

όνομα μέταλλο

λάνη . Τον δύσκολο αυτό καιρό η μεταλλο

britannia,

που γενικώς εκ- .

προσωπεί την παρούσα μορφή του κασσιτε

βιομηχανία του

ροκράματος-Ρewter. Κατά την αρχαιότητα,

πτυξε ένα νέο υποκατάστατο του παραδο

το κασσιτερόκραμα, που χρησιμοποιήθηκε

σιακού μολυβδούχου κράματος κασσιτέρου,

σε μεγάλη έκταση στην Ανατολή και σε

που έγινε γνωστό ως μέταλλο bήtannίa. Το

Sheffield

στην Αγγλία ανέ

όλη τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατο

παλιό κράμα, επειδή περιείχε μόλυβδο γινό

ρίας, περιείχε ένα μεγάλο ποσοστό μολύ

ταν με τον καιρό σκούρο και θαμπό κι έτσι

βδου .

δεν ήταν επιθυμητό σε εφαρμογές, όπως τα

Σήμερα, το κύριο υποκατάστατο του υλι κού αυτού, το μέταλλο

britannia,

αποτελεί

ται κατά το μεγαλύτερο μέρος του από κασ σίτερο και δεν περιέχει καθόλου μόλυβδο .

μαγειρικά σκεύη και γενικά τα δοχεία που περιείχαν τρόφιμα.

Το νέο κράμα είχε εμφάνιση που έμοιαζε περισσότερο με τον άργυρο, ήταν πιο επα

ιcαι

νατακτικό και ανθεκτικό, διατηρούσε πε

στην Αγγλία έκαναν τη Βρετανία

ρισσότερο τη λάμψη και το στίλβωμά του

το κέντρο παραγωγής κασσιτεροκράματος

και δεν περιείχε μόλυβδο. Για μια περίοδο,

της μεσαιωνικής

Τα κασσιτερωρυχεία του του

Devon

CornwaIl

Ευρώπης και αργότερα

οι παραγωγοί του νέου κράματος ήλπισαν

προμήθευσαν με πρώτη ύλη την Αποικιακή

πως αυτό θά αντιμετώπιζε αποτελεσματικά

Αμερική. Η πλατειά διάδοση της χρήσης

την απειλή των κεραμεικών υλών, αλλά το

του κασσιτεροκράματος για την κατασκευή

μεταλλικό κράμα έχασε προοδευτικά την

σκευών

προτίμηση των καταναλωτών των ειδών κά

καθημερινής

χρήσης,

οφειλόταν

κατά πρωταρχικό λόγο στο χαμηλό σημείο

θημερινής χρήσης και τώρα χρησιμοποιεί

τήξης του, που επέτρεπε την εύκολη επανα

ται σχεδόν

χύτευση των φθαρμένων αντικειμένων. Ο

σκευή διακοσμητικών ειδών και τη χύτευση

«χρυσός αιώνας»

γλυπτών.

του κασσιτεροκράματος

στην Αμερική ήταν η εποχή

1700-1850,

με

αποκλειστικά για την κατα

Το μέταλλο

britannia είναι ένα κράμα που

πρότυπο τη Βρετανική παράδοση μορφών

σύμφωνα με μια τυπική συνταγή αποτελεί

και τεχνικών σχηματοποίησης. Τα παλιά

ται από

τεχνουργήματα μορφοποιόντουσαν με χύ

91% κασσίτερο, 7% αντιμόνιο και 2% χαλκό. Ο κασσίτερος δίνει λαμπρότητα,

τευση ή σφυρηλάτηση από φύλλα και σπά

αντοχή στη διάβρωση και ολκιμότητα, ενώ

νια μόνο με περιστροφή. Σήμερα, οι συνη

εμποδίζει και την οξείδωση στη διάρκεια

θισμένες μέθοδοι μορφοποίησης του κασσι

της χύτευσης. Το αντιμόνιο σκληραίνει και

τεροκράματος είναι η χύτευση, το σταμπά

λευκαίνει το κράμα και εξ αιτίας της ασυνή

ρισμα και η περιστροφή, μολονότι γίνεται

θιστης ιδιότητάς του να διαστέλλεται κατά

επίσης δουλειά και με υπερύψωση.

την ψύξη διευκολύνει την παραγωγή χυτών ·

317

Αγγλικός δίσκος από κασσιτερόκραμα,

1662. Χαραγμέ

νος με ήλιο , τουλίπες . ρόδο των Τιούντορ, φύλλα δρυός και βελανίδια . ΤΟ κεντρικό σχέδιο, είναι ο Βρετανικός βασιλικός θυρεός. Μια επιγραφή λέει Vicat RCJt. Ca-

rolus Secundus.

·Ενα στεφάνι δάφνης περιβάλλει τα

αρχικά του κατασκευαστή ΟΤ Α στο κάτω μέρος του

δίσκου .

Victoria

aπd

AJbert Muscum. London,

ΑΥΥλία.

με σαφή και καθαρή αναπαραγωγή των λε

ματος ο χαλκός, το συστατικό με το ψηλό

πτομερειών του καλουπιού. Ο χαλκός προ

τερο σημείο τήξης, τοποθετείται πρώτος

σφέρει αυξημένη ολκιμότητα και σ1Cληρό

στο χωνευτήριο, με ένα μέρος του κασσίτε·

τητα. Οι αναλογίες του αντιμόνιου και του

ρου που χρησιμεύει στο χαμήλωμα του ση

χαλκού ποικίλλουν ελαφρά από παραλλαγή

μείου τήξης. Στο τέλος προστίθεται ο υπό

σε παραλλαγή αλλ' οπωσδήποτε το κράμα

λοιπος κασσίτερος με το αντιμόνιο. Όταν

δεν περιέχει πια μόλυβδο. Οι σημερινοί τε

τα τρία μέταλλα έχουν συνδυασθεί τελείως

χνίτες χρησιμοποιούν τους όρους μέταλλο

και αποτελούν μια ομοιογενή ρευστή μάζα,

και κασσιτερόκραμα ως ταυτόση

το λιωμένο κράμα χύνεται σε χαλύβδινα

μους, μολονότι στην πραγματικότητα δηλώ

καλούπια όπου διαμορφώνεται σε πλάκες.

νουν δύο διάφορετικά κράματα.

Οι πλάκες αυτές είναι έτοιμες για εξέλαση

britannia

προς φύλλα του επιθυμητού πάχους,σε έλα

Κατά ' την παρασκευή του κασσιτεροκρά-

318

στρα με κυλίνδρους.

ΤΟ

ιcασσιτερόιcραμα

εμπόριο σε φύλλα πάχους

ιcυιcλoφoρεί

στο

10-30 B&S gauge

ιcαι διαστάσεων 24Χ36 ιντσών, σε δίσιcoυς διαφόρων διαμέτρων, σε χελώνες ιcαι ρά βδους χύτευσης, σε σύρματα διάφορων πα χών ιcαι σε σωλήνες χωρίς ραφή, ιcυιcλΙKής

ή τετραγωνιιcής διατομής.

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΚΡΑΜΑΤΟΣ

ΤΟ φύλλο ΙCασσιτερOΙCράμαΤOς δε

χρειά

ζεται ανόπτηση, μια ιcαι το μέταλλο δεν σκληραίνει ιcατά την επεξεργασία του με τα συνηθισμένα εργαλεία. Οταν μορφοποιείται ένα αντιιcείμενo με υπερύψωση χρησιμο

ποιούνται σάΙCΙCOΙ άμμου από δέρμα ή χο ντρό ύφασμα ιcαι τα συνηθισμένα σφυριά

ιcαι αμόνια. Το μέταλλο μπορεί επίσης να μορφοποιηθεί κτυπώμενο ή ειcτεινόμενo μέ

σα σε ένα καλούπι. Επειδή είναι μαλαιcό «μπλoιcάρω> τις ιcoινές λίμες. Η ιcατάσταση βελτιώνεται

με

τη

χρησιμοποίηση

πιο

αδρών λιμών «επίπλευσης», που ιcαθαρίζo νται συχνά με ειδιιcό χαρτόνι λίμας ή με προηγούμενο τρίψιμο ιcιμωλίας.

ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΣΣΙΤΕΡΟ

~ PAMAΤOΣ

ΤΟ ΙCασσιτερόKραμα κολλιέται πολύ εύ-

ιcoλα. Περιέχει μεγάλο ποσοστό ΙCασσί τε ρου, ενός από τα κύρια συστατικά του μα

λακού κολληΤΙΚΟύ, το οποίο έτσι έχει μεγά λη χημιιcή συγγένεια με το ΙCασσιτερόΙCρα μα. Όταν οι προς σύνδεση επιφάνειες ται ριάζουν ιcαλά, η κολλημένη ραφή είναι τό σο τέλεια, ώστε να μη μπορεί σχεδόν να διαιcριθεί από το βασιιcό μέταλλο. Τα χρησιμοποιούμενα ιcoλλητιιcά πρέπει να έχουν σημεία τήξης ιcαι ροής χαμηλότε

ρα απ" το Kασσιτερόιcραμα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κολλητικό και το ίδιο το κασσιτερόκραμα αλλά, στην περίπτωση

αυτή, η δουλειά της συγκόλλησης πρέπει να

Αμερικανικό αποικιακό μπιμπερό από Kασσιτερόιcρα

., ....), CJJf - / -~

μα. Το "παλιό, μεταχειρισμένο , ιcράμα αποκτάει συχνά μια εξαιρετικά ευχάριστη στο μάτι πατίνα και υφή, μο ναδικό. xαραιcτηριστιιcό Quτού τού μετάλλου. Museum

of Fine Arts. Boston.

Η,π.Α.

Φούρνος τήξης μετόλλου σε χαμηλή θερμoιcρασία. Jo-

hnson Gas AppJiance CO,

Η.Π.Α.

319

γίνεται με μεγάλη προσοχή, γιατί αλλιώς

μπορεί να λιώσει και το βασικό μέταλλο. Συνιστώνται τα αιcόλoυθα κολλητικά: ΜΑΛΑΚΑ ΚΟΛΛΗηΚΑ

Σημείο πλήρους τήξης

μέρη κασσίτερος

- 38

μέρη μόλυβδος

- 40

μέρη μόλυβδος

(ευτη"τιιcό κράμα)

36IOF

μέρη κ:ασσί.ερος

3680F

(το περισσότερο χρησιμοποιημένο)

μέρη κασσίτερος

- 50 μέρη μόλυβδος

(για τις πρώτες από μια σειρά κολλήσεων)

4210f

Όλα τα παραπάνω κολλητικά κράματα έχουν το ίδιο σημείο έναρξης της τήξης, αλλά

παρουσιάζουν

διαφορετικές

θερμο

κρασίες συμπλήρωσης της τήξης. ΜΑΛΑΚΑ ΚΟΛΛΗηΚΑ ΠΟΛ Υ ΧΑΜΗΛΟΥ

ΣΗΜΕΙΟΥ ΤΗΞΗΣ Κασσίτερος

μέρη

- μόλυβδος 32

μέρη

μόλυβδος

μέρη

αντιμόνιο

μέρη

βισμούθιο

μέρη

Κασσίτερος

27,5

μόλυβδος

μέρη

βισμούθιο

μέρη

"-άδμιο

μέρη

κάδμιο

27,5

μέρη

Κασσίτερος μέρη

Όλα αυτά τα κολλητικά λιώνουν σε θερ μοκρασίες κατώτερες των

3000F

και είναι

ασφαλή για την ετερογενή συγκόλληση του κασσιτεροκράματος, αρκεί να δοθεί κατά την εργασία η προσοχή που πρέπει.

Κυκλοφορούν στο εμπόριο συλλιπάσμα τα ειδικά παρασκευασμένα για τη

συγκόλ

ληση των κασσιτεροιφαμάτων. Ο χειροτέ χνης μπορεί όμως νά ετοιμάσει ο ίδιος ένα

καλό συλλίπασμα, προσθέτοντας Ι Ο σταγό νες πυκνού υδροχλωρικού οξέος σε

30 περί

που γραμμάρια γλυκερίνης. Το υγρό αυτό πρέπει να απλωθεί απλόχερα σε ολόκληρη την καθαρισμένη σύνδεση. Ζευγάρι βάζων από ιι.:ασσιτερόκραμα, σχεδιασμένων από τον Arhe Jurem και κατασκευασμένων από τον Mons Onvik, 0510, Νορβηγία. 'Υψος: 18 εκατοστά' τα

σχέδια στις δύο πλευρές των βάζων, η Αγία Τριάδα

(αριστερά) και ο Χριστός με το' Αγιο Πνεύμα ως περι

στερά (εν μέρει θεατό δεξιά), αποτελόύνται από κομμέ να τεμάχια μετάλλου εφαρμοσμένα στο βασικό μέταλ λο, Φωτογραφ'-α KjcJJ Munch. Λεπτομέρεια περιστεράς του παραπάνω βάζου. Κατά την προσαρμογή των κολλητών διακοσμητικών μονά

δων στο κασσιτερόκραμα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή ώστε να μην υπερθερμανθεί και λ-ιώσει το μέταλλο . Αυτό απαιτεί ήπια θέρμανση και προσεκτική παρατήρηση του τηκόμενου κολληΤΙΚΟύ, ΦωΤΟΎραφία

Kjc/J Munch.

320

Κατά τη συγιcόλληση, χρειάζεται μεριΚ'ές φορές

ΠΡOKαταριcτιιcή

συναρμολόγηση

ιcαι η συγιcράτηση των επί μέρους τεμαχίων

με τη βο,ήθεια συνδετιιcoύ σύρματος. Κα τάλληλο για το σιcoπό αυτό είναι ένα μαλα ιiό σιδερένιο σύρμα πάχους

18-24 gauge.

Μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν ιcαι άλλα είδη αυτοσχέδιων συγΙCρατηΤΙΙCών δια

τάξεων. Ως πηγή θερμότητας για την ετερογενή ΤσΙΎαρoθήιcη και τασάκι από κασtΗτερόΙCραμα, σχε~ διασμένα από τον

F. Αaars_ιcαι. KατασΙCευασ~να από τον Mons Onvik, Oslo, Νορβηγία. ΦωΤΟΥραφία Kj~J/ Munch. Mπoυιcάλα ιcαι βούλωμα από ΙCασσιτερ6ιcραμα, φτιαγμέ

νη από τον Ι. CopeI'iιnd. Το γραμμιιcό σχέδιο είναι 4πό ορειχάλκινο σύρμα κολλημένο ετερογενώς στην επιφά

νεια του βασιιcoύ μετάλλου. Am~rican Craftsm~n ~ unci/, Η.Π. Α.

Co-

συγιcόλληση

κασσιτεροκραμάτων

να χρησιμεύσει ένας λύχνος

μπορεί

Bunsen,

ένα

καμινέτο οινοπνεύματος ή και ένα κερί, όλα τους σε συνδυασμό μέ ένα αυλό προσφύση σης αέρα με το στόμα. Ικανοποιητικά απο

τελέσματα δίνει επίσης και ένας μιιcρός αυ λός φωταερίου ή φυσικού αερίου, αλλά τότε θα πρέπει να δοθεί προσοχή, για να απο φευχθεί η υπερθέρμανση του μετάλλου, μια και τα κράματα του κασσιτερου έχουν πολύ

χαμηλό σημείο τήξης. Μη χρησιμοποιείτε ποτέ ένα κολλητήρι' η θερμότητα δεν ελέγ

χεται εύιcoλα ιcαι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να τρυπήσει το βασιιcό μέταλλο, κατά την

επαφή του με το κολλητήρι. Στην αποφυγή της τοπικής υπερθέρμανσης βοηθάει πολύ η τοποθέτηση του προς συγκόλληση συστή ματος σε ένά <ψαξιλάρο> αμιάντου, στερεώ

μένο σε μια στρεφόμενη τράπεζα' τότε η

φλόγα μπορεί να ιcατευθυνθεί προς όλα τα μέρη του αντιιcείμενoυ.

Όπως κι αν έχουν

τα πράγματα, η φλόγα πρέπει να βρίσιcεται σε συνεχή κίνηση, γιατί αλλιώς το μέταλλο

θα λιώσει.

Και μη ξεχνάτε ότι το ΙCOλλητι

κό κράμα ρέει προς το θερμότερο μέρος του

μετάλλου. Μετά τη συγιcόλληση, το αντΙΙCείμεν,O πρέ πει να παραμένει στη θέση του, μέχρι να κρυώσει αρκετά, ώστε να μπορεί να πιαστεί

με το χέρι. Τότε, το συνδετικό σύρμα αφαι ρείται και αν υπάρχ'&Ι περίσσεια κολλητι

ΙCOύ αυτή αφαιρείται με μια φθαρμένη λίμα ή με λεπτό σμυριδόπανο

νούμερο

00.

Αν

χρειαστεί μια δεύτερη διεργασία συγΙCόλ

λησης, η υπερθέρμανση των ραφών που ήδη υπάρχουν μπορεί να αποφευχθεί με την εμβύ θισή τους σε άμμο, ή, όταν το αντικείμενο είναι ιcoίλo, με το γέμισμά του με άμμο.

ΣΤΙΛΒΩΣΗ ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΚΡΑΜΑΤΟΣ

Τα ίχνη της λίμας απoμαιcρύνoνται με

ατσαλόμαλλο, μεσαίου νούμερου. Η τελιιcή αφαίρεση των ανειτιθύμητων επιφανειαιcών

321

Κουτιά απ ό κασσιτε ρόκραμα σχεδιασμένα από την Sιockholm, Σουηδ ία . ΤΟ

Estrid Ericso n, Svenskt Tenn ,

αριστ ερό κουτί έχει χαλαρό ιcάλ υ μμα. χαραγ μ ένο με το χέρι σχέδ ιο και ορειχά λκ ινη μπορντούρα στο χε ίλος

και στη βάση . Το ύψος του είναι

5 1/ 8 ίντσες . Το αρ ι-

Σετ σα λάτας από χυτό ιcασσιτερόKραμα, φτιαγμ ένο από τον David Andersen. Oslo. Νορβηγία. Norsk. N~ w

York.

ΗΠΑ .

«Αιώνιο φως». από μασΥαλαρισμέ νο κασσιτερόκραμα μ ε χυτή επ ιγραφή από τον S. Lechtzin.

322

στ ε ρό κουτί έχει στιλβωμένη επιφάνε ια με παλιά δα

κτυλιοειδή λα βή α πό νεφρίτη. Έχε ι δ ιάμ ετρο 4 1/ 4 ίντσες και ύψος 3 ίντσες. Το δεξί κουτί έχει κάλυμμα μ ε μεντεσέ και ραβδωτές λω ρί δες . Δ ιάμ ετρος

και ύψος

4 7/ 8

ί ντ σ ες. ΦωΤΟΥραφία

5 3/ 4

ίντσες

Atr:ljr: Ugg/8 Α Β.

ιχνών κάθε είδους μπορεί να γίνει με κετσέ

μια σέγα μετάλλου και λάμες νούμερο Ι,

και γη διατόμων και στη συνέχεια με βαμ

ή, καλύτερα , νούμερο

βακερό τροχό σε συνδυασμό με σκόνη κόκ

μα μπορεί να χαραχθεί και να υποβληθεί σε

2, 3

Το κασσιτερόκρα

κινου οξειδίου του σιδήρου. Η χρησιμο

εγγλυφή κατά τον ίδιο τρόπο όπως τα άλλα

ποίηση μιας συρματόβουρτσας νικελίου δί

μέταλλα, με το αντικείμενο στερεωμένο σε

νει ένα μαλακό, ματ φινίρισμα.

ένα μπλοκ πίσας, ή ένα μπωλ γεμάτο πίσα.

Μπορεί να γίνει και κοίλανση με ένα μπωλ

Διακοσμητικές επεξεργασίες κασσιτεροκράματος

λυμα

Μονάδες αποκομμάτων κασσιτεροκράμα

τος, που αποβλέπουν στην επαύξηση του διακοσμητικού αποτελέσματος, μπορούν να εφαρμοσθούν τόσο στο ίδιο το κασσιτερό κραμα όσο και σε άλλα μέταλλα όπως ο χαλκός και ο ορείχαλκος. Οι μονάδες συνδέ ονται με το μέταλλο με ετερογενή συγΚόλ ληση, με τη βοήθεια μαλακού κολλητικού,

που λιώνει σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία. Το πίσω μέρος του διακοσμητικού στοι

χιλιοστά.

Η επιφάνεια

όπου πρόκειται να εφαρμοσθεί το διακο σμητικό στοιχείο

20%

νιτρικού οξέος. Προσθέτετε πά

ντα το οξύ στο νερό .. ποτέ το αντίθετο! Οι περιοχές που δεν πρέπει να προσβληθούν από το οξύ μπορούν να καλυφθούν με τα συνήθη

προστατευτικά

μέσα

(βλ. Αδρο

ποίηση των μετάλλων, . σελ.160). Πριν από την αδροποίηση, η επιφάνεια πρέπει να κα θαρίζεται επειδή τυχόν παραμένοντα λιπα ντικά θα μειώσουν την πρόσφυση του προ στατευτικού υλικού πάνω στην προστατευό μενη επιφάνεια.

ολοκληρωτικά με κολ

λητικό μέχρι μια απόσταση από τα άκρα ίση με περίπου

στηρίζει το μέταλλο. Το κασσιτερόκραμα υποβάλλεται σε αδροποίηση με υδατικό διά

ΤΕΧΝΙΚΗ APPLIQUf

χείου «γανώνεται»

πίσας ή ένα μολύβδινο μπλοκ, για να υπο

Η χαμηλή θερμοκρασία τήξης και η ευ κολία ροής του κασσιτεροκράματος το κά

επεξεργάζεται

νουν ένα ιδανικό υλικό για την παραγωγή

Ύστερα και οι δύο

μικρών χυτών. Το κασσιτερόκραμα μπορεί

applique

κατά παρόμοιο τρόπο.

χγ Τ ΕγΣΗ ΤΟΥ ΚΑΣΣΙΤΕ ΡΟΚΡΑΜΑΤΟΣ

επιφάνειες αλείβονται με συλλίπασμα και

τα μέρη στερεώνονται μεταξύ τους με σφι γκτήρες , συνδετικό σύρμα ή άλλη συγκρα

τητική διάταξη. Όταν είναι δυνατό, θα πρέ πει να αξιοποιε ίται η δύναμη της βαρύτη

να χυτευθεί σε μόνιμα μπρούτζινα καλού πια, που έχουν προθερμανθεί στη θερμο

κρασία τήξης του

(47IOF),

για να εξασφαλι

σθεί μια πετυχημένη μορφοποίηση. Καλού πια του είδους αυτού χρησιμοποιούνται στην

τας, τόσο για τη συγκράτηση των συστατι

εν σ ε ιρά παραγωγή. Οι χειροτέχνες χρησι

κών μερών στη θέση τους,όσο και για την

μοποιούν συνηθέστερα καλούπια μιας χρή

διευκόλυνση της σωστής ροής του κολλη

σης από γύψο ή άμμο (βλ. και τα σχετικά με

τικού.

Ύστερα προσάγεται θερμότητα μέ

χρις ότου μια ελαφρά κίνηση αναβρασμού δείχνει ότι αρχίζει η ροή του κολλητικού, που εμφανίζεται στη σύνδεση σαν μια λεπτή

την χύτευση των μετάλλων τμήματα του βι βλίου σελ. )92 και 3 97).Η χύτευση κασσιτε ρο κράματος σε καλούπια από γύψο προσφέ ρει πολλές δυνατότητες. Πριν από την χύ

λαμπρή γραμμή. Χρειάζεται μια προσεκτι

τευση μπορούν να τοποθετηθούν στο καλού

κή παρατήρηση ούτως ώστ ε το σύστημα να

πι ενθέματα από άλλα μέταλλο, όπως ο ορεί

κρατιέται στη θέση του και να αποφεύγεται τυχόν υπερθέρμανση. Τα συστατικά μέρη

πρέπει να κρατιώνται μαζύ μέχρις ότου κρυώ σουν καλά. Η περίσσεια κολλητικού μπορεί να αποξεσθεί με κατάλληλο εργαλείο και το

χαλκος. Τα ε νθέματα αυτά αλείβονται με συλλίπασμα, για να αποδεχθούν το ρευστό κασσιτερόκραμα και να αποκτήσουν ικανο ποιητική συνοχή με αυτό . Ύστερα, το ρευ στό κασσιτερόκραμα χύνεται μέσα στο κα

αντικείμενο να φινιρισθεί, όπως περιγρά

λούπι και όταν αυτό αφαιρεθεί το ένθεμα

φηκε προηγουμένως.

παραμένει μόνιμα ενσωματωμένο στο βασι κό κράμα. Ο συνδυασμός κασσιτεροκράμα

τος και ορείχαλκο υ ήταν πολύ δημοφιλής ΑΛΛΕΣ ΔΙΑ ΚΟΣΜΗΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

Για το πριόνισμα ή το τρύπημα του κασ

σιτεροκράματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί

στην αρχαία Κίνα και χρησιμοποιείται ακό μα και σήμερα από τους χειροτέχνες του

Hong Kong

σ ε μονάδες επιτιθέμενες στο

323

βασικό

κασσιτερόκραμα

(διακοσμητικά

στοιχεία ·applique).

Μέταλλο

Babbit

(μια από τις πολλές

Οι μέθοδοι χύτευσης του κασσιτεροκρά

παραλλαγές):

ματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για

Μόλυβδος

άλλα μέταλλα ή κράματα χαμηλού σημείου

κασσίτερος

τήξης, όπως ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος, το

αντιμόνιο

75%10%15%

464°F

λευκό μέταλλο, το μέταλλο τυπογραφικών στοιχείων και αυτά που παρατίθενται στον

παρακάτω κατάλογο :

Κοίλα χυτά κασσιτεροκράματος με σχε

τικά λεπτά τοιχώματα ή κελύφη μπορούν να

Μέταλλα χαμηλού σημείου τήξης

ΧΎΤΕΎΣΗ ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΚΡΑΜΑΤΟΣ ΣΕ ΚΕΛ ΎΦΗ

Σημείο τήξης

γίνουν με την απόχυση ρι:υστού κράματος σε δραστικά ψυχθέντα μπρόύντζινα καλού

Λευκό μέταλλο:

πια.

Κασσίτερος

φής του κασσιτεροκράματος με τις παγωμέ

αντιμόνιο

92%8%

475°F

νες παρειές του καλουπιού, το καλούπι ανα

ποδογυρίζεται και το μέταλλο που παραμέ

Μέταλλο χυτών

νει ακόμη υγρό στην καρδιά του καλουπιού

τυπογραφικών στοιχείων:

αποχύνεται σε μια κουτάλα ή ένα δοχείο.

Μόλυβδος

62% κασσίτερος 13%αντιμόνιο 25%

Ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα επα

Παραμένει

617°F

ένα

λεπτότοιχο · κοίλο

χυτό

αντικείμενο, που ύστερα από παραπέρα ψύ

ξη αφαιρείται από το καλούπι. Η μέθοδος

Λινοτυπικό μέταλλο:

αυτή δουλειάς μπορεί να χρησιμοποιηθεί

Μόλυβδος

για την κατασκευή προστομίων, κοίλων λα

86% κασσίτερος 3%αντιμόνιο I1 % _

324

βών, κουμπιών, διακοπτών και παρόμοιων

477°F

αντικείμενων με μικρό κόπο και κόστος.

ο 'εxνf.της σφυρηλάτησης μεtάλλων

01'0

αμόνι

tOU

Stand1av Skura Cepelia. New

οtην Waπaw. ΠoλωVΙα .

Υο", . ΦωrorpaιΡiα

J. =k.

325

Θερμή και Ψυχρή Σφυρηλάτηση των Μετάλλων

Η θερμή σφυρηλάτηση , ως μέθοδος μορ φοποίησης μετάλλων , έχει μια ιστορία που φτάνει πίσω ως το

5% θερμοκρασίας

160-17()θF.

Ο ελατός, ή πιο σωστά σφυρηλατήσιμος ,

π.Χ ., όταν, όπως

σίδηρος, είναι το κατά παράδοση μέταλλο

είναι γνωστό, οι Αιγύπτιοι υπέβαλλαν σε

που χρησιμοποιείται για τη διεργασία της

5500

μια τέτοια επεξεργασία τον χαλκό και τον

σφυρηλάτησης και εξακολουθεί να παράγε

ορείχαλκο με πρωτόγονα μέσα, για να κα

ται σήμερα σε βιομηχανική κλίμακα για

τασκευάσουν διάφορα εργαλεία.

μορφοποίηση με χειρωνακτικές ή μηχανο

Η θερμή σφυρηλάτηση είναι μια διεργα

ποιημένες μεθόδους. Ο σφυρηλατήσιμος σί

σία μορφοποίησης μετάλλων, που στηρίζε

δηρος είναι ένας τύπος σιδήρου με μικρή

ται σε διαδοχικά απότομα χτυπήματα μ ε ένα

περιεκτικότητα σε άνθρακα και μαγγάνιο

σφυρί ή ένα άλλο κρουστικό εργαλείο, όσο

(λιγότερο από Ο, 1% από το κάθε συστατικό)

το μέταλλο βρίσκεται στην περιοχή θερμο

ενώ παράλληλα περιέχει γενικώς

κρασιών από τη λευκοπύρωση μέχρι την

και μερικές φορές μέχρι

1 μέχρι 2

σιcωρία. Η

ερυθροπύρωση και έχει την πιο ελατή και

σκωρία είναι ένα μίγμα όξινων, βασικών και

πλαστική κατάσταση, ή και μετά την ανό

ουδέτερων οξειδίων, που προστίθενται στο

πτηση και την ψύξη του. Η σφυρηλάτηση

μέταλλο για να το κάνουν πιο εύτηκτο. Η

γίνεται κυρίως στο σίδηρο και τον χάλυβα

ανάμιξη αυτή είναι μια ειδΙΚή παραγωγική

αλλά εφαρμόζεται και σε άλλα ελατά μέ

διεργασία που παλιότερα γινόταν με το χέ

ταλλα όπως ο χαλκός και ο μπρούντζος. Η

ρι, αλλά τώρα έχει μηχανοποιηθεΙ Κατά τη

σφυρηλάτηση ανοπτημένων πολύτιμων με

διάρκεια της παραγωγής , το μέταλλο αφή

τάλλων για την κατασκευή μικρών αντικει

νεται εν μέρει σε στερεή κατάσταση, έτσι

μένων, όπως τα κοσμήματα και τα δ ιάφορα

ώστε να ενσωματώνει τη σκωρία, χωρίς πλή

διακοσμητικά είδη, που χρησιμοποιείται σε

ρη τήξη.

μεγάλη κλίμακα από τους σύγχρονους τεχνί

Το αποτέλεσμα είναι η λεπτότατη και

τες είναι γενικώς μια ψυχρή μέθοδος επε

ομοιόμορφη κατανομή της σκωρίας στη μά

ξεργασίας. Ανεξάρτητα από το επεξεργαζό

ζα του μετάλλου και η πρόσδοση σ' αυτό

μενο μέταλλο και από το αν η δουλειά γίνε

των ιδιαίτε "ρων χαρακτηριστικών του, όπως

ται εν θερμώ ή εν ψυχρώ, οι ΧΡ" 1σιμοποιού

η μεγάλη αντοχή, η ινώδης δομή, η ελατό

μενες κατά τη μορφοποίηση με σφυρηλά

τητσ., το όλκιμο, η σχετική μαλακότητα κι η

τηση

ευκολία επεξεργασίας στη θερμή κατάστα

τεχνικές είναι στην ουσία τους οι

ίδιες. Παρά τις διαφορές, ο όρος « σφυρηλά

ση .

τησψ. υποδηλώνει τήν εφαρμογή μιας ορι

Στη θερμοκρασία της λευκοπύρωσης, δύο

σμένης διεργασίας ή μεθόδου μορφοποίη

τεμάχια του μεΤάλλου μπορούν να συγκολ

σης.

ληθούν στερεά και μόνιμα με απλή σφυρη

λάτηση . Ο λόγος για την ευκολία αυτή συ γκόλλησης είναι η σχετική καθαρότης του ΕΛΑ ΤΟΣ ΣΙΔΗΡΟΣ

μετάλλου ενώ η περιεχόμενη πυριτική σκω

Σημείο τήξης: 275()θF

Καθαρισμός σε διάλυμα θειΙκού οξέος

326

ρία ενεργεί ως συλλίπασμα και κάνει δυνα

τή τη γρήγορη επίτευξη ομοιόμορφων και

Γερμανικό ιcρεμαστάρι πολυελαίου από σφυρήλατο σί δηρο - fer forge του IΊου αιώνα. Μήκος: 180 εκατοστά, πλάτος: 90 εκατοστά. Το αντικείμενο αυτό δίνει την εικόνα όλων των ιcύριων επεξεργασιών που έχει στη

διάθεσή του ο τεχνίτης θερμής σφυρηλάτησης του σι

δήρου : σχίσιμο, λοξότμηση, συστροφή, συγιcόλληση ιc.λπ.

Victoria and AJlκrt Muscum. London.

Αrrλία.

327

Κηροπήγιο που έγινε με σφυρηλάτηση σιδήρου από τον AIbert PaIey. Τα τέσσερά 'Χωριστά σιδηρά μέρη

που έγιναν με θερμή σφυρηλάτηση, λοξότμηση, κάμ

ψη, συστροφή και περιτύλιξη συγκρατούνται από μια διαμορφωμένη ορειχάλκινη ράβδο , όπου έχουν στερε ωθεί με πριτσίνια. Διακόσμηση με ένθετο χαλκό .

. Υψος 28

32Η

ίντσες. ΦωτογΡαφία

Smίth.

-Ι

Γαλλικό ανάκλιντρο οπό σφυρήλατο σίδηρο, δερμάτι νο ιcάθισμα ΚΟΙ ΙCΡOOτάλλινες χειρολαβές. 1400 μ . Χ . περίπου . PhiladeJphia Museum of Απ, Η.Π. Α.

329

Σταυροί από σφυρήλατο σίδηρο, που στερεώνονται qτις κορυφές των στεγών στην περιοχή Ύύρω από το San Cristoba1 de 1as Casas, Chiapas, Mεξιιcό. Από τη

συλλοΥή της Gertrude ΦωΤΟΎραφΙα Ορρί.

Duby-Blom

και του

Franz Blom.

Διαιcόσμηση ξύλινης πόρτας από σφυρήλατο σίδηρο, Ι30ς αιώνας. PhjJadeJphia

raUia, Canton de Thuir, Muscum of Απ,

330

Η.ΠΑ.

Κλε ιδαριές , πόμολα και μεντεσ έδ ες γ ια πόρτες και

ντουλάπια από σφυρήλατο σί δ ηρο, της σύΎlΡOνης εποχής, κατασκ ευασμένα από την εταιρεία Tridex, Madrid. Ισπανία .

331

Κλειδιά από σφυρήλατο σΙδηρο ρ,υθμού Γοτθικής επο χής, επσχής Αναγέννησης και εποχής Μπαρόκ , Από

τη συλλογή κλειδιών της εταιρείας Townt MfR Co .. Η.ΠΑ.

Yale. The Ya/e &:

Κηροπήγιο από σφυρήλατο σίδηρο από τον

S. Skura.

ΠολωνΙα που εικονίζε.ι την τεχνιιcή του σχισΙ ματος αφού οι βραχίονες και τα πόδια έχου ν γίνει από

Warsaw,

ένα κοινό κομμάτι σίδερο . ΦωΤΟΎ()(1φία

Cepelia. New York.

Η.Π.Α.

J. Crecz.

πυροστιές από σφυρήλατο σίδηρο για το κράτημα

καιόμενων κούτσουρων. ΤΟ ιcαταιcόρυφo διαΙCOσμημέ νο τμήμα εμποδίζει το ξύλο να πέσει προς τα εμπρός

ενώ η οριζοντια ράβδος το ιcρατάει. Για μεγαλύτερη ευστάθεια οι πυροστιές έχουν -τρία πόδια. Σύγχρονη

ιcατασKευή, από -την εταιρεία

332

Tridex, Madrid.

Ισπανία .

Φούρνος σφυρηλάτηση ς με ιcαύσιμ o αέριο, από ατσάλι ιcαι σκληρά πυρότουβλα με μεγάλο π\.lροθάλαμο και πρόσθιο πανώ. για τη ρύθμιση του αερίου και του αέρα . Ο φούρνος είναι εξο πλισμένος με έξι καυστήρες αn:ό τους οποίους οι δύο ακραΙοι είναι χωριστοί έτσι ώστε να σβήνονται όταν χρειάζεται λιγότερη θέρμανση . . Εχει επίσης ένα φυσητήρα αέρα, ένα ρυθμιζόμενο πυ· ρίμαχο κάλυμμα και μια σωληνοειδή βαλβίδα ασφα·

λείας για την απόλυτη διακοπή της παροχής αερίου σε περίπτωση ηλεKτριιcής βλάβης . Ο πυροθάλαμος έχει πλάτος 4 3 ί 4 ιντσών, βάθος 7 ιντσών και μήκος 27 ιντσών . Ολικό ύψος: 30 ίντσες . Μ έγ ιστη θερμική από δοση 425 .000 BTU ανά (ίφα . Φούρνος σφυρηλάτησης μοντ έ λο Νο 133 της Αμερικανική ς ε ταιρείας Johnson

Gas App/iance Co. Ταχυκλίβαν ος μετάλλου μ ε καύσιμο αέριο. Μπο ρεί να εφοδιαστεί με ε ιδική εστία από πυρίμαχο υλ ικό που

ισχυρών συνδέσεων, χωρίς άλλα βοηθητικά μέσα. Τα ίδια χαρακτηριστικά επιτρέπουν την εύκολη αυτογενή συγκόλληση, με τη

φλόγα του οξυακετυλενικού αυλού , την κοι νή συγκόλληση με ασετυλίνη. Ο σφυρηλατήσιμος σίδηρος έχει μεγάλη

κάνει δυνατή τη θερμική ε πεξεργ ασία και την πύρωση στη θερμοκρασία σφυρη λά τηση ς ταχυχαλύβων και μαλακών α νθρα κούχων χαλύβων στην ίδια μονά δα. Ο πυροθάλαμος έχε ι ύψος 5 ιντσών, πλάτος 7 3/ 4 ι ν τσών και βάθος μιζόμενη)

13 1/ 2 ιντσών . 24000 F, φτάνει

Μ έγιστ η θερμοκρασία (ρυθ· στους 15{)()OF σε 5 λεπτά και

πλησιάζει το μ έγ ιστο όριο σε 30 λεπτά. Μέγιστη θερ μική από δοση 120.000 BTU ανά ώρα. Φυσητήρα ς 1/ 25 του ίππου . Ρεύμα Ι !Ον .

Johnson Gas

App/janc~

Co.

αντοχή στον εφελκυσμό και στη διάβρωση. Η αντοχή του στην προοδευτική διάβρωση οφείλεται στην περιεχόμενη σκωρία. Όταν εκτίθεται στις καιρικές επιδράσεις, το μέ

ταλλο καλύπτεται με ένα επιφανειακό στρώ μα οξειδίου

ή σκουριάς, που παραμένει

σταθερά στερεωμένο στην επιφάνεια και εξ αιτίας των ινιδίων της σκουριάς εμποδίζει την παραπέρα οξείδωση. Το χαρακτηριστικό

στους

παλιούς

αυτό

Ο σφυρηλατήσιμος σίδηρος κυκλοφορεί

στο εμπόριο με τη μορφή ράβδων ποικίλων σχημάτων, φύλλων και συρμάτων.

Θερμή σφυρηλάτηση σιδήρου και χάλυβα Στη μέθοδο της σφυρηλάτησης, τα μέ

ήταν γνωστό

δημιουργούς

των

κατα

ταλλα επεξεργάζονται γενικώς σε θερμή κα τάσταση .

Έτσι, θερμαίνονται πρώτα στη

σκευαστικών και διακοσμητικών στοιχείων

φωτιά ενός καμινιού και ύστερα σφυρηλα

από σφυρήλατο σίδηρο όπως οι περίτεχνες

τούνται επάνω σε μια επίπεδη, λεία χαλύ

πόρτες, τα κομψά κιγκλιδώματα, τα λεπτό

βδινη επιφάνεια όπως αυτή του αμονιού . Το

γραμμα φανάρια, οι μεγιiλες κλειδαριές

καμίνι γίνεται από τούβλα, μαλακό χάλυβα

Κ.λπ. των κτιρίων του παρελθόντος, που επί

ή χυτοσίδηρο, με ένα κοίλωμα στο κέντρο

εκατοντάδες χρόνια υποβλήθηκαν στην επί

και ένα άνοιγμα στο κάτω μέρος του, για

δραση των καιρικών συνθηκών χωρίς ση

την τοποθέτηση των άκρων των σωλ ηνώ

μαντικές αλλοιώσεις.

σεων

τροφοδοσίας.

Μέσω

των

μικρών

· 333

ανοιγμάτων τους ένα ρεύμα αέρα οδηγείται

μορφοποίησης

με πίεση στην εστία της φωτιάς, παλιότερα

συνδυασμό με τα διάφορα σφυριά, το βασι

των · μετάλλων,

είναι,

σε

με τη βοήθεια ενός φυσερού (που έχει πια

κό εργαλείο της διεργασίας της σφυρηλά

κατά το πλείστο εγκαταλειφθεί) και σήμερα

τησης. Τα μεγάλα αμόνια αποτελούνται από

με τη βοήθεια ενός ηλεκτρικού φυσητήρα,

ένα κύριο κεντρικό μέρoς~ που ονομάζεται

έτσι ώστε να είναι δυνατή η αύξηση της

κορμός, από το κέρατο ή διαμορφωτικό

θερμοκρασίας της πυράς, όταν χρειάζεται η

άκρο, που είναι το μυτερό, στρογγυλεμένο

εντονότερη θέρμανση του μετάλλου.

άκρο που χρησιμεύει για τη διαμόρφωση

Γενικώς,

ως

καύσιμο

χρησιμοποιείται

καμπυλών και δακτυλίων, και από το πρό

κοκ (οπτάνθραξ) ή πισάνθρακας σε μικρά

σωπο ή επιφάνεια, που έχει στην άκρη του

κομμάτια και για την απαγωγή των κq.πνών

ένα αριθμό από τρύπες διαφόρων σχημάτων.

χρειάζεται

σύστημα

Το πρόσωπο είναι η κύρια περιοχή εργα

σωληνώσεων, καλύμματος και καμινάδας,

σίας και αποτελείται από συμπαγή σίδηρο

εκτός αν η εργασία γίνεται στο ύπαιθρο. Ο

που στην επάνω τσυ επιφάνεια έχει μια πλά

ένα αποτελεσμαΤΙΚό

φούρνος δεν πρέπει να είναι πολύ ψηλός,

κα από σκληρυμένο χάλυβα.

για να αποφεύγονται οι μη αναγκαίες εργα

που χαρακτηρίζεται ως τρύπα

σίες ανύψωσης του μετάλλου . Μπορεί να

σιμοποιείται για τη συγκράτηση ειδικών

χρησιμοποιηθεί επίσης και ένας ηλεκτρι

εργαλείων τύπου

κός

και μπλοκ αποτύπωσης ενώ μια στρογγυλή

φούρνος

θερμοκρασίας

I500-22000F,

Hardie,

Μια τρύπα,

Hardie,

χρη

σμιλών-κοπιδιών

αλλά η πρακτική αυτή έχει περιορισμούς ως

τρύπα, γνωστή ως. τρύπα

προς το μ έγεθος και το κόστος.

ποιείται για τη συγκράτηση εργαλείων με

·Ενα αυτο

PritcheI,

χρησιμο

σχέδιο καμίνι με φωτιά έχει το πλεονέκτημα

κυλινδρικά στελέχη και για εργασίες όπως

ότι επιτρέπει τη θέρμανση μέρους μόνο του

η στίγευση και η διαμόρφωση. Η επάνω

υπό επεξεργασία μετάλλου. Κοντά στο καμί

επιφάνεια tQtl αμονιού πρέπει να στερεώνε

νι πρέπει να υπάρχει μια δεξαμενή «σβησί

ται σε βολΙΚό για τη δουλειά ύψος (με το

ματος» ή μια σκάφη γεμάτη νερό .

πρόσωπο περί τα

εκατοστά πάνω από το

Ο μαλακός χάλυβας, που χρησιμοποιεί

έδαφος), κοντά στο καμίνι, σε μια παροχή

ται σήμερα σε μεγάλη κλίμακα για την πα

νερού και σε μια μέγγενη πάγκου. Τα αμό'

ραγωγή σφυρήλατων ειδών, μπορεί να επε

νια τοποθετούνται συνήθως σε ένα βαρύ

ξεργασθεί σε τρία επίπεδα θερμΟΚRασίας:

κομμάτι κορμού δέντρου (με τα νερά· του

στη θερμοκρασία λευκοπύρωσης για την

τμήματος της κορυφής προς τα επάνω), που

αυτογενή

εξασφαλίζει

συγκόλληση, στη θερμοκρασία

μια

ελατηριωτή

ανάπαλση

της κιτρινοπύρωσης για την μηχανική επε

στην επιφάνεια όπου γίνεται η επεξεργασία

ξεργασία και στη θερμοκρασία της κερασε

του μετάλλου.

ρυθροπύρωσης για το φινίρισμα του μετάλ λου. Οι χάλυβες υψηλής περιεκτικότητας

σε άνθρακα πρέπει να δο υλεύονται στην Kε~ . ρασερυθροπύρωση ενώ ο σφυρηλατήσιμος

σίδη ρος μπορεί να δουλευτεί σε όλες τις θερμοκρασίες. Οπωσδήποτε, όμως, πρέπει να αποφεύγεται η υπερθέρμανση, κυρίως η παρατεταμένη, γιατί θα προκαλέσει την αλ λοίωση

της κρυσταλλικής υφής, τη

δη

μιουργία ανοικτών πόρων, που ονομάζονται

Το hardίeείναι σφηνόσχημο εργαλείο που

τοποθετείται στην τρύπα

Hardie

του αμο

νιού και χρησιμοποιείται για το κόψιμο από

κάτω, εν θερμώ ή εν ψυχρώ, τεμαχίων με τάλλου μικρών διαστάσεων . Το μέταλλο τοποθετείται στο άκρο

hardie,

σφυροκοπεί

ται, αναποδογυρίζεται, σφυροκοπείται και πάλι και τέλος σπάζεται εύκολα, στη ση μειωμένη γραμl1ή, με ένα σφυρί.

(~Kαψίματω), και την εξασθένιση του μετάλ

Σφυριά. Για τη σφυρηλάτηση χρησιμο

λου. Τα μέταλλα πρέπει να δουλεύονται με

ποιούνται διάφορα σφυριά. Η σιδηρουργι

ομοιόμορφο τρόπο, για να μειωθούν οι πα

κή σφύρά ή βαρειά (είναι ένα μεγάλο σφυρί,

ραμένουσες εσωτερικές τάσεις,

που μπο

βάρους

4,5-9

κιλών), έχει λαβή μήκους

ρούν να προκαλέσουν ρωγμές στη μεταλλι

περίπου εκατοστών και χρησιμοποιείται για

κή μάζα.

δουλειές μορφοποίησης, που απαιτούν τη μεγαλύτερη δύναμη . Η σφύρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για το άμεσο χτύπημα

ΕΡΓ ΑΛΕΙΑ ΣφγΡΗΛΑΤΗΣΗΣ

Το αμόνι, π.ου προσφέρει μια επιφάνεια

334

του μετάλλου, είτε · σε συνδυασμό με άλλα · εργαλεία όπως τα αιτοτυπωτικά, οι διαξυ-

ΤΡΥΠΑ

~"PYΠA

PRITCHEL .. '

HARDIE

ΤΡΑΠΕΖΑ "κ ΕΡΑ ΤΟ,

ΠΡΟΣΩΠΟ

«TAKOYNI"'''f''~'~~D~~====~~~~~:±;;t:--+---7 Αμόνι σιδηρουργού

Σφυριά και δ ιαμορφωτ ικά εργ αλεία : Ι . Σφυρί σφυρ η λά τησης στα υρω τής ενέ ργειας, 2. Χειρόσφuρο σιδηρουρ

γού ή σφυρ ί αυλακώσεων και ραβδώσεων, 3. Σιδη ρουργική βαρειά, 4. Σφυρί .ξ:π ιπέδωση ς, 5. Πάνω και κάτω εΡΥαλείο διαμόρφωσης Υια σΤΡΟ'Υγύλε μα, λοξό τμηση και συμπί εσ η , με σιδηρολαβή από στεφάνι και

μακρύ συYKρατητιιcό στέλεχος, 6. Σμίλη θε ρμή ς κοπης με λαβή και κοπίδια χωρίς λαβή hardic. 7. Πάνω και κάτω εργαλείο διαμόρφωσης για γωνιώδη σχήματα, 8. Πάνω και κάτω ε ργαλεί α δ ιαμόρφωσης γ ια οβάλ σχή ματα .

στρίδες, τα επιπεδωτικά, οι σμίλες θερμής και ψυχρής κοπής και οι στρογγυλοί ή τε τράγωνοι ζομπάδες. Το βάρος της σφύρας

κάνει αναγκαία τη βοήθεια ε νός δεύτερου προσώπου, που χτυπάει το άλλο εργαλείο με τη βαρειά, ενώ ο σιδεράς κρατάει το εργα λείο αυτό στη θέση που πρέπει. Τα κάθε λο γής βοηθητικά εργαλεία, όπως αυτά που

προαναφέραμε, κρατιούνται με ξύλινες ή συρμάτινες

συγκρατητικές

διατάξεις

και

διατηρούνται στη θέση που πρέπει με συ ρ ματοδεσιά. (Τα εργαλεία αυτά γίνονται επί

σης και με έτοιμες, μόνιμες ξύλινες λαβές).

μάτωvείναι ένα σφυρί με μικρό επίπεδο πρό

Κάπως μικρότερα σφυριά, οι βαρειοπούλες,

σωπο, που χρησιμοποιείται όταν το βαθού

χρησιμοποιούνται χωρίς βοηθό από το σι

λωμα που πρόκειται να δουλευτεί είναι πολύ

δερά. Μια βαρειοπούλα σιδηρουργού ζυγί

μικρό για ένα επιπεδωτικό εργαλείο. Κρατιέ

ζει

ται στη θέση του από τον σιδερά και χτυπιέ

1-3

κιλά και έχει λαβή μήκους

εκατοστών. Ενα σφυρί

700

30-50

περίπου γραμμα

ται με βαρειά από έναν βοηθό.

ρίων είναι κατάλληλο για τη σφυρηλάτηση

Το επιπεδωτικό ερrαλείο είναι ένα δια

μετάλλου πάχους μέχρι Ι 5 περίπου χιλιο

μορφωτικό με επίπεδο πρόσωπο, που χρη

στώΥ' πέρα από αυτό το πάχος χρειάζονται

σιμοποιείται για σκοπούς επιπέδωσης, εξο

βαρύτερα σφυριά. Οι λαβές από σκληρό ξύ

μάλυνσης ή έκτασης μεταλλικών τεμαχίων.

λο στερεώνονται σε μια τρύπα της κεφαλής, που γίνεται στο κέντρο ισορροπίας της.

Η διαξυστρίδα είναι μια μορφή συνθλι

πτικού σφυριού, που χρησιμεύει για τη δια

Κατά τη σφυρηλάτηση πολύτιμων μετάλ

μόρφωση μιας επιμήκους ημικυκλικής αυλά

λων μπορούν να χρησιμοποιηθούν μερικά

ΙCωσης ή ράβδωσης στο μέταλλο. Το εργα

από τα παραπλήσια σφυριά που χρησιμο

λείο μπορεί να τοποθετηθεί εκεί που χρειά

ποιούνται για τις δουλειές υπερύψωσης .

ζεται και να χτυπηθεί με ένα σφυρί, ή να

Σφυριά διαμόρφωσης διατομών σφαιρικής

χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με ένα αντί

ιcεφαλής και θολοειδούς κεφαλής είναι κα

στοιχο κάτω εργαλείο στην τρύπα

τάλληλα για τη μέθοδο της σφυρηλάτησης,

για να σχηματίσει «αυτιά .. ή κοιλότητες. Οι

ανάλογα με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα

διαξυστΡίδες χρησιμοποιούνται για ραβδώ

Το σφυρί διαμόρφωσης μικρώv βαθουλω-

hardie,

σεις, αυλαΙCώσεις, εκτάσεις του μετάλλου ή

335

6 Τσιμπί δες σιδηρουργΟύ: Ι. Μ ε επ ίπ εδη μ ύτη, 2. Μ ε σΤΡΟ Ύγυ λή κοίλη μύτη , 3. Με τετράγων η , κοίλη μ ύ τη . 4. Με δ ιαμορφω τική μύτη, 5. Μ ε μ εγάλ η κο ί λη μύτη, 6. Μ ε ΚΕκα μμένη μύτη .

Μπλο κ· μήτρα δ ιαμόρφωσης .

για την κατασκευή κοίλων σχημάτων . Η αποτυπωτική μήτρα είναι ένα ραβδωτό στρογγυλευτικο εργαλείο που γίνεται σε διά φορα μεγέθη, διαμέτρους και σχήματα και χρησιμεύει για τη μείωση του πάχους ρά

βδων προς κυρτά σχήματα . Είναι δυνατή η συνδυασμένη χρησιμοποίηση μιας επάνω και μιας κάτω αποτυπωτικής μήτρας, από

τις οποίες η κάτω τοποθ ετείται στην τρύπα

hardie

και η επάνω κρατιέται πάνω από τ ο

προς μορφοποίηση μέταλλο. Αν διαμορφώ

σχήματα τη ς διατομής τη ς ράβδου μπορούν

νεται η μια μόνο πλευρά τη ς ράβδου, χρη

να γίνουν ή να αλλαχθούν μ ε τη βοήθ ε ια

σιμοποιείται μόνη της η κάτω μήτρα, σε

των εργαλείων αυτών όπως και με τις διαξυ

συνδυασμό με ένα σφυρί.

στρίδες.

Το μπλοκ αποτύπωσης είναι ένα τρυπημέ

νο και αυλακωμένο μπλοκ από χυτοσίδηρο

Οι θερμές και ψυχρές σμίλες χρησιμο

ποιούνται με κατάλληλες λαβές.

ή χάλυβα και φέρει αυλακώσεις και ταπεινώ

Οι θερμές σμίλες με λαβή είναι κοφτερά

σεις διάφορων σχημάτων και μεγεθών, τόσο

κοπίδια που χ.ρησιμοποιούνται αποκλειστι-

στο πρόσωπο όσο και στα πλευρά του. Τα

κά σε θερμά μέταλλα . Λεπτότερες από τις

336

ψυχρές σμίλες είναι ικανές να κόβουν μέχρι

γκου,

και διαμπερώς μ έταλλα σημαντικού πάχους.

κάμψη

πένσες

και

τη

χειροπρίονα.

συστροφή

του

Για

την

μετάλλου

Οι ψυχρές σμίλες με λαβή είναι κοντές πλα

χρειάζονται διάφορα κλειδιά . Λίμες όλων

τειές σμίλες από χυτοχάλυβα με κοπτική

των ειδών χρησιμοποιούνται σε ψυχρό μέ

γωνία 6()0, που κρατιούνται από ένα σιδερέ

ταλλο ενώ για το θερμό μπορούν να χρησι

νιο κρίκο με επέκταση και χτυπιούνται με

μοποιηθούν μόνο ράσπες. Για τη συγκρά

μια βαρειά, με σκοπό την εγχάραξ η , την

τηση του μετάλλου κατά την επεξεργασία

αποκοπή φλούδας, την εκσκαφή ή το κόψι

του

μο επεξεργαζόμενου εν θερμώ ή εν ψυχρώ

σχήματος «ο, όσο και άλλών τύπων. Για

μετάλλου . Ψυχρές σμίλες

χρησιμοποιούνται

σφιγκτήρες

τόσο

ιντσών μπι'

την τροφοδότηση και διατήρηση της φω

ρούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς συγκρατη

τιάς στο καμίνι χρησιμοποιούνται σκαλι

τική στεφάνη και επέκταση .

στήρια, φτυάρια και τσουγκράνες.

3-8

Τσιμπίδες. Υπάρχουν σε πολλά σχήματα και μεγέθη για το πιάσιμο και το κράτημα τόσο ζεστών όσο και κρύων μεταλλικών τε

μαχίων.

Μερικές

σχεδιασμένες

τσιμπίδες

για

είναι

συγκεκριμένες

ειδικά

Επιμέρους εργασίες

μορφοποίησης με σφυρηλάτηση

τυπικές

Η σφυρηλάτηση μπορεί να διαιρεθεί κα

σιδηρουργικές εφαρμογές. Χωρίζονται σε

τά χώρο σε δύο περιοχές: τη δουλειά στο

σιαγόνες ",αι λαβή. Μερικοί από τους κατα

αμόνι, όπου το μέταλλο επεξεργάζεται θερ

σκευαζόμενους τύπους τσιμπίδας είναι αυ

μό και στη δουλειά στον πάγκο, όπου το

τοί με κλειστό στόμιο (για επίπεδο παχύτε

μέταλλο επεξεργάζεται κρύο.

ρο μέταλλο) , με κοίλο στόμα (για τη συγκρά

τηση στρογγυλών ή τετραΎωνικών διατο μών), με σχέδιο κατάλληλο για καρφιά και

ΠΡΟΚΑ ΤΑΡΚΤΙΚΗ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

πριτσίνια και με κεκαμμένο άκρο (για το

ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΔΟΜΗΣ

κράτημα του μετάλλου παραλλήλως προς τον άξονα της τσιμπίδας). ραβδιί)σει ς

στ() εσωτερικό

Άλλες έχουν των

σιαγόνων

τους, για να ευκολύνεται η συγκράτηση με τάλλων μικρής διατο μής. Αν μια τσιμπίδα

ζεσταθεί πολύ κατά τη χρήση της , μπορεί να «σβησθεί») σε νερό, έτσι ώστε να γίνει πάλι εύχρηστη. Μέγγενες αρκετά γερές, ώστε

να αντέ

χουν σε ισχυρά χτυπήματα χρησιμοποιού

νται συνεχώς από τους σιδηρουργούς. Η πιο γερή από αυτές έχει σιδερένιο πόδι, που με τη βοήθεια τεμαχίων επέκτασης φτάνει μέ

χρι το δάπεδο και αντέχει στα πιο ισχυρά σφυροκοπήματα. Για μικρότερα αντικείμε να είναι χρήσιμες μικρότερες μέγγενες από

χυτοχάλυβα. Τα ραβδωτά σαγόνια πρέπει να ντύνονται με φύλλο χαλκού , για να μην αφή νουν σημάδια στο μέταλλο που πιάνουν.

Στο σιδηρουργείο χρησιμοποιούνται και διάφορα άλλα εργαλεία όπως σιδερένιοι χά ρακες, μήκους μέχρι

εκατοστών, καλί

μπρες, αλφάδια, διαβήτες και χαρακτικοί διαβήτες , σουβλιά, δράπανοι, ψαλίδια πά-

Χαλύβδινο <IΠllταχτό»

περιοχή

VeIe Zande.

μαχαίρι, από την Αφρικανική

Mήιco ς :

470

χιλιοστά. Τα μαχαί

ρια αυτά διακοσμούνται συχνά με εγχάραιcτα σχέδια. Musc~

Roya/ dc l'Afciquc Ccntra!c. Tcrvuren,

Βέλγιο.

Είνα ι εναρκτ ήριες εργασίες που αποσκο

πούν στην προετοιμασία το υ μετάλλου και γίνονται στη χελώνα, ή σε άλλη αρχική μορφή του υλικού, με σκοπό την επιφανεια κή αναδιάταξη της μεταλλικής δομής και

την πύκνωση της καρδιάς της μεταλλικής μάζας. Πιο

συγκεκριμένα,

προκαταρκτική

μορφοποίηση συνίσταται στο να δοθεί στη χελώνα ή το άλλο βασικό υλικό μια κατά προσέγγιση μορφή με σφυρηλάτηση ενώ η

σταθεροποίηση συνίσταται στη σφυρηλά τηση, με σκοπό τη μετατροπή της χελώνας

σε μπιγιέτα.

Μπιγιέτα είναι μια μισοεπε

αυλακωτή

μήτρα

αποτύπωσης

ξεργασμένη χελώνα, που προορίζεται για

μπλοκ αποτύπωσης.

μετατροπή σε λωρίδα, ραβδο, σύρμα ή φύλ

το μέταλλο πρέπει να στρέφεται .

ένα

Όσο σφυροκοπείται,

λο, σε μια από τις μορφές που οι τεχνίτες αγοράζουν ως πρώτη ύλη. ΜΕΡΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΔΙΑΤΟΜΗΣ

Η εργασία που αποβλέπ ε ι στη μείωση του ΚΟΠΗ

Η ΣΧΙΣΙΜΟ ΣΕ ΦΕΤΕΣ

πάχους ή της διατομής ενός μέρους μόνο

Είναι η εργασία που αποβλέπει στο να

το υ υπό επεξεργασία αντικείμενου.

δοθεί στο μέταλλο το επιθυμητό μέγεθος με την χρησιμοποίηση θερμής ή ψυχρής σμί λης και βαρειάς.

ΚΑΜΨΗ

Μ ια ράβδος ή ένα άλλο κομμάτι μετάλ ΤΡΑΒΗΓΜΑ

.Η

λου με σημαντικό πάχος δεν μπορεί κανονι

ΣΦΥΡΟΚΟΠΗΜΑ

Η συνηθισμένη αυτή εργασία συνίσταται στην ομοιόμορφη μείωση του πάχους της

διατομής με ταυτόχρονη αύξηση του μή κους.

κά να λυγισθεί σε ορθή γωνία με μια και μόνη εργασία, κυρίω ς όταν είναι βαρύ, χω

ρίς να πάθει ρωγμές . Πρώτα λυγίστε το υλι κό στο μισό της τελικής γωνίας και γυρίστε

το υλ ικ ό στο καμίνι. Χοντρύνετε με ανα στροφή τόσο το άκρο όσο και την πλευρική

ΛΟΞΟΤΜΗΣΗ

ακμή κι ύστερα συμπληρώστε την κάμψη.

Η ΛΟΞΕΥΜΑ

Η λοξότμηση, ή

λόξευμα, μια μορφή

τραβήγματος, μπορεί να γίνει σε σΤΡΟΥΥυλά ή επίπεοα σχήματα (όπως στη λοξότμηση <η ς αιχμής μιας σμίλης). Στη

στρογγυλή

λοξότμηση, το μέταλλδ διαμορφώνεται αρ χικά σε τετράγωνο σχήμα, μέχρις ότου η

διατομή του πλησιάσει το ε πιθυμητό μέγε θος. ·Υ στερα, οι γωνίες των ακμών υποβάλ

λονται σε σφυροκόπημα, για να δώσουν μια oιcταγωνΙKή διατομή και τελικά το αντικεί μενο σΤΡΟΎΎυλεύεται με αποτύπωση ή κυ λίνδρωση . Η ίδια διαδικασία ακολουθείται όταν μειώνονται ομοιόμορφα σΤΡΟΎΎυλές διατομές .

ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ

Το αντίθετο του τραβήγματος, αφορά σε μια επενέργεια συμπί ε ση ς ή μεταβολής της

γωνίας της ενέργειας σφυρηλάτησης κατά μοίρες. Μ ια ράβδος σφυροκοπείται στο

άκρο της για να χοντρύν ε ι , ένα άκρο μπορεί

να παχυνθεί ή το κεφάλι ενός πριτσινιού μπορεί να διαμορφωθεί με μ ια επε ξεργασία τύπου αναστροφής.

Για την κατασκευή ενός σΤΡΟΎΎυλού κρί KOυ-δαΙCτυλίOυ

υπολογίστε

χοντρικά

και

σημειώστε την ποσότητα του μετάλλου που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί. Λυγίστε το

αντίστοιχο μήκος του υλικού, αρχικά σε ορθή γωνία. Ξαναθερμάνετε το υλικό και αρχίστε να σχηματίζετε την καμπύλη από το άκ:ρο, δουλεύοντας βαθμιαία και ξαναζε σταίνοντας

όταν

χρειάζεται.

Όταν

συ

μπληρωθεί ο κύκλος, κόψτε το σχηματισμέ νο δακτύλιο από το υλικό με ένα σιδε ρο πρίονο ή μια σμίλη και κλείστε τον. Ο δα

κτύλιος μπορεί να μορφοποιηθεί στο «(κέρα το)) του αμονιού ή επάνω σ ε ένα κατάλληλο μαντρέλ.

ΣΥΣΤΡΟΦΗ

Στην εργασία της συστροφής ανταποιφί νεται καλύτερα το υλικό στρογγυλής ή τ ε τραγωνικής διατομ ή ς . Μ ετ ά τη θέρμανση

στο καμίνι, το ένα άκρο του μετάλλου πιά νεται σε μια μέγγενη ενώ το άλλο στρίβεται όσο είναι ε πιθυμητό με μια τσιμπίδα, σε μια φάση. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί

και ένα ειδ ικό κλειδί συστροφής. Βάλτε το υλικό μέσα στο κλειδί, θερμάνετε το μέρος που πρόκειται να συστραφεί, στερεώστε το

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ

άλλο άκρο σ ε μια μέΎΎενη και γυρίστε το

Είναι η εργασία με την οποία ένα μέταλ

κλειδί. Για τη δημιουργία μιας απότομης

λο διαμορφώνεται σε επαφή με μια ραβδωτή

συστροφής θερμάνετε το μέταλλο τοπικά σε

338

μια μικρή περιοχή' το μέρος αυτό θα στρι

κάτω επιφάνεια του μετάλλου , το σύνολο

φθεί

μετακινείται πάνω στο αμόνι σε μια θέση

ευκολότερα.

Για

βαθμιαία

αλλαγή

βαθμού συστροφής πρέπει να θερμαίνεται

πάνω από την τρύπα

ομοιόμορφα ολόκληρο το μήκος. Για συ

εργαλείο κενό και να μη σπάσει ή στομώσει

στροφή μέρους μόνο του μήκους μιας ρά

βδου ζεσταίνεται μόνο η περιοχή που πρό

Ύστερα, το μέταλλο θερμαίνεται, αναπο

χαράξει

την

hardie,

επιφάνεια

για να βρει το

του

αμονιού.

κειται να συστραφεί. Είναι δυνατές πολλές

δογυρίζε ται και το άνοιγμα μεγαλώνει και

παραλλαγές, ανάλογα με τη σύνθεση του

διαμορφώνεται καλύτερα , δουλεύοντας από

μεταλλικού υλικού που _ πρόκειται να συ

την αντίθετη προς την πρώτη κατεύθυνση.

στραφεί, με το σχήμα και με τη διατομή.

Δεν υπάρχει απώλεια μετάλλου , μια και η εργασία αυτή είναι αποτέλεσμα ενέργειας έκτασης. Η δουλειά πρέπει να προχωράει

ΣΤΙΓΕγΣΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ

Η ΚΛΕΙΣΤΩΝ

ΣΧΗΜΑΤΩΝ

αργά και προσεκτικά, για να μη ραγίσει το

μέταλλο. Κατά τη

Κατά τη στίγευση , ή διαμόρφωση με ζο

στίrευση κλειστών σχημάτων

χρησιμοποιείται ένας

κοίλος ζομπάς και

μπά, ανοιχτών σχημάτων , χρησιμοπο ι είται

αφαιρείται από το μέταλλο ένα ολόκληρο

ένα κρύο στιγευτικό εργαλείο σε λευκοπυ

κομμάτι, αφήνοντας την αντίστοιχη τρύπα.

ρωμένο μέταλλο, με σκοπό το να δ ιαπερα

Πριν συμπληρωθεί το άνοιγμα, μπορεί να

σθεί πέρα ως πέρα . Όταν το κοπτικό άκρο

χρειασθεί η επιστροφή του βασικού υλικού

του εργαλείου πρόκειται να βγει από την

στο καμίνι για επαναθέρμανση.

Τύποι συνδέσεων:

Σύνδ ε ση αλληλεπικάλυψης, με πριτσίνι

2. Σύνδεση αλληλεμπλοκ:ής, μ ε πριτσί νι

3. ~άβδoς ~ ε ρό ν η ς , μ ε ,tριτσί ν ι η μπουλο νι

4. Σύ νδε ση μ ε κ ολλ άρο , τ ετράγωνη

Τρ υ πητή σίlνocση, τετράγωνη και σ τ ρογγυλή

6. Σύ νδεση με κ ο λάρο, οβά λ .

ΚΟΙΛΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΣφγΡΗΛΑΤΗΣΗ

μαντρέλ, για να συμπληρωθεί το κυλινδρικό

ΣΕ ΜΑΝΤΡΕΛ

σχήμα. Πριν από τη χρήση, το μαντρέλ πρέ

Για την κατασκευή κοίλων κυλίνδρων ή

πει να λαδώνεται, για να διευκολυνθεί η

δακτυλίων, ένα κυλινδρικό μαντρέλ εισάγε

αφαίρεση του κυλίνδρου ύστερα από τη

ται σε ένα στιγευμένο άνοιγμα και το μέ

μορφοποίηση.

ταλλο σφυροκοπείται πάνω σ ' αυτό . Υλικό

σε φύλλο μπορεί να διαμορφωθεί σε κύλιν δρο με θέρμανση, τοποθέτηση σε μια αυλά

κωση ενός μπλοκ αποτύπωσης κατάλληλου

ΑΥΤΟΓΕΝΗΣΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ

ΜΕΘΕΡΜΗ ΣΦΥΡΗΛΑΤΗΣΗ

βάθους, στερέωση ενός μαντρέλ .πάνω στο

Η συγκόλληση με σφυρ ο κόπημα εν θερ

μέταλλο και σφυρηλάτηση του μετάλλου

μώ είναι η παλιότερη γνωστή μέθοδος αυ

στην υποδοχή. Οι προεξέχουσες άκρες του

τογενούς συγκόλλησης μετάλλων. Ο σφυ

φύλλου σφυροκοπούνται ύστερα πάνω στο

ρηλατήσιμος σίδηρος και ο μαλακός χάλυ-

339

βας μπορούν να κολληθούν κατά την επε

κυκλικής ή τετραγωνικής διατομής, έτσι

ξεργασία σφυρηλάτησης με θέρμανση των

ώστε να περιβάλλονται τα προς σύνδεση

μερών μέχρι τη λαμπρή λευκοπύρωση και

τεμάχια. Ύστερα, το κολλάρο αυτό σφυρο

την εκπομπή σπινθήρων. Στο σημείο αυτό ,

κοπείται γύρω γύρω από το βασικό μέταλλο.

το μέταλλο βρίσκεται στην κατάσταση επι

Πρόκειται για μια μέθοδο σύνδεσης που εί

φανειακής πλαστικότητας. Τα μέρη έρχο

ναι πολύ διαδεδομένη στην πράξη.

νται κατόπιν γρήγορα σε επαφή, το ένα επά

νω από το άλλο, και χτυπιώνται με τη βα

ρειά, οπότε συντήκονται προς μια μονάδα. Συνδέσεις άκρο προς άκρο μπορούν να γί νουν πρώτα με την αναστροφή των προς συ

γκόλληση άκρων, έτσι ώστε να χοντρύνουν, την επαναθέρμανσή τους στη θερμοκρασία της κόλλησης και το σφυροκόπημα του συ στήματος των δύο κομματιών, αφού έρθουν σε επαφή.

. Οταν

Διατηρείται το αρχικό πάχος .

το μέταλλο είναι απολύτως καθαρό,

ελεύθερο από λάδια ή στάχτες, δε χρειάζε

ται συλλίπασμα, επειδή το ρόλο αυτό τόν παίζ ε ι η σκωρία του. Η δύναμη που πρέπει

να ασκηθεί από το σφυρί εξαρτάται από τη μάζα και το μέγεθος των συνδεόμενων τεμα χίων.

Βίδωμα

Σε μερικές περιπτώσεις μια βίδα εξασφα λίζει την καλύτερη σύνδεση. Πρώτα ανοί γεται με τρυπάνι η τρύπα όπου θα περασθεί η βίδα και ύστερα ανοίγεται με βιδολόγο το σπείρωμα. Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε οτη σελίδα

379, όπου εξετάζονται λε

πτομερώς οι βίδες.

Κοχλίωση

Στη σύνδεση των μεταλλικών τεμαχίων χρησιμοποιούνται συχνά κοχλίες με κοινές

ή διακοσμημένες κεφαλές και στο αντίθετο άκρο συσφιγκτικά περικόχλια

παξιμάδια.

Πρόκειται για μια απλή μέθοδο σύνδεσης αλλά δεν προτιμιέται από τους περισσότε

ρους

τεχνίτες

σφυρηλάτησης

σιδήρου.

ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ Ήλωση ή πριτσίνωμα Τα μεταλλικά μέρη μπορούν να συνδε

θούν μέ ήλους ή πριτσίνια που εισάγονται

Ι . Κλειδί στροφής ,

Διαμορ φ ωτή ς στροφών

"λδιδί συστροφής . ο

σε τρύπες που γίνονται με τρυπάνι ή ζομπά ,

1hJ

συμπαγή ή κοίλο. Ο ήλος πρέπει να ταιριά

ζει σφιχτά με την υποδοχή και το μήκος του να είναι τόσο, όσο αρκεί για να σχηματι

σθούν κεφαλές στα δύο του άκρα. Για πε

3. Κ λε ι δί

σ υστρ ο φής , 4. Συνεστραμμέ ν η ράβ δος ΠΩ\,) έγ ι νε μ ε

ρισσότερες πληροφορίες ως προς τους τύ πους και τις χρήσεις των ήλων ή πριτσινιών

βλ. σελ .

.173.

Στερέωση με περόνη

~------,

3 ()

Μια επίπεδη σφηνόμορφη περόνη μπορεί να σφυρηλατηθεί σε μια προπαρασκευασμέ

νη τρύπα , που γίνεται με ζομπά και έχει λο ξά τοιχώματα. Πρόκειται για ένα γερό τρό

πο σύνδε σης διάφορων μεταλλικών μερών που έχει το πλεονέκτημα ότι η περόνη μπο ρεί να αφαιρείται Kα~ τα τεμά"χια να αποσυ

Ανοίγεται με τρυπάνι μια τρύπα του κατάλ

ναρμολογούνται. Εκεί βρίσκεται και η ιδιαί

ληλου μεγέθους, τοποθετείται ο κοχλίας και

τερη αξία των περονών.

στο κάτω άκρο του σφίγγεται με κλειδί το παξιμάδι.

Σύνδεση με ιωλλάρο

. Οταν δύο

ή κα, περισσότερα τεμάχια πρέ

πει να κρατηθούν μαζί σε ένα σημείο, δη μιουργείται κολλάρο από σιδερόβεργα ημι34σ

ΓΕΝΙΚΕΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΤΗ

μορφών

που

ΣΦΥΡΗΛΑΤΗΣΗ Το

δούλεμα σφυρήλατων

Σταυρός

. Αγιας

Τράπεζας από χυτό και σφυρήλατο

άργυρο. διακοσμημ έ νος με ένα κρύσταλλο χ.αλαζία στο κάτω μι':ρο ς. Σχ.Εδ ιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον

Louis Osmi1n. 1959. Worshipful Company of Goldsm;· ths, London.

Αγγλία.

341

Λεπτομέρεια από τον Σταυρό τη ς προηγούμενης φωτο γραφίας, που δείχνει τον δεμένο φυσικό ιcρύσταλλo χαλαζία.

342

Μπρούντ ζ ινο δοχείο με διακοσμητικό στοιχείο από σφυρήλατο άργυρο στερεωμένο στο κάλιιμμα. John ΡΓίρ,

]959.

Δαχτυλίδι από τον Ορρί Untracht. Σφuρηλαττ-ιθηκε από ένα πλαιι:ίδιο ιι:αθαρού αργύρου ιι:αι ύστερα διαιι:οσμή· θηκε με χοντρό χρυσό σύρμα . Είναι σχεδιασμένο για να φορι&ταl στο μικρό δάχτυλο, με το σχέδιο να ειι:τεί· νεται σημαντικά στην επιφάνεια του χεριού.

γραφία

Πόρπη Νο

] 19

από τον

Lex

Φωτο·

Πα:.

Albert Paley. Σφυρηλατημένη

σε άργυρο (ποιι ύστερα έχει οξειδωθεί επιφανειακά) και

δεμένη με στοιχεία από χρυσό, με τρεις οπάλιους ιι:αι με ένθετες επ ιφαν ε ιες από συντέφι και ελεφαντόδοντο, έχε ι προσαρμοσμένες και μονάδες από ελεφαντόδοντο . Διαστάσεις 8 "6 ] / 2 ίντσες. ΦωΓογρα φία Rogcr Smith.

343

απαιτούν ακρίβεια σημαίνει την εξέλιξη της εργασίας σύμφι.ινα με κατασκευαστικά

σχέδια φυσικής κλίμακας (Ι: Ι). Για να δου λέψετε σι.ιστά το μέταλλο τοποθετείστε πρώ τα το σφυρί που πρόκειται να χρησιμΟΠΟΙή

σετε, έτσι ώστε να μη χαθεί χρόνος μετά την αφαίρεση του μετάλλου από το καμίνι. Βάλ τ ε το μέταλλο στη φωτιά του καμινιού, σκε πάστε το ' με αναμμένα κομμάτια ΚΟ1( ιcαι

ενισχύστε την καύση με τη βοήθεια του φυ σερού ή του φυσητήρα , μέχρις ότου το μέ

ταλλο φτάσει στη θερμοκρασία της κιτρι νοπύρωσης. Αν το μέταλλο ε ίναι αρκετά μακρύ , ώστε να μπορεί να κρατηθεί χωρίς φόβο εγκαύ ματος, σηκώστε το με το

apt-

στερό χέρι και ακ:ου μπ είστε το στο κοντινό

αμόνι. Χ τυπείστε το μέταλλο πάνω στο αμό νι λίγες φορές, ή σφυροκοπείστ ε το , για να

φύγουν κολλημένες στάχτες και σκου ριές

που θα δημιουργούσαν, αν δεν έβγαιναν, προβλήματα στην επιφάνεια του μετάλλου κατά την επεξεργασία του. ·γστερα προχω ρείστε

στο

σφυροκόπημα του

μετάλλου,

κρατώντας το σφυρί με το δεξί χέρι . Κατά το σφυροκόπημα βάζετε αρκετή δύναμη, ώστε να δουλεύεται σε βάθος ολόκληρη η μάζα του μετάλλου και όχι απλώς η επιφά νειά του . Το μέταλλο πρέπει να δουλεύεται

στη σωστή για τη μορφοποίησή του θερμο κρασία, σε σχέση με το είδος της εργασίας που γίνεται κάθε φορά. Οι κυριότε ρες φά

σεις της διαμόρφωσης γίνονται στη θερμο κρασία της κιτρινοπύρωσης, ενώ οι εργα

σίες φινιρίσματος γίνονται στη θερμοκρα

Πόμολο πόρτας και θυρεός από οξυγονοκολλημένο χοντρό σιδερένιο σύρμα, σχεδιασμένο και φτιαγμένο από τον Ibram Lassaw. Ύψος 120 εκατοστά. Η κατα σκευή από οξυγονοκολλημένο σύρμα έχε ι διακοσ μηθ εί μ ε ετερογενώς συγκολλημένα στοιχεία χρυσόχρωμων

και αργυρόχρωμων ιcραμάτων .

The YaJe &- Townc Manufacruring Company, Η.π.Α. (σελ . 346) .

σία της κερασερυθροπύρωσης . Το βρέξιμο της επιφάνειας εργασίας του αμονιού με λί γο νερό κατά τα στάδια τ ου φινιρίσματος του αντικείμενου βοηθάει στην παραγωγή

w=: ~ ~

μέταλλο πρέπει να· βρίσκεται πάντα σε επα

φή με την επιφάνεια του αμονιού ή της δια μορφωτικής μήτρας, που χρησιμοποιείται

:> ~

Τύποι φλόγας οξυγονοκόλλησης Ι. Οξειδωτική φλό

γα, 2. OuδέΤCΡη φλόγα, 3. Αναγωγική φλόγο(σελ : 352),

344

μιας πιο ομαλής μεταλλικής ε πιφάνειας. Το

για τη μορφοποίησή του. Ξαναγυρίστε το

μέταλλο στη φωτιά (δηλαδή, ανοπτήστε το) μόλις δείχνει σημάδια ασυνήθιστης αντί

στασης στην επεξεργασία. Αν συνεχισθεί η δουλειά χωρίς ανόπτη

ση, στο σημείο αυτό υπαρχει φόβος να ραγί σει ή να σπάσει το μέταλλο. «Σβήστε» σε νερό όλα τα κομμάτια όταν αρχίσο υν να ζε σταίνονται από την τριβή και την επαφή τους με το θερμό μέταλλο.

ψγΧΡΗ ΣφγΡΗΛΑΤΗΣΗ

Η ψυχρή σφυρηλάτηση είναι μια μέθοδος

Χρυσή καρφίτσα με προσαρμοσμένο ένα μαργαριτάρι μπροστά από έναν οπάλιο από την Ruth Radakovich. Κύρια διεργασία ήταν η σφυρηλάτηση ακολουθούμενη

από λιμάρισμα για να εκλεπτυνθούν οι φόρμες.

επεξεργασίας μορφοποίησης που χρησιμο

και γνησιότητας. Η επεξεργασία σφυρηλά

ποιείται κυρίως σε μέταλλα με μεγάλη ελα

τησης μπορεΊ να εκτιμηθεί ιδιαίτερα σε

τότητα, όπως ο άργυρος, ο χρυσός και διά

αντικείμενα όπου είναι ευδιάκριτες οι μετα~

φορα άλλα μη σιδηρούχα μέταλλα. Η τε

βολές του πάχους του μετάλλου, όπως στην

χνική αυτή προσφέρει στον χειροτέχνη μο

περίπτωση των κουταλιώ\:' και των άλλων

ναδικά χαρακτηριστιΚά. Τα σημάδια που'

ειδών φαγητού, των κοσμημάτων, των ειδών

'1φήνει στην επιφάνεια του μετάλλου το ερ

θρησKευτιιcής χρήσης και των κηροπηγίων.

γαλείο μορφοποίησης δημιουργούν μια πο

Δεν υπάρχει μέθοδος επεξεργασίας που να

λυ καλαίσθητη εμφάνιση, που μεριιcές φο

μπορεί να απομιμηθεί ικανοποιητικά την

ρές είναι μια ανακούφιση από τον κόρο που

όψη των ειδών που έχουν γίνει με σφυρηλά

προκαλούν οι πολύ στιλβωμένες επιφάνειες

τηση.

και προσφέρουν ένα αίσθημα φυσικότητας

345